Incretus 2 2017 lowres 2

INCRETUS HET VERENIGINGSBLAD VAN QBDBD

TOEKOMST

WAT ZIJN ONZE QBD’ERS VAN PLAN IN DE TOEKOMST? EEN ROBOT ALS ADVOCAAT?

EEN REIS NAAR SEOUL, ZUID-KOREA MENSELIJK KLONEN: EEN OPTIE?

De Juridische Faculteitsvereniging aan de Vrije Universiteit Amsterdam

MEI 2017 / Jaargang 21 / N.02

Fotograaf: Marie Cécile Thijs

Kennis van het recht. Wat kan er voor een advocaat of notaris nog meer belangrijk zijn? Jouw persoonlijke ontwikkeling, vinden wij. Dat je verschillende vaardigheden en persoonlijk leiderschap ontwikkelt. Daarom heeft Pels Rijcken ‘De Verrijcking’. Een opleidingsprogramma dat je hele carrière blijft doorgaan. Pels Rijcken is één van de weinige kantoren die zo’n uitgebreid programma op maat biedt. Wat kan dit voor jou betekenen? Maak een afspraak met een van onze recruiters.

Ga naar werkenbijpelsrijcken.nl of scan de QR-code.

Pels Rijcken Bron van inzicht

INHOUDSOPGAVE Algemeen 4 Voorwoord eindredacteur 6 Voorwoord hoofdredacteur 7 Voorwoord Secretaris QBDBD

Wereldstudent 17 Een reis naar Seoul, Zuid-Korea

Carrière Opinie 11 Natuurlijk persoon versus ‘Robot persoon’ 18 De vluchtelingenstroom onder controle

14 Werken bij de Nationale ombudsman 28 Wat zijn onze QBD’ers van plan in de toekomst?

31 In gesprek met het team van de Green Office VU

Verdieping

Overig

8 Klimaatbestrijding: pure noodzaak of slechts links geleuter?

24 Menselijk klonen: een optie?

27 Een robot als advocaat?

20 Fotopagina’s QBDBD 26 De Amsterdamse Juridische Bedrijvendagen

INCRETUS 2017

| Overig

3

Waarde lezers, Als studenten denken wij vaak aan de toekomst.

Belangrijke vragen die wij aan onszelf stellen zijn bijvoorbeeld “hoe zal mijn carrière binnen vijf of tien jaar eruitzien?”, “welke stage en master wil ik gaan doen?” of “zal ik mijn tentamens halen?”. Als rechtenstudenten denken wij ook dieper na over thema’s die belangrijk zijn voor de maatschappij, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid, milieu of migratie. Nadenken over de toekomst maakt een groot deel uit van ons (studenten)leven. De redactie heeft dus het thema ‘Toekomst’ gekozen voor deze editie van de Incretus.

De toekomst is een zeer breed onderwerp waarover wij een oneindig aantal artikels zouden kunnen schrijven. In deze tweede editie van de Incretus kunnen jullie artikels vinden over de toekomst van zeer interessante en belangrijke onderwerpen als het klonen van mensen, robotrecht en de vluchtelingenstroom in Europa.

Naast het bespreken van de rechtspersoonlijkheid van robots en de toekomst van het robotrecht, heb ik voor deze editie het gezellige team van de Green

4

Algemeen | INCRETUS 2017

Office VU geïnterviewd. De Green Office VU, die jullie in het hoofdgebouw onder de ingangshal (HG KC-18) kunnen vinden, is een platform dat bestaat uit een groep hardwerkende studenten die zich inzetten voor de toekomst van de VU op het gebied van duurzaamheid. Jullie kunnen meer over de werkzaamheden van de Green Office VU en de toekomst van duurzaamheid op de VU lezen in het interview zelf.

Verder komt ook een rubriek aan bod waarin studenten over hun toekomst spreken en één van onze redactieleden ging in gesprek met een adviseur van de Nationale Ombudsman.

Ik zal helaas niet alles over deze editie van de Incretus verklappen, maar namens de gehele redactie wens ik jullie alvast veel leesplezier toe!

Georgina L. Booth

Eindredacteur Incretus 2016-2017

AMSTERDAMSE Juridische Bedrijvendagen

Je carrière begint nu!

18 & 19 Mei 2017 18 mei - congresscentrum de bazel 19 mei - inhousedag - rechtbank amsterdam - strand zuid

deajb.nl

Beste Lezers, De toekomst, die zal altijd een raadsel blijven.

Wat zal er allemaal veranderen, wat zal er allemaal hetzelfde blijven? Elke dag vinden er ontwikkelingen plaats die van zijn op de tijd die volgt. Wie had er een paar jaar geleden ooit verwacht dat vandaag de dag met een mobiele telefoon zou lopen? Ik ben dan ook zeer benieuwd wat de toekomst ons nog meer zal brengen.

Tijdens de oplopende spanningen tussen Amerika en Noord-Korea speelt de toekomst ook een belangrijke rol. Het is nog steeds onzeker wie welke stappen zal zetten en hoe het allemaal zal aflopen. Op het moment dat ik dit voorwoord schrijf, is nog steeds onvoorspelbaar of de hele situatie zal escaleren en iedereen wacht dan ook met ingehouden adem af wat de uitkomst zal zijn. Laten we vooral hopen dat het uiteindelijk allemaal goed komt.

Maar denk naast de toekomst van de wereld ook aan je eigen toekomst. Wat zal de toekomst jou brengen? Waar zal je uiteindelijk terechtkomen?

Misschien werk je later wel ergens waar je vroeger

6

Algemeen | INCRETUS 2017

niet eens aan had gedacht. Lees bijvoorbeeld het artikel over de adviseur van de Nationale ombudsman; hij had voor ogen om fiscaal jurist te worden en is nu hier beland. Voor nu is het naar mijn mening in ieder geval belangrijk om te genieten van elke dag en jezelf te blijven ontwikkelen.

Onze QBD’ers hebben zelf ook een wisselend toekomstbeeld. De een weet al precies hoe de toekomst eruit zal zien, de ander wil er voorlopig nog even niet over denken. Benieuwd wat zij hier zelf over te vertellen hebben? Lees dan snel het artikel op pagina 28.

Ik wens jullie veel leesplezier en een voorspoedige en mooie toekomst.

Laura Kuipers

Hoofdredacteur Incretus en Bestuurslid Media 2016 – 2017

Beste Lezers, Toekomst… In mijn ogen een woord waar veel studenten lichtelijk zweethandjes van krijgen.

Want wat ga je eigenlijk doen na je studie, in de toekomst dus? Voor sommigen is dit al helemaal duidelijk vanaf de eerste collegedag. Voor anderen is dit na vier jaar studeren nog steeds één grote onzekerheid. Helaas behoor ik zelf tot de laatste categorie.

Laat ik eens beginnen met mijzelf voor te stellen.

Mijn naam is Myrthe Busch en ik ben vierdejaars student Rechtsgeleerdheid en Notarieel recht. Dit jaar heb ik de eer om deze prachtige vereniging te mogen vertegenwoordigen als secretaris. Iets wat niet alleen super leuk is om te doen, maar ook al een zekere bijdrage levert aan mijn toekomst.

Alle nieuwe indrukken en vaardigheden die ik dit jaar heb opgedaan, zullen mij namelijk altijd bijblijven. Dit geldt natuurlijk ook voor de kennis die je opdoet tijdens je studie. Ook al beland je later misschien helemaal niet op de positie die je voor jezelf in gedachten had tijdens het kiezen van je studie, het studeren heeft je sowieso verrijkt.

QBD is niet alleen voor haar bestuursleden, maar ook voor veel andere leden al een goede manier om aan de toekomst te werken. Door bijvoorbeeld

commissie-ervaring op te doen kun je je horizon verbreden en door je aan te melden voor kantoorbezoeken kun je alvast een kennis maken met verschillende kantoren.

Zoals hierboven al benoemd, heb ik voor mijzelf nog geen idee waar ik later zal belanden. Toekomst is voor mij nu vooral het afmaken van dit geweldige bestuursjaar en op zoek gaan naar onze opvolgers. Daarna ben ik van plan te gaan reizen en wordt het tijd om eens eindelijk mijn bachelors te gaan behalen. Wat de toekomst mij verder brengt is enkel nog toekomstmuziek.

Naar mijn mening moet je je ook niet al te druk maken over de toekomst. Natuurlijk is het belangrijk dat je doelen voor jezelf stelt en ambities hebt, maar uiteindelijk loopt het leven toch zoals het loopt. Het klinkt misschien heel cliché, maar ik denk oprecht dat als je blijft doen wat je leuk vindt en geniet, het uiteindelijk vaak wel goedkomt met die toekomst.

Myrthe Busch

Secretaris QBDBD 2016 – 2017

INCRETUS 2017

| Algemeen

7

KLIMAATBESTRIJDING:

PURE NOODZAAK OF SLECHTS LINKS GELEUTER? Vrijdag 4 november 2016, een historisch keerpunt in de aanpak van de opwarming van de aarde. Een wereldwijd klimaatakkoord is in werking getreden, genaamd ‘the Paris Agreement’, met als doel de uitlaat van broeikasgassen te verminderen, zodat de klimaatopwarming beperkt blijft tot 1,5 of 2° C ten opzichte van de pre-industriële tijd.1 Daarnaast streeft het akkoord naar beëindiging van het gebruik van fossiele brandstoffen, aangezien dit een aanzienlijke invloed heeft op de CO2-uitstoot.

2 De onderhandelingen en inwerkingtreding van het akkoord hebben wereldwijd enorm veel aandacht gevestigd op het klimaatprobleem met als gevolg dat overheden hoge prioriteit aan deze kwestie toekennen. De vraag is alleen of deze internationale samenwerking voldoende is om het probleem daadwerkelijk aan te pakken.

Om te beginnen dient er met het oog op de realisatie van de klimaatdoelen een groter bewustzijn van het probleem op individueel niveau te worden gecreëerd. De overheid zou dit besef bijvoorbeeld kunnen verwezenlijken door meer voorlichtingen inzake de kwestie te leveren. Dit kan met behulp van reclamespotjes, waarbij men wordt geïnformeerd over het klimaatprobleem, het belang van milieubewust voedsel en de wijze waarop het individu zelf een bijdrage kan leveren aan de afname van de CO2-uitstoot. Daarnaast zou de

8

Verdieping | INCRETUS 2017

voedselproducent de consument nog meer informatie moeten verschaffen over de duurzaamheid van het product door onder andere opvallende etiketten op het product zelf.

Daarnaast dient men zijn consumptiegedrag zo spoedig mogelijk te veranderen, aangezien 25% van de CO2-uitstoot hoofdzakelijk is te wijten aan de voedselconsumptie.3 De CO2-uitstoot, die in verband wordt gebracht met het consumeren van voedsel, zou kunnen worden verminderd door belastingen te heffen op voedsel dat het milieu het zwaarst belast. Deze belasting zou geleidelijk aan kunnen worden ingevoerd. Een stap in de goede richting zou een verhoging van de belasting op vlees zijn dat afkomstig is van herkauwers. Voornoemde vleessoort heeft een buitengewoon aandeel in de CO2-uitstoot en is derhalve dusdanig schadelijk voor het milieu.4 Gaandeweg zou de overheid een hogere belasting moeten heffen op het overige voedsel dat een grote impact heeft op de opwarming van de aarde. Door een stijging in de prijzen zal de consument hoogstwaarschijnlijk minder van het desbetreffende voedsel consumeren. Om de consument echter tevreden te stellen, zou de overheid bedrijven in de voedselsector kunnen stimuleren door middel van subsidies om duurzame alternatieven voor vlees op de markt te brengen. Een voedselmarkt met talrijke milieubewuste alternatieven zal de behoefte aan vlees dermate doen afnemen. Het aanmoedigen van het nuttigen van sei-

zoensgebonden etenswaren zal de CO2-uitstoot ook sterk doen teruglopen.5 Nu de producten niet vanuit het buitenland geïmporteerd hoeven te worden, zal de CO2-uitstoot in verband met transport worden teruggedrongen.

Bovendien betekent ‘the Paris Agreement’ afzien van het gebruik van fossiele brandstoffen.6 Conform onderzoeken van het New Climate Institute is het mogelijk om deze doelstelling van het klimaatakkoord te behalen. De Nederlandse overheid moet echter zo spoedig mogelijk maatregelen treffen. Zo moeten alle kolencentrales voor 2020 dicht, mogen er over een aantal jaren alleen nog maar elektrische auto’s worden toegestaan op de weg en dient het gebruik van aardgas te worden stopgezet.7 Dit betekent dus dat het gebruik van duurzame energie en woningisolatie binnen afzienbare tijd moet worden verhoogd. Desalniettemin blijkt uit een rapport van de Europese Commissie dat duurzame energie op de lange termijn goedkoper is dan energie afkomstig van fossiele brandstoffen.8 In deze berekening zijn de kosten van klimaatverandering ook meegewogen.

Verder is het klimaatakkoord van Parijs een zeer goed initiatief om de opwarming van de aarde tegen te gaan, omdat het akkoord al door menig landen is geratificeerd. Het akkoord zelf schetst echter slechts een raamwerk van de doelstellingen. Op dit moment dienen de nationale overheden zelf invulling te geven aan de wijze

waarop zij de klimaatdoelen willen behalen. De meeste landen hebben alleen nog geen drastische maatregelen genomen om de klimaatdoelen te behalen.

Vergaande regelingen zijn daarentegen wél nodig. Het akkoord zou een groter effect hebben, indien de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) zelf duidelijke en transparante regels zou opstellen omtrent de wijze waarop de doelstellingen in het akkoord kunnen worden bereikt. Indien alle nationale overheden op gelijke wijze een aandeel leveren aan de bestrijding van het milieuprobleem, wordt de kwestie veel effectiever aangepakt. Daarnaast zou het goed zijn als er een instantie zou worden opgericht dat toezicht houdt op de naleving van de regels van het klimaatakkoord en zo nodig de landen die regels omzeilen een sanctie zou kunnen opleggen. Door middel van maatregelen, zoals ‘naming and shaming’, zouden landen die de regels ontwijken, kunnen worden veroordeeld. Ingeval een land meerdere malen de regels van het akkoord niet heeft nageleefd, is het uitdelen van zwaardere maatregelen zoals hoge boetes gegrond.

Desalniettemin kan er van alle landen dezelfde inspanningsverplichting worden verwacht. Onderontwikkelde landen hebben doorgaans financiële moeite om de klimaatdoelstellingen te behalen. Het akkoord van Parijs heeft daarom bepaald dat de rest van de partijen geld beschikbaar moet stellen aan derdewereldlanden.9 Bovendien zouden de westerse landen ook innovatieve

INCRETUS 2017

| Verdieping

9

ontwikkelingen aan de arme landen moeten aanbieden, met als doel dat zij bijblijven op het gebied van baanbrekende methodes die de opwarming van de aarde terug dringen.10 Concluderend, ‘the Paris Agreement’ is een goed vertrekpunt in de aanpak van het klimaatprobleem. Niettemin is het huidige klimaatakkoord louter een kader van klimaatdoelstellingen. Om het klimaatprobleem daadwerkelijk aan te pakken, behoort de UNFCCC invulling te geven aan het kader door middel van duidelijke en transparante regels met betrekking tot de wijze waarop de doelstellingen kunnen worden behaald. Tevens dient er een instantie opgericht te worden die toezicht houdt op de naleving van de regels. Indien landen niet conform de regels handelen, dienen zij te worden bestraft. Daarnaast moeten de welvarende landen financiële middelen en innovatieve bevindingen aan de onderontwikkelde landen aanbieden, zodat zij op enigszins gelijke wijze kunnen bijblijven met betrekking tot de bestrijding van het klimaatprobleem. Met andere woorden, de opwarming van de aarde vraagt om een wereldwijde aanpak, waarbij internationale samenwerking onontbeerlijk is!

“Met andere woorden, de opwarming van de aarde vraagt om een wereldwijde aanpak, waarbij internationale samenwerking onontbeerlijk is! “

Teruggrijpend op de titel dienen wij ons te realiseren dat het milieuprobleem niet slechts moet thuishoren in de activistische wereld. Daarom moet er worden gestreefd een breder platform te creëren om meer mensen te bereiken en derhalve de ernst van de realiteit aan te kaarten. De invulling aan het huidige kader van de ‘Paris Agreement’ zou een uitermate geschikt middel zijn om deze ambitie te verwezenlijken. Op deze manier wordt het imago van linkse milieuactivist afgezwakt naar wat het in werkelijkheid zou moeten zijn; een breed gedeelde visie van ons allen.

Door: Li Nimrod

10

Verdieping | INCRETUS 2017

1. Klimaatverdrag van Parijs. (2016, 4 november). Geraadpleegd op 14 maart. 2017, van http://unfccc.int/files/essential_background/ convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf 2. Klimaatverdrag van Parijs. (2016, 4 november). Geraadpleegd op 14 maart. 2017, van http://unfccc.int/files/essential_background/ convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf 3. Valk, E. de, Hollander, A., & Zijp, M. (2016). Milieubelasting van de voedselconsumptie in Nederland (RIVM Rapport 20160074). Geraadpleegd van http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2016-0074.pdf 4. Carrington, D. (2014, 21 juli). Giving up beef will reduce carbon footprint more than cars, says expert. Geraadpleegd van https:// www.theguardian.com/environment/2014/jul/21/giving-up-beefreduce-carbon-footprint-more-than-cars 5. Milieu Centraal. (2012, November). Groente-en fruitkalender.

Geraadpleegd van https://groentefruit.milieucentraal.nl/media/1001/gfk.pdf 6. Klimaatverdrag van Parijs. (2016, 4 november). Geraadpleegd op 14 maart. 2017, van http://unfccc.int/files/essential_background/convention/application/pdf/english_paris_agreement. pdf 7. Sterl, S., Höhne, N., & Kuramochi, T. (2016). What does the Paris Agreement mean for climate policy in the Netherlands?

(NewClimate Institute). Geraadpleegd van http://www.greenpeace.nl/Global/nederland/report/2016/klimaat%20en%20 energie/Paris%20Agreement%20for%20NL%202016%2029%20 09_NewClimate%20(1).pdf 8. Ecofys (2014). Renewable energy progress and biofuels sustainability (Project number: BIENL13010). Geraadpleegd van https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/ Final%20report%20-November%202014.pdf 9. Klimaatverdrag van Parijs. (2016, 4 november). Geraadpleegd op 14 maart. 2017, van http://unfccc.int/files/essential_background/convention/application/pdf/english_paris_agreement. pdf 10. Klimaatverdrag van Parijs. (2016, 4 november). Geraadpleegd op 14 maart. 2017, van http://unfccc.int/files/essential_ background/convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf

N AT U U R L I J K P E R S O O N V E R S U S ‘ R O B OT P E R S O O N ’

Hoe beïnvloeden robots het toekomstig recht en zouden robots rechtspersoonlijkheid moeten krijgen?

Van RoboCop en Transformers tot Back to the Future, A.I.: Artificial Intelligence en The Terminator - veel mensen associëren robots met bekende Hollywood sciencefictionfilms. Robots komen echter niet alleen voor in fictieve werelden, maar zij hebben ook veel invloed op onze echte wereld. De laatste tijd wordt de invloed van robots op onze samenleving en op het rechtssysteem veel in het nieuws besproken.

In februari 2017 pleitte Bill Gates voor een “robotbelasting”. Over het inkomen van een mens wordt namelijk inkomstenbelasting en sociale premies geheven en “als een robot dat werk overneemt, zou je verwachten dat de robot op een vergelijkbaar niveau wordt belast”, aldus Gates. Dit is geen gek idee aangezien het internationale adviesbureau McKinsey de conclusie uit een onderzoek trok dat de helft van al het werk dat door mensen wordt gedaan in 2055 door robots kan worden overgenomen.1 Elon Musk, mede-oprichter van PayPal en Tesla (hét bedrijf dat zelfrijdende auto’s maakt), vroeg zich af

hoe de massale werkloosheid wegens de robotisering van de maatschappij kan worden opgelost.

Volgens hem zou dat namelijk tot een enorme maatschappelijke uitdaging leiden aangezien er niet zoveel banen zijn waar een robot minder goed zou presteren dan een mens.2 In Silicon Valley worden mensen al vervangen door robots in meerdere bedrijven. Een voorbeeld hiervan is Cafe X, een koffiehuis dat geheel door robots wordt gerund.

Robots zijn al in volle gang bezig met dezelfde activiteiten in het dagelijks- en bedrijfsleven als echte mensen - oftewel “natuurlijke personen” - en robottechnologie zal steeds verder worden geïntegreerd in onze samenleving. Wat voor invloed hebben robots op het toekomstige recht? Zouden robots, die hetzelfde werk verrichten als mensen, rechtspersoonlijkheid moeten krijgen zoals natuurlijke personen?

INCRETUS 2017

| Opinie

11

“Er zijn 1,7 miljoen robots wereldwijd, maar het gebruik van robots is nog steeds niet goed juridisch geregeld.”

ROBOTS EN HET TOEKOMSTIG EUROPEES ROBOTRECHT

Het Europees Parlement debatteerde in februari 2017 over een verslag dat pleit voor een wettelijk kader voor robots. Er zijn wereldwijd 1,7 miljoen robots, maar het gebruik van robots is nog steeds niet goed juridisch geregeld. Het verslag stelt voor om een juridische status aan robots te verlenen als ‘elektronische personen’, zodat zij verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor handelingen of nalatigheden. Het verslag, afkomstig van de Commissie juridische zaken (JURI) van het Europees Parlement - stelt ook definities voor en stelt regels voor om te bepalen hoe robots omgaan met mensen.3 Verder worden voornamelijk aanbevelingen in het verslag gegeven aan de Europese Commissie over civielrechtelijke en ethische aspecten van robots.

Het verslag pleit voornamelijk voor EU-wetgeving die o.a. een register van robots, een “EU Agency for Robotics and Artificial Intelligence” en beginselen van civiele aansprakelijkheid voor schade verricht door robots regelt. Daarnaast moet dergelijke Europese wetgeving voor robots worden aangevuld door ethische gedragscodes. Het verslag verzoekt de Europese Commissie om EU wetgeving die een “smart robot” definieert als een robot met “autonomy through the use of sensors and/or interconnectivity with the environment, which has at least a minor physical support, which adapts its behaviour and actions to the environment and which cannot be defined as having ‘life’ in the biological sense”.

Met betrekking tot aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door dergelijke robots, stelt het verslag voor om aansprakelijkheid te baseren op strikte aansprakelijkheid (zonder schuldvereiste) of op grond van een risk-management benadering (aansprakelijkheid van een persoon die in staat was om de risico’s te minimaliseren). Aansprakelijkheid zou proportioneel moeten zijn in verhouding tot het daadwerkelijke niveau van instructies gegeven aan de robot en de mate van autonomie. Aansprakelijkheidsregels zouden kunnen worden aangevuld door een verplicht verzekeringsstelsel voor gebruikers van robots en een schadevergoedingsfonds in het geval dat er geen verzekeringspolis is dat het risico van de robots dekt.4 Het verslag stelt twee ethische gedragscodes voor die de Europese wetgeving moeten aanvullen: een “Code of Ethical Conduct for Robotics Engineers” en een “Code for Research Ethics Committees”. De eerste gedragscode introduceert vier ethische principes voor robottechnologie:5

12

Opinie | INCRETUS 2017

1. “Beneficence” - robots moeten in het belang van mensen handelen.

2. “Non-maleficence” – robots mogen mensen niet schaden.

3. “Autonomy” – menselijke interactie met robots moet vrijwillig zijn.

4. “Justice” – de voordelen van robots moeten eerlijk verdeeld worden.

Tot april 2017 werd openbaar overleg gevoerd, onder leiding van de Commissie Juridische Zaken van het Europees Parlement, over deze civielrechtelijke regelingen voor robots. De uitkomsten van dit overleg worden gepubliceerd in de herfst van 2017.

R O BOT S E N D E TO E KO M ST VAN H ET N E D E R L AN D S R E CHT

Robots zullen meerdere rechtsgebieden van het Nederlands recht sterk beïnvloeden naarmate zij steeds meer in onze samenleving worden geïntegreerd. Wij zullen in de toekomst niet alleen industriële robots gebruiken, maar ook in toenemende mate sociale robots, drones, huishoudelijke robots, 3D-printers, robots die lichaamsdelen kunnen overnemen in het geval van een lichamelijke beperking en zelfrijdende Tesla’s. De Nederlandse wetgeving is echter niet op al deze robotica ingericht.

In ons huidig Nederlands recht wordt alleen van natuurlijke personen en rechtspersonen uitgegaan. Niet-natuurlijke rechtspersonen worden alleen vertegenwoordigd door de mens als natuurlijke persoon. Maar wat als robots zó intelligent zijn geworden en dezelfde handelingen als mensen kunnen verrichten? Op welk niveau is kunstmatige intelligentie ‘gelijkwaardig’ aan die van natuurlijke rechtspersonen? Dat is een vraag die Rob van Hoven van Genderen, directeur van het Center for Law en Internet aan de Vrije Universiteit Amsterdam, stelde in zijn NRC opiniestuk van november 2016. Volgens Van Hoven van Genderen kan de Turingtest uit 1950 uitsluitsel geven. Een machine moet zich kunnen kwalificeren voor intelligentie op menselijk niveau, oftewel door middel van een chatgesprek moet de robot de indruk aan een ondervrager geven dat hij of zij met een echt mens praat. Een robot moet ook sociale intelligentie hebben door uitspraken emotioneel en moreel te kunnen waarderen en daar passend op te reageren.

“Actie-intelligentie”, oftewel adequaat reageren op veranderende omstandigheden, is ook een voorwaarde.7 Wat als mensen kunstharten, kunstnieren en kunstledematen hebben? Kwalificeren zij nog als ‘natuurlijke personen’ in de toekomst? Is er dan nog menselijke

controle op robots als mensen zelf uit kunstmatige lichaamsdelen bestaan? Dat zijn belangrijke ethische vragen die van belang zijn voor het toekomstig Nederlands recht. Volgens Van Hoven van Genderen zou een commissie - bestaande uit juristen, filosofen, ethici, informatici, politicologen en economen - in het leven moeten worden geroepen. Deze commissie zou dergelijke vraagstukken moeten oplossen om te voorkomen dat robots onze samenleving over zullen nemen in de toekomst en zelf oplossingen gaan bedenken. Er moet dus nog veel worden geregeld en gekwalificeerd in het Nederlands recht op het gebied van robotica, zowel op ethisch als op civielrechtelijk niveau.

het gebied van intelligente autonome systemen, kunstmatige intelligentie en robots. Het zou zeer problematisch voor de mens zijn als robots rechtspersoonlijkheid krijgen zonder dat er duidelijke juridische- en ethische regelingen zijn. Wat als er talloze robots zijn die slimmer en sneller kunnen nadenken dan de menselijke werknemer in het bedrijfsleven? Dan zouden er geen banen meer zijn voor mensen aangezien de werkgever met een goedkoper en slimmer robotwerknemer kan werken. Wat als een robot de baas wordt van een mens in het bedrijfsleven? Ons arbeidsrecht moet op dit gebied worden aangepast en duidelijke grenzen bevatten voor robots. Dit is niet alleen juridisch van belang, maar ook weer ethisch van belang. Zal de ‘natuurlijke persoon’ wel bestaan in de toekomst? Misschien worden wij zelf allemaal (gedeeltelijk) robots met kunstmatige ledematen en organen. Als iedereen met zelfrijdende (en zelfdenkende?) Tesla’s op de weg rijdt, dan zou ons verkeersrecht ook moeten worden aangepast. Wie is dan aansprakelijk voor al deze intelligente en autonome robots als schade door hen wordt veroorzaakt? Kunnen robots civielrechtelijk aansprakelijk worden gesteld of moeten de menselijke eigenaren van deze robots verantwoordelijk zijn voor de juridische gevolgen? Er is dus een maatschappelijk behoefte aan een gewijzigd juridisch raamwerk. Het is een goede stap voorwaarts dat de EU zich nu richt op het ontwikkelen van Europese wetgeving voor robots, met name op het gebied van civielrechtelijke aansprakelijkheid. Totdat al onze rechtsstelsels zijn aangepast om de kwestie van intelligenteen autonome robots aan te pakken, moeten robots dus geen rechtspersoonlijkheid krijgen. Dat is maar goed ook, want wie wil in een wereld terechtkomen waar de mens de minderheid van de samenleving vormt en beheerst wordt door robots? Hopelijk blijven zulke werelden alleen bestaan in de sciencefictionfilms…

Door: Georgina L. Booth

“Wie wil in een wereld terechtkomen waar de mens de minderheid van de samenleving vormt en beheerst wordt door robots?”

MOETEN ROBOTS DUS RECHTSPERSOONLIJKHEID KRIJGEN?

De grote vraag is dus of robots ook rechtspersoonlijkheid moeten krijgen als zij voor zichzelf kunnen nadenken en dezelfde handelingen als mensen kunnen verrichten. Naarmate robots steeds meer het dagelijks- en bedrijfsleven overnemen, zal deze vraag belangrijker worden. Naar mijn mening zouden robots geen rechtspersoonlijkheid moeten krijgen totdat alle rechtsgebieden in ons huidig rechtssysteem worden aangepast op

1. “Bill Gates pleit voor robotbelasting”, https://fd.nl/economie-politiek/1188337/bill-gates-pleit-voor-robotbelasting, 20 februari 2017.

2. D. Fortson, “Wake up and smell the robots”, The Sunday Times, 26 februari 2017, p. 5.

3. www.europarl.europa.eu/news/nl/news-room/20170109STO57505/robots-is-nieuwe-wetgeving-nodig-voor-aansprakelijkheid 4. www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2017/599250/EPRS_ ATA(2017)599250_EN.pdf 5. www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2017/599250/EPRS_ ATA(2017)599250_EN.pdf 6. R. van Hoven van Genderen, “De slimme robot is geen apparaat, maar een rechtspersoon”, nrc.nl, 18 november 2016.

7. Idem.

8. Idem.

INCRETUS 2017

| Opinie

13

WERKEN BIJ DE NATIONALE OMBUDSMAN Een interview met mr.dr. Munish Ramlal

Artikel 78A van onze Grondwet verleent aan de Nationale ombudsman de bevoegdheid om op verzoek of uit eigen beweging onderzoek te doen naar onbehoorlijk optreden van bestuursorganen.

Tevens behandelt hij klachten over individuele zaken waarvoor geen beroep bij de rechter mogelijk is.

Munish Ramlal is vanaf 2005 adviseur van de Nationale ombudsman. Hij is afgestudeerd in het Staatsen bestuursrecht en gepromoveerd in Rechtssociologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Ik ging met Ramlal in gesprek over een carrière bij de Nationale ombudsman.

Waarom heeft u gekozen voor de studie Rechten?

“Ik droomde er altijd van om fiscaal jurist te worden. Dat is heel anders gelopen! Uiteindelijk gaat mijn hart sneller kloppen van mensen in plaats van geld en cijfers. Vooral wanneer er sprake is van onrecht, ‘that makes my clock tick’. Rechten gaat ook over de maatschappij, hoe we als mensen met elkaar samenleven. Dat vind ik werkelijk fascinerend. Bij Inleiding tot de Rechtswetenschap was ik al verkocht.”

14

Carrière | INCRETUS 2017

Wat was uw afstudeerrichting?

“Ik heb moeite gehad met specialiseren, omdat ik zoveel verschillende rechtsgebieden interessant vind. Uiteindelijk heb ik de master Staats- en bestuursrecht afgerond aan de Erasmus Universiteit.

De relatie burger-overheid staat in deze studie centraal. Als burger ben je maar erg klein tegenover de machtige overheid. Ik heb altijd al een zwak gehad voor the underdog en hecht grote waarde aan de bescherming van de gewone man en vrouw.”

Hoe bent u terechtgekomen bij de Nationale ombudsman?

“Ik promoveerde op de praktijk van transparantie en belangeninbreng bij het voorbereiden van wetgeving en heb over dit onderwerp het boek ‘Naar een glazenwetgevingshuis’ geschreven.

Dit boek heb ik destijds naar veel instanties gestuurd, waaronder de toenmalige Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer. Hij heeft mij toen een handgeschreven brief teruggestuurd, als bedankje. Het feit dat de Nationale ombudsman opkomt voor burgers die klachten hebben over de overheid sprak mij direct aan. Ik heb toen een LinkedIn-berichtje gestuurd naar Brenninkmeijer en zo kwam mijn ‘sollicitatiebrief van maximaal 180 woorden’ op de stapel van sollicitatiebrieven.

Ja, dat viel wel op. In het gesprek had ik met Brenninkmijer meteen een klik.”

Wat zijn uw kernactiviteiten als adviseur van de Nationale ombudsman?

“Er worden bij de Nationale ombudsman veel klachten ingediend door burgers, omdat hun contact met een bestuursorgaan niet verloopt zoals gewenst. Een klacht is een teken dat het fout gaat tussen een bestuursorgaan of ambtenaar en de burger. Ik ben als adviseur vooral gespitst op patronen in klachten. Als aandachtsgebied heb ik Veiligheid en Justitie en mensenrechten. Als een klacht stelselmatig terugkomt over een bepaald orgaan, wordt dit een agendapunt om te bespreken met een bewindspersoon of bijvoorbeeld de politietop. Dat gesprek bereid ik dan samen mijn collega’s voor.”

Wat vindt u het meest interessant aan deze baan?

“Het geeft inzicht in de relatie burger-overheid, want alle klachten over het gehele openbaar bestuur komen binnen bij de Nationale ombudsman.

Het is een unieke functie, omdat je overzicht krijgt over heel Nederland. Je kunt concreet resultaten boeken en mensen helpen, onder andere als er na een advies aan een orgaan ook daadwerkelijk minder klachten binnenkomen over dat orgaan.”

En wat vindt u minder interessant?

“Soms is deze baan wel dweilen met de kraan open. De kraan is de politiek, want daar worden de regels gemaakt. Vaak begrijpen sommige burgers deze regels niet, want er is in Den Haag te weinig verbinding met de gewone man of vrouw.

Omdat bepalingen of systemen te moeilijk zijn, verdwalen mensen erin. Kafka bestaat echt.”

bekijk ik welke klachten er over dat orgaan binnen zijn gekomen bij mijn klachten behandelende collega’s. Ook bel ik dan mijn contactpersoon bij de IND. Ik maak een overzicht van alle gebeurtenissen en maak een notitie voor de ombudsman.

Vervolgens bespreken we de strategie tijdens het gesprek. Ons doel is om het gesprek goed te benutten, zodat het in de ogen van de burgers ook echt heeft geholpen. We belichten het perspectief van de mensen.”

Wat voor kwaliteiten heeft iemand nodig om bij de Nationale ombudsman werkzaam te zijn?

“Je moet kunnen schakelen tussen verschillende dossiers en rechtsgebieden. De werkdruk is vrij hoog, dus daar moet je tegen kunnen. Een juridische achtergrond is tevens essentieel, in de richting van het Staats- en bestuursrecht. Je bent eigenlijk een tolk tussen de burger en het bestuursorgaan, dus je hebt ook een stevige dosis inlevingsvermogen en empathie nodig. Ook is het hebben van een drang tot het verbeteren van de maatschappij belangrijk.”

U stopt in mei 2017 met deze functie, wat gaat u nu doen?

“Na vijf prachtige jaren als adviseur bij de Nationale ombudsman word ik adviseur bij de Haagse Beek. Dat is een boutique advieskantoor gericht op het mooier en beter maken van de publieke sector: innovatie. Waar het werk van de ombudsman ophoudt, gaat het hier pas beginnen. Maar wederom, de kern is dat ik de publieke zaak dien; de mensen om wie het gaat.”

Ten slotte, heeft u nog tips voor rechtenstudenten?

“Blijf je verwonderen! We leven in een diverse, rijke wereld. Ga naar het buitenland en leer andere culturen kennen. Beperk je niet tot het Nederlandse rechtssysteem. Blijf vragen stellen, ga op pad en doe andere dingen dan je normaal gewend bent, leer het leven kennen. Want een dag niet geleerd, is een dag niet geleefd.”

Door: Aisha Morris

Hoe ziet een werkdag er doorgaans uit?

“Dat is vrij onvoorspelbaar. Allereerst bekijk je de agenda van de ombudsman. Stel je voor dat hij een afspraak heeft met de directeur van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (hierna: IND). Dan

INCRETUS 2017

| Carrière

15

AANDACHT, ENERGIE, ONTMOETEN

MIJN ONVERGETELIJKE ERVARING ‘HELEMAAL LOS GAAN OP DE MUZIEK BIJ EEN GROEPSLES ZUMBA’ WELKE ONVERGETELIJKE ERVARING GA JIJ BIJ SPORTCENTRUM VU BELEVEN?

WWW.SPORTCENTRUMVU.NL

EEN REIS NAAR SEOUL, ZUID-KOREA

Wat een stad, wat een cultuurshock! QBD begaf zich van 2 tot en met 13 april naar Zuid-Korea en wat hebben we daar een tijd gehad! Om te beginnen brachten we een bezoekje aan de Nederlandse Ambassade. Dat was maar goed ook, want hier kregen we veel tips en tricks die ons de rest van de reis op weg hielpen. De ins en outs van Seoul werden uit de doeken gedaan. Zo is het een absolute no-go om plaats te nemen op de speciaal voor ouderen of zwangere vrouwen aangewezen plek in het ov – het maakt dan niet uit of de metro bomvol zit of helemaal leeg is.

Tijdens deze reis hebben wij ook een Zuidas-like kantoor bezocht: Finnegan, een Intellectual Property advocatenkantoor dat behoort tot een van de grootste in de IP-sector. De managing partner van dit kantoor had ook nog twee andere kantoren uitgenodigd om te komen spreken. We sloten de dag af met een vrijmibo op de dinsdagmiddag (mét sushi!).

Na een goed avondje karaoke op zijn Koreaans begaven we ons de volgende ochtend naar de East-Asia Foundation om daar professor Chungin Moon het hemd van het lijf te vragen. Hij kon ons veel vertellen over de banden met Noord-Korea, de spanningen, het recht en de staat. Een bezoekje aan de Demilitarized Zone kon op de reis

dan ook niet ontbreken. Hier hebben wij een tour gehad waarbij we ondergronds slechts enkele honderden meters van Noord-Korea verwijderd waren en we vanaf een uitkijkpunt propagandamuziek vanuit het noorden konden horen. Een bizarre ervaring kan ik je zeggen.

Tot slot hebben wij tijdens het eerste deel van de reis nog een bezoekje gebracht aan een Nederlands bedrijf in Seoul: Aviko! Onder het genot van een frietje als (kater)ontbijt kregen we onder andere te horen wat voor branding normaal is voor een Koreaans bedrijf. Kijk niet raar op van yoga met Aviko of een hondendag met Aviko. Toen wij ons vervolgens naar het Korean War Memorial begaven, werden we plots toeschouwer van een optreden dat zich op het plein voor het museum afspeelde en dat slechts drie dagen per jaar plaatsvindt. Een prachtige gebeurtenis om zo onverwachts mee te maken.

We hebben nog veel meer beleefd, maar dat is te veel om hier nog allemaal te beschrijven. Al met al was het een hele geslaagde reis!

Door: Whitney van Bruggen Legal Experience-commissie 2016 – 2017

INCRETUS 2017

| Wereldstudent

17

DE VLUCHTELINGENSTROOM ONDER CONTROLE

Een hedendaags onderwerp dat in de toekomst belangrijk gaat worden voor landen als Italië, Griekenland, Turkije en met hun nog vele andere Europese landen zijn toch wel de vluchtelingen.

Dit onderwerp is volop in het nieuws geweest en het zal ook nog wel een tijd zo blijven. Het is namelijk een onderwerp wat onvermijdelijk is en een ieder aangaat.

Het begrip

Om te beginnen, welke rechten bezitten de vluchtelingen? De hoofdregel wordt gegeven in de artikel 14 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, of ook wel afgekort als UVRM: “1. Een ieder heeft het recht om in andere landen asiel te zoeken en te genieten tegen vervolging.

2. Op dit recht kan geen beroep gedaan worden ingeval van strafvervolgingen wegens misdrijven van niet-politieke aard of handelingen in strijd met de doeleinden en beginselen van de Verenigde Naties.”

De hulp

De United Nations High Commissioner for Refugees ( hierna: de UNCHR) is een vluchtelingenorganisatie die opstaat voor de vluchtelingen door middel van acties en het bieden van bescherming.

Deze organisatie is onderdeel van de Verenigde Naties, hierna genoemd de VN, en naar eigen zeggen biedt de organisatie ‘levensreddende hulp en helpt het miljoenen vluchtelingen bij het opbouwen van een beter bestaan. We zorgen voor onderdak, voedsel, schoon drinkwater, medische zorg en andere noodzakelijke goederen. Voor mensen die willen terugkeren naar huis regelen we vervoer en hulppakketten en zorgen we voor

18

Opinie | INCRETUS 2017

nieuwe middelen van bestaan.’1 Wie precies onder de term vluchteling vallen wordt beschreven in het Vluchtelingenverdrag, ook wel het Verdrag betreffende de status van vluchtelingen genoemd, dat sinds 1951 is opgesteld en luidt als volgt. “Een vluchteling is iemand die in zijn thuisland gegronde vrees heeft voor vervolging. Redenen voor vervolging kunnen zijn: ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of seksuele voorkeur. De vluchteling kan in eigen land geen bescherming krijgen tegen deze vervolging.”2 In Nederland zien we op vele plekken dat er, net als de UNCHR, hulp geboden wordt aan vluchtelingen. Zo worden er voor deze mensen onder andere opvangcentra verzorgd.

Hoe verder in de toekomst

Kijkend naar het beleid dat zal gaan volgen in de toekomst moet er voor Nederland gekeken worden naar de leidende partijen, die zojuist gekozen zijn. De VVD is wederom de grootste partij en hun standpunt voor dit onderwerp is om vooral een veilige plek te creëren voor de vluchtelingen in de regio zelf, in plaats van in Europa. In Europa is de vluchtelingenstroom niet meer te houden, zo stelt de partij. Dit werd begin 2016 al gerealiseerd toen de Europese Unie (hierna: EU) een vluchtelingendeal sloot met Turkije. Deze deal geeft duidelijk een verandering weer in de cijfers van vluchtelingenaantallen.

In 2015 waren wereldwijd 65,3 miljoen mensen op de vlucht voor oorlog in hun land van herkomst.3 Dit is het hoogste vluchtelingenaantal dat er ooit is geweest. In 2015 kwamen meer dan een miljoen, 1,25 miljoen om precies te zijn, vluchtelin-

gen via zee naar Europa toe. Daarvan vluchtten er 43.093 mensen naar Nederland.4 Erg opvallend is het vluchtelingenaantal dat Nederland in 2016 werd ontvangen. In dit jaar ontving Nederland ‘enkel’ 18.171 vluchtelingen. Deze afname heeft hoogstwaarschijnlijk veel te maken met de deal met Turkije. In deze deal werd er tussen Erdogan en de Europese Unie, de EU, afgesproken dat Turkije vluchtelingen die zich in Griekenland willen vestigen, op zou vangen zodat de illegale toestroom naar Europa zou verminderen. Dat is duidelijk gebeurd en heeft een positief effect gehad doordat vele vluchtelingen zich hebben gevestigd op deze aangewezen plekken in Turkije, in plaats van rondzwerven in Europa.

Maar wat nu als Erdogan zijn plannen gaat wijzigen?

Met deze feiten in ons achterhoofd kunnen we ons afvragen hoe wij dit kunnen voortzetten in de toekomst. Een aantal factoren baren toch echter zorgen. Zo zei Erdogan in een interview met de Duitse zender ARD dat de EU zich niet aan de gemaakte afspraken houdt, zoals vastgelegd in deze deal. De president van Turkije is, zoals we allemaal weten, de laatste tijd veel in het nieuws geweest.

We weten allemaal van de problemen die zich net voor de verkiezingen hebben voorgedaan wat betreft het referendum van Erdogan. In deze verwikkelingen kwam zijn mening ook duidelijk naar voren, waarin hij niet lovend sprak over de Nederlanders. Ongeveer hetzelfde gebeurde met Duitsland. In Duitsland heeft hij namelijk de stem nodig van de Turkse Duitser, waarvan er maar liefst 3 miljoen in Duitsland wonen. Ook over hen sprak hij woorden uit, zoals fascisten en betrok hij de Naziperiode.5 Kijkend naar de vluchtelingen, waarbij het juist het idee was om ze op te vangen in een zogenaamd ‘veilig derde land’, ontstaan zorgen. Zijn we weer

terug bij af wanneer de confrontatie met Turkije zo hoog op loopt dat Erdogan zal terugkomen op de deal en deze deal eventueel wordt afgeblazen? Waar zullen deze mensen dan heen moeten?

Gezien de huidige omstandigheden zou deze uitkomst zeker niet onmogelijk zijn. Al eerder heeft Erdogan gedreigd om de grenzen weer open te stellen zodat de migranten weer Europa in kunnen. Kan hij dat zo maar doen? Is de beslissing van het Europees Parlement om de onderhandelingen over het EU-lidmaatschap te bevriezen genoeg om de deal van tafel te kunnen schuiven?

Er zal zich meer moeten voordoen, wil dit zich kunnen realiseren. Echter, Erdogan is na de mislukte staatsgreep in juli nu met zijn campagne en referendum met volle overtuiging op weg naar zijn idealen. Het in stand houden van de deal met de EU brengt voor de vluchtelingen positieve gevolgen met zich mee, net als voor Erdogan én de Europese Unie.

Door: Manouk Steijn

1. http://www.unhcr.org/nl/wat-we-doen/ 2. https://www.stuv-leiden.nl/achtergrondinformatie/asielzoekers-vluchtelingen-en-uitgeprocedeerden/ 3.https://www.vluchtelingenwerk.nl/publicaties/overige-publicaties/vluchtelingen-getallen-2016 4. https://www.vluchtelingenwerk.nl/feiten-cijfers/cijfers 5. https://www.nrc.nl/nieuws/2017/03/06/de-ruzie-met-nederland-komterdogan-goed-uit-7135928-a1548989

INCRETUS 2017

| Opinie

19

ASSESSMENT-TRAINING Tijdens deze training, georganiseerd door de Carrièrecommissie, leerden wij logische verbanden te vinden tussen verschillende plaatjes, een vaardigheid die vaak wordt getest bij sollicitaties.

TENTAMENTRAINING BIJ FORT ADVOCATEN

Twee keer per jaar gaan wij langs bij FORT Advocaten met een groep tweedejaarsstudenten.

Hier krijgen zij een training in de vakken V&R en BPI.

SCHAATSEN De Sportcommissie nam in januari een groep QBD’ers mee het ijs op! Er werd volop geschaatst en ook genoten van een kop warme chocolademelk.

20

Overig | INCRETUS 2017

AFTERTENTAMENBORREL EN BEZOEK PALEIS VAN JUSTITIE Het Eerstejaarscollectief gaat als een speer dit jaar. Zo zijn hier foto’s te zien van een zonnige en drukbezochte aftertentamenborrel, maar ook van een juridische activiteit naar het Paleis van Justitie.

HIPPIE NEW YEAR Half januari werd het nieuwe jaar goed ingeluid met het eerste feest van de Feestcommissie in 2017!

INCRETUS 2017

| Overig

21

SCHIETEN De Activiteitencommissie organiseerde als activiteit schieten bij een schietvereniging.

Het was erg geslaagd!

KANTOORBEZOEK SIMMONS&SIMMONS

Met de groep studenten die ook mee was naar Seoul, brachten wij een bezoek bij dit kantoor.

We hebben een hele interessant casus opgelost over onderhandelen in het vastgoed.

SAINT PATRICK’S QBDAY Op dit feest was alles groen: de versiering, de outfits en zelfs het bier!

22

Overig | INCRETUS 2017

COMMISSIEBATTLE Tijdens deze battle wilden wij de actieve leden bedanken voor hun inzet gedurende het jaar in een commissie. Als eerste hebben we levend stratego gespeeld en zijn daarna doorgegaan naar de Jaap Edenbaan om een potje te curlen. Vervolgens hebben we nog lekker gegeten.

QBAED Het valentijnsfeest was weer terug van weggeweest en wat was het geslaagd. Het was erg druk en gezellig!

INCRETUS 2017

| Overig

23

MENSELIJK KLONEN: EEN OPTIE? Wie is ‘s werelds bekendste schaap? Dat is zonder meer het schaap ’Dolly’ dat in de jaren 90 van de vorige eeuw grote faam genoot. De reden dat Dolly enorme bekendheid verwierf, is dat zij het eerste zoogdier ooit was dat succesvol werd gekloond. Bij klonen gaat het om kunstmatige reproductie waarbij gestreefd wordt naar het maken van een genetische kopie van een organisme. Sinds Dolly zijn er nog veel meer dieren gekloond waaronder katten, paarden en muizen. Echter, is er nog geen poging ondernomen om hetzelfde te doen met de mens, die enigszins gezien kan worden als een dier. De vraag is nu: is het klonen van mensen juridisch gezien mogelijk?

DE VORMEN VAN KLONEN

Er kan onderscheid gemaakt worden in twee vormen van klonen: reproductief en therapeutisch klonen. Reproductief klonen is veel controversiëler dan therapeutisch klonen. Bij reproductief klonen heeft men namelijk de intentie om een organisme te produceren dat genetisch identiek is aan een ander organisme. Dit wordt gedaan door middel van het inbrengen van een eicel bij de moeder van het te klonen organisme. Bij therapeutisch klonen is het de bedoeling om eveneens een identiek organisme te creëren, maar wordt er echter geen eicel ingebracht. Het is hier slechts de bedoeling om de gekloonde cellen te gebruiken voor medisch onderzoek.1 Het schaap Dolly, en vele andere gekloonde dieren, zijn gekloond volgens de methode van reproductief klonen.

24

Verdieping | INCRETUS 2017

Wereldwijd heeft men met betrekking tot klonen nog geen wettelijke harmonisatie kunnen bereiken. In elk land wordt er namelijk verschillend over gedacht. Er zijn 31 landen die zowel reproductief als therapeutisch klonen in het geheel hebben verboden, waaronder Frankrijk, Duitsland en Rusland. 15 landen hebben alleen reproductief klonen verboden, therapeutisch klonen is hier dus wel toegestaan. Het gaat hier onder andere om Japan en het Verenigd Koninkrijk. Bijzonder op dit gebied zijn de Verenigde Staten, die helemaal geen wetgeving hebben hieromtrent. In beginsel zijn dan alle vormen van klonen, zowel reproductief als therapeutisch, toegestaan.2

“WERELDWIJD HEEFT MEN MET BETREKKING TOT KLONEN NOG GEEN WETTELIJ K E H A R M O N I S AT I E K U N N E N BEREIKEN” COMPLICATIES

De wetenschappers, die Dolly het schaap hebben gekloond, hadden Dolly toentertijd op een ingewikkelde wijze ter wereld gebracht. Zo werd het Desoxyribonucleïnezuur (DNA) verwijderd uit een eicel van een volwassen schaap, om dit te fuseren met een epitheelcel van een ander donorschaap.

Het resultaat van deze fusie werd vervolgens in weer een ander schaap geplaatst dat diende als de draagmoeder van Dolly.

Internationaal wordt deze methode ‘somatic cell nuclear transfer’genoemd. Deze methode bleek echter niet geschikt te zijn voor het klonen van vele andere dieren, waaronder honden, apen en zelfs de mens. Men had dit niet verwacht, omdat gedacht werd dat deze methode eenvoudig op andere dieren zou kunnen worden toegepast.3

hierbij bijvoorbeeld aan ernstige gezondheidsproblemen. Gekloonde dieren zijn namelijk bij de geboorte vaak veel groter dan normale dieren.

Hetzelfde geldt voor de organen van gekloonde dieren. De vergrote organen zijn vaak niet in staat om goed te functioneren. Dit kan gevolgen hebben voor onder andere de bloedcirculatie en ademhaling van de kloon. Vaak leidt dit tot een vroege dood. Wegens de risico’s die men ondervonden heeft bij het reproducief klonen van dieren, heeft men nog geen poging ondernomen om de mens reproductief te klonen.4

IETS VOOR DE TOEKOMST?

De Nobelprijswinnaar, Sir John Gordon, wiens onderzoek naar het klonen van dieren in de jaren 50 en 60 heeft geleid tot het klonen van Dolly, zegt dat menselijk klonen een mogelijkheid zou kunnen zijn in de toekomst naarmate de technologie zich beter ontwikkelt.

Sir John Gordon is er van overtuigd dat menselijk klonen misschien geaccepteerd zal worden indien het gebruikt wordt om de menselijke gezondheid te verbeteren.5 Op juridisch gebied zou het klonen van mensen problematisch kunnen zijn, met name op het gebied van het erfrecht. Stel dat iemand een testament maakt dat zegt dat diens eigendom geërfd zal worden door zijn kinderen. Maar wat gebeurt er dan wanneer er een kloon van de erflater wordt gemaakt? Is de kloon dan een kind van de erflater?

Men is er nog niet over uit. Er zijn vele dingen waarop gelet moet worden indien overwogen wordt om mensen daadwerkelijk te gaan klonen.6 Wij moeten ons dus afvragen of wij dit allemaal op onze schouders willen dragen; zowel juridisch als ethisch.

Door: Natasha Booth

De geboorte van Dolly werd blijkbaar als een succes ervaren. Velen weten echter niet dat de meeste klonen niet lang leven of zich niet goed ontwikkelen. Zelf werd Dolly het schaap maar zes jaar oud. De kans op een succesvolle kloon ligt in het algemeen tussen de 0.1 en 3 procent. Zo kan een gekloonde embryo niet alleen dezelfde obstakels ondervinden als bij een gewone zwangerschap, zoals een miskraam, maar ook andere obstakels die speciaal gerelateerd zijn aan het klonen. Denk

1. ‘What is the difference between reproductive and therapeutic cloning?’, https://stemcell.ny.gov/faqs/what-difference-between-reproductive-and-therapeutic-cloning 2. Kathryn Wheat and Kirstin Matthews, ‘World Human Cloning Policies’, http://www.ruf.rice.edu/~neal/stemcell/World.pdf 3. Sharon Begley, ‘Here’s why we’re still not cloning humans, 20 years after Dolly the sheep’, Business Insider UK, 5 juli 2016, http://uk.businessinsider. com/can-you-clone-a-human-2016-7?r=US&IR=T 4. Roxanne Maas, ‘What Are the Risks of Cloning?’, 10 september 2015, http://www.livestrong.com/article/254843-what-are-the-risks-of-cloning/ 5. Christine Hsu, ‘Human Cloning Will Be Possible Within 50 Years, Nobel Prize-Winning Scientist Claims’, 20 december 2012, http://www.medicaldaily.com/human-cloning-will-be-possible-within-50-years-nobel-prizewinning-scientist-claims-243980 6. John Duddington, ‘The Legal Aspects of Human Cloning’, augustus 2000, Catholic Medical Quarterly, http://www.cmq.org.uk/CMQ/2000/ cloning_legal_aspects.htm

INCRETUS 2017

| Verdieping

25

DE AMSTERDAMSE JURIDISCHE BEDRIJVENDAGEN Lieve lezers, Zoals jullie in de vorige Incretus al hebben kunnen lezen, komen de Amsterdamse Juridische Bedrijvendagen (AJB) er bijna aan! Wij als bestuur kunnen niet wachten om na al die maanden hard werken eindelijk aan jullie te laten zien wat de vernieuwde AJB dit jaar in zal houden. Een groot gedeelte van de eerste dag zal dit jaar hetzelfde blijven als de voorgaande jaren, maar dit jaar zal de dag niet worden afgesloten met een diner, maar met een boottocht over het IJ. En daarbij nemen wij geen genoegen met één dag AJB, maar plakken er nog een tweede achteraan! Waarom? Omdat wij denken dat het ontzettend belangrijk is dat studenten zo vroeg mogelijk in hun studie al aan hun toekomst denken.

Je zult denken, ‘mijn toekomst?’, ik ben nog hartstikke jong, laat mij lekker genieten van mijn studentenleven, die toekomst komt later wel! Maar niks is minder waar. De studie rechten is natuurlijk een enorm brede studie waarmee je uiteindelijk vele verschillende kanten op kunt gaan. Omdat je later in zoveel verschillende sectoren kunt gaan werken, is het belangrijk om al zo vroeg mogelijk te beginnen met je te oriënteren. Doe je dit niet al tijdens je studie, dan heb je straks wel dat mooie papiertje, maar kun je er helemaal niets mee.

De AJB wil jullie hierbij een handje helpen. Zo zorgen wij er op de tweede dag voor dat studenten alle theorie die zij de afgelopen jaren uit die dikke boeken hebben geleerd, in de praktijk kunnen

26

Overig | INCRETUS 2017

brengen. Een select groepje gemotiveerde studenten zullen worden ontvangen bij Taylor Wessing, Dentons Boekel of Lexence met een heerlijk ontbijt, waarna zij in een masterclass kort bijgespijkerd worden over het onderwerp waar de casus over zal gaan. Dit houden wij natuurlijk nog even geheim, maar geloof ons, de casus is ontzettend interessant en actueel. Daarna mogen de studenten in de Rechtbank Amsterdam hun pleitvaardigheden laten zien aan rechters die werkzaam zijn bij deze rechtbank.

Op deze dag werk je dus al een stukje aan je toekomst door aan de deelnemende kantoren te laten zien wat je in huis hebt. Mocht jij nou opvallen tijdens deze dag, dan zou het zomaar kunnen dat je er een stageplek of werkstage aan overhoudt. En anders heb je in ieder geval een ontzettend leuke, leerzame dag gehad waarbij je, als het goed is, alweer net wat beter weet waar je wel of misschien juist helemaal niet terecht wilt komen.

Al met al willen wij jullie dit jaar door middel van deze twee dagen alvast op weg helpen en een stukje bijdragen aan jullie toekomst. Voor je het weet zit het studentenleven er alweer op en is het tijd om echt aan de slag te gaan. Door hier nu al mee bezig te zijn zal je hier later alleen maar profijt van hebben en een waanzinnige toekomst tegemoet gaan!

Door: Anne-Sofie van der Sanden Secretaris AJB 2016 – 2017

EEN ROBOT ALS ADVOCAAT? Als je op dit moment een kijkje neemt in de advocatenkantoren, dan zie je al snel dat het er nog steeds traditioneel aan toe gaat: advocaten die met bergen papierwerk lopen en die ze moeten doorspitten. Ook wordt er in het algemeen gezegd dat technologie en juridische dienstverlening niet samengaan. Ik moet de toekomstige juristen echter teleurstellen. Er wordt namelijk druk onderzoek gedaan naar robots die een deel van het werk van advocaten kunnen overnemen en die op de lange termijn zelfs als advocaat kunnen worden ingezet. Op dit moment zijn er al twee ‘robotadvocaten’ ontwikkeld, namelijk de Amerikaanse Robotadvocaat ROSS1 en de Robotadvocaat Herman.2 Ook zijn er in New York en Londen chatbots die boetes aanvechten.3

Robotadvocaat ROSS

Het Amerikaanse advocatenkantoor BakerHostetler heeft de robotadvocaat ROSS aangesteld binnen de 50 advocaten tellende praktijk. ROSS is de eerste kunstmatig intelligente advocaat en werd ontwikkeld op basis van de technologie die gebruikt wordt voor de zelflerende IBM-supercomputer Watson. De advocaten van het kantoor gebruiken ROSS voor vragen met betrekking tot het insolventierecht. ROSS kan binnen een paar seconden door miljoenen juridische documenten bladeren en daaruit een paar gemotiveerde antwoorden geven. Ook is ROSS up-to-date als het gaat over nieuwe wet- en regelgeving. Dit komt omdat ROSS als het ware een zelflerende computer is door de kunstmatige intelligentie.4

Herman de robotadvocaat

Herman is in de afgelopen vier jaar ontwikkeld door het wereldwijde juridisch team en de technologie-ontwikkelaars van AirHelp. AirHelp is een start-up die opkomt voor de rechten van vliegtuigpassagiers. Door het in dienst treden van de nieuwe ‘advocaat’ Herman zorgt AirHelp ervoor dat het claimproces versnelt en optimaliseert. De data van Herman betreffen 30 rechtsgebieden en duizenden rechtszaken binnen die 30 rechtsgebieden. Herman beschikt net zoals ROSS over

kunstmatige intelligentie en heeft ook de wetgeving up-to-date. Daarnaast beschikt hij over de relevante gegevens, zoals de luchtvaartmaatschappij en de luchthaven van vertrek.

In de testfase kwam naar voren dat Herman in minder dan een seconde het meest optimale proces voor de claim kan bepalen. Als dit door een advocaat zelf gedaan zou worden dan zou dit ongeveer 20 twintig minuten duren, ofwel 33% van het uurtarief van de advocaat.

Chatbot

In New York en Londen kunnen automobilisten sinds een paar jaar hun verkeersboetes aanvechten door gebruik te maken van een zogenaamde ‘chatbot’ die beschikt over kunstmatige intelligentie. De chatbot is ontwikkeld door een negentienjarige Londenaar en heet ‘DoNotPay’. Door een aantal vragen te beantwoorden bekijkt de chatbot of het aanvechten van de boete zin heeft. In de 21 maanden heeft de chatbot 250.000 zaken behandeld, waarvan hij er 160.000 heeft gewonnen, wat neerkomt op 64%.

Al met al kunnen we concluderen dat er zowel voorals nadelen zijn aan deze zogenoemde robotadvocaten. De werkdruk en kosten van een advocaat nemen af door deze technologische ontwikkeling in de juridische dienstverlening. Maar zodra de kunstmatige intelligentie zich in de toekomst verder zal ontwikkelen – wat zeker niet ondenkbaar is – en op grote schaal kan worden ingezet, is het logisch dat de vraag naar advocaten zal afnemen.

Door: Adam Nassiri

1. ‘Robotadvocaat ROSS vindt zijn eerste baan.’, www.advocatie.nl 23-052016.

2. R. Van Klaveren, ‘Maak kennis met Herman de 1e robot-advocaat.’, www. verkeersbureaus.info 22-03-2017 3. N. Vrugt, ‘Is de robot de advocaat van de toekomst?’, www.lawfox.nl 4. T. van der Heijden, ‘Een robot als geachte confrère?’, www.nrc.nl 02-012016

INCRETUS 2017

| Verdieping

27

WAT ZIJN ONZE QBD’ERS VAN PL AN IN DE TOEKOMST? Na al die leuke jaren bij QBDBD moet er ook serieus aan de slag worden gegaan en aan een toekomst worden gewerkt en daarom vroegen wij aan onze QBD’ers wat hun toekomstplannen zijn, hoe zij deze willen bereiken en voor hoever zij deze al bereikt hebben.

28

Vera Mulders – 23 jaar Master Privaatrecht VU

Oscar Kroon – 24 jaar Master Transnational Legal Studies

Momenteel volg ik de master Privaatrecht aan de Vrije Universiteit, waarbinnen ik de verdiepingen aansprakelijkheid & verzekering en conflictoplossing, mediation & onderhandelen met veel plezier heb gevolgd. Tevens volg ik het vak gezondheidsrecht en de masterclass internationaal privaatrecht.

Daarnaast ben ik werkzaam als juridisch secretaresse op de afdeling fiscaal recht bij Wintertaling Advocaten & Notarissen en ben ik voorzitter van de mastercommissie van QBDBD. Bij QBDBD heb ik in het collegejaar 2015-2016 ook deel uit mogen maken van het 124ste bestuur als bestuurslid Ledenservice en in de jaren daarvoor van diverse commissies. Het lijkt mij heel erg leuk om later in het aansprakelijkheidsrecht te gaan werken.Mijn interesse ligt met name bij de werkgeversaansprakelijkheid, de medische aansprakelijkheid en de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid in het algemeen. Het lijkt mij leuk om de beroepsopleiding te volgen en wellicht later zelf mijn eigen advocatenkantoor op te richten.

Het moment dat ik aan rechten begon, stapte ik erin met het idee dat ik één van de grote namen onder de advocaten zou worden. Ik merkte echter al snel dat dit niets voor mij was, maar dat ik veel meer met internationaal recht had. Hierdoor ben ik op het idee gekomen dat ik in de diplomatieke dienst wil gaan werken, dit idee ben ik tot dusver nog steeds aan het nastreven. In het derde jaar heb ik daarom voor de minor Transnational Legal Studies (hierna: TLS) in combinatie met Human Rights and Migration gekozen. TLS beviel mij zo goed en het heeft zo mijn interesse opgewekt, dat ik dit jaar heb gekozen voor de gelijknamige master. Echter, ondanks dat van de 600 eerstejaars lang niet iedereen is overgebleven, is de concurrentie tussen rechtenstudenten groot. Dit is de reden waarom ik van plan ben om volgend jaar als tweede master Law and Politics of International Security te volgen. Hiermee wil ik niet zeggen dat je zomaar extra dingen moet doen voor een goed cv om hiermee een voorsprong te krijgen op medestudenten. Je moet naar mijn mening vooral doen wat je interesseert. Of dit nou een extra bachelor, master, commissie of bestuursjaar is of zelfs een (half)jaar in het buitenland rondreizen; het maakt niet uit. Dit is ook de manier waarop ik nu probeer mijn toekomstplan te realiseren.

Carrière | INCRETUS 2017

Robin Keyner – 24 jaar Master Internet, Intellectuele Eigendom en ICT

Kaylee Zournas – 23 jaar Bachelor

‘Later als ik groot ben word ik dierenarts’, waren de woorden die ik als klein meisje vaak uitsprak en alhoewel ik nog steeds een grote voorliefde heb voor honden, is mijn toekomstbeeld toch enigszins veranderd. Ooit begon ik aan mijn studie Rechtsgeleerdheid met het idee dat ik rechter wilde worden. Ondertussen is ook dat plan, net zoals mijn kinderdroom een beetje bijgesteld.

Op dit moment ben ik bezig met het afsluiten van mijn bachelor. Nog één vak en dan mag ik mijn diploma in ontvangst nemen.

Tijdens mijn bestuursjaar heb ik enorm veel advocatenkantoren van binnen mogen zien en de mogelijkheid gekregen om met advocaten in gesprek te gaan. Mede hierdoor is mijn enthousiasme voor de advocatuur opgewekt. Na mijn master Internet, Intellectuele Eigendom en ICT ben ik dan ook van plan om aan de slag te gaan op een internationaal kantoor met een mooie IE-praktijk. Werkweken van 80 uur en werken aan grote spannende zaken lijkt mij helemaal geweldig (ik begrijp dat het moeilijk te geloven is).

Toch ben ik niet van plan om voor altijd in de advocatuur te blijven hangen en lijkt het rechter zijn me nog steeds een mooi toekomstplan voor na de advocatuur. Op deze manier kan ik naast een intensieve bestudering van het recht ook nog recht scheppen!

Vanaf jongs af aan wil ik al advocaat worden. Welk rechtsgebied wist ik echter niet. Voor mij was genieten van het studentenleven en deelnemen aan veel extracurriculaire activiteiten de oplossing. Mijn stage bij Lexence Advocaten en Notarissen op de afdeling ‘Corporate Litigation’ gaf de doorslag; nu weet ik wat ik wil. Ik hoop aankomende september te starten met de master ‘Ondernemingsrecht aan de Zuidas’, om vervolgens aan de slag te gaan op een litigationafdeling.

Hoe ik dat wil gaan doen? Ik probeer open te staan voor nieuwe ervaringen en blijf me richten op het versterken van mijn softskills. Ik weet dat ik nog veel te leren heb en om de processen nog beter te begrijpen zou ik graag een kijkje achter de schermen nemen bij de rechtspraak. Daarom probeer ik voor mijn afstuderen nog een stage bij de Ondernemingskamer te regelen.

Ik ben niet bang om te zeggen dat ik partnerschap bij een advocatenkantoor ambieer. Het idee van juridisch inhoudelijk werk combineren met ondernemerschap staat me aan. Ja, op dit moment word ik getrokken door de Zuidas. Aan de andere kant: ik ben ‘slechts’ een bachelorstudente. Als over tien jaar blijkt dat dit pad me niet gelukkig maakt dan gooi ik even gemakkelijk het roer om.

INCRETUS 2017

| Carrière

29

Grafton Cederburg – 23 jaar Master Arbeid & Onderneming UvA

Bernadette van Wieringen – 23 jaar Master Strafrecht

Waarde leden van QBDBD, Aan mij de eer om in het kader van deze rubriek een kort stuk over mijn toekomstplannen te schrijven.

Momenteel ben ik bezig met het afronden van mijn master Arbeid & Onderneming aan de Universiteit van Amsterdam. Mijn master Privaatrecht aan de VU heb ik vorig jaar afgerond. Na een tweede master is het moment daar en is de stap naar het werkende leven niet langer uit te stellen. As we speak ben ik dan ook druk bezig met mijzelf te oriënteren op de arbeidsmarkt. Meer in het bijzonder, de advocatuur. Daarbij richt ik mij momenteel op de grotere kantoren. Dit vanwege de veelal brede opleidingsmogelijkheden die dergelijke kantoren bieden en de leercurve die je daar meemaakt erg groot is. Ja, hard werken staat daar wel weer tegenover, maar succesvol zonder hard te werken is meer een utopie dan realiteit. Ik ben voornemens om na de zomer aan de slag te gaan. Korte termijn toekomstplan? De knoop doorhakken. Lange termijn toekomstplan? Daar wil ik nu nog niet aan denken.

Tijdens de bachelor rechtsgeleerdheid heb ik een passie voor het strafrecht ontwikkeld. Welk vak ik ook volgde, strafrecht bleef ik het leukste rechtsgebied vinden. Meer dan eens heb ik de opmerking gehoord: ‘Een baan vinden in het strafrecht is echt heel moeilijk. Je kan beter een andere master doen of een tweede master voor de zekerheid.’ Hier wilde ik echter niks van weten. Ik besloot gewoon voor het strafrecht te gaan en te kijken waar ik zou eindigen.

Na mijn bachelor aan de VU te hebben afgerond, ben ik in februari 2016 begonnen aan de master Strafrecht aan de UvA. In het afgelopen jaar heb ik meerdere stages op strafrechtadvocatenkantoren gelopen. Mijn laatste stage was bij Advocatenkantoor Oldenburg. Bij dit kantoor heb ik mijn droombaan gevonden. Sinds 1 mei ben ik juridisch medewerker en na mijn afstuderen zal ik opgeleid worden tot advocaat. In december word ik eerst beëdigd tot advocaat-stagiair en per 1 maart 2018 zal ik de beroepsopleiding gaan volgen. Laat je dus niet afschrikken door beperkte baanmogelijkheden in een bepaalde sector of rechtsgebied. Met passie en hard werken kom je een heel eind!

Door: Lindsey Weerkamp

30

Carrière | INCRETUS 2017

In gesprek met het team van de Green Office VU In het kader van het thema “toekomst” van deze editie van de Incretus maken wij kennis met een hardwerkend en enthousiast studententeam dat zich bezighoudt met de toekomst van de VU op het gebied van duurzaamheid, namelijk de Green Office VU! Sinds 2014 is de Green Office VU hét duurzaamheidsplatform van de VU. Ik ging in gesprek met dit gezellige team over onder andere hun werkzaamheden en de toekomst van de VU met betrekking tot duurzaamheid.

Zouden jullie jezelf kunnen voorstellen? Hoeveel studenten maken deel uit van jullie team?

“Ons team bestaat uit zeven studenten, namelijk Linda Gottmer (Education), Rosa de Rijk (Research), Lotte Schuimaker (Campus intern), Michelle Geraerts (Campus extern), Shanice van der Sloot (Community online), Djian Sadadou (Community offline) Neele van den Bongardt (Manager). Samen met ± 70 leden werken wij hard aan het verduurzamen van de VU.” Wat is de achtergrond van de Green Office VU? Wanneer en hoe is het ontstaan?

“Tabitha Saliba en Ilyes Machkor zijn de oprichters van de Green Office VU. Zij zaten in 2013/2014 in de commissie duurzaamheid van de SRVU studentenbond, bestaande uit studenten en VU medewerkers. Hoewel dit al een goed initiatief was ontbrak het toch aan een organisatie, toegang en hulpbronnen zoals een Green Office VU heeft.

In 2014 werd door Tabitha en Ilyes samen met de Facilitaire Campus Organisatie en met ondersteuning van het College van Bestuur besloten om een ‘Green Office’ op te zetten. Het was dus zowel een bottom-up als ook een top-down proces. In oktober 2014 zag de Green Office VU het levenslicht, maar het duurde nog een jaar voordat de Green Office VU daadwerkelijk geopend werd op de Dag voor de Duurzaamheid in oktober 2015.”

Zijn er veel rechtenstudenten actief bij de Green Office VU? “Er zijn helaas best weinig rechtenstudenten actief bij de Green Office VU, hoewel ze natuurlijk altijd welkom zijn.

Er zijn verschillende opties die interessant zouden kunnen zijn voor de rechtenstudent binnen de Green Office VU. Zo werken onze Campus Coördinatoren bijvoorbeeld veel samen met de financiële afdeling van de VU waarbij ze hen ondersteunen bij de aanbestedingsprocedures en vernieuwingen van contracten. Specifiek adviseren zij hen over hoe duurzaamheid hierbinnen een meer prominente rol zou kunnen spelen. Dit is een zeer interessante

omgeving, met name voor de rechtenstudent. Er is veel ruimte om als rechtenstudent te ondersteunen en het een wederzijds nuttige aangelegenheid te maken.”

Waarom zijn jullie actief geworden bij de Green Office VU? “Dat is per persoon verschillend. De een vindt het gewoon leuk om op de universiteit actief te worden en bij te dragen aan verandering. Ook is het voor veel mensen een plek waar ze zich kunnen omringen met gelijkgestemden en kunnen praten over onderwerpen die hen interesseren Dit kunnen allerlei onderwerpen zijn maar hebben -uiteraard- vaak een raakvlak met duurzaamheid.

Het is boeiend om te zien hoe dat voor mensen zo verschillend kan zijn. Daarnaast is de Green Office VU een plek waar contacten en vaardigheden kunnen worden opgedaan die ontzettend waardevol zijn als toevoeging aan de studietijd.”

Hoe ziet het dagelijks leven uit bij de Green Office VU en waar kunnen studenten jullie vinden?

“De Green Office VU is maandag tot en met vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur geopend. Iedereen is welkom in onze ruimte om samen te komen met vrienden, te studeren of wat dan ook. Het is zelfs mogelijk om onze ruimte gratis te reserveren voor bijeenkomsten die met duurzaamheid te maken hebben in de breedste zin van het woord. Ons kantoor bevindt zich in het hoofdgebouw onder de ingangshal (HG KC-18). Daar hebben wij wekelijkse vergaderingen met het team, met onze member teams en vele andere afspraken. Er vinden ook regelmatig evenementen plaats, bijvoorbeeld een evening lecture.”

Jullie werken met ‘portfolios’. Kunnen jullie nader toelichten wat deze portfolios precies inhouden?

“De vier portfolio’s waarmee wij werken beslaan ook de belangrijkste pijlers van een universiteit; Education, Research, Campus en Community. Het Education portfolio houdt zich bezig met het implementeren van duurzaam-

INCRETUS 2017

| Carrière

31

heid binnen het bestaande curriculum. Daarnaast vullen wij het huidige aanbod aan met nieuw onderwijs, zo hebben wij een rol gespeeld bij het ontwikkelen van een honoursvak en een minor met als centraal thema duurzaamheid, die overigens voor iedereen toegankelijk zijn. Wij willen ook dat er meer onderzoek naar duurzaamheidsgerelateerde vraagstukken plaatsvindt, wat bestaansrecht biedt aan het Research portfolio. Beide portfolio’s beschikken ook over een inventarisatie, die ook op onze website staan. In deze inventarisaties kan je vinden welke duurzaamheidsgerelateerde vakken er op de VU zijn en wat voor onderzoek er al is gedaan naar duurzame onderwerpen. Onze beide Campus coördinatoren werken hard aan het verduurzamen van de campus, namelijk op het gebied van de diensten van de VU zelf en de externe diensten. Zij zijn nu hard aan het werk om de VU PET-waterflessen vrij te maken in 2018 en om de Mensa te verduurzamen. Het community portfolio bestaat ook uit twee onderdelen en is van cruciaal belang als het gaat om het betrekken van de gehele VU-gemeenschap. Dit doen wij zowel online als offline: offline houdt zich bezig met evenementen, onze leden en andere studentenorganisaties op de VU. Online houdt zich bezig met alle communicatie en marketing.”

“Designing Innovations for Sustainability” is een nieuw VU-breed honoursvak - zouden jullie aan mij kunnen vertellen hoe jullie betrokken zijn bij dit honoursvak? Is het jullie initiatief? Wat houdt dit honoursvak in?

“De Green Office VU heeft samen met Dr. Pieter van Beukering van het Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) dit Honoursvak ontwikkeld. Het is een gemeenschappelijk project waar verschillende faculteiten bij betrokken zijn, namelijk FALW en FGB. Het idee is dat studenten met verschillende achtergronden samen oplossingen voor praktische problemen vinden. Er worden dus enkele cases van de VU gebruikt, bijvoorbeeld over water, energie, voedsel of afval. Deze zullen dan aan experts uit de praktijk voorgesteld worden die deze dan, mits ze geschikt zijn, implementeren. Zo wordt duidelijk gemaakt hoe iedereen aan een duurzamere wereld kan bijdragen.”

Wat betekent “duurzaamheid” voor jullie als lid van de Green Office VU en ook in jullie persoonlijk leven?

“Duurzaamheid betekent voor ons om toekomstgericht te zijn. Alle teamleden van de Green Office VU werken tussen de 20 en 30 uur per week, dus de Green Office VU maakt ook een groot onderdeel van ons dagelijks leven uit. Velen van ons hebben duurzaamheid tot leefstijl gemaakt zonder dat het voelt alsof wij concessies doen op bepaalde vlakken. Dit zijn meer ingrijpende aanpassingen zoals vegetarisch eten, maar ook kleinere dingen zoals een trui aantrekken als je het koud hebt in plaats van de kachel aanzetten. Practice what you preach staat bij ons hoog in het vaandel, maar wij verplichten niemand tot iets.”

Hoe proberen jullie de VU duurzamer te maken? Hebben jullie een bepaald doel in het vooruitzicht dat jullie willen bereiken?

32

Carrière | INCRETUS 2017

“Het is voor ons erg belangrijk om bewustzijn te creëren over duurzaamheid onder de mensen op de VU. Wij denken dat iedereen een verschil kan maken en als wij projecten samen aanpakken zullen deze een grotere kans van slagen hebben. Een concreet doel dat wij op dit moment hebben is om de VU in 2018 PET-watervrij te maken en er dus voor te zorgen dat er geen PET-waterflesjes meer verkocht worden op de campus. Om dit te bereiken zijn wij in gesprek met de VU zelf, maar proberen wij de VU-community ook aan te sporen om geen PET-flesjes meer te kopen.”

Waarom is het van belang om een ‘Green Office’ te hebben aan de VU? “Het is belangrijk om een organisatie te hebben die initiatieven vooruit trekt. Bovendien is de Green Office VU een plaats waar nieuwe ideeën kunnen ontstaan en waar ook ruimte is om te experimenteren. Verder is het belangrijk dat er kritisch naar duurzaamheid op de VU gekeken wordt, zodat de VU daarin kan verbeteren. Doordat de Green Office VU met een bottom-up systeem werkt, vanuit de studenten, hebben wij een goed beeld over wat studenten willen en wat er voor nodig is om dat te bereiken.”

Wat hebben jullie tot nu toe bereikt op het gebied van duurzaamheid?

“Wij hebben in de afgelopen 2 jaar zoveel bereikt, maar als wij de hoogtepunten eruit moet halen zouden het deze zijn: • Op Warme TruienDag hebben wij in 2016 39% warmte bespaard op de VU door de temperatuur 2 graden lager te zetten.

• Wij hebben inventarisaties gemaakt van duurzaam onderwijs en onderzoek op de VU. • Er zijn nu 6 watertappunten geïnstalleerd op de VU. • Wij hebben het Honours vak “Designing Innovations for Sustainability” ende minor “Sustainability: Global Challenges, Interdisciplinary Solutions“ opgezet.

• Het winnen van de Duurzame Introductiestunt 2016 samen met Dopper en de Green Living Lab. • Wij zijn van 30 members naar ± 70 members gegaan.

• Het catering-Foodbook van Sodexo hebben wij aangepast door meer vegetarische opties toe te voegen en de bestelregels aan te passen om te voorkomen dat er te veel eten wordt besteld voor meetings.

• Verder zijn wij heel goed op weg om de VU PET-watervrij te maken, waar wij ook al erg trots op zijn.”

Hoe zal de VU er uitzien in de toekomst op het gebied van duurzaamheid naar jullie mening?

“De VU zal in de toekomst een voorbeeld zijn op het gebied van duurzaamheid op universiteiten, er zal ruimte zijn voor groene innovatie en er zal interfacultair aan duurzame oplossingen worden gewerkt. Duurzaamheid zal hierdoor zijn geïntegreerd in het onderwijs, onderzoek en de bedrijfsvoering van de VU.” Wat hebben jullie als team tot zover bereikt waar jullie trots op zijn? Is er een bepaald project of activiteit waar jullie trots op zijn?

“Wij zijn supertrots op het winnen van de Duurzame Introductie Stunt 2016 samen met Dopper en de Green Living Lab. Op deze dag hebben wij 1300 Doppers uitgedeeld aan eerstejaars studenten in ruil voor hun PET-flesjes.

Uiteindelijk hebben wij die PET-flesjes gebruikt om een verticale tuin te maken, die een maand lang op het campusplein stond om bewustzijn te creëren. Tijdens die stunt hebben wij een grote impact gemaakt en 1300 mensen geholpen om een stap in de goede richting te zetten en duurzame waterflesjes te gebruiken in plaats van PET-flesjes.”

Het verkopen van lokale biologische groenten via VU Foodhub is een geweldig initiatief. Hoeveel personeelsleden en studenten maken daar gebruik van? Wat krijg je in je voedselpakket in de winter? Groenten uit de kassen?

“Gemiddeld bestellen er zo’n 30 personen per keer bij ons een groentepakket. De verdeling studenten en medewerkers is zo’n beetje fifty-fifty. Hier zijn wij erg blij mee, omdat het over het algemeen lastiger is om medewerkers te bereiken. Op deze manier raakt de hele VU betrokken bij ons. In de winter bestaan de voedselpakketten ook voor een zo groot mogelijk deel uit lokale wintergroenten, die zijn er namelijk voldoende! Ook worden de pakketten aangevuld met bijvoorbeeld appels en peren die niet in het winterseizoen groeien, maar opgeslagen liggen sinds ze geplukt zijn. Op die manier blijven de producten die aangeboden worden lokaal.”

De Green Office VU wil dat geen PET-flesjes water meer verkocht worden, maar Doppers of Join the Pipe flesjes als onderdeel van het project ‘VU PET-Watervrij’ in 2018.

Kunnen jullie vertellen wat dit project inhoudt en hoe jullie op dit idee zijn gekomen? Is het ook niet een goed idee zijn om waterfonteintjes met gekoeld en gefilterd water overal te plaatsen en mensen van een fonteintje te laten drinken in plaats van Doppers of Join the Pipe flesjes uit te delen?

“Goed dat je het noemt, om die reden gingen wij op woensdag 22 maart, World Water Day, het zesde Join the Pipe watertappunt openen. Dit tappunt beschikt inderdaad over precies zo’n fonteintje waar mensen direct uit kunnen drinken, ook als ze geen flesje bij zich hebben.

Overigens is het filteren van water in Nederland volstrekt overbodig, aangezien ons kraanwater wereldwijd gezien behoort tot de absolute crème de la crème. Er zijn meerdere redenen te noemen waarom PET-flessen maar beter uitgebannen kunnen worden. Ten eerste levert PET schadelijke effecten op voor de gezondheid van de mens en is het door de gigantische hoeveelheid plastic die in de oceanen rondzwerft ontzettend schadelijk voor het milieu. Daarnaast is de ethiek van het commercialiseren van drinkwater - wat een fundamenteel mensenrecht en een primaire levensbehoefte is - op zijn zachtst gezegd dubieus te noemen.

Ons doel is om ervoor te zorgen dat de VU de eerste universiteit in de EU wordt die de PET-fles van de campus bant. Dit is niet alleen een uitgelezen mogelijkheid voor de VU om te pionieren en een voorbeeld te zijn

voor alle Europese onderwijsinstellingen, maar ook om concrete stappen te zetten naar het behalen van de door het College van Bestuur vastgestelde doelen in de Duurzaamheidsvisie 2015-2020. Hierin wordt onder andere gesteld dat de VU streeft naar een top 10 positie in het veld van internationale universiteiten op het gebied van duurzaamheid. Om dit te bereiken zijn concrete stappen als deze absoluut noodzakelijk.”

Wat zijn jullie toekomstplannen voor zowel de Green Office VU als de VU in het algemeen?

“De VU heeft in haar duurzaamheidsvisie 2015-2020 de ambitie verklaard een van de duurzaamste universiteiten wereldwijd te worden. Dat willen wij als Green Office natuurlijk ook en dus zullen wij blijven functioneren als een duurzaamheidsplatform, een hub van ideeën en als instantie die deze ambitie samen met partners overal integreert. Dat is dus de bedoeling van de Green Office VU: duurzaamheid in alle onderdelen van de VU integreren en het zo op het gebied van onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering de norm te laten worden.”

Hoe kunnen studenten actief bij jullie worden? Zijn er bepaalde criteria waaraan studenten moeten voldoen om actief te worden bij de Green Office VU? “Elke VU student kan bij ons actief worden, wij willen juist een diverse gemeenschap. Zowel Nederlandse als internationale studenten zijn uitgenodigd om zich bij ons aan te sluiten. Hoewel wij in het algemeen in het Engels werken, betekent dat niet dat iedereen perfect Engels hoeft te spreken. Dat kan je, net als alles over duurzaamheid, bij ons leren. Wij geloven dat er een interdisciplinaire aanpak nodig is voor een toekomstgerichte wereld en denken dat iedereen daar iets aan kan bijdragen.”

Hoeveel uur per week zal een student moeten besteden aan een functie bij de Green Office VU? “De taken die onze members hebben verschillen per team. Zo zijn sommige studenten bezig om blogs te schrijven, maar zijn er anderen die het VU Foodhub project helpen coördineren. Ook heeft elk team een Chairman/ Voorzitter die het overzicht houdt in het team. Over het algemeen zijn al onze members rond de 2 tot 4 uur per week kwijt.”

Hebben jullie nog tips voor onze lezers om een duurzamer (studenten)leven te leiden?

“Vooral bewust leven. Door meer kennis op te doen over duurzaamheid, zal je ontdekken dat zelfs kleine stapjes een grote impact kunnen maken. Door bepaalde documentaires zoals “Cowspiracy” en “Before the Flood” te kijken kun je al een hoop kennis op doen. Verder delen wij op onze Facebookpagina ook vaak tips over hoe je duurzamer kan leven en komt er binnenkort zelfs een boekje van ons uit met tips voor studenten om duurzamer te leven.”

Door: Georgina L. Booth

INCRETUS 2017

| Carrière

33

C O LO F O N Incretus is het verenigingsblad van QBDBD, de Juridische Faculteitsvereniging van de Vrije Universiteit en verschijnt twee keer per jaar.

Editie Jaargang 21, nummer 2 mei 2017 ISSN 1875-4783 Drukkerij Drukwerkdeal.nl Vormgeving Alexander Dahms Hoofdredacteur Laura Kuipers Eindredactie Georgina Booth Redactie Machiel van der Werff Manouk Steijn Aïsha Morris Adam Nassiri Li Nimrod Natasha Booth Lindsey Weerkamp Overige bijdrage De Legal Experience-commissie Het AJB bestuur Telefoon (020) 5986244 E-mail qbdbd.rechten@vu.nl Website www.QBDBD.nl/incretus Redactieadres QBDBD t.a.v. Laura Kuipers Kamer 2B-91 De Boelelaan 1077 1081 HV Amsterdam Met dank aan alle bestuursleden en sponsoren die deze Incretus mede mogelijk hebben gemaakt.

Advertentieverkoop Voor inlichtingen over adverteren kunt u contact opnemen met Valerie Denswil (020) 5986244.

Disclaimer Hoewel dit magazine zorgvuldig naar beste weten wordt samengesteld, kan de uitgever niet instaan voor de juistheid of de volledigheid van de informatie.

Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de in dit magazine gegeven informatie.

De redactie aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de gepubliceerde advertenties; evenmin houdt het opnemen van advertenties en industriële informatie een aanbeveling in.

De inhoud van de artikelen vertegenwoordigt niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie.

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken niet te plaatsen of te wijzigen.

Abonnementen Een abonnement is onderdeel van het lidmaatschap van QBDBD. Het QBDBD-lidmaatschap kan op elk gewenst moment ingaan door een ingevuld inschrijfformulier met pasfoto in te leveren bij QBDBD. Een adreswijziging dient tenminste 3 weken van te voren worden doorgegeven.

Opzegging van het lidmaatschap dient minimaal 1 maand voor aanvang van het nieuwe collegejaar te gebeuren door uw QBDBD-pas met begeleidende brief waarin u uw lidmaatschap opzegt sturen naar QBDBD. Bij niet-tijdige opzegging wordt het lidmaatschap stilzwijgend voor een jaar verlengd. Heeft u vragen en/of opmerkingen omtrent uw abonnement en/of lidmaatschap neemt u dan contact op met Myrthe Busch (020) 5986244.

Persoonsgegevens QBDBD legt van haar leden in het kader van haar dienstverlening gegevens vast.

Deze gegevens kunnen worden gebruikt om leden te informeren over relevante producten en diensten van QBDBD en derden. ©2017 QBDBD/Incretus Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van de redactie, door de redactie gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen.

INCRETUS 2017

| Overig

35

Meld je aan voor dé opstap naar een bloeiende carrière.

Wil jij de perfecte start maken voor een carrière in de advocatuur? Schrijf je dan nu in voor de Jong Hout Masterclass op 28, 29 en 30 juni 2017. Drie dagen lang draai je volop mee met onze mensen, werk je aan een casus en leer je onze cliënten kennen. Een uitgelezen kans om de persoonlijke en no-nonsense cultuur van ons kantoor te ervaren.

Ben jij klaar voor het echte werk? Mis deze kans dan niet en meld je vóór 22 mei aan via werkenbijhouthoff.com!