Incretus februari 2017

INCRETUS HET VERENIGINGSBLAD VAN QBDBD

GRENZELOOS

DE VREEMDSTE WETTEN TER WERELD EEN TERUGBLIK OP DE LUSTRUMWEEK PRESIDENT TRUMP: EEN OMMEKEER

BINNEN HET INTERNATIONALE RECHT? DE AMSTERDAMSE JURIDISCHE

BEDRIJVENDAGEN IN EEN NIEUW JASJE

De Juridische Faculteitsvereniging aan de Vrije Universiteit Amsterdam

FEBRUARI 2017 / Jaargang 21 / N.01

Fotograaf: Marie Cécile Thijs

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn advocaten en notarissen

INHOUDSOPGAVE Algemeen 4 5 6 8 13

Voorwoord hoofdredacteur Voorwoord voorzitter QBDBD Introductie redactie Voorwoord eindredacteur Een terugblik op de lustrumweek

Opinie 25 Feit of fictie? De vreemdste wetten ter wereld 30 De schoonheid van Dubai ligt in het oog van de toeschouwer

Wereldstudent 16 Een wereld zonder grenzen, dé oplossing voor hedendaagse problemen?

Carrière 9 Amsterdamse Juridische Bedrijvendagen 2017 ‘Je carrière begint nu!’

23 Ontwikkelingen in de sociale advocatuur 32 Interview with Professor Ester Herlin-Karnell

Verdieping

Overig

10 Guantánamo Bay: een rechtsstaat maar geen grondrechten?

14 President Trump: een ommekeer binnen het internationale recht?

36 Internationaal recht in de ruimte

19 Fotopagina’s QBDBD 28 De Facultaire Studentenraad der Rechtsgeleerdheid 35 Maak kennis met de USR

INCRETUS 2017

| Overig

3

Beste lezer, Het is mij een eer om dit jaar Bestuurslid Media te mogen zijn en daarbij ook de hoofdredacteur van dit mooie verenigingsblad. Dit jaar hebben we weer een goede redactie samen weten te stellen om een interessant verenigingsblad in elkaar te zetten.

De wereld is op dit moment ontzettend snel aan het veranderen en de grenzen vervagen dan ook steeds meer. Het internationale recht krijgt daardoor alsmaar een belangrijkere rol. Vandaar dat wij voor dit actuele onderwerp hebben gekozen voor deze editie van de Incretus. In deze editie is dan ook terug te zien dat het internationale recht verder reikt dan je in eerste instantie zou denken. Bekijk het artikel over het recht in de ruimte maar eens; ook dit is internationaal recht.

De wereld heeft nu met veel grensoverschrijdende problemen en veranderingen te maken. Denk aan vluchtelingen, de Brexit, aanslagen en het winnen van de verkiezingen door Donald Trump.

Ze hebben allemaal invloed op verschillende landen en zijn daardoor belangrijke thema’s op internationaal gebied. Lees het artikel maar over

4

Algemeen | INCRETUS 2017

de ommekeer in het internationale recht door het winnen van de verkiezingen door Trump in deze editie. Hij beĂŻnvloedt niet alleen Amerika, maar betrekt onwijs veel landen in zijn beslissingen.

Natuurlijk heeft niet alleen afgelopen jaar ons laten zien hoe belangrijk het internationale recht is; het blijft een onderwerp van alle tijden. Juist dit maakt het onderwerp zo ontzettend dynamisch.

Ook is het interessant om te zien welke kijk verschillende landen op de wet hebben. Zo is het recht in Dubai bijvoorbeeld helemaal niet op een wetboek gebaseerd, maar heeft het verschillende rechtsbronnen. Wil je hier meer over lezen? Neem dan eens een kijkje in het artikel over Dubai.

Mij rest verder niets dan jullie ontzettend veel leesplezier toe te wensen en je op dit terrein uitgebreid te laten informeren door de redactieleden van de Incretus.

Laura Kuipers

Hoofdredacteur Incretus en Bestuurslid Media 2016-2017

Beste Lezers, Met veel plezier schrijf ik, als voorzitter van QBDBD tijdens dit mooie lustrumjaar, een stukje voor de Incretus. Het thema ‘grenzeloos’ kan op vele manieren geïnterpreteerd worden. Persoonlijk vind ik ‘grenzeloos’ motiverend. Het spoort aan om je niet tegen te laten houden en buiten je comfort zone te treden. Maak mooie reizen (naar bijvoorbeeld Seoul, Riga of Milaan), neem eens een kijkje bij een kantoor dat je nog niet zo goed kent, of stap bij een borrel eens af op een QBD’er die je wat minder vaak spreekt. Je kan het ook iets ambitieuzer aanpakken en een semester op uitwisseling gaan. Je op een dergelijke manier onderdompelen in een andere cultuur is natuurlijk écht grenzeloos!

De activiteiten die QBD dit collegejaar reeds heeft neergezet zijn wederom sterk gekenmerkt door deze ‘grenzeloze’ mindset. Een bezoek aan het Joegoslaviëtribunaal en de lustrumreis naar Milaan zijn hier slechts enkele voorbeelden van.

Je grenzen verleggen is iets wat in grote mate bijdraagt aan je persoonlijke ontwikkeling. Nu het jaar alweer half voorbij is, moeten wij als bestuur ook beginnen met de zoektocht naar onze opvol-

gers. Dus wil jij volgend jaar je grenzen op een ongekende manier verleggen, dan raad ik sterk aan om een bestuursjaar bij de oudste (en mooiste) juridische faculteitsvereniging van Nederland te overwegen! Gelukkig is dat moment nog een aantal maanden van ons verwijderd, zodat ik nog even verder kan met het verleggen van mijn eigen grenzen. Ik wens je grenzeloos veel leesplezier!

Wouter Kroeze

Voorzitter QBDBD 2016-2017

INCRETUS 2017

| Algemeen

5

MAAK KENNIS MET DE REDACTIELEDEN

Natasha Booth

Mijn naam is Natasha Booth en ik studeer Rechtsgeleerdheid hier aan de Vrije Universiteit.

Naast de studie vind ik het erg leuk om muziek te maken en te schrijven.

Ik vind het geweldig dat ik redactielid ben van Incretus dit jaar!

Ik ben Adam Nassiri, 20 jaar en ben eerstejaars student. Ik vind het geweldig dat ik deel uit mag maken van de Incretus dit jaar. Ik hoop er een mooi jaar van te maken bij deze commissie. Ik zie dit als een kans om mezelf te ontwikkelen met het schrijven van juridische artikelen en het leggen van nieuwe contacten.

Machiel van der Werff

Aisha Morris

Mijn naam is Machiel van der Werff en ik ben iemand die geheel te veel tijd heeft besteed aan studeren, of juist misschien te weinig. In ieder geval studeer ik niet alleen Rechtsgeleerdheid aan de VU, maar ook Gezondheidswetenschappen in Maastricht. Naast Penningmeester van de Incretus ben ik ook bestuurslid PR/Marketing van de Amsterdamse Juridische Bedrijvendag (AJB). Iets waar ik maar al te graag op wijs, aangezien de AJB al in mei er aan komt!

En jou als toekomstig jurist wil ik maar al te graag zien op dit carrière evenement.

6

Adam Nassiri

Algemeen | INCRETUS 2017

Mijn naam is Aisha Morris. Ik ben 18 jaar oud en eerstejaars rechtenstudent. Zolang ik mij kan herinneren droom ik er al van om advocaat te zijn. Nadat het behalen van mijn gymnasium-diploma, ben ik dan ook direct begonnen aan de studie Rechtsgeleerdheid aan de VU. Ik ben actief in de Incretus-commissie en verder verzorg ik Engelse les op het ROC, een MBO-college.

Li Nimrod

Manouk Steijn

Mijn naam is Li Nimrod en ik ben 23 jaar oud.

Ik heb het afgelopen half jaar in AustraliĂŤ gereisd, maar hoop dit studiejaar mijn bachelor Rechtsgeleerdheid te behalen. Na mijn bachelor wil ik mij graag inzetten als vrijwilliger voor een mensenrecht project in Zuid-Afrika.

Daarnaast vind ik het heel erg leuk dat ik dit jaar voor het Incretus mag schrijven!

Mijn naam is Manouk Steijn. Ik ben 20 jaar oud en studeer sinds 2014 met veel plezier aan de VU. Naast het studeren ben ik erg actief in de paardensport, geniet ik van mijn studententijd en reis ik erg graag. Ik wilde altijd graag de privaatrechtelijke kant op maar sinds ik een half jaar in Dubai heb gewoond ben ik me steeds meer gaan interesseren in het internationale recht.

Georgina Booth

Lindsey Weerkamp

Mijn naam is Georgina en ik ben een rechtenstudente aan de Vrije Universiteit Amsterdam en ik ben tevens eindredacteur van de Incretus, hĂŠt juridisch magazine van QBDBD. Naast mijn rechtenstudie ben ik actief geweest op het gebied van vrijwilligerswerk en acteren. Op 16 jarige leeftijd richtte ik mijn eigen stichting op om jongeren aan te moedigen om vrijwilligerswerk te doen en om vrede te promoten. Verder was ik Jeugdambassadeur Mens en Maatschappij voor gemeente Haarlemmermeer en Vredesambassadeur van het Ministerie van Vrede van IKV Pax Christi. Voor mijn vrijwilligerswerk heb ik meerdere prestigieuze onderscheidingen gewonnen, o.a. The International Diana Princess of Wales Memorial Award, en werd ik benoemd tot Fellow van de Royal Society of Arts (FRSA) in Londen.

Mijn naam is Lindsey, ik ben 23 jaar oud en ik ben derdejaars rechtenstudent. Dit jaar maak ik deel uit van het 125e bestuur van QBD, als Bestuurslid Ledenservice. En juist omdat de incretus niet onder mijn portefeuille valt, vind ik het extra leuk dat ik er toch aan mag meewerken dit jaar!

INCRETUS 2017

| Algemeen

7

Geachte lezers, Ik heb de eer om als eindredacteur de Incretus, hét juridisch vakblad van QBDBD, aan jullie te presenteren dit academisch jaar. Verder heb ik de eer om samen met een nieuwe (en geweldige) redactie te werken. Ik weet zeker dat dit een mooi jaar zal worden voor de Incretus met deze redactie, maar ook wegens het feit dat dit niet een normaal jaar is, maar een lustrumjaar van QBDBD dit bijzondere jaar zal niet onopgemerkt blijven in de Incretus.

Met deze eerste editie van de Incretus van dit academisch jaar, maken wij alvast een mooi begin van 2017. Van de Amerikaanse verkiezingen tot Brexit, het jaar 2016 is zeker een interessant jaar geweest op een internationaal niveau. Dergelijke onderwerpen komen zeker aan bod in deze editie en wij hebben dus besloten om de Incretus te richten op een internationaal georiënteerd thema, namelijk ‘grenzeloos’.

‘Grenzeloos’ is een zeer relevant thema voor zowel juristen als niet-juristen in onze dynamische en globaliserende wereld. Politieke en juridische beslissingen van, bijvoorbeeld, grote landen als de Verenigde Staten kunnen de gehele wereld beïnvloeden. Het is, naar mijn mening, vooral interessant om te weten hoe rechten in dergelijke landen functioneren en hoe die rechten invloed kunnen hebben op de samenleving. De wereldwijde belangstelling van (en angst over) de Amerikaanse verkiezingen in 2016 illustreert hoe belangrijk de politieke en juridische processen zijn in dergelijke landen voor de rest van de wereld.

In deze controversiële verkiezingen zagen wij de eerste vrouwelijke kandidaat, Hillary Clinton, strijden tegen de zakenman en voormalige “Reality TV

8

Algemeen | INCRETUS 2017

Star” Donald Trump om de titel van “POTUS” te kunnen voeren. Wij kunnen helaas nog niet voorspellen wat Donald Trump werkelijk als president van de Verenigde Staten zal doen en wat hij voor de rest van de wereld zal betekenen. Wel kan ik echter garanderen dat Donald Trump in deze editie van de Incretus zal worden besproken.

Naast de ‘vreemde verkiezingen’, zal in deze editie zullen ook de vreemdste wetten ter wereld worden besproken. Als men aan ‘vreemde wetten’ denkt, zal men vaak dit onderwerp koppelen aan de Verenigde Staten. Het zal jullie niet verbazen dat dit inderdaad waar is. In Chicago, Illinois, is het bijvoorbeeld illegaal om een poedel mee te nemen naar de opera. De Verenigde Staten komen echter niet alleen aan bod in deze editie, maar ook andere landen met dergelijke vreemde wetten, zoals Griekenland, Singapore en de Verenigde Arabische Emiraten zullen uitvoerig worden besproken.

Verder heb ik professor Ester Herlin-Karnell, VU-hoogleraar EU Constitutional Law and Justice, geïnterviewd over haar persoonlijke achtergrond en carrière. Professor Herlin-Karnell combineert strafrecht met EU recht en samen vormt dit een unieke combinatie. Jullie zullen hier meer over lezen in het interview.

Ik zal in deze introductie helaas niet alle onderwerpen van de artikels aan jullie verklappen, maar ik wens jullie wel (namens de gehele redactie) alvast veel leesplezier toe!

Georgina L. Booth

Eindredacteur Incretus, 2016-2017

DE AMSTERDAMSE JURIDISCHE BEDRIJVENDAGEN In mei van dit jaar zullen de Amsterdamse Juridische Bedrijvendagen (AJB) weer plaatsvinden.

Afgelopen studiejaar heeft een briljant team gewerkt aan een heel nieuw concept voor de AJB. Het belangrijkste verschil met voorgaande jaren en andere carrièredagen is het nauwere contact tussen jou en de deelnemende bedrijven. Verder is er, ongeacht je studiefase, zeker een onderdeel op de AJB waar je wat aan hebt in je carrière!

beeld hebt van hoe je CV eruit moet komen te zien.

Juist op de AJB krijg je de kans om vragen te stellen aan meerdere kantoren. Wat willen kantoren zien: je werkervaring of je cijferlijst? Of willen ze bepaalde extra curriculaire activiteiten zien? Elk kantoor heeft unieke eigenschappen en wil verschillende competenties terugzien in zijn toekomstige medewerkers. Daarnaast wil jij natuurlijk ook weten bij welk kantoor jij je thuis voelt.

Ben je bijvoorbeeld op zoek naar een boost voor je carrière? Op het onderdeel The Challenge vorm je samen met een advocatenkantoor een team waarmee je de strijd aangaat met andere teams.

Je werkt dan nauw samen met advocaten uit de praktijk aan een casus welke uiteindelijk door een jury wordt beoordeeld. Doordat je op het kantoor samen met de advocaten werkt, krijg je niet alleen zelf een goed beeld van het kantoor, maar zij ook van jou. Ongeacht de uitslag van de wedstrijd, krijg jij dus een beter beeld en een boost voor je carrière!

Kom vooral ook naar de AJB als je nog geen goed

Kom naar de AJB in mei 2017 en je carrière kan echt beginnen!

De komende maanden zullen wij meer bekendmaken over de deelnemende bedrijven.

Houd onze website, Facebookpagina en de Incretus in de gaten voor meer nieuws! www.deajb.nl

INCRETUS 2017

| Carrière

9

R E C H T S S TA AT MAAR GEEN

GRONDRECHTEN? Dat er sprake is van een rechtsstaat, maar geen grondrechten klinkt raar in de oren. Kenmerkend voor een rechtsstaat is namelijk dat er onder andere sprake moet zijn van grondrechten. Wat schrijnend erg is, is dat een rechtsstaat geen grondrechten heeft en dat de Verenigde Staten (VS) één van de landen is die de grondrechten schenden.

Hierbij wordt vooral ingezoomd op Guantánamo Bay, een marinebasis van de VS, die o.a. dient als een gevangenis op gehuurd grondgebied van Cuba. Na de Tweede Wereldoorlog werden in 1945 de Verenigde Naties opgericht, met als één van de vele doelstellingen: ‘het bevorderen van respect voor mensenrechten en fundamentele vrijheden.’1 In 1946 hebben de Verenigde Naties de Commissie voor de Rechten van de Mens ingesteld met Eleanor Roosevelt als voorzitter, de first lady destijds. De belangrijkste taak van deze commissie was het opstellen van een Internationaal Statuut van de Rechten van de Mens (‘International Bill of Rights’) dat bestaat uit een verklaring en een verdrag. Op 10 december 1948 nam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) aan. Alhoewel de UVRM als resolutie is aangenomen door de AVVN, is deze juridisch niet bindend. Maar in de jaren erna is steeds naar de UVRM verwezen vanuit andere instituten. Door deze ontwikkeling in de voorgaande jaren valt een groot deel van de inhoud van de UVRM onder het internationale gewoonterecht.2

10

Verdieping | INCRETUS 2017

G U A N TÁ N A M O B AY

De geschiedenis van Guantánamo Bay - ook wel Gitmo genoemd - ook wel Gitmo genoemd- gaat terug tot 1903. In dat jaar tekenden de VS en Cuba een contract waarin stond dat de VS een stuk land aan de Guantánamobaai mocht huren.

Het contract was destijds een voorwaarde voor de Amerikaanse erkenning van de Cubaanse onafhankelijkheid.3 In de 20e eeuw diende Guantánamo Bay als marinebasis van de VS. Aan het einde van de 20e eeuw werd de marinebasis vooral gebruikt om bootvluchtelingen uit Cuba en Haïti onder te brengen. De marinebasis bleek toen vanuit juridisch perspectief bekeken zeer gunstig te zijn voor de VS. Dit omdat de marinebasis zich op Cubaans grondgebied bevindt en de vluchtelingen dus geen beroep konden doen op de Amerikaanse grondwet. Hierdoor konden de vluchtelingen makkelijk teruggestuurd worden naar het land van herkomst. Sinds 2001 dient een gedeelte van de marinebasis als gevangenenkamp voor terreurverdachten van organisaties als de Taliban en Al Qaida. In totaal zitten er 750 gevangenen in Guantánamo Bay.4

SCHEN D IN G VA N M EN SEN RECHTEN

In de UVRM zijn 30 artikelen opgenomen die dienen om de grondrechten van mensen te waarborgen. In Guantánamo Bay worden de grondrechten van de gevangenen grof geschonden en tot op heden is daar niks aan veranderd. De rechten die voornamelijk geschonden worden, zijn de artikelen 5, 7, 9, 10 en artikel 11 lid 2 van de UVRM. Deze artikelen zien op het folterverbod, de gelijkheid voor de wet, willekeurige arrestatie, fair trial en het legaliteitsbeginsel. Er zijn tal van voorbeelden van ex-gedetineerden van Guantánamo Bay die hun verhaal doen over hoe het eraan toe ging.

Samir Naji, een gedetineerde wiens verhaal is uitgelekt, vertelt onder andere dat in de eerste drie lange maanden, de CIA-ondervragingen begonnen steevast met geschreeuw. Daarna werd hij in zijn gezicht en op zijn rug geslagen. Later werd hij geïnjecteerd met een voor hem onbekende substantie. Hij beschrijft: ‘’Ik wil slapen, mijn hoofd zwemt. Er zijn foto’s van gezichten op de muren rondom mij in de kamer.

Ze eisen dat ik namen geef van deze individuen,

INCRETUS 2017

| Verdieping

11

maar ik kan me nauwelijks focussen op de foto’s om te bepalen of ik ze herken. Het geschreeuw en de beledigingen worden luider. Dan wenken ze een man in de hoek van de kamer. Hij injecteert me twee keer in mijn arm met een onbekende substantie. Het is het laatste wat ik weet.’’ ‘’Ik zei de ondervragers dat ik het niet meer aankon niet te eten. Ze gooiden voedsel op de grond en zeiden dat ik moest eten als een varken. Ze lieten me niet naar het toilet gaan. Ze keken toe terwijl het steeds pijnlijker werd, en lachten toen ze de vertaler gebruikten om te beschrijven hoe ze me zouden verkrachten als ik in mijn broek zou plassen.’’5 Dit is één van de vele verschrikkelijke verhalen van ex-gevangenen uit Guantánamo Bay. De advocaat die de gevangene Khalid Sheikh Mohammed verdedigde, bracht het volgende naar buiten over zijn cliënt: ‘Het gaat om 183 sessies waterboarding, 180 uur slaapdeprivatie en om bedreigingen om zijn familie te doden. Meer recent kwam de wereld uit het Senate Torture Report te weten dat Mohammed en andere bijzonder belangrijke gevangenen gesodomiseerd of verkracht werden door een techniek die ‘anale hydratatie’ wordt genoemd.’

G I T M O J U R I D I S C H : E E N Z W A R T G AT De belangrijkste reden voor de VS om Guantánamo Bay te vestigen op Cubaans grondgebied, is dat de gevangenen zich dus niet kunnen beroepen op het Amerikaanse recht. Ook vallen de gevangenen niet onder de categorie ‘krijgsgevangenen’ volgens de VS, waardoor zij zich niet kunnen beroepen op de Derde Geneefse Conventie (1929). Ook kunnen zij zich niet beroepen op militaire regels, aangezien ze geen staatsburgers zijn van een land waarmee de VS in oorlog is.8 De gevangenen zouden zich in principe wel kunnen beroepen op de UVRM, omdat de VS en Cuba lid zijn van de Verenigde Naties. Al eerder werd in dit artikel genoemd dat de UVRM juridisch niet bindend is, aangezien het als resolutie is aangenomen door de AVVN. Maar ook werd aangegeven dat rechters de laatste tijd steeds vaker verwijzen naar de UVRM waardoor het gezien kan worden als gewoonterecht en dus wel bindend kan zijn.

Al met al kunnen we concluderen dat Gitmo juridisch gezien een paradijs is voor de VS en waarschijnlijk zal er op korte termijn geen verandering in komen, aangezien de VS een bepaalde autoriteit uitoefent in de internationale rechtsorde.

Door: Adam Nassiri

Ook zitten de gevangenen jaren vast zonder enige vorm van proces of überhaupt een aanklacht.

Daarnaast worden de gevangenen niet door een onafhankelijk gerechtshof veroordeeld en moeten de gevangenen jarenlang wachten voordat ze eindelijk worden bijgestaan door een advocaat.

De gevangenen worden veroordeeld door militaire rechtbanken. Deze rechtbanken worden ook nog eens internationaal bekritiseerd, omdat ze partijdig, oneerlijk en onwettig zouden zijn. Voorbeelden zijn dat er afluisterapparatuur aanwezig zijn in de vergaderruimtes voor de advocaten en hun cliënten, die eruitzien als branddetectoren en dat e-mails en computerbestanden van de verdediging verdwijnen.6 Uit cijfers blijkt dat er sinds 2002 van de 779 gevangenen uiteindelijk maar drie zijn veroordeeld, van wie twee voor relatief kleine zaken.7 1. ‘Verenigde Naties (VN)’, www.europa-nu.nl 2. ‘Verdragen en wetten’, www.mensenrechten.nl 3. ‘2002: Oprichting Guantánamo Bay’, www.tiogatours.nl 5. http://www.cbpweb.nl/ 4. ‘Guantánamo Bay’, www.historiek.net 12-01-2012 5. J. van der Hoeven, ‘Gevangene Guantánamo Bay omschrijft afgrijselijke martelingen CIA’, www.metronieuws.nl 12-12-2014.

6. J.D. Wright, ‘De erfzonde van foltering & Guantánamo Bay.’, www.amnestyblog.nl 16-01-2015 7. A. Coevert, ‘Hoorzittingen op Guantánamo Bay – belangrijke nieuwe fase terreurproces.’, www.nrc.nl 19-08-2013 8. J. Blankendaal, E.Mertens, ‘Guantánamo Bay: een plaats buiten de wet.’ www.lawandsafety10.wordpress.com

12

Verdieping | INCRETUS 2017

Lieve leden, Er was eens een commissie die vol goede moed begon aan de lustrumperiode. Deze lustrumperiode die, zoals hopelijk niemand is ontgaan, vond plaats van 14 tot en met 23 november en zat volgepland met onder andere feesten, juridische activiteiten en een lustrumreis naar Milaan.

Op 14 november vond de dies natalis van de vereniging plaats en daarmee ook de opening van het lustrum. Het lustrum werd geopend in de Kerkzaal, waar we enorm verrast waren toen de aanwezige locoburgemeester tijdens zijn verhaal zijn ambtsketting omhing om een gemeentelijke jubileumpenning uit te reiken aan de vereniging!

De dies werd verder goed gevierd op ons openingsfeest in, speciaal voor deze avond, Bar 125. De aanwezige leden hebben tot in de late uren het lustrum met ons afgetrapt op een feestje vol met slingers, ballonnen, drankjes en muziek, zoals een goed verjaardagsfeestje betaamt.

Aangezien we onze leden graag wilden aanmoedigen om na het mooie feest de volgende dag gewoon naar college te komen, organiseerden wij de Brakke Brunch. Deze brunch was nog niet afgelopen of we moesten ons alweer haasten naar de zakelijke etiquette workshop. Weet jij hoe je een visitekaartje moet overhandigen? Hoe je iemand kunt voorstellen in een groep of wie er voorgaat in de lift? Tijdens deze workshop werd het allemaal verteld en deze informatie kwam goed van pas voor het avondprogramma, want wat doe je in de avond?

Juist, eten! ’s Avonds vond het juridisch carrière diner plaats met Taylor Wessing en Lexence. De opgedane kennis van de workshop kon hier dan ook meteen worden toegepast.

De volgende dag stond de commissie al met iets meer moeite op, maar er stonden nog zo veel leuke dingen op het programma dat iedereen er weer vol goede moed stond. De middag stond in het teken van onze eigen universiteit en onze eigen studie, want wij zijn op bezoek geweest bij de juridische afdeling van de VU. We waren enorm

onder de indruk van wat voor verscheidenheid aan opdrachten zij binnenkrijgen. Wij hebben nooit gedacht over datalekken binnen de VU en schrokken van het aantal studenten dat per dag aanklachten indient over tentamens. De avond stond in het teken van de vrienden van de leden van QBDBD. Met beerpong en discobingo met klassieke hitjes werd ervoor gezorgd dat iedereen een goeie avond had! Ondertussen was het al weer donderdag en zijn wij met een aantal leden naar een magische film geweest en verzorgden wij ‘s avonds een pubquiz voor onze leden en een aantal alumni.

Dag 5, de lustrumweek alweer op de helft en weer een druk programma! Het was een geweldige dag met een kantoorbezoek aan het advocatenkantoor Bird & Bird in Den Haag.

Tijdens het kantoorbezoek zijn we meegenomen in de wereld van het intellectuele eigendom, waarna wij gezellig konden borrelen en spreken met medewerkers van het kantoor. De dag werd afgesloten met een sportief potje 3D Glowgolf.

Nog geen 5 uur later stonden we al weer op Schiphol voor de reis naar Milaan! We hebben vier dagen cultuur gesnoven, Italiaanse koffie gedronken en het nachtleven verkend.

Bij terugkomst kon de commissie bijna niet meer staan, maar het was de laatste dag. Gelukkig kwam iedereen weer tot leven bij een inspirerende last lecture van professor Davies en ging het dak er nog voor een laatste keer af tijdens het lustrumgala!

Ondanks dat wij nog steeds een beetje aan het bijkomen zijn, willen we iedereen bedanken voor zijn aanwezigheid en gezelligheid. Wij hebben enorm van het lustrum en jullie genoten!

Liefs, Namens de Lustrumcommissie Robin Keyner

INCRETUS 2017

| Algemeen

13

PRE SID E N T T R U MP: EEN OMMEKEER BINNEN HET INTERNATIONALE RECHT?

Dinsdag 8 november 2016. Voor velen was dit een onvoorspelbare dag. Het was de dag waarop Donald Trump de grote favoriet, Hillary Clinton, tijdens de Amerikaanse verkiezingen versloeg. De uitslag was verrassend, zeker gezien het feit dat Hillary Clinton in de aanloop naar de verkiezingen een voorsprong had in de nationale peilingen.

Niemand kon verwachten dat Donald Trump de uiteindelijke overwinnaar zou worden, vooral na zijn vele controversiële uitlatingen. Zo zei hij dat hij, indien hij president zou worden, een muur zou willen bouwen tussen de Verenigde Staten (VS) en Mexico en dat hij de vele immigranten wil beletten om naar de VS te komen. Niet alleen is hij van plan om binnen de VS grote hervormingen door te voeren, ook op internationaal gebied is hij van plan om hetzelfde te doen. De vraag is nu: wat wil Donald Trump internationaal precies veranderen?

I N TE R NATIONA LE VERA NDERINGE N

De overwinning van Donald Trump in de Amerikaanse verkiezingen zou het internationale recht drastisch kunnen veranderen. Maar wat zou precies kunnen veranderen? Ten eerste heeft Donald

14

Verdieping | INCRETUS 2017

Trump scherpe kritiek geleverd op de werkwijze van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO). Hij vindt dat de VS te veel bijdraagt aan de NAVO in tegenstelling tot vele andere landen, vooral financieel. Vooral Europa en Azië werden door hem bekritiseerd. Indien er geen verandering komt in deze gang van zaken, dan is de kans groot dat Trump de VS zal terugtrekken uit de NAVO. De VS kan het zich financieel niet meer permitteren om de politieagent van de wereld te zijn, zegt hij.1

“De overwinning van Donald Trump zou het internationale recht drastisch kunnen veranderen”

Een andere mogelijke internationale verandering, is de Amerikaanse verhouding met Rusland.

Zoals de geschiedenis leert, zijn de Amerikaans-Russische verhoudingen altijd erg gespannen geweest. Iedereen is namelijk bekend met de Koude Oorlog.

Donald Trump heeft gezegd dat hij de verhouding met Rusland graag wil verbeteren, iets wat president Obama niet is gelukt.

De huidige relatie met Rusland is op het ogenblik erg gespannen wegens de Syrische burgeroorlog waarin de twee landen het maar niet eens kunnen worden over president Assad. Rusland is een groot aanhanger van Assad, terwijl de VS juist een groot tegenstander is van Assad. Trump wil aan deze tweestrijdigheid een einde maken door, net als Rusland, steun te geven aan president Assad in de strijd tegen de Islamitische Staat in Irak en al-Sham (ISIS). 2 Verder kan mogelijk de wijze waarop de VS zaken doet met de rest van de wereld veranderen. Zo heeft Donald Trump gezegd dat hij enkele handelsovereenkomsten wil beëindigen, zoals de North American Free Trade agreement (NAFTA) met Mexico en Canada. Deze overeenkomst zou volgens hem de oorzaak zijn van het grote banentekort in de VS. Ook heeft hij voorgesteld om de importtarieven op de Chinese en Mexicaanse producten te verhogen. Trump wil namelijk voorkomen dat bedrijven zich elders vestigen waardoor vele Amerikaanse banen verloren zullen gaan.3 Tot slot heeft Donald Trump erg veel te zeggen over de klimaatverandering. Hij wil de VS namelijk terugtrekken uit het akkoord van Parijs, een klimaatverdrag gesloten in 2015 door bijna alle landen, om de wereldwijde uitstoot van koolstofdioxide te beperken. Het is nog maar de vraag of dit juridisch mogelijk is, aangezien de VS technisch gezien nog vier jaar gebonden is aan dit verdrag.

Landen die zich uit het verdrag willen terugtrekken, moeten gewoonlijk vier jaar wachten totdat zij dit mogen doen. 4

Een nieuwe weg?

Al met al lijkt de verkiezing van Donald Trump tot president grote gevolgen met zich mee te brengen voor het internationale recht. Internationaal gezien zal de Amerikaanse rol op vele terreinen drastisch veranderen. Ten eerste is Trump niet meer van plan om de VS de rol van wereldlijke politieagent te laten spelen. Hij vindt namelijk dat de VS veel te veel steun geeft aan de NAVO en dat deze steun flink beperkt moet worden. Ten twee-

de wil Trump een einde maken aan de traditionele spanning tussen Rusland en Amerika en een samenwerking met de Russen aangaan om de crises in het Midden-Oosten op te lossen. Ook vindt Trump dat buitenlandse mogendheden, zoals China en Mexico, lange tijd een flinke grip hebben gehad op de Amerikaanse economie. Dit is iets wat hij maar al te graag wil veranderen, onder andere door de voorgestelde tariefverhogingen in te voeren. Tot slot is Trump niet erg bereidwillig om zich aan de klimaatafspraken te houden en wil hij de VS zelfs terugtrekken uit het akkoord van Parijs. Donald Trump lijkt een andere weg op te willen gaan dan zijn presidentiële voorgangers.

Deze weg lijkt erg gericht te zijn op het verbeteren van de economie van het eigen land. De internationale veranderingen die hij teweeg wil brengen, lijken hier erg op aan te sluiten. Immers, de slogan tijdens zijn campagne was niet voor niets ‘Make America Great Again’.

Door: Natasha Booth

1. ‘Transcript: Donald Trump on NATO, Turkey’s Coup Attempt and the World’, The New York Times, 21 juli 2006, http://www. nytimes.com/2016/07/22/us/politics/donald-trump-foreign-policy-interview.html 2. Joshua Tucker, ‘Here’s how Trump’s election will affect U.S.-Russian relations’, The Washington Post, 10 november 2016, https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/ wp/2016/11/10/heres-how-trumps-election-will-affect-u-s-russian-relations/ 3. ‘Donald Trump on Free Trade’, On The Issues, http://www. ontheissues.org/celeb/Donald_Trump_Free_Trade.htm 4. Jonathan Weisman, ‘Change Ahead: Shifts on Immigration, Climate, Health and Taxes’, The New York Times, 9 november 2016, http://www.nytimes.com/2016/11/10/us/politics/donald-trump-taxes-climate-immigration-health-care.html

INCRETUS 2017

| Verdieping

15

EEN WERELD ZONDER GRENZEN, DÉ OPLOSSING VOOR HEDENDAAGSE PROBLEMEN?

Het thema van deze Incretus is ‘boundless’. Tijdens mijn reis in Australië, een land helemaal aan de andere kant van ons kikkerlandje, vroeg ik mij af hoe het Australische rechtssysteem in elkaar zit. Daarnaast was ik benieuwd met welke dillema’s Australische rechtenstudenten zich bezighouden en welke oplossingen zij hiervoor aandragen. In mijn zoektocht naar antwoorden op deze vragen heb ik twee Australische studenten benaderd voor een interview.

Ten eerste interview ik Tim, een 23-jarige rechtenstudent aan de University of Melbourne. Deze universiteit behoort tot een van de meest toonaangevende universiteiten in de wereld. Door zijn studie weet Tim als geen ander hoe het Australische rechtssysteem in elkaar zit en met welke uitdagingen dit hedendaags wordt geconfronteerd.

Hoe ervaar je je rechtenstudie?

Ik vind mijn studie erg uitdagend; dit komt voornamelijk door de druk die ik voel om goed te presteren. In Australië heb je een heel hoge score op de middelbare school nodig om je te kunnen aanmelden voor een rechtenstudie. Als je dan uiteindelijk wordt geaccepteerd door een universiteit, wordt er van je verwacht dat je goed je best doet en hoge cijfers probeert te halen.

Hoe werkt het Australische rechtssysteem?

Het Australische recht bestaat uit ‘state law’ en ‘federal law’. Alle staten zijn autonoom en beschikken over jurisdictie over hun grondgebied.

Daarnaast heeft elke staat zijn eigen parlement en gerechtshoven. Het federale recht hanteert een ‘common law’-systeem; dit houdt in dat jurisprudentie leidend is in rechterlijke beslissingen.

‘State law’ bestaat daarentegen uit constitutioneel recht, wat betekent dat de staten hun rechterlijke beslissingen baseren op door hen onafhankelijk opgestelde wetgeving. Als een aangelegenheid in de constitutionele wetgeving is geregeld, maar niet in het federale ‘common law’ systeem, dan heeft de constitutionele bepaling voorrang.

16

Wereldstudent | INCRETUS 2017

Met wat voor soort juridische problemen wordt Australië op dit moment geconfronteerd?

Naar mijn mening vormt het Australische immigratierecht een groot probleem. In een globaliserende wereld is er een grote behoefte aan vrijheid van beweging, dit is bovendien een universeel mensenrecht. Het huidige Australische immigratie recht probeert het recht om je vrij te mogen bewegen echter te ondermijnen. Het immigratierecht kent geen plaats in het federale ‘common law’-systeem. Advocaten dienen zich te houden aan het immigratiebeleid dat is opgesteld in de constitutionele wetgeving. Deze strikte wetgeving biedt echter weinig ruimte voor interpretatie. Dit maakt het erg gecompliceerd voor advocaten om migranten te voorzien van de nodige rechtshulp.

Denk je dat er een oplossing is voor dit probleem en, zo ja, wat zou een oplossing kunnen zijn?

Het is erg frustrerend dat Australië naast het ‘common law’-systeem ook een constitutionele wetgeving hanteert en dat in sommige gevallen het constitutionele systeem voorrang heeft, aangezien het ‘common law’-systeem juist veel mogelijkheid biedt voor discussie. Het huidige immigratieprobleem verlangt juist de ruimte voor discussie en een ruimere interpretatie van bepaalde regels.

Een oplossing dient dus in de politieke sfeer te worden gezocht. Het huidige Australische politieke klimaat lijkt echter minder open te staan voor een ‘vriendelijker’ immigratiebeleid. Op dit moment gebruiken politici de immigranten als zondebok voor problemen, zoals de werkloosheid en de nationale veiligheid.

Onlangs is er een amendement ingediend waardoor immigranten die zonder een visum per boot in Australië aankomen, ondanks dat zij kunnen worden aangemerkt als vluchtelingen, een levenslang verbod krijgen om het land binnen te komen. Gelukkigerwijs is dit amendement afgewezen, maar dit voorstel toont aan dat het Australische immigratiebeleid is geneigd om strikter te worden en de grens sterker af te bakenen.

Naar mijn mening is er in een globaliserende wereld een grotere behoefte naar connectiviteit tussen mensen. Immigratierecht kan dit ofwel stimuleren, ofwel belemmeren. In het Australische geval isoleert de overheid zich van de rest van de wereld. Bovendien tast de overheid daarmee het recht om zich vrijelijk te bewegen aan, dit terwijl er tegenwoordig een grote behoefte bestaat aan dit recht.

Daarnaast interview ik Yi, een Australische student milieurecht aan Monash University. Yi werkt tegenwoordig bij Future Business Council, dat als doel heeft om Australische bedrijven duurzamer te maken door hen te adviseren. Yi geeft zijn mening over hoe Australië kan bijdrage aan het verhelpen van het wereldwijde milieuprobleem.

Hoe heb je het ervaren om rechten te studeren?

Naar mijn mening biedt een rechtenstudie te weinig ruimte voor een eigen interpretatie en is je vrijheid van meningsuiting erg beperkt. Daarom heb ik na mijn studie besloten om niet als advocaat aan het werk te gaan.

Wat is tot nu toe voor jouw gevoel het belangrijkste wat je hebt bereikt binnen dit bedrijf?

Recentelijk heeft het bedrijf een wettelijk advies opgesteld, genaamd ‘judiciary duties’. Hierin wordt advies gegeven aan directeuren van bedrijven, over hoe zij hun bedrijf moeten inrichten waarbij zij meer rekening houden met het klimaat.

In Australië is er weinig politieke druk om milieubewuster te worden. Bedrijven en aandeelhouders dienen dus verandering aan te brengen en daarmee de politieke taak te vervullen. Vaak valt duurzaamheid echter niet onder de doelstellingen van bedrijven. Ons bedrijf probeert daarom dus druk op het bestuur van andere bedrijven uit te oefenen om milieubewuster te worden. Tegenwoordig kunnen consumenten erg makkelijk opzoeken of bedrijven milieubewust te werk gaan.

Het is dus ook een soort van goede reclame voor bedrijven om zich als milieubewust bedrijf te onderscheiden.

INCRETUS 2017

| Wereldstudent

17

Wat moet Australië doen om milieubewuster te worden volgens jou?

De overheid kan strengere wettelijke bepalingen op het gebied van milieu opstellen en hieraan straffen verbinden. Die straffen dienen echter redelijk zwaar te zijn, omdat men anders minder geneigd is de regels na te leven. Daarom lijkt het mij beter om een CO2-belasting in te voeren. Als bedrijven en consumenten merken dat het financieel voordeliger is om groener te worden, zullen zij eerder geneigd zijn om milieubewustere producten te vervaardigen dan wel te kopen. Het is echter wel belangrijk dat alle Australische staten dezelfde visie uitdragen en samenwerken om daadwerkelijk iets te bereiken.

Desalniettemin dienen we positief te blijven, want met het akkoord van Parijs is de eerste stap gezet om het milieuprobleem wereldwijd aan te pakken. De volgende stappen zijn echter verdergaande restricties en zware straffen, indien bepalingen niet worden nageleefd. Momenteel lijkt het akkoord van Parijs namelijk op huiswerk dat niet wordt nagekeken door de leraar.

18

Wereldstudent | INCRETUS 2017

Kortom, ‘boundless’ kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Men kan onder andere denken aan een ruime interpretatie van het recht van bewegingsvrijheid, waarbij er een wereld geschetst wordt zonder de oorspronkelijke grenzen. Dit betekent dat er een ruim immigratiebeleid is, waarbij het voor personen makkelijker is om zich in uiteenlopende landen te vestigen.

Daarnaast kan ‘boundless’ ook worden geïnterpreteerd als dat er recht moet worden opgesteld dat niet aan grenzen is gebonden, bijvoorbeeld het milieurecht. Het milieuprobleem kan niet binnen de grenzen van één land worden opgelost.

Het milieurecht moet in een bredere context worden gezien, dus wereldwijd zonder grenzen.

Door: Li Nimrod

DE BIERFABRIEKBORREL De jaarlijks terugkerende ‘Bierfabriekborrel’ bij de Bierfabriek in het begin van het collegejaar.

MEET THE COURT De Carrièrecommissie heeft als laatste activiteit een mooie dag in het Paleis van Justitie neergezet. Op deze dag waren er verschillende gasten aanwezig die iets vertelden over hun werkzaamheden als officier van justitie, rechter of advocaat.

INCRETUS 2017

| Overig

19

COBO Op de constitutieborrel werd het 125e bestuur gefeliciteerd door diverse andere verenigingen.

‘DE BOWLREL’ Het Eerstejaarscollectief heeft als eerste activiteit een ontzettende geslaagde ‘bowrel’ neergezet, waar werd gebowld en geborreld door eerstejaars.

ACTIEVE LEDEN ETENTJE Op 2 november 2016 hebben de actieve leden van QBDBD lekker gegeten bij restaurant dubbel.

Dit als bedankje dat zij zich inzetten voor een commissie dit jaar.

20

Overig | INCRETUS 2017

LUSTRUMWEEK Op de volgende 2 pagina’s zijn de foto’s van onze lustrumweek te zien. De activiteiten op de eerste pagina verschillen van de openingsborrel, tot een brakke brunch, tot een juridisch carrièrediner, een workshop etiquette en een vriendenavond met beerpong.

INCRETUS 2017

| Overig

21

LUSTRUMWEEK Op deze pagina zijn de andere activiteiten van de lustrumweek te vinden, zoals een pubquiz, een kantoorbezoek bij Bird&Bird, het glowgolfen, onze lustrumreis naar Milaan en het afsluitende gala.

Wij kijken terug op een hele geslaagde week!

22

Overig | INCRETUS 2017

ONTWIKKELINGEN IN DE S O C I A L E A D V O C AT U U R EEN INTERVIEW MET

MR.DRS. EDUARD CHARRY

Eduard Charry is ruim 20 jaar werkzaam als advocaat en heeft zijn eigen kantoor in Amsterdam.

Hij is afgestudeerd in Nederlandse taal en Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en Rechtsgeleerdheid aan de Vrije Universiteit. Hij is gespecialiseerd in verschillende rechtsgebieden, waaronder strafrecht, familierecht, sociaal verzekeringsrecht en vreemdelingenrecht.

De persoon Eduard Charry

Charry is geboren en getogen in Suriname. Zijn familie had weinig geld, maar dat motiveerde hem om hogerop te komen. Een oom van Charry had een goede functie bij een fabriek en spoorde hem altijd aan om hard te werken.

“Toen ik jong was, moedigde hij mij aan om mij intellectueel te ontwikkelen en te groeien. Ik wilde graag vooruitkomen en vertrouwde in mijn eigen capaciteiten. Na een lerarenopleiding te hebben afgerond in Suriname, was ik werkzaam als onderwijzer. Maar ik ben toen naar Nederland vertrokken en ging Nederlandse taal en Letterkunde studeren aan de UvA.”

Loopbaan

Anno 2016 is Eduard Charry ruim 20 jaar werkzaam als advocaat. Hij heeft zijn eigen advocatenkantoor in Amsterdam-Zuidoost. Bij zijn entree op de arbeidsmarkt waren er helaas, door diverse bezuinigingen, weinig carrièremogelijkheden voor Neerlandici. Hij liet zich hierdoor niet demotiveren. Om zijn intellectuele honger te stillen, besloot hij om Rechtsgeleerdheid te gaan studeren aan de Vrije Universiteit. Eduard Charry genoot van de studie en de prettige sfeer op de VU. Hij bracht uren door in de universiteitsbibliotheek, ondanks dat hij ook een fulltime baan had bij de stichting Welsuria. Deze stichting had als doel om Surinaamse Nederlanders te ondersteunen bij het integreren in de Nederlandse samenleving.

INCRETUS 2017

| Carrière

23

“Advocaten die aangesloten zijn bij een groter kantoor en mensen met genoeg geld zullen later door het omhooggaan van de eigen bijdrage van de cliënt vanzelfsprekend niet direct geraakt worden. Maar de democratische rechtsstaat kan wel in gevaar komen.”

Na het behalen van zijn doctoraal Rechtsgeleerdheid nam Charry een advocatenkantoor over van een advocaat die met pensioen ging. Hij ging zelfstandig aan de slag.

“Ik ben mijn eigen baas. Ik heb altijd veel waarde gehecht aan intellectuele vrijheid, wat concreet betekent dat ik zelfstandig de koers van een zaak wil kunnen bepalen en mij hiervoor niet wil hoeven te verantwoorden. Het vergt wel een groot intellectueel vermogen om als beginnend advocaat een eigen kantoor te runnen, omdat je alles zelf moet weten en kunnen. Dit was voor mij zowel uitdagend als bevredigend.”

De meeste zelfstandige advocaten hebben weinig vrije tijd, maar daar treurt Eduard Charry niet om. Charry neemt zijn werk niet als vanzelfsprekend en haalt er nog steeds veel voldoening uit.

Als hij ‘s ochtends opstaat, is hij blij dat hij daartoe in staat is.

“Ik geniet van mijn bestaan. Ik ben blij met wat ik doe en ik help veel mensen, omdat ik binnen de sociale advocatuur werkzaam ben. Dat wil zeggen dat ik rechtshulp biedt aan kwetsbare, minder vermogende groepen in de samenleving. De overheid financiert een gedeelte van de kosten van rechtshulp voor mensen waarvan de Raad van Rechtsbijstand heeft vastgesteld dat zij het zich niet kunnen veroorloven. Daarnaast moeten zij wel een eigen bijdrage betalen aan de hand van hun inkomen.”

De toekomst van de sociale advocatuur Ondanks het feit dat Charry heel positief tegenover zijn beroep staat, is hij wel van mening dat de sociale advocatuur in de loop der jaren erg veranderd is. Dit verklaart Charry door het telkens omhooggaan van de eigen bijdrage van de cliënt.

Het gevolg hiervan is een grotere afstand tussen cliënt en advocaat; hij ervaart vaker een bepaalde mate van afstandelijkheid en zakelijkheid bij zijn cliënten.

24

Carrière | INCRETUS 2017

“Vroeger kreeg je cadeaus, bloemen of een drankje als teken van dankbaarheid als je een zaak had gewonnen. Nu hoor je na de zaak vaak niets meer.

Daarnaast proberen mijn cliënten soms zo min mogelijk te betalen en zoeken ze hierbij de grenzen op.”

Volgens Eduard Charry ziet de toekomst van de sociale advocatuur er allesbehalve rooskleurig uit. Hij voorspelt dat de gewone man op den duur wellicht geen advocaat meer zal kunnen betalen door de voortdurend stijgende eigen bijdrage.

Charry vindt dit zorgelijk, omdat de toegang tot de rechter zo bemoeilijkt wordt voor kwetsbare groepen in de samenleving. Hij vreest dat mensen met weinig inkomen zullen afhaken en geen advocaat meer in de armen kunnen of willen nemen.

“Advocaten die aangesloten zijn bij een groter kantoor en mensen met genoeg geld zullen later door deze ontwikkeling vanzelfsprekend niet direct geraakt worden. Maar de democratische rechtsstaat kan wel in gevaar komen.”

Charry raadt rechtenstudenten aan om zo veel mogelijk allround kennis op te doen tijdens de studie.

“De man/vrouw die meer weet, wint. Pak dus alle kansen om te leren en ervaring op te doen.”

Om een goede advocaat te zijn, moet je volgens Charry ook creatief kunnen denken.

“Om zaken te winnen, moet je een situatie van meerdere invalshoeken kunnen bekijken. Creativiteit bouw je op door een stevige intellectuele belangstelling te hebben en dus door veel te lezen, analyseren, discussiëren en debatteren. Om creatief te zijn, heb je een zekere mate van moed nodig. Je behoort namelijk onafhankelijkheid te vergaren in je kennis en dus niet te leunen op wat anderen vinden.”

Door: Aïsha Morris

FEIT OF FICTIE?

DE VREEMDSTE WETTEN TER WERELD. Als rechtenstudenten zijn wij continu bezig met het bestuderen van wet- en regelgeving en standaardjurisprudentie. De namen van arresten, wetten en juridisch jargon in Nederland zoals Meerenberg, Harmonisatiewet, Lindenbaum/Cohen, Culpa in causa, Elektriciteit, Kelderluik, Muilkorf, Emmense Baliekluivers, Novelle, Het beslissingsmodel van art. 348/350 Sv en Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden komen ons allemaal al te bekend voor. Als men “bloemensnijmachine” zegt, dan roepen juristen vrijwel automatisch “Haviltex!”, bij “bedrijfsspionage” denken juristen aan Lindenbaum/Cohen en bij “de spreekplicht van de verkoper van bromfietsmotoren” denken juristen aan Baris/Riezenkamp. Alhoewel deze woorden en namen er willekeurig en vreemd uitzien voor niet-juristen, kunnen rechtenstudenten trots de betekenissen en relevantie van deze woorden en arresten uitleggen. In andere delen van de wereld zijn er echter wetten die zó vreemd zijn, dat zelfs Nederlandse juristen zich als een kat in een vreemd pakhuis voelen en zich afvragen waarom deze wetten überhaupt bestaan of hoe deze wetten in praktijk kunnen worden gehandhaafd. Sommige wetten lijken zo kinderachtig dat men zich zou kunnen afvragen of een kind deze wetten heeft bedacht. Leo Tolstoy, de auteur van War and Peace, zei ooit: “Writing laws is easy, but governing is difficult” en na het lezen van sommige wetten, ben ik het met zijn uitspraak eens. Toch gebruiken advocaten en rechters in landen zoals de Verenigde Staten, soms deze vreemde wetten die voor de meeste mensen zinloos lijken. Ik zal nader ingaan op een aantal wetten die, naar mijn mening, de vreemdste wetten ter wereld zijn.

INCRETUS 2017

| Opinie

25

“In Singapore is er namelijk sinds 2004 een kauwgomverbod van kracht.”

Florida, Verenigde Staten In de Florida Code of Laws komen heel bizarre wetten voor. Van single ladies tot olifanten en stekelvarkens, niets is te vreemd voor de wetgever in Florida.

Ongehuwde vrouwen mogen, bijvoorbeeld, niet parachutespringen op zondag. Verder moet men een parkeerkaart kopen als men een olifant achterlaat bij een parkeermeter. De meest bizarre wet is echter de wet die vrijpartijen met stekelvarkens strafbaar stelt. Waarom zou Florida deze specifieke en bizarre regelingen wettelijk vastleggen? Volgens professor James Woodruff van Florida Coastal School of Law lijken deze wetten tegenwoordig zinloos, maar zij zijn allemaal uitgevaardigd in een tijd waarin zij maatschappelijk acceptabel waren. Veel van deze vreemde wetten zijn in de 19e eeuw uitgevaardigd tijdens religieuze opwekkingen en wegens de druk om de moraal naar Amerika te brengen.1 Alhoewel wij niet meer in de 19e eeuw leven, zijn deze wetten niet uit de wet geschrapt, omdat er een “literal act of Congress” nodig is om dat te kunnen doen.

Toch gebruiken sommige advocaten en officieren van justitie af en toe deze bizarre wetten als backup, wanneer zij weinig juridische gronden hebben voor een rechtszaak. Andere officieren van justitie zijn bekend met deze wetten, maar gebruiken deze niet aangezien een jury hoogstwaarschijnlijk terugkomt met een “not guilty verdict”, of vindt dat deze wetten gewoon “in bad taste” zijn in het huidige juridisch klimaat. 2 Singapore Wie van kauwgom houdt, moet maar niet naar Singapore gaan. In Singapore is er namelijk sinds 2004 een kauwgomverbod van kracht. Dit verbod betreft onder andere het importeren, kauwen en het op straat spugen van kauwgom. Wel is kauwgom voor medische redenen toegestaan, mits iemand een doktersrecept heeft. Minister-president Goh Chok Tong besloot in 1992 om dit verbod in te stellen, maar voorstellen voor dit kauwgomverbod waren er al sinds 1983. Voordat het kauwgomverbod werd ingevoerd, was er een groot kauwgomprobleem in Singapore. Mensen lieten overal kauwgom achter en het kostte de regering te veel geld om steeds de openbare ruimtes schoon te moeten maken. Er was op een gegeven moment zoveel kauwgom dat zelfs de schoonmaakapparaten stuk gingen. Indien iemand niet-medische kauwgom kauwt of verkoopt, levert dat een boete van $1000 op. Indien diegene daarna weer wordt gespot met niet-medische kauwgom, dan moet diegene een boete van $2000 betalen. Daarnaast moet diegene een hele dag een

26

Opinie | INCRETUS 2017

openbare ruimte schoonmaken. Als iemand voor de derde keer wordt gepakt met niet-medische kauwgom, moet hij of zij de straten schoonmaken en een slabbetje dragen waarop staat “I’m a litterer”. Indien men niet in de gevangenis terecht wil komen, dan is het ook niet verstandig om in Singapore te spugen.

Spugen is namelijk ook strafbaar in Singapore.3 Griekenland In Griekenland mag de politie een hiv-test afdwingen, namen publiceren van mensen die hiv-positief zijn en ervoor zorgen dat zij uit hun woning worden gezet. Dit is allemaal vastgelegd in ‘Public Health Decree 39A’, een maatregel die door de Griekse minister van Volksgezondheid, Adonis Georgladis, is heringevoerd. Door deze maatregel zijn honderden vrouwen in april 2012 gedwongen om een hiv-test af te laten nemen. Vervolgens werden foto’s en persoonlijke informatie gepubliceerd van 17 vrouwen die hiv-positief waren. Deze vrouwen werden maandenlang gedetineerd en door de Griekse politie aangemerkt als “prostituees”, terwijl er geen bewijs was dat zij daadwerkelijk prostituees waren. Door deze maatregel schendt de Griekse minister, volgens Doctors of the World, fundamentele rechten van de mens.4

“Zo werd een 8-jarig meisje uitgehuwelijkt aan een 58-jarige man.”

Saoedi-Arabië In het ultraconservatieve, islamitische koninkrijk Saoedi-Arabië hebben vrouwen niet veel rechten vergeleken met mannen. Autorijden is, bijvoorbeeld, verboden voor vrouwen en pas in 2015 mochten vrouwen voor het eerst stemmen.5 Verder is er volgens het sharia-recht in Saoedi-Arabië geen minimumleeftijd voor het huwelijk. Zo werd een 8-jarig meisje uitgehuwelijkt aan een 58-jarige man. Zij wilde vervolgens van hem scheiden, maar haar echtscheidingsverzoek werd door de rechter afgewezen. Volgens de rechter mag zij pas een echtscheidingsverzoek indienen op het moment dat zij de puberteit heeft bereikt. In Saoedi-Arabië

worden meisjes uitgehuwelijkt aan oudere mannen in ruil voor bruidsschatten. Dit wordt nog gecompliceerder door de verschillende interpretaties van de sharia en een gebrek aan rechtszekerheid. Volgens Clarisa Bencomo van de NGO Human Rights Watch, is er verwarring in Saoedi-Arabië over de fundamentele vraag wat “volwassen” daadwerkelijk betekent.6 Hong Kong In Hong Kong is het legaal voor vrouwen om hun mannen te doden wanneer zij vreemdgaan, mits de vrouw alleen haar handen gebruikt om haar man te doden. De minnares mag ook door de vrouw worden gedood. Mannen die vreemdgaan, kunnen ook naar een werkkamp worden gestuurd voor twee jaar. Vrouwen kunnen verder de helft van alle bezittingen in beslag nemen die aan de minnares zijn gegeven, ongeacht wiens eigendom het is. Sinds deze wettelijke regeling is ingevoerd, hebben veel vrouwen in Hong Kong hiervan gebruikgemaakt om zo compensatie te krijgen voor het feit dat hun mannen vreemd zijn gegaan.7

1. M. Wenkart, The 100 most crazy laws, Norderstedt: BoD 2014, p. 17-19.

2. M. Wenkart, The 100 most crazy laws, Norderstedt: BoD 2014, p. 19.

3. M. Wenkart, The 100 most crazy laws, Norderstedt: BoD 2014, p. 70-71.

4. D. Artavia, Greece Reinstates Forced HIV Testing, http://www. hivplusmag.com/case-studies/world-news/2013/07/22/greece-reinstates-forced-hiv-testing, 22 juli 2013.

5. M. Pearson, Polls open in Saudi Arabia, first time women allowed to vote, http://edition.cnn.com/2015/12/12/world/saudia-arabia-women-vote/, 12 december 2015.

6. I. Black, Saudi girl, eight, married off to 58-year-old is denied divorce, https://www.theguardian.com/world/2008/dec/23/saudi-arabia-human-rights, 23 december 2008.

7. M. Wenkart, The 100 most crazy laws, Norderstedt: BoD 2014, p. 86.

Door: Georgina L. Booth

De Verenigde Staten is bij uitstek het land met de meest bizarre wetten. Hier is een lijst met de tien meest vreemde wettelijke regelingen in de Verenigde Staten: 1. In Minnesota mogen hamburgers niet op zondag worden gegeten.

2. In Oklahoma kan men een boete krijgen of in de gevangenis worden gezet door gekke gezichten te trekken tegenover honden.

3. In Topeka, Kansas, mag niemand ‘s avonds het alfabet zingen op straat en sneeuwbalgevechten zijn illegaal.

4. In Alaska is het niet toegestaan om naar elanden te kijken vanuit een vliegtuig. Verder is het geven van alcohol aan een eland een overtreding. De elanden zelf mogen zich niet voortplanten op straat.

5. In Chicago is het illegaal om een Franse poedel mee te nemen naar de opera.

6. In Georgia is het illegaal om kinderen, jonger dan 12 jaar, te verkopen aan het circus.

7. Iedere inwoner van Kentucky is verplicht om minstens één keer per jaar te douchen.

8. Volgens het recht van Louisiana pleegt iemand “assault” wanneer diegene iemand met zijn/haar echte tanden bijt. Indien diegene een kunstgebit heeft en vervolgens iemand bijt, geldt dat als “aggravated assault”.

9. Indien iemand in Maine nog kerstdecoratie heeft na 14 januari, krijgt diegene een boete.

10. In North Carolina is het wettelijk verboden om onzuiver te zingen.

INCRETUS 2017

| Opinie

27

DE FACULTAIRE STUDENTENRAAD DER RECHTSGELEERDHEID

V.l.n.r.: Manal Hussein (algemeen raadslid), Laura Buwalda (algemeen raadslid), Heza Hassan (vicevoorzitter), Rosalie de Jonge (voorzitter), Eyerusalem Zewde (penningmeester), Kaoutar Laachir (secretaris), Joyce Duin (algemeen raadslid)

Wat doet de FSR?

De Facultaire Studentenraad der Rechtsgeleerdheid (FSR) is een medezeggenschapsorgaan voor en door studenten Rechtsgeleerdheid, Notarieel recht en Criminologie. De FSR bestaat uit zeven jaarlijks gekozen leden die opkomen voor de academische belangen van studenten in de breedst mogelijke zin.

De FSR overlegt regelmatig met het Faculteitsbestuur.

De FSR geeft gevraagd en ongevraagd advies over de plannen en het beleid van de faculteit. De FSR heeft voor bepaalde zaken ook instemmingsrecht. Zo moet de FSR bijvoorbeeld instemmen met wijzigingen in het Onderwijsen Examenreglement (OER) voor Rechtsgeleerdheid, Notarieel recht en Criminologie.

Voorts is de FSR verantwoordelijk voor de werving en vorming van de Opleidingscommissies (OC) binnen de Faculteit der Rechtsgeleerdheid.

De FSR bemiddelt bij de klachten tussen de student en de docent of het onderwijsbestuur en hoopt hiermee tot een oplossing te komen die voor alle partijen acceptabel en werkbaar is. Alle klachten worden volstrekt anoniem behandeld.

Naast klachten draagt de FSR ook complimenten over aan de Faculteit. Zo organiseert de FSR elk jaar de onderwijsprijsverkiezing. Tijdens deze verkiezing wordt een docent benoemd tot beste docent van het jaar. Tevens organiseert de FSR de student van het jaar verkiezing.

28

Overig | INCRETUS 2017

Wat zijn de beleidspunten van de FSR dit studiejaar?

Recapitulerend kan worden vastgesteld dat de FSR afgelopen jaar twee van haar beleidspunten bereikt heeft, te weten dat bijschrijven van juncto’s op tabjes niet is afgeschaft en dat de geldigheidsduur van de tentamencijfers niet tot twee jaar is beperkt. Het laatste punt is mede te danken aan de Universitaire Studentenraad.

Het derde beleidspunt van vorig jaar is “de herinvoering van de slidecasts/hoorcollegeopnames ”. Dit is een beleidspunt waar de FSR dit studiejaar mee verder zal gaan. Zo heeft de FSR onder andere op 1 december jl. actiegevoerd omtrent dit punt en wordt er nauwer samengewerkt met de Universitaire Studentenraad om dit punt ook bij het College van Bestuur aan te kaarten.

De FSR maakt zich hard voor dit punt om de volgende redenen; Alleen studeren is tegenwoordig niet meer voldoende, steeds meer bedrijven en kantoren vragen naar nevenactiviteiten. Het afschaffen van de slidecasts zorgt ervoor dat studenten belemmerd worden in die persoonlijke ontwikkeling, nu het fysiek aanwezig moeten zijn bij een hoorcollege ervoor zorgt dat die dag bijvoorbeeld geen stage kan worden gelopen.

Nu de druk om zich te onderscheiden bij studenten van de Faculteit Rechtsgeleerdheid zeer hoog is, volgen steeds meer studenten een tweede studie. Dit heeft vaak echter roosterconflicten tot gevolg, die door de slidecasts

gemakkelijk kunnen worden opgelost.

Tevens is het kunnen terugkijken van slidecasts voor studenten met gezondheidsklachten eigenlijk onmisbaar, nu het voor hen zeer moeilijk is om naar de Vrije Universiteit te komen.

Mede door de afschaffing van de studiefinanciering en de toenemende kosten van studeren moeten steeds meer studenten werken om überhaupt te kunnen studeren. Voor de werkende student is het derhalve ideaal om wel naar de werkgroepen te gaan en om de hoorcolleges thuis te kunnen luisteren, zodat er dagen vrij blijven om te kunnen werken.

Een oplossing waar wij tevreden mee zijn is wanneer de slidecasts voor alle studenten en vakken beschikbaar worden gesteld.

Andere beleidspunten zijn: 1. Het vergroten van de zichtbaarheid De Facultaire Studentenraad der Rechtsgeleerdheid streeft ernaar de naamsbekendheid en zichtbaarheid te vergroten.

2. Meer duidelijkheid voor studenten De leden van de FSR merken steeds vaker dat veel (onderwijs gerelateerde) zaken op de VU voor veel studenten nog onduidelijk zijn. Dit komt mede doordat veel studenten niet bekend zijn met het Onderwijs- en Examenreglement (OER) en de verschillende mogelijkheden op de VU. De FSR is derhalve voornemens om nieuwe regels meer onder de aandacht te brengen bij studenten, 3. Samenwerking Wij streven naar meer samenwerking met de zeven Opleidingscommissies (hierna: OLC) van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid.

Daarnaast maken wij ons hard om de band met de studieverenigingen van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid goed te houden en waar mogelijk te verbeteren Voorts is de FSR Rechtsgeleerdheid van mening dat samenwerking met andere FSR’en en de Universitaire Studentenraad steeds belangrijker wordt. Daar waar wij op facultair niveau tegen muren aanlopen, staan wij op universitair niveau gezien dankzij deze samenwerking sterk.

Tot slot is in bovengenoemde samenwerkingen, de samenwerking met de student onmisbaar.

Waarvoor en hoe is de FSR te bereiken?

De FSR is bereikbaar per mail, via fsr.rechten@vu.nl.

Tevens is de FSR actief op de facebookpagina “ FSR Rechtsgeleerdheid VU” en we zijn enkele dagen per week te vinden in bestuurskamer 2A-02 in het Initium.

Zelf solliciteren naar een functie binnen de FSR of de OC? De FSR maakt studenten graag attent op de mogelijkheid om te solliciteren naar een functie binnen de Facultaire Studentenraad der Rechtsgeleerdheid of in de Opleidingscommissie.

De sollicitatieprocedure zal rond februari van start gaan, maar voor een precieze datum wordt aangeraden Blackboard en de Facebookpagina in de gaten te houden. Na een sollicitatiegesprek worden de potentiële raadsleden op de kieslijst geplaatst, waarna de verkiezingen aanvangen.

INCRETUS 2017

| Overig

29

DE SCHOONHEID VAN DUBAI LIGT IN HET OOG VAN DE TOESCHOUWER Het ligt er enkel aan door welke bril je het bekijkt

Dubai, wie kent deze stad niet? Met zijn enorme wolkenkrabbers, toeristische bezienswaardigheden en shoppingscentra waar elke kledingliefhebber ooit een keer geweest moet zijn, lijkt deze stad te vergelijken met elke andere westerse hoofdstad.

Voor mijn werk heb ik afgelopen jaar zes maanden in deze interessante stad mogen wonen en zag alles de eerste drie maanden als een werkelijk paradijs. Op het gebied van rechten bleek toch dat alles net even anders in elkaar steekt en, om te voorkomen dat je onbewust een wet of gewoonteregel overtreedt, wordt het je zeker aangeraden om je in te lezen voordat je deze stad bezoekt.

De status van de sjeiks

Wie het rechtssysteem van Dubai vergelijkt met het westerse recht, ziet maar weinig overeenkomsten. In dit emiraat is het islamitische recht namelijk van grote invloed. Dubai is een van de zeven emiraten van de Verenigde Arabische Emiraten, waarvan Abu Dhabi de hoofdstad is. De Verenigde Arabische Emiraten vormen een federale staat en vanaf het jaar 1971 zijn de VAE pas onafhankelijk geworden van GrootBrittannië. Elk emiraat heeft een monarch, oftewel een sjeik, en deze zeven heersers vormen gezamenlijk de Federale Opperste Raad, oftewel de Hoge Raad. Uit hun midden worden de president, tegenwoordig de heerser van het grootste emiraat Abu Dhabi, en de premier, de heerser van Dubai, gekozen.

De president is het staatshoofd en de premier staat aan het hoofd van de regering. Het parlement bestaat uit één kamer met 40 leden, waarvan de helft van de leden is aangewezen door de Hoge Raad en

30

Opinie | INCRETUS 2017

de andere helft sinds 2006 wordt gekozen door de mannelijke inwoners. Dit is dan ook de enige vorm van democratie die er heerst.1

Het rechtssysteem

De emiraten zijn islamitische landen waar het recht niet gebaseerd is op een wetboek, maar waar het recht meerdere rechtsbronnen heeft. Het rechtssysteem van de VAE is erg complex aangezien de Sharia en de normale wetten door elkaar gebruikt worden.

Om te beginnen werd bij de onafhankelijkheid van de VAE in 1971 een Grondwet opgesteld. Deze geeft de basisregels aan over hoe de federatie is ingericht en hoe de organisatie moet plaatsvinden. Zoals we allemaal weten is deze federatie, en in het bijzonder Dubai, tegenwoordig niet meer te vergelijken met het Dubai van 1971. Het betreft dus een Grondwet die enkel de basis weergeeft. Verder wordt het recht ingevuld met Shariawetgeving. Kort gezegd is dit het recht van de islam. Het bevat twee hoofdprincipes en dat zijn de Koran, het heilige boek van de islam, en de Sunnah, de uitspraken en handelingen van de profeet Mohammed.2 Probeer de Koran te lezen en te begrijpen als een niet-moslim, maar dat kan een hele opgave zijn. Deze wetgeving is dan ook lastig om te kennen. Hiervoor wordt veel afgeleid van de islamitische jurisprudentie van de Sharia, ook wel de Figh genoemd.

Hoe moeten wij dit kennen?

Naast dit rechtssysteem hebben de Arabieren een Code of Conduct of Dubai opgesteld.3 Het emiraat heeft door de enorme toeristische trek veel

bezoekende nationaliteiten, maar men moet wel onthouden dat het een moslimstad is. Dit document houdt de normen en waarden in die te allen tijde gerespecteerd moeten worden door iedereen die zich in het land bevindt. Aan het eind van het document worden dan ook de consequenties genoemd wanneer iemand zich hier niet aan houdt.

De uitzonderlijke gevallen De grote dagelijkse verschillen tussen de Emiraten en Nederland zijn erg interessant.

In Nederland is het drinken van alcohol iets wat algemeen geaccepteerd is. In de VAE ligt dat anders.

Het volgen van de Koran zorgt ervoor dat het voor moslims niet is toegestaan om alcohol te drinken. Dit is dus simpelweg omdat Allah dit verboden heeft. In de Koran wordt vermeldt dat wijn je lichaam onrein maakt en dat moet volgens de Koran dus vermeden worden om zo je lichaam en verstand in zijn beste staat te houden. Het interessante is dat met dit woord ‘wijn’ direct alle andere alcoholische dranken verboden worden. Deze zijn impliciet inbegrepen in het begrip.

Ongehuwde stellen zijn in Nederland en omstreken heel normaal. Wil je in een hotel overnachten, dan is dat geen enkel probleem. Er zal nooit gevraagd worden of je verloofd of getrouwd bent. In Dubai is dit niet de bedoeling. Mannen en vrouwen mogen zich niet in een relatie bevinden wanneer zij niet getrouwd zijn. Doe je dit toch, dan hangt je minimaal een jaar gevangenisstraf boven je hoofd. Op straat mag je dan dus ook niet laten merken dat je als Europeanen samen bent. Zo werd er in 2010 een zaak aangespannen voor twee Britten, Charlotte Adams and Ayman Najafi, die elkaar een kus gaven in het openbaar. Zij gingen één maand de gevangenis in omdat zij openbare affectie hadden getoond.

Hun advocaat kon hun niet redden van deze straf niet voorkomen, aangezien de regels duidelijk staan beschreven in de Code of Conduct of Dubai, opgesteld door de regering van Dubai. 4 Laten we het realistisch bekijken Dit vond plaats in 2010. Na afgelopen jaar deze zes maanden in Dubai te hebben geleefd en veel lokale bewoners te hebben gesproken, werd vooral duidelijk dat de oudere generatie zich heel streng aan het geloof wil houden. Het moet voor iedereen duidelijk zijn dat bovenstaande hier niet kan. De jongere generatie is een stuk milder. Eén van hen vertelde me:

“We richten ons nu veel op toerisme, de olie raakt toch een keer op. Toeristen moeten ons respecteren en wij hen.”

Het is lang niet meer zo streng als dat het geweest is en Dubai is zeker een van de mildste landen uit de Golf. Als ze willen hebben ze er volgens hun rechtssysteem alle recht op om stellen uit hun hotelkamer te plukken en in de cel te zetten: geen rechter die ze tegen kan houden. Maar deze gevallen zien ze natuurlijk door de vingers.

Houdt dit dan in dat de Arabieren zo aan het verwesteren zijn door hun drang naar geld dat ze verdienen aan toerisme, dat hun zeer strenge geloof van de islam steeds milder wordt? Die vraag werd door de locals niet beantwoordt en in het midden gelaten.

Door: Manouk Steijn 1. http://migratie-diversiteit-en-taal-en-dubai.jouwweb.nl/dubai/ algemene-informatie 2. http://www.hadefpartners.com/News/115/SHARIA-AS-ASOURCE-OF-UAE-LAW 3. http://www.dubai.ae/en/Lists/Articles/DispForm.aspx?ID=79&category=citizens 4. http://www.zu.ac.ae/employment/html/documents/CultureandConductinDubai_000.pdf

INCRETUS 2017

| Opinie

31

Interview with

Professor Ester Herlin-Karnell As a student of the Honours Programme course Human Rights and Globalization, I attended lectures by Professor Ester Herlin-Karnell. Professor Herlin-Karnell is currently the Professor of European Constitutional Law and Justice at VU University Amsterdam. For this edition of Incretus, I have the privilege of interviewing Professor Herlin-Karnell on her personal life and her impressive career.

Could you tell us about your personal background, education and career up until now?

I grew up in Sweden, my family left the city of Stockholm when I was 5 years old and moved to rural Gotland where I went to school! The nature in Gotland is amazing and I go there every summer. After finishing high school, I left for the United Kingdom for a one-year sabbatical (gap year where I worked as a rider-student for among others the British Three-day Olympic rider William Fox-Pitt), and thereafter I went to Law School in Stockholm (Stockholm University). After Law School, I worked in a District Court for about a year and then attended King’s College London to complete an LLM in EU law. I then moved back to Sweden and worked another year in a court and for a while in a law firm before I applied for a DPhil (PhD) at Oxford. I started my doctorate in 2005 (time flies) and have never regretted the academic career.

You are from Sweden, but how did you become Professor of European Constitutional Law and Justice at VU in The Netherlands?

Was there a specific reason to live and work in The Netherlands over Sweden?

I was very fortunate to meet Elies van Sliedregt from the VU at Somerville College where she was a visiting fellow and she told me about the vacancy for an Assistant Professorship in EU law at the VU. I applied and intended to stay only a couple of years. I had never been to The Netherlands before my interview. I have been extremely lucky to get funding from the Dutch Research Council and later also applied for a University Research Chair at the VU, which was awarded to me, and I was promoted to full-time professor in 2014 as the

32

Carrière | INCRETUS 2017

Professor of EU Constitutional Law and Justice.

The Swedes would have had to have given me a wonderful offer to beat that! So to answer your question, the reason is that I think that the Dutch academia is very international.

Why did you study law and why did you pursue a legal career? Has the law always been your passion? Is law in your personal background (e.g. did your parents or relatives study law)?

I am the first lawyer in my family (although one of my cousins is now a lawyer as well). I was not sure that I wanted to study law, so in my first year at University I also studied History of Ideas and Cultural Legal Studies. The more I studied law, however, the more interested I became. Early on in my studies, I was interested in becoming a public prosecutor. After my brief time in a court, I changed my mind and felt I would not do a good job in that position. Because of my engagement with equestrian sport, I have also had a brief career as an equestrian sport lawyer. As with most subjects, the more one studies it and understands it, the more interesting it becomes.

If you did not study law, what would you have studied?

Political science, philosophy or veterinary medicine.

What extra-curricular activities did you do at law school?

I was active in Moot Court competitions and competed in the national competitions. However, I regret I was not active in the Student Union.

What was it like to study in London and Oxford and how did your education there compare to your legal education in Sweden?

I should not say this, but I learned the ability to think critically at the British universities where the classes (in the LLM) were not as huge as at Swedish law schools. I also learned to write essays that were well structured.

Oxford has a collegiate system and you chose Somerville College – why did you choose this particular college and what was it like to study there?

I did my PhD at Oxford so I think it is probably a bit different from the other degrees in that one is not following courses except for the first year. My time there was fantastic, and very intellectually rewarding. I chose Somerville College because my supervisor was based there. I did not know that one can choose any college one prefers (those who apply from within Oxford usually prefer the College with the best accommodation). Somerville is a rather modern one and the atmosphere is very relaxed.

What did you research for your PhD at Oxford and what does your current research focus on? How do they compare to each other?

My PhD was on the Constitutional dimension of European criminal law. I am still writing on the same area but I have broadened my interests and also focus on constitutional law and theory in the EU. The topic of EU Criminal Law is, however, a hot subject at the moment.

What do you like about The Netherlands and what do you dislike about this country? What do you like/dislike about Sweden in comparison to The Netherlands?

I love Amsterdam and The Hague (and many other cities here) they are very pretty and people are very nice. Since you ask about a comparison with Sweden, I do miss the landscape at home as well as the forests and the ample space. The only thing I feel uncomfortable about The Netherlands are perhaps the mice at the VU and in my former Amsterdam apartment.

What made you choose a career in legal academia over legal practice and why?

I have not ruled out that at some point I will combine the two. What I missed in practice was the possibility to deepen your knowledge and not have to think so much about costs. As an academic one earns less but has usually a lot more freedom.

Could you tell the readers of Incretus something about the VU Honours Programme course Human Rights and Globalization that you are currently teaching? What other courses do you currently teach?

I teach the Human Rights and Globalization course, but this is the only honours course I teach at the VU. It was the first time I taught this year. I really enjoyed it and felt the diverse group of students really enriched the discussion.

Human Rights is a very broad subject, but what part or aspect in the field of human rights do you find interesting and why?

Many parts are interesting. I am particularly interested in the justification that the State has to offer to its citizens when limiting rights as well as the definition of human rights.

Your legal expertise and interests are EU law, Area of Freedom, Security and Justice, criminal law, migration, risk regulation, constitutional law theory, political theory.

What currently stands out to you in these legal fields (is there a specific case or theory that you find most interesting in these legal fields)?

I am very interested in the concept of non-domination when studying this area as well as the concept of justice.

INCRETUS 2017

| Carrière

33

What do you like to research the most within these legal fields? How do you approach your research (do you use a particular method)?

I am using a legal method combined with interdisciplinary insights. My main project at present is a monograph on the Area of Freedom, Security and Justice and the right to justification.

Besides teaching at VU, do you have any other legal or academic positions (in The Netherlands or another country)?

I am a visiting lecturer at a number of Universities, for example Amsterdam University College, and recently at Uppsala University and Haifa Law school.

You are currently participating in the faculty research programme Boundaries of Law and in activities of the Centre for European Legal Studies. You are also a VU Amsterdam representative at the Centre for External relations (CLEER), Asser institute and a member of the Meijers committee of human rights, international migration and criminal law. Could you explain these activities and your role in these organizations to our readers?

With the Centre for European Legal Studies, I organize a number of workshops and seminars together with Dr Bertjan Wolthuis. All law students at the VU are very welcome to these events. As for the other organizations, I contribute with my expertise at meetings and per email.

Your expertise is a combination of EU Law and Criminal Law. To what extent does EU Law influence national criminal law and vice versa? How do you think these legal fields will develop in the future?

The field is one of the newest in EU law so it was interesting to write a PhD on it in 2005. I think we will see a lot more EU cooperation in the area mainly due to the threat of terrorism in Europe.

What are the current main developments and issues in EU and Criminal Law?

A European public prosecutor for example. More EU cooperation on the European arrest warrant and mutual recognition instruments.

Donald Trump was recently elected as President of the United States; Britain recently held a Brexit referendum and chose to leave the EU. How do you think these transatlantic events will impact the European Union/EU Law and its future?

It is very depressing, and makes one wonder how the EU will survive. Because of the global issues of migration crisis and terror threat, however, I think the EU will continue to be a player.

34

Carrière | INCRETUS 2017

Besides academia and the law, what do you do in your spare time? What are your hobbies?

Horse riding and reading novels!

Could you recommend a book or case, within the fields of law that you are currently teaching or researching, to our readers? Could you explain why this book/case would be of interest to our readers and law students at VU?

I just read an interesting Swedish case from the EU court of Justice Cases C 203/15 and C 698/15, 21 Dec 2016. The case concerns the storing of personal data and the Charter of Fundamental Rights and the question of how national authorities should deal with data that is transferred outside the EU.

Do you have any advice for VU law students regarding their legal career and education?

Read as widely as possible and attend seminars and talks that might not seem relevant to your exam. You will meet new people who might influence or guide you in your future career!

Door: Georgina Booth

KENNEN JULLIE DE UNIVERSITAIRE STUDENTENRAAD AL? De Universitaire Studentenraad (USR) is hét medezeggenschapsorgaan van en voor studenten van de Vrije Universiteit. De raad houdt zich vooral bezig met de kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs en het studentenbeleid van de VU. Daarnaast overlegt de USR ook geregeld met het College van Bestuur. De raad heeft namelijk belangrijke instemmings- en adviesbevoegdheden op het terrein van strategisch beleid, organisatie, bestuur, financiële ondersteuning van studenten en het Studentenstatuut. Zo wordt verzekerd dat de stem van studenten altijd vertegenwoordigd wordt binnen de organisatie.

Daarnaast proberen leden van de raad op diverse manieren het beleid van de universiteit te beïnvloeden door met medewerkers te overleggen en eigen adviezen te geven. Ook maken de leden van de raad deel uit van de Gezamenlijke Vergadering, waarin ook de Ondernemingsraad is vertegenwoordigd. Hierin vindt overleg plaats over onder andere de universitaire begroting, het jaarverslag en het instellingsplan. Zo is de raad altijd betrokken bij de belangrijke beslissingen die worden genomen op de VU. Dit jaar wil de USR graag een stap naar bekendheid zetten en meer studentbetrokkenheid. Studenten moeten volgens de USR niet alleen naar de VU komen voor college. Daarom houdt de USR zich met name bezig met vragen als: ‘Wat willen we anders zien?’, ‘Hoe worden studenten meer betrokken?’ en ‘We zijn een van de weinige campussen in Nederland, hoe maken we van de VU een bruisende campus?’.

Eigenlijk is de USR dus de studentenstem binnen de VU. Zelf zijn zij allemaal studenten en weten daardoor dat studenten altijd willen dat er iets veranderd wordt, de USR zorgt voor het waarmaken hiervan.

De USR voert maandelijks overleg met de Facultaire Studentenraden (FSR), waardoor zij op de hoogte zijn wat er speelt binnen elke faculteit. Speelt er iets in meerdere faculteiten? Dan springt de USR bij en helpt de FSR-en. Maar je kan als student ook altijd naar USR toestappen!

Dus heb jij iets wat je dwarszit of een goed idee voor de campus? Neem dan vooral contact op met de USR! De USR is te vinden in het VU Hoofdgebouw, StudentenDok kamer 0D-12, of te bereiken via de mail: usr@vu.nl.

Universitaire Studentenraad (USR) VU Hoofdgebouw StudentenD0k, kamer 0D-12 E-mail: usr@vu.nl Telefoon: +31(0)20 59 85238 Door: Lindsey Weerkamp

INCRETUS 2017

| Overig

35

Internationaal recht in de ruimte Bijna 60 jaar geleden begon op 4 oktober 1957 het ruimtevaarttijdperk met de lancering van de Russische Spoetnik. Ruim 11 jaar later liepen de Amerikanen Neil Armstrong en Buzz Aldrin als eerste mensen op de maan. Nu, ruim 46 jaar na deze eerste maanlanding, zijn we bezig met het realiseren van de eerste bemande Marslanding. Echter, de ruimtevaart heeft tegenwoordig één groot verschil. We spreken niet meer over landen die ruimtevaartmijlpalen behalen, maar bedrijven. Grote spelers, zoals SpaceX en Virgin Galactic, zijn druk bezig met commerciële ruimtevluchten en Mars One heeft de hoop Mars te koloniseren.

Zelfs amateurs, zoals Copenhagen Suborbitals, zijn druk bezig met raketten en willen uiteindelijk een bemande ruimtevlucht realiseren.

Met al deze ontwikkelingen in het vooruitzicht komen er onvermijdelijk juridische vraagstukken naar boven. De behoefte aan wetgeving is mede hierdoor ook in de ruimte aanwezig. Juridische kwesties, zoals strafbare feiten, eigendom en aansprakelijkheid spelen net zo goed een rol in de ruimte. De vraag is dan ook: wat is de wetgeving in de ruimte?

36

Verdieping | INCRETUS 2017

De ruimte als juridische definitie

Om te beginnen moet er eerst een juridische definitie voor de ruimte zijn. De basis voor de huidige internationale recht voor ruimte is het verdrag ‘Treaty on Principles Governing the Activities of States in the Exploration and Use of Outer Space, including the Moon and Other Celestial Bodies’, (hierna: ‘Outer Space Treaty’) welke in werking trad in 1967. Hierin wordt echter geen definitie gegeven voor vanaf welke hoogte ‘Outer Space’, in het Nederlandse recht ‘kosmische ruimte’ genoemd, juridisch gezien begint. Verder is er ook nog geen internationale overeenstemming over de juridische definitie van ‘Outer Space’. Vanuit de Verenigde Naties kwam in 2006 de vraag aan lidstaten of er behoefte is aan de definitie van kosmische ruimte. Nederland gaf als reactie daarop dat ze wel wetgeving heeft voor ruimtevaartactiviteiten en de term kosmische ruimte gebruikt, maar daar geen definitie aan geeft en dat dit tot nu niet noodzakelijk is geweest. Australië heeft ook geen definitie voor kosmische ruimte, maar haar ‘Space Activities Act 1998’ heeft sinds 2002 betrekking tot activiteiten boven 100 kilometer hoogte. Dit komt overeen met de wetenschappelijke hoogtegrens van de kosmische ruimte, de Kármánlijn. Totdat het internationaal recht een definitie voor ‘Outer Space’ heeft, is de Kármánlijn de definitie.

van hun nationaliteit. Als er een misdrijf is gepleegd jegens iemand van een andere nationaliteit, valt de beschuldigde echter onder de jurisdictie van het slachtoffer. Tot op heden is het nog niet nodig geweest om dit onderdeel van de overeenkomst toe te passen. Echter, dit kan een model zijn voor toekomstige verdragen over strafrecht in de ruimte.

Eigendom en soevereiniteit

Aansprakelijkheid bij ruimtevaartactiviteiten

Wel wordt er in het Outer Space Treaty in artikel 1 gegeven dat alle landen vrij zijn om de ruimte te verkennen en gebruiken. Hierbij moet wel vermeld worden dat in 1976 enkele landen langs de evenaar een verklaring hebben afgelegd waarin zij de satellietbanen boven hun landgebied opeisen. In artikel 2 gaat het verdrag verder dat geen van de landen zich de ruimte, inclusief de maan en andere hemellichamen, mag toe-eigenen. Dit betekent dat de lidstaten ook geen bezit mogen leggen op bijvoorbeeld astroïden. Ondertussen heeft het Congres van de Verenigde Staten in 2015 een wet aangenomen waarin staat dat Amerikaanse staatsburgers wel stoffen in de ruimte kunnen bezitten. Dit vanuit de gedachte dat Amerikaanse bedrijven in de toekomst mijnbouw op astroïden kunnen uitvoeren.

Kosmische ruimte criminaliteit

In het geval dat er misdrijven worden gepleegd is er één voorbeeld van hoe dat eventueel geregeld moet worden. Er is vanuit de Verenigde Naties op dit moment geen verdrag dat het punt strafrecht in de kosmische ruimte bespreekt. Voor het Internationaal ruimtestation ISS is er een overeenkomst gesloten tussen de verschillende deelnemende landen: ‘International Space Station Intergovernmental Agreement’. In deze overeenkomst vallen de personen aanwezig in het ISS onder de jurisdictie

Dan is er nog het punt van aansprakelijkheid bij ruimtevaartactiviteiten. Bij ruimtevaartactiviteiten zijn de gevolgen bij problemen logischerwijs groter. De Verenigde Naties hebben voor de aansprakelijkheid rond ruimtevaart in 1972 de “Convention on International Liability for Damage Caused by Space Objects” (hierna: Space Liability Convention) aangenomen. In artikel 2 is gesteld dat het land van waaruit het ruimtevaartuig wordt gelanceerd, aansprakelijk is voor eventuele schade op aarde of aan vliegtuigen door dat ruimtevaartuig veroorzaakt. In geval dat door toedoen van het een object of persoon schade is veroorzaakt is buiten de aarde, is wederom het land waaruit wordt gelanceerd aansprakelijk volgens artikel 3. In 1978 was de eerste aanspraak op deze conventie door Canada jegens Rusland voor het neerstorten op Canadees grondgebied van de Cosmos 954 satelliet welke een kernreactor aan boord had.

Van Internationaal recht naar Interplanetair recht Het recht in ‘Outer Space’ is net zoals ‘aards’ internationaal recht steeds in ontwikkeling en heeft internationale samenwerking nodig tussen landen om toepasbaar te zijn. Met verdragen, zoals het Outer Space Treaty, en de toepasbaarheid van strafrecht tussen landen in het ISS is het echter tot nu toe nog niet compleet. Ongetwijfeld zullen bij de toename

INCRETUS 2017

| Verdieping

37

van de ruimtevaart de verschillende landen en de Verenigde Naties dit rechtsgebied verbeteren en uitbreiden. Tot die tijd is het aan pioniers, zoals Elon Musk van SpaceX, om ruimtevaart voor meer mensen mogelijk te maken waardoor advocaten ook in de ruimte nodig zullen zijn.

Meer weten over Space Law?

Uiteraard is dit een korte bespreking van een beperkt aantal onderwerpen binnen buitenaards recht. Mocht je meer te weten willen komen of als je er over nadenkt om je op het gebied van Space Law te specialiseren, dan kan je terecht bij het International Institute of Air and Space Law te Leiden.

Door: Machiel van der Werff

38

Verdieping | INCRETUS 2017

1. Treaty on Principles Governing the Activities of States in the Exploration and Use of Outer Space, including the Moon and Other Celestial Bodies. UN Doc A/RES/2223(XXI), 1967.

2. Draft report of the Chair of the Working Group on the Definition and Delimitation of Outer Space. UN Doc A/ AC.105/C.2/2011/DEF/L.1, 2011.

3. National legislation and practice relating to the definition and delimitation of outer space. Addendum 8. UN Doc A/ AC.105/865/Add.8, 2010.

4. National legislation and practice relating to definition and delimitation of outer space. Addendum 1. UN Doc A/AC.105/865/ Add.1, 2006.

5. 100km Altitude Boundary for Astronautics, http://www.fai.org/ icare-records/100km-altitude-boundary-for-astronautics laatst bijgewerkt op 29 december 2016.

6. Art. 1 Treaty on Principles Governing the Activities of States in the Exploration and Use of Outer Space, including the Moon and Other Celestial Bodies. UN Doc A/RES/2223(XXI) 1967.

7. DECLARATION OF THE FIRST MEETING OF EQUATORIAL COUNTRIES(Adopted on December 3,1976), http://www.jaxa.jp/ library/space_law/chapter_2/2-2-1-2_e.html laatst bijgewerkt op 29 december 2016.

8. Art. 2 Treaty on Principles Governing the Activities of States in the Exploration and Use of Outer Space, including the Moon and Other Celestial Bodies. UN Doc A/RES/2223(XXI) 1967.

9. Democrats and Republicans agree: If you can mine it in space, it’s yours 2015, http://arstechnica.com/science/2015/11/democrats-and-republicans-agree-if-you-can-mine-it-in-space-itsyours/ laatst bijgewerkt op 24 december 2016.

10. J. Hermida ‘Crimes in space a legal and criminological approach to criminal acts in outer space.’, Annals of Air and Space Law 2006, http://www.julianhermida.com/dossier/dossiercrimmcgill.pdf laatst bijgewerkt op 29 december 2016.

C O LO F O N Incretus is het verenigingsblad van QBDBD, de Juridische Faculteitsvereniging van de Vrije Universiteit en verschijnt twee keer per jaar.

Editie Jaargang 21, nummer 1 februari 2017 ISSN 1875-4783 Drukkerij Drukwerkdeal.nl Vormgeving Alexander Dahms Hoofdredacteur Laura Kuipers Eindredactie Georgina Booth Redactie Machiel van der Werff Manouk Steijn Aïsha Morris Adam Nassiri Li Nimrod Natahsa Booth Lindsey Weerkamp Overige bijdrage Wouter Kroeze USR FSR De Lustrumcommissie Telefoon (020) 5986244 E-mail qbdbd.rechten@vu.nl Website www.QBDBD.nl/incretus Redactieadres QBDBD t.a.v. Laura Kuipers Kamer 2B-91 De Boelelaan 1077 1081 HV Amsterdam Met dank aan alle bestuursleden en sponsoren die deze Incretus mede mogelijk hebben gemaakt.

Advertentieverkoop Voor inlichtingen over adverteren kunt u contact opnemen met Valerie Denswil (020) 5986244.

Disclaimer Hoewel dit magazine zorgvuldig naar beste weten wordt samengesteld, kan de uitgever niet instaan voor de juistheid of de volledigheid van de informatie.

Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de in dit magazine gegeven informatie.

De redactie aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de gepubliceerde advertenties; evenmin houdt het opnemen van advertenties en industriële informatie een aanbeveling in.

De inhoud van de artikelen vertegenwoordigt niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie.

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken niet te plaatsen of te wijzigen.

Abonnementen Een abonnement is onderdeel van het lidmaatschap van QBDBD. Het QBDBD-lidmaatschap kan op elk gewenst moment ingaan door een ingevuld inschrijfformulier met pasfoto in te leveren bij QBDBD. Een adreswijziging dient tenminste 3 weken van te voren worden doorgegeven.

Opzegging van het lidmaatschap dient minimaal 1 maand voor aanvang van het nieuwe collegejaar te gebeuren door uw QBDBD-pas met begeleidende brief waarin u uw lidmaatschap opzegt sturen naar QBDBD. Bij niet-tijdige opzegging wordt het lidmaatschap stilzwijgend voor een jaar verlengd.

Heeft u vragen en/of opmerkingen omtrent uw abonnement en/of lidmaatschap neemt u dan contact op met Myrthe Busch (020) 5986244.

Persoonsgegevens QBDBD legt van haar leden in het kader van haar dienstverlening gegevens vast.

Deze gegevens kunnen worden gebruikt om leden te informeren over relevante producten en diensten van QBDBD en derden. ©2017 QBDBD/Incretus Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van de redactie, door de redactie gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen.

INCRETUS 2017

| Overig

39

VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO V MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO IBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMI VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO JMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJ VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJWILLIGERSWERK VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJ BO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIB MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO O VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM BO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIB MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO V Wij zoeken ook talenten die werk maken van hun vrije tijd.

MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM Talenten met karakters die wij nog niet kennen. Talenten die de diversiteit vergroten en verbindingen VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO V kunnen leggen. Om zo sterker te kunnen adviseren in complexe zaken; want daar geloven wij in. Dat noemen wij MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM de verbindende kracht. Ga naar werkenbijvandoorne.nl om te zien of jouw unieke kracht bij ons past.

VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO V MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO V MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO V MIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJMIBO VRIJM