Figuur 3.5.9
Beenbreek
Hans Dekker
1990 - 2008 (41) 1970 - 1996 (71)
Beenbreek, in natte heidevegetatie
Beenbreek, bloeiaar
lenrijkdom kunnen ook voortkomen uit het (voorzichtig!) afbranden van heiden. Kruidenrijke heiden kunnen ook ontstaan door de aanvoer van basenrijk materiaal, vooral door schelpengruis als verharding van fietspaden. Nattere kruidenrijke heiden zijn vaak te vinden op plaatsen met enige kwel van mineraalhoudend grondwater, meestal op de overgang van heiden naar bovenlopen van beekdalen, of langs de dalflanken van bovenloopjes. Kruidenrijke heiden worden gekenmerkt door een grotere soortenrijkdom en door het voorkomen van veel zogenaamde heischrale soorten: planten die zijn aangepast aan voedselarme, maar tamelijk goed tegen verzuring gebufferde gronden. Een karakteristieke en vrij algemene soort van kruidenrijke heiden is Tormentil. Daarnaast omvat deze soortengroep veel minder algemene tot zeer zeldzame soorten die bovendien sterk in frequentie achteruitgaan, zoals Hondsviooltje, Klokjesgentiaan, Welriekende nachtorchis en Valkruid (tabel 3.5.2). De zorgwekkende positie van deze soortengroep wordt behandeld onder de heischrale graslanden (Graslanden, paragraaf 3.9.2).
Hans Dekker
142
Kruidenrijke heiden Heiden die grenzen aan beekdalen of de bovenlopen daarvan, hebben door de aanvoer van mineralen een minder zure bodem. Hetzelfde geldt voor heiden die zich op een relatief goed bufferende bodem bevinden, zoals die met keileem of potklei in de ondergrond. Mooie voorbeelden zijn te vinden op het Eexterveld (heide in bovenloopsituatie op potklei) en Havelte (heide op kalkrijke leem). De voor kruidenrijke heiden benodigde open begroeiing en verhoogde minera-
Hans Dekker
van verdroging. De pioniers, en dan vooral Witte en Bruine snavelbies, Kleine zonnedauw en ook Moeraswolfsklauw (figuur 3.5.8), gaat het tegenwoordig weer aardig voor de wind, vooral dankzij het verwijderen van de vergraste vegetatie in vochtige en natte heideterreinen. Voor kritischer soorten als Beenbreek biedt een gunstiger beheer blijkbaar alleen soelaas binnen natuurgebieden (figuur 3.5.9). Ze blijkt niet in staat om op eigen kracht nog nieuwe terreinen te bereiken of opnieuw te koloniseren.
Kruidenrijke heide met Gevlekte orchis, Trekrus en Gewone dophei in de Holtveenslenk in het Dwingelderveld