Educatief pakket “De Wijers, een beeld van een landschap” - Leerlingenbundel

OPDRACHTENBUNDEL

FIETSEXCURSIE VOOR 2DE EN 3DE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 1

Dit project wordt ondersteund door de Europese Commissie Directoraat Generaal Milieu onder het LIFE + programma Natuur (Subsidieovereenkomst nr LIFE08 NAT/B/000036).

27/03/14 15:00

2

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 2

27/03/14 15:00

95

7

6

8

301

5

300

305

4 91

3

92

71

2

Fietsknooppunt 71

Toiletten

1

Picknickplaats

Kijkhut

Stopplaats met opdracht 1

Afwijking van het fietsroutenetwerk

Te voet

Fietsroute via het Fietsroutenetwerk

Fietsexcursie De Wijers

Voorwoord Via deze fietsexcursie en de opdrachten onderweg maak je kennis met De Wijers, een waardevolle streek in het hart van Limburg. Je fietst door prachtige landschappen vol bossen, vijvers, weiden en hier en daar wat heide met zeldzame dieren plantensoorten.

Je ontdekt waarom Europa bepaalde habitats beschermt en waarom het gebied ook voor vogelsoorten van Europees belang is. Natuurgebieden Kiewit, het Wik in Bokrijk en de Platwijers/Wijvenheide zijn natuurpareltjes in De Wijers.

Onderweg bezoek je een aantal bijzondere plaatsen, leert over het ontstaan en de werking van de vijvers, ontdekt het belang van een goed natuurbeheer voor de biodiversiteit in De Wijers en de rol die private landeigenaars, overheden en natuurverenigingen daar bij spelen.

Veel plezier!

Ludwig Vandenhove gedeputeerde voor leefmilieu

Het uitvoeren van de verschillende opdrachten onderweg heeft als doel: - het verkennen van het fysisch-geografisch en cultuurhistorische landschap van de Wijers en zijn kerngebied Vijvercomplex Midden-Limburg

De onderzoeksvraag

- kennis verwerven van het Europese beleid rond Natura 2000 en het belang van een goed beheer van de natuur - kennismaken met de belangrijkste actoren in het gebied en hun interactie, mogelijke knelpunten en samenwerking (Triple E) • Visteelt (Economie) • Natuurbehoud (Ecologie) • Educatie en recreatie

3

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 3

27/03/14 15:00

Opdracht 1

De Wijers

Bedoeling van deze opdracht is landschapselementen op de kaart van De Wijers herkennen en inventariseren.

Doel

Aan de hand van deze elementen kan een algemeen landschapsbeeld worden geschetst.

Individueel (indien op voorhand) of in groepjes van 4 (indien tijdens excursie).

Opdracht

Onderscheid op de kaart op pagina 5 de verschillende elementen die het landschap van De Wijers bepalen.

Duid op de kaart aan met kleur: - De gemeentes die deel uitmaken van De Wijers - Het kerngebied van De Wijers: het vijvercomplex Midden-Limburg - De vijverconcentraties in De Wijers - De belangrijkste verkeersaders - De belangrijkste waterlopen - De woonkernen - De industriegebieden - De bossen - De heidegebieden

Topografische kaart de Wijers (zie p. 5) Stiften Materiaal

ROERDOMP

Extra informatie De Wijers is een uniek gebied met meer dan 1.000 vijvers, in het hartje van de provincie Limburg. Het gebied strekt zich uit over de gemeenten Diepenbeek, Genk, Hasselt, Heusden-Zolder, Houthalen-Helchteren, Lummen en Zonhoven. Het is niet alleen een streek waar veel mensen wonen en werken, maar ook een woonplaats voor heel wat zeldzame dier- en plantsoorten. Zonder deze vijverstreek als ‘kraamkamer’ zouden bepaalde soorten, zoals de roerdomp, de boomkikker en de woudaap in Vlaanderen al uitgestorven zijn.

Dé troef van De Wijers is de prachtige natuur. Water speelt hierin de hoofdrol. Dit ‘wetland’ met zijn vijvers is samen goed voor zo’n 700 ha water en riet. Niet alleen qua natuur is De Wijers een topregio, de streek heeft ook veel cultuurhistorische en toeristische troeven. Bokrijk, Hengelhoef, Kelchterhoef, Domein Bovy, Herkenrode en het Circuit van Zolder zijn maar enkele topattracties in de Wijers.

De Wijers is een gebied op de zuid-westelijke flank van het Kempisch plateau. Het Kempisch plateau is een puinkegel (quartaire afzetting) gevormd door rivierafzettingen van de Maas. Op de zuidwest gerichte helling ontstond een bekenstelsel dat noodzakelijk was voor het ontstaan van de vijvers. De Wijers is een echt cultuurlandschap. Dat wil zeggen dat de mens in de loop van de geschiedenis een sterk bepalende invloed heeft gehad op het landschap.

In de beekvalleien van dit deel van Midden-Limburg richtte men in de middeleeuwen doelbewust vijvers in voor het kweken van vis, oorspronkelijk vooral door de kloostergemeenschappen. Op de arme kempengrond zorgde eiwitrijke vis voor een extra aanvulling bij het voedsel van de bevolking. Om vijvers te maken werden beken gewoon opgestuwd om grotere waterpartijen te krijgen. Het geleidelijke verval zorgde ervoor dat men geen al te hoge dijken hoefde te bouwen. In een beekvallei ontstond zo een ruime aaneenschakeling van kweekvijvers met een complex systeem van op- en aflaatgrachten.

BOOMKIKKER WOUDAAP

4

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 4

27/03/14 15:00

5

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 5

27/03/14 15:02

0

Loofbos

Naalbos

Gemend bos

Heide gebied

Drassig land

Zandgrond

De Wijers

3WATER

Spoor

Hoofdweg

Lokale weg

Straat

Doorgaande pad

Smal pad

Water

Rivieren

500m 1km

Bebouwing

Industrie

Snelweg

Legenda

Copyright RLLK

N

Topografische kaart De Wijers

Notities

6

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 6

27/03/14 15:02

E LI

V Waterlopen 3e categorie SE

WaterlopenT2e categorie

EK BE IJK D R LAA

EB

BERGB EE K

EK BE LD E V

EK BE U IS R K

HE RK

EK EBE ENS HAL

G LE GE

O GR

EU BL

O

EK BE R TE

WIN

K B EE TER

EK BE N E EV HO

EK BE LD E TV

K EE DB L E KV

E A RT ZW

R ME K DE HER DE OU

SN IJK EN

K EE LAA K ATB E T A GRO TR RS TE A W

K BEE HAL

ZONDERIKBEEK

DERDE D

EME R

EK BE AL A K

G AN SL

EK HELBE

EK BE

EK RBE STE

EEK BOSB

OO ER

RT

OUD

O VO

EK BE

EK BE EL H EC

IET VL OS B G

EK BE RE R E ST EK BE K BEE ALM N H A D WA WIN

GA RE BE EK

EK BROEK BE

LAAK DIEPER BEE K

RIJS BE E K

STEE N

O HO

E NG OP LO MA AM A H E EK SC A NB E RM J I W

K EE LB

EK HELDERBE

K EE EB D EK OU BE TE EEK R A B ZW TER IN EK W CHANSBE S EEK EB N I KLE

T CH RA DG E O VL

IN W

T CH RA

EK BE AR LA

E Deelbekken Boven-Demer KL

IN

K DeelbekkenEEMidden-Demer

EN BEE K EV GROTEZwarte Beek Deelbekken S S A W Deelbekken Mangelbeek

K BEE ELS K A B

VE LP E

N VA

LO OS

Waterlopen 1e categorie

Albertkanaal

Vijvers

M

EB EE K

KL EI N

OP

DO

B EK De Wijers Perimeter DE AASB E

P

W AT E RL OO

P

R P SL OO

ZW AR T W AT ER

TE R BE RM

E N BE EK

WIJE RB E EK

GR

FA B R IEK SB E EK

KRO PB E EK GE TE

JA NT E BE EK

NI

T E RB EE K W IN

EN

M

EK BE

EK EBE ROD

M HE

BO

STIE

LL IS EN BE EK

(O MER

CHT

AN PA

HU

K EE NB E K EE UT SB DA AT A K LAAK

E K OUDE BEEK VAN BE HYDROLOGIE IS

OP)

M

K DORPSBEE

K

EK BOSBE

ZO BE

S EN

E DE WIJERS, © VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ BE

EK BE N IE

EK BE

K EE AB

K EE NB MIJ

GIELIS BEEK

EK BE ER T OS

R I JE IW HE EK BE IK R ER SE IE M MI ST

GRA

LO UDE

ED VLO

RO

K EE MB LAA

DOMMEL

BEEK HUTTE

K EE SB AN H SC

K EE KB E O BR

EK BORGRAVE BE

IN

T E RB EE K W OT E

B U L LE N BE E K AB EE K

Legende Hydrologie

EE K TS EM B

K BEE KEN A L HO

LI N

K EE LB HE

D E BE EK

EK BE RE E GO

EC HE L WA TE R ZU

AAL KAN

K EN

IJ ZE R

K

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 7

E RT ALB

N LE

TE ND A AL BE E

I HE NG SI S LO DE KO N VE HA G

KEIBEEK

EEK TERB MELS

7

27/03/14 15:02

Opdracht 2

Kennismaking met een vijver (natuurreservaat WIK)

Doel

Opdracht

Kennismaking met een vijver en op- en aflaten van de vijvers: waterlichaam, dijk, begroeiing, monnik, gracht, beek…

Maak een schets van het bovenaanzicht van de eerste twee vijvers en de gracht die er aan de rechterkant naast loopt.

Loop over de dijk van de eerste vijver (via de rechterkant) naar de tweede vijver.

Zoek in welke hoeken de eerste en de tweede vijver afgelaten kunnen worden in de gracht. Dit heet een monnik. Duid dit aan op de schets. Duid met een pijltje aan hoe het water uit de vijvers weg loopt naar de gracht.

Maak op de schets duidelijk in welke richting het water van de gracht stroomt.

Zoek tussen beide vijvers waar het water van de ene naar de andere vijver loopt.

Duid dit aan op de schets.

Het vijversysteem maakt gebruik van een zeer lichte helling om water van de ene vijver in de andere te laten overlopen. Duid op de schets aan hoe (in welke richting) het water van de ene naar de andere vijver loopt. Welke vijver heeft de hoogste waterstand?

Extra informatie Het Wik is een natuurgebied met een uitzonderlijke natuurrijkdom, gelegen in het meest oostelijk deel van het provinciaal domein Bokrijk. Het wordt beheerd door Natuurpunt.

Het Wik is een redelijk jong vijvergebied met 19 vijvers (einde van de 19de - begin van de 20ste eeuw). De vijvers ontstonden door de winning van ijzererts en door viskweek.

De meeste vijvers in De Wijers worden gevoed met beekwater, dat de vijvers instroomt door tijdelijke opstuwing van de beek door een soort dam te bouwen.

De vijvers staan met elkaar in verbinding door middel van technische constructies zoals buizen en monniken, die gebruikt worden voor het op- en aflaten van de vijvers.

Vijvers die niet beheerd of onderhouden worden groeien dicht. Hoe komt dat?

Riet op de oever groeit geleidelijk ook het (ondiep) water in. Tussen het riet drijven waterplanten. Bladeren van de bomen op de dijk vallen ertussen. Er ontstaat langzaam een drijfzoom van riet. Organisch materiaal maakt mogelijk dat de oevervegetatie ‘voet aan de grond’ krijgt in de vijver. Langzaam verzandt de vijver en groeien er stilaan struiken en jonge bomen zoals berken, wilgen en elzen.

TIP! Kijk in welke richting het water van de gracht stroomt. Ook als je het water niet van de ene naar de andere vijver ziet stromen, moet je het kunnen afleiden.

Materiaal

Papier, potloden Zoekkaarten waterplanten Luchtfoto van het Wik

8

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 8

27/03/14 15:02

N

Luchtfoto Het Wik

9

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 9

27/03/14 15:02

Schets 2 vijvers en gracht Schets opdracht 2

10

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 10

27/03/14 15:02

Opdracht 3

Kennismaking met de verschillende functies van de vijvers, Westelijk Vijvergebied Kennismaking met verschillende functies van vijvers en met de factoren die een rol (kunnen) spelen bij het ontwerpen en inrichten van een recreatieve vijver.

Doel

Opdracht

De Wijers telt méér dan duizend vijvers. Bezoekers zeggen soms dat ze daar op weinig plaatsen iets van merken. Zo zien ze de grote hoeveelheid aan vijvers nauwelijks en mag men op bepaalde plaatsen niet komen. De vijvers hebben over het algemeen een lage ‘belevingswaarde’; m.a.w. je kan van het uitzicht en de natuur genieten, maar verder valt er niet veel actief te beleven.

In groepjes van 4 à 5:

Al in de middeleeuwen legde men reeksen van vijvers aan voor viskweek via eenvoudige dwarsdijken in de vallei. De overloop van de ene vijver vormt tegelijk de toevoer voor de volgende vijver (= ‘snoer’systeem). Op het moment dat de viskweek intensiever wordt, wordt een veelheid vijvers gecreëerd door het ophogen van dijken en een heel systeem van beekjes, aanvoer- en afvoergrachtjes, sluisjes… Dan spreekt men van ‘rijstvelden’systeem.

Maak een ontwerp van een toekomstige recreatieve vijver.

- Waar dien je rekening mee te houden?

- Stel het resultaat aan elkaar voor

Vijvers in het Westelijk Vijvergebied tussen domein Bokrijk en domein Kiewit kunnen verschillende functies hebben.

Stel dat jij bij een ontwerpbureau werkt en je krijgt van een gemeente de opdracht om één van de vijvers in het westelijk vijvergebied om te vormen tot een recreatieve vijver voor gezinnen met kinderen, m.a.w. een vijver die echt kan beleefd/gebruikt worden voor vrijetijdsbesteding.

- Hengelvijver – hengelvereniging huurt een vijver (Grote Moffert) - Viskweekvijvers en bewaarvijvers, bij het paviljoen (niet meer in gebruik voor viskweek) - Ecologische vijvers - Recreatieve vijver (mogelijke toekomstige invulling)

Welke recreatie zou jij hier ontwikkelen?

Maak een schets van de vijver en de omgeving. Teken zo gedetailleerd mogelijk op welke manier jij de vijver zou (her-)inrichten.

Waar hou je allemaal rekening mee?

Hou rekening met een realistisch budget. De gemeente krijgt subsidies en kan daardoor € 100.000 besteden.

Bij randvoorwaarden kan je denken aan: - Geluidsoverlast naar de omgeving - Verontreiniging van water of omgeving - Aantasting van het reliëf waardoor waterhuishouding verstoord wordt - Draagkracht van het gebied (veel bezoekers verstoren de natuur: bepaalde verstoringsgevoelige diersoorten zoals de roerdomp worden verjaagd of kwetsbare planten soorten worden vernietigd) - Veiligheid (kinderen die in het water vallen) - Waterkwaliteit (is het water proper en veilig om in te spelen) - Kosten van de uitbating: kan het gratis aangeboden worden of moeten mensen ervoor betalen?

- ….

Materiaal

Extra informatie

Zachte recreatie (= alle vormen van sport en toerisme die weinig of geen impact hebben op de natuurwaarden van een gebied) versus harde recreatie (= alle vormen van sport en toerisme die een grote impact hebben op de natuurwaarden).

Papier + potlood Detailkaart locatie 3 en 4 (westelijk vijvergebied, domein Kiewit)

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 11

27/03/14 15:02

12

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 12

27/03/14 15:02

DOMEIN KIEWIT

FIETSENSTALLING

LUNCH & SANITAIR

KIJKHUT

STOPPLAATS 4

Nieuwe vijver

Boomkikkervijver

Hengelvijver

Ecologische vijvers

Westelijk Vijvergebied

91

Visbewaarbakken

STOPPLAATS 3

Mogelijke recreatie vijver

N

BOKRIJK

Domein Kiewit - Westelijk Vijvergebied - Bokrijk Detailkaart sopplaats 3 en 4

Ontwerp recreatieve vijver Schets opdracht 3

13

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 13

27/03/14 15:02

Opdracht 4

Nieuwe vijver op Domein Kiewit, stapsteen tussen Natura 2000-gebieden

Doel

Opdracht

Kennismaken met de betekenis van stapstenen tussen Natura 2000-gebieden in De Wijers. De leerlingen onderzoeken welke maatregelen de biotoop van de boomkikker, één van de bedreigde soorten, kan verbeteren.

Stippel op de detailkaart een route uit voor de boomkikker om van het natuurreservaat het Welleken in Zonhoven (hier zit een populatie boomkikkers) naar de boomkikkervijver in Kiewit in Hasselt te geraken.

Onderweg zijn ‘stapstenen’ nodig. Een stapsteen tussen grotere natuurgebieden bestaat vaak uit kleine landschapselementen (KLE’s).

Voorbeelden: - Houtkanten, hagen, perceelsrandbegroeiingen, hooilanden - Sloten, poelen, veedrinkputten, waterlopen, bronnen, vijvers, vennen - Bermen, holle wegen, dijken, bomen Lees het boomkikker-paspoort om te weten te komen in welke biotoop hij zich voortplant/leeft/overwintert.

Som op wat de boomkikker onderweg nodig heeft om te kunnen verhuizen naar domein Kiewit.

Duid op de kaart aan welke plaatsen goede stapstenen zouden kunnen zijn en welke ingrepen daar bijkomend nodig zijn.

Welke obstakels komt hij tegen? Duid punt aan op de kaart. Welke ingrijpen zijn eventueel nodig? Teken en duid aan op de kaart hoe je de boomkikker kan helpen met maatregelen op het terrein.

Is het haalbaar dat de boomkikker tot in Kiewit zal trekken?

Materiaal

Extra informatie Natura 2000-gebieden zijn een netwerk van beschermde natuurgebieden door heel Europa. Het idee erachter is dat natuur op Europees niveau beschermd moet worden, want de dieren kennen geen grenzen.

Kiewit is een groene ‘stapsteen’ tussen twee Natura 2000-gebieden. Een stapsteen is een noodzakelijk ‘tussenstation’ voor sommige soorten (zoals knoflookpad, kamsalamander, boomkikker, …) waardoor de afstand tussen twee natuurgebieden soms te groot is om te overbruggen. Zij moeten onderweg een plaats hebben om te landen, te rusten, te foerageren, ... De natte natuur is daarvoor een troef van Domein Kiewit. Naast de Schrijnbroekbeek, een aantal poelen en afwateringsgrachten, vind je op het domein ook enkele waterhoudende vijvers. Onderhoud aan deze vijvers drong zich de voorbije jaren op.

Door het ecologisch herstel van de vijvers wordt een bijzonder waardevol biotoop gecreëerd. Het kan een thuisplek worden voor de boomkikker en kamsalamander en een broedplaats voor watervogels, zoals bv. de woudaap.

Deze vijvers worden op die manier waterrijke verbindingen, nuttige stapstenen, tussen de vijvers van Bokrijk en deze van Zonhoven.

Voor de boomkikker is een omgeving rijk aan kleine landschapselementen (KLE’s) belangrijk. Dit zijn de lijn- of puntvormige elementen waarvan het uitzicht, de structuur of de aard deel uitmaken van de natuur. Deze elementen kunnen het resultaat zijn van menselijk handelen, zoals poelen en vennen, houtkanten, … Om de populatie veilig te stellen en uit te breiden is het nodig dat deze zich kan verspreiden naar nabijgelegen, geschikte gebieden via ‘groene stapstenen’. In de meest ideale situatie worden alle leefgebieden in De Wijers met elkaar verbonden.

BOOMKIKKER

Detailkaart van Welleken tot Kiewit Stiften Boomkikker-paspoort

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 14

27/03/14 15:02

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 15

Van Welleken tot Kiewit - De boomkikker verhuist

15

27/03/14 15:02

KIJKHUT

JIJ BENT HIER

LEEFGEBIED DOMEIN KIEWIT

Boomkikkervijver

LEEFGEBIED ‘T WELLEKEN

Schaal 1:10.000

N

Paspoort

Boomkikker (Hyla arborea) De boomkikker in het kort De boomkikker is een kleine groene kikker die leeft op zonnige open plekken omgeven door bos en struikgewas. 90% van de tijd brengt hij op het land door. Hij heeft zuignapjes op de tenen en vingers waardoor hij in bomen, maar vooral in struiken kan klimmen. Vijanden zijn vogels en vooral vissen. Vogels eten de volwassen en jonge kikkers op. Vissen eten de larven of eitjes van de boomkikker op waardoor de populatie van de boomkikker het moeilijk heeft. Maatregelen ten voordele van de boomkikker zijn het graven of herstellen van visvrije, amfibievriendelijke poelen, het aanleggen van geschikt leefgebied zoals houtkanten, ruigten (bramen) en bloemrijke grasvelden (waar veel insecten - voedsel voor de boomkikker - op afkomen) en het in het najaar leeglaten van vijvers zodat vissen geen kans krijgen.

Waar in Vlaanderen komt hij nog voor?

Het gaat terug iets beter met onze boomkikker. In het begin van de eeuwwisseling stond hij op het punt om voorgoed te verdwijnen uit Vlaanderen. Nu, tien jaar later, is de populatie maar liefst tien keer zo groot, koloniseren ze jaarlijks een steeds groter gebied en weerklinkt het “kèkkerend” geluid vanuit meer poelen en vijvers. Dit zeldzame diertje kan je nog tegenkomen in Maasmechelen, Maaseik, Bree, Kinrooi, Zonhoven, Heusden-Zolder, Hasselt, Genk en Diepenbeek. Buiten een kleine populatie van een tiental dieren, grenzend aan de duinen van de Zwinbosjes in Knokke-Heist, vinden we 97% van de totale populatie in de provincie Limburg.

Je herkent de boomkikker aan: -

3,5 tot 5 cm groot vrij gedrongen lichaam en stompe kop slanke achterpoten vingers en tenen zijn aan de uiteinden voorzien van zuignapachtige hechtschijfjes

Het leefgebied van de boomkikker: hij is kieskeurig De boomkikker stelt heel hoge eisen aan zijn leefgebied.

Hij brengt 90% van zijn tijd op land door. In een gebied waar dit kleine kikkertje goed gedijt, profiteren ook libellen, sprinkhanen, reptielen en een hele resem van zoogdieren, vogels en planten mee. Een gebied op maat is dus belangrijk voor de soort.

Het leefgebied van de boomkikker kan opgesplitst worden in drie deelgebieden: een voortplantingsbiotoop, een landleefgebied en een overwinteringsgebied.

De voortplantingsbiotoop Als voortplantingswateren verkiezen ze ondiepe, zonbeschenen, snel opwarmende en totaal visloze poelen en vijvers. Vissen eten immers hun eitjes en larven op. De randen van deze poelen of vijvers moeten vrij zonnig zijn, maar niet kaal: een strook riet of wat lage struiken aan de kant zijn ideaal. Bovendien is een goede regeling van de waterstand heel belangrijk. De vijver of poel mag niet droogvallen voor het einde van de zomer.

Om zich van de ene voortplantingsbiotoop naar een andere te verplaatsen, mogen deze niet meer dan 500 meter uit elkaar liggen.

De vrouwtjes zetten in april- mei hun eitjes af aan waterplanten juist onder het wateroppervlak. De eiklompjes bevatten tussen de 20 en de 50 eitjes en een vrouwtje zet op één nacht tijd meerdere klompjes af. Die eitjes ontwikkelen zich in warm water snel tot larven en in een drietal maanden veranderen ze in een miniboomkikker.

De jonge kikkers verlaten in juli-september het water en klimmen op bomen en struiken.

De boomkikker klimt vaak in struiken of soms zelfs bomen, als een ware acrobaat. Hij heeft zijn naam dus niet gestolen! De paarroep (mannetjes roepen de vrouwtjes) bestaat uit een aaneenschakeling van zeer luide, korte en snel op elkaar volgende “krèk-krèk-krèk-krèkkrèk-krèk”-roepen die je vooral ‘s nachts hoort.

16

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 16

27/03/14 15:02

Het landleefgebied

Het overwinteringsgebied

Het is belangrijk dat er een geschikte landleefbiotoop aanwezig is in de directe omgeving van de voortplantingsbiotoop (liefst op minder dan honderd meter).

Boomkikkers brengen immers, eens ze uit hun winterslaap ontwaken, de meeste tijd op het land door.

Tussen oktober en april overwinteren boomkikkers in overwinteringsbiotopen die voldoende vochtig en vorstvrij moeten zijn, zoals holen in de grond, boomholtes, hopen van plantaardig afval, dood hout en stenen of oude muren en kelders. Soms overwintert deze kikker op de bodem van stilstaande wateren. Het overwinteringsgebied mag maximum 1 km verwijderd zijn van zijn voortplantingsbiotoop.

In het landleefgebied is het van belang dat boomkikkers voldoende voedsel kunnen vinden en dat er een goede temperatuur- en vochtregulatie mogelijk is. Het zijn echte zonnekloppers die graag uit de wind zitten.

Concreet betekent dit: - Struiken langs de randen van bossen, houtwallen en bloemrijke gras- en hooilanden.

- Ook verwilderde tuinen kunnen een goed landleefgebied vormen.

- De vegetatie heeft best een hoge dichtheid aan twijgen en bladeren (dicht bladerdek). Veel hoge bomen met kale onbegroeide stammen of een onbegroeide ondergrond zijn ongunstig.

- Ook allerlei struiken met grote bladeren, die stevig genoeg zijn om zonnende boomkikkers te dragen, zijn geschikt. Het overgrote deel van de boomkikkers wordt waargenomen op braamstruiken. Deze bieden een goede dekking en veel insecten.

- Het gebied bevat ook best planten met veel bloemen en vruchten die insecten aantrekken zodat de boomkikkers genoeg te eten hebben.

Bedreigingen Grote bedreigingen voor deze kikker vormen de verzuring, de vermesting, de verdroging, de vervuiling van de poelen en vijvers en de kolonisatie van de voortplantingspoelen door vissen.

Ook het feit dat zijn leefgebieden steeds kleiner worden en de voorplantingsplaatsen niet (meer) verbonden zijn is een groot probleem.

17

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 17

27/03/14 15:02

Opdracht 5

Platwijers, Natuurinrichting en -beheer veranderen het landschap

Het landschap leren lezen op basis van observatie en vergelijking van de realiteit met topografische kaarten Doel

Stop op 2 plaatsen waar heel duidelijk de acties in functie van de roerdomp kunnen waargenomen worden (punt A en B op de kaart “Topografie Platwijers”).

Opdracht

Vergelijk de luchtfoto (google earth) met de zichtbare inrichtingsacties: - Dijk waarvan de boomopslag gekapt is - Nieuwe dijk, schuin aflopend - Zichtas gecreëerd door bomenkap - Rieteiland voor roerdomp

Extra informatie De werken in de Platwijers zorgen voor een verbetering van het landschap ten voordele van de roerdomp en de boomkikker.

Op Europees vlak zijn dit twee belangrijke soorten, niet alleen omdat ze zeldzaam zijn, maar ook omdat ze veeleisend zijn. Ze hebben een geschikt leefmilieu nodig. En als het goed gaat met hen, gaat het ook goed met andere, minder veeleisende soorten.

Duid op de luchtfoto de verschillen aan met de realiteit op het terrein. Duid aan waar jij staat. Duid de kijkhut aan.

Vergelijking de kaart “Topografie Platwijers” (van het NGI) met de kaart “Vijvergebied Midden-Limburg Life+ project” (inrichtingswerken ANB).

- Waar zijn de grote verschillen?

- Wat zou het Nationaal Geografisch Instituut op de topografie moeten aanpassen? Duid aan in kleur.

De inrichtingsacties staan in functie van de roerdomp.

Lees het roerdomppaspoort en vul daarna de multiple choice vragen aan. Kruis de juiste antwoorden aan.

Waarvoor dient een roerdompeiland?

De roerdomp kan zo beter langs alle kanten de vijand in de gaten houden

Om veilig te zijn voor de vos, die zijn eieren en jongen wil opeten.

Om te kunnen landen, de roerdomp heeft een aanvliegzone over het water nodig.

Waarom zijn bomen op dijken geen goed idee?

Bomen trekken bevers aan die de dijk kunnen doorbreken.

Ze trekken hengelaars aan die dan aan de waterkant komen zitten om te vissen.

De wortels van grote bomen kunnen gaten maken in de dijk en dan loopt de vijver leeg.

Hoge bomen vormen een barrière voor landende watervogels Waaraan kan je zien of een vijver voor karperteelt wordt gebruikt?

Omdat het water troebel is.

Er drijven veel waterplanten op het oppervlak.

Er zitten veel kikkers in en rond het water.

Materiaal

Luchtfoto Topografische kaarten + luchtfoto Platwijers Kleurpotloden/stiften Roerdomp-paspoort

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 18

27/03/14 15:02

A B

Topografische kaart Platwijers RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 19

19

27/03/14 15:02

A RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 20

B

Luchtfoto Platwijers v贸贸r de werken

20

27/03/14 15:02

Inrichtingsmaatregelen Platwijers

B A

N

1:5.000

Copyright ANB

Legende Life+ acties Bomen kappen

Opslag uittrekken

Bomen uittrekken

Opslag uittrekken & dijkherstel

Bomen uittrekken & plaggen

Opslag uittrekken oostkant

Dunning

Parking / fietsstalling

Herstel hooiland

Roerdompeiland

Nieuw raster + inrichting boomkikkerhabitat

Kijkhut

Nieuwe dijk

Fietsroute

Herstel of creatie van boomkikkerpoel

Ruimen van grachten 21

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 21

27/03/14 15:02

Paspoort

Roerdomp (Botaurus stellaris) De roerdomp in het kort Roerdompen hebben een mysterieus imago. Het zijn moerasvogels die moeilijk te zien zijn. De ‘paalhouding’ van roerdompen (het imiteren van een pol riet door stijf rechtop te gaan staan) is beroemd. Het geluid van roerdompen, alsof iemand over een leeg bierflesje blaast, draagt daaraan nog bij. Roerdompen broeden in moerassen die rijk zijn aan stevig oud riet. Het zijn merendeels standvogels, d.w.z. dat ze ’s winters in hun broedgebied blijven. In ijzige winters kunnen ze gevoelige verliezen lijden. Vissen, kikkers, muizen (‘s winters) en grote insecten vormen de belangrijkste voedselbron. Meestal wordt gejaagd in open water aan de rand van het riet. De roerdomp behoort tot de familie van de reigerachtigen.

Waar komt de broedvogel nog voor in Vlaanderen?

Roerdompen genieten Europese bescherming. In Vlaanderen is hij met uitsterven bedreigd. Vroeger kwam de roerdomp tamelijk algemeen verspreid voor, maar de voorbije decennia daalde het aantal broedparen in Vlaanderen drastisch tot minder dan 10 paren in de jaren 90.

De oorzaak van die achteruitgang is vooral het verlies van geschikt leefgebied. Een roerdomp heeft een aaneen-

gesloten gebied nodig van enkele tientallen hectaren ongestoord open water met rietlanden. Op plaatsen waar die rietlanden kleiner werden, verdween de vogel. Ondertussen is het aantal roerdompen weer lichtjes gestegen.

In De Wijers lijkt de realisatie van grotere natuurgebieden de negatieve trend te keren.

In West-Europa wordt het aantal roerdompen geschat op ongeveer 5000 exemplaren; in Vlaanderen zouden er nog zo’n 100 exemplaren voorkomen.

Je herkent de roerdomp aan: -

Reigerachtige met groene poten met lange tenen Geelbruin verenkleed met zwarte strepen en zwarte kruin Compacte bouw Ongeveer 75 cm Leeft zeer verborgen in rietvelden, is vrijwel alleen te zien in vlucht - Vliegt zelden; als hij vliegt houdt hij de hals in een S-vorm - Maakt een vérdragend geluid dat klinkt als “woemp” of een verre misthoorn

22

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 22

27/03/14 15:03

Leefomgeving en voedsel

Voortplanting

De roerdomp is een moerasvogel die nestelt in dicht en oud waterriet, dit is riet dat met de voeten in het water staat. Wateren die volledig zijn omgeven door bossen of moerasbossen worden gemeden. Hij heeft een lange aanvliegzone nodig. De voedselgebieden bevinden zich in de nabijheid van het nest in rustige plassen en sloten met voldoende randbegroeiing.

Wanneer de vogel het nest kan maken boven een waterpeil van meer dan 70 cm dan is dit goed. Een lage waterstand maakt de nesten gemakkelijk toegankelijk voor predatoren zoals vossen. Rieteilanden omgeven door water helpen de roerdomp om veilig te broeden. De vos kan wel zwemmen maar doet dit niet graag.

Het territorium van een mannetje roerdomp beslaat al vlug 10 tot 20 ha moerasgebied en om voldoende grote en levensvatbare populaties te ontwikkelen zijn moerasgebieden van honderden hectaren noodzakelijk. Het ideale leefgebied van de roerdomp is een zompig en ontoegankelijk gebied.

Roerdompen zoeken hun voedsel, dat bestaat uit vis, kikkers, salamanders en (water)insecten, door hun snavelpunt in het water te houden. Mogelijk kunnen zij zo beter de brekingsindex van het water bepalen en hun trefkans vergroten. Er moet ondiep water in de omgeving aanwezig zijn. In de winter, bij bevroren water, schakelt hij over naar muizen en mollen.

De roerdomp is volledig aangepast aan het leven in rietmoerassen. Zijn prachtige camouflage en behoedzame gedrag laten dit uitstekend zien. Bij gevaar heeft hij de gewoonte om een paalhouding aan te nemen, hetgeen hem dan door zijn strepenpatroon zo goed als onzichtbaar maakt in de rietbegroeiing.

In april-mei legt het vrouwtje 3 tot 5 eieren. Het vrouwtje broedt en voedt de jongen.

Bescherming De roerdomp staat op de zogenaamde “Rode Lijst�. Deze lijst geeft voor een bepaalde regio aan welke soorten verdwenen, met verdwijnen bedreigd of kwetsbaar zijn.

De belangrijkste oorzaak voor de afname van de roerdomp is het verdwijnen en/of ongeschikt worden van zijn leefomgeving. Vroeger eiste de jacht haar tol. Tegenwoordig zijn het vooral de slechte waterkwaliteit en de waterpeilverlagingen, die een afname van de visstand tot gevolg hebben en het verdwijnen van rietvelden door bv. verbossing. Een andere negatieve factor is de toegenomen wateren oeverrecreatie. Met name in de broedtijd kan verstoring al gauw leiden tot het verdwijnen van de soort.

ROERDOMP

23

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 23

27/03/14 15:03

Opdracht 6

Viskweekvijver Wijvenheide, Zonhoven

Doel

Kennismaken met de geschiedenis van de viskweek en het productieproces. Begrijpend luisteren.

Beantwoord volgende vragen:

Opdracht

1. De visteelt ontstond in China.

Waarom ontstond deze net daar?

2. Hoe zijn de visteelttechnieken in Europa bekend geraakt?

3. Welke twee natuurlijke processen zorgen voor de zuivering van het water?

4. Waarom worden er steeds tweemaal zoveel mannetjes als wijfjes op een kweekvijver gezet?

Extra informatie De geschiedenis van de vijvers gaat terug tot de 12de-13de eeuw. Onder invloed van de abdijen ontstonden viskweekvijvers. In de loop van de eeuwen werden deze uitgebreid tot een complex van honderden aaneengesloten vijvers.

De grote explosie van het aantal vijvers vond plaats in de 19de en 20ste eeuw, onder invloed van de Zonhovense viskwekers die het kweken tot een economische activiteit maakten.

In het kweken van vis zijn er verschillende stadia.

Hiervoor zijn er dus ook verschillende soorten vijvers: - Kweekvijvers - Groeivijvers - Verzamelbakken

5. Geef in korte lijnen de twee verschil lende voedertechnieken voor de vissen weer.

6. Hoe voorkomt men beschadiging van de vissen tijdens het lossen van de transportbakken in de verzamel putten?

7. Waarvoor dienen de oppervlakte pompen die op de vijvers drijven?

8. Teken het grondplan van een vijver en benoem de verschillende delen.

Balpen Materiaal

24

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 24

27/03/14 15:03

1.

Antwoorden

2.

3.

4.

5.

6.

7.

25

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 25

27/03/14 15:03

Schets opdracht 6

Grondplan van een vijver en de verschillende onderdelen

26

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 26

27/03/14 15:03

Opdracht 7

Kijkhutten in Wijvenheide, Zonhoven

De leerlingen observeren en determineren watervogels. Ze gaan tevens in gesprek met ‘gebruikers’ van het gebied Wijvenheide.

Doel

Verdeel je over 2 groepen; elke groep gaat naar één kijkhut.

Opdracht

In groepjes van 3 ga je in de kijkhut gedurende 10 minuten vogels tellen. Speur met de verrekijker de lucht en de vijver af om zoveel mogelijk vogels te spotten. Luister ook naar roep- of zanggeluiden. Gebruik de vogelzoekkaarten en de panelen in de kijkhutten om te ontdekken welke soort je ziet en schrijf op hoe vaak je elke soort ziet.

Kom daarna terug samen en vergelijk het resultaat. Welke verschillende vogels heb je teruggevonden? En hoeveel van elke soort? Welk groepje heeft het meeste soorten gezien?

Extra informatie Wijvenheide en de Platwijers met hun grote wateroppervlakten met relatieve rust, vormen belangrijke overwinteringsen doortrekgebieden voor water- en moerasvogels. Je kan hier tientallen verschillende soorten ontdekken.

De beide kijkhutten langs de wandelen fietsroute in Wijvenheide zijn ideale plaatsen om vogels te spotten.

Vaak vind je hier ook echte ‘vogelspotters’. Zij hebben een schat aan informatie over de vogels en delen dit graag met ‘leken’.

Indien er in de kijkhut een vogelspotter zit, kunnen jullie hem enkele vragen stellen. Duid hiervoor twee klasgenoten aan.

- Mogen wij u even storen om wat vragen te stellen?

- Wat doet u hier precies?

- Welke vogels zijn volgens u het meest bijzonder om hier te zien?

- Wat vindt u van de natuurverbeteringswerken die de voorbije jaren in Wijvenheide zijn uitgevoerd?

- Indien u het voor het zeggen had, wat zou u dan willen voor Wijvenheide?

- Dank u voor uw tijd!

Indien er niemand in de kijkhut zit, kan je eventueel een voorbijganger aanspreken en bevragen naar zijn of haar ervaringen met het gebied, de uitgevoerde natuurwerken en de fauna.

Materiaal

Vogelzoekkaarten Verrekijkers balpen

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 27

27/03/14 15:03

Opdracht 8

Uitkijktoren Zonhoven, spanningsveld tussen open ruimte/natuur en mens

Doel

Opdracht

Kennismaking met de belangenconflicten tussen verschillende betrokkenen in het gebied en trachten om tot samenwerking en begrip te komen.

Rollenspel in groepjes van vier – in elk groepje zijn 4 verschillende personages, met conflicterende belangen. Elk personage heeft zijn eigen badge.

In elk groepje is er:

Extra informatie Voor de ontwikkeling van het vijvergebied Midden-Limburg, het ‘hart van De Wijers’, werken verschillende actoren zoals viskwekers, natuurverenigingen, privé-landeigenaren en gemeentelijke en Vlaamse overheden samen.

Door het samenwerken worden doelstellingen gehaald die men alleen onmogelijk kan halen.

Deze natuurlijke samenwerking heeft het project haar naam gegeven: ‘3WATER’. De 3 en de ‘E’ staan voor het begrip Triple E, of de verbinding tussen ecologie, economie en educatie.

1 viskweker 1 natuurbeschermer 1 privé landeigenaar 1 recreant UITGANGSPUNT Een nicht van één van de grootgrondbezitters hier in het vijvergebied is overleden. Haar stuk grond met 6 vijvers staat te koop. Elk van de personages heeft eigen belangen bij deze 6 vijvers.

Ga in gesprek en verdedig eerst jouw standpunt. Kijk daarna ook of je de gelijklopende belangen tussen de vier partijen kan ontdekken. Wat zou een winwin situatie kunnen zijn? Hoe kunnen belangen van twee of meer partijen misschien wel samenlopen?

Zie blad met profielbeschrijvingen.

Materiaal

4 soorten identiteitskaartjes aan lanyard 4 profielbeschrijvingen

- Ecologie: verbetering van de op Europese schaal belangrijke natuurwaarden.

- Economie: door een betere afstemming tussen economische activiteit zoals viskweek en de ecologische noden, kan de viskweek een duurzamer karakter krijgen. Maar ook toerisme is economie en een gezonde toeristische ontsluiting brengt inkomsten naar de regio.

- Educatie: ligt aan de basis van bewustzijn, actie en motivatie voor natuurbehoud op lange termijn.

Daarom is het een onmisbare factor in dit project.

Concreet werden er gidsen opgeleid, educatief pakket ontwikkeld, een educatiestudie gemaakt, educatieve aanbieders samengebracht om hen aan te zetten de troeven van de regio meer uit te spelen.

Van conflict naar samenwerking De conflicten en meningsverschillen tussen de verschillende betrokken organisaties waren de voorbije decennia reëel. Doch door de samenwerking tussen de diverse partners in het kader van het 3watEr project, is er toenadering en begrip voor elkaars standpunten ontstaan en wordt er goed samengewerkt. Door zich te verdiepen in elkaars belangen, en zich effectief samen te engageren via een unieke samenwerking concrete doelstellingen te halen, is men ook de gemeenschappelijke belangen gaan zien. De aanpak van het project focust sterk op het creëren van een duurzame basis voor behoud van de ecologische waarden van het gebied op lange termijn. Enkel met een goede synergie tussen ecologische, economische en educatieve aspecten en een goede samenwerking tussen de verschillende betrokkenen kan een gezonde, zelfvoorzienende situatie bereikt worden.

28

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 28

27/03/14 15:03

WOUDAAP

29

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 29

27/03/14 15:03

De viskweker

De natuurbeschermer

Jij bent een van de drie overgebleven economische viskwekers hier in Zonhoven. Omdat de winstmarge bij de kweek en verkoop van zoetwatervis zo laag is, wil je jouw bedrijf uitbreiden om rendabeler te kunnen werken.

Je vindt dat je hier recht op hebt, want het is net door de werkzaamheden van de viskwekers de voorbije eeuwen dat dit gebied in De Wijers zo’n waardevolle natuur heeft opgeleverd.

Jij bent lid van een natuurvereniging. Voor jullie is dringende actie ten voordele van de met uitsterven bedreigde boomkikker belangrijk. Daarom willen jullie de 6 vijvers aankopen met overheidssubsidie en er visvrije vijvers van maken, vissen eten immers kikkerdril. Het gebied moet een rustzone worden en dus voor iedereen ontoegankelijk, zodat de boomkikker weer alle kansen krijgt. Als er teveel mensen rondlopen worden de kikkers gestoord of soms zelfs gevangen door onnadenkende mensen om ze in tuinvijvertjes uit te zetten.

Er zijn belangenverschillen tussen viskwekers en: - Natuurverenigingen: zij strijden voor de bescherming van bedreigde diersoorten, waaronder ook de aalscholver. Maar de aalscholver eet jouw vissen op en daarom span jij draden over de vijvers. Zo nu en dan hangen daar dan wel dode vogels in. Natuurbeschermers vinden dat jij te weinig rekening houdt met allerlei zeldzame dieren en planten. Ze willen ook steeds in je vijvers rondneuzen om soorten te tellen, maar je houdt ze liever buiten, straks vinden ze nog één of andere superzeldzame soort en krijg jij beperkingen opgelegd! Natuurverenigingen krijgen trouwens subsidies van de overheid terwijl jij economisch onafhankelijk bent. De eigen vijvers van de natuurverenigingen vind jij er verwaarloosd uitzien en je vindt het jammer dat hierop geen viskweek gebeurt.

- Privé landeigenaren: je hebt niet zoveel conflict met de private landeigenaren, maar je hebt er ook weinig contact mee. Je huurt soms een vijver van hen. Zij zijn vooral geïnteresseerd in het behoud van hun eigendommen om het familie-erfgoed zoveel mogelijk in ere te houden.

Verder gebruiken ze hun gronden voor jacht of bosbouw.

- Recreanten: ben je liever kwijt dan rijk, ze vragen steeds om op je terrein allerlei activiteiten te organiseren, zo willen zij volgende maand mountainbike- en quadritten tussen de vijvers organiseren. Je moet niet denken aan alle overlast en rommel die zij zullen veroorzaken. Een eenzame wandelaar kan geen kwaad, maar je wil geen grote groepen of georganiseerde bendes.

Er zijn belangenverschillen tussen natuurbeschermers en: - Viskwekers: viskwekers zijn vooral geïnteresseerd in winst. Ze baten de vijvers zo uit dat de natuur bijna geen kans meer heeft, o.a. door steile oevers, door te veel te bemesten, door reigers weg te jagen… Viskwekers zouden best wel wat meer kunnen doen voor kwetsbare soorten als ze eens met jullie zouden praten. Bijvoorbeeld het op het juiste tijdstip laten leeglopen van de vijvers om de vissen af te vangen, is goed voor de boomkikker. De sliblaag op de bodem kan opdrogen waardoor het water weer van betere kwaliteit wordt.

- Privé landeigenaar: de familie van één van de private landeigenaars heeft als hobby de jacht op de watersnip.

Hun standpunt is dat jagen een vorm van natuurbeheer is. De watersnip is echter een met uitsterven bedreigde vogel! Jullie mogen amper op de terreinen van de landeigenaren zeldzame soorten monitoren, terwijl er net daar toch heel wat hoge natuurwaarden zijn. Maar als die niet gekend zijn, kan er geen rekening mee gehouden worden.

- Recreant: Elke week vul jij 3 grote vuilzakken met afval dat in het natuurgebied wordt weggegooid. Regelmatig betrappen jullie fotografen die nesten verstoren of planten plattrappen. Mensen met honden laten hun hond zelfs – voor het plezier – op zeldzame watervogels jagen!

Het beestje “doet nooit iets” volgens de eigenaar, maar zo’n hond verstoort de broedvogels en put hun energiereserve uit.

30

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 30

27/03/14 15:03

De privé landeigenaar

De recreant

Jij wil de bezittingen van de familie bij elkaar houden en wil graag de 6 vijvers kopen. Al 8 opeenvolgende generaties doet jouw familie op haar gronden aan bosbouw, landbouw, viskweek, enz. Het feit dat Europa dit gebied (waar ook jouw gronden in liggen) tot Natura 2000 gebied heeft uitgeroepen, is het beste bewijs dat jullie (natuur)beheer goed is geweest. Maar overheden en allerlei verenigingen bemoeien zich met jouw familiedomein en jouw beheer alsof je niets meer zelf mag beslissen.

Jij wil als wandelaar maximaal van de natuur genieten.

Daar ontspan je helemaal van. Je stippelt ook regelmatig bijzondere routes uit voor jouw wandelclub. Op wandelkaarten en infoborden lees je over de uitzonderlijk mooie natuurplekjes en de speciale soorten zoals de boomkikker. Je wil die ook wel eens in levende lijve zien.

Er zijn belangenverschillen tussen privé landeigenaars en: - Viskwekers: de toevoer van water voor de vijvers op jouw landgoed, waar jouw familie graag op eenden jaagt, wordt regelmatig afgesloten door de viskweker die het beekwater aftapt naar zijn kweekvijvers. Maar jouw vijvers zijn veel ouder dan de moderne viskweekvijvers die later werden aangelegd.

- Natuurverenigingen: enkele keren per jaar willen zij gedetailleerd komen inventariseren welke soorten er allemaal in het gebied zitten, soms vragen ze geeneens toestemming en betrap je ze in je eigen gebied met hun verrekijkers. De resultaten van al die tellingen heb je trouwens nog niet vaak gekregen. Natuurverenigingen krijgen van de overheid veel subsidies voor het beheer van hun reservaten. Jullie familie doet het beheer al jaren zonder overheidssteun! Je hebt niet echt behoefte aan ongevraagde inmenging van anderen die menen beter te weten dan jijzelf hoe je je grond moet beheren.

Er zijn belangenverschillen tussen recreanten en: - Viskwekers: Als de vijvers leeggelaten worden, drijven er daarna ’heel wat dode vissen in de grachten. Schandalig. Je wil graag met je club rondwandelen langs de vijvers, maar het mag niet. De viskweker spant ook draadjes boven zijn vijvers waardoor vogels zich verwonden. Je vindt de viskweek wel interessant maar waar kun je zelf nu een lekker stukje vis uit eigen streek eten?

- Natuurverenigingen: sommige natuurreservaten zijn afgesloten voor het publiek. Maar dat is toch gekocht met gemeenschapsgeld? Zelf lopen ze wel overal. Ze kappen trouwens héél véél bomen. Dat is toch natuur vernietigen in plaats van beschermen? Je houdt meer van bos dan van moeras of kale vlaktes.

- Privé landeigenaar: Er is pas een stuk bos gekapt door een van de grootgrondbezitters. Mag dat zomaar? Je vindt dat privépersonen hun grond maar moeten openstellen zodat er meer mensen van kunnen genieten dan enkelen.

- Recreant: respect voor eigendom is voor sommige wandelaars blijkbaar moeilijk. Overal vind je afval. Bordjes ‘verboden toegang’ hebben weinig effect. Je hebt zelfs al een paar quads moeten wegsturen van je oprijlaan, en die werden nog kwaad ook! Wandelaars met loslopende honden verstoren je jachtwild steeds weer.

31

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 31

27/03/14 15:03

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 32

27/03/14 15:03