INFORMATIEBLAD BOSGROEP LIMBURG
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT - N`88
APRIL, MEI, JUNI 2025
Bosbelang
AFGIFTEKANTOOR: HASSELT 1
3DE AFDELING P3A9010
Nieuwe regelgeving versnelt de dalende populariteit van de populier: alternatieven op rijke bodems
Samen sterk voor meer bos: vijf jaar Bosalliantie
De bomen door het bos: boslandbouw in de praktijk
MAART 27
donderdag Algemene Vergadering
Provinciehuis Hasselt
Een b(l)oeiend voorjaar
Wanneer dit Bosbelang verschijnt, is het bijna zover: op donderdag 27 maart 2025 vindt onze jaarlijkse Algemene Vergadering plaats in de Boudewijnzaal van het Provinciehuis in Hasselt. We kijken er als Bosgroep Limburg naar uit onze leden terug te zien en fijn bij te babbelen.
Tijdens deze avond bespreken we de realisaties en financiële cijfers van het afgelopen jaar en luisteren we graag naar jouw vragen en opmerkingen. Bovendien genieten we samen van een voordracht van meesterverteller ir. Jan Seynaeve, coördinator van Bosgroep Zuiderkempen.
Als kers op de spreekwoordelijke taart staat dit jaar ook de verkiezing van het nieuwe bestuursorgaan op het programma. Je kan op voorhand onze kandidaat-bestuurders beter leren kennen. Wat zijn hun drijfveren, waar liggen hun interesses? Kom het te weten via onze website www.bosgroeplimburg.be.
Niet ingeschreven voor onze Algemene Vergadering? Niet getreurd! We voorzien je in dit nummer alvast van enkele belangrijke jaarcijfers. Wil je graag het volledige jaaroverzicht raadplegen, dan kan je online terecht op www.bosgroeplimburg.jaaroverzichtlimburg.be. We geven je met veel plezier meer tekst en uitleg bij onze acties, doelen en realisaties van het vorige jaar.
Naast het cijferoverzicht hebben we in dit lentenummer weer enkele boeiende artikels in petto en stellen we een nieuw teamlid aan je voor!
Veel leesplezier gewenst met deze nieuwe editie van het Bosbelang en geniet samen met ons van het ontluikende voorjaarsleven!
in dit nummer
Regio Zuid
Nieuwe regelgeving versnelt de dalende populariteit van de populier: alternatieven op rijke bodems _ 4
Bosbeheer
Samen sterk voor meer bos: vijf jaar Bosalliantie _ 8
Bosbeheer
De bomen door het bos: boslandschap in de praktijk _ 12
Welkom Jeroen, tot ziens Pieter_ 7
Cijfers 2024 Bosgroep Limburg _ 11
Bos te koop _ 15
Activiteitenkalender _ 15
Contactgegevens _ 16
Beste Bosbeheerder
Als nieuwe voorzitter van de Bosgroep Limburg en gedeputeerde van Natuur en Milieu stel ik jullie graag deze editie van het Bosbelang voor.
Privébosbeheerders zijn van groot belang. Dat blijkt onder meer uit de mooie bijdrage van de Bosgroepleden in de afgelopen vijf jaar aan de Vlaamse doelstelling voor bosuitbreiding. Heel erg bedankt daarvoor! We zetten de cijfers op een rij en blikken vooruit naar de komende jaren.
Verder zoomen we in op de regio Zuid, waar we merken dat de traditionele populierenteelt minder interessant wordt. Gelukkig zijn er goede alternatieven op de rijke, Haspengouwse bodems die we graag even aan je voorstellen.
We kijken ook naar boslandbouw, een trend die in Vlaanderen stilaan aan populariteit wint. Maar wat is het precies, wat valt hier allemaal onder en is boslandbouw interessant voor jou als bosbeheerder?
Ik kijk er erg naar uit om jullie te ontmoeten en om me de komende jaren samen met jullie in te zetten voor meer en beter bos in Limburg.
Graag tot snel!
Veel leesplezier!
Laura Olaerts gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur voorzitter vzw Bosgroep Limburg
COLOFON
De deputatie van de provincieraad van Limburg, Jos Lantmeeters, gouverneur-voorzitter, Inge Moors, Laura Olaerts, Igor Philtjens, Tom Vandeput, gedeputeerden en Wim Schoepen provinciegriffier I Coördinatie Heidi Deckers, Bosgroep Limburg I Tekst Leen Raats, Teksttype.be, Aelyn Van Diest, Heidi Deckers I Taaladvies Yvette Vandormael, Informatie en Communicatie, provincie Limburg I Concept en vormgeving Hilde Winters, Informatie en Communicatie, provincie Limburg I Fotografie en illustraties Robin Reynders (Informatie en communicatie, provincie Limburg), Heidi Deckers, Jolan Wouters, Koepel van Vlaamse Bosgroepen, Yves Adams, Boumediene Belbachir, Lander Loeckx I Drukwerk printkamer, provincie Limburg I Oplage 1500 ex. I Verantwoordelijke uitgever Vera Boesmans, Universiteitslaan 1 - 3500 Hasselt I Wettelijk depotnummer D/2008/5857/82
Regio
Zuid
Nieuwe regelgeving versnelt de dalende populariteit van de populier: alternatieven
op rijke bodems
Tot vijftien jaar geleden kon je zowat alle Haspengouwse bossen in twee categorieën onderverdelen: waardevolle oude bosrelicten en populierenbossen. De laatste decennia ligt de focus meer op inheems bos en zetten veel leden hun populierenbossen om naar ander loofhout. In dit artikel bekijken we goede alternatieven op rijke bodems.
Onderetage verplicht
Binnen de huidige wetgeving is het plantagebeheer dat we kennen van traditionele ”populierenboeren” bijna niet meer mogelijk. Kaalkappen van Canadapopulier zijn momenteel beperkt tot 3 ha en je moet minstens drie jaar wachten om een aangrenzend perceel te kappen. Heraanplanten met populier kan wel, maar enkel op voorwaarde dat je een inheemse onderetage aanplant of dat deze zich vrij snel spontaan kan ontwikkelen. Zelfs in de ook in Haspengouw typische graasweiden onder populierenkruinen, die onder de boswetgeving vallen, is de aanplant van een inheemse onderetage steeds vaker verplicht. Let wel: deze regel geldt niet bij waardevol historisch grasland.
Bij de verkoop van de populierenstammen moet je het nodige doen om de inheemse onderetage zoveel mogelijk te behouden. Dit kan door voor de kapping alternerende stroken in hakhoutbeheer af te zagen en die stroken te gebruiken om de bomen te laten vallen. Een alternatief bij dichte plantverbanden kan zijn om de zones met de mooiste inheemse onderetage volledig te vrijwaren door de populieren meer groepsgewijs in andere zones te laten neervallen.
Groen in de grijze zone
Soms verplicht een kapvergunning je om een of enkele exemplaren te behouden voor specifieke soorten zoals de vermiljoenkever, een rodelijstsoort die na een lange afwezigheid terugkeerde naar de Lage Landen en een uitgesproken voorkeur heeft voor de populier.
Tot slot blijft er, ondanks het bestaan van Vlaamse richtlijnen, een grijze zone. Beslissingen zijn soms afhankelijk van de behandelaar en de concrete situatie op het terrein. Hoewel dit meestal in het voordeel van de beheerder uitpakt, zijn er wel meer onduidelijkheden dan onder de vorige regelgeving. Hoewel de verplichting tot een beheerplan voor een bos groter dan 5 ha wegviel, blijft het warm aanbevolen om een beheerplan voor 24 jaar op te stellen.
Daarom is een multifunctioneel populierbosbeheer met houtproductie als hoofddoel, minder rendabel: op één hectare staan zo’n 100 tot 123 bomen. Populierenkwekers planten daarom liever op grotere percelen: houtkopers geven betere prijzen voor grotere volumes van gelijke houtkwaliteit, zeker voor bulksoorten zoals naaldhout of populier waar kwantiteit primeert boven kwaliteit.
Toch is de soort zeker niet volledig afgeschreven. Hij blijft vlot afzet kennen en de erkenning van zijn hoge ecologische waarde en vele ecosysteemdiensten neemt toe.
Alternatieven op de natste valleigronden
Deze gronden zijn vaak te nat voor een goede populierenteelt en vormen typische standplaatsen voor zwarte els en wilg. Dit zijn soorten die perfect binnen natuurstreefbeelden passen en die op natte bodems vaak in historisch hakhoutbeheer voorkomen. Met name zwarte els leent zich goed voor de productie van OSB-platen: een industriële, lokale afzetmarkt.
Steeds vaker verkiezen bosbeheerders voor inheemse boomsoorten boven de Canadapopulier.
Klein stuk inheemse bebossing geniet hier van de schermfunctie van de populieren ernaast.
Alternatieven op drogere valleigronden
Op drogere valleigronden heb je als beheerder meer opties. Populier is kampioen in talrijke ecosysteemdiensten zoals bodemverbetering, waterzuivering en biodiversiteit. Door de beperkingen op het gebied
van kaalkap, kun je overwegen om de populier meer te erkennen in zijn ecologische waarden en mee te nemen in een dunningbeheer.
Optimaal is om hiermee vanaf de aanplanting rekening te houden, zodat je de overige bomen minimaal beschadigt bij houtoogst. Rijen langs de bosbeheerweg of bosrand, die je
toch periodiek moet afzetten om ze te kunnen behouden, zijn goede voorbeelden. Ook interessant is de aanplant van een of enkele exemplaren op een open plek waar verruiging het inplanten van andere soorten bemoeilijkt omdat die als bosplantgoed enkele maten kleiner zijn. Populieren zijn ook efficiënt om grotere verruigingsvlakten om te vormen naar een bos met zowel ecologische als economische waarde, in combinatie met natuurlijke verjonging, kloempen en bosranden.
Onder en tussen de populieren herstelt typische flora zich sneller en ontwikkelen zich meer nieuwe planten. Daarnaast biedt de soort een goede begeleiding en een ideaal lichtregime voor veel andere boomsoorten. Dit bevordert de houtkwaliteit. Daardoor kun je inzetten op kwaliteit in plaats van kwantiteit, wat dan weer zal maken dat de open plekken in het bos minder groot zijn en de investeringskosten dalen. Vaak vallen de herplantingskosten bij zo’n boomgericht beheer zelfs weg als je de vaste ruimingspistes goed respecteert.
Op plaatsen zonder natuurstreefbeeld bos, kun je naast inheemse boomsoorten experimenteren met het beperkt inmengen van uitheemse, maar klimaatslimme, standplaatsgeschikte bomen om de diversiteit en weerbaarheid van je bos te verhogen. Je leest hier meer over in ons volgend nummer.
Rijen Canadapopulier creëren hier een bufferend bosklimaat rond de aanplant van inheemse soorten.
Welkom Jeroen, tot ziens Pieter!
Jeroen Franssens
vervoegt onze rangen
Eind november verwelkomde Bosgroep Limburg een nieuwe collega. Jeroen Franssens (44) is bio-ingenieur in land- en bosbeheer. Hij was coördinator bij Bosgroep Dijle-Geteland en deed later op zelfstandige basis heel wat beheerwerk voor Bosgroepen in zowel Vlaanderen als Nederland. Na een korte zijstap bij het Provinciaal Domein Bokrijk, pikt Jeroen de draad weer op binnen de Bosgroepen. Hij neemt vooral het beheer van openbare bossen voor zijn rekening, maar ondersteunt ook bij privébosbeheer.
Bosgroep Limburg ziet de samenwerking met openbare besturen als een mooie kans voor al haar leden. Op deze manier kunnen we het lokale bosbeheer optimaal op elkaar afstemmen zodat alle partijen er baat bij hebben. Jeroen: “Vroeger gebeurde het beheer van openbare bossen per definitie door het Agent-
schap voor Natuur en Bos, maar de laatste jaren kunnen openbare besturen zelf kiezen door wie ze het beheer laten uitvoeren. Een groeiend aantal overheden kiest er voor om gebruik te maken van de expertise van de Bosgroep. Ik ben dan ook heel blij dat ik het team mag versterken met mijn kennis en ervaring rond kwaliteitshout, rendabel bosbeheer, beheerplannen en het beheer van erfgoed en natuur. De gemeenten waarderen ons omwille van de flexibiliteit en het maatwerk dat we leveren. Waarden die ik zelf hoog in het vaandel draag.”
Jeroen woont met zijn gezin in Kuringen, waar hij de handen vol heeft met de restauratie van een historische vakwerkhoeve.
Pieter Flamend wacht een nieuwe uitdaging
Pieter Flamend startte 2025 met een nieuwe uitdaging. We gaan hem missen binnen onze rangen maar wensen hem alle succes. De afgelopen zes jaar was hij één van onze regionale adjunct-coördinatoren.Voordien zetelde hij al in de Raad van Bestuur van Bosgroep Zuid-Limburg.
Pieter: “Ik heb veel vertrouwen gekregen, veel kansen om bij te leren en veel autonomie. Mijn werk bracht me op mooie plaatsen waar anderen vaak niet (mogen) komen. Daar ben ik iedereen heel erg dankbaar voor, maar in het bijzonder mijn rechtstreekse collega’s binnen regio West. Ik ga nu een nieuwe uitdaging aan binnen het Agentschap voor Natuur en Bos, waar ik mijn liefde voor bos en natuur verder zal kunnen beleven in mijn job. Onze wegen zullen elkaar dus ongetwijfeld nog kruisen!”
Samen sterk voor meer bos: vijf jaar Bosalliantie Bosbeheer
Misschien ben jij wel een van de vele Bosgroepleden die de afgelopen jaren extra bos plantte. Sinds 2019 creëerden we samen zowat 450 nieuwe bossen in Vlaanderen. Daarmee leverden de Bosgroepen een mooie bijdrage aan het ambitieuze doel van de Bosalliantie. In dit artikel blikken we terug op de voorbije vijf jaar en kijken we wat de toekomst brengt.
Veel schouders maken licht werk
Meer bos is een verantwoordelijkheid van iedereen. Toen de Vlaamse overheid in 2020 haar ambitieuze bebossingscampagne lanceerde, met als doel 4 000 ha nieuw bos tegen 2024 en 10 000 ha tegen 2030, riep ze de Bosalliantie in het leven. Dit is een samenwerkingsverband tussen Vlaamse en provinciale overheden, lokale besturen, natuurverenigingen, de Bosgroepen en andere maatschappelijke instellingen.
De roep om extra bos klinkt al langer dan vandaag. Meer dan vijfentwintig jaar geleden stelde het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) al dat extra bossen een absolute must zijn om Vlaanderen leefbaar te houden. Ook de Vlaming zelf was vragende partij. Her en der waren er zeker al initiatieven, onder meer bij onze leden, die zich bleven inzetten voor nieuw bos. Toch bleef de nettobosoppervlakte in Vlaanderen afnemen, onder meer door ontbossingen. De Bosalliantie moest voor een ommekeer zorgen.
Meten is weten: de Bosteller
De Bosalliantie werd het samenwerkingsverband en de Bosteller het samenwerkingsplatform waarop alle informatie over bosuitbreiding in Vlaanderen verzameld werd. Wil je een subsidie simuleren, deelnemen aan een plantactie in jouw buurt of je verhaal delen? Dat kan allemaal op www.bosteller.be. De Bosteller is ook het platform waarop alle nieuwe bossen terug te vinden zijn.
De Bosgroepen kregen als doelstelling om 750 hectare bosuitbreiding te realiseren bij privé-eigenaars. Een enorme opgave voor een organisatie die zelf geen grondeigenaar is. Ook van lokale besturen en natuurverenigingen werd verwacht om 750 hectare nieuw bos te realiseren. Bij bedrijven en andere private partners werd gemikt op 500 hectare
nieuw bos. De Vlaamse overheid legde zichzelf de doelstelling op om 1250 hectare nieuw bos te planten.
Doorbomen tijdens een bosbabbel
Verschillende mediacampagnes moesten helpen om zoveel mogelijk mensen te mobiliseren. De campagnes spraken verschillende doelgroepen aan. Voor privé-eigenaars was er een campagne op de radio en sociale media met als motto “om je buren wat minder te zien of je kinderen buiten te krijgen”. Mensen die interesse hadden om een bos aan te planten op hun gronden, konden een Bosbabbel aanvragen bij de Bosgroepen. Samen voerden we meer dan achthonderd Bosbabbels, wat vaak resulteerde in het opstar-
ten van een bebossingstraject met steun van een Bosgroep. Ook bedrijven konden een Bosbabbel aanvragen om zelf te bebossen of om samen te werken met een partner om nieuw bos te realiseren.
Tien keer sneller
Voor 2019 plantten we jaarlijks zo’n 70 hectare nieuw bos in Vlaanderen. De afgelopen vijf jaar nam de bebossingssnelheid toe. In het plantseizoen 2023-2024 creëerde de Bosalliantie maar liefst 773 hectare nieuwe bossen. Dat is dus tien keer zoveel als voor de start van deze campagne.
De afgelopen vijf jaar creëerde de Bosalliantie over heel Vlaanderen 1 917 hectare nieuw bos. Oost-Vlaanderen is daarbij koploper, gevolgd
Grafiek 1 - Aantal hectaren per plantseizoen
Grafiek 2 - Verdeling hectaren per provincie
door Antwerpen, Limburg, WestVlaanderen en Vlaams-Brabant. Daarnaast ligt er ook al 1 106 hectare aan gronden klaar om de volgende jaren te bebossen. Dat brengt het totaal van de inspanningen op 3 023 hectare.
Resultaten voor de Bosgroepen
De samenwerking tussen De Bosgroepen en privé-eigenaars was bijzonder succesvol, met meer dan 300 bebossingsdossiers, samen goed voor zo’n 250 hectare aan nieuwe bossen. Daar komen nog eens 150 dossiers bij voor openbare besturen, goed voor meer dan 100 hectare nieuw bos. De Bosgroepen creëerden de voorbije legislatuur in totaal dus meer dan 400 hectare nieuw bos, met een absoluut record in plantseizoen 2023-2024 met 150 hectare, goed voor 330 000 boompjes. Andermaal een bewijs van de grote impact die privé-eigenaars kunnen hebben op het Vlaamse bosareaal.
Bronzen, zilveren en gouden medailles
Lokale besturen die de voorbije legislatuur inspanningen leverden voor nieuw bos, werden beloond met een boslabel. Over heel Vlaanderen ontvingen 18 openbare besturen een bronzen boslabel. Zij plantten minstens 2,5 hectare. Voor 11 openbare besturen was er een zilveren boslabel voor de aanplant van meer dan 5 hectare. Een gouden label tot slot was weggelegd voor openbare besturen die meer dan 10
hectare nieuw bos aanplantten, een eer die 6 openbare besturen te beurt viel.
Gemeente Knokke-Heist, Gemeente Staden, Stad Borgloon, Stad Aalst, Stad Lier, Gemeente Roosdaal, Stad Genk, Stad Landen, Gemeente Wetteren, Stad Bree, Gemeente Brakel, Stad Izegem, Gemeente Zulte, Gemeente Essen, Gemeente Heist-opden-Berg, Gemeente Nazareth, Provincie Limburg, Stad Mechelen, Gemeente Merchtem, Stad Antwerpen, Gemeente Merelbeke, Intercommunale Land van Aalst, Gemeente Evergem, Stad Sint-Niklaas, Provincie Vlaams-Brabant, Stad Oostende, Gemeente Zaventem, Limburg.Net, Gemeente Boechout , Provincie Oost-Vlaanderen, Stad Brugge, Provincie Antwerpen, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Bornem, Stad Gent.
De ambitie om 4 000 hectare nieuw bos te planten werd dan wel niet gehaald, toch was er een duidelijke trendbreuk met het verleden want nooit eerder werden zoveel nieuwe bossen geplant. Bovendien was er veel media-aandacht voor het belang van meer bos in Vlaanderen en werden nooit eerder zoveel plantacties georganiseerd.
Wat brengt de toekomst?
Ook tijdens de nieuwe legislatuur blijft de ambitie van 10 000 hectare nieuw bos overeind. We moeten dus nog 7 000 hectare realiseren, wat overeenkomt met het grondgebied van de stad Mechelen. De beleidsnota van minister Brouns legt veel verantwoordelijkheid bij de lokale besturen, die aan de hand van Bos-
plannen een visie rond bosuitbreiding kunnen uitwerken. De Bosgroepen staan klaar om hen door het bebossingstraject te gidsen en kunnen ondersteuning bieden bij het beheer van nieuwe, jonge bossen.
De inzet van privé-eigenaars is nog steeds onmisbaar en de subsidieregeling blijft behouden. De nieuwe regering heeft wel meer aandacht voor de bestemming van de grond. Zo moet bosuitbreiding in groene bestemmingen voorrang krijgen op bosuitbreiding in landbouwbestemmingen. Het zijn echter in de eerste plaats lokale besturen die vergunningen kunnen goedkeuren. Enkele wijzigingen in de pachtwet, waaronder de opzeg van pacht met het oog op bebossing, kunnen structurele bosuitbreiding mogelijk vergemakkelijken, maar het is nog niet duidelijk welke effecten deze wijzigingen in de praktijk zullen hebben.
De Bosalliantie zet haar werking door en de Bosteller blijft een centrale rol spelen. Zo kan de Vlaamse overheid de resultaten opvolgen en kort op de bal spelen en kunnen alle partners samen blijven werken aan bosuitbreiding. Een leuk initiatief dat navolging krijgt, is het BOOMweekend, waarbij jongeren gemotiveerd worden om de handen uit de mouwen te steken tijdens plantacties. Tijdens het weekend van 14, 15 en 16 februari vond de tweede editie plaats. Het is de bedoeling dat dit evenement voortaan jaarlijks plaatsvindt.
Uiteraard blijven de Bosgroepen inzetten op bosuitbreiding. Onze leden kunnen steeds op ons rekenen voor begeleiding bij een bebossingstraject en natuurlijk blijven we helpen en adviseren bij het beheer van zowel oude als jonge bossen. De Koepel van Vlaamse Bosgroepen coördineert de bosuitbreiding op Vlaams niveau en organiseert halfjaarlijks een workshop bosuitbreiding voor Bosgroepmedewerkers, waar we volop kennis uitwisselen. Zo kwamen tijdens eerdere excursies onder andere natuurlijke verjonging en de evaluatie van nieuwe aanplant en beheerwerken aan bod.
Of de uitreiking van de Boslabels voortzetten en we in het eerste plantseizoen van de nieuwe legislatuur dezelfde mooie realisaties zullen voorleggen, kunnen we nog niet melden. Wel is zeker dat het een enorme opdracht zal zijn om de bebossingssnelheid aan te houden, laat staan om deze verder te verhogen. We zijn dan ook erg benieuwd naar de maatregelen van de Vlaamse overheid die helpen om dit mogelijk te maken.
Meer weten? Kijk dan zeker eens op www.bosteller.be of lees het Groenboek (bit.ly/4hfz36S) van de Bosalliantie.
© grafieken + labels: VLM / ANB
Naar een artikel van de Koepel van Vlaamse Bosgroepen
ALGEMEEN HOUTVERKOOP
5 272 leden
9 221 ha privébos in beheer
12 208,5 ha openbaar bos in beheer
3 385 bosbeheerders
1 887 sympathisanten
Cijfers 2024
BOSGROEP LIMBURG
2 784 terreinbezoeken
833 spontane contactopnames
ARBEIDERSPLOEG
39 447 bomen en struiken aangeplant
200 kapmachtigingen aangevraagd
NIEUW BOS in Limburg
53 ha onderzocht van 48 eigenaren
14 ha goedgekeurde bebossingen
21,1 ha boscompensatie gerealiseerd
AANPLANTEN 158 dagen
TOTAAL 280 dagen gewerkt in 469 hectare bos
GEZAMENLIJKE INDUSTRIËLE HOUTVERKOOP
2 verkopen (februari en juni)
168 16 920 m3 deelnemers hout verkocht
BRANDHOUT
36 513 m3 deelnemers hout verkocht
VERPLEGING JONG BOS 92 dagen
OVERIGE WERKEN 30 dagen
BEHEERPLANNEN
8 634 ha openbaar bos in natuurbeheerplan
3 161,5 ha privébos in natuurbeheerplan
120 natuurbeheerplannen goedgekeurd
200 ha open natuur in natuurbeheerplan
De bomen door het bos: boslandbouw in de praktijk
Bos, voedselbos en boslandbouw, hoe zit dat nu? Voedselbos. Boslandbouw. Agroforestry. Je hebt deze termen vast al eens zien opduiken. Het lijkt een modern verschijnsel, maar eigenlijk gaat het om eeuwenoude voedselsystemen die ook binnen de huidige klimaat- en landbouwcrisis heel wat voordelen kunnen bieden. Maar wat is boslandbouw nu exact en kun je er ook mee aan de slag?
Bomen op de akker
Boslandbouw of agroforestry is een duurzame vorm van landbouw die bomen combineert met een vorm van landbouw. Dit kan zowel de ecologische als de economische prestaties verbeteren. Volgens de Belgische wetgeving en het Bosdecreet gaat het om landbouwgronden en niet om bos. Het doel van boslandbouw is om synergiën te creëren tussen de verschillende componenten, zodat de ecologische en economische prestaties van het systeem verbeteren. Ook voedselbossen zijn een vorm van boslandbouw en worden in de meeste gevallen dus niet gezien als bossen. Een bos waarin een aantal inheemse, voedselproducerende soorten staan als hazelaar of boskers blijft natuurlijk wel gewoon bos.
Oude praktijk met een moderne twist
Tot aan het begin van de twintigste eeuw was boslandbouw alomtegenwoordig in Vlaanderen. Eeuwenlang trokken herders met schapen, koeien en andere dieren naar de bossen om ze daar te laten grazen. Veel landbouwers combineerden vee, groenten en fruitbomen op hun bedrijf. Denk verder ook aan dieren die graasden in een hoogstamboomgaard, populierenweides, houtkanten en rijen knotbomen langs de akkers.
Met de komst van de moderne landbouw, verdwenen de bomen massaal uit landbouwgebieden. Percelen werden groter en er kwamen nieuwe, betere machines die enkel efficiënt waren op grote, boomloze percelen. Tegenwoordig voelen steeds meer mensen de noodzaak om de aloude systemen nieuw leven in te blazen.
Sinds 2012 kun je in Vlaanderen subsidies ontvangen voor boslandbouw. Sindsdien is bijna 300 ha in gebruik genomen voor dit doel.
Is boslandbouw voor jou interessant?
Bezit je gronden in landbouwgebied die je niet mag bebossen, maar die je graag op een andere manier wil inrichten? Dan is boslandbouw een interessante piste. Ook voor “traditionele” landbouwers kan een omschakeling heel wat voordelen bieden, zeker met de huidige problemen rond landbouw en klimaat in het achterhoofd.
Toch zijn veel landbouwers nog terughoudend, want het concept is nog niet helemaal ingeburgerd en de wetgeving complex. Boslandbouw vraagt om een langetermijnvisie omdat bomen pas na enkele jaren rendement opleveren. Met de juiste ondersteuning, zoals praktische begeleiding en financiële steun, kan agroforestry in Vlaanderen uitgroeien tot een belangrijk onderdeel van een duurzame landbouwsector.
Voordelen van boslandbouw
Biodiversiteit:
– (half)natuurlijke landschapselementen zoals houtkanten, bomenrijen, kleine bosjes en grasstroken bieden voedsel, schuilplaatsen en veilige verplaatsingsmogelijkheden voor dieren – in een divers landschap krijgen ziekten en plagen minder kansen. Je trekt ook meer natuurlijke vijanden van schadelijke soorten aan. Economische diversificatie:
– er zijn heel wat mogelijkheden voor inkomsten uit bijvoorbeeld hout of noten
– er is minder oppervlakte nodig voor dezelfde productie
– je kunt meer biomassa produceren.
Klimaatadaptatie:
– natuurlijke elementen zoals bomen en houtkanten helpen zowel uitdroging als wateroverlast tegengaan
– vooral bij grote percelen nemen de nadelige gevolgen van wind af.
Bodemkwaliteit:
– de koolstofopslag verhoogt en de bodemkwaliteit blijft behouden of verbetert
– bomen en struiken gaan erosie tegen.
Nadelen van boslandbouw
– Doordat sommige delen van je terrein in de schaduw liggen, zullen gewassen mogelijk niet overal even snel rijpen.
– Onder de bomen is de biomassaproductie wellicht lager.
– Het is geen eenduidig verhaal. Elk perceel kent zijn eigen kansen en uitdagingen.
Welke bomen plant je best?
Bomen kiezen is niet altijd evident. Dat geldt ook voor boslandbouwers. Onderstaande suggestielijst houdt rekening met de klimaatverandering. Let op als je bomen combineert met landbouwdieren want sommige soorten kunnen giftig zijn. Zo zijn de zaden van gewone esdoorn (wanneer ze vallen in de herfst en kiemen in de lente) giftig voor paarden die opgegroeid zijn zonder toegang tot diverse struiken en bomen.
Noorse esdoorn (Acer platanoides): gebruikt voor timmerhout tot inlegwerk.
Haagbeuk (Carpinus betulus): vooral goed brandhout.
Ratelpopulier (Populus tremula) en
grauwe abeel (Populus x canescens): van plaatmateriaal tot papier. Cultuurpopulier (Populus sp.): interessant voor het hout.
Tamme kastanje (Castanea sativa): brede toepassingen als brandhout, palen, fineer en meubelhout, daarnaast ook eetbare vruchten. Europese, zwarte en hybride walnoot (Juglans sp.): hoogwaardig hout. De Europese walnoot heeft lekkere noten. Deze zijn vlot te combineren met granen.
Wintereik en zomereik (Quercus Sp.): zowel ecologisch als economisch interessant.
Wilde appel (Malus sylvestris) en wilde peer (Pyrus pyraster): zeldzaam in Vlaanderen.
Hazelaar (Corylus avellana): zorgt voor schaduw voor pluimvee en produceert hazelnoten na 6 jaar.
Regels en subsidies
Boslandbouw heeft haar eigen regelgeving rond afstanden tot perceelsgrenzen, spoorwegen, water-
lopen, hoogspanningsleidingen, ... Bomen moeten verspreid staan op het perceel en je moet 30 tot 200 bomen per hectare planten. Soms geldt er meldingsplicht of heb je een vergunning nodig. Je vindt alle regels op de website van Landbouw en Visserij.
Wist je dat pluimvee met vrije uitloop vaak in de beschutting van de stal blijft lopen omdat het van nature bosdieren zijn? Zij ervaren dus veel voordelen van bomen op hun uitloopweide. Een goeie soort hiervoor is hazelaar. Ook leuk om te weten: koeien die onder bomen zoals walnoten mogen grazen, produceren meer melk.
De aanplant van bomen in het kader van boslandbouw kan tot 75 % gesubsidieerd worden. Er is ook een subsidie voor onderhoud. Let wel: enkel actieve landbouwers met een landbouwnummer komen in aanmerking en er gelden bepaalde voorwaarden. Voor vragen kan je terecht bij het Agroforestry consortium (www.agroforestryvlaanderen.be).
Wat doet de Bosgroep?
Doordat boslandbouw volgens de wet een landbouwsysteem is, kan de Bosgroep geen actieve rol spe-
len. We bekijken wel samen met andere organisaties of landbouwers zich kunnen aansluiten bij de Bosgroep voor de verkoop van hun hout.
Wie in het bos meer inheemse soorten met bloemen met nectar, bessen en vruchten wil brengen en zo naar een bos vol voedsel wil gaan, kan uiteraard wel beroep doen op de Bosgroep. Ook voor al je andere bosvragen kan je bij ons terecht.
-
Meer weten over boslandbouw?
Kijk eens op www.agroforestryvlaanderen.be
Naar een artikel van Bosgroep Vlaams-Brabant vzw
Foto boven: Lijsterbes
Foto beneden: Noorse Esdoorn
Door op een perceel bomen of struiken te combineren met een landbouwgewas of het houden van landbouwdieren, creëer je vaak nieuwe producten of diensten. Bron: agroforestryvlaanderen.be
Zoekertjes
BOS TE KOOP
Ben je lid van de Bosgroep en wil je je bos verkopen of ben je net op zoek naar een bos? In deze rubriek vind je een overzicht van percelen privébos die te koop staan. Wij hopen natuurlijk dat andere Bosgroepsleden het bos kopen, zodat de duurzaamheid van het bosbeheer gegarandeerd is.
Afspraken bij de zoekertjes
Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating.
Het zoekertje verschijnt eenmalig in het Bosbelang.
De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop van het bos.
Als je het bos niet meer zou willen verkopen, breng je de Bosgroep op de hoogte.
Hoe reageer je op een zoekertje?
Je neemt zelf contact op met de boseigenaar.
Bij aankoop geef je de Bosgroep een seintje.
Lummen
1,85 ha naaldhout ingepaemen@hotmail.com
0476 49 23 45
Oudsbergen
0,47 ha naaldhout jp.dehairs@skynet.be 0475 24 79 94
Houthalen-Helchteren
0,13 ha + 0,13 ha loofhout pierredehaye@hotmail.com 0475 62 84 97
1ste perceel
Peer
0,24 ha gemengd lemmensalfons@telenet.be 011 21 21 17
recht van voorkoop
Genk
0,6 ha naaldhout seurs.tuinen@telenet.be 0479 40 70 31
Maaseik
1,09 ha gemengd bos daniellethys@proximus.be 0498 59 98 37
MAART 27
donderdag Algemene Vergadering
Provinciehuis Hasselt
Heb jij je ook ingeschreven voor onze jaarlijkse ledenvergadering? Top! We kijken alvast uit naar een boeiende avond samen met onze nieuwe voorzitter, ons bestuursorgaan, en uiteraard jullie, onze leden!
Benieuwd wie zich opgegeven heeft voor een zitje in onze nieuwe bestuursorgaan? Bekijk de kandidaatbestuurders nu al op onze website www.bosgroeplimburg.be
Programma
18.30 u. Verwelkoming door gedeputeerde Laura Olaerts 18.45 u. Algemene Vergadering Bosgroep Limburg vzw en verkiezing bestuursorgaan
19.45 u. Voordracht “20 jaar Bosgroepwerking: reflecties, ervaringen en uitdagingen” door Jan Seynaeve, coördinator Bosgroep Zuiderkempen vzw 20.30 u. Receptie met kleine versnaperingen en een drankje
Locatie
Boudewijnzaal, Provinciehuis, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt Parkeren kan op de personeelsparking van het Provinciehuis. Volg de bordjes naar de Boudewijnzaal (F-blok)
Info tel. 011 23 73 28
BOSGROEP LIMBURG
p/a provincie Limburg
Universiteitslaan 1
B-3500 Hasselt bosgroep@limburg.be bosgroeplimburg.be
tel. 011 23 73 28
algemene coördinatie
ir. An Pierson
tel. 011 23 83 24
gsm 0473 88 53 95 an.pierson@limburg.be secretariaat
Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30 patricia.rouffa@limburg.be coördinator
ing. Frederik Bollen
tel. 011 23 83 71 gsm 0479 19 10 08 frederik.bollen@limburg.be coördinator houtverkoop
ir. Ludo Dams tel. 011 23 83 14 gsm 0472 92 54 18 ludo.dams@limburg.be bosbouwtechn. medewerker
Liam Van Eyck
tel. 011 23 83 63
gsm 0470 47 37 21 liam.vaneyck@limburg.be administratief coördinator
Ilse Vanhoudt tel. 011 23 74 26
gsm 0479 54 30 72 ilse.vanhoudt@limburg.be boekhouding
Matty Colla tel. 011 23 83 63 gsm 0475 29 37 30 matty.colla@limburg.be communicatieverantwoordelijke
Heidi Deckers tel. 011 23 83 74 gsm 0477 88 23 01 heidi.deckers@limburg.be
Regio West
Regio Oost
Regio Zuid
bosbouwkundig ingenieur
ir. Jeroen Franssens
tel. 011 23 83 31 gsm 0479 63 62 79 jeroen.franssens@limburg.be
REGIO ZUID
coördinator
ir. Aelyn Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 aelyn.vandiest@limburg.be secretariaat
Clara Caradonio tel. 011 23 83 12 domenicaclara.caradonio@ limburg.be
De
Bosgroep ondersteunt je!
Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kun je evenwel altijd te rade gaan bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de Bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn.
REGIO WEST coördinator
ir. Lore Bellings
tel. 011 23 83 19 gsm 0471 23 82 14 lore.bellings@limburg.be adjunct-coördinator
Jolan Wouters
tel. 011 23 83 89 gsm 0471 85 63 30 jolan.wouters@limburg.be secretariaat
Evi Ghijsens tel. 011 23 73 29 evi.ghijsens@limburg.be
Vragen en hulp bij bosuitbreiding. Gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten).
Informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruitziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kunt maken.
REGIO OOST coördinator ir. Patrick Meesters tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 patrick.meesters@limburg.be adjunct-coördinator
Bram Onclin tel. 011 23 73 85 gsm 0470 57 67 15 bram.onclin@limburg.be secretariaat
Ine Houbrechts tel. 011 23 83 15 ine.houbrechts@limburg.be
Hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen.
Coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
Ondersteuning bij FSC-certificering, boscompensatie in natura, bedrijfssponsoring voor (her)bebossingen, aanplantingen en ecologische beheerwerken.
Voeren
Gingelom
Herstappe