ISSN: 2083-0009
mleczarstwo Dodatek do wydania 1/2014 (13)
TECHMILK 2014
wydanie specjalne
technika i technologia w przemyśle spożywczym
Pomóżmy Ani
spis treści 4
TECHMILK 2014, Jubileuszowe XV Seminarium Jan Limanowski
6
ENERGIA – WODA – ŚRODOWISKO IV Konferencja Naukowo-Techniczna – Relacja
8
II Forum Technologii Serowarskich – Relacja
foto: APB
stanąć na nogi
14 Produkcja mleczarska w krajach Zatoki Perskiej Lech Maryniak 20 Polski handel zagraniczny serami w latach 2003-2012 Adam Bugała 24 Zdrowa Krowa – z korzyścią dla hodowców i zwierząt Arkadiusz Cyman 26 Polski handel zagraniczny artykułami mleczarskimi w latach 2003-2012 Adam Bugała 28 Przy kuchennym stole – wnętrza i smaki kuchni śląskiej Anna Grabińska-Szczęśniak 28 Bactoforce Poland Piotr Augustyniak 29 CSK fotorelacja z jubileuszu 15 lecia firmy 32 Polski handel zagraniczny używkami w latach 2003-2010 Adam Bugała 33 Euromlecz Aleksandra Wojnarowska
REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 redakcja@bitubi.pl
SEKRETARZ REDAKCJI Janusz Zakręta tel. 692 12 33 69
RADA PROGRAMOWA Bogdan Dróżdż (SGGW) Lech Maryniak Adam Pawełas (Carlsberg Polska) Ireneusz Plichta (ProEko) Janusz Wojdalski (SGGW) Zygmunt Zander (UWM)
DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl.
REDAKTOR NACZELNA Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517 DZIAŁ MARKETINGU tel. 535 566 506
PRACOWNIA GRAFICZNA PROGRAFIKA.com.pl
WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu s.c. ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 www.apbiznes.pl www.agro.apbiznes.pl
Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik. Nakład: do 2 000 egzemplarzy
W połowie grudnia 2013 r. Ania Chachulska wsiadła do pociągu w Warszawie. Nie mogła przypuszczać, ze ta podróż zakończy się inaczej niż zwykle. W planach było miłe spotkanie ze znajomymi. Po długiej podróży pociągiem w Solcu Kujawskim. Los jednak chciał inaczej. Pociąg był już znacznie opóźniony i najwidoczniej maszyniści chcieli nadrobić stracony czas. Ania nie zdążyła wysiąść z pociągu, gdy pociąg ruszył – jak twierdzi Ania – bez ostrzeżenia. Trudno to sobie wyobrazić, ale na stacji kolejowej w Solcu Kujawskim wpadła pod ruszający gwałtownie wagon. Zanim ktokolwiek zdążył zareagować, pociąg zmiażdżył jej obie nogi. Obie zostały amputowane. Dziś Ania leży w szpitalu w Bydgoszczy, czeka ją długa i bolesna rehabilitacja. Apelujemy do Państwa o pomoc w jej imieniu.
Ania Chachulska jest wieloletnią redaktor naczelną czasopisma branżowego „Przegląd Mleczarski”. Jest osobą samotną, nie ma dzieci. Wzbudza powszechną sympatię, jest bardzo pracowita i towarzyska. Mieszka w Warszawie, na siódmym piętrze w bloku z windą.
JAK PRZEKAZAĆ DAROWIZNĘ Należy dokonać przelewu bankowego (może być przelew internetowy) lub wpłaty na poczcie: • nazwa odbiorcy: Fundacja Avalon – Bezpośrednia Pomoc Niepełnosprawnym, Michała Kajki 80/82 lok. 1, 04-620 Warszawa • numery rachunków odbiorcy: Rachunek złotowy PLN: 62 1600 1286 0003 0031 8642 6001 Rachunek złotowy PLN: 86 1600 1286 0003 0031 8642 6151 – darowizny w ramach zbiórki publicznej Rachunki prowadzone przez: BNP Paribas Bank Polska SA W tytule wpłaty proszę podać nazwisko i numer członkowski nadany przez Fundację - Chachulska, 2826 (ten dopisek jest bardzo ważny).
JAK PRZEKAZAĆ 1%
Zaprzyjaźnione wydawnictwa:
Wypełniając zeznanie PIT, podatnik musi obliczyć podatek należny wobec Urzędu Skarbowego. W rubryce WNIOSEK O PRZEKAZANIE 1% PODATKU NALEŻNEGO NA RZECZ ORGANIZACJI POŻYTKU PUBLICZNEGO (OPP) • Wpisać numer KRS: 0000270809 • Obliczyć kwotę 1% W rubryce INFORMACJE UZUPEŁNIAJĄCE (bardzo ważne!) • Wpisać nazwisko oraz numer członkowski nadany przez Fundację – Chachulska, 2826.
Jagody górą O
foto: chromastock
d stycznia ruszyła nowa kampania informacyjno-promocyjna realizowana na rynku polskim przez Związek Sadowników Rzeczpospolitej Polskiej, będąca pilotażem docelowej kampanii programu Komisji Europejskiej. Projekt realizowany będzie przez kolejnych 12 miesięcy, od stycznia do grudnia 2014. Szacunkowy budżet programu to 700 000 zł, a proponowana wysokość wsparcia z Funduszu Promocji
2%
ARR to około 630 000 zł. Kampania informacyjno-promocyjna „Niezwykłe właściwości zwykłych owoców” realizowana będzie ze wspomnianym powyżej wsparciem Funduszu Promocji Owoców i Warzyw Agencji Rynku Rolnego. Kampania prowadzona pr zez Związek Sadowników będzie współpracowała także ze Stowarzyszeniem Plantatorów Borówki Amerykańskiej, Plantatorów Porzeczek oraz Plantatorów Truskawki.
!
Celem kampanii jest wzrost spoż ycia owoców jagodowych (wsparciem objęte będą truskawka, maliny, borówka amer ykańska, por zeczki) w szczególności wśród dzieci i młodzieży, wyrobienie zdrowych nawyków żywieniowych oraz wzrost eksportu owoców jagodowych i ich przetworów. D ziałania prom o c yjne b ę dą prowadzone jednocześnie na 5 rynkach – polskim, austriackim, szwedzkim, fińskim i czeskim.
ponad kwotę mleczną w Polsce
Ź ródło: Fammu /Fapa
W
e d ł ug najn o w s z y c h da ny c h A g e n cji Rynku Rolnego (ARR) w okresie od kwietnia do końca grudnia 2013 r. do podmiotów skupujących w Polsce dostarczono ok. 7,6 mln ton mleka, czyli o ok. 1,17% więcej niż w analogicznym przedziale czasowym ubiegłego roku. Stopień wykorzystania kwot indywidualnych przysługujących dostawcom hurtowym po 9 miesiącach roku kwotowego 2013/2014 (kwiecień/marzec) wyniósł ok. 76,37%, natomiast szacunkowy stopień wykorzystania kwoty krajowej dostaw ukształtował się na poziomie 76,21%. W dwunastym miesiącu 2013 r. do podmiotów skupujących dostarczono 828,3 mln kg mleka, czyli o 6,2% więcej niż miesiąc wcześniej i o 7,2% więcej niż przed rokiem. Przydział kwoty dostaw hurtowych na 9 miesięcy sezonu 2013/2014 to 7,43 mln ton (przy założeniu, że kwota sprzedaży bezpośredniej obejmie 1,5% całkowitej kwoty mlecznej), zatem obecnie limit przekroczony jest o ok. 2,3%. Według szacunków analityków ARR, jeśli dynamika skupu mleka z ostatnich 9 miesięcy utrzyma się na porównywalnym poziomie, w następnych okresach może dojść do przekroczenia przez Polskę kwoty krajowej dostaw o ponad 2% w roku kwotowym 2013/14. Kwota krajowa przysługująca Polsce na sezon 2013/2014 wynosi 10,0558 mln ton i jest dzielona na dostawy hurtowe i sprzedaż bezpośrednią.
OWOCE i warzywa
kontra
ALERGIA i ASTMA Zdaniem szwajcarskich naukowców do rosnącej liczby wykrywanych alergii i astmy może przyczynić się zła dieta. Przede wszystkim problem dotyczy błonnika, a w zasadzie zbyt małej jego ilości spożywanej między innymi pod postacią owoców i warzyw. Przeprowadzone badania pokazały związek między spożyciem błonnika, a częstotliwością występowania alergii i astmy. Wzrost chorób alergicznych i astmy można wytłumaczyć nie tylko zanieczyszczeniem powietrza, paleniem papierosów, czy samą w końcu genetyką. Zdaniem naukowców przede wszystkim warto zmienić nasze nawyki żywieniowe.
Jubileuszowe XV Seminarium
Postęp techniczny w przetwórstwie mleka
TECHMILK 2014
W dniach od 11. do 14.02 br. odbędzie się w Hotelu Gołębiewski w Mikołajkach jubileuszowe XV Seminarium „Postęp techniczny w przetwórstwie mleka TECHMILK 2014”. Jego głównym akcentem będzie wystąpienie pomysłodawców seminarium, przedstawicieli firmy Zentis Polska Sp. z o.o. W roku 2000 firma Zentis razem z Katedrą Inżynierii i Aparatury Procesowej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie zorganizowały seminarium poświęcone teorii i praktyce wytwarzania produktów mleczarskich z wyraźnie wyczuwalnymi kawałkami owoców.
dr h a b J an L . in ż. im a n ow s k Przew i
od Komite niczący tu Organ izacyjn e go
foto: APB
B
4
ył to czas, kiedy na półkach sklepów spożywczych królował „jogurt z extra dużymi kawałami owoców” jednej firmy. Inni producenci nie potrafili efektywnie z nią konkurować i rozglądali się za gotową technologią. Za namową ówczesnego prezesa Zentis Polska pana Mario Graebera wspólne badania podjęli Adam Głowacki z Zentis i Jan Limanowski z UWM. Badania skutkowały powstaniem pierwszej stacji do mieszania jogurtu z dodatkami owoców. Stacja została zbudowana w hali technologicznej Katedry Inżynierii i Aparatury Procesowej UWM i umożliwiła wykonanie drogich badań mieszania rzeczywistych produktów: serka homogenizowanego i jogurtu z koncentratem owocowym. Sukces badań, atrakcyjność wizualna procesu mieszania w przepływie i możliwość zaproponowania technologii „pod klucz” zaowocowały pomysłem zorganizowania seminarium i pokazu
1/2014
działającego urządzenia. Spotkanie odbyło się w Olsztynie w dniach 17 i 18 lutego 2000 roku i składało się z części konferencyjnej, w hotelu Park, i pokazu działającego urządzenia. Uczestniczyli w nim przedstawiciele firm Argo i Axflow, które współpracowały przy budowie stacji mieszania oraz goście z zakładów mleczarskich i UWM. Pokaz został przyjęty z wielkim zainteresowaniem. W kolejnych latach zaowocowało ono wdrożeniami. W obecnej chwili w Polsce i za granicą pracuje około 130 stacji mieszania sygnowanych znakiem Zentis. W roku 2001 głównym organizatorem seminarium została Katedra Inżynierii i Aparatury Procesowej. Razem z firmą Zentis zorganizowała ona drugie seminarium pod nazwą „Postęp techniczny w produkcji serków twarogowych homogenizowanych”. Współorganizatorami tego seminarium były też kolejne firmy: ARGO, Stephan GmbH, AxFlow,
Profil-Aeromix, Bujalski, G.C. Hahn, GEA, Henkel-Ecolab, Milk Hydrosan i Tewes-Bis. Spotkanie odbyło się w hotelu Novotel w Olsztynie. Wykład wstępny wygłosił prof. dr hab. Zbigniew Śmietana. Drugi dzień seminarium poświęcony był pokazom w hali technologicznej KIiAP. Firma Tewes-Bis pokazała kompaktową stację mycia CIP, firma Profil Aeromix - urządzenie do napowietrzania serka, Milk Hydrosan – stację do ultrafiltracji. Można było oglądać moduły ultrafiltracyjne i degustować serki produkowane tą metodą. Firma G.C. Hahn zaproponowała degustację produktów z rynku niemieckiego zawierających stabilizatory własnej produkcji, a firma Zentis wspólnie z KIiAP powtórzyła ubiegłoroczny pokaz mieszania jogurtu z owocami w stacji wzbogaconej o tzw. konektor czyli urządzenie służące do sterylnego dozowania wsadu owocowego dostarczanego w opakowaniach typu „bag in box”.
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
70 osób, w roku 2005 – 225, a w roku 2013 – ponad 370 osób z 80 zakładów mleczarskich i 55 firm producenckich oraz przedstawiciele Krajowego Stowarzyszenia Mleczarzy i Polskiej Izby Mleka, przedstawiciele czasopism branżowych oraz zaproszeni goście specjalni, pracownicy KIiAP, doktoranci, studenci. Część plenarna seminarium „Techmilk 2013” składała się z 38 wykładów poświęconych wielu wybranym problemom technicznym związanym z przetwórstwem mleka. Mówiono o energetycznych aspektach przerobu mleka, warunkach zachowania higieny produkcji, problemach uzdatniania foto: APB
minarium odbyło się w hotelu „Anders” w Starych Jabłonkach, a od roku 2006 stałym miejscem spotkań został Hotel Gołębiewski w Mikołajkach. W tym też czasie po raz pierwszy uzupełniono nazwę seminarium o logo „Techmilk”. Z czasem stało się ono znakiem firmowym i hasłem rozpoznawalnym nie tylko wśród pracowników przemysłu mleczarskiego. W roku 2000 w seminarium wzięło udział około
wody, zagospodarowaniu ścieków, pakowaniu produktów mleczarskich, budowie i zastosowaniu nowych urządzeń, automatyzacji i robotyzacji produkcji. Szczególną uwagę słuchaczy zwróciło kompaktowe urządzenie firmy OBRAM do bezformowej produkcji twarogu, możliwość zastosowania w przemyśle mleczarskim zbiorników magazynowych i procesowych z tworzyw termoplastycznych firmy
Prz ewo d n ic ząc y m Kom it e t u Nau kowego s e m i n a r iu m j e st dr hab. inż. Zygmunt Zander, prof. UWM, przewodniczącym Kom itet u Orga n i zac y jnego – dr hab. i n ż. Ja n Li ma nowsk i, prof. UWM, sekretarzem – dr inż. Fabian Dajnowiec. W pracach Komitetu Organizacyjnego seminarium „Techmilk 2014” biorą udział: mgr inż. Paweł Banaszczyk, mgr inż. Malwina Biegaj, dr inż. Elżbieta Haponiuk, mgr inż. Dorota Mickiewicz, mgr inż. Waldemar Trzciński, dr inż. Józef Warechowski. Kierownikiem Katedry Inżynierii i Aparatury Procesowej jest pani prof. dr hab. inż. Lidia Zander.
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
Weber, maszyny do rozdmuchiwania i nalewania mleka oraz produktów mleczarskich firmy SMF, paleta zróżnicowanych konstrukcyjnie zbiorników magazynowych i procesowych firmy Schwarte-Milfor, nowatorskie propozycje logistycznych rozwiązań transportu przetworów mleczarskich firmy Nagel. Oprócz wystąpień plenarnych wiele firm uczestniczących w seminarium zaprezentowało swoje wyroby i materiały reklamowe na stoiskach ekspozycyjnych. Ta część seminarium rozwija się w ostatnich latach najbardziej dynamicznie i wskazuje na ogromne zapotrzebowanie imprez typu wystawowego, gdzie naocznie można przekonać się o jakości i walorach prezentowanych produktów. Kolejne seminarium Techmilk odbędzie się już w lutym 2014 r. Jest to obecnie największe i najważniejsze spotkanie przedstawicieli polskiego mleczarstwa z producentami urządzeń dla tej gałęzi przemysłu. Celem seminarium jest podzielenie się informacją na temat najbardziej aktualnej techniki i nowych trendów w konstrukcji i budowie maszyn dla przetwórstwa mleka. Seminarium jest skierowane przede wszystkim do kadry kierowniczej polskich zakładów mleczarskich lecz biorą w nim udział również goście zagraniczni i przedstawiciele branż pokrewnych. Partnerem KIiAP w pracach organizacyjnych jest Polska Izba Mleka, a patronat medialny sprawują Agro Industry, Agro Przemysł, Forum Mleczarskie, portalspożywczy.pl i Przegląd Mleczarski. Szczegółowe informacje na temat seminarium oraz dane kontaktowe można znaleźć na stronie internetowej http://www.uwm.edu.pl/techmilk. 1/2014
foto: APB
Seminarium z roku 2001 stało się wzorcem dla kolejnych. Jego część wykładową, uzupełniły wystąpienia p r of. A n d r ze j a B a b u c h ow s k i e g o i pani Joanny Nowak z firmy Sparks, którzy później corocznie brali udział jako wykładowcy w kolejnych seminariach. W roku 2006 dołączył do nich pan Wiesław Wasilewski z firmy BigPol. Ich wykłady dotyczyły odpowiednio polityki unijnej w obszarze mleczarstwa, marketingu i programów pomocowych dla Polski. W roku 2002 miało miejsce seminarium na temat technik membranowych, a w roku 2003 – na temat higienicznych aspektów przetwórstwa mleka. Ze względu na coraz większą liczbę uczestników, w 2005 roku se-
5
mleczarstwo
relacja
Co roku w styczniu odbywa się branżowe spotkanie specjalistów pod tytułem „Energia-Woda-Środowisko”. Czwarta edycja odbyła się właśnie w Białymstoku. Uczestnicy, oprócz wysłuchania specjalistycznych prelekcji, mieli okazję zwiedzić innowacyjną instalację oczyszczania ścieków z produkcją biogazu i kogeneracją, znajdującą się na terenie Spółdzielni Mleczarskiej Mlekovita w Wysokiem Mazowieckiem.
Dariusz Sapiński – prezes zarządu SM Mlekovita Okazuje się, ze z działu, który generował dotychczas tylko koszty, można uzyskać wartość dodaną. Dodatkowo 20% całej energii zużywanej w zakładzie, produkujemy teraz w procesie kogeneracji z gazu i biogazu. To daje nam dodatkowe oszczędności i poczucie bezpieczeństwa energetycznego zakładu. Dzięki nowoczesnej biogazowni jesteśmy w stanie przyjąć i przetworzyć każdą ilość kwaśnej serwatki.
foto: APB
wiednią infrastrukturę staje się coraz bardziej palący. Ogromne kary nakładane za ścieki ponadnormatywne, i emisję dwutlenku węgla, dążenie do optymalizacji kosztów poprzez oszczędności mediów energetycznych i wody a także zwykła troska o przyszłe pokolenia i ochronę środowiska sprawiają, iż na konferencji „Energia-Woda-Środowisko” pojawiają się przedstawiciele całego sektora spożywczego.
foto: APB
Temat wyposażenia zakładu w odpo-
6
1/2014
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
Duże zakłady produkcyjne wymagają stabilności w dostawach prądu, dlatego widzą dodatkowe korzyści w wysokosprawnej kogeneracji. Jesteśmy też w stanie oczyścić emitowany w procesie dwutlenek węgla tak, aby nadawał się bezpośrednio do aplikacji w produktach spożywczych.
Spotkanie, oprócz tematu samej instalacji w Mlekovicie, zdominował temat kogeneracji i białych certyfikatów. Wnioski z dyskusji są takie, iż przy aktualnym stanie prawnym przy produkcji energii elektrycznej z gazu naturalnego i jej sprzedaży do sieci – proces się nie opłaca. Nikt nie chce inwestować sporej ilości pieniędzy w drogie instalacje, których rachunek ekonomiczny wychodzi na zero. Relacja ceny pomiędzy gazem a prądem jest zbyt mała. Tylko nieliczne biogazownie pracujące na gazie na-
turalnym są dziś na niewielkim plusie. Inna sytuacja jest z kolei w przypadku produkcji prądu na potrzeby własne – tutaj rachunek ekonomiczny zachęca: „inwestuj”. Jeszcze bardziej lukratywnie wygląda kogeneracja z biogazu. Wnioski z dyskusji specjalistów o białych i żółtych certyfikatach: żółte certyfikaty w teorii są, w praktyce nie obowiązują. Białe certyfikaty z kolei są trudne w sprzedaży i zaczną się opłacać dopiero wówczas, gdy zostanie narzucona wyższa cena za emisję dwutlenku węgla do atmosfery.
foto: APB
Dariusz Jasak – prezes Veolia Water Z dumą prezentujemy instalację wykonaną przez naszą firmę. Szacunkowa ilość biogazu wyprodukowanego w Polsce w instalacjach beztlenowych przez naszą firmę to 50 M Nm3. Do każdego projektu podchodzimy jednak indywidualnie.
W spotkaniu uczestniczyli fachowcy z zakresu ochrony środowiska z całego przemysłu spożywczego
Wystawa stoisk cieszyła się sporym zainteresowaniem uczestników spotkania
Marek Kajurek, szef oczyszczalni ścieków w Mlekovicie, znakomicie spełniał się w roli moderatora.
Paweł Jasiński (Grundfos) Anna Olkowska (AF Projects) omówiła zaprezentował nowoczesne instalacje korzyści i zagrożenia oczyszczania uśredniania i oczyszczania ścieków ścieków z gospodarką osadową
Bogusław Buczak (Veolia Water) analizował Andrzej Pluta (CES) mówił o gospodarkę odpadami pod kątem możlinowoczesnych systemach wych zastosowanych technologii poligeneracyjnych
W konferencji uczestniczyło wielu znamie- Rafał Błaszczyk (BASF) opowiadał o nitych gości. Tutaj Grzegorz Półchłopek, systemach uszczelnień koordynator ochrony środowiska w Mars Polska, Sławomir Olszewski, wiceprezes Mlekpol, Bogusław Buczak oraz Dariusz Jasak z Veolia Water.
foto: wnos.uwm.edu.pl
foto: APB
Łukasz Wilczyński – KWE
Mirosław Krzemieniewski Dziekan Wydział Nauk o Środowisku Uniwersytet Warmińsko -Mazurski Z prawdziwą przyjemnością obejmuję patronatem konferencje z cyklu „Energia-Woda-Środowisko” organizowane przez redakcję Agro Industry. Cieszy mnie fakt, iż specjaliści z przemysłu spożywczego mają możliwość rzetelnej dyskusji i wymiany doświadczeń, połączonej dodatkowo z techniczną wycieczką do wybranej instalacji. Tematyka podejmowana podczas czwartej już edycji konferencji „Energia-Woda-Środowisko” jest coraz bardziej aktualna, o czym świadczą coraz to nowe inwestycje z zakresu ochrony środowiska realizowane w wiodących zakładach przetwórczych na terenie naszego kraju. Wśród nich z pewnością wyróżnia się inwestycja w Wysokiem Mazowieckiem zrealizowana przez Spółdzielnię Mleczarską Mlekovita.
Tematyka obrad bardzo poważna, jednak atmosfera na sali wykładowej – znakomita.
Spotkaniu towarzyszyły liczne dyskusje kuluarowe
Rozmowy w kuluarach– niejednokrotnie bardzo inspirujące.
Profesor Janusz Budny apelował o racjonalną gospodarkę energią i środowiskiem
Agnieszka Lisikiewicz (Rockwool) zajęła się tematyką izolacji instalacji przemysłowych
Jan Dubasiewicz (Nijhuis Water) podjął temat odzysku wody i cennych surowców
1/2014
7
mleczarstwo
relacja
FTS to spotkanie wyjątkowe. Spotykają się tutaj serowarzy z Polski i zagranicy, aby dyskutować o jakości, technologiach i trendach w produkcji sera. Powolutku zmienia się rynek i nasza świadomość, Kiedyś serowar to był zawód, rzemieślnik a nawet artysta. Po wojnie jego status uległ znacznej degradacji. Tymczasem dzisiaj obserwujemy powrót do starych tradycji serowarstwa, które bez twarzy serowara niestety nie mają racji bytu.
Chyba największym, aczkolwiek nieje-
w Młynarach, zapoznać się z nowoczesnym systemem zarządzania jakością i produkcją. Prezes Edward Bajko aktywnie uczestniczył w obradach Forum, włączał się do dyskusji, pytał. Nie tylko zresztą on, Forum Technologii Serowarskich jest bowiem
jedną z nielicznych imprez branżowych, w trakcie których na sali konferencyjnej dyskusje wrą na całego. Niezastąpiona w tym zasługa honorowych gości: profesor Grażyny Cichosz (UWM), doktora Antoniego Pluty (SGGW), profesora Arnolda Repsa (UWM) a także
foto: APB
dynym producentem serów długodojrzewających w Polsce jest Spomlek, który – również z tej przyczyny – przyjął na siebie rolę honorowego gospodarza spotkania. Uczestnicy mieli okazję zwiedzić zakład produkcyjny Spomleku
8
1/2014
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
foto: APB
znamienitych młodych naukowców z Lublina w osobach Waldemara Gustawa i Bartosza Sołowieja. Wzruszających chwil dostarczył zebranym prof. Janusz Budny, który wręczył pamiątkowy album z archiwalnymi zdjęciami mleczarni w Młynarach
e-w ydanie do pobrania na:
na ręce prezesa Bajko. Profesjonalne prowadzenie sesji i rzetelną po niej dyskusję zapewnił znany wszystkim doskonale Fabian Dajnowiec z UWM. Swoją obecnością zaszczycił nas także dr Zygmunt Zander (UWM) oraz dr Krzysztof Młynek (UPH w Siedlcach).
www.agro.apbiznes.pl
Niezmiernie inspirujące okazały się referaty przedstawiane przez przedstawicieli zakładów produkcyjnych. Specjaliści z SM Spomlek podzielili się swoimi doświadczeniami w zakresie poprawy jakości mleka surowego, głównie zwiększeniu ilości kazeiny.
1/2014
9
mleczarstwo
relacja
Ewy Grzybowskiej (CSK) o serach typu rosyjskiego. Sala zareagowała emocjonalnie, krytykując z jednej i zachwalając z drugiej sytuację dot. zapotrzebowania rosyjskiego rynku na ten specyficzny produkt. O technologii i technice produkcji sera w formie długich wstęp opowiadali z niemiecką precyzją
i dokładnością przedstawiciele firmy Alpma. Zaprezentowali najnowsze dostępne technologie, pomagające zaoszczędzić czas i pieniądze. Higieną powietrza w nowoczesnej serowni zajęli się z kolei przedstawiciele firmy Ecolab, prezentując najnowsze aplikacje pracujące już na polskim rynku.
foto: APB
W nietypową rolę wykładowców wcieliły się panie Zofia Zawadzka (prezes OSM Top Tomyśl) oraz Zofia Just (wiceprezes OSM Czarnków). Rzadko mamy okazję widzieć je w takich okolicznościach, gratulujemy jednocześnie profesjonalnego występu przed wymagającą publicznością. Bardzo inspirujący okazał się referat
10
1/2014
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
foto: APB
Swoimi przemyśleniami oraz wynikami kontroli jakości handlowej mlecznych produktów w Polsce podzieliła się z zebranymi Beata Majchrzak z Gijhars, natomiast o trendach w pakowaniu i konfekcjonowaniu serów opowiedzieli przedstawiciele firm Trepko, GAL oraz Alpma. Nie zabrakło referatów dot. najnowszych rozwiązań technicznych
e-w ydanie do pobrania na:
i technologicznych w nowoczesnej serowni. Swoją wiedzą podzielili się Michał Korzycki (Culinar), Sandra Spinkiewicz (Spinex), Przemysław Leszczyński (Weber), Jan Dubasiewicz (Nijhius Water) a także Michał Hołdyński (Tewes-Bis) i Rolandas Vaivada (UAB Lukšių pieninė, Litwa).
www.agro.apbiznes.pl
W trakcie Forum podjęty został również temat serowarstwa zagrodowego, regionalnego. Grzegorz Winiarek i Tadeusz Kawa z Regionalnej Izby Gospodarczej Żywności Naturalnej i Tradycyjnej w Olsztynie opowiedzieli o tym, jak robią ser zagrodowy, prezentowany referat wywołał wśród specjalistów technologów ożywione
1/2014
11
mleczarstwo
relacja
dukcji i produktu. Ciekawy wykład z zakresu produkty regionalne a serowarstwo zaprezentował niezastąpiony Sebastian Wawszczak, na co dzień pracownik Akademii Morskiej w Gdyni, prywatnie rzemieślniczy piwowar i pasjonat dawnych technologii produkcji. Program poprawy efektywności w SM Spomlek w Młynarach, zapre-
zentowany przez Bożenę Kamińską, Renatę Korzeniewską oraz Magdalenę Jaworską okazał się przysłowiową wisienką na torcie. Uczestnicy uznali, ze powinien to być temat przewodni kolejnego Forum Technologii Serowarskich, które odbędzie się( jak zwykle) w październiku 2014 r. A.W.
foto: APB
dyskusje, głównie w kwestii jakości mleka surowego oraz czystości procesu. Okazuje się, że wiele jest na tej niwie wspólnie do zrobienia – duże zakłady mogą zainspirować się ciekawymi prostymi pomysłami zagrodowych serowarów, tymczasem ci mniejsi potrzebują chyba wsparcia z zakresu zarządzania jakością pro-
12
1/2014
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
foto: APB
Międzynarodowe Forum Technologii Serowarskich to konferencja naukowo-techniczna o niezbyt długiej tradycji. Właściwie odbyły się zaledwie dwa spotkania: w październiku 2012 w Nałęczowie oraz w październiku 2013 w Elblągu. Spora frekwencja (ponad 130 przedstawicieli branży) świadczy jednak o tym, iż temat i formuła spotkania trafiły na życzliwe przyjęcie uczestników.
Zapraszamy na trzecią edycję forum, już w październiku 2014. Szczegóły wkrótce, również na stronie www.apbiznes.pl.
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
1/2014
13
mleczarstwo
rynki egzotyczne
Produkcja mleczarska w krajach Zatoki Perskiej Kraje Zatoki Perskiej (arab. Al-Khaleej) słyną z produkcji wysokiej jakości napojów mlecznych oraz mleka spożywczego. Rynki mleczarskie tych krajów są bardzo rozwinięte a produkcja mleczarska jest zaawansowana technologicznie [1], [2]. Choć kraje te znajdują się w bardzo niekorzystnych warunkach klimatycznych i niesprzyjających produkcji mleka to jednak ze względu na jeszcze tanią energię oraz duże potrzeby rynków lokalnych produkcja mleczarska rozwija się tam bardzo dobrze [4].
14
Tania energia jest wykorzystywana
Charakterystyka produktów
do uzdatniania zasolonej wody a tak przygotowaną wodę dalej stosuje się do nawadniania niezbędnych użytków zielonych, przeznaczonych dla wypasu bydła mlecznego. Ze względu na wysokie temperatury, szczególnie w okresie lata, hodowla bydła mlecznego oraz wspomniane użytki zielone znajdują się w specjalnie do tego celu przygotowanych osłonach [8]. Autor pracując w regionie Zatoki Perskiej w sektorze produkcji spożywczej podejmuje się przedstawienia zarysu produkcji mleczarskiej tam obecnej. Celem artykułu jest zapoznanie naszych producentów napojów mlecznych z produktami i technologiami mleczarskimi tam stosowanymi. Autor ma nadzieję, że niniejszy artykuł może pomóc w poszerzeniu oferty rynkowej produktów mleczarskich na rynku polskim.
Na początku warto przedstawić charakterystykę produktów dostępnych na rynkach krajów Zatoki Perskiej. Ze względu na ograniczoną dostępność surowca mlecznego produkcja mleczarska dedykowana jest szczególnie produktom płynnym. Głównymi produktami a właściwie w większości napojami mlecznymi na tamtejszym rynku są: Laban jest to napój przygotowany z jogurtu z dodatkiem wody, soli, homogenizowany, zwany naturalnym. Często jest również dostępny z dodatkiem mięty, także ziół orientalnych jak na przykład mieszanki ziołowej typu zatar. Dużą popularnością zaczyna cieszy się laban bez dodatku soli a z dodatkiem naturalnych soków owocowych. Napój ten szczególnie zdobywa popularność wśród dzieci i młodzieży szkolnej.
1/2014
Lech Maryniak Ekspert
Ayran jest to turecki napój jogurtowy zbliżony do laban, choć nieco bardziej rozwodniony i nieco bardziej solony. Wersja irańska tego napoju to Doogh. Jogurt tradycyjny taki sam jak na polskim rynku, stanowi dużą część sprzedaży w regionie Zatoki Perskiej. Podobnie jak w krajach europejskich sprzedawane są tam takie same produkty, zaczynając od jogurtu naturalnego a kończąc na ofercie jogurtów z dodatkami wsadów owocowych. Jogurty są tam dostępne w wersji gęstej (ang. set) lub płynnej (ang. stirred). Labneh jest jogurtem zagęszczonym. Po procesie fermentacji serwatka jest odcedzona. Jogurt ten w konsystencji i smaku jest bardzo zbliżony do jogurtu typu greckiego. Obecnie bardzo często oprócz wersji naturalnej labneh jest produkowany w wersji z dodatkiem mięty lub mieszanek orientalnych ziół przyprawowych.
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
foto: archiwum autora Fot. 1. Oferta mleka świeżego na półce chłodniczej
cieszący się tu szczególnie dużym powodzeniem. • o dtłuszczone (ang. skimmed ), posiadające mniej niż 0.5% tłuszczu. Mleko smakowe – stanowi istotny segment tamtejszego rynku mleczarskiego. Jest głównie produkowane z mleka rekombinowanego / rekonstytuowanego z dodatkiem cukru oraz soków i aromatów owocowych. Bardzo ważnymi produktami tego segmentu są: mleko różane, daktylowe, o smaku mango oraz kardamonowe. Mleko wielbłądzie – W regionie Zatoki Perskiej mleko wielbłądzie zawsze było ważnym składnikiem
foto: archiwum autora
Mleko spożywcze krowie jest kluczowym produktem rynku spożywczego krajów Zatoki Perskiej. Ze względu na mocno rozwijającą się sprzedaż oraz ograniczenia w dostawach surowca świeżego również mleko rekombinowane/ rekonstytuowane stanowi duży udział rynkowy. Mleka te są produkowane w asortymencie o różnej zawartości tłuszczu takich jak: • pełna zawartość tłuszczu (ang. full cream), o minimalnej wartość do 3%, • obniżona zawartość tłuszczu (ang. low fat), do 1.2%, • podwójna zawartość tłuszczu (ang. double cream), o maksymalnej zawartość do 6%, jest to artykuł
Fot. 2. Prezentacja mlek smakowych na półce chłodniczej
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
diety miejscowej ludności. Dodatkowo jest to produkt o dużej koncentracji soli mineralnych jak i kwasu linolenowego i tłuszczy wielonienasyconych- ważnych składników odżywczych. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich ze względu na nowoczesną sieć dystrybucji i handlu również mleko wielbłądzie podlega przetworzeniu i konfekcjonowaniu, podobnie jak mleko krowie. Produkt ten stanowi ważne uzupełnienie rynkowe i jest ciekawostką egzotyczną dla Europejczyka. Ze względu na wysoką cenę jest produktem wysokomarżowym. Również jest produktem exportowym oraz podlega proszkowaniu jako dodatek to produkcji regionalnej czekolady oraz lodów. Z mleka wielbłądziego produkowany jest również laban. Najnowszym oferowanym produktem jest mleko wielbłądzie z dodatkiem naturalnego syropu daktylowego. W o d a s t o ł o w a . Wo d a j e s t niezbędnym surowcem w produkcji mleczarskiej. Mając zaawansowane uzdatnianie wody zakłady mleczarskie w regionie Zatoki Perskiej są znaczącymi producentami niegazowanej wody stołowej. Praktycznie zawsze w ofercie znajduje się wersja smakowa tej wody z dodatkiem różnego rodzaju aromatów owocowych i ziołowych. Soki i nektary owocowe. Bardzo często zakłady mleczarski w regionie Zatoki Perskiej są producentami soków i nektarów owocowych. Produkty te są poważnym uzupełnieniem asortymentu płynnych produktów mleczarskich, stanowią ekonomię zakresu (ang. economy of scope) dającą dodatkowy przychód. Na chłodniczej półce produkty te bardzo dobrze uzupełniają się z napojami mlecznymi, oferując klientowi duże możliwości zakupu za jednym razem.
1/2014
15
mleczarstwo
foto: archiwum autora
rynki egzotyczne
Fot. 3. Laban wyprodukowany z mleka wielbłądziego
System sprzedaży detalicznej przedstawionych wyżej produktów jest bardzo podobny do brytyjskiego. Produkty są pasteryzowane o krótkim okresie przydatności do spożycia. Sprzedaż i dystrybucja zorganizowana jest głównie w systemie zimnego łańcucha sprzedaży i logistyki (ang. cold chain). Na koniec produkty są wystawione i oferowane z lad chłodniczych. Fot1, Fot2, Fot3 i Fot4 przedstawiają wygląd półki chłodniczej w przeciętnym supermarkecie w Zjednoczonych Emiratach Arabskich.
Organizacja produkcji, przybliżenie technologii Ze względu na mieszane portfolio produkcji zakłady mleczarskie z regionu Zatoki Perskiej posiadają dość skomplikowane instalacje procesowe. Celem przybliżenia zastosowanych tam technologii produkcji warto teoretycznie podzielić przykładowy zakład mleczarski na poszczególne bloki produkcyjne. BLOK nr 1-Przyjęcia surowców oraz produkcji początkowej Na wstępie procesu produkcyjnego następuje przyjęcie komponentów i surowców mleczarskich w postaci: mleka świeżego, mleka w proszku, tłuszczu mlecznego. W tym miejscu następuje również przyjęcie innych surowców jak: koncentratów owocowych,
16
1/2014
cukru jak i dodatków spożywczych. Najważniejszym jednak procesem na tym etapie produkcyjnym jest przyjęcie mleka świeżego. Mleko świeże jest dowożone z ferm hodowlanych bydła mlecznego do zakładu mleczarskiego. Następuje odbiór mleka świeżego wraz z jego wstępnym schłodzeniem. Mleko jest składowane w zbiornikach magazynowych. Z reguły mleko świeże podlega procesowi odwirowania bakterii w procesie baktofugacji [9]. Następnie jest pasteryzowane wraz z odwirowaniem śmietany. Surowiec mleczny po standaryzacji podlega dalszym procesom produkcyjnym jak i końcowemu pakowaniu. Woda uzdatniona jest niezbędnym surowcem produkcyjnym. Ze względu na poważne trudności w dostępie do naturalnych źródeł wody pitnej w regionie Zatoki Perskiej jest ona szczególnie cennym dobrem. Pomimo funkcjonowania tam potężnych odsalarni wody morskiej, pracujących w oparciu o spalanie w blokach energetycznych relatywnie tanich węglowodorów (ropy i gazu), to ceny wody uzdatnionej są tam jednak wysokie. Odsalarnie wody wykorzystują ciepło odpadowe z bloków energetycznych stosujących technologię destylacji wielostopniowej MSF (ang. Multi Stage Flash Distillation) [3], [6]. Technologia uzdatniania wody metodą odwróconej osmozy RO (ang. Reverse Osmosis) jest również tam stosowana [3]. Zakłady spożywcze korzystają w szerokim zakresie produkcyjnym z takiej wody. Mając możliwości dużego dostępu do wody uzdatnionej bardzo często znajdujące się tam zakłady mleczarskie są producentami butelkowanych wód stołowych wytwarzanych na bazie takiej wody. Mleko rekombinowane jest produkowane z proszku mlecznego oraz dodatków takich jak bezwodny tłuszcz
mleczny AMF (ang. Anhydrous Milk Fat) oraz woda uzdatniona. Całość po wymieszaniu jest pasteryzowane i homogenizowane. Syrop cukrowy (syrop prosty) jest dodatkiem stosowanym w dalszej produkcji mleczarskiej. Jest wykorzystywany w produkcji słodzonych mlek smakowych jak i jogurtów. Powstaje przez rozpuszczenie cukru w wodzie uzdatnionej. Syrop cukrowy przed dalszym wykorzystaniem produkcyjnym jest bardzo często pasteryzowany. Soki owocowe i nektary owocowe są produkowane z koncentratów owocowych oraz wody uzdatnionej. W przypadku produkcji nektarów dodawany jest syrop cukrowy. Coraz częściej zdarza się że soki tam produkowane typu premium są wytwarzane z mrożonego soku nieskoncentrowanego NFC (ang. Non From Concentrate). Tak przygotowane produkty podlegają pasteryzacji. W zależności od receptury mogą być też homogenizowane i dalej rozlane do opakowań jednostkowych. BLOK nr 2 – Główne procesy produkcyjne Główne procesy produkcyjne przedstawione w przykładowym zakładzie produkcji mleczarskiej w krajach Zatoki Perskiej można podzielić na: Przetwarzanie mleka świeżego. Mając taka przygotowany produkt jakim jest mleko spożywcze świeże wystandaryzowane następuje jego pasteryzacja. Także mleko rekombinowane podlega temu samemu procesowi pasteryzacji. Również w tej części procesu jest produkowane mleko smakowe, najczęściej w oparciu o mleko rekombinowane z dodatkiem aromatów, syropu cukrowego oraz innych dodatków spożywczych. Tak przygotowane i pasteryzowane produkty są dalej przekazywane do dal-
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
Użyte skróty: szych procesów rozlewu do opakowań jednostkowych. Produkcję laban, labneh, jogurtu tradycyjnego. W zależności od receptury jogurt typu laban i labneh są produkowane z mleka świeżego lub rekombinowanego. Po dodaniu kultur bakteryjnych następuje fermentacja. W przypadku produkcji laban lub labneh w wersjach smakowych są dodawane zioła lub ich ekstrakty. Popularnym tam smakiem jest laban z dodatkiem mięty. Coraz częściej produkowane są tam laban i labneh z dodatkami wsadów owocowych lub aromatów owocowych. Ważną ofertę rynkową stanowią tam jogurty typu europejskiego, gęste (ang. set ) – dojrzewające w kubkach ale także ich postać płynna (ang. stirred). Produkcję soków i nektarów owocowych. Bardzo często zakłady
mleczarski kierując się ekonomią rozszerzenia zakresu (ang. economy of scope) zajmują się również produkcja soków, nektarów i napojów owocowych. Produkcje odbywa się w systemie baczowym (ang. batch). Czyli do zbiornika mieszalniczego wprowadzane są: woda uzdatniona, koncentraty soków owocowych , aromaty, syrop prosty oraz dodatki. Zawartość zbiornika jest mieszana a następnie pasteryzowana. Stosowana jest też technologia mieszania w przepływie. Następnie tak przygotowany produkt jest pasteryzowany i dalej przekazywany do rozlewu. Produkcję wody stołowej. Jak już wcześniej wspomniano, jeżeli zakład produkcji spożywczej posiada przemysłowy dostęp do wody pitnej to bardzo często zajmuje się jej konfekcjonowaniem. Główny proces
produkcyjny polega na uzdatnieniu wody wodociągowej celem zapewnienia jej czystości i bezpieczeństwa. Najczęściej stosuje się tam technologię odwróconej osmozy RO (ang. Reverse Osmosis) [7] oraz późniejsze dodanie komponentów soli mineralnych. Tak wyprodukowana woda stołowa jest poddawana dalej procesowi rozlewu do opakowań jednostkowych.
AMF Anhydrous Milk Fat – bezwodny tłuszcz mleczny
CIP Clearing In Place – mycie instalacji produkcyjnych w obiegu zamkniętym
HDPE BLOK nr 3 – Pakowanie produktu gotowego Przedstawione powyżej produkty podlegają dalej procesom pakowania jednostkowego a następnie zbiorczego. Podstawowymi opakowaniami jednostkowymi są: Opakowania kartonowe są one wykorzystywane do rozlewu mleka spożywczego świeżego, rekombinowanego,
High Density Polyethylen – polietylen o wysokiej gęstości
MSF Multi-Stage Flash Distillation – destylacja wielostopniowa
NFC Non From Concentrate – nie z koncentratu
PET Polyethylen Terephthalate – popularne tworzywo PET
PFD Product Flow Diagram – pr zep ł y w surowca i produktu
P&ID Piping & Instrumentation Diagram – schemat technologicznopomiarowy
PP Polypropylene – polipropylen
PS Polystyrene – polistyren
RO Reverse Osmosis – odwrócona osmoza e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
1/2014
17
mleczarstwo
rynki egzotyczne może być dalej pomocny w budowie szczegółowego schematu technologiczno- pomiarowego typu P&ID (ang. Piping & Instrumentation Diagram).
mlek smakowych, laban oraz jogurtów pitnych. Pojemność tych opakowań najczęściej waha się od 0,2L do 1L. Opakowania z tworzyw sztucznych typu PET i HDPE, które wykorzystuje się do pakowania mleka spożywczego świeżego, mlek smakowych, wody stołowej, wody smakowej. Pojemności tych opakowań jest najczęściej w zakresie od 0,2L do 1,5L a w przypadku wody stołowej może dochodzić nawet do maksymalnej pojemności 5L. W przypadku mleka bardzo popularne są opakowania tak zwane rodzinne o pojemności 1,5 i 2L a nawet jednego galona angielskiego w wersji kanistra,wykonanego z HDPE.
Warto zapamiętać i rozważyć wprowadzenie tych produktów na polski rynek
foto: archiwum autora
Fot. 4. Mleko świeże wielbłądzie w butelce PET
Opakowania z tworzyw sztucznych typu PP, PS, są wykorzystywane do pakowania jogurtu typu labneh i gęstego. Waga sprzedawanych tam jogurtów jest najczęściej w zakresie od 180 gr do 380 gr. Dalej opakowania jednostkowe pakowane są w opakowania zbiorcze typu zgrzewka i potem paletyzowane. Rysunek1. przedstawia schematycznie technologie produkcyjne dostępne w standardowym zakładzie mleczarskim z regionu Zatoki Perskiej. Tak przedstawione schematycznie technologie produkcji są w formacie diagramu przepływu surowców i produktów PFD (ang. Product Flow Diagram), który
18
1/2014
Okazuje się, że produkcję mleczarską można prowadzić w bardzo trudnych warunkach klimatycznych, niekorzystnych dla produkcji mleka. Prowadzenie takiej produkcji jest kwestią rachunku ekonomicznego, jej organizacji i zastosowanych technologii. Przybliżając polskiemu producentowi artykułów mleczarskich technologię produkcji napojów mlecznych i innych z krajów Zatoki Perskiej warto zasygnalizować następujące wnioski: • N a polskim rynku mogłyby się znaleźć produkty biorące swój początek w krajach Zatoki Perskiej takie jak laban, labneh czy ayran. Szczególne godne polecenia są te z dodatkami mięty i ziół orientalnych. Produkty te mogą być bardzo ciekawą propozycją w okresie letnim, dając klientowi zdrowe orzeźwienie. Jest oczywistym, że wersja laban z dodatkiem naturalnych soków owocowych będzie ciekawą ofertą dla dzieci i młodzieży szkolnej. Może ona z powodzeniem zastąpić niezdrowe napoje słodzone. • Warto rozważyć też wprowadzenie mleka smakowego o różnych ciekawszych smakach , jak np. smak orientalnych ziół, różany, czy popularny tam jabłkowy. • Wspierając rozwój polskich rodzin można rozważyć wprowadzenie mleka spożywczego w większych opakowaniach na przykład typu kanister.
• M ając na uwadze poszerzenie oferty rynkowej w postaci ekonomii zakresu (ang. economy of scope) można również polecić naszemu przemysłowi mleczarskiemu wprowadzenie w sektora premium wysokiej jakości pasteryzowanych soków owocowych, produkowanych na bazie nieskoncentrowanych ale tylko mrożonych soków owocowych NFC (ang. Non From Concentrate). Żyjąc w wieku globalnej ekonomii, dotyczącej również przemysłu spożywczego warto jest przedstawiać koncepcję produktów z krajów odległych kulturowo. Mogą one być inspiracją dla polskich producentów sektora produkcji mleczarskiej oraz sektora produkcji napojowej.
Literatura
[1] Al Ain Dairy: http://www.alaindairy. com/en/Pages/contactus.aspx, z dnia 22 grudnia 2013r. [2] Almarai: http://almarai.com/en/, z dnia 22 grudnia 2013r. [3] Baillargeon G, Innovation for desalination: Reverse osmosis over multistage flash distillation, http://www.pitt.edu /~gmb44/writingassignment3pfd.pdf, z dnia 24 listiopada 2013r. [4] Dairy industry works toward self-sufficiency, http://www.saudiembassy.net/ files/PDF/Publications/Magazine/1997-Spring/dairy.htm, z dnia 06 stycznia 2014r. [5] Dairy Processing Handbook, Tetra Pak Processing Systems AB, second revised sedition, Lund 2003. [6] http://ga.water.usgs.gov/edu/drinkseawater.html, z dnia 22 grudnia 2013r. [7] Maryniak L., Metoda odwróconej osmozy do uzdatniania wody do produkcji napojów bezalkoholowych. Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, PFiOW 5/96 [8] Massive milk production from Middle East desert, http://www.abc.net.au/ news/2013-09-23/wach-desert-dairies/4975082, z dnia 06 stycznia 2014r. [9] Zander L., Zander Z., Baktofugacja http://www.uwm.edu.pl/kiap/dydaktyka/ Baktofugacja.pdf z dnia 04 grudnia 2013r.
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
mleczarstwo
raport
Polski handel zagraniczny serami w latach 2003-2012 Polska jest piątym co do wielkości produkcji serów państwem członkowskim Unii Europejskiej. W ciągu pierwszych 6 miesięcy 2013 roku (Dane KE) w naszym kraju wytworzono 368,6 tys. ton tych produktów mleczarskich, co stanowi ponad 8,6% całkowitej produkcji serów w UE szacowanej w tym okresie na niespełna 4,28 mln ton. Ponadto Polska plasuje się także w pierwszej piątce eksporterów serów z Unii Europejskiej i w pierwszym półroczu 2013 roku z Polski poza granice UE wywieziono 31,6 tys. ton serów. Stanowi to ponad 8,1% całego unijnego eksportu tego rodzaju produktów.
S ery i twarogi od 2006 roku są najważniejszą pozycją polskiego eksportu mleczarskiego (wcześniej było to mleko w proszku), a ich udział w strukturze wartości wywozu artykułów mleczarskich z naszego kraju w latach 2003 – 2012 kształtował się na poziomie od 31% (w 2005 r.) do 38,85% (w 2012 r.). W ubiegłym roku wyeksportowano 177,1 tys. ton tych przetworów, czyli o 16,6% więcej niż rok wcześniej. Ponadto odnotowano 13% wzrost wartości eksportu, która osiągnęła rekordowy poziom 550,4 mln EUR. Warto przy tym dodać, że od momentu wejścia do Unii eksport przetworów mlecznych, w tym serów przeżywa nieustanny wzrost - dynamika osłabła dopiero w 2008 r., a rok 2009 przyniósł gorsze wyniki sprzedaży wskutek ogólnoświatowej dekoniunktury (po całym roku wywóz zmalał wartościowo o ok. ¼). Od 2010 roku ponownie obserwowane jest jednak ożywienie zagranicznego handlu artykułami
20
1/2014
Adam Bugała Starszy specjalista ds. rynku mleka i przetworów mlecznych FAMMU FAPA
mleczarskimi (w tym serami). Na uwagę zasługuje wzrost wartości wywozu, jaki nastąpił na przestrzeni lat 2003, 2012. W porównaniu do 2003 roku, w rekordowym 2012 r. uzyskano ponad czteroipółkrotnie większe wpływy (550,4 mln EUR). Oprócz dynamicznie zwiększającego się wolumenu oku obliczana jako stosunek wywozu w ujęciu wartościowym (EUR) do eksportu w ujęciu ilościowym (kg), jednostkowa wartość eksportowanych z Polski serów utrzymywała się na poziomie 1,19 EUR/kg, natomiast w rekordowym
Produkcja serów w UE w pierwszej połowie lat 2012 i 2013 (tys. ton)
pod tym względem 2011 roku było to już 2,57 EUR/kg (w 2012 r. odnotowano niewielki spadek do 2,43 EUR/kg). Najważniejszym rodzajem eksportowanych serów w całym analizowanym okresie (2003-2012) były sery dojrzewające. W 2012 roku poza granice naszego kraju wywieziono ponad 88 tys. ton tych produktów mleczarskich za łączną wartość 301,5 mln EUR. Było to ponad trzykrotną zwyżką (w ujęciu wartościowym) względem 2003 roku, kiedy to wywieziono 36,8 tys. ton serów dojrzewających za 90,08 mln EUR. Co ciekawe w analizowanym okresie obserwowany jest spadek znaczenia ich wartości w strukturze eksportu serów z Polski (z 77% w 2003 roku do 55% w 2012 roku) na rzecz serów świeżych i twarogów (20% w 2012 r.) oraz serów topionych (23% w 2012 r.). Warto przy tym dodać, że najdynamiczniejszy wzrost w wartości wywozu tych ostatnich grup serów obserwowany był w latach 2004-2007, a przed akcesją
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
Struktura towarowa polskiego eksportu mleczarskiego w 2012 r.
Polski handel zagraniczny serami i twarogami od 2003 r. (mln EUR)
Polski do UE ich eksport był znikomy. W ubiegłym roku odnotowano 21% wzrost wartości eksportu (w skali roku, do 121 mln EUR), stanowiących obecnie drugą istotną kategorię serów topionych. Słabsze wyniki odnotowano w wywozie serów świeżych i twarogów, których wartość zmniejszyła się o 3% do 110,1 mln EUR. Tak jak w 2003 roku, obecnie najmniej znaczącą rolę w wywozie serów z Polski odgrywają pozostałe typy serów (z przerostami błękitnej pleśni oraz tarte lub proszkowane). Podobnie jak w przypadku pozostałych artykułów mleczarskich po przystąpieniu Polski do Unii, państwa Wspólnoty stały się głównymi odbiorcami polskich serów. Wynikało to z łatwego dostępu do Jednolitego Rynku w ramach tzw. handlu wewnątrzwspólnotowego. Czynnikiem pobudzającym wywóz do państw UE
były panujące tam wyższe ceny. O ile jeszcze w 2003 r. eksport serów i twarogów z Polski do ówczesnej UE-15 wynosił 64 mln EUR, co stanowiło 54% łącznej wartości wywozu tych artykułów mleczarskich, o tyle już w 2004 roku wartość wzrosła blisko dwukrotnie do 133 mln EUR, a udział UE wyniósł 70%. Kolejne lata to dalszy wzrost eksportu i udziału państw Wspólnoty do 82% w 2008 roku. Z biegiem czasu rynki krajów trzecich (spoza Wspólnoty) wyraźnie traciły zatem znaczenie jako miejsca przeznaczenia serów z Polski. Tendencja ta odwróciła się w 2009 roku. Odnotowano wtedy niewielki wzrost znaczenia państw spoza UE w strukturze polskiego eksportu serów do niemal 23%, między innymi przez znaczny wzrost wywozu do Rosji, Arabii Saudyjskiej i na Ukrainę. W 2012 roku udział krajów Unii Europejskiej w eksporcie serów i twarogów wyniósł 72,5% (w ujęciu wartościowym). reklama
mleczarstwo
raport
Struktura wartości eksportu serów z Polski (mln EUR)
Porównując eksport do UE-27 w roku 2012 z wywozem do państw Piętnastki w roku 2003 widać, że jego wartość zwiększyła się niemal sześciokrotnie. Tempo wzrostu wywozu do państw UE było zatem znacznie wyższe niż ogólna dynamika eksportu serów. Najważniejszym rynkiem zbytu dla polskich serów od wielu lat są Czechy. Przed akcesją ich udział w wartości wywozu wynosił ok. 18%, w 2012 roku było to 15,5%. Obserwując geograficzną strukturę wywozu serów z Polski poza pozycją lidera, zauważalne są dosyć znaczące zmiany. Jeszcze w 2003 roku drugim pod względem wartości odbieranych z Polski serów krajem była Arabia Saudyjska (14,2 mln EUR co stanowiło 12% ogółu eksportowanych w tym okresie serów), a trzecie miejsce w tej kategorii należało do USA (12,3 mln EUR; 10%). Obecnie w czołówce odbiorców serów z Polski oprócz Czech odnajdziemy Niemcy, Rosję i Włochy. Warto dodać, że państwa te na szczycie tabeli głównych kierunków wywozu serów z Polski utrzymują się od 2004 roku. Taka zmiana w strukturze geograficznej związana była z akcesją Polski do UE i wspomnianym już łatwym dostępem do Jednolitego Rynku w ramach handlu wewnątrzwspólno¬towego.
W polskim imporcie mleczarskim sery i twarogi od lat pozostają najważniejszą grupą towarową
Eksport serów z Polski do UE i w pozostałych kierunkach (mln EUR)
Struktura towarowa polskiego importu mleczarskiego w 2012 r.
22
1/2014
Znaczenie przywozu wciąż pozostaje jednak niewielkie na tle polskiego rynku wewnętrznego (konsumpcja serów przekracza 420 tys. ton rocznie). W latach 2003-2012 udział serów w strukturze wartości przywozu nabiału do Polski kształtował się na poziomie od 35,6% (w 2012 r.) do 45% (w 2005 r.) W ubiegłym roku sprowadzono 58,8 tys. ton tych produktów za 168,7 mln EUR. Wartość importu była zatem ok. dziewięciokrotnie wyższa niż w 2003 roku. Podobnie jak w przypadku przywozu, od momentu wejścia do Unii obserwowany jest dynamiczny wzrost wartości importowanych do Polski serów. Tak jak w eksporcie najważniejszym rodzajem przywożonych serów w całym analizowanym okresie (2003-2012) były sery dojrzewające. Ich udział w strukturze przywozu serów do Polski w 2003 roku wynosił 54%, natomiast w 2012 r. było to 59%. Wartość sprowadzonych w 2012 roku serów z tej podgrupy osiągnęła poziom 99 mln EUR i była dziesięciokrotnie wyższa niż w 2003 roku. Drugą istotną kategorią w polskim imporcie „serowym” są obecnie sery świeże i twarogi (niespełna 51 mln EUR w 2012 r. wobec 3,3 mln EUR w 2003 r.). Największy wzrost ich znaczenia nastąpił w 2008 roku, kiedy ich wartość (26,89 mln EUR) stanowiła 26% wartości ogółu importowanych do Polski serów (obecnie jest to 30%). Pozostałe kategorie serów odgrywają mniejsze znaczenie. Importowane do Polski sery pochodzą przede wszystkim z krajów Unii Europejskiej. W 2003 roku 88% przywożonych do
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
Struktura wartości importu serów z Polski (mln EUR) Import serów do Polski z UE i z pozostałych kierunków (mln EUR)
polski serów (w ujęciu wartościowym) pochodziło ze Wspólnoty. W 2004 roku udział UE w strukturze przywozu tych produktów wzrósł do 95%, a w ostatnich latach kształtuje się na poziomie przewyższającym 99,5% (99,71% w 2012 roku). Najważniejszym, czy wręcz dominującym partnerem są (tak w 2003 r. jak i obecnie) są Niemcy, skąd sprowadzamy obecnie około połowy wszystkich serów z zagranicy (31% w 2003 roku). Istotnymi partnerami w
całym analizowanym okresie są również Dania i Włochy. Jak już wspomniano od czasu akcesji polski do UE udział dostawców spoza UE w polskim imporcie serów jest znikomy, warto jednak dodać, że w 2003 roku pewne ilości serów importowaliśmy z państw Oceanii: Australii i Nowej Zelandii. Pochodziło stamtąd odpowiednio 2,1% i 1,8% ogółu przywożonych w tym okresie do Polski serów.
reklama
mleczarstwo
zdrowa krowa
Zdrowa Krowa
– z korzyścią dla hodowców i zwierząt
Konferencją w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego podsumowano kolejny rok trwania programu Zdrowa Krowa. Za największe sukcesy uznano poprawę sytuacji ekonomicznej badanych gospodarstw, a także zwiększenie wydajności krów przy jednoczesnym zachowaniu korzystnych parametrów mleka. Organizator programu – Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek z Radzynia Podlaskiego oczekuje, że najbliższy rok przyniesie kolejne konsekwentne wzrosty.
Największą poprawę zanotowano w statystykach wydajności krów mlecznych. Pr zeciętna war tość zwiększyła się o 1922 kg i osiągnęła ponad 8900 kg. Poziom ten zdecydowanie przewyższa średnią wydajność krów objętych oceną użytkowości mlecznej.
Arkadiusz Cyman
Zmiany produkcyjności krów objętych programem Zdrowa Krowa
24
1/2014
Zmiany produkcyjności krów objętych programem Zdrowa Krowa Co równie ważne, wzrost wyp r a c owa n o p r z y j e d n o c ze s ny m utrzymaniu parametrów surowca i zawartości składników odżywczych. Dzięki wytężonej pracy ekspertów
Spomleku, w 2012 roku Spółdzielnia uzyskała wiele litrów wysokiej jakości mleka. Uczestnicy konferencji zgodnie stwierdzili, że dużym sukcesem jest, przy tak istotnych wzrostach wydajności, utrzymanie korzystnej zawartości białka w badanym mleku – wynosi ona 3,46 proc. Przeciętna zawartość tłuszczu kształtowała się na poziomie 4,28 proc. Wyniki programu wskazują, że udział był dla rolników opłacalny. Pomimo nie zawsze korzystnych warunków zewnętrznych, sytuacja ekonomiczna badanej grupy gospodarstw poprawiła się – wskaźnik opłacalności produkcji wzrósł z 108 proc. do 116 proc. Przyczyniły się do tego zarówno wzrost wydajności, jak i atrakcyjne stawki wypłacane przez Spomlek, które znacząco przewyższają średnia krajową. W roku 2012 uśredniona cena litra mleka wynosiła od 1,22 zł do 1,42 zł przy kosztach jednostkowych 1,18 zł do 1,27 zł. Znaczenie dla do-
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
chodów gospodarstw ma również fakt, że zmniejszeniu uległ udział krów brakowanych z powodu jałowości. – Z ekonomicznego punktu widzenia oczywiście niezwykle ważne są statystyki ilości i jakości mleka, ale tak naprawdę najbardziej cieszy nas poprawa opłacalności produkcji. To dowód na to, że w stadach polskich rolników, także tych nieuczestniczących w naszym programie, tkwią jeszcze spore rezerwy. Oczywiście, ich uruchomienie wymaga wysiłku i wiedzy, w czym staramy się nieustannie pomagać naszym dostawcom – powiedziała Monika Grzeszuk, koordynator programu Zdrowa Krowa w SM Spomlek. M oż l i w o ś ć w y p r o d u ko w a n i a większej ilości mleka bez konieczności rozbudowy stada do dobra wiadomość w kontekście zniesienia kwot w 2015 r. Wielu rolników obawia się bowiem, że nie będą w stanie sprostać konieczności zakupu nowych sztuk, co pozwoliłoby im utrzymać dochody przy spodziewanych za rok obniżkach cen w skupie. – Odgórny system limitowania produkcji działał w pewnym stopniu demobilizująco na producentów i przetwórców. Zniesienie kwot dla wielu z nich może być impulsem do rozwoju, a jak pokazują wyniki programu Zdrowa Krowa, są ku temu różne możliwości. Nie będziemy zatem zaskoczeni, jeśli inne spółdzielnie pójdą w nasze ślady i zintensyfikują swoją współpracę z ho-
e-w ydanie do pobrania na:
dowcami. To równie dobre rozwiązanie jak pozyskiwanie nowych dostawców – podkreślił Edward Bajko, prezes zarządu SM Spomlek. Zdrowa Krowa jest programem skierowanym do hodowców bydła mlecznego. Jego głównym założeniem jest poprawa stanu zdrowia bydła mlecznego i ekonomiki produkcji, podnoszenie kwalifikacji rolników oraz upowszechnianie najnowszych osiągnięć naukowych w zakresie produkcji mleka. Bezpośrednio akcją objętych jest obecnie ponad 3 200 krów z 26 gospodarstw. Pomysłodawca i sponsor akcji – Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek z Radzynia Podlaskiego wspierana jest naukowo przez Instytut Weterynaryjny Państwowy Instytut Badawczy z Puław oraz Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a partnerem jest również Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka. W ramach projektu, w 2013 roku przeprowadzono m.in.: ponad 100 wizyt doradców żywieniowych z Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka, analizy ekonomiczne we wszystkich gospodarstwach grupy warsztatowej, usługę doradczą w ramach programu do kojarzeń DOKO, a także badanie - do końca roku planowane jest przebadanie blisko 1000 sztuk bydła. Jednym z celów programu na kolejne 12 miesięcy jest powołanie nowych grup warsztatowych w rejonie Radzynia Podlaskiego oraz Chojnic.
www.agro.apbiznes.pl
*** Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek z Radzynia Podlaskiego jest jednym z największych polskich producentów sera żółtego. W 2012 r. wyprodukowała blisko 17 000 ton serów typu holenderskiego i szwajcarskiego. Ponad 1/4 wyprodukowanych przez Spomlek serów znajduje odbiorców poza granicami Polski. Szczególnie silną pozycją Spółdzielnia cieszy się na rynku rosyjskim, dokąd eksportuje ponad 20 proc. produkcji. Firma jest jednocześnie jednym z filarów eksportu polskiego mleczarstwa do Rosji. Spółdzielnia znana jest przede wszystkim jako producent specjalizujący się w wytwarzaniu serów szlachetnych, wprowadzający na polski rynek nowe gatunki. Jako pierwsza w Polsce zaoferowała ser z oczkami (Radamer) oraz ser długodojrzewający (Bursztyn). Oprócz kilku gatunków serów żółtych, produkuje m.in. artykuły proszkowane (mleko, maślanka i serwatka), masło. Są one wytwarzane w czterech lokalizacjach: w głównym zakładzie produkcyjnym w Radzyniu Podlaskim oraz w oddziałach w Parczewie, Chojnicach i Młynarach (okolice Elbląga). SM Spomlek to ponad 100 lat tradycji spółdzielczości na ziemiach Polesia. Obecnie należy do ponad 1700 udziałowców, wśród których ponad 1200 osób to rolnicy indywidualni - dostawcy, a ponad 500 to pracownicy spółdzielni. Celem spółdzielni jest zarówno osiąganie optymalnych wyników finansowych, jak i zapewnienie możliwie najwyższych stawek za mleko o jak najwyższej jakości. Rocznie przerabia ponad 220 mln litrów mleka krowiego.
1/2014
25
mleczarstwo
raport
Polski handel zagraniczny artykułami mleczarskimi w latach 2003-2012 Polska jest znaczącym eksporterem netto produktów mlecznych, sprzedając za granicę ekwiwalent ok. 1/5 produkcji i ¼ kwoty dostaw mleka. Od momentu wejścia do Unii eksport przeżywa nieustanny wzrost - dynamika osłabła dopiero w 2008 r., a rok 2009 przyniósł gorsze wyniki sprzedaży wskutek ogólnoświatowej dekoniunktury (po całym roku wywóz zmalał wartościowo o ¼). Od 2010 roku ponownie obserwowane jest ożywienie zagranicznego handlu artykułami mleczarskimi. Podstawowymi produktami wywozu są sery i twarogi, mleko w proszku (zwłaszcza odłuszczone) oraz płynne mleko i śmietana; rozwój tego ostatniego segmentu był po przystąpieniu do UE najbardziej dynamiczny. Import jest niewielki i nie ma specjalnego wpływu na rynek.
I m p o n u j ą c y j e s t w z r o s t w a rtości wy wozu. W porównaniu d o 2 0 0 3 r o k u , w r e ko r d o w y m 2012 r. uzyskano ponad czterokrotnie większe wpływy (1,417 mld EUR). Po przystąpieniu Polski do Unii, państwa Wspólnoty stały się głównymi odbiorcami polskiego nabiału. Wynikało to z łatwego dostępu do Jednolitego Rynku w ramach tzw. handlu wewnątrzwspólnot owego. Czynnikiem pobudzającym wywóz do państw UE były panujące tam wyższe ceny. O ile jeszcze w 2003 r. eksport produktów mlecznych z Polski do ówczesnej UE-15 wynosił 132 mln EUR, co stanowiło 41% łącznej wartości wywozu mleczarskiego, o tyle już w 2004 roku wartość wzrosła blisko trzykrotnie do 387 mln EUR, a udział UE wyniósł 69%. Kolejne lata to dalszy wzrost eksportu
26
1/2014
Adam Bugała Starszy specjalista ds. rynku mleka i przetworów mlecznych FAMMU FAPA
Polski handel zagraniczny artykułami mleczarskimi, w mln EUR
i udziału państw Wspólnoty do 82% w 2009 roku. Z biegiem czasu rynki krajów trzecich (spoza Wspólnoty) wyraźnie traciły zatem znaczenie jako miejsca przeznaczenia produktów mlecznych z Polski, co obrazuje powyższy wykres. Tendencja ta odwróciła się w 2010 roku. Odnotowano wtedy niewielki wzrost znaczenia państw spoza UE w strukturze polskiego eksportu mleczarskiego do niemal 23%, głównie przez znaczny wzrost wywozu przetworów mlecznych do Rosji i zwyżkę wywozu OMP do Algierii i innych państw arabskich. W 2012 roku udział krajów Unii Europejskiej w eksporcie mleczarskim wyniósł 72,5% (w ujęciu wartościowym). Porównując eksport do UE-27 w roku 2012 z wywozem do państw Piętnastki w roku 2003 widać, że jego
wartość zwiększyła się aż 7,7 razy. Tempo wzrostu wywozu do państw UE było blisko dwukrotnie szybsze niż ogólna dynamika eksportu. Inne kierunki stały się siłą rzeczy drugorzędne, chociaż należy podkreślić istotną rolę niektórych państw arabskich jako odbiorców polskich produktów mlecznych. Do 2003 r. włącznie głównym partnerem była bowiem Algieria. Najważniejszym rynkiem zbytu dla polskich produktów mleczarskich są Niemcy. Przed akcesją ich udział w wartości wywozu wynosił tylko 8 i był mniejszy niż np. Holandii, jednak potem eksport zwiększał się ponadprzeciętnie. W 2004 r. Niemcy uzyskały 20% udział w wartości polskiego wywozu mleczarskiego, obecnie trafia tam około ¼ wartości całego polskiego eksportu mleczarskiego, a w 2012 roku wartość wywozu
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
Polski handel mleczarski od 2003 r. (mln EUR)
w tym kierunku była ponad ośmiokrotnie większa niż w 2003. Inni istotni partnerzy to Czechy, Włochy i Holandia.
Niewielki przywóz spoza UE wciąż maleje
Import mleczarski z UE i z pozostałych kierunków (mln EUR)
Struktura towarowa wywozu mleczarskiego w latach 2003-2012 (mln EUR)
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
W 2003 roku 82% wartości importowanych do polski produktów mleczarskich pochodziło z UE (przy wartości 41 mln EUR), w 2012 roku ich udział w strukturze polskiego importu mleczar skiego wynosił już 99,7% (przy wartości 472,04 mln EUR). Najważniejszym, czy wręcz dominującym partnerem są (tak jak w eksporcie) Niemcy, skąd kupujemy około połowy wszystkich artykułów mleczarskich z zagranicy. Mniej istotni partnerzy to Holandia, Litwa i Francja. Dostawcami niewielkich ilości produktów mleczarskich spoza UE są głównie światowi potentaci z Oceanii (Nowa Zelandia, Australia), a ostatnio także Szwajcaria, skąd importujemy głównie lody. Wcześniej artykułami o relatywnie największej roli w imporcie spoza UE były mleko w proszku i masło. Należy podkreślić, że import mleczarski nie ma specjalnego znaczenia dla rynku krajowego, a w wymianie z zagranicą notuje się stale dużą nadwyżkę handlową.
foto: chromastock
Eksport mleczarski do UE i w pozostałych kierunkach (mln EUR)
W strukturze towarowej handlu mleczarskiego Zarówno w eksporcie, jak i imporcie najważniejszą pozycją pozostają sery i twarogi, a ich udział w wartości wymiany wynosi w ostatnich latach 33-40%. Drugą istotną kategorią jest mleko w proszku, przede wszystkim odtłuszczone jego rola maleje w eksporcie, a rośnie w przywozie z UE. Mleko w proszku i serwatka to towary, gdzie udział państw UE jako odbiorców jest relatywnie mniejszy (na ogół 50-70% łącznej war tości w y wozu przy 80-100% w przypadku innych typów nabiału). Niebywały wzrost odnotowano natomiast w odniesieniu do wywozu płynnego mleka czy – zwłaszcza – śmietany. Sprzedaż tego towaru przed 2004 r. praktycznie nie istniała, natomiast po przystąpieniu do UE doszło do ogromnego wzrostu. Od 2005 r. płynne mleko i śmietana przynoszą 12-15% wpływów z eksportu mleczarskiego na Jednolity Rynek (13,1% w 2012 roku). Rośnie znaczenie eksportu jogurtów, kefirów itp. wyrobów, a mniej istotny jest wywóz masła. Wzrasta również przywóz i rola jogurtów i deserów.
1/2014
27
artykuł sponsorowany
mleczarstwo
aktualności
Bactoforce Poland
P r z y k u c h e n n y m s t o le
Piotr Augustyniak
– wnętrza i smaki kuchni śląskiej
Country Manager
Anna Grabińska-Szczęśniak
Ludzie najbardziej lubią w kuchni jeść. Jeśli jednak chodzi o sprzęty kuchenne, to największym sentymentem darzą kuchenny stół oraz dobre noże. Kuchnia kojarzy się z zapachami, poranną kawą, gorącą zupą i trudno sobie ją wyobrazić bez pieca czy wspomnianego już stołu. To znamienne, że właśnie stół bywa dla nas równocześnie ulubionym i niezbędnym sprzętem kuchennym. Tym bardziej zatem warto zainteresować się wystawą „Przy kuchennym stole – wnętrza i smaki kuchni śląskiej”, która 15 listopada 2013 roku zostanie otwarta w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu.
W
foto: archiwum autora
spółczesne korzystanie z kuchni różni się od tego z końca XIX lub początku XX wieku. Jednak jej postrzeganie w pewnym sensie jest wciąż takie samo. Około 150 lat temu dom, stanowiący ramy przestrzenne życia rodzinnego, urządzany był według obowiązującej w danej okolicy tradycji oraz według ówczesnej mody, co poniekąd sprawdza się i dziś. Jednak przez wiele wieków nie wprowadzano zasadniczych zmian w wystroju. Różnice głównie polegały na wielkości domu i ilości pomieszczeń, natomiast w mniejszym stopniu dotyczyły wyposażenia i rozmieszczenia sprzętów. Wypływały z ukształtowania terenu oraz zamożności właścicieli. We wnętrzach dwuizbowych, izba spełniała funkcję gospodarczą, mieszkalną, kulturową i towarzysko-reprezentacyjną. W izbie kuchennej przebywało się najwięcej. Przez lata kuchnia była sercem śląskiego domu. Miejscem, w którym nie tylko przygotowywało i spożywało się posiłki, w niej skupiało się całe życie rodzinne i sąsiedzkie. Tutaj domownicy spali, myli się, dzieci się uczyły, dziadkowie snuli opowieści przy ciepłym piecu, kobiety darły pierze. Z biegiem lat zmieniał się wystrój kuchni, a wiele dawnych sprzętów utraciło swoją pierwotną funkcję. Rodzina jednak nadal spotykała się i wciąż się spotyka podczas posiłku przy kuchennym stole. Ekspozycję wieńczy kuchnia nowoczesna, która zaprojektowana i przygotowana została przez IKEA. Choć przez lata to pomieszczenie tak bardzo się zmieniało, to przecież nadal jest ono sercem każdego domu i synonimem ogniska domowego. Dzięki współpracy Muzeum Górnośląskiego i IKEA Katowice na wystawie znalazła się właśnie kuchnia współczesna – nowoczesna, ciepła i funkcjonalna. W tym wydaniu jest ona znana i bliska niemal każdemu z nas, stąd tak dobrze uzupełnia ekspozycję. Jak przed laty, tak i dziś, wciąż chętnie siadamy na nowych stołkach, a wśród kolorowych akcesoriów rozmawiamy czy wspólnie gotujemy rolade, kluski ślonskie i modro kapusta.
28
zaprasza do współpracy
1/2014
F
irma Bactoforce oferuje niezależne inspekcje nowych linii procesowych i poszczególnych urządzeń przed odbiorem, w przypadku problemów jakościowych oraz profilaktyczne przeglądy w przemyśle spożywczym, biochemicznym i farmaceutycznym: • HigieneSafe Generalne przeglądy instalacji pod kątem wykrywania zagrożeń mikrobiologicznych, wad i higieny w liniach produkcyjnych. • TankSafe Inspekcje zbiorników procesowych, aseptycznych, tankosilosów, kotłów i wanien serowarskich, suszarni rozpyłowych, cystern pod kątem wykrywania mikropęknięć, weryfikacja procesów CIP.
• PastSafe Przeglądy wymienników ciepła bez konieczności ich rozbierania pod kątem zakażeń krzyżowych, pomiar czasów ogrzewania w procesach pasteryzacji i UHT. • PipeSafe Wideo-endoskopowe przeglądy rurociągów i miejsc niedostępnych (nieprawidłowe spawy i inne wady lub zagrożenia). • Troubleshooting Szybka lokalizacja problemów w instalacjach w sytuacjach kryzysowych (24-godzinny serwis). Nasze atuty: • Innowacyjne metody badań • Doświadczeni eksperci • Profesjonalny sprzęt diagnostyczny • S ystem raportowania R-Force dokumentacja online.
Specjalistyczny sprzęt i 24-godzinny serwis gwarantują szybkie rozwiązanie problemów jakościowych
Bactoforce Poland Sp. z o.o.
Niewykryte mikropęknięcia niewidoczne gołym okiem stanowią poważne zagrożenie mikrobiologiczne
Al. Marszałka Józefa Piłsudskiego 186 05-270 MARKI Tel/fax: +48 22 674 14 64 Tel.kom.: +48 796 260 910 poland@bactoforce.com www.bactoforce.com
fotorelacja z jubileuszu 15 lecia firmy
U
roczyste obchody XV lecia firmy CSK w Polsce na długo pozostaną w pamięci. Liczne grono zaproszonych Gości, Klientów i Współpracowników, gratulacje, prezenty, wzruszające chwile.
foto: APB
No i wspomnienia. Trudnych początków na raczkującym polskim rynku a później kolejnych spektakularnych sukcesów.
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
1/2014
29
mleczarstwo
fotorelacja
Troszkę historii Powstanie spółdzielczej firmy CSK Początek sprzedaży koncentratów bakteryjnych Nizostar Wybudowanie nowego zakładu w Ede Powstanie CSK food enrichment b.v. [Ltd] i scalenie produkcji NIZOSTAR Utworzenie biura doradczo-technologicznego w Polsce Nowe produkty o nazwie CesKa© Wybudowanie w Toruniu komory niskich temperatur –550C Uzyskanie z rąk Królowej Holandii tytułu „Firmy Królewskiej”
foto: APB
1905 1975 1982 1996 1998 2002 2003 2005
Oferta firmy Koncentraty bakteryjne dla przemysłu mleczarskiego Podpuszczka naturalna KALASE Koagulant mikrobiologiczny MILASE Barwniki: Annato, B-karoten Polioctany winylu i parafiny Dodatki do masła produkowanego metodą NIZO CaCl2 , Saletra, Lizozym (Afilact), Markery Stabilizatory
30
1/2014
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
Troszkę historii o CSK Poland 1998 1999 2000 2002 2003 2006 2007 2008
rejestracja firmy, wrzesień , Ostaszewo początek działalności eksportowej przeniesienie firmy do Torunia na ul. Marii Panny 13 nowa lokalizacja – ul. Polna 21 nowa komora niskich temperatur –550C zakup nowego obiektu przy ul. Polnej 140 A przeniesienie biura i magazynów na Polną 140 obchody 10 lecia firmy
€
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
Roczny obrót firmy
33 000 000
1/2014
31
mleczarstwo foto: chromastock
raport
Produkty z grupy używek mają duże znaczenie w polskim handlu rolno-spożywczym. Jeszcze w 2003 roku, a więc przed przystąpieniem Polski do UE, zdecydowanie przeważał import. Od 2004 roku polski handel zagraniczny używkami przeżywa rozkwit. Zarówno eksport, jak i import zwiększa się bardzo dynamicznie.
Polski handel zagraniczny używkami w latach 2003-2010 Przed akcesją w 2003 roku wartość przywozu kształtowała się na poziomie 621,1 mln EUR, w 2004 roku odnotowano 19,1% wzrost do wartości 739,7 mln EUR, w kolejnych latach import używek stale się powiększał i w 2012 roku osiągnął wartość ponad trzykrotnie wyższą niż w 2003 roku (2064,33 mln EUR). Po wejściu Polski do Unii jeszcze dynamiczniej wzrastała wartość eksportu używek, co w efekcie przełożyło się na poprawę salda z wymiany handlowej tej grupy produktów i osiąganie dodatniego bilansu z wymiany handlowej od 2009 roku. W 2003 roku
32
1/2014
Adam Bugała Starszy specjalista ds. rynku mleka i przetworów mlecznych FAMMU FAPA
Polski handel zagraniczny używkami od 1992 r. (mln EUR)
z Polski za granicę wywieziono używki o łącznej wartości 285,6 mln EUR, w 2004 roku wartość ta wzrosła o 44,8%, a w 2005 roku odnotowano rekordową (+53%) zwyżkę w skali roku. W kolejnych latach wartość wywozu cały czas wzrastała w tempie ok. 30% rocznie. Mniej dynamiczny wzrost odnotowano w ostatnich trzech latach (kolejno +12,8% w 2010 r., +16,5% w 2011 r. i +9,2% w 2012 r.). W 2012 roku eksport tej grupy towarów osiągnął wartość osiągającą niemal 2,6 mld EUR i była ona niespełna dziewięciokrotnie wyższa niż w 2003 roku.
Podstawowymi produktami wywozu są tytoń i wyroby tytoniowe oraz towary z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy”. Przede wszystkim rozwój segmentu tytoniu i wyrobów tytoniowych był po przystąpieniu do Unii najbardziej dynamiczny. W 2003 roku ich udział w strukturze wywozu używek kształtował się na poziomie niespełna 26% przy wartości zaledwie 83 mln EUR. Od 2004 roku systematycznie odnotowywane są zwyżki i w 2012 roku tytoń i wyroby tytoniowe stanowiły już niemal 57% wartości całego eksportu używek z Polski (przy wartości 1,45 mld EUR). Fakt akcesji Polski do UE miał również znaczący wpływ na strukturę geograficzną wywozu produktów tej kategorii. Jeszcze w 2003 roku ponad 22% eksportu wyrobów tytoniowych trafiało do Rosji, pozostałymi ważnymi rynkami były Czechy, Litwa, Ukraina oraz Węgry i Rumunia. Już od 2004 roku zaobserwowano wzrost wartości wysyłek do państw Unii Europejskiej, kiedy to niemal sześciokrotnie wzrosła wartość eksportu do Niemiec
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
Eksport używek do UE i w pozostałych kierunkach (mln EUR), udział procentowy UE
Struktura towarowa eksportu używek w latach 2003 - 2012 (mln EUR)
Import używek z UE i z pozostałych kierunków (mln EUR)
Struktura towarowa importu używek w latach 2003 - 2012 (mln EUR)
e-w ydanie do pobrania na:
www.agro.apbiznes.pl
i znacznie zmniejszyły się dostawy do Rosji. Nowymi głównymi rynkami dla tytoniu i wyrobów tytoniowych wywożonych z Polski stały się wtedy Francja, Niemcy i Węgry. Obecnie największe ilości wyrobów tytoniowych z Polski eksportuje się do Francji i Włoch (w 2012 r. łącznie ponad 37% całego wywozu produktów tej kategorii). Po wejściu Polski do UE odnotowano również istotne zmiany w strukturze odbiorców produktów z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy”. Przed akcesją głównym odbiorcą wyrobów tej kategorii z Polski były rynki wschodnie: gł. Ukraina, dokąd trafiało ponad 30% towarów z tej grupy, Rosja (22%), Rumunia oraz Serbia i Czarnogóra. Obecnie udział Ukrainy i Rosji w strukturze odbiorców kawy, kakao, herbaty i przypraw spadł do 6,1% - 6,3%, głównymi odbiorcami są natomiast Niemcy (19,9%) i Czechy (10,1%). Po wejściu Polski do Unii również w tej grupie towarów obserwowany jest wzrost wartości wywozu, jednak nie jest on tak dynamiczny jak w przypadku wyrobów tytoniowych i w 2012 roku z Polski wywieziono 4,5 razy więcej tych artykułów niż w 2003 roku. W omawianym okresie niemal dziesięciokrotnie natomiast zwiększyła się sprzedaż (reeksport) ziarna kawy z 26,78 mln EUR w 2003 roku do 262,2 mln EUR w 2012 roku, tym samym jej udział w strukturze wywozu produktów z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy” w ciągu dziewięciu lat wzrósł z 22% do 41%. Przywóz używek z państw UE był w 2012 roku ponadtrzykrotnie większy niż w ostatnim roku przed akcesją. W 2003 roku 48,9% wartości importowanych do polski produktów mleczarskich pochodziło z UE (przy wartości 303,9 mln EUR), w rekordowym 2008 roku ich udział w strukturze
polskiego importu mleczars kiego wynosił już 62,6% (przy wartości 916,9 mln EUR), obecnie 60,4% używek sprowadzanych do Polski pochodzi z krajów Unii Europejskiej (1246,16 mln EUR w 2012 r.). Niezmiennie od 2003 roku produkty z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy” są główną pozycją importu używek do Polski. W omawianym okresie ich udział w strukturze wahał się na poziomie od 44% do 58%. W 2003 roku ok. 43% sprowadzanych artykułów tej kategorii pochodziło z państw UE, głównie z Niemiec (19%), Hiszpanii (8%) i Wielkie j Brytanii (4%). Duże ilości sprowadzano z Wietnamu (15%), Indonezji (6%), Indii (4%) i Chin (3%). Po wejściu Polski do UE systematycznie notuje się wzrost wagi państw członkowskich UE w strukturze dostawców produktów z tej kategorii. W 2012 roku głównym dostawcą pozostały Niemcy, skąd pochodziło ponad 31,2% sprowadzanych produktów z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy”. Inni ważniejsi Unijni dostawcy to Holandia (8,2%), Wielka Brytania (3,7%), duże ilości kawy sprowadza się z Wybrzeża Kości Słoniowej, Wietnamu i Brazylii oraz Ekwadoru. Po przystąpieniu Polski do UE także w imporcie wyrobów tytoniowych wzrosła waga państw członkowskich. W 2003 roku zaledwie 27% importowanych do Polski wyrobów tytoniowych pochodziło z państw UE (przy wartości ok. 16 mln EUR), głównie z Francji i Włoch. Po akcesji ich rola systematycznie rosła i w 2012 roku z UE importowano do Polski tytoń i wyroby tytoniowe o łącznej wartości ok. 183,55 mln EUR (39,6% udział w strukturze), najwięcej z Niemiec i Francji. Głównym dostawcą produktów tej kategorii zarówno przed akcesją, jak i obecnie jest Brazylia.
1/2014
33
mleczarstwo
relacja
W
Euromlecz
konferencja mleczarstwa polskiego
foto: APB
Ciechocinku odbyła się kolejna edycja konferencji Euromlecz. Jak powiedział Zygmunt Zander, członek komitetu organizacyjnego „myśl jest taka, aby spotykać się, tworzyć aurę rodzinności a główny akcent kłaść na tematy bieżące”. W tym roku tematami bieżącymi były prelekcje medyczne dotyczące kardiologii, diagnostyki i terapii kręgosłupa a także energetyka odnawialna i ochrona środowiska w programach unijnych, urządzenia procesowe w gospodarce wodno-ściekowej oraz higiena powietrza w zakładzie produkcyjnym.
Wiktor Kolbowicz, prezes zarządu Kliniki „Pod Tężniami” występował w roli gospodarza spotkania. Serdecznie powitał zgromadzonych gości, życząc im dobrego wypoczynku w gościnnych progach kliniki.
reklama
Do Ciechocinka przyjechało ponad 70 uczestników wraz z osobami towarzyszącymi.
Zygmunt Zander w roli gospodarza spotkania czuł się dosłownie jak ryba w wodzie
Gorąca dyskusja o higienie powietrza w serowarstwie. Na zdjęciu: Piotr Laboga (Ecolab) tłumaczy technologiczne aspekty Cezaremu Sejdakowi (OSM Łowicz). Dyskusji przysłuchuje się Piotr Augustyniak (Bactoforce).
Jan Marjanowski (Marcor) z pasją tłumaczył zawiłości przygotowania wody dla potrzeb mleczarstwa. Na zdjęciu z przedstawicielami grupy producenckiej Pałuczanka.
Władysław Pietruch (Spomlek) w trakcie miłej pogawędki o finansowaniu inwestycji z Wiesławem Wasilewskim (BigPol). A.W.
k produktu Woda jako składnik produktu
Woda procesowa
a płucząca Woda płucząca
a Woda chłodnicza otłowa Woda kotłowa Woda pitna
Uzdatnianie wody w przemyśle spożywczym i napojowym
Bezpieczeństwo żywności. Właściwe uzdatnianie doradz wody ROW ATER oferuje Unikalne rozwiązania. Firma EUROWATER oferuje doradz rze urządzeń, przyczynia się do bezpieczeństwa wyborze żywności i tym samym two przy projektowaniu i doborze urządzeń, wyborze stanu zdrowia mentacji iludności. umów ser wiso materiałów, sterowania, dokumentacji i umów serwiso ywidualne wymagania wych dostosowanych pod indywidualne wymagania Mleczarnie, zakłady mięsne, drobiarskie, producenci klientów. alkoholi i napojów oraz inne zakłady przetwórstwa u. Firma spożywczego EUROW wymagają wody procesowej A wysokiej TER Uzdatnianie wody od 1936 roku. Firma EUROWATER e i technologie jakości. Woda chłodnicza, woda płucząca do i para tozapro posiada wiedzę, doświadczenie i technologie do zapro lnych niektóre stacji tylko przykłady wymagań uzdatniania w tej gałęzi przemysłu, jektowania najbardziej optymalnych stacji uzdatniania gdzie niezbędne jest dodatkowe oczyszczanie wody w wody. jednym lub wielu krokach.
Eurowater Sp. z o.o. Centrala Izabelin Tel.: +48 22 722 80 25 info@eurowater.pl www.eurowater.pl
Oddział Wrocław Tel.: +48 71 345 01 15
Oddział Gdańsk Tel.: +48 509 590 071
Airspexx
higiena powietrza w przemyśle spożywczym Airspexx to innowacyjna technologia dekontaminacji, która redukuje ilość szkodliwych mikroorganizmów w powietrzu. Airspexx może być dozowany w obszarze produkcji, pakowaczek��/�fillerów oraz pomieszczeń magazynowych i dojrzewalni, ciągle chroniąc produkt przed zakażeniem.
Airspexx to: • • • • •
Istotna redukcja drobnoustrojów w powietrzu Lepsza jakość produktu Mniejsze straty produkcyjne Mniej zwrotów z rynku Warunki „clean room”
Ecolab Sp. z o.o. ul. Opolska 100, 31-323 Kraków tel. 12 2616 100 www.ecolab.pl