AGRO industry 2013/1 by PROGRAFIKA

ISSN: 2083-0009

technika i technologia w przemyśle spożywczym

1/2013 (9) ZIMA

cena 54 PLN w tym 8% VAT

Nałęczów

fotorelacje

Elbląg

str. 28

technika – energia – środowisko temat numeru

str. 8

spis treści 7

Nie ma lepszej alternatywy niż mleczarstwo Rozmowa z Waldemarem Brosiem

Forum Technologii Serowarskich – fotorelacja

12 Rynek sera na Ukrainie. Możliwości eksportowe Jurij Szaguta

Aleksandra Wojnarowska

14 Zdrowa Krowa rośnie w siłę Arkadiusz Cyman 16 Mlekovita ma tańszy twaróg Aleksandra Wojnarowska 18 Żywieniowe, technologiczne i ekonomiczne aspekty produkcji serów typu holenderskiego o obniżonej zawartości tłuszczu dr hab. Antoni Pluta, dr Anna Berthold-Pluta 22 Sam wytłocz i rozdmuchaj Brian Dowler 24 Przypadek pewnej gorzelni Aleksandra Wojnarowska 26 Cudze chwalicie… Izabela Michalska 28 II Forum Technologii Serowarskich – fotorelacja 31 Kompania to ludzie Rozmowa z Jackiem Kopiejewskim 32 Optyczny pomiar zawartości 02 w instalacjach browarniczych Janusz Rozumecki 36 Złoto dla portera Rozmowa z Andrzejem Olkowskim 38 Subiektywny ranking porterów Rafał Kowalczyk 43 Browary Regionalne Jakubiak – co w trawie piszczy Aleksandra Wojnarowska 44 Rekordowe wyniki ECOMAX BIO® KWE – Technika Energetyczna Sp. z o.o.

redakcja@bitubi.pl

ranża spożywcza zmierzyć ma się w tym roku z wysokimi cenami surowców oraz ograniczoną siłą nabywczą konsumenta. Analitycy ostrzegają równocześnie, iż szanse na zrekompensowanie wyższych kosztów podwyżkami cen są niewielkie. Między innymi z tych powodów obserwujemy wzmożone zainteresowanie menadżerów obniżaniem kosztów produkcji. Systematycznie opisujemy poszczególne rozwiązania na naszych łamach. W tym numerze zapraszamy m.in. do odwiedzenia z nami gorzelni z biogazownią i kogeneracją. To prawdziwa przyjemność pisać o takich inwestycjach. Nasze pismo obchodzi właśnie drugie urodziny. Przez ten czas okrzepliśmy i nabraliśmy rumieńców. Udało nam się utrzymać na bardzo konkurencyjnym rynku. Szczególnie serdeczne podziękowania należą się naszym wiernym czytelnikom, stałym współpracownikom, członkom Rady Programowej a także reklamodawcom. Bez Waszego życzliwego wsparcia inicjatywa tak szalona, jak wydawanie branżowego pisma, nie byłaby w stanie się ziścić. To prawdziwa przyjemność – wydawać dla Państwa AgroINDUSTRY. Dziękujemy, że jesteście z nami i życzymy wszystkim Państwu wielu sukcesów w 2013 roku.

technika – energia – środowisko 47 Beztlenowe oczyszczanie scieków z zakładu przetwórstwa ziemniaków z wykorzystaniem powstajacego biogazu do produkcji prądu, ciepła i pary technologicznej – studium przypadku Ireneusz Plichta 51 Przemysł spożywczy w świetle raportów zrównoważonego rozwoju Janusz Turowski 53 Szanse dla przedsiebiorstw wynikajace z Ustawy o efektywnosci energetycznej – system Białych Certyfikatów Katarzyna Zaparty-Makówka 54 Zastosowanie metod eksploracji danych (data mining) do sterowania i diagnostyki procesów w przemyśle spożywczym Marcin Perzyk 55 Zagrożenia mikrobiologiczne płynące z wykorzystywania zielonej energii Małgorzata Gołoﬁt-Szymczak 59 Bezpieczenstwo pracy na linii granulowania kiełków i pyłów słodowych w Słodowni Soufflet Polska w Poznaniu Krzysztof Nowak 67 Realizacja termografii urządzeń energetycznych w Słodowni Soufflet Polska W Poznaniu Krzysztof Nowak

REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 redakcja@bitubi.pl

SEKRETARZ REDAKCJI Janusz Zakręta tel. 692 12 33 69

RADA PROGRAMOWA Bogdan Dróżdż (SGGW) Lech Maryniak Adam Pawełas (Carlsberg Polska) Ireneusz Plichta (ProEko) prof. Janusz Wojdalski (SGGW) prof. Zygmunt Zander (UWM)

DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl.

REDAKTOR NACZELNA Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517 DZIAŁ MARKETINGU tel. 535 566 506

PRACOWNIA GRAFICZNA PROGRAFIKA.com.pl

WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu s.c. ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 www.apbiznes.pl www.agro.apbiznes.pl

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik. Nakład: do 2 000 egzemplarzy

Azjatyckie mleczne potęgi

p ole c a

Co piąty litr mleka wytwarzany jest w państwach Unii Europejskiej, mimo tego na światowym rynku mleka odgrywa Europa coraz mniejsze znaczenie. Mimo podwyżek kwot mlecznych i decyzji o ich zniesieniu w 2015 roku, szacuje się, że europejska produkcja mleka w 2012 roku osiągnie poziom zbliżony do tego z roku 2007. Pałeczkę pierwszeństwa w produkcji mleka przejęła Azja (w której obręb wlicza się także Turcję). Rynek azjatycki wytwarza już ponad 33 % światowej produkcji, głównie dzięki dynamicznemu rozwojowi rynków Chin oraz Indii. Ten pierwszy w dalszym ciągu, mimo dynamicznego rozwoju produkcji, odczuwa wciąż niedosyt mleka, podczas gdy drugi staje się potencjalnie znaczącym eksporterem mleczarskich produktów.

23-24.01.

KON GRE S SŁU ŻB TEC HNI CZN YCH PRZ EMY SŁU SPO ŻYW CZE GO Wars zawa

or ganizat or: konferencje@bitubi.pl

p ole c

12-15.02. Techmilk

M ik oł aj ki

or ganizat or:

Owocowe produkty sokownicze z dziką różą „Dodatek soku z róży istotnie wpłynął na wzrost zawartości związków bioaktywnych w analizowanych smoothies (…). Smoothies zawierające dodatek różanego soku uzyskały także wysokie noty w ocenie organoleptycznej” – czytamy w katalogu II Konferencji „Róże owocowe w uprawie, przetwórstwie, żywieniu i ochronie zdrowia”. Cudze chwalicie, swego nie znacie, chciałoby się podsumować.

Wydz iał Inżyn ierii Produ kcji Uniwe rsytet Warm ińsko -Mazu rski

p ole c a

17-18.04. Dodatki i urządzenia do przemys łu owocowo-warzy wnego Warka or ganizat or: fructopol@fructopol.com.pl

p ole c

p ole c a

22-24.05. Sym poz jum KUP S

Jach ranka

or ganizat or: kups@kups.org.pl

1/2013

18-21.06.

Te ch ni ka i Te ch nolo gi a w Pr ze m yś le M le cz ar sk im Mr ąg ow o

or ganizat or: magd alen@ uwm.edu. pl

p ol

0,35%

eca

F or um P r o d u Te c h n olo gii k cji S p ir y t u s u

org ani zat konfe or: r encj e @ bi t u b i. p l

polskiego

generuje Grupa Żywiec

PKB

Całkowita wartość dodana generowana przez spółkę w 2011 r. przekroczyła 4,6 mld zł, a Grupa Żywiec i przedsiębiorstwa z powiązanych z nią branż wpłaciły do budżetu państwa 2,6 mld zł podatków. Za sprawą Grupy Żywiec pracę w 2011 r. miało w Polsce 41,3 tys. osób, przy czym na samą Grupę przypada 5,4 tys. zatrudnionych.

Mnóstwo jabłek w naszych chłodniach WAPA – Światowe Stowarzyszenie Producentów Jabłek Gruszek, opublikowało najnowsze dane dotyczące stanu zapasów jabłek i gruszek w krajach Unii Europejskiej. Listopadowe zapasy w unijnych magazynach to 3,173 mln ton jabłek oraz 479,8 tys. ton gruszek. Belgia jest liderem w przechowywaniu gruszek – w listopadzie 2012 roku stany magazynowe wynosiły tam 171 tys. ton tego owocu. Natomiast najwięcej jabłek przechowuje się w Polsce: 1,457 mln ton (stan na listopad 2012). W listopadzie 2011 r. mieliśmy w naszych chłodniach 1,253 mln ton jabłek.

p ole c a

3-6.09. ENE RGI A I ŚRODOW ISKO W MLE CZA RST WIE Lidzb ark Wels ki

or ganizat or: janusz.budny@uwm.edu.pl

Mlekovita triumfuje p ole c

W Rankingu Najcenniejszych Polskich Marek 2012 Mlekovita została uznana najcenniejszą marką produkcyjnego sektora gospodarki, poprawiając wynik z ubiegłego roku aż o dwie pozycje. To firma ze 100% kapitałem polskim, największa grupa mleczarska w Polsce oraz największy eksporter przemysłu mleczarskiego.

16-20.09. Drink tec

Według rankingu Rzeczpospolitej Mlekovita to najcenniejsza marka produkcyjnego sektora gospodarki i lider branży spożywczej, podzielonej na cztery branżowe kategorie (słodycze, napoje bezalkoholowe, alkohole i pozostałe produkty spożywcze). Pod względem wartości marka Mlekovita jest wyceniana na 1,3 mld złotych, czyli o 745 mln zł więcej niż przed sześcioma laty, co stanowi 134-procentowy wzrost wartości. W ogólnym Rankingu Najcenniejszych Polskich Marek 2012 marka zajęła 7. miejsce, będąc pierwszą marką mleczarską w zestawieniu.

M on ac hi um

Kto najlepiej płacił za mleko w 2011 p ole c

9-11.10. III FO RU M TE CH NO LO GI I BROWAR NI CZ YC H

or ganiz ator: ko nf er en cj e@ bi tu bi.p l

p ole c

21-2 3.10.

II F orum Tec hnologii Serow ars k ic h

El bl ąg or ganizat or: konfe rencj e@bi tubi. pl

OSM w Bieruniu to, według Listy Najlepszych i Największych Spółdzielni Mleczarskich, opublikowanego przez Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich, spółdzielnia, która w 2011 roku najlepiej płaciła za mleko. Na podium znalazły się również OSM w Giżycku ex aequo z OSM w Sierpcu oraz SM Mlekovita ex aequo z SM Garwolin.

1/2013

III Konferencja Techniczna

Nowoczesne Kotłownie. Inwestycje, Modernizacje i Bezpieczeństwo 28-29 marca 2013 – Hotel Villa Verde, Zawiercie – Jurajski Park Krajobrazowy

czas na zmiany W programie konferencji: • Panele dyskusyjne i tematyczne. • Referaty i prezentacje specjalistyczne. • Case studies. • Techniczne wycieczki na wybrane instalacje. Tematyka paneli: • Inwestycje w skojarzone uk³ady przetwarzania energii. Czy wszêdzie maj¹ sens? • Technologie rewitalizacji istniej¹cych instalacji kot³owych ma³ej i œredniej mocy • Instalacje ochrony œrodowiska dla jednostek kot³owych w œwietle aktualnych i przysz³ych wymagañ. • Poprawa efektywnoœci pracy urz¹dzeñ i systemów pomocniczych • Bezpieczeñstwo pracy jednostek kot³owych w odniesieniu do zastosowanych paliw Uczestnicy konferencji: Przedstawiciele ciepłowni i elektrociepłowni komunalnych i przemysłowych (min. przemysł spożywczy, chemiczny, wydobywczy, włókienniczy, pts, ceramiczny, papierniczy, drzewny, maszynowy) – odpowiedzialni za instalacje kotłowe, systemy spalania i podawania paliwa, utrzymania ruchu kotłów, remonty i modernizację oraz rozwój i inwestycje. Specjaliści z biur projektowych, jednostek naukowo-badawczych i firm doradczych. Dostawcy technologii i rozwiązań technicznych a także firmy realizujące inwestycje „pod klucz”.

Aktualny program na www.apbiznes.pl

Nie ma lepszej alternatywy niż mleczarstwo Waldemar Broś

Panie Prezesie. Jak widzi pan przyszłość małych regionalnych mleczarni? Jest zapotrzebowanie na regionalne produkty, ale one powinny być naprawdę regionalne tak, że nie można ich kupić gdzie indziej. Na tym polega ich siła. Konkurowanie z największymi, szczególnie ceną, nie skończy się dobrze.

Mimo wszystko potrzebna jest dalsza koncentracja sektora? Koncentracja w sferze produkcji mleka surowego wyprzedziła w Polsce znacznie koncentrację w sferze przetwórstwa mleka. Rolnicy sami odczytali oczywiste sygnały że niezbędne jest obniżanie kosztów jednostkowych. Od czasu wejścia w struktury unijne zwiększyliśmy w Polsce przerób mleka o 25%, czyli o dwa miliardy litrów, tymczasem ilość gospodarstw rolnych produkujących mleko zmniejszyła się z 485 do 157 tysięcy.

e-w ydanie do pobrania na:

I te sto pięćdziesiąt tysięcy przekroczyło jeszcze kwotę mleczną przyznaną nam na rok 2012! Popyt na mleko rośnie, polskie zakłady mają niewykorzystane moce produkcyjne, jesteśmy w przededniu odejścia od kwotowania. Na dodatek Unia jako całość wyprodukowała mleka mniej niż było w planie. Moim zdaniem naliczanie i egzekucja opłat powinny następować po stwierdzeniu przekroczenia sumy kwot krajowych w Unii Europejskiej i dopiero w takim przypadku dalej, w odniesieniu do krajów członkowskich przekraczających swoje kwoty krajowe. Z drugiej strony widać wyraźnie, że „stara” Unia się zabezpieczyła –ich kwoty są tak wysokie, że mogą spać spokojnie. No, może poza Włochami. Liczę na to, że ci którzy negocjowali wysokość naszych kwot, dziś przynajmniej w skrytości ducha, będą w stanie przyznać się do poważnego błędu wobec naszego sektora!

www.agro.apbiznes.pl

prezes Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich

Z Waldemarem Brosiem, prezesem Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich, rozmawia Aleksandra Wojnarowska

A jak widzi pan przyszłość sektora spółdzielczego w polskim mleczarstwie? Na najbliższe 50 lat nie ma lepszej alternatywy dla producentów i przetwórców. W dalszym ciągu 75% rynku należy do spółdzielni mleczarskich. Zakupy i przemieszczenia następują głównie pomiędzy prywatnym kapitałem polskim i zagranicznych, rzadko dotyczą spółdzielczości. Jestem też przekonany że historia zatoczy koło i tam, gdzie powstały grupy producenckie, po 5. latach finansowania i po zniesieniu kwot mlecznych powstaną ponownie spółdzielnie.

Życzenia na rok 2013? Aby nasze rządy próbowały, poprzez zastosowanie odpowiednich instrumentów, czuwać nad niepohamowanym tempem wzrostu cen czynników produkcji tj. energii czy sprzętu rolniczego.

Dziękuję za rozmowę.

1/2013

mleczarstwo

fotorelacja

Już dziś

zapraszamy

na:

które odbędzie się 21-23 października 2013

Elblągu

Zasmakuj w Mlekovicie Nowe sery twarogowe z MLEKOVITY w dwóch kształtach: „klinku” oraz tzw. „stadionie” to innowacyjne sery twarogowe, zachowujące to, co w mleku najcenniejsze: wyjątkowe bogactwo białka, witamin i składników mineralnych. Są smaczne i lekkostrawne, stanowią podstawę każdej zbilansowanej diety. Doskonałe zarówno na codzienne kanapki, do tradycyjnych pierogów, naleśników, jak również do smakowitych ciast i deserów. W formie „stadion” oferowane są w 200-gramowym wariancie półtłustym, a w tradycyjnej formie „klinka” w porcji 230 g w trzech opcjach: chudej, półtłustej i tłustej. Dostępne w poręcznych, stabilnych opakowaniach z wygodną opcją wielokrotnego otwierania i zamykania pozwalają dłużej cieszyć się oryginalnym smakiem i świeżością twarogu. Najświeższe propozycje MLEKOVITY produkowane są na najnowocześniejszej na świecie linii do produkcji twarogu formowanego. W tym rozwiązaniu linia technologiczna jest pozbawiona form, a więc również całego szeregu urządzeń do ich obsługi. Cykl formowania i prasowania 24 klinków trwa 20 sekund (co sekundę powstaje jeden klinek). W dotychczasowej technologii czas ten wynosił dwie godziny. Zapakowanie sera twarogowego natychmiast po sformowaniu „na ciepło” (w temp. 35°C) zapewnia dłuższą świeżość i smakowitość gotowego produktu. Jednocześnie oferowane przez MLEKOVITĘ twarogi w formie „klinka” i „stadionu” są przyjazne środowisku.

www.mlekovita.com.pl

mleczarstwo

rynek

Rynek sera na Ukrainie Możliwości eksportowe

Ukraiński rynek sera podpuszczkowego twardego w ostatnich latach istotnie się zmienił. Główne zmiany zaszły w asortymencie, przeobrażenia zachodzą także w samej branży, która ulega konsolidacji wokół głównych graczy rynkowych. Rośnie aktywność zagranicznych producentów. Jednocześnie ukraińscy producenci są mocno uzależnieni od eksportu swoich produktów do państw Unii Celnej (Rosji, Kazachstanu i Białorusi). Podejmując decyzję o eksporcie na rynek ukraiński należy uwzględnić występujące na nim ryzyko rynkowe oraz zewnętrzne i wewnętrzne siły, które wpływają na otoczenie konkurencyjne, w tym głównych graczy na danym rynku. Ryzyka można podzielić na kilka kategorii. Czynniki polityczne Ukraina znajduje się obecnie w „ogniu krzyżowym” pomiędzy dwoma silnymi geopolitycznymi ośrodkami – Unią Europejską oraz Rosją. Każdy z nich wywiera na Ukrainę ogromną presję, używając niemalże wszelkich dostępnych środków, mających doprowadzić do powiązania Ukrainy ze sobą. Rozwój mlekodajnego rynku Ukrainy zależy w głównej mierze od rozstrzygnięcia politycznego i ekonomicznego oferty Rosji w zakresie przyłączenia się do Unii Celnej. Brak decyzji wpływa na znaczne ograniczenia eksportu ukraińskich produktów i tym samym przyczynia się do zaostrzenia konkurencji na jej wewnętrznym rynku. Przyłączenie do Unii Celnej w przypadku Ukrainy wydaje się słusznym kierunkiem. W perspektywie długoterminowej eksporterzy z UE na

1/2013

Jurij Szaguta Kancelaria doradcza SZAGUTA www.szaguta.com

Współczesne technologie i najnowszy sprzęt pozwalają masowo przerabiać słabej jakości mleko na twarde sery podpuszczkowe. Jednak przy produkcji serów z jasno określonymi cechami gatunkowymi np. serów szwajcarskich konieczne jest selekcjonowanie surowca

rynek ukraiński będą musieli dostosować się do nowych wymogów i ograniczeń, jakie niesie ze sobą Unia Celna. Tym samym wewnętrzny rynek ukraiński ma szanse na większą stabilność i regulację podaży i popytu, przy wykorzystaniu Unii Celnej do redukcji nadwyżek.

Kursy walutowe W pr z ypadku uchwał y r ządu o dewaluacji waluty możliwe jest zwiększenie konkurencji ukraińskich serów w stosunku do serów importowanych. W marcu 2012 roku Bank Narodowy Ukrainy przeprowadził „miękką” dewaluację hrywny (z 8,0 do 8, 15 hrn. za dolar). Podobne działania świadczyły o tym, że bank chciał uniknąć drastycznych kursowych skoków. Miękka dewaluacja ma na celu przygotowanie gruntu pod wprowadzenie elastycznego wymiennego kursu na poziomie oczekiwań rynku – blisko 8,5 hrn. za 1 dolara.

Korupcja W 2011 r. Organizacja GRECO – grupa państw ds. przeciwdziałania korupcji Rady Europy – odnotowała niepowodzenie Ukrainy w podejmowanych działaniach prawodawczych

zmierzających do walki z korupcją a także niezgodność z europejskimi standardami walki z korupcją. Ponadto w pierwszych trzech miesiącach 2012 roku Międzynarodowa Organizacja Obrony Praw Człowieka Freedom House odnotowała dalsze pogorszenie się sytuacji dotyczącej korupcji na Ukrainie. W kwietniu 2012 r. podjęto uchwałę „O zasadach zapobiegania i przeciwdziałania korupcji”. Według słów prezydenta Ukrainy dokument ma uwzględniać liczne propozycje przedstawicieli międzynarodowych organizacji i światowe doświadczenie. Eksperci zauważają jego postępowość, podkreślając jednocześnie że niektóre normy wymagają udoskonalenia. Długotrwałe istnienie korupcyjnej składowej w biznesie daje przyzwolenie dla stosowania tych złych praktyk dotychczasowym graczom. Uzyskują tym samym przewagę konkurencyjną nad nowymi uczestnikami rynku, przede wszystkim zagranicznymi.

Rynek dostawców surowca Główne problemy przetwórców mleka na Ukrainie wynikają z niskiej jakości surowca. Około 70% mleka na Ukrainie

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

pozyskiwane jest od małych rodzinnych gospodarstw. Przy tak rozdrobnionej strukturze producentów praktycznie niemożliwe się staje pozyskanie dobrej jakości surowca. Współczesne technologie i najnowszy sprzęt pozwalają masowo przerabiać to słabej jakości mleko na twarde sery podpuszczkowe. Jednak przy produkcji serów z jasno określonymi cechami gatunkowymi np. serów szwajcarskich konieczne jest selekcjonowanie surowca. Z drugiej strony dotychczasowe rynki zbytu serów ukraińskich, akceptujące ich słabą jakość, nie wymusiły na ich producentach zmian czy poprawy. „Chroniczna” wada jakościowa surowca musiała w końcu zaciążyć na relacji ceny do jakości produktu. Niska jakość serów rodzimych otworzyła szerokie możliwości importerom i w konsekwencji przyczyniła się do trudnej sytuacji producentów ukraińskich, wynikającej ze zwiększenia konkurencji na rynku. Dopóki rynek rosyjski wchłaniał wszelkie nadwyżki - nie było problemu. Jednak ostatnie wydarzenia na rynkach Unii Celnej (wielokrotne w ciągu 2012 r. zamknięcie eksportu dla kluczowych serowarskich przedsiębiorstw Ukrainy) doprowadziły do znacznego wzrostu wewnętrznej konkurencji i nadmiaru surowca. Mniejsi producenci nie wytrzymali konkurencji – wielu z nich ogłosiło upadłość. Od początku 2012 roku produkcja mleka w rolniczych przedsiębiorstwach powiększyła się o 14,7%. Ukraińscy przetwórcy zmniejszają udział małych gospodarstw produkujących mleko i przechodzą na surowiec z dużych gospodarstw. Jednak problem małych gospodarstw, jako realnych uczestników surowcowego rynku, nie zniknie - rząd nie może pozwolić sobie na doprowadzenie do ruiny licznego elektoratu. W rezultacie słaba jakość surowca pozostanie.

e-w ydanie do pobrania na:

Konkurencja Na dzień dzisiejszy na rynku Ukrainy istnieje blisko 200 przedsiębiorstw produkujących sery, przy czym udział dużych firm jest dosyć wysoki. Dziś dziesiątka największych graczy rynku wytwarza blisko 75% sera w Ukrainie. Trzech największych producentów w zeszłym roku wyprodukowało 50% całej produkcji twardego sera w kraju. Ilość producentów na ukraińskim rynku sera zmniejsza się. Oprócz ukraińskich graczy, na rynku obecne są również zagraniczne firmy – importerzy. Ich obecność systematycznie umacnia się po wstąpieniu Ukrainy do WTO. Firmy z Polski, Holandii, Francji są bardzo aktywne na rynku. Specjalizują się one w serach typu szwajcarskiego, w małym stopniu przeciwstawionych krajowym produktom. Największą obecność polskich producentów obserwuje się w przygranicznych miastach, gdzie są głównie przemytnicze dostawy. Przedsiębiorstwa z Białorusi powiększają swoją obecność w nieznacznym stopniu. Wynik dzisiejszych rosyjsko-ukraińskich i rosyjsko-białoruskich serowych wojen jest bardzo ważny dla zrozumienia rozwoju konkurencji na rynku Ukrainy. Staje się sprawą oczywistą, że rosyjscy producenci i przetwórcy mleka chcą pozbywać się konkurentów. Wielu analityków uważa, że prędzej czy później to się stanie. Nawet w przypadku wstępu Ukrainy do Unii Celnej.

Władza konsumentów Przeciętny Ukrainiec zjada rocznie blisko 3,4 kg sera. Jeśli posłużyć się europejskim systemem wyliczeń z uwzględnieniem przeróżnych serów i deserów, to realne średnioroczne spożycie sera i innych wyrobów w 2011 roku na Ukrainie wyniosło blisko 5 kg per capita. Jeśli uwzględniać spożycie serów

www.agro.apbiznes.pl

Firmy z Polski, Holandii, Francji są bardzo aktywne na ukraińskim rynku. Specjalizują się one w serach typu szwajcarskiego, w małym stopniu przeciwstawionych krajowym produktom. Największą obecność polskich producentów obserwuje się w przygranicznych miastach, gdzie są głównie przemytnicze dostawy

z bazaru, to cyfra może urosnąć do 10 kg. Spożycie twardego sera analitycy oceniają na 2 kg per capita, przy czym jego spożycie jest skupione w miastach. Ukraina zajmuje jedno z ostatnich miejsc w Europie pod względem wielkości spożycia produktów mleczarskich. Średnio statystyczny Ukrainiec co roku spożywa blisko 205 kg mleka. Zdaniem fachowców, wzrost spożycia wyrobów mleczarskich jest mało prawdopodobny. Chociaż zmiana asortymentu serów stała się realnym procesem – udział tradycyjnych serów typu rosyjskiego stanowczo zniżkuje.

Warto zapamiętać Kontynuacja eksportowej izolacji Ukrainy z krajów bloku Unii Celnej doprowadzi do dogłębnej przebudowy wewnętrznego rynku sera i do pojawienia się dużych rodzimych graczy, zorientowanych na ten rynek. Problemy surowcowe będą rozwiązywały się stopniowo. Prawdopodobnie Ukraina jest w stanie powrócić na pozycję światowego serowego lidera w eksporcie. Importerzy mogą liczyć na poważny sukces na rynku Ukrainy w segmencie premium serów podpuszczkowych, wykorzystując nierozstrzygnięty problem jakości surowca. Dewaluacja hrywny może przeszkodzić realizacji tych planów. Wstęp Ukrainy do Unii Celnej zwiększy możliwości importerów.

1/2013

Zdrowa Krowa rośnie w siłę Rok intensywnej pracy podsumowali naukowcy i rolnicy uczestniczący w programie Zdrowa Krowa. Podczas II Ogólnopolskiego Forum Ekspertów i Hodowców Bydła Mlecznego mówili m. in. o genetyce, ekonomice produkcji rolnej oraz jakości mleka. W mijającym roku w projekcie zintensyfikowano działania o charakterze warsztatowym, co bardzo szybko przekłada się na konkretne rezultaty. Program Zdrowa Krowa nieustannie udowodnia, że drogą do sukcesu jest wymiana doświadczeń między naukowcami i ekspertami a hodowcami. W Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego spotkali się więc nie tylko przedstawiciele instytucji i ośrodków badawczych zaangażowanych w jego realizację, ale również sami uczestnicy grup warsztatowych. Obok inicjatora programu – Spółdzielczej Mleczarni Spomlek, reprezentowane były także: SGGW, Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, Polska Federacja Hodowców Bydła Mlecznego i Producentów Mleka. Na początku zeszłego roku programem objętych było 30 rolników, obecnie Zdrowa Krowa współpracuje już z 48 hodowcami. Większość gospodarstw objętych programem została przebadana pod kątem stanu zdrowia stad oraz ekonomiki produkcji. Zrealizowano m. in. monitoring IBR/IPV i BVD/MD wraz ze zbadaniem nowych sztuk wprowadzanych do stad, przeprowadzono ankiety ekonomiczne i zaoferowano usługi doradztwa żywieniowego. W oparciu o wyniki przeprowadzonych badań, każdy rolnik otrzymał od ekspertów z SGGW zestaw indywidualnych rekomendacji, których wdrożenie przyniesie wyraźną poprawę sytuacji.

1/2013

Arkadiusz Cyman

Hodowcy są bardzo zainteresowani naszym programem, coraz więcej osób korzysta nie tylko z rezultatów badań i dostarczanej wiedzy, ale są również zainteresowani bezpośrednim dołączeniem do grup warsztatowych. Oznacza to, że rolnicy szukają rozwiązań, dzięki którym mogą poprawić zarówno wydajność produkcji, jak i kondycję swoich zwierząt. A my dzięki wspólnej pracy możemy im te rozwiązania skutecznie dostarczać – podkreśla Monika Grzeszuk, koordynator programu Zdrowa Krowa z SM Spomlek. Obok rozwoju ekonomicznego gospodarstw produkcyjnych, drugim celem programu jest poprawa stanu zdrowotnego bydła mlecznego. W tym celu przeprowadzane są

badania w kierunku IBR/IPV i BVD/MD, które pozwalają wykrywać problemy weterynaryjne w stadach krów mlecznych i dzięki temu zapobiegać ich rozszerzaniu. Stan zdrowia stada zależy również w dużej mierze od jakości jego żywienia, dlatego w ramach Zdrowej Krowy prowadzone jest też doradztwo żywieniowe. W 2012 roku Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka wykonała łącznie około 60 wizyt związanych z tym zagadnieniem oraz minimum dwukrotnie przebadała pasze w gospodarstwach. Dzięki tym działaniom zaobserwowano wzrost jakość mleka oraz wydajności produkcji, a co za tym idzie, kwot wypłacanych rolnikom za dostarczony surowiec. Nowocześni hodowcy coraz częściej zwracają uwagę na postęp genetyczny w stadzie. Często zmierzają się z pytaniem co wybrać, aby efekty pracy hodowlanej były jak najlepsze. Naprzeciw tym pytaniom i niejednokrotnie trudnym wyborom wyszła Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka, udostępniając im specjalistyczny program do kojarzeń DOKO. Rolnicy otrzymali możliwość współpracy z selekcjonerami z PFHBiPM, a DOKO pozwala na przeprowadzenie w wybranych gospodarstwach optymalizacji doboru buhajów do kojarzenia na podstawie wartości hodowlanych dla poszczególnych cech, a nie wartości fenotypowych (np. wydajności mleka w laktacjach). Dzięki temu efekty pracy hodowlanej będą jeszcze większe. Na przyszły rok Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek planuje w ramach programu Zdrowa Krowa dalsze badania naukowe, rozbudowywanie portalu ZdrowaKrowa. pl oraz rozszerzanie współpracy na nowe gospodarstwa.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

paTrONaT mEDIaLNy

Mlekovita

mleczarstwo

relacja

ma tańszy

twaróg

Linie technologiczne do produkcji twarogu tradycyjnego bazują na prasowaniu masy twarogowej. System wymaga użycia tzw. form oraz urządzeń do ich obsługi i mycia. Prezes Dariusz Sapiński od lat pracuje usilnie nad obniżaniem kosztów produkcji aby „dostarczyć Polakom taniego białka”. Nie dziwi zatem że to on pierwszy w Polsce kupił nowoczesną linię produkcyjną, produkującą twaróg bez użycia form.

W stosunku do najnowszych rozwiązań tego typu, linia charakteryzuje się kilkakrotnie mniejszym zużyciem wody, pary, energii elektrycznej i emisji ścieków. Pozwala zatem produkować taniej. Jakość Twaróg pakowany jest bezpośrednio po uformowaniu „na ciepło”. W związku z tym jego kontakt z powietrzem ogranicza się do zaledwie 20 sekund, podczas gdy w dotychczasowych rozwiązaniach czas ten mógł trwać od kilku minut do nawet czterech godzin. Zastosowany system podciśnieniowego prasowania serwatki wyeliminował zagrożenie związane z ewentualnym kontaktem z serwatką i zarażenia bakteriofagami. Podciśnieniowy system prasowania pozwala również na regulację zawartości wody w gotowym wyrobie. Sprytna linia Kompaktowa zwarta konstrukcja pozwala na zainstalowanie linii na

Aleksandra Wojnarowska AGROindustry

Prezes Dariusz Sapiński dokonał uroczystego otwarcia linii

Na uroczystość przybyli kontrahenci Mlekovity z całego świata

niewielkiej powierzchni. Do obsługi całej instalacji z wyłączeniem pakowania potrzebnych jest dwóch operatorów na zmianę. Modułowy system budowy linii pozwala na jej rozbudowę. Rozwiązanie pozwala na regulację wagi

1/2013

gotowego produktu z zachowaniem standardu masy dla całej partii produktu, np. nominalna waga 250g, pod potrzeby klientów może być regulowana w zakresie 180-370g.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

mleczarstwo

serowarstwo

Żywieniowe, technologiczne i ekonomiczne aspekty produkcji serów typu holenderskiego o obniżonej zawartości tłuszczu Sery podpuszczkowe stanowią jeden z podstawowych produktów diety większości ludzi w krajach klimatu umiarkowanego. Wynika to zarówno z niezwykłej ich różnorodności, jak i wysokiej wartości odżywczej. W Polsce spożywa się około 4,5 kg serów podpuszczkowych i 7,0 kg serów kwasowych (twarogowych) na osobę rocznie. Sery podpuszczkowe zawierają ponad 8-krotnie więcej niż sery twarogowe bardzo dobrze przyswajalnego wapnia. Spożycie serów podpuszczkowych w krajach zachodnich wynosi około 16-18 kg/osobę/rok, natomiast spożycie serów twarogowych jest niewielkie. Tradycja kulinarna i przyzwyczajenia smakowe warunkują wysokie spożycie serów twarogowych w Polsce i innych krajach środkowo-wschodniej Europy. Jednak dla konsumentów ze względów żywieniowych (bardzo wysoka zawartość wapnia, brak laktozy i alergenności) i ekonomicznych (wysoka zawartość składników suchej masy mleka) korzystniej byłoby spożywać więcej serów podpuszczkowych. Przy 50% niedoborach wapnia w przeciętnej diecie Polaków spożycie dziennie 1-2 plasterków sera podpuszczkowego rozwiązałoby nie tylko problemy zdrowia całego społeczeństwa, ale również problem tzw. „nadwyżek produkcji” mleka w Polsce. Społeczne koszty leczenia zaburzeń i chorób spowodowanych drastycznymi niedoborami wapnia w diecie Polaków są niewspółmiernie wyższe niż koszty promocji spożycia produktów mlecznych, w tym serów, jako najlepszego źródła wapnia. Na rynku krajowym najbardziej popularne wśród serów podpuszczkowych są sery typu holenderskiego (edamski,

1/2013

gouda, podlaski itp.), które pomimo wielu niewątpliwych zalet, zawierają 25-28% tłuszczu, a co za tym idzie cechuje je również wysoka kaloryczność i zawartość cholesterolu. Z tego względu osoby z nadwagą, mające problemy z chorobami układu krążenia lub cierpiące na chorobę dr hab. miażdżycową nie powinny ich spożywać Antoni Pluta, w nadmiernych ilościach. Dodatkowo dr Anna Bertholdpanująca moda na produkty dietetycz-Pluta ne, zła opinia o tłuszczu mlecznym Szkoła Główna i obawa przed nadwagą, nie sprzyjają Gospodarstwa wzrostowi popytu na pełnotłuste sery Wiejskiego w Warszawie, Katedra podpuszczkowe. Tłuszcz mleczny ma wiele zalet żywieniowych i ograniczanie Biotechnologii, Mikrobiologii i Oceny jego spożycia nie wydaje się najbardziej słusznym kierunkiem, jednak obiegowe Żywności, Zakład Biotechnologii Mleka opinie i rynek wymuszają produkcję artykułów mlecznych o zmniejszonej zawartości tłuszczu. Problemy z opracowaniem właściwego procesu produkcji serów typu holenderskiego o obniżonej o 30-50% zawartości tłuszczu w stosunku do sera pełnotłustego związane są z powstawaniem wielu wad gotowego produktu, takich jak zbyt duża twardość, kruchość, ziarnistość lub gumowatość, a smak i zapach tych serów określany jest często jako pusty i mało wyraźny. Badania nad otrzymywaniem serów podpuszczkowych niskotłuszczowych, prowadzone na świecie od wielu lat,

dotyczą najczęściej serów Cheddar i Mozzarella, których spożycie w Polsce jest znikome. Tylko nieliczne publikacje dotyczą niskotłuszczowych serów typu holenderskiego. Z danych literaturowych, jak i z doświadczeń krajowych producentów serów o obniżonej zawartości tłuszczu wynika, że można otrzymywać dobrej jakości sery nawet przy 50%owym zmniejszeniu zawartości tłuszczu w stosunku do ich pełnotłustych odpowiedników, co wymaga odpowiednich zmian procesu technologicznego. Pomimo licznych argumentów, dla których powinien następować szybki wzrost spożycia serów niskotłuszczowych typu holenderskiego, na rynku krajowym jak i rynkach zagranicznych nie ma serów tego typu, gdyż ser taki zgodnie z Codex Alimentarius powinien zawierać poniżej 10% tłuszczu w suchej masie. Według tych wymagań bardzo trudno jest otrzymać ser niskotłuszczowy typu holenderskiego, gdyż w wartości bezwzględnej powinien on zawierać poniżej 5% tłuszczu przy 50%-owej zawartości suchej masy. Ser taki będzie miał wyraźnie odbiegające od pełnotłustego i raczej nie akceptowane przez konsumentów cechy organoleptyczne. Pojęcie sera niskotłuszczowego jest najczęściej nadużywane. Można wyprodukować sery typu holenderskiego

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Wzrost zawartości wody w serach podpuszczkowych o zmniejszonej zawartości tłuszczu poprawia teksturę i cechy organoleptyczne, dzięki czemu stają się one bardziej zbliżone do serów pełnotłustych

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

o 13-15% zawartości tłuszczu i dobrych cechach organoleptycznych, natomiast dalsze obniżanie zawartości tłuszczu wyraźnie odbija się na pogorszeniu cech organoleptycznych. Generalnie w kraju zawar tość tłuszczu w serach deklarowana jest w przeliczeniu na suchą masę, co z punktu widzenia przeciętnego konsumenta jest kompletnie niezrozumiałe i raczej zniechęcające do zakupu serów, gdyż zawartość tłuszczu 45-60% w s.m. (suchej masie) jest często mylnie interpretowana jako zawartość tłuszczu ogółem, chociaż ta wynosi na ogół 25-27% tłuszczu. Również podział serów ze względu na zawartość tłuszczu zarówno w normach Codex Alimentarius, jak i w dawnych Polskich Normach, oparty jest na zawartości tłuszczu w suchej masie, co nie przyczynia się do korzystnego postrzegania serów, a w szczególności tych o niskiej zawartości tłuszczu. Na przykład ser o 10% zawartości tłuszczu i 30% zawartości s.m. będzie miał tyle samo tłuszczu w s.m., co ser o 20% zawartości tłuszczu i 60% zawartości s.m. Z powyższych względów, jak również biorąc pod uwagę podejście marketingowe całkowicie uzasadnione jest podawanie zawartości tłuszczu jako procentowej wartości bezwzględnej w produkcie lub w gramach na 100 gramów sera. Ma to podstawowe znaczenie dla promocji serów generalnie, a szczególnie – serów o zmniejszonej zawartości tłuszczu. Producenci serów powinni odejść od tradycyjnego, technologicznego wyrażania zawartości tłuszczu w przeliczeniu na suchą masę, gdyż z handlowego punktu widzenia działa to na ich szkodę. W krajach zachodnich, a w szczególności skandynawskich, gdzie sery o zmniejszonej zawartości tłuszczu są bardzo popularne, zawartość tłuszczu od bardzo dawna wyrażana jest jako zawartość tłuszczu ogółem.

Przeciętny ser typu holenderskiego o zmniejszonej zawartości tłuszczu zawiera 46-50% wody, 13-17% tłuszczu i 28-32% białka. Ser taki wykazuje ponad 40% zmniejszenie zawartości tłuszczu przy 10-15% wzroście zawartości wody w stosunku do sera pełnotłustego. Dodatkową zaletą serów typu holenderskiego o zmniejszonej zwartości tłuszczu jest podwyższona zawartość wapnia w stosunku do serów pełnotłustych wynosząca 0,9-1,0%. Duża zawartość wapnia w serach typu holenderskiego o zmniejszonej zawartości tłuszczu i korzystny stosunek wapnia do fosforu wynoszący około 1,5, podnoszą ich wartość odżywczą, jako produktów będących bardzo dobrym źródłem wapnia, przy stosunkowo niskiej kaloryczności. W serach o obniżonej zawartości tłuszczu obserwuje się zwiększoną zawartość wapnia (nawet o około 30%) w porównaniu do serów pełnotłustych.

Problemy w produkcji serów typu holenderskiego o zmniejszonej zawartości tłuszczu Jednym z najważniejszych składników i równocześnie czynników odgrywających główną rolę w tworzeniu tekstury, smaku i zapachu serów podpuszczkowych jest tłuszcz. Stosowanie w produkcji serów o zmniejszonej zawartości tłuszczu technologii analogicznych, jak w produkcji serów pełnotłustych, z wyjątkiem obniżania zawartości tłuszczu w mleku serowarskim, nie spełnia oczekiwań konsumentów. Obecnie konsumenci oczekują większej różnorodności serów o różnych walorach smakowych, w ramach danego gatunku sera, wynikających najczęściej z różnego stopnia ich dojrzałości, a tym samym stopnia proteolizy i lipolizy.

1/2013

mleczarstwo

serowarstwo Zredukowana o 50% zawartość tłuszczu w serach o zmniejszonej zawartości tłuszczu często jest przyczyną słabo wykształconych cech smakowo-zapachowych tych serów. Wzrost zawartości wody w serach podpuszczkowych o zmniejszonej zawartości tłuszczu poprawia teksturę i cechy organoleptyczne, dzięki czemu stają się one bardziej zbliżone do serów pełnotłustych. Zwiększenie zawartości wody w tych serach powoduje przede wszystkim zmniejszenie ich twardości. Wyższa zawartość wody w serze zmienia aktywność bakterii zakwasu, co jest spowodowane wyższą zawartością wody w beztłuszczowej masie sera i niższą zawartością soli w fazie wodnej sera. Zawartość wody w beztłuszczowej masie sera, określana wskaźnikiem MFFB (z ang. moisture in fat free basis), w serach o obniżonej zawartości tłuszczu powinna być wyższa niż w pełnotłustych, aby uzyskać zbliżoną twardość tych serów. Jednakże nadmierny wzrost zawartości wody i obniżenie proporcji sól/woda może prowadzić do zbyt szybkiego rozwoju niekorzystnych bakterii o silnych właściwościach proteolitycznych i lipolitycznych, a w konsekwencji do powstania gorzkiego smaku lub innych obcych smaków i nieczystych zapachów. Modyfikacje technologii produkcji serów pełnotłustych w celu otrzymania ich odpowiedników o zmniejszonej zawartości tłuszczu: • Zwiększanie zawartości suchej masy mleka poprzez dodatek proszku mlecznego lub sproszkowanych koncentratów mlecznych, mleka zagęszczonego lub zastosowanie procesów membranowych w celu jego normalizacji oraz zwiększenia wydajności sera. Zwiększenie suchej masy mleka powoduje wzrost pojemności buforowej sera, co

1/2013

Problemy z opracowaniem właściwego procesu produkcji serów typu holenderskiego o obniżonej o 30-50% zawartości tłuszczu w stosunku do sera pełnotłustego związane są z powstawaniem wielu wad gotowego produktu, takich jak zbyt duża twardość, kruchość, ziarnistość lub gumowatość, a smak i zapach tych serów określany jest często jako pusty i mało wyraźny

może ograniczać powstawanie kwaśnego smaku, jednak powinno być ściśle kontrolowane, aby zapobiec problemom z koagulacją mleka i nadmierną zawartością laktozy w masie serowej. • Zastosowanie dodatków zamienników tłuszczu: białkowych, węglowodanowych, dodatek lecytyny. • Zmiany parametrów technologicznych obróbki mleka i gęstwy serowej: podwyższenie temperatury pasteryzacji mleka serowarskiego, zwiększenie dodatku wody płuczącej, obniżenie temperatury dogrzewania gęstwy serowej. • Intensyfikacja procesów dojrzewania poprzez: dodatek preparatów enzymatycznych, zastosowanie zwiększonej populacji wyselekcjonowanych drobnoustrojów oraz dodatek, oprócz typowego zakwasu, osłabionych kultur bakterii kwasu mlekowego oraz podwyższenie temperatury dojrzewania serów. Produkcję serów typu holenderskiego o obniżonej zawartości tłuszczu, oprócz zalet żywieniowych, cechować powinna również porównywalna opłacalność w stosunku do produkcji serów pełnotłu-

stych, gdyż istotą poprawienia ich tekstury jest zwiększenie w nich zawartości wody, przy stosunkowo niewielkim zwiększeniu zawartości białka. Woda w serach o zmniejszonej zawartości tłuszczu pełni rolę plastyfikatora i decyduje o cechach reologicznych gotowego wyrobu. Zmniejszenie zawartości tłuszczu w serach ma ujemny wpływ na cechy sensoryczne produktu, jak również może obniżać opłacalność ekonomiczną produkcji, wynikającą z mniejszego wydatku serów o zmniejszonej zawartości tłuszczu i wolniejszego ich dojrzewania w porównaniu do serów pełnotłustych. Pomimo większej zawartości wody w serach o zmniejszonej zawartości tłuszczu, wydajność tych serów jest najczęściej mniejsza w porównaniu do serów pełnotłustych. Zmniejszenie zawartości tłuszczu o 30-50% w produkcji serów nie może być w takim samym stopniu zastąpione wzrostem zawartości wody, gdyż powoduje to wyraźne pogorszenie jakości sera. Zwiększenie wydajności serów o zmniejszonej zawartości tłuszczu można uzyskać poprzez modyfikacje parametrów technologicznych lub dodatek mlecznych koncentratów białkowych. Stosowanie innych, nie mlecznych zamienników tłuszczu jest niewskazane gdyż daje nam produkt seropodobny. Wydajność serów o obniżonej (o 40%) zawartości tłuszczu wyrażona w kg sera/100 l mleka nawet o 1kg niższa w stosunku do pełnotłustych odpowiedników zapewnia opłacalność ich produkcji bez zastosowania dodatków (procesów) zwiększających sucha masę mleka serowarskiego. Na przykład, jeśli osiągamy wydajność 9,50 kg sera pełnotłustego/100 l mleka, to wydajność 8,50 kg sera o obniżonej zawartości tłuszczu/100 litrów mleka, również zapewnia opłacalność, gdyż dodatkowo zostaje nam 1kg tłuszczu mlecznego na 100 l mleka serowarskiego.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Butelczarki karuzelowe Graham Engineering do produkcji opakowań mleczarskich Bądź pewny lepszej jakości i cenowej atrakcyjności Twojego opakowania produkując na naszych butelczarkach karuzelowych. • Nieporównywalna powtarzalność opakowań • Możliwość dopasowania do linii napelniającej • Niedoścignione możliwości redukcji wagi opakowania • Najlepsze parametry dotyczące klasy energetycznej

Przedstawicielstwo w Polsce: SCABI Aureliusz Kluz tel.: +48 601 66 88 23 tel.: +48 18 332 77 19 biuro@scabi.eu

Męcina 727 34-654 Męcina Polska/Poland www.scabi.eu

1203 Eden Road, Box 12003 • York, PA USA 17402-0673 • +1-717-848-3755 phone • +1-717-846-1931 fax • grahamengineering.com

mleczarstwo

urządzenia i technologie

S�� y� ło�� r�z��u�h��

Dla��eg� �w��w� �z�u�� ?

Barierowe tworzywa sztuczne przyczyniają się do wzrostu popularności izastępowania butelek szklanych i puszek aluminiowych opakowaniami z tworzywa sztucznego. Zastosowanie tworzyw posiadających cechy barierowe względem O2 i H2O w strukturach wielowarstwowych (do sześciu warstw) pozwala na systematyczne powiększanie listy produktów spożywczych pakowanych w butelki produkowane w procesie wytłaczania z rozdmuchem. Nie bez znaczenia jest fakt, że w przypadku struktur wielowarstwowych mamy możliwość użycia zrecyklowanego odpadu pokonsumenckiego w jednej z warstw wewnętrznych opakowania, zmniejszając obciążenia środowiskowe, zachowując jednocześnie przydatność opakowania do celów spożywczych.

T��n� �

W przemyśle mleczarskim mleko stało się już niejako przypisane do butelki z tworzywa sztucznego, występowanie podobnego trendu obserwujemy w przypadku jogurtów i soków. Na popularności zyskują coraz bardziej nutraceutyki (napoje o podwyższonej zawartości witamin i środków odżywczych). Pojęcie „owoce konserwowe” przestaje być jednoznacznie kojarzone z konserwą metalową: coraz większe

1/2013

Brian Dowler

Graham Engineering

ilości tego produktu pakowane są w wytłaczane z rozdmuchem tworzywowe słoje o szerokim gwincie. W opakowania tego typu zaczyna pakować się gumy do żucia, chipsy czy cukierki. Na maszynie do w y tłaczania z rozdmuchem (butelczarce) produkuje się małe butelki i duże butle na wodę, a także pojemniki na kawę, mleko w proszku oraz granulowane produkty spożywcze.

O Gr�h� � En�� n� Ludzie pracujący w Graham Engineering (York, PA, Stany Zjednoczone) są ekspertami w rozwoju technologii wielkoskalowej produkcji opakowań. Przez ostatnie pół wieku Graham zaprojektował i zaimplementował wiele maszyn i rozwiązań produkcyjnych o najwyższym poziomie zaawansowania technologicznego. Pełne portfolio produktowe zawiera kompletne linie do produkcji w technologii jednoi wielowarstwowej wytłaczania z rozdmuchem. W jego skład wchodzą wytłaczarki do rozdmuchu liniowe (do 10 l pojemności), maszyny do wytłaczania w technologii „shot pot” dla cienkościennych opakowań z PE-HD i ślimaka posuwnego. Ważnym punktem programu produkcyjnego są wielogniazdowe, jedno- bądź dwurękawowe wytłaczarki karuzelowe pozwalające na rozdmuch pojemników o pojemności do 30 l, a także maszyny do produkcji dużych butli na wodę.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

przemysł spirytusowy

Złote medale dla polskiej wódki czystej

C� n��eg�? Ostatnio Graham wprowadził na rynek nową generację wytłaczarek karuzelowych z serii HS i serii G dla potrzeb przetwórstwa lekkich butelek (napojów mlecznych, soków i jogurtów) o prędkości obrotowej 12 rpm. Po raz pierwszy pojawiła się możliwość wysoce elastycznego dopasowania wydajności tych maszyn do zmieniających się potrzeb produkcyjnych w danym momencie, poprzez umożliwienie zmniejszenia bądź zwiększenia ilości form pracujących na kole.

zapotrzebowanie w zakresie napojów mlecznych smakowych, napojów ekologicznych, kawy, herbaty, nutraceutyków, jogurtów, probiotyków, owoców, koktajli, soków owocowych, napojów z kawałkami owoców, mleka wzbogaconego (z kwasami Omega 3, acydofilne, z obniżonym poziomem laktozy), a także keczupu, galaretki, salsy i innych produktów spożywczych wrażliwych na oddziaływanie tlenu i wymagających pakowania barierowego.

Graham pomógł swoim klientom w zredukowaniu wagi opakowań średnio o 10-15%, przy zachowaniu wszelkich parametrów procesu. To znacznie wzmaga korzyści przedsiębiorstw produkujących wyroby w butelkach z tworzywa sztucznego. Dodatkowe oszczędności wypracowywane są przy okazji nadzwyczajnie efektywnej energetycznie konstrukcji całego urządzenia

Graham oferuje również wytłaczarki karuzelowe MINI w wersjach 9-, 10-, 12-, 15- i 18-stacyjnych szczególnie zalecanych do produkcji koekstrudowanych pojemników tworzywowych pod gwałtownie rosnące

e-w ydanie do pobrania na:

Maszyny pracują z własnym przemysłowym systemem operacyjnym opartym na powszechnie uznanym XBM Navigator, z zaawansowanymi rozwiązaniami w zakresie diagnostyki zdalnej i panelami dotykowymi.

www.agro.apbiznes.pl

W konk ur sie or ganizowanym przez Beverage Testing Institute (BTI) w Chicago, wódka czysta Pure Grain oraz Starkus z rodzinnej mikro-destylarni Z.Kozuba i Synowie zostały nagrodzone złotymi medalami.

The Beverage Testing Institute, San Francisco World Spirits Competition oraz World Beverage Competition to prestiżowe, międzynarodowe konkursy, w których nagradzane są napoje w różnych kategoriach. Za zamkniętymi drzwiami paneliści codziennie rano degustują trunki w jednakowym szkle, bez możliwości sprawdzenia marki produk tu. W skład grupy panelistów wchodzą eksperci, którzy posiedli szczególną wiedzę w degustowaniu tzw. ślepych próbek. Dzięki restrykcyjnym przepisom, zawody koncentrują się na jakości i innowacyjności samego produktu a nie na możliwościach marketingowych i sprzedażowych.

W konkursie BTI, w kategorii Unflavored Vodka (40%), wódka czysta otrzymała 92 punkty, zaś Starkus 94 na możliwych 100 punktów, wyprzedzając Ciroc Snap Frost Vodka Eristoff Premium Vodka czy Nemiroff Distinct Vodka. Biorąc pod uwagę zestawienie nagrodzonych alkoholi w konkursie BTI od roku 2009 do 2012, Starkus znajduje się na 12 miejscu (na 244 nagrodzonych alkoholi), jako jedyny trunek z Polski, zaś wódka czysta na 54 (przed nią plasują się nieliczne polskie wódki super premium). Nagrodzone produkty Z.Kozuba i Synowie to najwyższa jakość według 4-stopniowej skali ocen, co znacznie ułatwia możliwość nawiązania współpracy ze znanymi restauratorami, miksologami na całym świecie, którzy cenią sobie przede wszystkim walory smakowe. W opisach produktów przez panelistów czytamy, iż Starkus urzekł wszystkich atrakcyjnym bukietem lukrowanych rodzynek, owocowego ciasta i ziarnistej skórki żytniego chleba oraz smakiem miodu, wanilii, kakao i przyjemnym, ciepłym finiszem podkreślonym odrobiną dębowej pikantności. Starkus polecany jest jako szlachetna wódka dla fanów whisky. Natomiast wódka czysta Pure Grain, to według oceniających łagodny aromat budyniu z odrobiną cukru pudru, zrównoważona, pełna struktura i posmak śmietany, pieprzu, trawy cytrynowej i elegancki finisz. Trunek polecany jako baza mistrzowskich martini i innych wyśmienitych koktajli. Produkty Z.Kozuba i Synowie dostępne są w sieciach delikatesów Alma, supermarkecie Tesco, Intermarche, Piotr i Paweł oraz wybranych sklepach specjalistycznych, hotelach, barach i restauracjach na terenie całego kraju.

przemysł spirytusowy

z wizytą w zakładzie

Przypadek Przypadek pewnej pewnej gorzelni gorzelni Jest rzeczą powszechnie wiadomą, że gorzelnia rolnicza to kiepski interes. Gorzelnie padają jak muchy a zakłady produkujące wódkę kupują spirytus z różnych stron świata – jest tańszy. Na tym tle wyjątkiem potwierdzającym regułę wydaje się być gorzelnia Władysława Butora w Łanach Wielkich. Postanowiliśmy sprawdzić jak Butorowi opłaca się to, do czego inni dokładają.

Rynek

Aleksandra Wojnarowska AGROindustry

Właściciel gorzelni w Sośnicowicach

Niemieckie gorzelnie rolnicze otrzymują dofinansowanie w wysokości zabezpieczającej dobrą dochodowość produkcji, a my w Polsce litr spirytusu (destylat rolniczy) sprzedajemy za około 2,60 złotego – opowiada Władysław Butor. Nasze rodzime gorzelnie zostały zmiecione z powierzchni ziemi między innymi przez zbyt restrykcyjne przepisy akcyzowe: nieefektywne energetycznie i niedoinwestowane, zmuszone zostały do tworzenia zabezpieczeń akcyzowych, co je ostatecznie pogrzebało – dodaje mój rozmówca. Dlaczego się nie modernizowały? Jak nie wiadomo o co chodzi to chodzi zwykle o pieniądze. Gorzelnie rolnicze nie otrzymały żadnego wsparcia, pozostawiono je, niezmienione, samym sobie.

Kto inwestuje w gorzelnie? Na przykład Zakład Produkcji Etanolu w Goświnowicach (główni akcjonariusze to POLSKIE MŁYNY i szwedzka firma SEKAB BioFuels and Chemicals AB), produkujący odwodniony etanol przeznaczony na cele paliwowe. Ale to duża, międzynarodowa inwestycja o skali produkcji bez mała stukrotnie większej niż gorzelnia w Łanach Wielkich.

1/2013

Władysław Butor

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Co zatem może mały? Istnieją uzasadnione obawy, że niestety nic. Gorzelnia w Łanach Wielkich do najmniejszych nie należy, produkuje trzykrotnie więcej aniżeli średnia gorzelnia „starego” typu. Zakład został też zmodernizowany: zautomatyzowano proces produkcji, postawiono wymienniki ciepła. Inwestycje były jednak w dalszym ciągu niewystarczające. Na szczęście w skład firmy wchodzą, oprócz gorzelni, tłocznia oleju, ziemia rolna oraz hodowla bydła mlecznego. Firma zajmuje się jednocześnie handlem środkami do produkcji dla rolników. Jedno napędzało drugie. Jakoś się żyło. Ale gdzieś w zakamarkach duszy Władysław Butor zmagał się z myślami. Marzyło mu się przyrodnicze

wyżka odprowadzana jest do sieci energetycznej. Przefermentowany produkt z beztlenowego rozkładu obornika i wywaru to doskonały i – co najważniejsze – bezpłatny nawóz na pola, w pełni zabezpieczający

…perpetuum mobile W skrócie miało wyglądać tak: wszystko, co się zbiera z pola – idzie do gorzelni oraz obór. Odpady gorzelniane, gnojowica i obornik – do biogazowni. Biogazownia produkuje ciepło i prąd, wykorzystywane na potrzeby własne gorzelni a nad-

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Nowoczesna instalacja kogeneracyjna pracująca na biogazie z biogazowni sprawia, że tutejsza gorzelnia nie przynosi strat

Produkcja alkoholu odbywa się pod stałym nadzorem systemu komputerowego

podstawowe potrzeby nawozowe w składniki, które zostały z tych pól zebrane w ziemiopłodach. Tak więc ziemia dostaje z powrotem to, co się z niej zabrało a my uzyskujemy energię powstałą w trakcie wegetacji roślin.

I biogazownia powstała Inwestycja gorzelnia z biogazownią powstała w Łanach Wielkich przy znacznym udziale środków finansowych z ARiMR. Prototyp, można powiedzieć. Produkuje ciepło i prąd. Gorzelnia odbiera całe ciepło, prądu (silnik kogeneracyjny o mocy 0,5 mW) Władysław Butor ma aż nadto. Dzięki biogazowni istnienie gorzelni stało się finansowo uzasadnione.

Wódka prosto z gorzelni? Jakość produkowanego destylatu jest bardzo wysoka. Zainstalowana aparatura odbiera z produktu wiele zanieczyszczeń tak, że zyskuje on parametry mogące być dopuszczone do bezpośredniego spożycia. Mocno zastanawiamy się jak wykorzystać tak doskonały produkt – podsumowuje Władysław Butor.

1/2013

przetwórstwo owocowo-warzywne

wydarzenia

Cudze chwalicie… czyli o róży słów kilka

Polska posiada ogromny potencjał, którego odpowiednie wykorzystanie może wpłynąć na rozwój wielu branż: rolnictwa, przetwórstwa owocowego, rynku żywności prozdrowotnej, jest to jednak przede wszystkim ogromna szansa na poprawę zdrowia polskiego społeczeństwa. Potencjał ten stanowi powszechna w stanie dzikim i coraz bardziej popularna w uprawie róża owocowa.

W gościnnych progach SGGW odbyła się druga edycja naukowej konferencji „Róże owocowe w uprawie, przetwórstwie, żywieniu i ochronie zdrowia”. Zaprezentowano 23 referaty i postery na temat fitochemii różnych części roślinnych róż owocowych oraz wykorzystania ich jako surowca dla przetwórstwa. Oprócz szeroko przebadanej witaminy C, której owoc róży jest najbogatszym źródłem w naszym regionie (od 500–1200 mg w 100 g surowca) znajdziemy tam w dużej ilości takie cenne związki jak: flawonoidy, karotenoidy, polifenole, antocyjany – o których mowa była w kolejnych wystąpieniach. Omówiono również wybrane sposoby przetwarzania owoców i płatków róż oraz problematykę uprawy plantacyjnej. W dyskusjach zgłoszono potrzebę współpracy plantatorów i zakładów

Izabela Michalska Wiceprezes Zarządu Fundacji Instytut „Polska Róża”

przetwórczych z jednostkami badawczymi. Praktycy oczekują zarówno wsparcia pod względem opracowania najlepszych sposobów uprawy róży, jak i nowych technologii oraz szerokiej wiedzy na temat właściwości prozdrowotnych surowców i gotowych produktów. Sprawa róży stanowi więc doskonałe pole dla współpracy nauki z biznesem. Regulacje unijne dotyczące oświadczeń zdrowotnych (wykład prof. Iwony Wawer, WUM) również zostały poddane dyskusji, jako ograniczenie dr inż. Jarosława Rutkowska

prof. dr hab. Stanisław Berger

1/2013

w możliwości informowania o rzeczywistym działaniu związków bioaktywnych. Owoc róży można traktować jako polski „superowoc”, a rynek mógłby zostać zapełniony przez różane przetwory poważnie konkurujące z popularnymi już u nas sokami ze znanych na świecie superowoców egzotycznych. Zgłoszono również pomysł opracowania produktów mieszanych, łączących właściwości silnie bioaktywnych owoców dostępnych w naszym regionie (np. aronia, borówka, żurawina). Wśród słuchaczy znaleźli się również przedstawiciele Krajowej Rady Suplementów i Odżywek, Ogrodu Botanicznego UW, Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego oraz lekarze, farmaceuci, plantatorzy i przetwórcy.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

reklama

Warka 2013 DODATKI I URZĄDZENIA

DLA PRZEMYSŁU OWOCOWO-WARZYWNEGO

Gośćmi honorowymi Konferencji byli profesor Stanisław Berger, organizator i pierwszy dziekan Wydziału Żywienia Człowieka i Wiejskiego Gospodarstwa Domowego SGGW oraz profesor Adolf Horubała, autor i promotor wielu prac na temat przetwórstwa m.in. owoców róży.

Konferencja pomyślana jest jako wydarzenie cykliczne, organizatorzy liczą na rozwój badań nad różą owocową i jej upowszechnienie w wielu branżach. III Konferencja różana planowana jest na początek grudnia 2013r w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

KONTaKT

Wojciech i Elżbieta Pietruszewscy wraz z Ernestem Michalskim, prezesem Fundacji – Instytutu „Polska Róża”

: fructopol@fructopol.com.pl

17-19 kWieTnia 2013 Warka

reklama

DEKANTERY, SEPARATORY I PRASY TAŚMOWE do produkcji soków owocowych i warzywnych wysokiej jakości

• optymalny uzysk • przeróbka ciągła • higieniczne wykonanie • najwyższa jakość produktu

www.flottweg.com

Flottweg Polska • ul. Pelplińska 8b • 01-683 Warszawa • Tel.: + 48 22 732 22 30 • Fax: + 48 22 751 47 91 • poland@flottweg.com • biuro@flottweg.pl

browarnictwo

fotorelacja

Elbląg 3-5 PAŹDZIERNIKA 2012 R.

1/2013

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

1/2013

browarnictwo

fotorelacja

1/2013

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

browarnictwo

Kompania to ludzie Z Jackiem Kopiejewskim, wiceprezesem ds. produkcji Kompanii Piwowarskiej S.A. rozmawia Janusz Zakręta

Jaką rolę w zarządzaniu procesem produkcji odgrywa zarządzanie ludźmi? Olbrzymią! Bo w warzeniu piwa najważniejszy jest człowiek! Dlatego dbamy o to, aby nasi pracownicy byli dobrze poinformowani a menedżerów wspieramy aby umieli skutecznie i zrozumiale komunikować zadania. Wspieramy naszych menedżerów, aby byli spójni w celach i działaniach. Muszą być zatem nie tylko ekspertami w dziedzinie produkcji, ale również interesować się szerszym kontekstem branżowym. Pracownik znający oczekiwania szefa, znający cele i kontekst działania browaru, to pierwszy krok do dobrej atmosfery w pracy. Jest to szczególnie istotne, ponieważ praca w naszych browarach jest niezwykle wymagająca. Pracownicy muszą czuć nie tylko wsparcie przełożonego, ale również wyzwania, jakie przed nimi stawiamy. W przypadku Kompanii Piwowarskiej, która jest częścią międzynarodowej grupy SABMiller, zarządzanie ma też istotny aspekt międzynarodowy. Często pracujemy w zespołach, w których spotykają się piwowarzy i specjaliści z wielu różnych krajów. Nasze browary współpracują w tym zakresie ze wszystkimi światowymi zakładami. Ostatnio powołaliśmy grupę zadaniową, która składa się z przedstawicieli wszystkich firm SABMiller w Europie. Jej celem jest opracowanie planu działań umożliwiających obniżenie zużycia wody i energii na hektolitr piwa. Plany takie przygotowywane są w sposób kompleksowy i szczegółowy, a więc uwzględniają specyfikę poszczee-w ydanie do pobrania na:

rozmowa nicznych wdrożeniach, największą dumą napawa mnie wkład polskich browarów w obniżanie zużycia wody i energii na hektolitr piwa, czyli wkład w realizację jednego z naszych priorytetów. Nie mamy sobie równych w tej dziedzinie, chętnie dzielimy się naszymi dobrymi praktykami z innymi zakładami SABMiller, które te wskaźniki mają na gorszym poziomie.

Czy istnieją rozwiązania, które Pana nieoczekiwanie zaskakują?

gólnych browarów. Realizacja planu opiera się na efektywnym wdrożeniu inicjatyw na poziomie browaru właśnie.

Gdzie upatruje Pan klucza do Waszego rynkowego sukcesu? W dzisiejszych czasach można kupić dowolną instalację czy maszynę i większość dobrych browarów posiada podobny park maszynowy. Nasi ludzie: zaangażowani i doświadczeni specjaliści, pasjonaci naszych marek to główny element stanowiący o naszej przewadze konkurencyjnej. W Kompanii Piwowarskiej mamy ponad trzy tysiące piwnych ambasadorów – są Kompania nimi właśnie nasi pracownicy. W ramach Piwowarska jest programu „Ambasadorzy Piwa” przeprowanajwiększym przedsiębiorstwem dziliśmy intensywne szkolenia wszystkich piwowarskim naszych pracowników wyposażając ich w Polsce. Kompania w wiedzę o kulturze i historii piwa, deguPiwowarska (utworzona w 1999 stacji, o naszych markach, o surowcach. roku) posiada trzy browary (w Tychach, Poznaniu i Białymstoku. Wielkość sprzedaży osiągniętej przez KP w roku ﬁnansowym zakończonym 31 marca 2012 r. wyniosła 13,5 mln hektolitrów piwa

www.agro.apbiznes.pl

Z czego jest Pan szczególnie zadowolony, dumny? Bez fałszywej skromności powiem, że mogę być dumny z wielu powodów: przede wszystkim z naszych marek, które z powodzeniem warzymy w naszych browarach i które od lat niezmiennie zajmują górne pozycje we wszelkich rankingach popularności. Jeśli jednak mówimy o czysto tech-

Współpraca z innymi browarami w grupie SABMiller na poziomie europejskim i światowym, ale przede wszystkim wymiana doświadczeń, jaka odbywa się regularnie pomiędzy zakładami produkcyjnymi, dostarcza mi co rusz ciekawych rozwiązań, które albo są do zastosowania u nas, albo wymagają najpierw nakładów inwestycyjnych, albo też z jakichś względów nie nadają się do wdrożenia w polskich browarach. Praca w międzynarodowym przedsiębiorstwie, które jest obecne w 70 krajach, na wszystkich kontynentach świata, daje nam w tej dziedzinie wielką przewagę.

Które z elementów w rozwoju Waszej firmy uważa Pan za najbardziej znaczące? Najważniejsze są wszystkie działania firmy, dzięki którym zadowoleni są nasi konsumenci, a więc inwestowanie w najlepszą i powtarzalną jakość, innowacyjne podejście do produktu i do procesu produkcyjnego. Ważne jest również ciągłe doskonalenie, oparte na starannie zaprojektowanej w tym celu strukturze organizacyjnej.

W jaki sposób odpoczywa Jacek Kopiejewski? Gdy tylko znajduję czas, chętnie wypoczywam nad polskim morzem lub na Mazurach, zawsze popijając nasze piwa. 1/2013

browarnictwo

urządzenia i technologie

Optyczny pomiar zawartości 02 w instalacjach browarniczych Janusz Rozumecki

Manager projektu, JMR Europe

W browarach C. & A. Veltins GmbH & Co. KG w Meschede-Grevenstein przeprowadzono gruntowną modernizację, wprowadzając przy tym również mierniki ﬁrmy Centec GmbH, działające na zasadzie optycznego pomiaru zawartości O2, które zainstalowano w urządzeniach wykorzystywanych w procesach ﬁltracji i napełniania. Innowacyjnymi cechami tych przyrządów pomiarowych są brak membrany, wysoka dokładność, a w szczególności łatwe użytkowanie. Na rynku pojawił się przenośny tlenomierz optyczny Oxytrans M, działający na tej samej zasadzie co tlenomierze In-line. Ten kompaktowy przyrząd jest doskonały pod względem szybkości działania, wysokiej dokładności oraz łatwości użytkowania w środowisku produkcyjnym. Niniejsza publikacja opisuje zasadę działania, zastosowania oraz zalety nowego pomiaru optycznego.

Doskonałość miernika Potwierdzono go około trzy lata temu, kiedy po raz pierwszy dokonano pomiarów za pomocą pojedynczego testu i sprawdzono tę technologię w ciągu kilku miesięcy, w różnych zastosowaniach. Dział ICA browaru Veltins chciał dokładnie sprawdzić tę stosunkowo nową optyczną technologie pomiarową, której dokładność miała wynosić +/-1 ppb.

Specyfikacje przyrządu pomiarowego Zaletą sterownika OxytransTR były i nadal są jego niewielkie rozmiary (rys. 1). Urządzenie jest wyposażone w lokalny wyświetlacz pomiaru z klawiaturą i jest gotowe do pracy niezwłocznie po podłączeniu do zasilania. OxytransTR nie wymaga długiego czasu polaryzacji i wstępnej kalibracji, tak jak w przypadku mierników elektrochemicznych. Szczególnie w przypadku stosowania na liniach rozlewniczych ważne jest, aby przyrządy pomiarowe były nieczułe na zmiany ciśnienia oraz pomimo powtarzających się cykli procesu CIP, dawały wiarygodne i powtarzalne wyniki. Ponadto, przyrządy są niezwykle łatwe w użytkowaniu.

1/2013

Jedyną rzeczą, o której należy pamiętać to wymiana optycznego okna pomiarowego zajmująca około 10 minut. Wymianę mogą przeprowadzić technicy w browarze. Nie ma potrzeby wysyłania miernika do serwisuy. Po wymianie okna i wprowadzeniu stałych kalibracyjnych znajdujących się na karcie kalibracyjnej w zestawie serwisowym – za pomocą klawiatury, czujnik jest gotowy do pracy. Okres użytkowania okna optycznego wynosi około 18 miesięcy. W browarze Veltins na liniach filtracyjnych i rozlewniczych zainstalowano około 15 przyrządów pomiarowych z serii OxytransTR. W 2010 roku do serii produktów dołączył przenośny miernik Oxytrans M umożliwiający dokonywanie pomiarów w różnych punktach procesu (rys.2). Miernik działa na tej samej zasadzie pomiaru optycznego. Dodatkowo, urządzenie posiada rejestrator danych umożliwiający przechowywanie do 5000 par danych wraz z datą, czasem pomiaru oraz oznaczeniem identyfikacyjnym punktu pomiaru. Dane można przenieść do komputera za pomocą złącza USB. Dane można zapisywać jako pliki Excel i przetwarzać.

Rys. 1. Tlenomierz – miernik wraz ze sterownikiem - OxytransTR zainstalowany na linii napełniającej

Kompaktowe, przenośne urządzenie Oxytrans M sprawdziło się w codziennym użytkowaniu, jego obsługa nie jest skomplikowana. Miernik daje szybki i wiarygodny odczyt poszczególnych mierzonych wartości. Użytkowanie urządzenia nie jest kosztowne. Okres użytkowania okna pomiarowego wy-

Rys. 2. Przenośny miernik Oxytrans M podczas pracy

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

reklama

nosi kilka lat. W razie potrzeby, technicy w browarze mogą w ciągu kilku minut dokonać wymiany okna pomiarowego.

Zasada wykonywania pomiaru Zasada pomiaru opiera się na tłumieniu luminescencji przez tlen cząsteczkowy. Zasadę wyjaśniono na rys 3. Wbudowane źródło światła o określonej długości fali światła widzialnego (niebiesko-zielonego) w OxytransTR najpierw aktywuje powłokę wskaźnikową na oknie optycznym. Zjawisko to można porównać do tarczy zegarka, która powoli gaśnie w ciemności po wcześniejszym wystawieniu jej na działanie światła dziennego. Tutaj zasada jest ta sama, lecz w przypadku zegarka, szybkość gaśnięcia (zaniku) jest znacznie mniejsza.

W urządzeniu OxytransTR, światło jest przekazywane do tylnej części okna optycznego za pomocą wiązki światłowodów, która tą samą drogą przenosi emitowane przez cząsteczki wskaźnikowe światło w przeciwnym kierunku (również określona długość fali odpowiadająca światłu czerwonemu) z powrotem do fotodiody. Z przodu fotodiody znajduje się filtr optyczny. Filtr przepuszcza wyłącznie czerwone światło, a więc zapobiega dostawaniu się do fotodiody światła zewnętrznego. Jeżeli nośnik nie zawiera tlenu, całe emitowane przez cząsteczki wskaźnikowe światło jest rejestrowane przez detektor. W przypadku, gdy nośnik zawiera tlen, emitowane światło gaśnie w wyniku tłumienia luminescencji, jako funkcja stężenia tlenu. Jest to zmienna mierzona w celu obliczenia stężenia tlenu w nośniku.

A) Proces luminescencji w środowisku beztlenowym

B) Dezaktywacja cząsteczki wskaźnikowej w środowisku tlenowym

Po prostu lepsza wirówka: GEA Westfalia Separator stop direct directdrive + hydrostop Wszelkie możliwe, innowacyjne rozwiązania techniczne w końcu dostępne również w wirówkach dla piwowarstwa, sokownictwa, winiarstwa oraz innych napojów.

GEA Westfalia Separator Polska Sp. z o.o. Aleje Jerozolimskie 212, 02-486 Warszawa, Polska Telefon: +48 22 571 42 03, Fax: +48 22 571 42 10 mariusz.barwinski@gea.com, www.gea.com

Rys. 3. Dynamiczne tłumienie luminescencji przy użyciu tlenu

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

engineering for a better world

browarnictwo

urządzenia i technologie

Samo zjawisko tłumienia luminescencji wynika ze zderzania się barwnika wskaźnikowego w stanie wzbudzonym z cząsteczkami tlenu. Powoduje to dezaktywację barwnika wskaźnikowego bez promieniowania. Podczas zderzenia następuje przekazanie energii z cząsteczki w stanie wzbudzonym do cząsteczki tlenu, która przechodzi ze stanu spoczynku (tlen trójcząsteczkowy) w formę jednocząsteczkową. Dlatego też sygnał luminescencji cząsteczki wskaźnikowej zanika. Istnieje bezpośrednia zależność pomiędzy stężeniem tlenu w próbce, a natężeniem luminescencji, a także czasem trwania luminescencji. Barwnik wskaźnikowy jest osadzony na przepuszczalnej dla tlenu powłoce polimerowej (powłoka na oknie optycznym po stronie produktu). Jest to struktura silnie hydrofobowa. Utrzymuje czułość urządzenia na stałym poziomie, zapobiegając niechcianym zmianom jonów i pH, powodującym czułość krzyżową. Cząsteczki tlenu rozpraszają się i zderzają z cząsteczkami wskaźnikowymi, tym samym tłumiąc emisję światła przez substancję wskaźnikową. Fluorescencyjna emisja optyczna substancji wskaźnikowej zanika wraz

1/2013

Rys. 4. Krzywa wykładnicza zaniku barwnika wskaźnikowego

Rys. 5. Kąt fazowy jako funkcja stężenia tlenu

ze spadkiem liczby cząsteczek tlenu. Miernik OxytransTR mierzy czas zaniku barwnika (luminofora) jako parametr zależny od tlenu (rys. 4). Zatem OxytransTR wykorzystuje proces modulacji faz w celu określenia czasu zaniku luminescencji cząsteczki wskaźnikowej. Kiedy tzw. luminofor emituje światło o natężeniu w postaci fali sinusoidalnej, jego czas zaniku powoduje opóźnienie czasowe emitowanego sygnału świetlnego. Techniczne rzecz ujmując, opóźnienie to kąt fazowy pomiędzy sygnałem wzbudzonym i sygnałem emitowanym. Zmiany kąta fazowego to funkcja stężenia tlenu (rys. 5). W porównaniu do konwencjonalnej metody pomiaru natężenia światła, pomiar czasu zaniku luminescencji właściwego parametru referencyjnego - posiada następujące zalety: • czas zaniku nie zależy od zmiany natężenia źródła światła lub czułości detektora; • strata sygnału, np. zagięcie przewodnika światła lub zmiany geometrii czujnika nie mają wpływu na czas zaniku; • czas zaniku w dużej mierze jest niezależny od stężenia wskaźnika w warstwie czułej. Blaknięcie lub

wymywanie barwnika wskaźnikowego nie wpływa na mierzony sygnał; • zmiany właściwości optycznych próbki, w tym zmętnienie, współczynnik odbicia światła oraz kolor nie mają wpływu na czas zaniku. Zalety pomiaru metodą optyczną za pomocą miernika procesowego OxytransTR można podsumować w następujący sposób: • krótki czas odpowiedzi, a więc minimalne straty produktu; • nieczuły na zmiany ciśnienia (brak membrany); • konstrukcja zapewniająca higienę użytkowania, płaska powierzchnia i brak sondy w rurociągu; • b r a k ko n i e c zn o ś c i w y m i a ny elektrolitów (system nie zawiera elektrolitów). • pomiar w gotowym produkcie, w napowietrzonej brzeczce, w CO2. Warto zauważyć, że dzięki fizycznej metodzie wykonywania pomiaru, podczas pomiaru nie zużywa się tlenu, a zatem nie występuje sztuczna redukcja tlenu, np. podczas zatrzymania rozlewu, kiedy w części membranowej czujników Clarka następuje wyczerpanie elektrochemiczne. Urządzenie jest łatwe w użyciu, a jego okres użytkowania jest długi. W zależności od zastosowania i warunków użytkowania, okres użytkowania urządzenia wynosi od roku do około dwóch lat. Sygnał zależy od zmian w prędkości przepływu. Przy pomocy tego samego instrumentu, można również prowadzić pomiary w innych gazach, np. do określania zawartości tlenu w dwutlenku węgla. System zapewnia wysoką skuteczność i długotrwałą stabilność.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Aparatura pomiarowa. • • • • • •

Telnomierze optyczne in-line i przenośne Mierniki O2 w brzeczce Mierniki CO2 in-line Ekstraktomierze i gęstościomierze in-line Mierniki Plato, Brix, alkoholu, ekstraktu OG Monitoring jakości na każdym etapie produkcji

browarnictwo

Smaczek z Czarnkowa

Złoto dla portera Piwo Porter z Browaru Kormoran zdobyło złoty medal w konkursie European Beer Star 2012. O konkursie i polskim rynku piwa rozmawiamy z Andrzejem Olkowskim, członkiem zarządu browaru Kormoran, jurorem konkursów piwnych, prezesem Stowarzyszenia Regionalnych Browarów Polskich.

Browar Czarnków od dawna wyróżnia się na polskim rynku piwa. I nie chodzi tu bynajmniej o warzenie piwa w otwartych kadziach, bo to robią czy starają się już robić wszyscy, mający takie możliwości (Cieszyn, Ciechan, Racibórz, Fortuna, Witnica czy nawet Namysłów). Chodzi mi raczej o innowacyjność w zakresie smaków, opakowań i komunikacji marketingowej. Piwo w tzw. bączkach z siermiężną etykietą „opakowanie zastępcze” jest tego najlepszym przykładem. Mały Czarnków jest na tyle wyjątkowy, że inni, potężniejsi producenci, najpewniej w hołdzie dla dokonań Czarnkowa, starają się dopasować wygląd swoich piw do wizerunku produktów wielkopolskiego browaru. Bardzo interesującą innowacją jest też piwo w butelce 0,75 litra w trzech wersjach; na miodzie lipowym, korzenne i niefiltrowane, dostępne w sklepach firmowych browaru. Warto o Czarnkowie pisać, bo Czarnków to browar z duszą. (ro)

1/2013

Konkurs European Beer Star jest, obok World Beer Cup, jednym z najbardziej prestiżowych konkursów piwnych na świecie i zdecydowanie najważniejszym w Europie. Dla nas, Europejczyków, ma on szczególne znaczenie, ponieważ kategorie, do których zgłaszane i w których oceniane są tam piwa, to kategorie stworzone specjalnie dla tych gatunków piw, które mają europejskie korzenie lub dla takich, które są w Europie warzone. Stąd właśnie wzięła się nazwa European Beer Star. O rosnącej randze tego konkursu świadczy też stale rosnąca ilość piw zgłaszanych przez poszczególne browary oraz liczba krajów, z których napływają te zgłoszenia. W ostatniej edycji konkursu browary z 45 krajów zgłosiły 1366 piw do 50 kategorii. Browary pochodziły z praktycznie wszystkich kontynentów. Pewnie gdyby na Antarktydzie był browar warzący piwo europejskiego stylu, to i z tego kontynentu napłynęłoby jakieś zgłoszenie. Ocenę przeprowadziło 102 jurorów z 25 krajów, z których każdy podczas dwudniowych, bardzo intensywnych testów, musiał ocenić do 80 piw, gdyż ze względu na dużą liczbę zgłoszonych piw w kilkunastu kategoriach musiały odbyć się eliminacje. Napisałem każdy, co wcale

zdj. kulturapiwa.pl

Uczestniczy pan, również jako juror, w piwnych konkursach od wielu lat. Jaka jest ranga European Beer Star w porównaniu do innych konkursów w Europie i na świecie?

Andrzej Olkowski podczas odbioru nagrody w Norymberdze

Znając smak większości porterów warzonych w naszych browarach, mogę z całą pewnością powiedzieć, iż kandydatów do złota mamy jeszcze kilku

nie oznacza, że jurorami są wyłącznie mężczyźni. Aby zapewnić możliwie najbardziej profesjonalną i niezależną ocenę, grupę jurorów tworzą członkowie organizacji piwowarskich, związków konsumenckich, dziennikarze branżowi, profesjonalni piwni sommelierzy, piwowarzy oraz nauczyciele ze szkół piwowarskich i wśród tych wielu fachowców z roku na rok jest coraz więcej kobiet. W ubiegłym roku w każdej kilkuosobowej grupie jurorskiej była przynajmniej jedna kobieta.

Browar Kormoran zdobył dwa prestiżowe medale podczas ostatniego EBS, jurorzy docenili mały polski lokalny browar. Jak wygląda proces produkcji w Waszym zakładzie, czym różni się od procesu w browarze dużym? Jurorzy oceniający poszczególne piwa nie wiedzą ani z którego browaru, ani nawet z jakiego kraju pochodzi oceniane

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

e-w ydanie do pobrania na:

W ostatniej edycji konkursu browary z 45 krajów zgłosiły 1366 piw do 50 kategorii. Laureatów więc było sporo

zdj. kulturapiwa.pl

piwo. Profesjonalizm organizatorów jest tutaj wręcz wzorcowy, można z pełną odpowiedzialnością powiedzieć, że chociaż i piwa i jurorzy pochodzą z całego świata, to konkurs jest zorganizowany po niemiecku. Browar Kormoran z Olsztyna zdobył dwa medale: złoty w kategorii porterów bałtyckich za Portera Warmińskiego oraz brązowy w kategorii piw z dodatkiem miodu za Orkiszowe z Miodem. Nie jest to pierwsze złoto dla polskiego piwa, gdyż kilka lat temu, w 2005 roku, złoty medal otrzymało piwo Heban z nieistniejącego już niestety olsztyńskiego Juranda, jednak tegoroczne złoto ma największą wartość, gdyż zostało przyznane w naszej narodowej kategorii, którą w browarach określamy kategorią królewską. Porter bałtycki to piwo ewidentnie kojarzone z Polską, gdyż nasze portery były znane i cenione od dawna. Tak więc złoto dla portera z Polski umacnia naszą dominację w tej królewskiej kategorii, chociaż nie ukrywam, iż konkurencja depcze nam po piętach, szczególnie ta zza oceanu. Srebrny i brązowy medal powędrowały do browarów północnoamerykańskich, co tylko dowodzi, że robią one ogromne postępy i nie jest wcale wykluczone, że kiedyś mogą nawet sięgnąć po złoto. Dlatego tak ważny jest coroczny udział jak największej liczby piw z polskich browarów i to nie tylko w tej jednej kategorii. Znając smak większości porterów warzonych w naszych browarach, mogę z całą pewnością powiedzieć, iż kandydatów do złota mamy jeszcze kilku i dlatego także w tym roku będę namawiał szefów poszczególnych zakładów do dokonania zgłoszeń. Odpowiadając na drugą część Pani pytania: proces warzenia piw w Kormoranie jest prowadzony w oparciu o najlepsze surowce, jeżeli to możliwe pozyskane

z lokalnego rynku, a nasi piwowarzy wkładają w proces serce i duszę. Natomiast różnica pomiędzy warzeniem piwa w małym browarze, a produkcją wielkoprzemysłową to czas, czyli to, ile trwają poszczególne fazy procesu. Na przykład nasz nagrodzony porter leżakował... 18 miesięcy. Ta wielkość najlepiej pokazuje, co mam na myśli pisząc czas.

Jakie działania należy podjąć, aby wystartować w konkursie. Czy SRBP pomaga/może pomóc swoim członkom w działaniach tego typu?

www.agro.apbiznes.pl

Najpierw należy wysłać zgłoszenie, które trzeba wypełnić po angielsku lub po niemiecku, potem w określonym terminie dosłać zgłoszone piwa, oznaczone kodami, które browar dostaje od organizatorów po dokonaniu wpłaty za udział i to wszystko. Nasze Stowarzyszenie informuje poszczególne browary, i to nie tylko te zrzeszone, o kolejnych terminach testów. Robimy to od początku istnienia tego konkursu, czyli od 2001 roku, gdyż Zarząd Stowarzyszenia czuje emocjonalny związek z tą imprezą, ponieważ w jakiejś części jesteśmy jej współtwórcami. Stowarzyszenie Europejskich Niezależnych Browarów/SIB/, którego wiceprezesem byłem w tamtym czasie, było jedną z sił sprawczych powstania EBS i do dzisiaj jest jego patronem. Jeżeli nasz browar zgłaszający piwo ma kłopot z wyborem kategorii, do której chce zgłosić dane piwo, to biuro Stowarzyszenia pomaga i w tej kwestii. Ponadto od kilku lat Zarząd naszego Stowarzyszenia

przekonywał organizatorów Festiwalu do konieczności wprowadzenia kategorii Portera Bałtyckiego i w 2012 roku nasze działania zostały zakończone pełnym sukcesem, porter bałtycki pojawił się we własnej, oddzielnej kategorii.

Jak ocenia Pan świadomość polskiego konsumenta piwa? Czy wzrosła? I jakie skutki przyniosło to browarom regionalnym? Na szczęście dla nas i dla rynku piwa polscy konsumenci stają się coraz bardziej wymagający i świadomi tego, czego oczekują od browarów. Ta świadomość rodziła się w bólach kilka długich lat, ale w końcu poród był szczęśliwy, świadomość pojawiła się i rośnie, mogę się nawet pokusić o stwierdzenie, że rośnie bardzo szybko. Naturalnie największym beneficjentem tej rosnącej jak na przysłowiowych drożdżach świadomości są browary regionalne, co jest - jak powiedział kiedyś pewien klasyk -oczywistą oczywistością. Szczególnie, że nad wypromowaniem określenia „piwo regionalne” zarówno zarząd Stowarzyszenia, jak i poszczególni członkowie, pracowali od początku wieku. Dzisiaj możemy już nawet głośno powiedzieć, że zwrot „piwo regionalne”, jako przeciwieństwo dla piwa przemysłowego, mocno zapadł w głowy oraz serca naszych konsumentów i stał się synonimem smacznego, zdrowego piwa, co jest naszym największym, wspólnym sukcesem... Rozmawiała Aleksandra Wojnarowska

1/2013

browarnictwo

piwne smaki

SUBIEKTYWNY RANKING PORTERÓW

Rafała Kowalczyka

Porter bałtycki to mocne, wymagające i kosztowne w produkcji piwo, które niestety nie może pochwalić się tak wysoką pijalnością jak popularne jasne lagery. Nazywane jest „pułkownikiem”, ponieważ zbiera kurz na sklepowych półkach. Mimo to wiele browarów chce je mieć w swoim portfolio. Tylko po co? Czy jako wizytówkę swojej wysokiej jakości? Czy może dlatego, że dobrze jest nawiązywać do tradycji i regionalnego skarbu, jakim jest porter znad Bałtyku?

Porter jest doceniany przez wielu piwoszy z całego świata i powinniśmy być z tego dumni, a samego portera traktować jako nasz kulturowy dorobek. Nie mamy przecież aż tylu rodzimych stylów piwnych. Poniżej autorski ranking porterów.

Porter Browar Żywiec 9.5% alk. Piwo to odróżnia się od innych bardzo ciemną barwą, wręcz nieprzejrzyście czarną z lekkimi rubinowymi przebłyskami, ale tylko w najcieńszych miejscach pokala, tam gdzie trunek styka się ze szkłem. Piwo jest klarowne. Po nalaniu tworzy obfitą i gęstą pianę o strukturze bardzo drobnych pęcherzyków. Piana w kolorze beżowym pozostaje przez długi czas, praktycznie nie zmieniając swojej kremowej postaci. Zapach jest kompleksowy i bardzo intensywny. Na pierwszym planie wychodzą zapachy słodowo-karmelowe oraz owocowe, podkreślone nutą alkoholową. Karmel ma specyficzny zapach słodkiego suszu owocowego, który może nam się kojarzyć również z estrami oraz np. aromatem gumy balonowej. Nuta palona nie ma charakteru spalenizny, jest za to delikatna, co może zaskoczyć, kiedy spojrzymy na kolor ewidentnie zdradzający użycie sporej części słodu palonego.

1/2013

Rafał Kowalczyk browarzyciel.pl

Fatalne Niedobre Przeciętne Dobre Bardzo dobre Wybitne

W smaku piwo odkrywa swoją goryczkową naturę, dobrze zbalansowaną pozostałymi komponentami. Słodycz nie jest mdła i nazbyt znacząca podobnie jak kwaśność - jednym zdaniem, jest bardzo dobrze zbalansowane. W smaku wyraźniej niż w zapachu wychodzą smaki palone. Piwo generalnie jest porządnie odfermentowane, jednak przy tej mocy i wysokim ekstrakcie początkowym i tak pozostaje dużo innych komponentów smakowych, czyniąc je bogatym i treściwym. Napitek jest rozgrzewający i zacny jak dobre espresso. Piwo pełne, rozgrzewające i jedynie delikatnie cierpkie jak na taką zawartość alkoholu. Bardzo dobry porter, swoją naturą nawiązujący do historii, który nie wyprze się swojego rosyjskiego krewniaka - imperialnego stauta. Minus za dalej wyczuwalną nutę metaliczną.

Львівське [Lvivske] Porter Browar Lviska, Ukraina, 8% alk., 20% ekstrakt początkowy Piana w piwie tworzy się zdradliwie obficie. Jest jaskrawa, jasna, kremowa, jednak średniotrwała jak na gęste portery przystało. Mimo to po kilku minutach dalej zdobi trunek 0,5 cm kożuszkiem. Piwo w kolorze czerwonym jest idealnie klarowne. W aromacie głównie wyczuwalne są akcenty karmelowe. Suszone jasne winogrona, miodo-

we – generalnie ciężkie i słodkie nuty rodem z cukierni. W smaku kwaśność wychodzi ponad cukry resztkowe oraz goryczkę, która w tym przypadku jest poniżej oczekiwanego poziomu. Po trzecim łyku goryczka osiąga wyższy poziom i zaczyna wydawać się zbyt długa, a to za sprawą relatywnie wysokiego poziomu słodyczy. Generalnie smaki podstawowe mocno wyczuwalne, jednak jakby oddzielnie. Do tego odstaje nieco zbyt cukierniczy, karmelowy charakter piwa. W ustach trunek wydaje się ostry, ale nie dlatego, że wyczuwalna jest nuta alkoholowa. Sprawia to karmel, i o dziwo - smak rozpuszczalnikowy oraz brak harmonii i silny ściągający charakter piwa. Piwo ma niskie nasycenie i jest bardzo pełne i treściwe. Brakuje nuty palonej i porządnego odfermentowania, tak by poprawić pijalność. Napitek przypomina nieco znane skądinąd przekombinowane karmelem koźlaki.

Grand Imperial Porter Browar Amber 8% alk., 18.1% ekstrakt początkowy Piwo jest bardzo urokliwe, w ciemnym kolorze rubinowym. Klarowne. Tworzy średnioobfitą pianę w kolorze beżowym. o kremowej konsystencji, która jednak dość szybko zanika. W aromacie wybitnie karmelowe, toﬃ, słodkie, ciężkie, nawet lekko mdłe. W smaku ulepek! Wyraźnie podwyż-

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

szona słodycz, która nie jest odpowiednio zrównoważona innymi atrybutami, w tym goryczką. Ta ostatnia jest zaskakująco niska. Retronosowo ponownie karmelowe, wręcz jak aromatyzowane. Próżno tu szukać szlachetnych aromatów kawowych i czekoladowych, które deklaruje etykieta. Trunek jest bardzo pełny, ciężki i treściwy. Nuta alkoholowa jest tylko nieznacznie wyczuwalna. Piwo jest nisko nasycone dwutlenkiem węgla. Generalnie bukiet piwa jest mało złożony, czy kompleksowy. Sprawia wrażenie trunku aromatyzowanego i niepotrzebnie dosładzanego, ale o tym ile i czego dosypano - wie tylko piwowar. Jedno jest pewne: aby piwo osiągnęło 8% alkoholu przy ekstrakcie początkowym 18,1° Plato, powinno odfermentować do poziomu około 2,6° Plato. Tymczasem pomiar piwa wskazał ekstrakt końcowy/pozorny na poziomie około 5,5° Plato, czyli o 3° więcej niż mieć powinno. Po zaszczepieniu piwa drożdżami zawartość cukru spadła o 3,5 Plato, do wartości ekstraktu końcowego na poziomie 2° Plato. Subiektywnie rzecz ujmując trunek może i jest Grand, a może nawet Imperial, ale z pewnością porter z niego jest słaby.

Cornelius Porter Baltic Browar Sulimar Sp. z o.o. 8% alk., 22% ekstrakt Kolor ciemny, prawie czarny z nielicznymi klarownymi przebłyskami rubinu.

Tworzy obfitą pianę o strukturze drobnych pęcherzyków. Wystarczająco długo zdobi piwo, aby powiedzieć, że jest trwała. Aromat intensywnie słodki, lekko winny, rodzynkowy. W tle odszukamy nutę kawy, ale bez szaleństwa. Również toﬃ i lukrecja. Ogólnie zapachy są ciężkie i „obiecują” równie ciężkie smaki. I tak jest w rzeczy samej. Piwo jest nienaturalnie słodkie, wręcz lepkie, sklejające usta. Bardzo treściwe i pełne, ale nie jest kompleksowe czy wyrafinowane w smaku. Oprócz wysokiej słodyczy, piwo ma obniżoną kwaśność i bardzo niską goryczkę. Wydaje się być dokładnie w głównym nurcie popularnych tendencji konsumenckich, czyli „na słodko” bez cienia szlachetnej goryczki. Teoretycznie przy 8% alkoholu i ekstrakcie początkowym 22%, dalej w piwie powinno pozostać 6,5% wagowo cukrów i innych komponentów tworzących ekstrakt końcowy (pozorny). I tak faktycznie pokazuje cukromierz. Pytanie jednak pozostaje, czy fermentacja jest specjalnie zatrzymywana lub sama ustaje tak wysoko (w co wątpię), czy jednak piwo jest dosładzane przed rozlewem i pasteryzacją? Piwo nie wykazuje cech piwa niedofermentowanego, brzeczkowego, więc aż kusi by zrobić małe doświadczenie. Po dodaniu drożdży, poziom cukrów fermentowalnych w gotowym piwie zredukował się o 4,5° Plato. Generalnie atrybut zbyt słodkiego piwa nie tylko psuje jego balans smakowy, ale również sprawia, że nie można o nim mówić jak o prawdziwym porterze. Szkoda, bo browar ma inne dobre piwa w swojej ofercie, więc potrafi.

Porter Browar Okocim 8,3% alk. Czarne piwo zdradza swoją klarowność w nielicznych ciemnorubinowych przebłyskach, tworzy gęstą, kremową pianę, która wystarczająco długo je zdobi. W zapachu trunek oddaje ciężkie karmelowe, winne i rodzynkowe nuty. Trochę brakuje przy tym delikatnego palonego akcentu np. kawowego. W smaku za to rehabilituje się i przyjemnie odwdzięcza się nutą czekoladową. W smaku słodkie, trochę

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

ponad oczekiwany poziom. Jest przy tym poprawnie kwaśne, ale kiedy przychodzi do oceny goryczki, to nawet po kolejnych łykach pozostawia niedosyt. Piwo mimo wszystko ma ciekawą kompozycję smakową, ale na finiszu pozostawia wyraźną alkoholową cierpkość. Deklarowana zawartość alkoholu niby jest w tych niższych rejestrach, ale jest wyraźnie wyczuwalna i rozgrzewająca. Pełnia bardzo wysoka, treściwe i ciężkie piwo przypominające likier lub maderę. Nasycenie umiarkowane nie przeszkadza i nie obniża pijalności. Nie jest to najwyższych lotów porter, jednak nie można powiedzieć, że technolodzy się nie przyłożyli. Nie znaczy to, że nie mogą bardziej.

Świąteczny Porter Bałtycki Browar Czenstochovia Alk. b.d. ekstrakt początkowy 22° Plato, butelka nr 116/150 Bardzo ciemne, prawie czarne piwo ukazuje klarowne ciemnowiśniowe przebłyski. Tworzy obfitą pianę w kolorze jasnobeżowym, która dość szybko łączy się w większe pęcherze i opada nieco przed spodziewanym momentem – mimo tego dramatu nie ma. Amatorzy karmelu i wigilijnego suszu owocowego będą nieco rozczarowani. W aromacie prezentują się czyste, ale intensywne nuty słodowe oraz akcent chmielowy. Niby nietypowy, jednak na tyle umiarkowany, że nie przeszkadza, a nawet urozmaica piwny bukiet. Po zamieszaniu wychodzą te bardziej oporne zapachy: karmelowe i umiarkowanie palone. Kiedy zakryjemy dłonią pokal, i pomieszamy trunkiem, wówczas powietrze pod dłonią nasyca się słodką wonią. Czy w smaku będzie ulepek? Nie, piwo jest oczywiście pełne i treściwe, ale nie jest nazbyt słodkie. Kwaśność sprawia wrażenie obniżonej, jednak wynika to z niskiego nasycenia piwa i niższego poziomu rozpuszczonego dwutlenku węgla, który wpływa na odczuwanie kwaśności, i kiedy jest odpowiedni to przyjemnie szczypie w język. Retronosowo ponownie wychodzi nuta chmielowa i ta przyjemnie palona, kawowa. Goryczka jest

1/2013

browarnictwo

piwne smaki na umiarkowanym poziomie i dobrze się komponuje z pozostałymi smakami. Ma też swój znaczący udział w finiszu. Piwo wyraźnie alkoholowe i rozgrzewające, ale bez zbytniej cierpkości. Ogólnie aksamitny i wielce pijalny porter bałtycki. Zdominowany przez słód i ubarwiony chmielem. Portery uwarzone przez domowych warzycieli bywają przeważnie wyzwaniem dla sędziów. Czasem są ostre w smaku, zbyt karmelowe, po prostu przekombinowane i przeważnie niedojrzałe. Tym bardziej należą się gratulacje dla twórcy receptury piwowara domowego, laureata II konkursu piw domowych w Częstochowie oraz piwowara z Czenstochovii, który podjął się ją odtworzyć! Piwo degustowano 8 miesięcy po sugerowanym terminie przydatności do spożycia J, ale warto było poczekać.

Browarzyciel.pl To niezależna ﬁrma działająca w branży a browarniczej, któr radcze do gi łu us świadczy adzona ow Pr we. io i szkolen walczyka, Ko a fał Ra jest przez owara doświadczonego piw stylów i ry ltu ku - znawcę piwa. Jako ekspert znej w zakresie sensoryc wielu lat od st je a oceny piw ursów sędzią podczas konk yk piwowarskich. Kryt piw nego. u nk ry t en i recenz wcem Jest też szkolenio w Studiu m n. m.i cą ow i wykład acji na Piwa. Autor pu blik nach temat piwa w magazy asie pr i h nyc hobbystycz ługi ﬁrma us oje Sw j. branżowe do osób Browarzyciel kieruje mujących profesjonalnie zaj natów się piwem oraz pasjo „złotego trunku”.

1/2013

Witnicki Porter Browar Witnica 8,5% alk., 18,1% ekstrakt Trunek wdzięczy się bardzo ciemnym kolorem miedzi, wręcz mahoniowym. Jest klarowne i tworzy średnioobfitą pianę w kolorze jasnego karmelu. Piana jest drobna, jednak dość szybko opada. W zapachu ukazuje się nuta maślana, diacetylu oraz palona. Kombinacja ta przypominałaby trochę młodego irlandzkiego stouta, gdyby nie reszta kompozycji bukietu. Ciekawie ujawnia się nuta karmelu, który przypomina trochę przypalony karmel. Balans smaków podstawowych jest poprawny. Nie jest zbyt słodkie co obiecywały już parametry na etykiecie, za to jest dobrze zrównoważone kwaśnością. Goryczka na początku jest umiarkowana, po kilku łykach osiąga wyższy poziom i staje się nieznacznie zalegająca. Piwo w smaku jest wybitnie słodowe i pozostawia zbyt ostry posmak karmelu. Ponownie trzeba zauważyć, że jest to raczej efekt naturalnego przypalenia, ale lepszy taki, niż sztuczny-cukierniczy. Piwo ma silną nutę alkoholową oraz jest wyraźnie cierpkie i ściągające. Oprócz wspomnianych atrybutów piwo w smaku jest metaliczne i znów lekko maślane. O ile ta ostatnia cecha mimo, że wadliwa może wprowadzić ciekawą kontrybucję, o tyle metaliczny posmak nie jest ani pożądany, ani ciekawy. Piwo jest pełne mimo dobrego odfermentowania i umiarkowanie nasycone CO2. Generalnie jest to oryginalne i interesujące piwo mimo kilku znaczących wad. Docenić trzeba założenia, jakimi kierował się browar, aby uwarzyć to piwo. Trzeba jednak zweryfikować kilka technologicznych aspektów, żeby wyeliminować metaliczny posmak, nadmierną cierpkość, maślany aromat, poprawić pienistość, etc.

Black Boss Browar Witnica 8,5% alk., wersja limitowana Piwo bardzo ciemne, ale nie czarne, za to mocno rubinowe. Klarowne. Podczas nalewania piana tworzy się obficie. Drobne pęcherzyki obiecują jej długą trwałość,

jednak po 3 minutach piwo zdobi jedynie cienki kożuszek. Aromat nie zdradza mocnego karmelu. Wyczuwalna jest nuta palona i czysty słodowy charakter. Istotnie smak nie jest przekombinowany karmelem, ani zbyt słodki. Generalnie piwo bardzo przypomina swoim jestestwem Witnickiego Portera, jest równie ostre i ściągające w smaku. Podobnie wyczuwamy metaliczny charakter piwa, ale w tym konkretnym piwie brak jest posmaku maślanego, pewnie dlatego, że miał szansę dłużej poleżeć w towarzystwie drożdży. Zapewne receptura tego portera nie różni się znacząco od poprzedniego, a szkoda, bo jest to edycja limitowana i mankamenty bliźniaczego trunku powinny być wyeliminowane. Mimo wszystko podobnie jak brata można i to piwo uznać za interesujące i wystawić podobną notę. Brak maślanego aromatu (diacetylu) mógłby być pokusą o dodatkową gwiazdkę, jednak posmak metaliczny wydaje się bardziej wyeksponowany, więc per saldo mocna trója. PS. W takiej niedoskonałości i braku warzelniczej perfekcji jest sporo atrakcji i smaczków, które mogą być uciechą dla piwosza.

Porter Warmiński Browar Kormoran 9% alk., 21% ekstrakt Prawie czarne piwo zdradza swoje ciemnowiśniowe kolory pod światło, przy samej ściance szklanki. Ciemnobeżowa piana sugeruje nam duży udział tych najciemniejszych słodów, a zarazem akordy palonych zapachów. Tworzy się bardzo obficie, jednak jest średniotrwała. Aromat jest przytłaczający, bardzo ciężki. Jest to mieszanina słodkich, suszonych wiśni z czekoladą. Skądinąd bardzo dobra kombinacja wykorzystywana przez niejednego producenta bombonierek. Po zamieszaniu wychodzą nuty fuzlowe, podobne jak w wysokogatunkowych alkoholach rodem z Cognac lub Szkocji. Jednym słowem, zapach jest bardzo złożony, ale silny i obiecuje wysoką słodycz np. likieru czekoladowego lub kawowego. Jak się okazuje, nie jest tak do końca. Trunek oczywiście trzeba zaliczyć

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

do tych najbardziej treściwych i pełnych, natomiast poziom słodyczy nie wydaje się zbyt wysoki, a to za sprawą innych smaków podstawowych. Wyczujemy zwiększoną kwaśność, która nie tylko balansuje słodycz, ale również odczuwana jest jako trochę zbyt wysoka. Do tego mamy odpowiednią jak na portera goryczkę. Te dwa ostatnie smaki razem powodują znaczną cierpkość, co jest dodatkowo zaakcentowane przez nutę alkoholową. W smaku retronosowo ponownie mamy do czynienia z aromatem palonym, jednak nie spalonym. Piwo raczej smakuje jak mocne espresso z porcją sosu karmelowego. Karmel jest znaczący i niepotrzebnie podkreśla słodycz. Z drugiej zaś strony jednak dobrze współgra z akcentami palonymi. Gdyby nie one, stałby się samotny i wszędobylski, a tak ma z kim walczyć o prym w bukiecie. Oba te smaki czynią trunek dość ostrym w smaku, czasem przypominającym gorzką czekoladę z charakternym nadzieniem np. wiśnią w alkoholu. Jestem przekonany, że podany na deser właśnie z takimi pysznościami byłby doskonałą kompozycją. Posmak piwa pozostaje z nami przez bardzo, bardzo długi czas.

Аливария Портер (Porter Alivaria) Browar Alivaria, Białoruś 6,5% alk., Ekstrakt b.d. Niska zawartość alkoholu nie obiecuje fajerwerków, ale zobaczmy. Piwo jest ciemne, jednak najjaśniejsze póki co z tych, które testowałem. Kolor ciemnomiedziany, wiśniowy bez problemu zorientujemy się, że jest idealnie klarowne. Piana nie jest beżowa tylko zabarwiona wiśniowym odcieniem. Tworzy się umiarkowanie obficie i szybko opada – po 2 minutach ledwo co zdobi taflę piwa. Piwo w aromacie jest czyste, żeby nie powiedzieć ubogie. Bez dominujących zapachów, staje się mało atrakcyjne. Dopiero po zamieszaniu pod przykryciem opornie pojawiają się słodsze aromaty tożsame z jasnymi słodami. Po skosztowaniu piwo nie oferuje kompleksowego smaku. Głęboko

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

odfermentowane z wyraźną nutą alkoholową oraz ze smakami podstawowymi poprawnie zbalansowanymi. Czy jednak wystarczy to, żeby trunek ten był porterem? Raczej nie. Brak wysokiego ekstraktu oraz wyższej nuty karmelowej, akcentu palonego i oczekiwanej treściwości czynią to piwo bardziej mocnym i ciemnym lagerem niż porterem. To samo tyczy się goryczki, która choć dobrze skomponowana z innymi smakami, sama w sobie jest relatywnie niska. Przypomina się pewna piosenka, którą można sparafrazować: Każdy piwo nazwać może, trochę lepiej lub trochę gorzej. Ale jednego temu trunkowi odmówić nie można: nie jest nazbyt słodki.

Porter Browar Ciechan 9,0% alk., ekstrakt 22% Potężny e kstrak t obie cuje silne i ciężkie smaki. Ale zacznijmy od wrażeń wzrokowych: piwo jest bardzo ciemne, prawie czarne, jednak pod silnym światłem widzimy jego klarowną, rubinową naturę. Piana tworzy się dość opornie, jednak kiedy zwiększymy wysokość nalewania piwa, nukleacja pęcherzyków zaczyna przybierać dość niekontrolowaną formę. W efekcie tego tworzy się bardzo obficie i po dwóch minutach w zasadzie jest minimalna. Kolor piany mocno odwzorowuje kolor piwa i wygląda jak skarmelizowany ciemny cukier. W aromacie piwo jest mocno cukiernicze jak przypieczone herbatniki lub inne ciastka ozdobione dużą ilością rodzynek. Po zamieszaniu pokazują się te najcięższe aromaty owocowe i słodowe ze sporą dozą karmelu. W mojej ocenie aromat jest zbyt intensywny, wręcz lekko duszący. Smak jednak rekompensuje lekko nieskromny charakter zapachów. Piwo nie jest nazbyt słodkie i dobrze zbalansowane kwaśnością. Goryczka wyczuwalna, jednak jakby niezdecydowana. Na potrzeby portera powinna być na pewno o kilkanaście IBU wyższa. Piwo ma mocny smak karmelu i gdyby piwowar dodał nieco więcej słodów specjalnych, to wówczas trunek byłby już przekombinowany, zbyt karmelowy. Ponadto piwo jest lekko cierpkie, choć nuta alkoholowa jak na 9%

jest zaskakująco niska. Niskie jest również nasycenie CO2, co poprawia pijalność dość tęgiego i sycącego trunku. Generalnie jest to udany porter, choć miejscami „ślizga” się niebezpiecznie na granicy parametrów. Niewątpliwie są tu obszary, gdzie jeszcze można poprawić to i owo i tym samym odsunąć się znad krawędzi przepaści.

Porter Grudniowy (seria limitowana) Browar Ciechan 9,0% alk., ekstrakt 18,1% Kontretykieta głosi, iż por ter ten był leżakowany trzy lata i że rozlano go zaledwie 1095 butelek. Proszę jeszcze zwrócić uwagę na niższy ekstrakt względem regularnego portera z Ciechanowa oraz tą samą zawartość alkoholu. Póki co, brzmi obiecująco. Piana tworzy się obficie i jest jaśniejsza niż w poprzednim egzemplarzu. Po paru minutach jednak opada do 1 cm kożuszka. Kolor podobnie jak w poprzednim egzemplarzu bardzo ciemny z rubinowymi przebłyskami pod światło. Klarowne, ładnie prezentuje się w pokalu. Pierwszy nos jest bardzo zrównoważony. Nie ma nachalnych aromatów karmelowych, czy mdlących zapachów słodowych. Jest za to wyczuwalna nuta palona, nawet lekko kawowa, jednak nie tak mocna jak w świeżo zaparzonym espresso. Raczej przypomina kawową pralinę, co może sugerować, że zaraz powrócimy do cukierniczych klimatów. Po zamieszaniu aromat kawowy nasila się, aż przechodzi do cięższych owocowych akordów z suszoną śliwką na końcu. Piwo jest kompletnie odfermentowane, wręcz wytrawne. Ma poprawną goryczkę na podwyższonym poziomie, która to goryczka ma bardziej charakter słodów palonych niż chmielu. Zgaduję więc, że ciemne słody musiały zostać użyte w relatywnie większej ilości w recepturze tego piwa. Słodycz jest szczątkowa i pozwala innym smakom w tym z kwaśności na większą ich ekspozycję. Retronosowo wychodzi zdecydowana

1/2013

browarnictwo

piwne smaki paloność i słodowy charakter trunku z lekkim winnym posmakiem. Podobnie jak w aromacie nie drażnią karmelowe „atrakcje”. Można jednak wyczuć lekki posmak metaliczny. Piwo jest półpełne czyli odmiennie od typowych porterów, jednak warto przypomnieć, że typowy porter nie dojrzewa tak długo. Brak ciała może być zarzutem, ale z dwojga złego wolę dojrzałe i kompleksowe piwo niż niedoleżakowane lub dosładzane. Nawet lekkie utlenienie piwa nie stanowi tu problemu, bo mimo lekkiej pustki tuż po przełknięciu, finisz jest długi, przyjemnie goryczkowy i palony - jak dobra czarna kawa. Generalnie jest to bardzo dobry porter, który potwierdza, że na dobre trzeba poczekać. Obiektywnie jednak trzeba zauważyć, że okres trzyletni jest ekstremalnie długi i być może gdyby ten czas był krótszy piwo nie utraciłoby pewnych atrybutów, które dopełniałyby idealnego Portera Bałtyckiego. A może wyższy ekstrakt początkowy brzeczki byłby lepszym rozwiązaniem, gdy zamierzaliśmy zapomnieć o nim na tak długi okres czasu?

Baribal Porter Browar Dionizos 9,0% alk., ekstrakt 18,1% Piwo po otwarciu sygnalizuje niskie nasycenie delikatnym syknięciem. Beżowa piana wytwarza się opornie i w niespełna minutę opada do zera. Pozytywny stosunek ekstraktu do zawartości alkoholu obiecuje dobry i wytrawny trunek. Jednak zacznijmy od aromatów. Zapachy są słodowe i słodkie, jak mleko z miodem lub słodki kompot na bazie suszu owocowego. Jest również nuta palona i aromat kwiatowy, geraniolu. Ciekawa kompozycja jednak czy charakterystyczna dla tego stylu? Po napisaniu tych kilku zdań lustro ciemnoczerwonego piwa jest gładkie, bez śladu piany i nawet zamieszanie trunkiem nic nie pomaga. Smak piwa jest już bardziej stylowy. Przede wszystkim słodkie zapachy nie potwierdzają słodyczy w smaku. Goryczka jest odpowiednio wy-

1/2013

soka i kiedy przychodzi do oceny smaków podstawowych, to nie mamy się do czego przyczepić. Retronosowo wychodzi głównie nuta palona i karmelowa. Ten ostatni smak jest dość znaczący i ma swój udział w finiszu. Nie jest to in minus kiedy piwo pozbawione jest nadmiernej słodyczy. Ponadto piwo jest istotnie słodowe. Nasycenie jest minimalnie zbyt niskie, a pełnia obniżona. Ogólnie piwo jest udane i jako, że w konkursach smak piwa stanowi największą składową oceny, trunek ten z pewnością by się obronił. Niewątpliwą wadą tego piwa jest pienistość lub raczej brak trwałości tego piwnego ozdobnika. Kontrowersyjnym jest również bukiet zapachowy, jednak nie oznacza to, że nie może się podobać i kusić. Mnie skusił.

Porter Browar Krajan 9,0% alk., ekstrakt 18,1% Kolejny browar oferujący piwo o charakterystycznych parametrach alkoholu i ekstraktu. Piwo jest ciemnoczerwone, klarowne i tworzy dość jasną pianę, jednak nietrwałą. W ciągu dwóch minut zanika do 1 cm warstwy. W aromacie słodowe, lekko karmelowe z niespotykaną nutą chmielową. Po zamieszaniu wychodzą oporne owocowe zapachy, jednak nic ponad to. Można powiedzieć, że jest trochę ubogie jak na portera. W smaku jest bardziej bogate, choć bez fajerwerków. Kwaśność jest nieznacznie podwyższona względem smaku słodkiego. Goryczka jest niska co powoduje nijakość po przełknięciu, a nawet lekko mdłe uczucie. Retronosowo ponownie wyczuwamy słód, karmel oraz nieznaczną nutę paloną. Piwo zostało nisko nasycone dwutlenkiem węgla co subtelnie usłyszymy już przy otwieraniu butelki. Pełnia jest podwyższona względem piw słabszych, jednak nie można powiedzieć, że piwo jest pełne i bardzo treściwe w porównaniu do porterów. Jest przy tym lekko cierpkie, co wynika z podwyższonej kwaśności i nuty alkoholowej. Generalnie trunek jest bez większych wad i ma dobrą pijalność, ale mimo deklarowanej zawar-

tości alkoholu, bliżej mu do koźlaka niż portera. Jako porter wychodzi zbyt „czysto”, przydałoby mu się więcej wyróżników np. lepsza goryczka, większa paloność lub bardziej owocowo-karmelowy charakter. Z pewnością podwyższenie ekstraktu spowodowałoby poprawienie smaku i aromatu, a póki co trója z plusikiem.

Porter Łódzki Browary Łódzkie S.A. 9,5% alk., ekstrakt 22,0% Czyż nie zapowiada się szlachetnie?! Wysoki ekstrakt i zawartość alkoholu obiecują wiele, mimo że aluminiowe opakowanie nieco studzi te oczekiwania. Ale do rzeczy. Z otworu puszki sączy się ciemnobursztynowy i klarowny trunek. Piana jest drobna i bardziej w odcieniach czerwonych niż jaśniejszych – beżowych, czy ciemniejszych brązach. Jest niestety nietrwała i w ciągu minuty opada praktycznie do zera. Aromat piwa jest słodki, mocny, wręcz cukierkowy. Po zamieszaniu ciężki i słodowy ze sporą dozą karmelu. Aż strach się bać, jakie wrażenia zostawi na języku. Smak o dziwo nie jest ulepny. Słodycz niby znaczna, jednak ciemne słody pozostawiły również sporo balansującej kwaśności. Gor yczka też się dobrze komponuje i jest na wysokim poziomie. Wyraźna nuta alkoholowa i cierpkość nie pozostawią wątpliwości, że to mocne piwo. Potwierdza to rozgrzewający efekt po przełknięciu. Retronosowo piwo przede wszystkim charakteryzuje się silną słodowością i akcentem karmelu. Oprócz tego obecna jest stonowana nuta palona i wyraźne owocowe akordy – suszone wiśnie i skarmelizowana gruszka. Bardzo bogate i intrygujące piwo! Trunek nisko nasycony pozwala bardziej odczuwać smaki. Ten bardzo pełny, treściwy i niewątpliwie „pożywny” porter może być jednak wyzwaniem dla amatorów bardziej pijalnych i mniej narzucających się swoim jestestwem napitków. Mimo że trochę zabrakło harmonii, łódzki porter okazał się zestawieniem zapachów i smaków na intensywnym i akceptowalnym poziomie.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Browary Regionalne Jakubiak – co w trawie piszczy

Może się to komuś nie podobać, ale za kilka lat będę miał 5-6 browarów i 36 marek piwa. Browary Regionalne Jakubiak staną się piątą grupą piwną w Polsce – zapewnia Marek Jakubiak.

Nie jesteśmy w stanie przewidzieć czy zapowiedzi się ziszczą. Możemy jednak sprawdzić co słychać w firmie. A dzieje się – jak zwykle zresztą – bardzo wiele.

Ciechan pubs Dlaczego nie napić się świeżego piwa bezpośrednio przez bramą browaru? Pomysł na restaurację jest prosty: dobre piwo w otoczeniu smacznych dań, serwowane w klimatycznych piwnicach. Działa? Działa! W planach pubów ma być więcej.

„Single malt” z Ciechanowa Warzenie piwa jest ogromnie frapujące, ale jakże pasjonująca może być produkcja alkoholowych destylatów! Szczególnie w miedzianym alembiku – nowoczesnej instalacji w tradycyjnej stylistyce. Szczególnie w murach Browaru Ciechan. Pomysł zrodził się z potrzeby zagospodarowania tutejszej brzeczki, gdyż moce warzelni są większe aniżeli pozostałej infrastruktury produkcyjnej. Co zrobić z brzeczką? I dlaczego nie okowitę? W Ciechanowie ma się rodzić dwa tysiące butelek whisky rocznie. Za trzy lata pierwsze butelki whisky „single malt” (z jednego słodu z jednej beczki) mają pojawić się na sklepowych półkach.

tradycyjna technologia i budynek starej słodowni powodują, że można się cofnąć w czasie. Browar należy do tych zakładów, które zaprzestały produkcji piwa ze względów ekonomicznych. Właściciel Browaru Ciechan i Browaru Lwówek, 28 grudnia 2012 r. podpisał akt zakupu zakładu. Zamierza przywrócić mu życie. Moce produkcyjne zakładu mogą osiągać nawet 120 tys. hl rocznie. W ciągu najbliższej pięciolatki zakład ma osiągnąć produkcję wielkości 70-80 tys. hekto. Uruchomienie produkcji planowane jest już na połowę 2013 roku. Mają tu być produkowane piwa jasne pod marką „Bojan”.

Własny słód i chmiel W piwach „grupy Ciechan” – jak zapewnia właściciel – znajduje się naturalny słód (a nie powszechnie

Bojanowskie smaki Browar Bojanowo to z pewnością zakład z duszą. Czerwona cegła,

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Miedziany alembik do produkcji whisky już stoi gotowy do pracy

stosowany ekstrakt słodowy). Niestety, jego jakość nie zawsze jest doskonała. Marek Jakubiak zdecydował, że sam podejmie się produkcji słodu. Kupiony właśnie Browar Bojanowo dysponuje tradycyjną słodownią. Ambitne plany zakładają również przejęcie jednej z wielkopolskich plantacji chmielu.

Z ojca na syna Wysoką jakość produkcji gwarantuje właściciel własnym nazwiskiem, przynajmniej tak było kiedyś. Browary Ciechan i Lwówek Śląski, dwie oddzielne spółki, są w trakcie łączenia w jedną firmę działającą pod nazwą Jakubiak. Ma to być powrót do tradycji, gdy większość browarów firmowana była nazwiskiem właściciela.

Darłowo welcome to Na przełomie 2015 i 2016 roku ma być uruchomiony browar w Darłowie – kolejne dziecko Marka Jakubiaka. Tutaj zakład ma powstać na „gołej ziemi”, czyli od podstaw. Szacowany koszt budowy to 30 mln zł. Tutejsz trunki mają być pasteryzowane. Opr. A. Wojnarowska

1/2013

maszyny i urządzenia

artykuł promocyjny

Rekordowe wyniki ECOMAX BIO ® Inwestycje w instalacje kogeneracyjne zyskują w Polsce coraz większą popularność. Dla powodzenia realizacji tego typu projektów niezwykle ważny jest jednak dobór odpowiedniej technologii i sprawdzonego wykonawcy. Rozwiązania w zakresie kogeneracji powinny działać przede wszystkim w oparciu o zasady uniwersalności, modularności i zwartości, a równocześnie być wydajne energetycznie. Wszystkie te cechy łączy w sobie

i rozwój, jak również sprawności serwisu

cyjnych, jak również trigeneracyjnych /

technicznego, świadczonego naszym

poligeneracyjnych. We Włoszech, gdzie

klientom. Szczególnie, jakość i nowator-

w 1981 firma powstała, z sukcesem

skość usług widoczna jest w informaty-

zrealizowała już ponad 500 projektów, co

liczne zalety, takie jak duża elastyczność

zacji procesów serwisowych i kontrolnych.

odpowiada ok. 70% udziałowi w rynku.

i mobilność, szybki montaż i rozruch, czy

Systemy nadzoru opracowane przez

Od 2010 r. Gruppo AB dział w Polsce

też łatwe połączenie z już istniejącymi

Gruppo AB zapewniają skuteczną realiza-

za pośrednictwem KWE – Technika

systemami. Stanowi on także optymalne

cję szerokiego zakresu działań prewencyj-

Energetyczna. Firma posiada szczególną

rozwiązanie pod względem zakresu

nych, dzięki szybkiemu wykrywaniu, a tym

wiedzę na temat specyfiki polskiego

i możliwości zastosowań gazu powsta-

samym reagowaniu na najmniejsze zmiany

rynku zdobytą w czasie 13 lat działalności.

łego w oparciu o różnorodne typy roślin.

w pracy systemu (patrz schemat instalacji

Współpracuje z wiodącymi światowymi do-

ECOMAX BIO®, dzięki modułowej kon-

monitoringu na przeciwnej stronie), w tym

stawcami technologii, m.in. GE Jenbacher

strukcji, umożliwia elastyczne planowanie

też zdalnie za pomocą linii telefonicznej.

gas engines, którego jest autoryzowanym

wielkości mocy zainstalowanej inwestycji.

Przekłada się to bezpośrednio na podnie-

przedstawicielem w Polsce.

Rozwiązanie pozwala również dosto-

sienie rentowności takiej instalacji, gdyż

KWE – Technika Energetyczna za-

sować się do pełnego zakresu napięć

znacząco obniża, czy wręcz eliminuje,

pewnia najwyższej jakości rozwiązania

wymaganych przez operatorów sieci

ilość przestojów technicznych.

dopasowane do indywidualnych potrzeb

energetycznych.

Gruppo AB stworzyło i produkuje ten

klientów, którzy inwestują w technologię

W zakresie produktów i dostępności

unikalny na europejskim rynku moduł

biogazową. Ponadto, oferuje silniki,

godzinowej, urządzenia Gruppo AB

kogeneracyjnym w swoim włoskim za-

oryginalne części zamienne oraz usługi

osiągają rekordowe wyniki; ECOMAX

kładzie. Nad jego realizacją czuwa zespół

serwisowe.

BIO® (stosowane przy biogazach) mogą

ponad 100 inżynierów. Mają oni za zadanie

Dzięki temu, KWE – Technika Energe-

pracować aż do 8.700 godzin w ciągu roku.

kierować produkcję w stronę rozwiązań

tyczna jest wysoko wykwalifikowanym

Wyniki te są niewątpliwie konsekwencją

coraz bardziej niezawodnych i o wyższej

i zaufanym partnerem, oferującym swoim

jakości technologii, wypracowanej dzięki

wydajności energetycznej.

klientom dostęp do doświadczenia oraz

ciągłemu zaangażowaniu w badania

Proces produkcji jest zaplanowany

know-how, zdobytych i wielokrotnie

i zorganizowany tak, aby zoptymalizować

przetestowanych w licznych projektach

każdy jego etap: profile metalowe, moduł

Gruppo AB.

ECOMAX BIO®, system kogeneracyjny stworzony przez Gruppo AB, obecny na rynku od 1997 roku. Rozwiązanie posiada

KWE – Technika Energetyczna Sp. z o.o.

kontenerowy, silnik, montaż, okablowanie i montaż elektrycznych i hydraulicznych elementów, czy nawet testowanie i wysyłkę. Gruppo AB, jest liderem Europejskiego rynku gazu ziemnego i biogazu w zakresie kompleksowych rozwiązań kogenera-

1/2013

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

KOGENERACJA: KOGENERACJA: KOGENERACJA: EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA I EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA I

NAPĘDZANE: • gazem ziemnym

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA I RÓWNOWAGA EKOLOGICZNA. RÓWNOWAGA EKOLOGICZNA. RÓWNOWAGA EKOLOGICZNA. DOSTĘPNE JAKO: JAKO: DOSTĘPNE • KOMPLETNEDOSTĘPNE AGREGATY KONTENEROWE JAKO:

ropy naftowej

rurociągi wody rurociągi wody gorącej rurociągi wody gorącej gorącej

gazem ziemnym •• gazami towarzyszącymi wydobyciu

naftowej • ropy gazami towarzyszącymi wydobyciu • gazem kopalnianym • gazem

ropy naftowej • gazem kopalnianym koksowniczym

•• gazem kopalnianym koksowniczym • biogazem z oczyszczalni ściekówgazem koksowniczym •• biogazem z oczyszczalni ścieków• biogazem ze składowisk odpadów •• biogazem z ściekówzeoczyszczalni składowisk odpadów • biogazem z odpadów organicznych zeodpadów składowisk odpadów •• biogazem z organicznych • niskoenergetycznymi gazami •• biogazem z odpadów organicznych niskoenergetycznymi gazami

• KOMPLETNE AGREGATY KONTENEROWE • AGREGATY DO ZAINSTALOWNIA W HALI KOMPLETNE AGREGATY KONTENEROWE •• AGREGATY DO ZAINSTALOWNIA W HALI • AGREGATY DO ZAINSTALOWNIA W HALI Palnik biogazu

NAPĘDZANE: NAPĘDZANE:

• gazem ziemnym • gazami towarzyszącymi wydobyciu

Przewody ciepłej wody

• niskoenergetycznymi gazami

Automatyczny system zestaw chłodnic zestaw chłodnic wymiany oleju Tłumik i komin zestaw chłodnic smarującego

System nawiewu powietrza tłumik hałasu tłumik hałasu tłumik hałasu Chłodnica awaryjna

kontener silnika i kontener silnika i urządzeń pomocniczych kontener silnika i urządzeń pomocniczych urządzeń pomocniczych kontener transformatora kontenerśredniego transformatora średniego napięcia i wyprowadzenia mocy konteneritransformatora napięcia wyprowadzeniaśredniego mocy napięcia i wyprowadzenia mocy system oczyszczania biogazu system oczyszczania biogazu system oczyszczania biogazu

system automatycznego system automatycznego uzupełniania oleju smarowniczego system automatycznego uzupełniania oleju smarowniczego uzupełniania oleju smarowniczego

Układ przygotowania biogazu

Moduł silnika

Kabina sterowania i nadzoru

Ecomax BIO, modułowe rozwiązanie do zamiany biogazu w energię elektryczną Ecomax BIO, modułowe rozwiązanie do zamiany biogazu w energię elektryczną Ecomax BIO, modułowe rozwiązanie do zamiany biogazu w energię elektryczną

KWE-Technika Sp. z o.o.wzostała utworzona w 1999 KWE-Technika Energetyczna Sp. zEnergetyczna o.o. została utworzona 1999 roku w celu współpracy z firmąSp.Jenbacher Energie produkującą KWE-Technika Energetyczna z o.o. została utworzona w 1999 oku w celu współpracy z firmą Jenbacher Energie produkującą gazowe do skojarzonego wytwarzania energii produkującą elektrycznej w agregaty celu współpracy z firmą Jenbacher Energie azowe agregaty doroku skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej igazowe ciepła wagregaty instalacjach o mocach od 250 kW do energii ponad 4000 kW. do skojarzonego elektrycznej ciepła w instalacjach o mocach od 250 kW do ponadwytwarzania 4000 kW. iZasadnicze ciepła w instalacjach o mocach od 250 kW do ponad 4000 kW. obszary działania:

asadnicze obszary •działania: Autoryzowane Przedstawicielstwo w Polsce firmy GE JENBACHER Zasadnicze obszary działania: Autoryzowane Przedstawicielstwo Polscefabryczny firmy GEoferowanych JENBACHER urządzeń oraz Autoryzowanywserwis • Autoryzowane Przedstawicielstwo w Polsce firmy GE JENBACHER Autoryzowany serwis fabryczny oferowanych urządzeń oraz oryginalne części zamienne • Autoryzowany serwis fabryczny oferowanych urządzeń oraz oryginalne części zamienne • Rozwiązania kontenerowe oryginalne części zamienneinstalacji CHP „pod klucz” przy Rozwiązania kontenerowe instalacji „pod klucz” przyCHP „pod klucz” przy zkontenerowe ABCHP GROUP • współpracy Rozwiązania instalacji współpracy z AB GROUP • Współpraca firmami z zakresu techniki energetycznej współpracy zz AB GROUP Współpraca z firmami z zakresu techniki energetycznej • Organizowanie kompletnych projektów z doradztwem Współpraca z firmami z zakresu technikiwraz energetycznej Organizowanie kompletnych projektów wraz z doradztwem projektowaniem, wykonawstwem, • technicznym, Organizowanie kompletnych projektów wraz z doradztwem technicznym, projektowaniem, wykonawstwem, uruchamianiem i finansowaniem. technicznym, projektowaniem, wykonawstwem, uruchamianiem i finansowaniem. uruchamianiem i finansowaniem.

KWE - Technika Energetyczna Sp. z o.o. KWE - Technika Energetyczna KWE - AUTORYZOWANY Technika Energetyczna PRZEDSTAWICIEL

AUTORYZOWANY PRZEDSTAWICIEL AUTORYZOWANY PRZEDSTAWICIEL GE JENBACHER GAS ENGINES W POLSCE GE JENBACHER GAS ENGINES W POLSCE GE JENBACHER GAS POLSCE TEL./FAX. +48 33 821 65 62ENGINES +48 33 W 821 50 93 TEL./FAX. +48TEL./FAX. 33 821 65+48 62 33 +48821 3365 8216250 9333www.kwe.pl +48 821 50 93 www.kwe.pl www.kwe.pl

Czy Wasza woda spełnia obecne wymagania? INT., BE, NL, SK, CZ

Wymagania jakościowe dia składu wody pitnej

Oferujemy kompleksowe rozwiązania dla zarówno małych jak i dużych odbiorców wody pitnej – od doradztwa BE, NL technicznego po kompletne rozwiązania pod klucz i serwis. UDGÅET!!! Zapraszamy do kontaktu z naszymi oddziałami i niezobowiązującej rozmowy o możliwościach podjęcia działań w celu poprawy jakości wody. EUROWATER Spółka z o.o. Ul. Izabelińska 113, Lipków PL 05-080 Izabelin (Warszawa) Tel.: +48/22/722-80-25

EUROWATER Spółka z o.o. ul. Mydlana 1 PL 51-502 Wrocław Tel.: +48/71/345-01-15

Adsorpcja na węglu aktywnym

Neutralizacja na zacja na złożach Nevtraco i Magno-Dol-1

mg Fe/l

Mangan

mg Mn/l

0,05

Pestycydy

μg/l

0,5

Arsen

μg/l

mg NO2/l

0,5

llość/ml

100

Bakterie 37° C Bakterie 22° C

Dezynfekcja UV

TRAITEMENT DES EAUX 0,2

Żelazo

Azotyny

Adsorpcja na granulacie tlenku żelaza

Jednostka

Biologizna ﬁltracja (nitryﬁkacja)

Wybrane parametry

Utlenianie i ﬁltracja

Odgazowanie

REINE WASSERAUFBEREITUNG

Od roku 1936 nazwa EUROWATER jest synonimem wysokiej jakości produktów i ogromnego zaangażowania w uzdatnianie wody. Przeszliśmy długą drogę, aby zaadoptować swoje rozwiązania do zmieniających się wymagań prawnych oraz potrzeb naszych Klientów. Jesteśmy stale i aktywnie zaangażowani w budowę nowych stacji uzdatniania wody do celów pitnych. Dodatkowo wykorzystujemy swoje doświadczenia przy optymalizacji pracy istniejących stacji, biorąc udział w projektach rozbudowy i modernizacji procesów technologicznych.

Metody uzdatniania wody

Wymagnia (mniej nitż)

Czy proces technologiczny jest odpowiednio dobrany, czy technologia działa prawidlowo, czy woda pitna odpowiada obecnym wymaganiom prawnym, i czy wydajność urządzeń pokrywa realne zapotrzebowanie AT, CH, DE na wodę pitną?

ZUIVER WATERBEHANDELING llość/ml 20

PL info@eurowater.pl www.eurowater.pl

UZDATNIANIE WODY

technika – energia – środowisko BEZTLENOWE OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU PRZETWÓRSTWA ZIEMNIAKÓW Z WYKORZYSTANIEM POWSTAJĄCEGO BIOGAZU DO PRODUKCJI PRĄDU, CIEPŁA I PARY TECHNOLOGICZNEJ – studium przypadku Zakład przetwórstwa ziemniaków eksploatował biologiczną oczyszczalnię opartą na procesie tlenowego osadu czynnego. Wraz z rozwojem zakładu zdolność przerobowa oczyszczalni okazała się niewystarczająca. Podjęto decyzję o jej rozbudowie o część beztlenową. Po modernizacji oczyszczalnia jest nie tylko samowystarczalna energetycznie ale też przekazuje nadmiar energii elektrycznej i cieplnej do zakładu. Oczyszczalnia ścieków dla zakładu przetwórstwa ziemniaków przewidziana była do usuwania 8 Mg ChZT/d przy przepł ywie ścieków 1500 m 3/d. Technologia oparta była na tlenowym osadzie czynnym. Ścieki surowe z terenu zakładu tłoczone były na stację cedzenia ścieków, w której usuwano większe zanieczyszczenia stałe zawarte w ściekach. Ze stacji tej trafiały do zbiornika retencyjno -uśredniającego, w którym następowało wyrównanie godzinowych nierównomierności napływu oraz uśrednienie stanu i składu ścieków. Ze zbiornika tego kierowane

były one na układ oczyszczania mechanicznego, składający się z separatora lamelowego i osadnika radialnego. Pozbawione zawiesiny ścieki wprowadzane były do układu osadu czynnego, w którego skład wchodziły dwa zbiorniki typu SBR pracujące przemiennie względem siebie. Osady wstępne i nadmierny osad tlenowy kierowane były do stacji odwadniania osadu. Blokowy schemat technologiczny oczyszczalni przed modernizacją pokazano na rys. 1. Główne zapotrzebowanie na energię elektryczną oczyszczalni tlenowych związane jest z zasilaniem

dmuchaw dostarczających powietrze do komór osadu czynnego. Drugim głównym odbiornikiem energii elektrycznej jest układ odwadniania osadu. Zapotrzebowanie to jest wprost proporcjonalne do ładunku materii organicznej wprowadzanego na oczyszczalnię. W omawianym przypadku oczyszczalnia pobierała około 6 MWh/d energii elektrycznej. Dodatkowo w okresie zimowym obiekt potrzebował do około 2,4 MWh/d energii cieplnej. Proces oczyszczania tlenowego generuje stosunkowo duże ilości osadów nadmiernych w omawianym przypadku było to około 4 Mg s.m.o./d.

Ireneus z Plichta

Przedsiębiorstwo Inżynierskie ProEko

***

Posiada 25-letnie doświadczen ie w proje k towa niu oczy szcza lni ściek ów dla zakła dów przem ysłu spożywc zego , komu nalny ch oczyszczalni ścieków i stacji uzdatniania wody oraz biogazowni. Prowadził również zajęc ia na Uniw ersyt ecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Rys. 1. Blokowy schemat technologiczny układ oczyszczania ścieków przed modernizacją

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

1/2013

technika – energia – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

Rys. 2. Przemiany związków węgla w oczyszczaniu ścieków Wraz ze wzrostem zdolności przerobowej zakładu wzrastał ładunek zanieczyszczeń zawarty w ściekach. W związku z t ym zaszła konieczność rozbudowy oczyszczalni. Najprostszym rozwiąza n iem byłoby dokłada n ie kolejnych komór napowietrzania oraz oczywiście dmuchaw. Koszty eksploatacji oczyszczalni rosłyby wprost proporcjonalnie do ładunku zanieczyszczeń na nią kierowanego. Operator oczyszczalni zaczął szukać rozwiązania, które pozwoliłoby na zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych. Stwierdzono, że zamiast marnować energię elektryczną na utlenienie kolejnych ton materii organicznej lepiej jest wykorzystać materię organiczną zawartą

w ściekach do produkcji energii. W tym celu rozbudowę oczyszczalni oparto nie na procesach tlenowych tylko na beztlenowym rozkładzie materii organicznej. Sc hemat bi la n sow y przem ia n związków węgla dla procesów tlenowych i beztlenowych pokazano na rysunku 2. W przypadku oczyszczania beztlenowego nie potrzebujemy energii elektrycznej na napowietrzanie, natomiast potrzebujemy energię cieplną na podgrzanie ścieków do temperatury optymalnej dla procesów fermentacji metanowej. Zapotrzebowanie ciepła jest wprost proporcjonalne do ilości ścieków natomiast – co jest oczywiste – całkowicie niezależne od ładunku

Rys. 3. Bilans energetyczny reaktora beztlenowego

1/2013

zanieczyszczeń zawartego w ściekach. Wynika z tego, że im większe stężenie zanieczyszczeń w ściekach surowych, tym korzystniejsze jest stosowanie procesów beztlenowych jako alternatywy oczyszczania tlenowego. Bilans energetyczny reaktora beztlenowego pokazano na rysunku 3. Próg opłacalności stosowania procesów beztlenowych zależny jest od całego szeregu czynników. Jeżeli w rachunku ekonomicznym nie uwzględnimy kosztów utylizacji osadów, to kształtuje się on na poziomie około 5000 g ChZT/m3. Przy uwzględnieniu tych kosztów spada on do około 3800 g ChZT/m3. Natomiast jeżeli w rachunku ekonomicznym uwzględnimy zyski z produkcji biogazu to próg opłacalności spada do poziomu około 2000 g ChZT/m3. W omawianym przypadku stężenie ChZT w ściekach surowych doszło do około 15000 gO2/m3 w związku z tym celowość zastosowania procesów beztlenowych raczej nie podlegała dyskusji. Pozostawało tylko pytanie jak korzyści ze stosowania tego procesu zmaksymalizować. Bilans energii w agregacie kogeneracyjnym pokazano na rysunku 4. Wynika z tego, że korzyści możemy czerpać

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

zarówno z produkcji energii elektrycznej jak też z produkcji energii cieplnej. Z wykorzystaniem energii elektrycznej nigdy nie ma większego problemu, ponieważ potrzebuje jej właściwie każdy. Gorzej jest z energią cieplną. Zimą najczęściej jest co z nią zrobić. Latem energia cieplna „niskoparametrowa” jest praktycznie rzecz biorąc nieprzydatna. Możliwa jest zamiana energii cieplnej na chłód. Ze 100 kWh energii cieplnej można uzyskać około 66 kWh chłodu. Niestety, chłód ten jest w temperaturze około 7OC co czyni go nieprzydatnym w większości zakładowych układów chłodniczych (temperatura ta jest zazwyczaj wyższa od temperatury powrotu na agregaty chłodnicze). Można ten chłód wykorzystać w instalacjach klimatyzacyjnych ale w tym przypadku podobnie jak z ciepłem grzewczym potrzebny jest on tylko przez część roku. Z punktu widzenia maksymalizacji zysków wska za ne jest oprócz korzyści bezpośrednich wynikających z wykorzystania energii elektrycznej i cieplnej uzyskiwanie korzyści pośrednich, wynikających

z handlu świadectwami pochodzenia energii. Jeżeli chodzi o świadectwo pochodzenia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych („zielony” certyﬁ kat) to nie ma z nim problemu. Należy się on nam zawsze, jeżeli jesteśmy w sta n ie w ykazać, że energ ię elektryczną wytworzyliśmy ze źródeł odnawialnych. Gorzej jest ze świadectwem pochodzenia energii z wysokosprawnej kogeneracji („żółty” certyﬁ kat). W tym przypadku aby go uzyskać konieczne jest wykazanie, że zamieniliśmy co najmniej 75% energii pierwotnej zawartej w paliwie na energię elektryczną i cieplną oraz że energie te zostały wykorzystane. W dodatku rozliczenie sprawności dotyczy okresu całego roku. W przypadku wykorzystania energii cieplnej na cele grzewcze i chłodnicze mamy niestety do czynienia z okresami, kiedy nie potrzebujemy ani ciepła ani chłodu. W efekcie osiągnięcie 75% sprawności układu w rozliczeniu rocznym nie jest możliwe. We wprowadzonym do ciągu technologicznego reaktorze beztlenowym ulega rozkładowi około

90% materii organicznej zawartej w ściekach. Przy ładunku ChZT wprowadzanym na oczyszczalnię na poziomie około 22 Mg /d daje to około 20 Mg/d ChZT usuniętego. W wyniku procesu rozkładu uzyskuje się około 10000 m3 biogazu/d. Po jego spalenia w agregacie kogeneracyjnym mamy do dyspozycji następujące ilości energii: • energia elektryczna – ok. 1,2 MW • energia cieplna „wysokoparametrowa” (temperatura 500 -550OC) – ok. 600 kW • energia cieplna „niskoparamet rowa” (temperat ura ok. 90/70OC) – ok. 600 kW Potrzeby własne oczyszczalni wynoszą: • Energia elektryczna ok. 140 kW w tym: – „stara” część oczyszczalni – ok. 60 kW (spadek zapotrzebowania w stosunku do stanu istniejącego pomimo blisko trzykrotnego wzrostu ładunku materii organicznej kierowanej na oczyszczalnię) – „nowa” część oczyszczalni – ok. 80 kW • Energia cieplna: – „stara” część oczyszczalni – 0-100 kW – „nowa” hala technologiczna + odsiarczanie – 0-50 kW – grzanie reaktora beztlenowego – 0-300 kW

Rys. 4. Bilans energii w agregacie kogeneracyjnym

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Po odjęciu potrzeb własnych do wykorzystania pozostają nam następujące rodzaje i ilości energii: • energia elektryczna – ok. 1060 kW • energia cieplna „wysokoparametrowa” (temperatura 500 -550OC) – ok. 600 kW • energia cieplna „niskoparamet rowa” (temperat ura ok. 90/70OC) – ok. 150-600 kW

1/2013

xxxxxxxxxxxxx ne mechanicznie ścieki kierowane są do nowoprojektowanego procesu oczyszczania beztlenowego w którego skład wchodzi: • zbiornik zakwaszania o pojemności 1000 m3, • zbiornik kondycjonowania, • reaktor beztlenowy o pojemności 1200 m3, • pompy operacyjne.

Rys. 5. Bilans energetyczny oczyszczalni po modernizacji Bilans energetyczny oczyszczalni po modernizacji pokazano na rysunku 5. Jak już wcześniej wspomniano z wykorzystaniem nadmiaru energii elektrycznej na potrzeby zakładu nie było najmniejszych problemów. Zapotrzebowanie zakładu na tą energię było znacznie wyższe niż jej nadmiar powstający na oczyszczalni. W przypadku gdyby zakład energii elektrycznej nie potrzebował zawsze można ją odsprzedać do sieci energetyki zawodowej. Z tym, że cena sprzedaży energii do sieci jest oczywiście znacznie niższa od ceny zakupu z sieci. Problem pojawił się z wykorzystaniem energii cieplnej. Ciepła w parametrach 90/70 O C zakład

praktycznie rzecz biorąc nie potrzebował. Natomiast przez okres całego roku potrzebował parę. W tej sytuacji podjęto decyzję o wykorzystaniu ciepła ze spalin do produkcji pary. Ciepło z chłodzenia z układu chłodzenia silnika i chłodzenia oleju smarnego skierowano do zakładowej sieci cieplnej z tym, że ze względu na parametry, wykorzystano je do podgrzewania powrotu ciepła na kotłownię zakładową. Proces technologiczny oczyszczalni po rozbudowie przedstawiał się następująco. Ścieki surowe kierowane są na istniejące obiekty oczyszczania mechanicznego. Dodatkowo część mechaniczna rozbudowana została o ﬂotator wprowadzony za osadnikiem radialnym. Oczyszczo-

Rys. 6. Blokowy schemat technologiczny oczyszczalni po modernizacji

1/2013

Oczyszczone beztlenowo ścieki kierowane są do istniejącego oczyszczania tlenowego. Osady wstępne i nadmierne odwadnianie są w istniejących obiektach. Powstający w wyniku oczyszczania beztlenowego biogaz kierowany jest do instalacji odsiarczania. Po długich dyskusjach zdecydowano się na zastosowanie odsiarczania biologicznego. Spośród wszystkich metod odsiarczania charakteryzuje się ono najwyższymi nakładami inwestycyjnymi, natomiast koszty eksploatacyjne są najniższe. Przyjęcie takiego rozwiązania podyktowane było faktem, że w omawianym przypadku ze względu na skład ścieków, biogaz charakteryzował się bardzo wysoką zawartością siarki (do 17000 ppm). Dodatkowo zastosowano możliwość odsiarczania biogazu na węglu aktywnym w przypadku gdy okresowo skuteczność instalacji biologicznej będzie zbyt mała. Po odsiarczeniu biogaz kierowany jest do osuszenia a następnie na agregat kogeneracy jny o mocy 1,2 MWel. Spaliny kierowane są do układu wytwarzania pary. Blokowy schemat technologiczny układu oczyszczania ścieków po rozbudowie pokazano na rysunku 6. Za sto s owa ne roz w ią z a n ia spowodowały, że oczyszczalnia zamiast stanowić obciążenie dla zakładu stała się źródłem dodatkowych korzyści.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

technika – energia – środowisko PRZEMYSŁ SPOŻYWCZY W ŚWIETLE RAPORTÓW ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU Producenci i przetwórcy żywności na całym świecie coraz wyraźniej zdają sobie sprawę, że ich działalność z jednej strony jest warunkiem biologicznej egzystencji ludzkości i szansą rozwoju społecznego dla wielu regionów, ale z drugiej strony powoduje różnego rodzaju zagrożenia dla środowiska. W skali globalnej występuje istotna trudność wynikająca z konieczności poprawy zaopatrzenia w żywność i wodę dwóch miliardów ludzi dotkniętych chronicznym niedożywieniem oraz zachowania lub poprawy dotychczasowego dostępu do żywności, wody i czystego powietrza dla sześciu miliardów ludzi. Wielu badaczy zwraca uwagę

zrównoważonego; równie ważne jest

obszarów i zakres przedstawianych

na n iebezpieczeńst wa związa ne

to, że są one przejawem świadomości

danych zależy od celów i możliwości

z obserwowanymi zmianami klima-

środowiskowej kierownictwa i stra-

przedsiębiorstwa. W celu metodycz-

tu, zmniejszaniem się powierzchni

tegicznych działań podejmowanych

nego uporządkowania i rejestracji

tropikalnych lasów deszczowych,

w celu kształtowania reputacji marki,

raportów w 1997 r. powstała między-

zmniejszaniem się bioróżnorodności

obniżania kosztów, zdobywaniu

narodowa organizacja pod nazwą

i kurczeniem się powierzchni lodów

klientów i potencjalnych inwestorów.

Globalna Inicjatywa Raportowania

arktycznych. W tej sytuacji przemysł

W st rateg ii rozwoju zrów no -

(Global Reporting Initiative, GRI),

spożywczy, który jest silnie zależny od

ważonego przedsiębiorstw sektora

powołana przez Koalicję na rzecz

stanu środowiska, nie mógł pozosta-

rolno-spożywczego występuje pięć

Środowiskowo Odpowiedzial nej

wać bezczynny i włączył się w reali-

podstawowych zadań:

Ekonomii (CERES) we współpracy

zację idei rozwoju zrównoważonego.

•

W szczególności wielkie korporacje, instytucje międzynarodowe i ośrodki naukowo-badawcze związane

•

z produkcją i przetwórstwem żywno-

zwiększenie wykorzystania ener-

z Programem Środowiskowym ONZ

gii odnawialnej i wprowadzenia

(UNEP). Pierwszy przeglądowy raport

technologii energooszczędnych,

GRI ukazał się w 2000 r.

dostosowanie się do kurczących

Raporty rozwoju zrównoważonego

się zasobów wody,

zarejestrowane w GRI można podzielić

dostosowanie się do coraz silniejszej

na 2 grupy: 1) raporty spełniające

zmniejszenia szkodliwego oddzia-

kontroli społecznej prowadzonej przez

metodyczne wymagania GRI i 2) pozo-

ływania sektora rolno-spożywczego

organizacje pozarządowe i media,

stałe raporty. Wśród raportów zgodnych

ograniczenie wpływu rolnictwa

z metodyką GRI znajduje się grupa ra-

przez zmniejszenie energochłonności

na środowisko przez zwiększenie

portów zweryﬁkowanych przez nieza-

produkcji i emisji zanieczyszczeń),

wydajności i utrzymanie bioróż-

leżne organizacje, które określają stopień

jak i poprawy sytuacji lokalnych

norodności,

spełnienia wymagań określonych przez

wykorzystanie zasad rozwoju

GRI (poziom C, B, A). Raporty powinny

miejsc pracy, inwestycje i odprowa-

zrównoważonego jako podstawy

w części ogólnej zawierać wyczerpujący

dzanie podatków). W ramach tych

do opracowania technologii no-

opis proﬁlu, struktury i strategicznych

działań od ponad 10 lat coraz większa

wych produktów, zdobywania

celów przedsiębiorstwa, a w części

liczba przedsiębiorstw różnych branż,

nowych klientów i uzyskiwania

szczegółowej przedstawiać dynamikę

w t ym przemysł u spożywczego,

przewagi konkurencyjnej.

zmian wskaźników efektywności

ści podjęły działania zarówno w celu

na środowisko (przede wszystkim

społeczności (m.in. przez tworzenie

•

dobrowolnie publikuje raporty przed-

•

(PI). Wytyczne GRI deﬁniują ogółem

stawiające własny wkład do rozwoju

Raportowanie wskaźników rozwoju

79 wskaźników efektywności (ekono-

zrównoważonego. Zadaniem tych

zrównoważonego

micznych, społecznych i środowisko-

raportów jest nie tylko informowanie

Opracowywanie i publikowanie

wych), w tym 59 kluczowych (KPI).

opinii publicznej o postępach w

raportów rozwoju zrównoważonego

W dziale „środowisko” wskaźniki te

poszczególnych obszarach rozwoju

jest dobrowolne, co oznacza, że wybór

opisują następujące dziedziny:

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

1/2013

Janusz Turowski Katedra Towaroznawstwa Przemysłowego, Podstaw Techniki oraz Gospodarki Energią Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie ***

Ukończył Akademię R o l n i c z o - Te c h n i c z n ą w Olsztynie. Obecnie pracuje w Katedrze Towaroznawstwa Przemysłowego, Podstaw Techniki oraz Gospodarki Energią na Uniwersytecie Wa r m i ń s k o - M a z u r s k i m w Olsztynie. Specjalizuje się w zagadnieniach gospodarki energią i ochrony środowiska oraz technicznych aspektach zapewnienia jakości w przemyśle spożywczym. Odbył studia podyplomowe i p ra k t y k i z a g ra n i cz n e dotyczące audytów energetycznych. Współpracuje z Międzynarodową Federacją Mleczarską w dziedzinie rozwoju zrównoważonego. Jest członkiem Stowarzyszenia „Energia i środowisko w mleczarstwie”. Opublikował ponad 20 prac związanych z gospodarką energią i ochroną środowiska.

technika – energia – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

• •

Danone Poland Lider rynku jogurtów w Polsce

Kompania Piwowarska Największe przedsiębiorstwo piwowarskie w Polsce

Produkcja

b.d. (przychody 1 333 mln PLN)

14 140 000 hl

957 000 000 l

Materiały

b.d.

Podano szczegółowe dane Opakowania ogółem 48,0 g/l

Energia

354 kWh/Mg Zużycie ze źródeł odnawialnych 0 kWh

Energia elektryczna 87 580 000 kWh Ciepło 950 000 000 MJ

Zużycie bezpośrednie 1,59 MJ/l Zużycie pośrednie 0,76 MJ/l Oszczędność energii 2011/2004 36 %/l (quad-generacja)

Woda

3,2 l/l 1 740 000 m3

(3,26 l/l) 46 135 000 hl

2,04 l/l 1 909 000 m3

Bioróżnoodność

b.d.

Brak wpływu na obszary i gatunki chronione

Emisje, ścieki i odpady

Ślad węglowy 1,77 kg CO2/kg prod. Gazy cieplarniane 350 000 Mg CO2eq NOx 36 Mg, SO2 167 Mg, pył 67 Mg Ścieki 1 021 000 m3

Transport

82 mg CO2/kg

Paliwa 225 600 000 MJ Przebieg 51 500 000 km

Paliwa 4,0 ml/l

Nakłady

3,8 mln zł 2010-2011)

4,5 mln zł

Nie ujawniono

Odzysk i recykling

Odzysk opakowań 55% Recykling odpadów 3113 Mg (43%) Odpady kompostowane 3371 Mg (47%) Odpady składowane 738 (10%)

Al 12 300 Mg (55%) Papier + karton 4 200 Mg (51%) Szkło 43 500 Mg (53%) Odpady organiczne 300 400 Mg (99,6 %)

Recykling 97%

Inne

Rolnictwo zrównoważone: średnia wielkość stada – 50 szt.

materiały (zużycie, udział mate-

•

NOx 47 Mg, SO2 0,31 Mg, CO2 41 500 Mg Ścieki 29 815 000 hl

produkt y i usł ug i (działa n ia

riałów poddawanych odzyskowi),

podejmowane w celu ogranicze-

energia (bezpośrednie i pośred-

nia ich wpływu na środowisko,

nie zużycie energii pierwotnej,

ilościowy stosunek sprzedaży

oszczędność uzyskana dzięki

do produkcji z uwzględnieniem

poszanowaniu i ulepszeniom, działania w zakresie energii od-

opakowań), •

nawialnej i uzyskane w ten sposób oszczędności energii, działania

oddział ywanie środowiskowe transportu materiałów,

•

nakłady na ochronę środowiska.

w celu zmniejszenia pośredniego zużycia energii), •

•

Ogółem w bazie danych GRI 4860

62,1 g CO2/l (w tym z prod. en. elektr. 70%) Gazy zubażające warstwę ozonu – 0,0000 g/l NOx 0,48 g/l, SO2 0,27 g/l, pył 0,05 g/l Ścieki 1,0 l/l Odpady 13,1 g/l

Najbardziej kompletny jest raport Danone Poland „Zrównoważony rozwój w praktyce biznesowej. W trosce o zdrowie ludzi i środowisko. Raport 2010-2012” (zweryﬁkowany, poziom GRI A+). Coca-Cola opublikowała „Raport odpowiedzialności społecznej 2010”, a Kompania Piwowarska - „Raport zrównoważonego rozwoju Kompanii Piwowarskiej 2011” (deklarowany poziom B). W powyższej tabeli zestawiono wybrane wskaźniki z działu „środowisko”.

woda (zużycie całkowite, źródła

przedsiębiorstw zarejestrowało 11 783

silnie eksploatowane, udział od-

raporty, w tym 10 368 raportów przy-

zysku wody w ogólnym zużyciu),

gotowanych według metodyki GRI.

bioróżnorodność (powierzchnia

Przedsiębiorstwa należące do sektora

użytkowanych terenów sąsiadu-

rolno-spożywczego zarejestrowały

Dotychczasowe zainteresowanie

jących z obszarami chronionymi,

607 raportów, w tym z krajów europej-

polskiego przemysłu spożywczego

opis oddziaływania na tereny

skich – 292 raporty (2012 r.). Liczebną

publikowaniem efektów działań

chronione, siedliska chronione,

przewagę mają przedsiębiorstwa duże

podejmowanych w celu realizacji roz-

strategia działań w tym zakresie,

(ok. 90%). Spośród przedsiębiorstw

woju zrównoważonego jest znikome.

wykaz gatunków dotkniętych

działających w Polsce i publikujących

Raporty rozwoju zrównoważone-

działalnością przedsiębiorstwa),

w języku polskim raporty zarejestro-

go wykonane według metodyki Glo-

emisje, ścieki i odpady (bezpośrednia

wały trzy przedsiębiorstwa sektora

bal Reporting Initiative dostarczają

i pośrednia emisja gazów cieplarnia-

rolno-spożywczego: Coca-Cola HBC

szczegółowych informacji o postępach

nych, działania w celu ograniczenia

Polska, Danone Poland i Kompania

w realizacji rozwoju zrównoważo-

emisji, emisja gazów niszczących war-

Piwowarska (SABMiller).

nego przez duże przedsiębiorstwa

stwę ozonową, emisja tlenków azotu i Przegląd wskaźników środowiskowych

i metody ich unieszkodliwiania, od-

Z awa r t o ś ć i p o z io m o p ublikowanych raportów polskich przedsiębiorstw jest zróżnicowany.

ścieków na obszary chronione),

1/2013

Wnioski

przemysłu spożywczego.

siarki, zrzut i ładunek ścieków, odpady cieki, odpady niebezpieczne, wpływ

Coca-Cola HBC Polska Lider na rynku napojów bezalkoholowych

Ko n ie c z n e j e s t oprac owa n ie uproszczonej metodyki raportowania dla małych i średnich przedsiębiorstw sektora rolno-spożywczego.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Szanse dla przedsiębiorstw wynikające z Ustawy o efektywności energetycznej – system Białych Certyfikatów Ustawa o efektywności energetycznej z dnia 15 kwietnia 2011 roku wprowadza na rynek nowy mechanizm, czyli system Białych Certyﬁkatów. Mechanizm ten daje wiele szans dla przedsiębiorstw realizujących przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej, które spowodują oszczędności w zużyciu energii, wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa oraz poprawę pozycji w aspekcie ﬁnansowym i społecznym na rynku krajowym.

W systemie mogą brać udział wszystkie przedsiębiorstwa, które zrealizowały po 1 stycznia 2011 roku, realizują lub planują zrealizować przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej. Efektem działań prooszczędnościowych jest lub będzie konkretny, mierzal ny średn ioroczny efekt w postaci energii pierwotnej na poziomie minimum 10 toe (równoważny 116,3 MWh; 418,7 GJ). Dla polskiego systemu Białych Certyfikatów najatrakcyjniejsze s ą p r z e d s ię w z ię c i a z w i ą z a n e z oszczędnością energii elektrycznej, charakteryzujące się krótkim prostym okresem zwrotu. Funkcjonujące w naszym kraju przedsiębiorstwa oferują szereg możliwości przeprowadzenia przedsięwzięć oszc zęd nośc i z u ż yc ia e nerg i i, a środ k i pien iężne w yg ra ne w przetargu na świadectwo efektywności energetycznej, których szanse oceniamy wysoko, przyczyniają się dodatkowo do skrócenia prostego okresu zwrotu zrealizowanych lub planowanych inwestycji. Procedura przetargowa, w wyniku której można uzyskać świadectwo efektywności energe-

e-w ydanie do pobrania na:

tycznej (Biały Certyfikat) związana jest z przygotowaniem przez przedsiębiorst wo ubiegające się o nie kompletu dokumentów przetargowych. Należy przygotować pakiet informacji niezbędnych do zgłoszenia danego przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej do przetargu, jak również zestawu danych, który należy przygotować i przedłożyć Prezesowi URE po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia. Zgodnie z zakresem Ustawy o efektywności energetycznej do zestaw u dokumentów przetargowych, które należy przedłożyć w trakcie procedury przetargowej należą: • Deklaracja przetargowa wraz z audytem efektywności energetycznej sporządzonym zgodnie z zakresem Rozporządzenia MG z dnia 10.08.2012 r. • Wniosek o wydanie świadectwa efekt y w nośc i energet yc z nej w wyniku wygranego przetargu, • Zawiadomienie o zakończeniu przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej wraz z oświadczeniem potwierdzającym zgodność zrealizowanego przedsięwzięcia z deklara-

www.agro.apbiznes.pl

Kat arz yna Zaparty-Maków ka KAPE S.A.

cją przetargową oraz audytem efekt y w nośc i energet yc z nej potwierdzającym oszczędność energii uzyskaną w wy niku realizacji tego przedsięwzięcia (o ile jest on wymagany zgodnie z zakresem Art. 22 ust. 1 i 2 Ustawy o efektywności energetycznej). Mając na uwadze powyższe oraz zapisy Ustawy o efektywności energetycznej dla przedsiębiorstw, które zrealizowały lub rozważają zrealizowanie przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, w celu maksymalnego wykorzystania potencjału oferowanego przez polski system Białych Certyfikatów, KAPE S.A. oferuje pełne doradztwo dla przedsiębiorstw ubiegających się o świadectwa efektywności energetycznej, w tym analizę przedsięwzięć przedsiębiorstwa w celu wyselekcjonowania ich do udziału w systemie, wykonywanie audytów efektywności energetycznej oraz przygotowanie pełnej dokumentacji przetargowej. KAPE S.A. prowadzi w siedzibie klienta „Kurs dla Kadry Menadżerskiej”, który dokładnie informuje o działaniu systemu Białych Certyﬁkatów. Celem

1/2013

xxxxxxxxxxxxx

Marcin Perzyk profesor zwyczajny Politechniki Warszawskiej, Dyrektor Instytutu Technik Wytwarzania ***

Jego zainteresowania naukowe koncentrują się głównie na tematyce inżynierii produkcji, w tym modelowania matematycznego procesów produkcyjnych i technologicznych. Szczególne miejsce i najważniejsze osiągnięcia dotyczą zastosowań zaawansowanych metod z zakresu inteligencji obliczeniowej (Computational Intelligence), czyli systemów uczących się, w przemyśle wytwórczym. Badania te prowadzone są także w szerszym kontekście zastosowań metod eksploracji danych (Data Mining), w celu uzyskania poprawy jakości i ekonomiki produkcji.

jest uzyskanie wiedzy na temat Ustawy o efektywności energetycznej, możliwości wdrożenia Ustawy w przedsiębiorstwie w aspekcie zagadnień prawnych i technicznych, wskazanie korzyści ﬁnansowych z wdrożenia ustawy. KAPE S.A. prowadzi szkolenia 5-dniowe na audytora efektywności energetycznej w oparciu o przepisy wynikające z Ustawy o efektywności energetycznej.

• modernizacji oświetlenia, lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła, • modernizacji instalacji wykorzyst y wa nyc h w procesac h przemysłowych, • odzyskiwaniu energii w procesach przemysłowych, • ograniczaniu przypływu mocy biernej i oraz strat w transformatorach i ciągach liniowych

Poprawie efektywności energetycznej, zgodnie z Ustawą o efektywności energetycznej, służą przede wszystkim działania polegające na: • izolacji instalacji przemysłowych, • przebudowie lub remont budynków,

Wysokość możliwych do uzyskania z Biał ych Cert yfikatów w p ł y wów d l a p r z e d s ięw z ię ć dot ycząc yc h oszczęd nośc i np. w energii elektrycznej kształtuje się na poziomie 10-30% kosztów inwestycji w zależności od typu inwestycji.

W dniu 31 grudnia 2012 roku Prezes URE ogłosił I przetarg, na który przewidziano 550 tys. Białych Certyfikatów. Termin składania dokumentów upływa 30 stycznia 2013 roku, czasu więc nie pozostało zbyt dużo. Przedsiębiorstwa, które chciałyby zgłosić swoje przedsięwzięcia do I przetargu powinny wybrać swoje przedsięwzięcia, wybrać audytora efektywności energetycznej, który przeprowadzi audyt dla wybranych przedsięwzięć oraz przygotować pełną dokumentację przetargową samodzielnie lub korzystając z pomocy doświadczonej firmy doradczo-audytorskiej, takiej jak KAPE S.A.

Zastosowanie metod eksploracji danych (data mining) do sterowania i diagnostyki procesów w przemyśle spożywczym W większości zakładów produkcyjnych zbierane są liczne dane związane z przebiegiem i parametrami procesu produkcyjnego. Wykorzystanie tych danych dla poprawy jakości i obniżenia kosztów produkcji wymaga wydobycia z nich informacji, w postaci konkretnych wniosków, reguł i metod postępowania. Umożliwia to nowa, interdyscyplinarna dziedzina wiedzy, zwana eksploracją danych (ang. data mining), intensywnie rozwijająca się na świecie w ostatnich latach. Eksploracja danych wykorzystuje przede wszystkim metody tzw. inteligenc ji obliczeniowej (i n ac z e j s yste my uc ząc e się), a także statystyczne baz danych oraz wizualizacyjne. Główne możliwości eksploracji danych w zakresie diagnostyki i sterowania procesami produkcyjnymi to: • wykrywanie przyczyn zakłóceń procesów, skutkujących pogarszaniem się jakości; • określenie przyczyn oraz przewidywanie prawdopodobień-

1/2013

stwa wystąpienia awarii maszyn i urządzeń; • wskazanie najważniejszych parametrów umożliwiających efektywne sterowanie procesami produkcyjnymi; • przewidywanie parametrów procesu lub cech wyrobów na podstawie bieżących i przeszłych wartości, zapisanych w postaci danych sekwencyjnych (szeregu czasowego); • tworzenie praktycznej wiedzy inżynierskiej przez uogólnienie doświadczeń zdobytych w produkcji.

W t ra kc ie Kong r e s u S ł u żb Tec h n icznyc h Przemysł u Spo żywczego w Warszawie (23-24 stycznia 2013) omówione zostaną także najważniejsze narzędzia eksploracji danych, w tym sztuczne sieci neuronowe, drzewa decyzyjne, metody grupowania i inne, służące do realizacji tych zadań. Zaprezentowane zostaną również znane, stosunkowo nieliczne, przykłady zastosowań metod eksploracji danych do poprawy jakości i optymalizacji procesów produkcyjnych w przemyśle spożywczym.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

technika – energia – środowisko Zagrożenia mikrobiologiczne płynące z wykorzystywania zielonej energii W Ustawie Prawo energetyczne z 10 kwietnia 1997r. oraz w Dyrektywie 2009/28/WE odnawialne źródła energii („zielona energia”) zdeﬁniowano jako „źródła wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych”. Od naw ia l ne źródła energ ii stanowią alternatywę dla tradycyjnych, nieodnawialnych nośników energii. Ich zasoby uzupełniają się w naturalnych procesach, co praktycznie pozwala traktować je jako niewyczerpalne. Ponadto pozyskiwanie energii z tych źródeł, w porównaniu do źródeł tradycyjnych (kopalnych), jest bardziej przyjazne środowisku naturalnemu. Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii zmniejsza też w znacznym stopniu szkodliwe oddziaływanie energetyki na środowisko naturalne, głównie poprzez ograniczenie emisji szkodliwych substancji, zwłaszcza gazów cieplarnianych (3, 4). Ważnym czynnikiem stymulującym rozwój wykorzystania o d n aw ia l nyc h źró de ł e nerg i i w Europie była realizacja zobowiązań międzynarodowych, wynikających z Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych podpisanej w czerwcu 1992 r. w sprawie zmian klimatu oraz z Protokołu z Kioto do tejże konwencji, odnośnie redukcji dwutlenku węgla. Obowiązek dostosowania się polsk iego sektora energet yc znego do w ymagań stawia nych przez Unię Europejską w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, wywołał duże za-

e-w ydanie do pobrania na:

interesowanie wykorzystaniem biomasy na potrzeby produkcji energii (10). W Polsce biomasa uznana jest za odnawialne źródło energii o największych zasobach, którego wykorzystanie jest na tyle tanie, że może konkurować z paliwami kopalnymi. Energetyczne wykorzystanie biomasy w warunkach Polski przynosi liczne korzyści zarówno dla lokalnych społeczności, jak i całego kraju, m.in. przyczynia się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa energetycznego, stworzenia nowych miejsc pracy, promowania rozwoju regionalnego oraz korzyści ekologicznych poprzez ograniczenie emisji dwutlenku węgla. Ponadto wykorzystanie biomasy pozwala również zagospodarować nieużytki rolne oraz w bezpieczny sposób zutylizować odpady z przemysłu spożywczego. W 2011 r. Polska została zobligowana do wytworzenia 10,4% energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie energetycznym kraju. W następnych latach udział ten ma się jeszcze zwiększyć osiągając 20% ogólnej produkcji energii w 2020 r. Powoduje to szybki wzrost liczby elektrowni wykorzystujących biomasę jaki źródło energii elektrycznej, a to z kolei pociąga za sobą wzrost liczby pracowników narażonych na szkodliwe czynniki związane z przetwórstwem

www.agro.apbiznes.pl

biomasy. Narażenie pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy związanych z przetwórstwem biomasy na szkodliwe czynniki biologiczne zależy zarówno od rodzaju wykorzystywanego surowca, jak i od warunków transportu oraz jego składowania (4).

Szkodliwe czynniki biologiczne Zgodnie z definicją zamieszczoną w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych (SCB) dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (DzU 2008, nr 48, poz. 288), SCB mogącymi być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia są: • drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyﬁkowane genetycznie; • jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyﬁkowane genetycznie; • hodowle komórkowe; • pasożyty wewnętrzne człowieka (8).

Małgorzata Gołofit-Szymczak Pracownia Zagrożeń Biologicznych, Zakład Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy ***

Adiunkt w Pracowni Zagrożeń Biologicznych Zakładu Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych CIOP-PIB, z wykształcenia mikrobiolog, z zainteresowania aerobiolog i mykolog budowlany

W przywołanym rozporządzeniu, czynniki biologiczne sklasyfikowano w czterech grupach zagrożenia, uwzględniając stopień ich chorobotwórczości, możliwość rozprzestrzeniania się w populacji

1/2013

technika – energia – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

ludzkiej, a także możliwości profilaktyki i skutecznego leczenia chorób przez nie wywoływanych. W wykazie SCB zidentyfikowane są też indywidualnie czy n niki o możliwym działaniu alergizującym, produkujące toksyny, a także czynniki, co do których istnieją informacje o dostępnej skutecznej szczepionce. Do grupy 1 zagrożenia należą czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne; czynniki z tej grupy praktycznie nie stanowią zagrożenia dla pracowników, stąd też ich lista nie została umieszczona w wykazie. Grupę 2 zagrożenia stanowią czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale ich rozprzestrzenianie w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. W stosunku do tych czynników zazwyczaj istnieją skuteczne metody profilaktyki lub leczenia. Wykaz szkodliwych czynników biologicznych z tej grupy zagrożenia obejmuje 140 gatunków bakterii i organizmów im podobnych, 56 wirusów, 60 gatunków pasożytów i 20 gatunków grzybów. Grupa 3 zagrożenia obejmuje czynniki, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a ich rozprzestrzenianie w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. W stosunku do czynników z tej grupy istnieją jednak skuteczne metody proﬁlaktyki lub leczenia. W wykazie z tej grupy umieszczono 28 gatunków bakterii i organizmów im podobnych, 57 wirusów, 10 pasożytów i 6 gatunków grzybów. W grupie tej wyodrębniono podgrupę 3**, do której należą czynniki mogące stanowić ograniczone ryzyko zagrożenia dla ludzi, gdyż nie rozprzestrzeniają się drogą powietrzną (np. wirus wścieklizny, wirus kleszczowego zapalenia mózgu, wirusy zapalenia

1/2013

wątroby typu C). Grupa 4 zagrożenia to czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie (często śmiertelne) choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenianie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do nich skuteczne metody proﬁlaktyki lub leczenia. Wykaz SCB z tej grupy obejmuje 12 wirusów. Większość mikroorganizmów nie stanowi zagrożenia zdrowotnego w normalnych warunkach środowiskowych (tj. przy niskich stężeniach bioaerozolu), jednak część z nich wykazuje właściwości chorobotwórcze, alergizujące lub toksyczne. Ich obecność w środowisku pracy może prowadzić do wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych, poczynając od prostych podrażnień i dolegliwości, przez reakcje alergiczne, aż do wystąpienia infekcji, chorób zakaźnych czy reakcji toksycznych (2). Szkodliwe czynniki biologiczne mogą wnikać do organizmu człowieka: • drogą inhalacyjną, • w wyniku bezpośredniego kontaktu – przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe, • drogą pokarmową – ze skażonym biologicznie pokarmem lub poprzez przeniesienie np. brudnymi rękami zanieczyszczeń do układu pokarmowego. W rozprzestrzenianiu się SCB w środowisku pracy, największe znaczenie ma droga powietrzna polegająca na wdychaniu aerozolu, który zawiera duże stężenie drobnoustrojów, toksyn i alergenów (2).

Charakterystyka zagrożeń ze strony czynników biologicznych podczas przetwarzania biomasy Do celów energetycznych wykorzystywane jest: drewno z plantacji

drzew szybko rosnących (wierzba typu Salix) oraz odpady z jego przerobu, rośliny pochodzące z upraw energetycznych, roślinne produkty i odpady organiczne z przemysłu rolno-spożywczego, gnojowica i obor n i k z hodowl i zw ierząt oraz niektóre odpady komunalne i przemysłowe. W zależności od rodzaju biomasy, stosowane są różne technologie jej przetwarzania np. bezpośrednie spalanie biomasy, współspalanie węgla z biomasą oraz termiczną utylizację biomasy połączoną z jej pirolizą i gazyﬁkacją (4, 6, 7). Większość surowców energetycznych przed procesami spalania oraz gazyﬁkacji musi być poddana obróbce wstępnej np. poprzez przetworzenie na urządzeniach zwanych rębakami odpadów drzewnych czy wiązek z wierzby energetycznej do postaci tzw. zrębków, a w przypadku niektórych rodzajów biomasy (trociny, słoma) przed spaleniem konieczne jest ponowne jej zestalenie do postaci brykietów lub peletów (Ryc. 1). Rodzaje biomasy: • Biomasa leśna – drewno opałowe: polana, okrąglaki, zrębki, brykiet, pelety; – odpady z leśnictwa w postaci drewna niewymiarowego: zrębki drzewne, kora, gałęzie, żerdzie, krzewy, chrust, karpy; – odpady z przemysłu drzewnego: drewno kawałkowe, wióry, trociny; – odpady z przemysłu papierniczego: ług czarny. • Biomasa rolnicza – rośliny energetyczne: rośliny uprawne roczne (zboża, konopie, kukurydza, rzepak, sorgo sudańskie, trzcina), rośliny drzewiaste szybkiej

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

rotacji (topola, osika, wierzba), szybkorosnące trawy wieloletnie (trzcina); – pozostałości z produkc ji rolniczej i rolno-spożywczej: słoma, siano, nadwyżki rolne (buraki cukrowe, ziemniaki, rzepak), gnojowica i obornik z hodowli zwierząt, niektóre odpady komunalne (osady ściekowe); – pozostałości z produkc ji ogrodniczej: pestki (orzeszki ziemne, orzech włoski, słonecznik, wiśnia) (3). Głównym zagrożeniem zawodowym dla pracowników mających kontakt z biomasą jest pył organiczny powstający w procesie jej przetwarzania i wykorzystywania. Zawiera on zarówno substancje roślinne, jaki i rozwijające się w nim mikroorganizmy, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na organizm człowieka poprzez działanie toksyczne, drażniące i alergizujące. Świeża biomasa zawiera ok. 2000 różnych gatunków bakterii i grzybów. Długotrwała ekspozycja na szkodliwe czynniki biologiczne zawarte w pyle, może prowadzić do wystąpienia wielu chorób układu oddechowego, np. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), astmy oskrzelowej, przewlekłego zapalenia oskrzeli, nadreaktywności oskrzeli, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych (AZPP), syndromu toksycznego wywołanego pyłem organicznym (z ang. organic dust toxic syndrome, ODTS) oraz podrażnień błon śluzowych, spojówek i skóry (4, 9).

Bakterie Wś r ó d w y s t ę p u jąc yc h w pyłac h substa nc ji poc ho dzen ia drobnoust rojowego o działaniu immunotoksycznym

e-w ydanie do pobrania na:

szczególne znaczenie ma endotoksyna bakteryjna wytwarzana przez Gram-ujemne pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae, (np. Rahnella spp., Pantoea spp., Enterobacter spp., Proteus spp.), oraz z mikroorganizmy rodzajów Pseudomonas spp. i Alcaligenes spp (2, 11). Endotoksyny bakteryjne zainhalowane wraz z pyłem aktywują nieswoiście makrofagi płucne, które wydzielają liczne sub-

od reakcji alergicznych (AZPP, alergiczny nieżyt nosa), przez infekcje (spowodowane wzrostem grzyba w organizmie, np. aspergiloza), po reakcje toksyczne (związane głównie z mikotoksynami - wtórnymi metabolitami grzybowymi lub składnikami ściany komórkowej grzybów) (6).

stancje o silnym działaniu biologicznym, określane jako mediatory reakcji zapalnej . Następstwem tego procesu może być odczyn zapalny w płucach, gorączka, zaburzenia w wymianie gazów i skurcz oskrzeli. Termoﬁ lne (Saccharomonospora viridis, Thermoactinomyces vulgaris) oraz mezofilne promieniowce (Streptomyces spp.), jako składniki pyłu organicznego słonecznika Zdj. 1. Pelet z łuski uznawane są za jedną z głównych przyczyn AZPP (alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych) Ocena ryzyka oraz innych dolegliwości ze strony zawodowego układu oddechowego (4, 6). Mimo obserwowanego dynaW środowisku pracy zanieczysz- micznego rozwoju nauki, prawidłoczonym pyłem organicznym pocho- wa ocena narażenia zawodowego dzenia roślinnego, stężenia bakterii ze strony czynników biologicznych kształtują się w szerokim zakresie stanowi nadal niezwykle złożony od 4.4×102jtk/m3 do 4.3×107jtk/m3, i trudny problem. Przy wykonaniu a stężenie endotoksyny bakteryjnej prawidłowej oceny narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne, na poziomie <1-1.2 ×105EU/m3 (6). należy wziąć pod uwagę, iż nieGrzyby korzystne oddziaływanie cząstek Powa żny m zag rożen iem w bioaerozolu zależy zarówno od p r z e t w ó r s t w i e b i o m a s y s ą rodzaju czynników biologicznych, r ó w n i e ż g r z y b y p l e ś n i o w e ich stężenia w środowisku, czasu z rodzajów Aspergillus, Penicil- trwania narażenia oraz sposobu lium, Alternaria, Scopulariopsis wchłaniania do organizmu człoi Trichoderma, które bardzo często wieka. występują w pyle organicznym O b e c n ie bra k u r e g u lowa ń pochodzenia roślinnego. Mikroor- praw nyc h, które podawa ł yby ganizmy te mogą powodować wy- wartości dopuszczalnych stężeń stąpienie szeregu niekorzystnych szkodliwych czynników bioloefektów zdrowotnych począwszy gicznych w środowisku pracy.

www.agro.apbiznes.pl

1/2013

xxxxxxxxxxxxx •

•

• •

avus Zdj. 2. Grzyb pleśniowy Aspergillus fl Ocenę narażen ia zawodowego na czynniki biologiczne można dokonać na podstawie wartości zalecanych (Tabela1). Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki ocena ryzyka na czynniki biologiczne powinna być oceną jakościową (8). Kr yteria dokony wa n ia oceny ryzyka zostały zamieszczone w paragrafie 5 w myśl, którego powinna być ona przeprowadzona na podstawie wszelkich dostępnych informacji o czynniku biologicznym z uwzględnieniem: • grupy zagrożenia występujących czynników biologicznych, według skali 2-4 Czynnik mikrobiologiczny Bakterie mezofilne Bakterie Gram-ujemne Termofilne promieniowce Grzyby Endotoksyna bakteryjna Czynniki z 3 i 4 grupy zagrożenia

•

rodzaju wykonywanych przez pracownika czynności, czasu i stopnia spodziewanego narażenia potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą wskazówek organów właściwej inspekcji sanitarnej, Inspekcji Pracy oraz jednostek służby medycyny pracy.

W ramach pt. „Ocena zagrożeń biologicznych związanych z przet warzaniem biomasy do celów energetycznych” należącego do programu wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” II etap, okres realizacji: lata 2011-2013, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy prowadzi ocenę narażenia na czynniki biologiczne występujące w środowisku pracy zakładów przetwarzających surowce energetyczne.

• • •

• •

•

Piśmiennictwo •

Augustyńska D. i Pośniak M. Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczal nych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy Czynniki szkodliwe w środowisku

•

pracy - Wartości dopuszczalne. CIOP PIB, Warszawa, 2012. Dutkiewicz J, Jabłoński L. Biologiczne Szkodliwości Zawodowe. PZWL, Warszawa 1989. Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r., GUS, Warszawa, 2010. Gołofit-Szymczak M., Ławniczek-Wałczyk A.: Biomasa jako źródło zagrożeń biologicznych, Bezpieczeństwo Pracy , 2011, 12, 17-19. Janowicz L. Ciepło z ziarna. Agroenergetyka 2006, 1(15):38–41. Ławniczek-Wałczyk A., Gołofit-Szymczak M., Marcin Cyprowski M., Górny R. L.: Exposure to harmful microbiological agents during the ha ndli ng of biomass for power production purposes, Medycyna Pracy 2012; 63(4): 395-407. Ruanea J, Sonninob A, Agostinic A. Bioenerg y a nd t he potent ial contribution of agricultural biotechnologies in developing countries. Biomass Bioenerg 2010, 34:1427–39. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 roku w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. DzU z 2005 r. nr 81, poz. 716. Sebastian A, Madsen AM, Märtensson L, Pomorska D, Larsson L: Assessment of microbial exposure risks from handling of biofuel wood chips and straw - eﬀect of outdoor storage. Ann Agric Environ Med 2006, 13:139–45. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej (Realizacja obowiązku wynikającego z Rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych). Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000. Spaan S, Wouters IM, Oosting I, Doekes G, Heederik D. Exposure to inhalable dust and endotoxins in agricultural industries. J Environ Monit 2006, 8(1):63-72.

Dopuszczalne stężenie Pomieszczenia robocze zanieczyszczone Pomieszczenia mieszkalne pyłem organicznym i użyteczności publicznej 100 000 jtk/m3 *) 5 000 jtk/m3 20 000 jtk/m3 *) 200 jtk /m3 3 20 000 jtk/m *) 200 jtk /m3 3 50 000 jtk/m *) 5 000 jtk /m3 3 3 200 ng/m (2000 EU/m ) **) 5 ng/m3 (50 EU/m3) 0 jtk/m3 0 jtk /m3

Tab. 1. Propozycje Zespołu Ekspertów np. Czynników Biologicznych zalecanych stężeń drobnoustrojów i endotoksyny w powietrzu pomieszczeń (1) *) dla frakcji respirabilnej proponowane wartości powinny być o połowę niższe i wynosić: 50 000 jtk/m3 dla bakterii mezofilnych, 10 000 jtk/m3 dla bakterii Gram-ujemnych, 10 000 CFU/m3 dla promieniowców, 25 000 jtk/m3 dla grzybów i 100 ng/m3 (1.000 EU/m3) dla endotoksyny bakteryjnej. **) EU – jednostki endotoksyczne (endotoxin units) jtk – jednostki tworzące kolonie.

1/2013

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

technika – energia – środowisko BEZPIECZEŃSTWO PRACY NA LINII GRANULOWANIA KIEŁKÓW I PYŁÓW SŁODOWYCH W SŁODOWNI SOUFFLET POLSKA W POZNANIU Produkcji słodu towarzyszy zawsze powstawanie produktów ubocznych, zwłaszcza kiełków i pyłów słodowych. Materiały te stwarzają duże problemy właścicielowi instalacji, głównie z powodu ich własności wybuchowych. Najskuteczniejszym, pod każdym względem, sposobem na przechowywanie kiełków i pyłów słodowych jest ich wcześniejsza granulacja. Czynność tą wykonuje się na odrębnej instalacji służącej do granulowania kiełków i pyłów słodowych. Głównymi urządzeniami tejże instalacji są granulator, chłodnica, podnośnik kubełkowy i aspiracja. Standardowo każda nowa instalacja do granulowania posiada szereg fabrycznych zabezpieczeń zamontowanych przez producenta urządzeń, głównie spełniających minimalne wymagania bhp. Grupa Souﬄet, opracowała zbiór minimalnych zabezpieczeń koniecznych do realizacji. W a r t yk u le przedst aw iono 18 punktów zalecanych przez Grupę Souﬄet, opisujących szczegółowo każde dodatkowe zabezpieczenie linii granulowania.

Słodownia w Poznaniu wdrożyła te zalecenia w 2011 roku. Zakupiono wówczas odpowiednie urządzenia i osprzęt oraz zmodyfikowano program na sterowniku Siemens obsługującym linię granulowania. Nowe sterowanie umożliwia pracę instalacji w ruchu automatycznym z pełnym nadzorem nowych zabezpieczeń oraz zmusza właściciela instalacji do wykonania w określonym czasie założonych testów skutecznego wyłączenia instalacji przez każde z istniejących w tej instalacji zabezpieczeń. Zaprezentowane zapisy z kamery termowizyjnej dają ciekawą informację do optymalizacji procesu i skuteczności pracy chłodnicy.

Rys. 1. Przykład granulatora z kondycjonerem i chłodnicy granulatu Źródło: Testmer Warszawa

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Nowe dodatkowe zabezpieczenia linii granulowania kiełków i pyłów słodowych w znacznym stopniu przyczyniły się do podniesienia bezpieczeństwa personelu i zakładu oraz zmniejszyły koszty eksploatacji.

Zasada działania linii granulowania Zbiorniki operacyjne na kiełki i pył słodow y w dol nej części posiadają leje, do których są przykręcone dozowniki ślimakowe. Z dozow n i ków t yc h mater ia ł zsypuje się do zbiorczego przenośnika ślimakowego, skąd traﬁa do wychwytywacza magnetycznego wychwytującego metalowe (ferromagnetyczne) zanieczyszczenia.

Kr zy sz tof Nowak Słodownia Souﬄet Po lska

***

Kierownik utrzymania ruchu i inwe stycj i w Słod owni Soufflet. Absolwent Wydział Budowy Maszyn Politechniki Poznańskiej.

Typowa linia do granulowania kiełków i pyłów słodowych składa się z: • zbiorników magazynowych kiełków i pyłów słodowych, • przenośnika ślimakowego wstępnego mieszania z magnesem, • kondycjonera zasilanego wodą lub parą wodną, • pr a s y g r anul ac y jn ej z mat r yc ą i rolkami (granulator), • chłodnicy w układzie pionowym, przeciwprądowym z wentylatorem wyciągowym i filtrocyklonem, • podnośnika kubełkowego, • zbiorników magazynowych granulatu

1/2013

technika – energia – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

Po oczyszczeniu zmieszane kiełki i pył słodowy traﬁają do dozownika i kondycjonera. Cylindrycznego kształtu kondycjoner, będący ślimakowym przenośnikiem łopatkowym, jest miejscem gdzie materiał jest intensywnie mieszany, a także nawilżany wodą dostarczaną z zewnętrznej instalacji. Przygotowana w ten sposób mieszanka kierowana jest do granulatora. Granulator działa płynnie pod warunkiem ciągłej dostawy surowców. Jest to zapewnione przez właściwie dobrany kondycjoner, który podaje namoczone kiełki i pył słodowy do granulatora. Granulacja następuje w chwili dostania się namoczonego mater iał u pomiędzy uzębione rolki a obracającą się matrycę. Materiał jest wciskany do otworów matr yc y, gdzie wskutek tarcia wytwarza się wysokie ciśnienie, powodujące formowanie trwałych granul. Procesowi granulowania towarzyszy wydzielanie się dużych ilości ciepła, powodującego rozgrzewanie się matryc i rolek, a przez to i granul do temperatury ok. 80ºC. Granulat w dolnej części matrycy jest odcinany przez stały nóż. Odcięty granulat poprzez zawór celkowy jest transportowany do chłodnicy granulat u, umieszczonej zazwyczaj na niższej kondygnacji. Zadaniem chłodnicy jest chłodzenie granul, które są intensywnie chłodzone powietrzem przepływającym przez warstwę gra nulat u znajdującego się na ruszcie metalowym chłodnicy. Powietrze jest zasysane wentylatorem zespołu aspiracji, poprzez ﬁltrocyklon wyposażony w zawór celkowy wprowadzający wyłapany pył słodowy do zbiornika pyłów. Granulat trzeba ochłodzić do temperatury 20oC albo o 5oC wyższej niż temperatura otoczenia. Tylko wychłodzony granulat może być

1/2013

transportowany podnośnikiem kubełkowym do silosów magazynowych. Cały proces jest obsługiwany przez system automatyki umożliwiający pracę w trybach ręcznym i automatycznym.

Zagrożenie wybuchem Zarówno kiełki jaki i pył zbożowy stwarzają duże zagrożenie wybuchem oraz pożarem. Wybuchową atmosferę tworzy mieszanka wybuchowej substancji z powietrzem. Jeżeli w takim urządzeniu jest obecne źródło inicjacji, dojdzie do inicjacji wybuchowej atmosfery. W normach technicznyc h jest poda nyc h w su m ie trzynaście źródeł inicjacji, w realnych warunkach spotykamy się z kilkoma z nich. Do najczęściej występujących źródeł zapłonu na zewnątrz urządzeń przemysłowych należą: urządzenia elektryczne, gorące powierzchnie, iskry lub pożary i wyładowanie atmosferyczne. Większość z nich można z powodzeniem wykluczyć stosując prewencję.Natomiast źródła zapłonu występujące wewnątrz urządzeń to: iskry mechanicznego pochodzenia, gorące powierzchnie, płomień lub gorące cząstki, wyładowania elektrostatyczne, urządzenia elektryczne. Źródła zapłonu tego typu są trudne lub niemożliwe do wykluczenia.

Problematykę wybuchu na poziomie UE reguluje dyrektywa ATEX (ATmoshere EXplosible). Głównymi dyrektywami ATEX są: • 99/92/EC (ATEX 137) podaje w y maga n ia w stosu n ku do p rac o d awc ów i p r o c e du r ę zapewnienia bhp przy pracy w środowisku z niebezpieczeństwem wybuchu,

• 94/9/EC (ATEX 100) podaje producentom urządzeń i systemów zabezpieczających wymagania i sposób kategoryzacji, certyﬁkacji i ogólnie wprowadzania na rynek wyrobów lub systemów ochronnych przeznaczonych do środowisk z niebezpieczeństwem wybuchu. W naszym zakładzie występują strefy związane z pyłami pochodzącymi z aspiracji maszyn i urządzeń transportujących jęczmień i słód. Dokładne określenie każdej ze stref brzmi: • strefa 20 to obszar , w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu występuje stale, w długim czasie lub często (nie mniej niż 1000 godzin w roku), w czasie typowych warunków pracy urządzeń, • strefa 21 to obszar, w którym w czasie normalnej pracy zachodzi prawdopodobieństwo pojawienia się mieszaniny wybuchowej w postaci obłoku palnego pyłu (w czasie między 10 do 1000 godzin w roku), • st refa 2 2 to obszar, w któ r y m at mosfera w ybuc howa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu nie w ystępuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia trwa przez krótki czas (około 10 godzin rocznie). Na stanowiskach pracy, na których mogą występować atmosfery wybuchowe, należy dokonywać oceny ryzyka nie rzadziej niż raz w roku. Nasz ostatni „Dokument zabezpieczenia przed wybuchem dla urządzeń instalacji technologicznej produkcji słodu” z lutego 2012 roku obejmuje także linię granulowania kiełków i pyłów słodowych.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Dla przykładu: • strefa 20 to: wnętrze wszystkich silosów na kiełki, pył i granulat słodowy, • przewody aspiracyjne i cyklon, • strefa 21 to: stopy podnośników kubełkowych, • strefa 22 to: przenośniki ślimakowe, • podnośniki kubełkowe.

Wybrane parametry pyłu słodowego: • maksymalne ciśnienie wybuchu Pmax 7,5 bar, • wskaźnik wybuchowości Kst max 170 m · bar /s, • dolna granica wybuchowości 55 g/m3, • temperatura zapalenia warstwy pyłu 250 OC, • temperatura zapalenia obłoku pyłu 400 OC, • minimalna energia zapłonu (MEZ) obłoku pyłu 35 mJ, • klasa wybuchowości St 3. Istniejąca w słodowni linia aspiracji pyłów słodowych, powstałych w chłodnicy granulatu podczas procesu granulowania kiełków i pyłów słodowych, posiada zabezpieczenie przed wybuchem zaprojektowane i wykonane przez ﬁrmę VST Engineering ( Republika Czeska). Na rysunku 3 są pokazane elementy naszego systemu.

W słodow n i d zia ła system ochrony przeciwwybuchowej składający się z: • Systemu tłumienia wybuchu pyłu poprzez aktywną ingerencję w proces spalania(gaszenie) ANTIDET Suppressor HRD. Centrala sterująca AT120-1216 współpracuje z czujnikiem ciśnienia i elementem wykonawczym z środkiem gaśniczym AP15-V70. Wybuchowi

o zaistniałej awarii i zostaje wyłączona linia produkcyjna obsługiwana przez tą aspirację. • Systemu odsprzęgania wybuchu - pasywny zawór odcinający ANTIDET Dumper. Jest to pasy w ny mec ha n ic z ny zawór służący do jednokierunkowego oddzielenia wybuchu(płomienia i ciśnienia), który rozprzestrzenia się rurociągiem wejściowym do poprzedzającego

towarzyszy wzrost ciśnienia i płomień. Wzrost ciśnienia jest wykrywany przez zainstalowany czujnik. Centrala sterująca interpretuje ten stan jako wybuch i aktywuje odpowiedni element wykonawczy( butla z środkiem gaśniczym w postaci proszku). W tym samym czasie przekazywany jest do głównego sterownika wieży operacyjnej sygnał

urządzenia. Poprzez zamknięcie rurociągu zatrzymuje się rozprzestrzenianie wybuchu w k ier u n k u a s pi r owa nyc h urządzeń technologicznych. W przypadku wybuchu, który rozprzestrzenia się rurociągiem, ciśnienie wyprzedza płomień. W określonej tzw. odległości wyprzedzenia ich odstęp jest dostateczny do tego, aby fala uderzeniowa zdążyła zamknąć zawór ANTIDET Dumper 400 przed dotarciem płomienia. W ten sposób oddzieli on oba urządzenia (ﬁltrocyklon i aspirowana maszyna) i zatrzyma dalsze rozprzestrzenianie płomienia i ciśnienia rurociągiem.

Rys. 3. Przykład systemu tłumienia wybuchu pyłu Źródło: VST Engineering

CYKLOFILTER

RUROCIĄG TRANSPORTOWY

1 x ELEMENT WYKONAWCZY

CZUJNIK CIŚNIENIA Rys. 2. Przykład systemu ochrony przeciwwybuchowej Źródło: VST Engineering

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Rys. 4. Przykład systemu odsprzęgania wybuchu pyłu-pasywny zawór Źródło: VST Engineering

1 x ANTIDET DUMPER

System ochrony przeciwwybuchowej zainstalowany w słodowni jest kontrolowany i konserwowany co 6 miesięcy przez serwis ﬁ rmy VST Engineering.

1/2013

xxxxxxxxxxxxx

Rys. 5. System ochrony przeciwwybuchowej na filtrocyklonie FC-3 linii granulowania Źródło: badania własne Jednoczesne gaszenie i blokowanie wybuchu w obrębie ﬁltrocyklonu jest przeważnie stosowane, kiedy użycie płytki bezpieczeństwa z wyprowadzeniem wybuchu na zewnątrz jest utrudnione z powodu zbyt dużej odległości od ściany zewnętrznej budynku, w którym jest zlokalizowany zagrożony ﬁ ltrocyklon aspiracyjny. W oparciu o istniejący „Dokument zabezpieczen ia przed wybuchem” została opracowana

Instalacja dodatkowych zabezpieczeń zalecanych przez Grupę Souﬄet Od września 2010 roku obowiązuje w Grupie Soufflet zalecenie zamontowania dodatkowych zabez-

Bibliografia, książki i instrukcje

Wykaz aktów prawnych i norm

Prevent System Wybierała Tomasz 2012 Dokument zabezpieczenia przed wybuchem dla urządzeń instalacji technologicznej produkcji słodu Słodownia Soufflet Polska Sp. z o. o. w Poznaniu . wyd. Prevent System Koźmin Wlkp.

Rozporządzenie Ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych budynków budowlanych i terenów (Dz. U. 2010r. Nr 109, poz.71 9). Rozporządzenie Ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej ( Dz. U.2010r. Nr 138, poz.931).

Testmer warszawa s.a. 2003 Instrukcja obsługi linii do granulacji kiełków i pyłów słodowych Słodownia Soufflet Polska . wyd. Testmer Warszawa .

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2012r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz.690 z późniejszymi zmianami).

IPS CONTROL 2011 Instrukcja obsługi panelu operatorskiego linii granulowania Słodownia Soufflet Polska . wyd. iPS Control Jasin.

Rozporządzenie Ministra gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem ( Dz. U. 2005r. Nr 263, poz.2203).

FRANK MISERAY 2010 Zobowiązania wewnętrzne i zalecenia Grupy Soufflet w sprawie minimalnych wymagań dla linii do granulacji kiełków i pyłów słodowych. wyd. Holding J Soufflet Nogent Francja.

PN-EN 1127-1 Atmosfery wybuchowe. Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem. Pojęcia podstawowe i metodologia.

VST Engineering 2010 Explosion protection and special fire protection. wyd. VST Engineering Pardubice Czechy.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego, zgodnie z Rozporządzeniem MSWiA z 7 czerwca 2010 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów.

pieczeń na instalacji granulowania kiełków i pyłów słodowych. Projekt ten ma na celu zapobieżenie powstawaniu w zakładzie pożaru i wybuchu od zbytnio nagrzanej matrycy i niedostatecznie wychłodzonych granulek słodowych. Dokument ten został opracowany w oparciu o wieloletnie doświadczenie francuskich i belgijskich słodowni oraz przemysłu zbożowo-młynarskiego. W przeszłości w tych krajach notowano wiele pożarów instalacji granulowania, zwłaszcza samych granulatorów. Stąd też wynika próba uregulowania tego ważnego problemu. Zalecenia te nie mówią o wdrożeniu Dyrektyw ATEX, ponieważ we wszystkich zakładach Grupy Souﬄet temat ten jest już zakończony lub zbliża się skutecznie do ﬁnału. Poza tym wprowadzenie w życie Dyrektyw ATEX jest obowiązkowe a zalecenie Grupy dotyczy tylko nowych zagadnień, które jeszcze nie znalazły odbicia w ustawodawstwie krajowym lub międzynarodowym. Dodatkowe zabezpieczenia na linii granulowania mogą być w

Różański L., Stroiński M. 2012 Sprawozdanie Poznańska Poznań. z badań wyd. Politechnika1/2013

PN-EN 60079-10 Urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Klasyfikacja przestrzeni zagrożonych wybuchem. PN-EN 50014 Urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Wymagania ogólne. Dyrektywa atex 94/9/ec parlamentu europejskiego i rady z dnia 23 marca 1994r. w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych Państw Członkowskich , dotyczących urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach e - w y dzmianami. a n i e d o p o b r a n i a n a : www.agro.apbiznes.pl zagrożonych wybuchem, z późniejszymi

technika – energia – środowisko

Podstawowe działania dla uzyskania minimalnego poziomu bezpieczeństwa pracy dla instalacji granulowania to:

przyszłości wykorzystane przez inne branże przemysłu. Zwłaszcza, że granulowanie różnych materiałów staję się coraz powszechniejsze, głównie przy produkcji pasz i ekologicznego paliwa (ze słomy, trocin itp.). Na rysunku poniżej przedstawiono schemat zalecanej przez Grupę Souﬄet linii do granulowania kiełków i pyłów słodowych z naniesionymi miejscami lokalizacji dodatkowych elementów „bezpieczeństwa”.

•

• Opisy występujących zagrożeń i zaleceń: • bezpieczeństwo 1-ryzyko zranienia personelu: – zabezpieczenie przed wirującą matrycą przy otwartej pokrywie. Montaż czujnika wyłączającego maszynę w przypadku otwarcia pokrywy matrycy podczas pracy lub blokującego uruchomienie granulatora gdy pokrywa jest otwarta, • bezpieczeństwo 2-ryzyko uszkodzenia granulatora: – montaż karbowanego kołka zabezpieczającego granulator przed przeciążeniem spowodowanym zablokowaniem się matrycy. Jeżeli element metalowy podejdzie pod rolkę to wówczas spowodowane jest zaklinowanie obracającej się tarczy głównej z wałem nośnym. W w y niku tego następuje nagły obrót wału wraz z korpusem bezpiecznika i mechaniczne ścięcie bezpiecznika i czujnik wyłącza natychmiast granulator, • bezpieczeństwo 3-ryzyko pożaru z powodu nieprawidłowego przepł ywu granulat u przez chłodnicę(blokowanie się produktu):

e-w ydanie do pobrania na:

•

– czujnik zapełnienia montowany na wyjściu z granulatora, bezpieczeństwo 4-ryzyko pożaru z powodu nagrzania matrycy: – wyłączyć granulator będący na biegu jałowym aby uniknąć pracy granulatora bez produktu. Jeżeli zmierzona wartość natężenia prądu silnika granulatora jest mniejsza od 70A to wówczas nie może on pracować w takim stanie dłużej niż 5 minut. bezpieczeństwo 5-ryzyko pożaru z powodu nagrzania się chłodnicy powyżej 70ºC: – montaż czujników temperatury: 5i - w rurze aspiracyjnej za chłodnicą granulatu, 5ii - w górnej części chłodnicy granulatu , aby zarządzać alarmem i odcięciem zasuwą zasysanego powietrza oraz wyłączyć całą instalację, bezpieczeństwo 6-ryzyko pożaru z powodu braku informacji oraz kontroli: – montaż sygnalizacji dźwiękowej i wizualnej w celu ostrzegania o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu instalacji oraz umieszczenie zaleceń dotyczących nadzoru i wykonywania prac na instalacji, bezpieczeństwo 7-ryzyko pożaru i uszkodzenia: – pl a n ut r z y m a n i a r uc hu (przeglądy, testy czujników, remonty) b ez piec z eń st wo 8 -r yz yko pożaru z powodu zbyt dużej temperatury granulatu: – montaż zasuw odcinających na: 8i - rurze aspiracyjnej zaraz za chłodnicą a przed ﬁltrocyklonem,

www.agro.apbiznes.pl

a) aktualna dokumentacja techniczno-ruchowa oraz instrukcja obsługi instalacji, b) przeprowadzanie szkoleń personelu w oparciu o zatwierdzone instrukcje obsługi instalacji, c) przygotowanie planu przeglądów prewencyjnych i remontów. Linia granulowania wymaga wykonania przeglądu prewencyjnego raz w tygodniu. Natomiast co roku odbywa się remont granulatora. Wówczas to serwis firmy Testmer montuje nową matrycę z rolkami dociskającymi oraz wał główny z łożyskami. Stosowanie termowizji oraz diagnostyki wibracji jest idealnym sprawdzeniem skuteczności prowadzonych prac remontowo-konserwacyjnych, d) skuteczna ochrona elektrostatyczna rur i elementów metalowych. Zalecana kontrola połączeń nie rzadziej niż co 6 miesięcy, e) aspiracja pyłów słodowych powinna być zabezpieczona systemem ochrony przeciwwybuchowej i kontrolowana zgodnie z planem rewizji o 6 miesięcy, f) roczne kontrole poprawności wskazań czujników temperatury w silosach, g) kontrole czujników bezpieczeństwa zainstalowanych na całej linii co 6 miesięcy, – podnośnik kubełkowy -przesunięcie pasa + czujnik obrotów, – wentylator aspiracji- czujnik obrotów, – przenośniki ślimakowe -czujniki obrotów – krańcówki otwarć drzwi i klap urządzeń, h) powinien istnieć system bezpieczeństwa podczas realizowanych prac remontowych. Używanie dokumentów o wyłączeniu z ruchu maszyny oraz zakładanie kłódek bezpieczeństwa na wyłącznikach serwisowych zapewnia personelowi wykonującemu czynności serwisowe stosowne bezpieczeństwo pracy, i) kontrola silosów magazynowych powinna odbywać się wyłącznie z wykorzystaniem dokumentów o wejściu do przestrzeni zamkniętych. Wówczas to pracuje zespół minimum dwuosobowy i wszelkie maszyny współpracujące z tym silosem są wyłączone( zasyp i odbiór), j) wszelkie prace pożarowo niebezpieczne(prace spawalnicze, cięcie i szlifowanie) mogą być realizowane po otrzymaniu zgody i wystawieniu protokołu. Po zakończeniu tychże prac natychmiastowa kontrola miejsca pracy. Kolejna po dwóch godzinach od zakończenia prac pożarowo niebezpiecznych. Wszystkie kontrole winny być odnotowane w Książce prac pożarowo niebezpiecznych zakładu, k) roczne pomiary skuteczności aspiracji i chłodzenia granulatu, l) roczne pomiary instalacji elektrycznej – ochrony przeciwporażeniowej i rezystancji izolacji obwodów elektrycznych, m) system dozowania wody do kondycjonera-oprócz elektroniki wskazane jest zastosowanie rotametru pokazującego rzeczywisty przepływ wody, n) częste kontrole twardości granulatu co godzinę, o) na zakończenie granulowania przesypywanie matrycy słodem, p) raz dziennie oczyszczenie matrycy i całej linii oraz magnesu z wyłapanych części metalowych, r) właściwe docieranie nowej matrycy, s) tylko oryginalne części i właściwy serwis t) właściwy smar – podczas cotygodniowego przeglądu linii granulowania każdorazowo uzupełnienie smaru w zbiorniku układu automatycznego smarowania.

1/2013

technika – energia – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

a h 7 lat słodowni W ciągu ostatnic orocznie 4 516 ton ni produkowała śred 3 084 godzin, co dało ie as cz w granulatu n/h. ydajność 1,47 to średnioroczną w 8ii - rurze wyjścia granulat u z chłodnicy a przed podnośnikiem kubełkowym transportującym go do silosu, 8iii - na rurze pomiędzy granulatorem a chłodnicą. Zalecany montaż zaworu celkowego, • bezpieczeństwo 9-ryzyko pożaru z powodu utrudnionego dostępu do produktu znajdującego się w chłodnicy: – 9i - szybki i bezpośredni sposób dostępu do chłodnicy granulatu, aby skutecznie interweniować w razie pożaru, – 9ii - środki gaśnicze dostosowane do rodzaju granulatu (minimum: natrysk wodny ze zbiornika o pojemności 10litrów lub gaśnica z CO2), • bezpieczeństwo 10-ryzyko pożaru z powodu braku smarowania łożysk wału głównego , matrycy z rolkami: – standardowo wszystkie łożyska granulatora są smarowane przez układ centralnego smarowania współpracujący ze zbiornikiem smaru: – 10i-czujnik niskiego poziomu smaru w zbiorniku smaru, – 10i i- c z ujn i k i przep ł y w u smaru do każdego łożyska granulatora. Brak przepływu smaru wywołuje alarm zatrzymujący instalację, • bezpieczeństwo 11-ryzyko pożaru z powodu braku wody w kondycjonerze: – czujnik przepł ywu wody dodawanej do kondycjonera,

1/2013

• bezpieczeństwo 12-ryzyko pożaru z powodu braku wydzielenia granulatora i chłodnicy od reszty pomieszczenia: – zamontować drzwi przeciwpożarowe lub przewidzieć jakiekolwiek inne rozwiązanie umożliwiające skuteczne odizolowanie granulatora i chłodnicy od przyległych pomieszczeń.

Realizacja dodatkowych zabezpieczeń w linii granulowania zgodnie w wytycznymi Grupy Soufflet Istniejąca linia granulowania kiełków i pyłów słodowych, uruchomiona w 2003 roku, posiadała już 9 z 18 wymaganych zabezpieczeń czyli: • czujnik na pokrywie matrycy, • kołek przeciążeniowy z czujnikiem, • wyłączenie granulatora bez obciążenia produktem<70A, • alarm dźwiękowy w przypadku wyłączenia awaryjnego, • plan utrzymania ruchu, • śluza celkowa pomiędzy granulatorem a chłodnicą, • szybki i skuteczny dostęp do chłodnicy, • podręczny sprzęt gaśniczy, • czujnik przepływu wody dozowanej do kondycjonera. W 2011 roku zakupiono i zamontowano dodatkowe, wymagane przez Grupę Soufflet, zabezpieczenia dla linii granulowania kiełków i pyłów słodowych. Zamontowano wówczas między innymi: • na rurze aspiracyjnej automatyczną przepustnicę z krańcówkami stanu i napędem pneumatycznym typ RS DN400/PM10 firmy CRANE,

• na rurze pod chłodnicą granulatu pneumatyczną zasuwę obrotową z siłownikiem i elektrozaworem typ ZO-150 fi rmy Testmer Warszawa, • czujnik temperatury Pt100 firmy APAR Warszawa, • na rurze wylotowej z granulatora czujnik pojemnościowy typu PCPD firmy SELS Warszawa, • c z ujn i k i przep ł y w u sma r u (4 sztuki) typu P2139-SE-06.06 firmy ASSALUB Szwecja, • czujnik temperatury typu AR135 z Pt100 firmy APAR Warszawa, • czujnik ultradźwiękowy firmy Schneider typ XX7V1A1PAM12 do wskazywania poziomu minimalnego smaru w zbiorniku układu automatycznego smarowania. Po zamontowaniu nowych zabezpieczeń został także znacznie zmodyfikowany program sterowania procesem granulowania, umożliwiający przeprowadzenie kontroli działania i skutecznego wyłączenia całej linii granulowania Prace te wykonała na Nasze zlecenie firma iPSC CONTROL Jasin k/Poznania, korzystając z rozbudowanego sterowania Simatic S7-200 firmy Siemens. Podobnie jak w programie pierwotnym rozruch odbywa się pod kontrolą Operatora. Na zakończenie rozruchu (kilka minut) jeżeli proces przebiega prawidłowo Operator przełącza program w ruch automatyczny. Sterownik wówczas przejmuje kontrolę nad procesem. Co godzinę operator przychodzi do granulatora i sprawdza jakość produkowanego granulatu. Nowa apl i k ac ja u możl iw ia zmianę parametrów pracy linii, pozwala na identyfi kację stanów alarmowych i ich kasowanie.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Istotną zmianą w systemie sterowania są dodatkowe tryby pracy linii granulowania wynikające z potrzeby okresowej kontroli zadziałania każdego z zabezpieczeń. Zależało nam na stworzeniu takiej aplikacji, aby kontrolowanie wyłączeń całej linii granulowania nie stwarzało nowych zagrożeń. Obec n ie można sprawdzić zadziałanie każdego zabezpieczenia i być pewnym , że nie zablokujemy materiałem granulatora po natychmiastowym zatrzymaniu instalacji ponieważ testy odbywają się bez użycia materiału. Podczas pracy linii na ekranie Wartości Pomiarowe możliwy jest odczyt między innymi następujących wartości pomiarowych: • Obroty S1 – prędkość obrotowa ślimaka 1, • Obroty S2 – prędkość obrotowa ślimaka 2, • Przepł yw wody – przepł yw wody, • Prąd gran. – akt ualny prąd granulatora, • Obroty gran. – aktualne obroty granulatora, • Czas pracy granulat. – C1 – licznik godzin, C3 – licznik setek godzin, • Nastawa PF1 – zadana nastawa prędkości dla falownika ślimaka S1, • Nastawa PF2 – zadana nastawa prędkości dla falownika ślimaka S2, • Odchyłka dod. – odchyłka dodatnia prądu granulatora, • Odchyłka ujem. – odchyłka ujemna prądu granulatora, • T granulator – aktualna temperatura granulatora, • T granulat – aktualna temperatura granulatu. Pojawienie się jakiegokolwiek alarmu zatrzymuje linię produkcyjną.

e-w ydanie do pobrania na:

Rys. 7. Raport z badań termograficznych linii granulowania Źródło: Sprawozdanie z badań Politechnika Poznańska - grudzień 2012 r.

Słodownia Soufflet Polsk a jest zakładem produkcy jnym z branży słodowniczej wy twarzającym słód jęczm ienny używany do produkcji piw a. wynosi średnio ponad 10 Roczna produkcja słodu 5 000 ton. Zakład należy do Grupy Soufflet, czołow ego producenta słodu na świecie.

www.agro.apbiznes.pl

1/2013

xxxxxxxxxxxxx Poniżej znajdują się przykłady z listy możliwych awarii i sposobów ich likwidacji: • Przekroczony prąd GR – prąd granulatora powyżej maksymalnego, w celu likwidacji alarmu należy usunąć przyczynę przeciążenia granulatora, • Brak obrotów GR – sterownik dostał potwierdzenie pracy granulatora, ale nie dostał sygnału informującego o obrotach granulatora, sprawdzić, czy granulator się kręci, jeżeli się nie kręci usunąć przyczynę zablokowania, jeżeli granulator się kręci sprawdzić prawidłowość podłączenia enkodera mierzącego obroty, • Brak poziomu BS1,BS2 – poziom w zbiorniku BS1 lub BS2 poniżej minimalnego, należy zatrzymać linię i poczekać na napełnienie tych zbiorników, • T granulatora>MAX 1 – czujnik temperatury zamontowany na chłodnicy zmierzył temperaturę (podgląd możliwy na ekranie WARTOŚCI POMI AROWE) pow yże j te j ust aw ione j na

ekranie NASTAWY TECHNOLOGICZNE (domyślnie 70°C). W celu likwidacji należy znaleźć przyczynę zwiększającej się temperat ur y lub zwiększyć nastawę na panelu, • Zapchanie gr – nastąpiło zapchanie granulatora, zadziałał czujnik zamontowany tuż pod wylotem granulatora. W celu likwidacji należy znaleźć przyczynę zapchania granulatora i ją usunąć, • Gran na biegu jał – prąd granulatora przez 4,5 minuty był poniżej prądu minimalnego ustawionego na panelu na ekranie NASTAWY TECHNOLOGICZNE, zadziałało zabezpieczenie od pracy na biegu jałowym. W celu likwidacji należy sprawdzić poprawność nastawy prądu minimalnego (domyślnie 30A) i w razie potrzeby ją zmienić, lub zdiagnozować przyczynę braku towaru podawanego do linii produkcyjnej, • ilość czasu od ostatniego uruchomienia trybu serwisowego lub testowego można podejrzeć na ekranie serwisowym,

• Czujnik smaru < min – czujnik sma r u za montowa ny w po jemniku smaru i podłączony przez przekaźnik pod wejście I0.0 sygnalizuje poziom poniżej minimalnego. W celu likwidacji alarmu należy dodać smaru do pojemnika, a jeżeli ilość smaru jest prawidłowa, należy sprawdzić połączenia elektryczne między czujnikiem na szafą sterowniczą. W ostatnim czasie kontrolujemy pracę linii granulowania używając kamery termowizyjnej. Daje to informację o rzeczywistych temperaturach granulatu i skuteczności jego wychłodzenia. Pokazuje ponadto stan termalny silnika i samej matrycy granulatora oraz stan łożysk na wale głównym. Zapis termalny rur y aspiracyjnej oraz rury transportującej granulat do podnośnika potwierdza wysoki stan bezpieczeństwa układu. Jest to pierwsze tego typu badanie tejże instalacji. Wykonano ją w grudniu 2012 roku przy temperaturze na zewnątrz budynku +3oC. Powtórzymy badanie termowizyjne także w okresie letnim.

Oczyszczalnia ścieków w Mlekovicie Do głównego zakładu Mlekovity w Wysokiem Mazowieckiem powstała oczyszczania ścieków, do której traﬁają nie tylko ścieki zakładowe, ale również ścieki komunalne oraz ścieki dowożone z okolicy. Całkowity koszt inwestycji wyniósł ponad 24 mln złotych. Powstały nowe obiekty technologiczne: sitopiaskownik, zbiornik uśredniający, flotator ciśnieniowy, fermentor osadu i odpadowej serwatki, dodatkowy osadnik, odsiarczalnia biogazu, zbiornik magazynowy biogazu, moduły kogeneracyjne. Przyjęty wariant modernizacji polega na zastosowaniu flotacji ciśnieniowej, głęboką ingerencję w istniejący proces osadu czynnego, mający na celu intensyfikację procesu oczyszczania ,w tym biologicznego usuwania azotu i fosforu. Zwiększona zostaje pojemność sedymentacyjna układu. Powstające w procesie fl otacji osady wraz

1/2013

z osadem nadmiernym kierowane mają być do nowej instalacji fermentacji osadu. W procesie fermentacji produkowany będzie biogaz czyli odnawialne źródło energii. Biogaz ma być wykorzystywany jako paliwo w agregatach kogeneracyjnych do produkcji energii. Wyprodukowana energia elektryczna wykorzystana zostanie na potrzeby własne oczyszczalni ścieków, zaś jej nadwyżki skierowane zostaną do sieci energetycznej. Energia cieplna wykorzystana zostanie podczas technologii oczyszczania oraz ogrzeje budynki administracyjne i technologiczne.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

technika – energia – środowisko REALIZACJA TERMOGRAFII URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH W SŁODOWNI SOUFFLET POLSKA W POZNANIU Niezawodność dostaw energii elektrycznej jest podstawowym zadaniem służb utrzymania ruchu. Aby sprostać tym wymaganiom konieczne jest właściwe zarządzanie całą infrastrukturą elektroenergetyczną zakładu. W przypadku dużych przedsiębiorstw stanowi to nie lada wyzwanie, biorąc pod uwagę mnogość odbiorników energii elektrycznej i coraz to mniejszą liczbę pracowników zatrudnionych w służbach energetycznych zakładu. Zakłady pracują przeważnie w ruchu ciągłym i w dodatku z małą ilością przerw technologicznych w ciągu roku. Tradycyjne metody kontrolowania wszelkich połączeń elektrycznych stają się coraz mniej możliwe, z uwagi na ich długi czas wykonywania i konieczne przestoje w produkcji, związane z wyłączeniem energii elektrycznej.

Przyczyny wykonywania termograﬁi Słodownia Souﬄet Polska jest zakładem produkcyjnym z branży słodowniczej o dużym zagrożeniu ryzykiem pożaru i wybuchu, z uwagi na przerabiany i magazynowany jęczmień i słód. Pyły tych zbóż w pewnych stężeniach mają właśc iwośc i w ybuc howe, stąd wskazana jest daleko posunięta ostrożność w korzystaniu z instalacji elektrycznej. W zakładzie wyznaczone są właściwe strefy ATEX i są ściśle określone wymagania co do stosowania urządzeń elektrycznych o IP minimum równym IP54. Zakład posiada „Dokument o zabezpieczeniu przed wybuchem” i wykonywane są częste przeglądy instalacji aspiracji pyłów z urządzeń transportujących ziarna zbóż. Co roku wykonywane są pomiary kontrolne i badania instalac ji elektrycznej. Wszystkie te działania mają charakter prewencyjny, e-w ydanie do pobrania na:

należy sprawdzić skuteczność ich funkcjonowania podczas pracy urządzeń i instalacji pod pełnym obciążeniem. Odpow ied z ią n a te w y magania jest diag nost yka kamerą termowizyjną wszelkich urządzeń energetycznych zakładu podczas ich normalnej pracy. Koszty przeprowadzania okresowych badań d i ag no st yc z nyc h są z n ac z n ie mniejsze niż ewentualne koszty napraw instalacji powstałych w wyniku awarii, których nie można było przewidzieć tradycyjnymi metodami pracy. Diagnostyka kamerą termowizyjną jest ważnym elementem systemu utrzymania maszyn naszego zakładu.

Wprowadzenie w słodowni systemu utrzymania maszyn z wykorzystaniem termograﬁi jest konieczne ze względu na: • zmienne (roczne) specyfikacje słodu otrzymane od klientów (browarów), • zmienne specyfikacje skupu jęczmienia browarnego spowodowane zamówieniami browarów, • istnieje duże ryzyko pożaru i wybuchu z powodu pyłu jęczmiennego i słodowego, • produkcja słodu (słodowanie) odbywa się w ruchu ciągłym,

www.agro.apbiznes.pl

• terminowy odbiór dostarczonego jęczmienia transportem samochodowym i kolejowym, • terminowa wysyłka słodu do browarów, • niezawodność dostaw wszelkich mediów, począwszy od prądu, wody, gazu ziemnego, sprężonego powietrza, freonu i glikolu a skończywszy na odbiorze ścieków i odpadów produkcyjnych, • w toku produkcji jest przeciętnie ponad 3500 ton ziarna jęczmienia, które przez cały czas kiełkuje. W przypadku braku możliwości jego przeładunku, z powodu awarii np. transporterów, do następnego cyklu produkcyjnego istnieje zagrożenie zabetonowania mokrym ziarnem komór technologicznych co spowoduje zamknięcie zakładu na wiele tygodni, • zapewnienie na stanowiskach pracy bezpieczeństwa na właściwym poziomie, zgodnie z istniejącym systemem ISO i wymaganiami prawnymi, • spełnienie wymagań prawnych w zakresie ochrony środowiska oraz zgodności z Pozwoleniem Zintegrowanym i systemem ISO, • utrzymanie właściwych standardów jakości produkowanego słodu zgodnie z systemem ISO, • redukcja kosztów remontów urządzeń i skutków usuwania powstałych awarii,

1/2013

Kr zy sz tof Nowak Słodownia Souﬄet Po lska

Bibliografia • FLIR Systems 2010 Instrukcja obsługi kamer FLIR Corporate Headqur ters FLIR Sy s t e m s P u b l . N o . T559 074 Rev. a4 60 -POLISH(PL)- Wilsnville USA . • Madura H. 2004 Pomiar y termowizyjne w praktyce. Wydawnictwo Agendy „Pomiary Automatyka Kontrola”. Warszawa. • Rączkowski B. 2009 BHP w praktyce Wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr. Gdańsk . • Różański L., Stroiński M. 2012 Sprawozdanie z badań w yd. Politechnika Poznańska Poznań. Wykaz aktów prawnych • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 -09-1999r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. Nr 80, poz. 912). • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12-04-2022w sp r aw ie w ar unków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie ( Dz. U. Nr 75, poz.690 z późniejszymi zmianami).

technika – energia – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

• skrócenie do minimum okresów postoju zakładu w celu wykonania remontu, • niezbyt liczny personel działu utrzymania ruchu pracujący w systemie pracy ciągłej. W zakładzie termograﬁa stosowana jest z powodzeniem od 2002 roku. Kamera termowizyjna wychwyci każdą zmianę w funkcjonowaniu instalacji, nawet bardzo nieznaczną. Na początku termograﬁę wykonywaliśmy dwa razy do roku. Natomiast od 2008 roku, w celu wprowadzenia większej niezawodności urządzeń zakładu i podniesienia bezpieczeństwa personelu, kontrola ta przeprowadzana jest cztery razy w roku. W 2012 roku wykonano badania kontrolne sześciokrotnie. W następnych latach jest w planie realizacja badań co dwa miesiące.

Charakterystyka zastosowanej metody pomiarowej

Rys. 1. Przykłady z badań termograficznych Źródło: Sprawozdanie z badań- Politechnika Poznańska –lata 2005, 2007.

Termograﬁa jest szybką i skuteczną metodą badań rozkładu temperatury na powierzchni poddanych wizualizacji elementów. Do badań w słodowni wykorzystano system termowizyjny Thermacam 2000 ﬁrmy FLIR. Jest to urządzenie pozwalające na szybką wizualizację określonej powierzchni (której wielkość determinuje rodzaj zastosowanego obiektywu) oraz bezkontaktowy pomiar temperatury badanych obiektów. System p o siada w y m ie n ne obiektywy, co pozwala na badania obiektów o dowolnych gabarytach z różnych odległości. Do badań stacji energetycznej wykorzystywano obiektyw o kącie widzenia 24°. Dzięki temu pomiary można wykonywać z rozdzielczością 0,1°C. Zakres pomiarowy systemu termowizyjnego obejmuje przedział od -40°C do - 2000°C.

1/2013

Sposób przeprowadzania pomiarów Każdy element stacji energetycznych i ważnych odbiorników energii wizowany jest kamerą. Stwierdza się, czy jego temperatura przekracza dopuszczalną wartość. Jako elementy o zwiększonej temperaturze przyjmuje się te, których zmierzona wartość przekracza o 10°C temperaturę otoczenia (jako temperaturę otoczenia przyjmuje się temperaturę elementów sąsiednich pracujących prawidłowo). System pozwala na bezpośredni odczyt temperatury bezwzględnej lub różnicy temperatur (temperatura obiektu minus temperatura otoczenia) uszkodzonego elementu, z uwzględnieniem różnorodnych wielkości wpływowych na emitancję obiektu. Ważne jest aby podczas pracy zachować właściwą odległość pomiędzy badanymi urządzeniami energetycznymi będącymi pod napięciem a kamerą termowizyjną. Badania termowizyjne są pracą wykonywaną w pobliżu napięcia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami odległości te wynoszą odpowiednio 0,35m dla instalacji do 1 kV i 0,6-1,4m powyżej 1 do 30kV (Rączkowski B. 2009). Na terenie zakładu nie ma instalacji o napięciu wyższym niż 16kV. Jednak dla zapewnienia większego poziomu bezpieczeństwa ustala się, że odległość minimalna dla instalacji do 1 kV też jest równa 0,6m a dla 16 kV wynosi 1m. Podczas badań termowizyjnych elektryk otwiera każde pomieszczenie i po sprawdzeniu, że jest ono bezpieczne wyraża zgodę na wejście pozostałych osób z zespołu. Elektryk wyznacza strefę bezpiecznej pracy dla osoby obsług ującej kamerę termowizyjną oraz do robienia zdjęć. Wszystkie osoby przemieszczają się tylko po dywanikach dielektrycz-

nych, które powinny być ułożone przed szafami elektrycznymi oraz przed transformatorami (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn ia 12- 04-2002). Wszystkie transformatory posiadają metalowe ogrodzenie z siatki lub blachy perforowanej i stanowią skuteczny system ochrony zbiorowej dla osób przebywających w pobliżu. Podczas kontroli jedna osoba z zespołu bada kamerą termowizyjną wskazany obszar. W momencie gdy zauważy ona odmienną temperaturę dokładnie bada krytyczne miejsce i zapisuje obraz termowizyjny. Następnie druga osoba dodatkowo robi zdjęcie aparatem fotograﬁcznym krytycznego miejsca w celu łatwiejszej i precyzyjnej identyﬁ kacji usterki. Elektryk podaje właściwą nazwę obiektu wraz z symbolem zgodnym z dokumentacją elektryczną. Dokładne dane są potrzebne do wykonania raportu z badań. Takie same postępowanie ma miejsce w kolejnych odwiedzanych pomieszczeniach. W trakcie badań obiektu przeprowadza się wizualizację wszystkich elementów będących w dniu pomiarowym w eksploatacji.

Zakończenie badań termowizyjnych Po zakończeniu badań odbywa się spotkanie z kierownikiem działu utrzymania ruchu podczas którego omawiane są wyniki kontroli. Jeżeli zachodzi taka potrzeba krytyczne punkty naprawia się natychmiast. Wówczas to planowane są wyłączenia obiektów z ruchu. Wszelkie naprawy wykonywane są zawsze na polecenie pisemne lub ustne oraz zawsze z wyłączeniem napięcia. Są one wykonywane przez uprawniony personel warsztatu elektrycznego (Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17-09-1999).

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Przekazanie raportu i wykonanie koniecznych napraw Kierownik utrzymania ruchu otrzymuje gotowy raport, w którym jest miejsce na dokonanie zapisu o przeprowadzonej naprawie usterek i o usunięciu awarii. Raport jest przekazywany do warsztatu elektrycznego i pracownicy przystępują do pracy. Elektrycy w możliwie najkrótszym czasie wykonują naprawę uszkodzonych miejsc. Następnie pirometrem, który jest na wyposażeniu warsztatu elektrycznego, sprawdza się temperaturę naprawianego obiektu. Gdy jest ona zgodna z sąsiednimi miejscami i nie odbiega znacznie od otoczenia uznaje się naprawę za zakończoną . Elektrycy likwidują usterki i fakt ten odnotowują w raporcie. Każda kolejna zmiana elektryków wykonuje pracę tak, aby usunięcie usterek odbyło się jak najszybciej, od najpilniejszych do tych mniej zagrażających większym awariom.

Analiza danych uzyskanych podczas badań termograﬁcznych W tablicy 1. zamieszczono stany termalne wybranych urządzeń energetycznych zbadanych podczas wszystkich kontroli termograficznych od stycznia 2008 roku do chwili obecnej. Należy nadmienić, że bardzo wysokie temperatury transformatora nr 2 w styczniu i maju 2008 roku oraz transformatora nr 1 w lipcu 2008 roku były spowodowane wskutek przymusowego stosowania starych transformatorów z 1983 roku. Po zastąpieniu ich nowszymi wersjami temperatury pracy wróciły do normy. Na podstawie tabeli stanów termalnych można podjąć decyzję o wymianie transformatorów lub zastosowaniu

e-w ydanie do pobrania na:

skuteczniejszej went ylac ji mechanicznej w pomieszczeniach trafostacji, albo o konieczności wykonania remontu urządzenia. Dla przykładu latem 2011 roku w stacji energetycznej transformatorów nr 1 i 2 zamontowano klimatyzator freonowy, który skutecznie poprawił warunki temperaturowe. Rok wcześniej zamontowano tam wentylację mechaniczną. Układ ten pobierał powietrze z otoczenia. Jednak w okresie letnim wentylacja nie była w pełni skuteczna. Obecnie wentylacja pracuje w automacie i z chwilą przekroczenia nastawionej temperatury w pomieszczeniu 23ºC następuje przełączenie na chłodzenie powietrza instalacją freonową. Od tej chwili transformatory mają właściwe warunki pracy co potwierdzają raporty z badań termowizyjnych. Podobne dodatkowe freonowe chłodzenie zostało zamontowane we wrześniu 2012 roku w stacji transformatorowej obsługującej transformatory nr 3 i 4. Natomiast stacje transformatorowe transformatorów nr 5 i 6 mają wentylatory wyciągowe, które są wystarczające dla zapewnienia właściwej temperatury w pomieszczeniach i nie planuje się montażu dodatkowych agregatów chłodniczych. W roku 2008 zbadano wyrywkowo temperaturę transformatorów nr 5 oraz nr 6 i wówczas nie odbiegała ona od normy. Od tego czasu zaprzestano ich kontroli. Powrócono jednak do systematycznych badań w roku 2012 , głownie z powodu bardzo upalnych okresów letnich. Możliwe, że w przyszłości zajdzie konieczność zainstalowania skuteczniejszej wentylacji opartej na układzie freonowym. Tablica 2. przedstawia liczbę awarii urządzeń zaobserwowanych podczas badań termowizyjnych w la-

www.agro.apbiznes.pl

Data 11.01.2008 30.05.2008 29.07.2008 14.11.2008 24.03.2009 01.07.2009 02.09.2009 16.12.2009 23.03.2010 17.06.2010 28.09.2010 16.12.2010 28.03.2011 29.06.2011 02.09.2011 24.10.2011 19.01.2012 20.03.2012 31.05.2012 16.07.2012 20.09.2012 09.11.2012

Silnik i przekładnia wentylatora suszarnia 1 34,5 / 56,6 63,2 / 77 77,4 / 91,4 50,7 / 73 39,2 / 59,6 56,9 / 69,9 55,4 / 72 44,9 / 75,7 49,5 / 81 66,6 / 91,5 50,5 / 66,5 34,5/ 70,2 55,9/85,1 81,4/59,1 49,4/68,9 47/76,5 49,4/78,9 52,1/83,7 42,0/57,4 65,7/89,5 66,0/87,9 56,8/84,3

suszarnia 2 56,1 / 76,7 65,9 / 73,8 63,2 / 71,9 46,2 / 60,5 62,3 / 75 79,8 / 89,6 75,7 / 93,1 35,2 / 59,8 47,9 / 72 35 / 35,1 69,4 / 92,2 27,5/53,5 35,2/54,2 101,7/74,8 71,5/94,5 55,1/83,2 46/69,6 52,3/73,3 71,6/94,1 57,7/73,5 39,1/44,2 37,7/48,3

Transformatory żywiczne ABB nr 1 100,7 97,4 144,9 99,1 102,2 112,6 117,2 101,6 96,5 106,3 107,8 88,5 101,1 108,4 93,3 104 101,8 92,8 106,6 101,1 104,8 101,6

nr 2 nr 3 nr 4 nr 5 nr 6 127,2 postój postój 125,5 99,7 86,9 107,2 95,5 82,6 92 95,1 82,2 52,8 61,2 97,9 93,6 85,9 104,8 110,1 101 113,7 103,5 95,8 94,9 85,4 80,9 85,5 88,6 82,7 98,5 88,4 91,6 101,5 101 87,9 88,2 75,2 70,7 95,1 98,6 89,3 98,3 102 97 105,3 97,6 93,5 94 92,2 80 90 94 88 58,6 64,4 101,6 99,1 90,8 60,3 56,7 107,5 90,8 83,6 64,3 73,1 100,3 93,2 91,7 67,3 69,9 97,3 86,5 85,5 58,9 65,4 98,2 92,1 78,1 64,7 61

tach 2008-2012 w ujęciu rocznym i w przeliczeniu na średnią liczbę awarii zauważonych podczas wykonanych badań kontrolnych w danym roku. Pokazane dane potwierdzają skuteczność realizacji remontów prewencyjnych i podjętych działań inwestycyjnych. Można zaobserwować znaczny spadek średniej liczby awarii w roku.

Tab. 1. Stany termalne wybranych urządzeń energetycznych -wartości temperatur w ºC

Rok wykonania badań termowizyjnych

Liczba awarii w roku

Liczba wykonanych badań w roku

Średnia liczba awarii w roku

Udział % awarii

2008 2009 2010 2011 2012 suma

21 17 13 12 8 71

4 4 4 4 6

5,3 4,3 3,3 3,0 1,3

30 24 19 17 10 100%

Oprócz liczby awarii w danym roku bardzo istotne jest także zebranie informacji o lokalizacji zaistniałej awarii wraz z dokładnym jej opisem . Dane te pokazuje tablica 3. Analizując zebrane dane dochodzimy do wniosku, że najwięcej awarii (18) zanotowano w rozdzielniach wież

1/2013

Źródło: badania własne

Tab. 2. Liczba awarii urządzeń zaobserwowanych podczas badań termowizyjnych w latach 2008-2012 w ujęciu rocznym Źródło: badania własne

Lokalizacja zaobserwowanej xxxxxxxxxxxxx awarii

Udział % lokalizacji Liczba awarii w awarii w stosunku danej lokalizacji do sumy zdarzeń w latach 2008-2012 w latach 2008-2012

Rozdzielnie wież operacyjnych i silosów Suszarnia słodu Rozdzielnia główna zamaczalni i skrzyń Rozdzielnia S0-1 wyłączniki i baterie kondensatorów Rozdzielnia hydroforni i R0-1 Inne: biurowce, SUW, stacja SN Szafy skrzyń Saladina nr 1-8 Chłodnictwo Suma

25,4

18,3

12,7

8,5

5 5 71

7 7 100

Tab. 3. Lokalizacja awarii urządzeń zaobserwowanych podczas badań termowizyjnych w latach 2008-2012 Źródło: badania własne Data

Warto zapamiętać

Suszarnia słodu

11-01-2008

Palnik gazowy wstępny-wyłącznik gł.

30-05-2008

szafa sterownicza R01-wyłącznik gł.

29-07-2008

14-11-2008

24-03-2009

01-07-2009

Palnik gazowy nr 1-odłącznik

02-09-2009

szafa sterownicza R01-element nr 1K

Palnik gazowy nr 1-wyłącznik gł.

Palnik gazowy nr 2-wyłącznik gł.

23-03-2010

17-06-2010

Palnik gazowy nr 1-wyłącznik gł.

28-09-2010

Siatka nr 2-pole nr 2 falownika

16-12-2010

28-3-2011

Palnik gazowy wstępny-wyłącznik gł.

29-6-2011

Palnik gazowy nr 3-wyłącznik gł.

2-9-2011

24-10-2011

16-12-2009

19-1-2012

20-3-2012

szafa TGBT-2 pole nr 2-dławik

31-5-2012

szafa TGBT-2 pole nr 4-dławik

Palnik gazowy nr 1-wyłącznik gł.

16-7-2012 20-9-2012 09-11-2012

Tab. 4. Szczegółowy opis każdej awarii urządzeń zaobserwowanych w suszarni słodu podczas badań termowizyjnych w latach 2008-2012 Źródło: badania własne

operacyjnych i silosów. Jest to aż 25,4% wszystkich odnotowanych awarii zaobserwowanych podczas badań termowizyjnych w latach 2008-2012. Druga w kolejności była suszarnia słodu z 13 awariami. Kolejną lokalizacją pod względem zauważonych awarii była rozdzielnia główna zamaczalni i skrzyń z wynikiem 9 zdarzeń awaryjnych. Najmniej natomiast

1/2013

awarii zanotowano na chłodnictwie i w szafach skrzyń Saladina gdzie było ich po pieć. Dla wszystkich ośmiu lokalizacji zakładu prowadzony jest szczegółowy opis każdej awarii. W tablicy 4. zamieszczono przykład szczegółowych opisów każdych powstałych awarii w rozdzielniach i szafach elektrycznych suszarni słodu w poszczególnych dniach badań termowizyjnych w latach 2008-2012.

Wykonywanie termowizyjnych badań urządzeń energetycznych przyczynia się zdecydowanie do zwiększenia niezawodności zakładu. Na przestrzeni kilku lat prawie trzykrotnie spadła liczba awarii zarejestrowanych podczas badań termowizyjnych w naszym zakładzie. Zarejestrowane awarie są ważnym źródłem informacji do podjęcia decyzji w sprawie naprawy lub wymiany wadliwego urządzenia. Także rejestracja stanów termalnych transformatorów i napędów wentylatorów suszenia słodu dała n ieocen ioną wiedzę dot yczącą przyszłych działań prewencyjnych i inwestycyjnych. Stosowanie badań termowizyjnych powinno być rozwijane tak, aby swoim zasięgiem obejmowało wszystkie krytyczne urządzenia energetyczne i napędy maszyn i urządzeń technologicznych. Do głównych zalet stosowania badań termowizyjnych urządzeń lub obiektów energetycznych należą: • n a t y c h m i a s t o w y w y n i k w trakcie eksploatacji urządzeń i instalacji, • badania są zdalne (wykonywane z bezpiecznej odległości) i nieniszczące, • wykrywalność awarii jest dużo większa niż przy użyciu innych metod, • jest najbardziej efektywną formą pomiarów, tzn. gwarantuje najlepsze wyniki w stosunku do poniesionych kosztów pomiaru,

• pozwalają uniknąć niepotrzebnych inwestycji, • umożliwiają planowanie prac remontowych, • u m o ż l i w i a j ą o g r a n i c z e n i e kosztów eksploatacji urządzeń i instalacji, • poz wa lają na wc ześn ie jsze z d i ag n o z owa n i e z ag r oż e ń i uniknięcia znacznych strat, • podniesienie bezpieczeństwa warunków pracy i niezawodności zakładu, • zapobieganie awariom i wzrost jakości wyrobów, • zmniejszenie zużycia mediów i wzrost wydajności produkcji, • poprawa działań związanych z ochroną środowiska (MADURA H. 2004). Koszt wykonania termowizji jest niewspółmiernie niski w porównaniu z potencjalnymi stratami spowodowanymi przez uszkodzenie urządzenia energetycznego. Jeżeli do tych kosztów doda się jeszcze koszty utraconych korzyści ﬁnansowych z powodu postoju zakładu produkcyjnego, to wówczas koszty wykonania termowizji jeszcze bardziej zmaleją. Nie do wycenienia są korzyści płynące z zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego zakładu, a co za tym idzie ogólnego bezpieczeństwa całego personelu. Sadzę, że w niedługim czasie pojawią się na naszym rynku dobrej jakości kamery termowizyjne w akceptowalnej przez potencjalnych nabywców cenie i wówczas to rozpocznie się era „samodzielnego” wykonywania badań termowizyjnych przez własne służby energetyczne zakładów. Ponadto newralgiczne punkty zakładu mogą być wówczas wyposażone w ciągłe badanie termograﬁczne zachodzących zmian temperatury, podobnie jak to jest dzisiaj z pomiarem drgań i temperatury łożysk w urządzeniach.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Distribution in Poland