Gmina Mielno w pigułce - przewodnik

Gmina

MIELNO w pigułce

Gąski

Sarbinowo

Chłopy

Niegoszcz

z kijami

Mielenko

rowerem

Mielno

samochodem

Łazy

GMINA MIELNO Województwo: zachodniopomorskie Powiat: koszaliński Położenie geograficzne: Wybrzeże Słowińskie nad Morzem Bałtyckim oraz Mierzeja Jamneńska pomiędzy jeziorem Jamno a Morzem Bałtyckim, na wysokości od 0 do 16 m n.p.m.

Klimat: morski, wzmacniający odporność, dobroczynny dla osób z problemami układu oddechowego, alergią i niedoczynnością tarczycy. Występuje tutaj znakomite usłonecznienie oraz większa wilgotność i mniejsze wahania temperatury niż w głębi kraju. Charakterystyczna dla klimatu wąskiej strefy brzegu morskiego jest bryza morska, której zasięg nie przekracza 10 km w głąb lądu. Średnia roczna liczba godzin ze słońcem: 1596 h Średnia roczna suma opadów: 700 mm Średnia roczna dobowa temperatura w styczniu: - 0,4°C Średnia roczna dobowa temperatura w lipcu: +16,8°C

Jak dojechać? do Koszalina, skąd DK nr 11 do Mścic i dalej DW nr 165 do Mielna (13 km) do Koszalina, skąd w okresie wakacyjnym kursują do Mielna szynobusy skorelowane z pociągami dalekobieżnymi (13 km) do Goleniowa (124 km) lub do Gdańska (216 km) w okresie wakacyjnym z koszalińskiej przystani na osiedlu Jamno do dwóch przystani w mieleńskim osiedlu Unieście kursuje przez jezioro Jamno statek Koszałek, mogący zabrać 65 pasażerów w tym 2-3 wózki inwalidzkie.

Informacja Turystyczna Mielno ul. Lechitów 25, tel. 94-318-99-55 (czynna: V-IX) Sarbinowo ul. Nadmorska 27a – biblioteka (czynna: VII-VIII)

Szanowni Państwo, zapraszam do spędzenia czasu wolnego w miejscowościach gminy Mielno.

Znajdziecie u nas czyste, piaszczyste plaże, spotkacie przyjaznych ludzi i przyjazne morsy…, poznacie klimat urokliwych miejsc nad Bałtykiem i Jamnem, poczujecie zapach morskiej bryzy, ujrzycie cuda natury zapierające dech w piersiach.

Wszystkim smakoszom polecam rybne specjały, aktywnym – sporty wodne, nadmorskie trasy spacerowe i rowerowe, zaś najmłodszych gości zachęcam do budowania zamków z piasku lub odkrycia niespodzianek leśnej pętli przygód i tajemnic.

To wszystko dostępne jest na wciągnięcie dłoni.

Przez cały rok – w gminie Mielno.

Olga Roszak-Pezała Burmistrz Mielna |1|

Gąski

Gąski

Schodami do nieba Składająca się z części nadmorskiej, wiejskiej i kolonii, miejscowość w 1288 r. stanowiła własność klasztoru cysterek z Koszalina, później od połowy XVI w. należała do kołobrzeskiego rodu Damitzów. Według dawnych zapisków, po sztormie w 1576 r. na tutejszej plaży znaleziono olbrzymi, ważący 5,75 kg okaz bursztynu. Gąski w 1699 r. otrzymały przywilej zbierania wyrzucanych przez fale morskie kamieni wapiennych, z których po wypaleniu otrzymywano dobrej jakości wapno. Od wieków Bałtyk w okolicach osady był dla rybaków okrutny, bowiem dawne przyrządy nawigacyjne nie uwzględniały występujących tutaj uchybień magnetycznych. Statki często osiadały

Latarnia morska z masztem sygnałowym

na mieliznach bądź też rozbijały się o brzeg, dlatego w XIX w. koniecznością stała się budowa w tym miejscu latarni morskiej.

W Gąskach urodził się wybitny wrocławski architekt Richard Plüddemann (1846-1910), którego ceglane gmachy do dzisiaj stanowią nieodłączny element pejzażu stolicy Dolnego Śląska.

Współcześnie nad brzegiem morza wyrasta nowe kąpielisko z licznymi ośrodkami wypoczynkowymi. Gąski stają się coraz bardziej znane dzięki występującym w pobliżu latarni morskiej pokładom zielonej glinki. Znalazła ona zastosowanie w agrilloterapii wspomagającej rehabilitację i leczenie wielu chorób oraz przy upiększających zabiegach kosmetycznych. Pod koniec 2011 r. zapadła decyzja o możliwej lokalizacji w Gąskach elektrowni jądrowej. Lokalna społeczność natychmiast rozpoczęła protesty, zaś w lutym 2012 r. |3|

w referendum gminnym ponad 94% głosujących wyraziło sprzeciw wobec tej inwestycji. Ostatecznie wcześniejsze ustalenia anulowane zostały 22 lipca 2016 r. Co roku na początku sierpnia Stowarzyszenie Rozwoju Miejscowości Gąski organizuje Festyn Pieczonej Gęsi. Wydarzeniu towarzyszą liczne zawody sportowe, zabawy taneczne oraz gry dla najmłodszych, a prawdziwą ucztą dla podniebienia są wówczas dania z gęsiny przyrządzanej na wiele sposobów.

Gąski

Atrakcje w Gąskach

• Budowę zlokalizowanej 112 m od brzegu Bałtyku latarni morskiej rozpoczęto w 1876 r. od ustawienia pomostu, do którego morzem dostarczano budulec. Inwestycja, finansowana ze środków pochodzących z kontrybucji francuskiej wypłaconej Prusom po wojnie z 1870 r., zakończona została w 1878 r. |4|

Latarnia wznosi się na Gąski 51,2 m, a zasięg jej światła wynosi ok.

43,5 km (23,5 Mm). Warto wspiąć się po krętych schodach (190 stopni) na galeryjkę widokową, aby zobaczyć panoramę obejmującą pas wybrzeża od Kołobrzegu aż po jezioro Jamno. Stacja brzegowa systemu AIS-PL przy latarni umożliwia automatyczne monitorowanie ruchu statków w strefie przybrzeżnej.

• Zabytkowy, neoklasycystyczny Pałac Morski z 2. połowy XIX w. otoczony jest blisko 7-hektarowym parkiem, gdzie rosną

m.in. buki, cyprysiki groszkowe i klony srebrzyste. Współcześnie obiekt pełni, z powodzeniem, funkcję ośrodka wypoczynkowo-konferencyjnego.

• Kapliczka antyatomowa z figurką Matki Boskiej Fatimskiej, usytuowana w miejscu potencjalnej lokalizacji elektrowni jądrowej jest symbolem zakończonej sukcesem walki lokalnej społeczności z decyzją zwolenników jej budowy. Odsłonięta została 13 maja 2012 r., w dniu rocznicy zamachu na papieża Polaka (1981), objawień Matki Boskiej w Fatimie (1917) oraz uchwalenia przez Radę Ministrów programu polskiej energetyki jądrowej (2011). |5|

Sarbinowo

Sarbinowo

Z muzyką w tle Pierwsze wzmianki o należącym wówczas do cystersów Sarbinowie zawarte są w dokumentach z 1306 i 1309 r. Ten ostatni wymienia Luberta von Glasenapp, który otrzymał tutaj dożywotnio dwie włóki ziemi od klasztoru z Dargun. Bałtyk znajdował się wówczas ponad 1,5 km od mającej rolniczy charakter osady. Przez kolejne stulecia fale morskie podmywały brzeg zabierając kolejne metry lądu, a coraz więcej mieszkańców Sarbinowa zaczęło zajmować się połowem ryb. Na przełomie XIX i XX w. morze tak blisko podeszło do zabudowań, że koniecznością stało się podjęcie decyzji o wybudowaniu wzdłuż linii brzegowej muru zabezpieczającego osadę przed całkowitym zniszczeniem. Sarbinowo przetrwało i wraz z rosnącą wówczas modą na nadmorski wypoczynek rozpoczęło swoją przemianę w miejscowość letniskową.

Plaża z widokiem na wieżę kościoła

Szczególna rozbudowa Sarbinowa jako popularnego letniska nastąpiła w kilku ostatnich dziesięcioleciach, kiedy jak grzyby po deszczu zaczęły „wyrastać” liczne pensjonaty, domy gościnne i ośrodki wypoczynkowe. Sarbinowo ma najwięcej domków letniskowych w całej gminie, ale centrum miejscowości zachowało charakter dawnej wsi rybackiej z kilkoma zabytkowymi, secesyjnymi pensjonatami z początku XX w. przy ul. Nadmorskiej. Co roku, latem w sarbinowskim kościele dysponującym cennymi organami odbywają się liczne koncerty znanych |6|

chórów, wybitnych muzyków i śpiewaków operoSarbinowo wych. Występy organizowane przez Filharmonię Koszalińską w ramach Międzynarodowego Festiwalu Organowego od wielu lat przyciągają liczne grono osób, którym bliska jest sztuka i muzyka.

Atrakcje w Sarbinowie • Nad Sarbinowem dominuje kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny będący jednym z najciekawszych obiektów sakralnych w pasie nadmorskim Pomorza Za c h o d n i e go re prezentujących styl neogotycki. Zbudowany z czerwonej cegły jako ewangelicki w latach 1856-1857, zastąpił wcześniejszą gotycką świątynię. Jego wnętrze, zaskakujące wielobarwną grą świateł przesączających się przez współczesne kompozycje witrażowe, kryje zabytkowe, XIX-wieczne organy. Strzelista, dobrze widoczna z daleka 40-metrowa wieża kościelna pełniła niegdyś również funkcję sygnalizacyjną oraz widokową. |7|

• Za fundament zbudowanej w 2013 r. promenady nadmorskiej posłużył kilometrowej długości kamienno-betonowy mur oporowy. Postawiony w latach 1904-1908 doskonale spełnił swoje zadanie powstrzymując niszczycielską moc Bałtyku i utrwalając przebieg linii brzegowej. Promenada stanowi jeden z piękniejszych ciągów spacerowych nad polskim morzem. Można wzdłuż niej zatrzymać się w jednej z licznych kawiarenek lub ogródku gastronomicznym, zaś o każdej porze roku cieszyć się pięknymi widokami.

Sarbinowo

|8|

Chłopy

Chłopy

Na 16. południku Pierwsze wzmianki o starej już wówczas słowiańskiej osadzie zwanej od otaczających ją rozległych lasów Borowo pochodzą z XIII w. Obecna nazwa wsi jest wynikiem spolszczenia niemieckiego określenia Bauerhufen, co w wolnym tłumaczeniu oznacza „chłopskie włóki”. Od 1840 r. do tutejszego zlokalizowanego przy plaży zakładu kąpielowego zaczęli ściągać pierwsi goście, głównie z niedalekiego Koszalina. Chłopy w latach 30. XX w. były już znaną i lubianą miejscowością letniskową, a szczególne piękno i sielski charakter nadawały jej budynki w starym stylu, z altankami i ogrodami. Główną ulicę otaczały zielone żywopłoty, na miejscu była poczta, telefon, szkoła, piekarnia, masarnia oraz sklepy. Mimo wypoczynkowego charakteru miejscowości, jej mieszkańcy nadal zajmowali się jednak głównie rybołówstwem.

Chłopy są jedyną zachowaną w Polsce wsią rybacką, z której przystani przez cały rok wypływa w morze 12 kutrów. Szereg prywatnych pensjonatów i ośrodków wypoczynkowych oraz szeroka piaszczysta plaża sprawiają, że latem miejscowość położona tuż przy wysoko utrwalonych wydmach zamienia się w popularne nadmorskie kąpielisko. Podczas prowadzonych w latach 1965-1966 wierceń w poszukiwaniu ropy naftowej, niedaleko Chłopów natrafiono na termalne wody solankowe.

Złoże znajduje się na głębokości 875 m, jego stężenie wynosi 7,2%, a temperatura przy wylocie 19,5°C. Solanki, porównywalne z kołobrzeskimi, można wykorzystywać do kąpieli leczniczych. |9|

Chłopy

Atrakcje w Chłopach • Cała wieś ze względu na zachowany układ urbanistyczny wpisana została do rejestru zabytków.

Ciekawym przykładem architektury letniskowej jest eklektyczny pensjonat Strandschloss z początku XX w., obecny ośrodek wypoczynkowy Astoria.

• Wzdłuż ul. Kapitańskiej wiedzie ścieżka historyczna, przy której stoją XIX-wieczne obiekty budownictwa szachulcowego.

Domy z otynkowanymi na biało ścianami, poprzecinanymi ciemnymi belkami, są przeważnie szerokofrontowe, symetrycznie czteroizbowe i były niegdyś przystosowane do przyjmowania letników. Cechą charakterystyczną zagrody w Chłopach jest zamknięcie podwórza z czterech stron chałupą i zabudowaniami gospodarczymi. Wjazd na podwórze prowadzi od strony drogi przez dwuskrzydłową bramę. | 10 |

• Dzięki znaChłopy czącej inwes t yc j i p r z e budowy przystani, przeprowadzonej w 2015 r.

Chłopy wzbogaciły się o dwupoziomowe molo z pokładem spacerowym oraz pokładem dolnym, przy którym cumują motorówki. Przystań rybacka na zakończeniu ul. Portowej obejmuje dalbę do wyciągania kutrów na brzeg, plażę do bazowania łodzi oraz szerokie na 100 m akwatorium.

• Miejsce, gdzie przez tereny gminy Mielno przebiega 16 południk geograficzny oznaczone jest głazem o wysokości 2,3 m i wadze ponad 5 ton. Kamień wydobyty z pobliskiego pola ustawiony został w 2007 r. przez Stowarzyszenie „16 Południk” działające na rzecz promocji i rozwoju miejscowości Chłopy.

• Ogólnodostępna siłownia plenerowa przy ul. Morskiej posiada 16 urządzeń do ćwiczeń (mogą z nich jednocześnie korzystać 32 osoby) oraz dwa stanowiska dla osób na wózkach inwalidzkich. Obok znajduje się plac zabaw dla dzieci i duża wiata grillowa, przy której powstaje nowoczesne muzeum „Skarbnica wioski rybackiej w Chłopach”.

• Przy zejściu na plażę od ul.

Portowej na olbrzymim postumencie stoi licząca ponad 3 m wysokości kotwica o wadze 7 ton. Jak głosi umieszczona na niej tablica, pomnik ten poświęcony jest pamięci wszystkich tych, którzy nie wrócili z morza. | 11 |

Niegoszcz

Niegoszcz

Agroturystyka nad morzem

Ze względu na stosunkowo większe oddalenie od bałtyckiego brzegu niż pozostałe miejscowości gminy, Niegoszcz ma całkowicie odmienny charakter. Zabudowa wsi, położonej na południe od drogi wiodącej z Mielna do Chłopów i Sarbinowa, jest bardzo rozproszona, otoczona dużymi terenami zielonymi.

Wieś, chociaż typowo rolnicza, systematycznie przekształca się w letniskową. Oprócz kilku nowoczesnych pensjonatów, funkcjonują tutaj również gospodarstwa agroturystyczne z coraz bogatszą ofertą wypoczynku, zapewniające przy tym możliwość uprawiania jazdy konnej. Niegoszcz upodobali sobie miłośnicy paralotni, co pewien czas organizujący tutaj swoje imprezy tematyczne. Na wyjątkowość Niegoszczy, obok pięknego krajobrazu pól i łąk oraz czystego powietrza i ciszy, wpływ mają także walory przyrodnicze. Rośnie tutaj m.in. krwawnik kichawiec, gniazdują pustułki i bociany, spotkać można objętego ochroną biegacza fiołkowego. …a te 3-4 km dzielące Niegoszcz od nadmorskiej plaży zawsze można pokonać samochodem, rowerem lub pieszo – tak dla zachowania kondycji.

Atrakcje w Niegoszczy • Szczególne miejsce powstaje przy drodze w kierunku na Kazimierz Pomorski. Jego głównym zadaniem będzie ochrona dziedzictwa przyrodniczego – raj dla miłośników ogrodnictwa, botaniki, ekologii… lub tylko zwolenników wypoczynku na łonie natury! Mieleńska fundacja Regnum Vegetable rozpoczęła już nasadzenia kilkuset różnych gatunków drzew, kwiatów i krzewów, aby ogród botaniczny jak najszybciej mógł stać się nową atrakcją gminy Mielno.

| 12 |

Mielenko

Mielenko

To wcale nie małe Mielno

Archeolodzy, którzy zbadali odkryte tutaj ślady osadnictwa twierdzą, że pochodzą one z młodszej epoki kamienia, czyli sprzed ok. 2500 lat p.n.e. Odnalezione zostało również cmentarzysko z epoki kultury łużyckiej, ok. 1700 lat p.n.e. Mielenko, położone około 500 m od brzegu morskiego, przez długie wieki pozostawało niewielką wioską rybacką i rolniczą. Z dawnych lat zachowało się tutaj kilkanaście chałup i budynków gospodarczych o konstrukcji szachulcowej z charakterystycznymi naczółkowymi dachami, pochodzących głównie z XIX w.

Aleja lipowa w Mielenku

| 13 |

Malownicza nadmorska wieś bezpośrednio sąsiaduje z Mielnem, ale sielski charakter znacznie odróżnia Mielenko od pobliskiego kurortu. Na wczasowiczów czekają tutaj gospodarstwa agroturystyczne, od lat cieszące się uznaniem gości z Polski i z zagranicy. Mielenko w porównaniu z innymi nadbałtyckimi miejscowościami nie jest jeszcze zatłoczone, a to jest szczególnie ważne dla osób, które chciałyby spędzić wakacje w ciszy i spokoju, nie odmawiając sobie jednak przy tym możliwości skorzystania ze wszelkich nadmorskich atrakcji.

Mielenko

Atrakcje w Mielenku • Licząca 2,3 km długości asfaltowa droga do Mielna oraz ścieżka dla pieszych prowadzą trójrzędową aleją lipową. Stare, ponad 150-letnie okazy drzew szczególnie pięknie prezentują się wiosną i jesienią, natomiast latem tworzą naturalny szpaler i osłonę dla kierowców przed słońcem. Aleja jest korytarzem ekologicznym, łączącym wspomniane miejscowości oraz wchodzi w skład systemu regionalnych zadrzewień alejowych, mających uwarunkowania historyczne.

• Przy drodze z Mielenka do Chłopów zlokalizowana jest unikalna na skalę krajową aleja leszczyn tureckich. Jedno z rosnących w niej ponad stuletnich drzew, mierzące ok.

2,3 m obwodu pnia, jest najgrubszym przedstawicielem tego gatunku w kraju. Rzadka w Polsce leszczyna turecka, pochodząca z pd.-wsch. Europy i Azji Mniejszej, rodzi wielkie kiście jadalnych orzechów. Pokryte są one mocno postrzępionymi, długimi i cienkimi frędzelkowatymi okrywami. | 14 |

Mielno

Mielno

Stolica gminy Pierwszą wzmiankę o Mielnie, należącym wówczas do rodziny Schlieffenów z Kołobrzegu, odnaleźć można w dokumencie lokacji Koszalina z 1266 r. Przez blisko pięć wieków od 1333 r. rybackie Mielno było siedzibą rodową wywodzących się z Meklemburgii Damitzów, po czym od 1804 r. należało do Schmel-

lingów. Kiedy na początku XIX w. poznawano wzmacniające i hartujące działanie wody morskiej, kilka rodzin z Berlina w 1839 r. spędziło tutaj wakacje – uważani są oni za pierwszych mieleńskich letników. Dojazd nielicznym jeszcze wówczas ku-

Dawny hotel Wilhelma Böttchera

racjuszom zapewniał od 1841 r. wóz pocztowy z Koszalina. Intensywny rozwój letniska rozpoczął się w 1881 r. budową łazienek kąpielowych z kabinami, do których wodę donoszono | 15 |

z morza. Goście przybywający do Mielna na początku XX w. korzystali z pięciu hoteli oraz kilkunastu pensjonatów, noclegi oferowali również właściciele wilii i wiejskich domostw. Rangę miejscowości podniósł tramwaj elektryczny, zwany Koleją Plażową, kursujący w latach 1913-1938 na trasie z Koszalina przez Mielno do Unieścia.

Mielno

Latem w Mielnie na turystów czekają szerokie, malownicze plaże z jedynym w Europie kwarcowym, delikatnym piaskiem.

Wzdłuż brzegu morskiego prowadzi promenada, a spacer można kontynuować porastającym wydmy lasem. Do pieszych wędrówek i rowerowych eskapad zachęcają szlaki turystyczne. Nie tylko dla najmłodszych wielką frajdą będzie wizyta w lunaparku oraz w parku linowym. Propozycjami Mieleńskiego Lata Artystycznego są m.in. Kino na leżakach, konkursy Karaoke Super Star oraz kończące sezon Święto Wody.

Zimą natomiast Mielno zamienia się w europejską stolicę morsów. Od 2004 r. zawsze w lutym na Międzynarodowe Zloty Morsów ściągają tu tysiące miłośników zimnych kąpieli morskich.

Atrakcje w Mielnie • Jednym z symboli miasta (chociaż nie związanym bezpośrednio z jego historią) jest stojący na skwerze przed Urzędem Miejskim pomnik Jelenia. Figura wykonana w latach międzywojennych na zamówienie barona von Versen, właściciela | 16 |

majątku Krępa pod Koszalinem, upamiętnia poloMielno wanie, na którym ustrzelono jelenia z 12. odnogami poroża. Kiedy podczas wojny pałac w Krępie spłonął, pomnik w 1946 r. przeniesiony został do Mielna.

• Obok głównego wejścia na plażę przy ul. Kościuszki usytuowany jest pomnik Morsa, wykonany przez poznańskiego rzeźbiarza Roberta Sobocińskiego jako symbol amatorów zimowych kąpieli. Pomnik odsłonięto 13 lutego 2010 r., a już następnego dnia pobity został w Mielnie rekord Guinnessa dotyczący największej liczby kąpiących się jednocześnie morsów. Podczas jubileuszowego XV Zlotu Morsów 11 lutego 2018 r. padł kolejny, trzeci już rekord. W wodzie o temperaturze 2°C zanurzyło się 3212 osób!

• Murowany z cegły i kamienia polnego gotycki kościół Przemienienia Pańskiego z XV w. został gruntownie przebudowany w 1856 r.

Skromne wnętrze jednonawowej świątyni ozdabia barokowa ambona z postaciami czterech ewangelistów. Nad ozdobnym portalem wejściowym w murach wieży znajdują się dwa fragmenty zużytych kamieni młyńskich. Takich kamieni nie można było niszczyć lub używać na bruk, a ich umiejscowienie oznaczało szacunek dla chleba.

• Walory krajobrazowe i edukacyjne łączy w sobie grodzisko słowiańskie z IX-X w. położone na skraju mieleńskiego lasu. Niewielkie wzgórze od otaczającego je terenu odgradza 90-metrowej długości fosa, nad którą przerzucona została drewniana kładka. | 17 |

• Na w i o dącej w kierunku zachodnim od ul. 1-Maja ścieżce edukacyjnoprzyrodniczej „Leśna Pętla” stoją dwa oddalone od siebie o 100 m betonowe bunkry bez drzwi, zbudowane na początku lat 40. XX w.

Zdaniem eksperta nie były to schrony obronne dla żołnierzy lecz obiekty technologiczne. Hermetycznie zamykane z zewnątrz luki chroniły prawdopodobnie jakieś urządzenia wytwarzające wysoką temperaturę, na co wskazują pozostałości systemu klimatyzacyjnego.

Ponieważ na całym wybrzeżu Bałtyku hitlerowcy prowadzili eksperymenty militarne, Mielno też musi kryć tego rodzaju tajemniczą przeszłość.

Mielno

• Z punktu widokowego na ścieżce edukacyjnej rozpościerają się wspaniałe panoramy zachodniej części jeziora Jamno. Ścieżka, która powstała na zrekultywowanym, nieczynnym od wielu lat składowisku odpadów ciekawa jest zarówno pod względem edukacyjnym, jak i przyrodniczym. Tablice informują o składowaniu i rozkładaniu się różnego typu odpadów, zaś teren porośnięty jest częściowo niewielkim lasem z pomnikami przyrody.

• Ciągnąca się na długości ponad 1,5 km od centrum Mielna aż do ul. Pogodnej nadmorska Promenada Przyjaźni, przerwana niegdyś przez silne sztormy, połączona jest obecnie estakadami pozwalającymi spacerować ponad opalającymi się na plaży wczasowiczami. | 18 |

Unieście

Unieście Mielno

Urokliwe osiedle Mielna Chociaż administracyjnie Mielno i Unieście od 2017 r. tworzą jedno miasto, a granice między nimi już dawno uległy zatarciu ze względu na szybko postępującą urbanizację, to każde z nich ma swoją odrębną historię. Unieście w 1308 r. zakupił biskup kamieński jako uposażenie dla klasztoru koszalińskich cyste-

Pawilon hali plażowej

rek, później na jeziorze Jamno (stanowiącym przed wiekami zatokę morską) powstały urządzenia portowe. Splądrowali je w 1440 r. kołobrzeżanie, nie tolerujący wyrastającej pod bokiem konkurencji, ale karierę morskiego portu Koszalina definitywnie zakończył w 1690 r. sztorm o niespotykanej sile. Nawałnica zniszczyła wszystkie domy i składy, zasypa-

ny też został kanał łączący jezioro z Bałtykiem. Unieście od 1. połowy XIX w. jako jedno z pierwszych w okolicach Koszalina zaczęło pełnić rolę kąpieliska nadmorskiego. | 19 |

W 1873 r. funkcjonowało tutaj już kilka sezonowych restauracji, a letników z Koszalina w latach 1913-1938 dowoziła Kolej Plażowa.

Prace związane z budową dawnej bazy lotnictwa morskiego Luftwaffe na jeziorze Jamno prowadzone były głównie w latach 1936-1939. Stacjonowały tutaj wodnosamoloty rozpoznawcze 1. Eskadry 706. Dywizjonu Lotnictwa Przybrzeżnego.

Mielno Unieście

Atrakcje w Unieściu • Największą atrakcją osiedla Unieście jest przystań rybacka stanowiąca przedłużenie ul. Rybackiej o zlokalizowaną na wydmie część nadbrzeżną. Można tutaj z bliska przyjrzeć się kutrom wyciągniętym na brzeg oraz pracy rybaków na łodziach i w sieciarniach.

Można również kupić świeżo złowione lub wędzone węgorze, turboty, flądry, dorsze, śledzie…

• Położone na wschód od przystani rybackiej główne wejście na plażę z ul. Morskiej zdobi monumentalny w kształcie pomnik Kotwica poświęcony pamięci wszystkich „ludzi morza”, którzy podczas pracy zginęli na Bałtyku i nie udało im się szczęśliwie powrócić na ląd. Potężna kotwica pochodzi ze Stoczni Szczecińskiej i waży ponad 7 ton.

• Na starej promenadzie, między ulicami Gdańską i Słoneczną, stoi Pomnik Lotników.

W pobliżu tego miejsca 7 września 1987 r. podczas lotu treningowego rozbił się samolot TS-11 Iskra. | 20 |

W katastrofie zginęli kpt. Jan Kozyra i por. Ryszard Duro. Pionowy element usterzenia samolotu z biało-czerwoną szachownicą ustawili koledzy tragicznie zmarłych pilotów z jednostki w Zegrzu Pomorskim.

Mielno Unieście

• Tablica pamiątkowa przy budynku na ul. 6-Marca 35 poświęcona jest 19. Batalionowi Saperów oraz jego żołnierzom poległym podczas II wojny światowej i przy rozminowywaniu kraju. Każdego roku 14 kwietnia w Dniu Sapera składane są pod tablicą wiązanki kwiatów.

• W kościele Matki Boskiej Gwiazdy Morza, wybudowanym w 1984 r. na planie pięcioboku, znajduje się wyjątkowa figurka Maryi Tronującej z Dzieciątkiem na lewym kolanie i kulą w prawej dłoni.

Drewniana rzeźba, która trafiła tutaj w drodze darowizny, jest XIV-wieczną kopią słynnej romańskiej figurki Czarnej Madonny przechowywanej w klasztorze benedyktyńskim Montserrat w Katalonii.

• Aby chronić rzadko spotykany ekosystem mierzei oraz Jamneńskiego Nurtu łączącego jezioro Jamno z Bałtykiem, zbudowano wrota sztormowe ograniczające dopływ wody do jeziora oraz falochron osłonowy. Opaska okalająca Jamno, przeciwdziałająca zalewaniu okolicznych terenów, jest również ciekawą ścieżką pieszo-rowerową umożliwiającą bezpośredni kontakt z przyrodą najbliższego otoczenia jeziora, którego brzeg fragmentami pozostaje wciąż nienaruszony. | 21 |

Łazy

Łazy

Przyroda na wyciągnięcie ręki

Osadnictwo na terenie dzisiejszych Łazów liczy ponad cztery tysiące lat, tak bowiem datowane są odnalezione tutaj siekierki kamienne i narzędzia z rogu. Mała osada rybacka należała w średniowieczu do klasztoru cysterek z Koszalina, których uposażeniem była także trzecia część dochodów przynoszonych przez miejscową karczmę. W tym czasie znajdowała się również przystań na jeziorze Bukowo. Łazy miały duże znaczenie z uwagi na bliskość łączącego jezioro Jamno z Bałtykiem kanału stanowiącego granicę między ziemiami biskupstwa ka-

Łazy z widokiem na Górę Chełmską

mieńskiego a księstwem sławieńsko-słupskim. Podczas wielkiego sztormu w 1690 r. morze przerwało wydmy i zasypało kanał, tworząc nowy kilka kilometrów na zachód, zaś osada szybko podupadła. Pierwszych letników Łazy przyjmowały już w okresie międzywojennym, ale dopiero od lat 60. XX w. miejscowość zaczęła intensywnie rozwijać się jako ośrodek wczasowo-turystyczny. Łazy to świetne miejsce nie tylko dla osób ceniących sobie wyjątkowe walory przyrodnicze, ale także dla tych, którzy oczekują niebanalnych atrakcji. Koniecznie należy wybrać się tutaj morskim brzegiem, przez wydmy i las nad najbardziej zasolone na wybrzeżu lagunowe jezioro Bukowo. W przeciwnym | 22 |

kierunku, między Łazami a Unieściem turyści naŁazy potkają paraboliczne wydmy białe, miejscami poprzedzone szarymi. Wielką frajdą dla dzieci będzie wizyta w miejscowym aquaparku dysponującym m.in. wodnym parkiem zabaw i multimedialną zjeżdżalnią zapewniającą 88 m szalonej jazdy. Łazy w czerwcu za sprawą Międzynarodowego Zlotu Starych Traktorów i Maszyn Rolniczych na kilka dni zamieniają się w europejską stolicę zabytkowych traktorów.

Atrakcje w Łazach • Na wysokiej wydmie przy głównym wejściu na plażę od ul. Leśnej umiejscowiony jest taras widokowy.

Jego centralny punkt zajmuje najmłodszy w gminie Mielno pomnik Kotwica ustawiony na wielopoziomowym podeście. Zejście na plażę dostosowane jest tutaj dla osób niepełnosprawnych. | 23 |

• Na pięknej, szerokiej plaży można się opalać, można nią spacerować, można też ją podziwiać z tarasu widokowego przy głównym zejściu nad morze. Podczas jesienno-zimowych sztormów ukazują się spod Łazy

piasku wymyte przez fale ogromne pnie drzew, co potwierdza istnienie przed wiekami na tych terenach starego boru. Latem odcinek plaży przed Jamneńskim Nurtem upodobali sobie zwolennicy odsłaniania całych ciał, czyli naturyści.

• Tuż za wyjazdem z Łaz w stronę Osiek rozpoczyna się Rezerwat przyrody Łazy.

Na obszarze zlokalizowanym pomiędzy jeziorami Jamno i Bukowo ochronie podlegają cenne ekosystemy torfowiskowe i leśne.

Powierzchnia utworzonego w 2007 r. rezerwatu wynosi ponad 220 ha, a wśród rzadkich gatunków roślin występują tutaj m.in. kukułka (stoplamek) Fuchsa i woskownica europejska.

Tereny te są także ostoją licznych gatunków ptaków, jak derkacz, cyranka, wodnik, czajka czy płaskonos.

Stwierdzono tu również lęgowisko bielika! Licznie występują płazy i gady, m.in. żaba trawna i moczarowa, zaskroniec oraz żmija zygzakowata. | 24 |

Trasy nordic walking Nordic walking park W latach 2014-2015 w ramach inicjatywy „Nordic Walking Park Pomorza Środkowego” na terenie 19 gmin powstała sieć szlaków nordic walking o łącznej długości blisko 350 km.

W gminie Mielno wytyczone zostały trzy szlaki o zróżnicowanej nawierzchni, różniące się długością i stopniem trudności.

Najdłuższa pętla, wymagająca pewnego zaawansowania kondycyjnego, przebiega na dystansie 8,5 km wzdłuż pasa nadmorskiego od Mielna do Chłopów. Po drodze istnieje możliwość wcześniejszego powrotu kierując się skrótami łącznikowymi, tworzącymi jednocześnie trasy o średnim i najniższym poziomie trudności. Szlak prowadzi m. in. w pobliżu obelisku wyznaczającego przebieg 16 południka geograficznego. Na zachód od Mielna znajduje się obszar z interesującymi zbiorowiskami leśnymi i wydmowymi, z efektownym starodrzewem bukowym.

| 25 |

Szlak nad jeziorem Jamno Długość trasy: 3,7 km Czas przejścia: 30 min.

Trasa o zróżnicowanej nawierzchni, nieoznakowana w terenie Start: Mielno, ul. Żeromskiego (wejście na plac rekreacyjno -sportowy na wysokości ul. Róż) > przez plac do ul Jastruna > ul. Kochanowskiego > ul. Lechitów > ul. Ogrodową > ścieżka edukacyjna „Nad Jamnem” Powrót: ul. Ogrodową > ul. Lechitów > ul. Gałczyńskiego > ul. Baczyńskiego > ul. Asnyka > ul. Żeromskiego do punktu startu

Atrakcje na trasie • Jamno, zajmujące wschodnią część gminy Mielno, jest jednym z największych jezior województwa zachodniopomorskiego. Powstało z dawnej zatoki Morza Bałtyckiego, z którym obecnie łączy się za pośrednictwem kanału zwanego Jamneńskim Nurtem. Mimo niewielkiej głębokości, sięgającej średnio 1,4 m, a maksymalnie 3,9 m, jest bardzo | 26 |

popularne wśród żeglarzy mających do dyspozycji przystanie wodne w Mielnie, Jamnie i Łabuszu.

Akwen ten stanowi również atrakcję dla wędkarzy, którzy bez wypływania na Bałtyk potrafią w nim złowić morską rybę… nie zawsze złotą, ale jednak! Do Jamna uchodzą rzeki Dzierżęcinka i Unieść oraz struga Strzeżenica.

• Ścieżka edukacyjna z punktem widokowym na jezioro Jamno poprowadzona została na nieczynnym od 1997 r. składowisku odpadów. Prace rekultywacyjne nadały temu miejscu odpowiednie ukształtowanie oraz utworzyły trwałą warstwę roślinną, dzięki czemu dawne składowisko nabrało charakteru terenu zielonego. Miejsce ciekawe jest pod względem edukacyjnym (tablice poglądowe z ciekawymi informacjami odnośnie składowania i rozkładania się odpadów o różnym charakterze), przyrodniczym (część zachodnią porasta niewielki las z pomnikami przyrody) oraz krajobrazowym (rozpościerają się stąd wspaniałe panoramy części jeziora Jamno).

| 27 |

SZLAK MIELEŃSKICH POMNIKÓW Długość trasy: 5,5 km Czas przejścia: 60 min. trasa o zróżnicowanej nawierzchni, nieoznakowana w terenie Start: Urząd Miejski w Mielnie, pomnik Jelenia > ul. Chrobrego > na wysokości ul. Orła Białego wejście na opaskę nad jeziorem Jamno > zejście z opaski na ul. Broniewskiego > ul. 6-Marca > ul. Morską > główne wejście na plażę w Unieściu, pomnik Kotwica > plażą 2,5 km na zachód > główne wejście na plażę w Mielnie, pomnik Morsa

Atrakcje na trasie • Pomnik Jelenia chociaż nie jest bezpośrednio związany z historią Mielna, to stał się jego nieodłącznym symbolem. Trafił tutaj prawdopodobnie w 1946 r., znajdował przez lata różne lokalizacje, by ostatecznie stanąć przed Urzędem Miejskim w centralnym punkcie Mielna. Figura nieustannie cieszy się olbrzymią popularnością wśród odwiedzających gminę turystów – to od lat obowiązkowe miejsce na pamiątkową fotografię. | 28 |

• Po m n i k Ko twica zdobiący główne wejście na plażę w Unieściu, nieco na wschód od przystani rybackiej, upamiętnia „ludzi morza”, którym nie udało się szczęśliwie powrócić na ląd z pracy na Bałtyku. Kotwica ważąca ponad 7 ton pochodzi ze Stoczni Szczecińskiej, a ustawiona została tutaj w 2011 r.

• Pomnik Lotników (z plaży widoczny na promenadzie między ulicami Gdańską i Słoneczną) stoi w pobliżu miejsca, gdzie 7 września 1987 r. podczas lotu treningowego rozbił się samolot TS-11 Iskra.

W katastrofie zginęli kpt. Jan Kozyra i por. Ryszard Duro.

Pionowy element usterzenia samolotu z biało-czerwoną szachownicą ustawili koledzy tragicznie zmarłych pilotów z 26 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Zegrzu Pomorskim.

• Wykonany z brązu pomnik Morsa od 13 lutego 2010 r. stoi przy głównym wejściu na plażę w Mielnie (ul. Kościuszki). Jest on symbolem organizowanych w Mielnie od 2004 r. Międzynarodowych Zlotów Morsów oraz samych morsujących – wielbicieli zimnych kąpieli w Bałtyku.

Więcej na: www.zlotmorsow.mielno.pl

| 29 |

SZLAK BRZEGIEM BAŁTYKU Długość trasy: 24 km Czas przejścia: 4 godz. 20 min. trasa o zróżnicowanej nawierzchni, nieoznakowana w terenie Start: Łazy, wejście na plażę z ul. Leśnej pomiędzy ul. Wąską a rondem > na zachód do Jamneńskiego Nurtu, który należy obejść > plażą przez Unieście, Mielno, Mielenko, Chłopy i Sarbinowo > Gąski, wyjście z plaży przy ul. Latarników. cz. zachodnia

cz. wschodnia

Atrakcje na trasie • W legendarnej przystani rybackiej na zakończeniu ul. Rybackiej w Unieściu codziennie przez cały rok można przyjrzeć się pracy rybaków morskich. Okopcone piece do wędzenia ryb, zapach palonego drewna, rzeźby i wystrój wędzarni tworzą niezapomniany i jedyny w swoim rodzaju klimat oraz sprawiają nieodparte wrażenie, że czas się tutaj zatrzymał.

• Przystań rybacka na północnym krańcu ul. Portowej w Chłopach obejmuje dalbę do wyciągania kutrów na brzeg, plażę do bazowania łodzi oraz szerokie na | 30 |

100 m akwatorium. Dzięki potężnej inwestycji przebudowy przystani (2015 r.) miejscowość wzbogaciła się o dwupoziomowe molo z pokładem spacerowym oraz pokładem dolnym, przy którym cumują motorówki. Wejścia od strony lądu strzeże pomnik Kotwica postawiony z myślą o tych, którzy nie wrócili z morza.

• Nad brzegiem Bałtyku w Sarbinowie powstał w latach 19041908 ponad kilometrowej długości, wysoki na 1,5 m kamienno-betonowy mur oporowy. Miał on powstrzymać niszczycielską moc fal, ale bardzo szybko zyskał również dodatkowe, rekreacyjne zastosowanie – deptak jak znalazł! Rozbudowany i wydłużony w ramach inwestycji Urzędu Morskiego stanowi obecnie przestronną promenadę.

• Budowa trzeciej pod względem wysokości na polskim wybrzeżu Bałtyku latarni morskiej w Gąskach trwała dwa lata i zakończyła się w 1878 r. Wieża wznosi się na 51,2 m, a zasięg źródła światła wynosi ok. 43,5 km (23,5 Mm). Na taras widokowy znajdujący się na szczycie udostępnionej dla zwiedzających latarni prowadzą schody liczące 190 stopni. | 31 |

TRASY ROWEROWE BIKE THE BALTIC Międzynarodowy szlak rowerowy Bike the Baltic składa się z części szwedzkiej (Skania), duńskiej (wyspa Bornholm) oraz polskiej na Pomorzu Środkowym, a każda z nich podzielona jest na trzy etapy.

W Polsce dwa etapy szlaku prowadzą częściowo przez malownicze tereny gminy Mielno.

I etap Bike the Baltic Długość trasy na terenie gminy Mielno: 20 km Czas przejazdu: 1 godz. 30 min.

Start: z kierunku Kołobrzegu > Gąski > Sarbinowo > Chłopy > Mielenko > Mielno > Unieście, przystań rybacka

Atrakcje na trasie • Wybrzeże klifowe między Gąskami a Pleśną stanowi część obszaru chronionego krajobrazu Koszaliński Pas Nadmorski, utworzonego celem m.in. ochrony walorów krajobrazowych i bioróżnorodności tego terenu. Nad kameralną plażą w Gąskach góruje urwista ściana brzegu Bałtyku z latarnią morską.

• XV-wieczny kościół Przemienienia Pańskiego w Mielnie jest przykładem typowego wiejskiego jednonawowego kościoła ceglano-kamiennego, którego myśl architektoniczna i warsztat budowy nawiązują do miejskiej architektury gotyku strefy południowego wybrzeża Bałtyku. | 32 |

II etap Bike the Baltic Długość trasy na terenie gminy Mielno: 9 km Czas przejazdu: 40 min Start: Mielno, Urząd Miejski > ul. Lechitów na południe > most na Strzeżenicy > do Koszalina Opcja powrotna do Mielna w sezonie letnim może być połączona z rejsem „Koszałkiem” odpływającym z przystani wodnej w koszalińskim osiedlu Jamno.

Atrakcje na trasie • Pomnik Jelenia chociaż nie jest bezpośrednio związany z historią Mielna, to stał się jego nieodłącznym symbolem.

Trafił tutaj prawdopodobnie w 1946 r., znajdował przez lata różne lokalizacje, by ostatecznie stanąć przed Urzędem Miasta w centralnym punkcie Mielna.

• Wakacyjną przeprawę przez jezioro Jamno zapewnia tramwaj wodny „Koszałek”, zabierający na pokład 67 osób.

Jednostka ma także zabezpieczone miejsca na wózki inwalidzkie i rowery. „Koszałek” pływa od czerwca do końca sierpnia z przystani w Jamnie (Koszalin) do dwóch przystani w Unieściu.

| 33 |

SZLAK ROWEROWY R10 Międzynarodowa trasa rowerowa, zwana także Nadmorskim Szlakiem Hanzeatyckim sieci EuroVelo, prowadzi dookoła basenu Morza Bałtyckiego i liczy łącznie ponad 8,5 tys. km długości.

Na terenie gminy Mielno jej przebieg niemal w całości pokrywa się z pieszym, czerwonym Szlakiem Nadmorskim im dr. Czesława Piskorskiego, który wchodzi w skład Europejskiego Szlaku Dalekobieżnego E9 z Portugalii do Estonii.

Długość trasy na terenie gminy Mielno: 26 km Czas przejazdu: 2 godz.

Start: z kierunku Kołobrzegu > Gąski > Sarbinowo > Chłopy > Mielenko > Mielno > Unieście > Łazy > w kierunku Darłowa

Atrakcje na trasie • Szachulcowe chaty rybackie w Chłopach z przełomu XIX i XX w., znane powszechnie jako „domy w kratę”, wpisane zostały do rejestru zabytków. Nie wolno ingerować w ich historyczny wygląd, a na wielu znajdują się tablice informacyjne opisujące historię danej posesji oraz prezentujące stare fotografie zabudowań.

| 34 |

• Mierzeja Jamneńska to liczący ok. 5 km długości i od 250 do 800 m szerokości piaszczysty pas lądu pomiędzy Mielnem a Łazami, oddzielający wody jeziora Jamno od Morza Bałtyckiego.

• Rezerwat przyrody Łazy pomiędzy jeziorami Jamno i Bukowo chroni cenne ekosystemy torfowiskowe i leśne położone na pd.-wsch. od Łaz. Powierzchnia utworzonego w 2007 r. rezerwatu wynosi ponad 220 ha, a wśród rzadkich gatunków roślin występują tutaj m.in. kukułka (stoplamek) Fuchsa i woskownica europejska.

| 35 |

SZLAK MIERZEI JAMNEŃSKIEJ Długość trasy: 20 km Czas przejazdu: 60 min trasa nieoznakowana w terenie Start: Mielno, wejście na szlak pieszo-rowerowy/opaska nad jeziorem Jamno, ul. Chrobrego na wysokości ul. Orła Białego > do końca opaski mieleńskiej > Jamneński Nurt > Łazy Powrót: Łazy, wejście na szlak pieszo rowerowy/opaska nad jeziorem Jamno, ul. Mieleńska na wysokości ul. Lipowej > do końca opaski w Łazach > Jamneński Nurt > główna droga do Mielna, wejście na opaskę na wysokości ul. Orła Białego.

cz. wschodnia

Atrakcje na trasie • Jamneński Nurt o długości ok. 700 m przecina Mierzeję Jamneńską i łączy jezioro Jamno z Bałtykiem. Podczas sztormów

| 36 |

następował tutaj dopływ wód morskich do jeziora (rocznie nawet 25 mln m³) lub też piasek nanoszony do kanału blokował przepływ wody w kierunku morza. Celem przeciwdziałania niszczeniu rzadko spotykanego ekosystemu mierzei i kanału, w 2013 r. zbudowano wrota sztormowe zamykające się automatycznie podczas sztormów i ograniczające dopływ wody do jeziora. Zadaniem postawionego dwa lata później w morzu betonowo-stalowego falochronu o długości 200 m i wysokości 5 m jest ochrona Jamneńskiego Nurtu przed silnym falowaniem Bałtyku podczas sztormów.

Most nad kanałem łączy Unieście z Łazami.

• Opaska nad brzegiem jeziora Jamno, zbudowana dla zabezpieczenia okolicznych terenów przed zalewaniem, stała się jednocześnie bardzo ciekawą ścieżką pieszo-rowerową umożliwiającą kontakt z walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi Jamna, którego brzegi częściowo pozostają wciąż nienaruszone. W Mielnie opaska ciągnie się na długości 6 km, zaś w Łazach ma 2 km. Atrakcyjności na fragmencie mieleńskim dodają jej liczne siłownie zewnętrzne umiejscowione na przyległych terenach zielonych.

| 37 |

SZLAK MIELNO - SARBINOWO Długość trasy: 16 km Czas przejazdu: 50 min trasa nieoznakowana w terenie Start: Mielno, wjazd do lasu z ul. Kościelnej > grodzisko słowiańskie > traktem leśnym przez Mielenko do Chłopów > ul. Kapitańską > traktem leśnym do Sarbinowa > ul. Leśną > ul. Nadmorską do apartamentów Atrium > ul. bez nazwy do ul. Południowej > ul. Południową do końca > ul. Nadmorską do ul. Polnej > ul. Jeżynową > ul. Powiatową > główną drogą przez Niegoszcz i Mielenko do Mielna > ul. Kościelną do początku trasy.

Atrakcje na trasie • Grodzisko słowiańskie to niewielka wyspa wyniesiona 1 m ponad otaczający ją teren, od którego odgrodzona jest fosą.

Zbudowane najprawdopodobniej przez lokalne elity, grodzisko istniało i funkcjonowało w okresie wczesnego średniowiecza (połowa XIII w.). Mogło być ono związane z obroną pasa nadmorskiego, a w razie niebezpieczeństwa służyć także miejscowej ludności jako schronienie.

| 38 |

• Przy leśnej drodze prowadzącej do Mielenka w latach 1940-1941 zbudowane zostały dwa oddalone od siebie o ok. 100 m betonowe bunkry.

Jak dotąd nie ustalono jednoznacznie ich przeznaczenia, ale ponieważ na całym wybrzeżu Bałtyku hitlerowcy prowadzili eksperymenty militarne, Mielno też musi kryć tego rodzaju tajemniczą przeszłość.

• Miejsce, gdzie przez teren gminy Mielno przebiega 16 południk geograficzny oznaczone jest głazem o wysokości 2,3 m i wadze ponad 5 ton.

Kamień wydobyty z pobliskiego pola ustawiony został w 2007 r. przez Stowarzyszenie „16 Południk” działające na rzecz promocji i rozwoju miejscowości Chłopy.

• XV-wieczny kościół Przemienienia Pańskiego w Mielnie jest przykładem typowego wiejskiego jednonawowego kościoła ceglano-kamiennego, którego myśl architektoniczna i warsztat budowy nawiązują do miejskiej architektury gotyku strefy południowego wybrzeża Bałtyku. Skromne wnętrze świątyni ozdobione jest barokową amboną, z umieszczonymi na niej postaciami czterech ewangelistów. | 39 |

SZLAK DO KAPLICZKI ANTYATOMOWEJ Długość trasy: 10 km Czas przejazdu: 30 min. trasa nieoznakowana w terenie Start: Sarbinowo, pętla autobusowa > ul. Nadmorską na zachód > Gąski, ul. Fatimską > kapliczka antyatomowa > na południe do Gąsek Osiedla > ul. Powiatową na wschód do ronda > ul. Nadmorską na północ do punktu startu.

Atrakcje na trasie • Kapliczka antyatomowa z figurką Matki Boskiej Fatimskiej, usytuowana w miejscu potencjalnej lokalizacji elektrowni jądrowej, to symbol walki lokalnej społeczności ze zwolennikami jej budowy.

Odsłonięta została 13 maja 2012 r., w dniu rocznicy zamachu na papieża Polaka (1981), objawień Matki Boskiej w Fatimie (1917) oraz uchwalenia przez Radę Ministrów programu polskiej energetyki jądrowej (2011). Decyzję wskazującą miejscowość Gąski pod lokalizację budowy obiektu energetyki jądrowej anulowano 22 lipca 2016 r.

| 40 |

• Neogotycki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Sarbinowie zbudowany został z czerwonej cegły w latach 1856-1857 i zastąpił wcześniejszą, gotycką świątynię. Już z daleka widoczna jest strzelista, 40-metrowa wieża kościelna służąca niegdyś również jako punkt widokowy.

• Zabytkowy, neoklasycystyczny Pałac Morski w Gąskach z 2. połowy XIX w. otoczony jest blisko 7-hektarowym parkiem, gdzie rosną m.in. buki, cyprysiki groszkowe i klony srebrzyste.

Współcześnie obiekt pełni funkcję ośrodka wypoczynkowokonferencyjnego.

| 41 |

WYCIECZKI SAMOCHODOWE NA POŁUDNIE – DO KOSZALINA Długość trasy: 13 km Start: Mielno, DW nr 165 > Mścice, DK nr 11 > Koszalin Dzieje Koszalina związane były z Polską piastowską, a następnie z księstwem zachodniopomorskim. Od X do XIII w. pełnił rolę usługową wobec słynnego ośrodka kultowego na pobliskiej Górze Chełmskiej. Prestiż miasta umocnił się na przełomie XVI i XVII w., gdy książęta biskupi z rodu Gryfitów wybudowali tutaj zamek, a Koszalin stał się ośrodkiem zebrań sejmików ziemskich dla dominium kamieńskiego. Czasy świetności przerwała wojna 30-letnia, po której miasto wraz z całym Pomorzem Zachodnim weszło w skład Brandenburgii, a później Prus.

Ogromny pożar w 1718 r. strawił większość zabudowy, dlatego też tylko nieliczne obiekty z czasów dawnej świetności grodu zachowały się do dzisiaj. Godne uwagi są szczególnie stojąca tuż przy rynku katedra Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny zbudowana w latach 1300-1333 i pobliska XIV-wieczna gotycka kamienica, a także fragment dawnej kaplicy zamkowej (ob. prawosławna cerkiew) oraz kaplica św.

Gertrudy już poza obrębem Starego Miasta. Z terenami parkowymi malowniczo sąsiadują fragmenty średniowiecznych murów obronnych, ciekawy jest również Domek Kata, którego dawny mieszkaniec ostatni raz swoją pracę wykonał w 1893 r.

Reprezentacyjny Pałac Młynarzy mieści Muzeum w Koszalinie, zaś pamięci tych, którzy walczyli o polskość i wolność Pomorza poświęcone są Płonące Ptaki, dzieło rzeźbiarza Władysława Hasiora.

Na Górze Chełmskiej, miejscu o metryce sięgającej czasów pogańskich, stoi Sanktuarium Matki Boskiej Trzykroć Przedziwnej, poświęcone w 1991 r. przez papieża Jana Pawła II. Turyści spragnieni pięknych panoram mogą z pobliskiej kamiennej wieży widokowej sięgnąć wzrokiem po jezioro Jamno i Bałtyk.

Na trasie należy również zobaczyć • Muzeum Aut Zabytkowych przy Hotelu Verde w Mścicach specjalizujące się w Mercedesach i Jaguarach - perełkach światowej motoryzacji. Starszym przypomną one czasy dzieciństwa ich własnych dziadków, którzy być może takimi jeździli, lub które znają z fotografii, dla młodszych będzie to przyjemna lekcja historii. | 42 |

Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP

Pałac Młynarzy - Muzeum w Koszalinie

Płonące Ptaki - dzieło Władysława Hasiora

| 43 |

NA WSCHÓD – DO DARŁOWA Długość trasy: 45 km Start: Mielno Centrum > Łazy > Sucha Koszalińska, DW nr 203 > Darłowo Słowiański gród Darłowo istniał już we wczesnym średniowieczu. Osada, która w 1312 r. otrzymała prawa miejskie, sto lat później była już znaczącym członkiem związku hanzeatyckiego. Tutaj spędził ostatnie lata swojego życia i zmarł w 1459 r. król Eryk I zwany Ostatnim Wikingiem Bałtyku. Po rabunkach wojennych i klęskach żywiołowych ponowne ożywienie gospodarcze Darłowa nastąpiło dopiero w połowie XVIII w. dzięki francuskim hugenotom. Do końca XIX w. rozbudowano port, a flota morska znacznie się powiększyła.

Główną atrakcję Królewskiego Miasta Darłowo stanowi gotycki zamek Książąt Pomorskich zbudowany w latach 1352-1372 za panowania księcia Bogusława V, mieszczący obecnie Muzeum Regionalne. Gotycki Kościół Mariacki o potężnej 60-metrowej wieży znany jest z sarkofagów kryjących doczesne szczątki Eryka I oraz ostatnich księżnych pomorskich Jadwigi i Elżbiety, natomiast za perełkę gotyku skandynawskiego uważa się kościół św. Gertrudy. To jedna z trzech w Polsce dwunastobocznych budowli nawiązujących wyglądem do świątyni Grobu Pańskiego. O wyglądzie dawnych murów obronnych Darłowa daje wyobrażenie XIV-wieczna Brama Kamienna. Przed barokowym ratuszem miejskim, przebudowanym w 1725 r., stoi zaprojektowana przez Wilhelma Grossa fontanna-pomnik rybaka, wystawiona w 1919 r. w hołdzie ludziom morza.

Na trasie należy również zobaczyć • Położone na Szlaku Cysterskim kościoły Najświętszego Serca Jezusa w Bukowie Morskim oraz Matki Boskiej Królowej Polski w Iwięcinie, gdzie podziw wzbudza wyjątkowa dla sztuki sakralnej Pomorza polichromia sufitu przedstawiająca Sąd Ostateczny. Malowidło wykonane zostało w 1697 r. na zlecenie pastora Malichiusa.

• Jedyny w Polsce rozsuwany most, przerzucony nad rzeką Wieprzą pomiędzy Darłówkiem Wschodnim a Zachodnim.

Dostępny jest tylko dla pieszych i rowerzystów, a jego wieżę kontrolną ze względu na oryginalny kształt mieszkańcy nazywają UFO. • Uzdrowisko Dąbki z szeroką, piaszczystą plażą, wzdłuż której ciągnie się sześciokilometrowa leśna promenada. Królują tu nadmorskie wydmy porośnięte sosną czarną i zwyczajną. Część południowa miejscowości to jezioro Bukowo o powierzchni ponad 17 km². | 44 |

fot. M. Burduk Rozsuwany most

fot. M. Burduk Zamek Książąt Pomorskich

fot. T. Keler Przed Domem Rybaka

| 45 |

NA ZACHÓD – DO KOŁOBRZEGU Długość trasy: 32 km Start: Mielno, DW nr 165 > Strzeżenice > Kazimierz Pomorski, DK nr 11 > Kołobrzeg Od zawsze dzieje Kołobrzegu związane były z warzeniem soli, a rola średniowiecznej osady wzrosła, kiedy w 1000 r. Bolesław Chrobry i cesarz Otton III ustanowili tu biskupstwo. Rozwój zahamowało załamanie produkcji saliny w XVI w. oraz zniszczenia wojny trzydziestoletniej, w wyniku której Kołobrzeg dostał się pod panowanie Brandenburgii. Zaczęto wówczas rozbudowywać fortyfikacje, otaczając miasto łańcuchem szańców i bastionów. Walory klimatyczne okolicy i właściwości lecznicze miejscowych źródeł dostrzeżono na początku XIX w., ale właściwy rozwój uzdrowiska nastąpił po 1872 r. Miasto utraciwszy status twierdzy zaczęło przekształcać się w kurort.

Najcenniejsza w Kołobrzegu jest bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, której budowę rozpoczęto w 2. połowie XIII w. Zrujnowana podczas ostatniej wojny świątynia była odbudowywana do początku lat 80. XX w. W ołtarzu głównym znajduje się późnogotycki tryptyk z Ostatnią Wieczerzą, na belce tęczowej krucyfiks (1330), wybitnym dziełem jest wielki świecznik (1327). Z fortyfikacji otaczających dawniej stare miasto zachowała się jedynie Baszta Lontowa. Stojący na rynku ratusz z 1364 r. zniszczony został podczas oblężenia Kołobrzegu w 1807 r. Na jego ruinach w latach 1829-1832 powstał nowy, przypominający wyglądem średniowieczny zamek. Dom Schlieffenów z XV w. mieści obecnie Muzeum Oręża Polskiego. Tworzący z przylegającymi budynkami czworobok kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny z 1832 r. nazywany jest małym kościółkiem nad rzeką. Przez wiele lat Kołobrzeg pełnił rolę twierdzy, której fortyfikacje budowano w XVII i XIX w. Nad portem góruje fort Ujście, na którym stoi latarnia morska z 1909 r. Na Wyspie Solnej, w porcie jachtowym zachowała się reduta Morast, a w pobliżu, przy kanale Drzewnym, reduta Solna. Amfiteatr powstał na forcie Wilczym, przy plaży widać mury szańca Kamiennego.

Na trasie należy również zobaczyć ,• Ustronie Morskie to typowa miejscowość wakacyjna, przede wszystkim dla rodzin z dziećmi, pod które w dużej mierze przygotowywane są atrakcje i rozrywki. W latach międzywojennych istniała tutaj rozlewnia wody morskiej, którą po przefiltrowaniu zalecano w kuracjach jako skuteczną m.in. w chorobach nerek i żołądka. | 46 |

Latarnia morska

Most Portowy

Pomnik Zaślubin Polski z Morzem

| 47 |

| 48 |

| 49 |

| 50 |

| 51 |

| 52 |

INFORMATOR PRAKTYCZNY INFORMACJA TURYSTYCZNA

Mielno, ul. Lechitów 25, tel. 94-318-99-55 (czynna od maja do września) Sarbinowo, ul. Nadmorska 27a – biblioteka (czynna w lipcu i sierpniu)

URZĘDY I SŁUŻBY

Urząd Miejski w Mielnie, ul. Bolesława Chrobrego 10, tel. 94-345-98-30 Posterunek Policji w Mielnie, ul. Bolesława Chrobrego 10, tel. 94-342-98-21 Straż Miejska w Mielnie, ul. Bolesława Chrobrego 10, tel. 94-348-09-11 Urząd Pocztowy w Mielnie, ul. 1-Maja 5, tel. 94-348-96-52 Urząd Pocztowy w Sarbinowie, ul. Młyńska 4, tel. 94-348-96-58 Urząd Pocztowy w Łazach, ul. Leśna 45C, tel. 94-346-34-54

KULTURA, SPORT, REKREACJA

Centrum Kultury w Mielnie, ul. Bolesława Chrobrego 45, tel. 94-315-60-71 Biblioteka Publiczna Gminy Mielno, ul. B. Chrobrego 13, tel. 94-318-92-51 Filia Biblioteki w Sarbinowie, ul. Nadmorska 27a, tel. 94-343-50-21 Wypożyczalnia sprzętu wodnego: Mielno, na wysokości ul. Orła Białego, tel. 608-301-923 Wypożyczalnie rowerów: • Azur Family, Mielno, ul. 1-Maja 4, tel. 608-081-843 • Reda, Mielno, ul. Lechitów 14, tel. 607-487-824 • Adacho, Mielno, ul. Orła Białego 1a, tel. 94-318-96-54 • Hotelik Brydar, Niegoszcz 29, tel. 607-199-167

SŁUŻBA ZDROWIA

Przychodnia Med-Care, Mielno, ul. Bolesława Chrobrego 9, tel. 94-316-65-15 Przychodnia Celsus Bis, Sarbinowo, ul. Nadmorska 62, tel. 94-316-55-89 Szpitalny Oddział Ratunkowy, Koszalin, ul. Chałubińskiego 7, tel. 94-348-84-00 Pomoc Doraźna, Koszalin, ul. Szpitalna 2, tel. 94-347-16-43 lub 94-347-16-60 Apteki: • Mielno, ul. Bolesława Chrobrego 8, tel. 94-343-63-06 • Mielno, ul. Bolesława Chrobrego 9, tel. 94-316-65-15 • Mielno-Unieście, ul. 6-Marca 45c, tel. 94-316-61-43 • Sarbinowo, ul. Nadmorska 62a, tel. 94-316-57-24 • Łazy, ul. Leśna 9, tel. 781-836-878 (tylko w sezonie letnim)

BANKOMATY

Mielno • Euronet, ul. Bolesława Chrobrego 16, ul. Lechitów 2a • PKO BP, ul. Kościuszki 6-8, ul. Piastów 1a • Global Cash, ul. Bolesława Chrobrego 16 • Spółdzielcza Grupa Bankowa, ul. Bolesława Chrobrego 10 • Bank Zachodni WBK, ul. Bolesława Chrobrego 21 Mielno-Unieście • Euronet, ul. 6-Marca 16a Hotelik Europa • Global Cash, ul. Bałtycka 2a Chłopy • Euronet, ul. Kapitańska 19 Łazy • Euronet, ul. Leśna 5 • Planet Cash, ul. Leśna 11 Sarbinowo • Global Cash, ul. Nadmorska 19 • Euronet, ul. Nadmorska 55, ul. Nadmorska 72

KOŚCIOŁY

Kościół Przemienienia Pańskiego, Mielno, ul. Kościelna 27 Kościół Matki Bożej Gwiazdy Morza, Mielno-Unieście, ul. Morska 1 Kościół świętych Joachima i Anny, Łazy, ul. Słoneczna Kościół Wniebowzięcia NMP, Sarbinowo, ul. Nadmorska 17

Wydawca: Wydawnictwo PressForum s.c. na zlecenie Ekowspólnota LOT Tekst: Zbigniew Franczukowski Opracowanie graficzne i skład: Robert Serafin Koordynacja: Katarzyna Snoch Zdjęcia: archiwum Gminy Mielno, Centrum Kultury w Mielnie Tłumaczenie: Nicola Seling, Biuro Tłumaczeń Specjalistycznych © Copyright by Ekowspólnota LOT and Wydawnictwo PressForum s.c.

ISBN 978-83-65914-05-7