De plaats van de school in de stad

Architecture in Belgium

02760

BEL€20 – INT€25 9 771375 507012

279 Augustus/September 2019 Schools

De Linde Zarren, Melopee Ghent, Porta 1070 Anderlecht + interview David Chipperfield

279 Op-ed Agenda

Schools

5 9 10 12 18 22 25 26 28 32

Editorial Lisa De Visscher Institut culturel d’architecture Wallonie-Bruxelles Véronique Patteeuw Debate: 20 years Flemish Government Architect Véronique Patteeuw Exhibition: 20 years Open Call Maarten Liefooghe Exhibition: Baukunst Aslı Çiçek Across Lecture: Giusto Van Campenhout Lara Molino Across Lecture: fvww Roxane Le Grelle Across Lecture: Perneel Osten Roxane Le Grelle Exhibition: Bruegel’s Eye: Reconstructing the Landscape Lisa De Visscher Exhibition: Back to School Gitte Van den Bergh

34 40 46 52 58 66 72 78 82 88 94 98

Ground–floor comparisons Eline Dehullu, Lisa De Visscher Felt, De Linde, Zarren Bart Tritsmans Bulk, Het Vliegertje, Borsbeek Gitte Van den Bergh Havana, Muziekladder, Schaerbeek Véronique Patteeuw Schools in the city of Brussels Joeri De Bruyn Osk-ar, Porta 1070, Anderlecht Eline Dehullu Vers.a, Dubrucq, Anderlecht Guillaume Vanneste Label, Arc-en-ciel, Saint-Josse-ten-Noode Guillaume Vanneste aa-ar, Athénée royal Charles Rogier, Liège Cécile Vandernoot b2ai, À la Croisée des Chemins, Neder-Over-Heembeek Chloë Raemdonck Ambiorix, Provinciaal Instituut Avant, Antwerp Bart Tritsmans xdga, Melopee, Ghent Pieter T’Jonck

102 Product news Viviane Eeman Interview Student

114 David Chipperfield Lisa De Visscher 120 Springweek 2019 Caroline Goossens 121 Jokerweek 2019 Hong Wan Chan

a+279

2

Biographies Hong Wan Chan is a research assistant in the Department of Architecture and Urban Planning of the Faculty of Architecture and Engineering of Ghent University.

Aslı Çiçek obtained her master’s degree from the architecture and design department of the Academy of Fine Arts in Munich in 2004. She settled in Belgium to work for Gigantes Zenghelis Architects (2005–2007) and Robbrecht en Daem architecten (2007–2014). She founded her own practice in 2014, focusing on exhibition architecture.

She currently runs the master graduation studio Narrative Space and Materiality at Campus Sint Lucas, Brussels.

Joeri De Bruyn studied philosophy in Antwerp and Leuven. From 2001 to 2008 he was an editor at a+. He then founded Public Space, a publishing and production house for publications, exhibitions and interdisciplinary research on city, landscape and society.

Michiel De Cleene is an architectural photographer with an interest in landscape.

The recurring theme in his work is an investigation into the functioning of documentary with a focus on the processes of limitation, conditioning and authentication. Since 2015 he has worked on the long-term projects Reference Guide and Documenting Objects as a researcher at kask School of Arts, where he is a founding member of the School of Speculative Documentary.

Caroline Goossens Is a free-lance author and editor.

She teaches interior design at luca School of Arts in Ghent and Brussels.

Maarten Liefooghe is an architecture historian/ theorist who publishes about contemporary intersections between the visual arts, architecture, museology and preservation. He trained as an architect at Ghent University and tu Berlin. In 2013 he obtained a PhD in Architectural History and Theory at Ghent University with a thesis titled ‘The Monographic Factor: Theoretical and Architectural Aspects of Single-Artist Museums’.

Véronique Patteeuw is associate professor at the École nationale supérieure d'architecture et de paysage Lille and editor of Oase. Her research focuses on the theory and history of architectural publications in relation to the history of the postmodern. She is a visiting professor at KULeuven since 2019, where she teaches ‘Theory and Discourse’.

Chloë Raemdonck has been a project architect at the Ghent Urban Development Company (sogent) since 2017.

Since 2010 she has been working as an architectural engineer in the field of conversion and restoration of protected heritage, with a particular interest in the energy issue of these buildings.

Bart Tritsmans is head of exhibitions at the Flem ish Architecture Institute. He studied history and journalism at the universities of Antwerp and Leuven. He taught at the University of Antwerp from 2008 to 2015 and obtained a PhD in history (University of Antwerp) and engineering (Free University of Brussels) in 2014 with a study on the historical evolution of urban green spaces.

Pieter T’Jonck is an architect. He writes on architecture, the visual arts and the performing arts for several Belgian and foreign newspapers and magazines, and has also written several books. He works for Klara Radio and is a former editor-in-chief of a+.

Gitte Van den Bergh obtained a master’s degree in Dutch-language cinematographic, theatrical and literary arts in 2011. In 2015 she obtained a master’s degree in architecture and cinema as an architect at the University of Antwerp. She has worked at re-st since 2016. Until 2018 she was a member of the editorial board of a+.

Cécile Vandernoot is an architect, visual artist and journalist specializing in the field of architecture. She is interested in the space of the city and the landscape as the space of the page. Since 2011 she has taught at the Faculty of Architecture loci of ucl on the sites of Brussels and Tournai.

Guillaume Vanneste is an architectural engineer, teacher and researcher at the Faculty of Architecture loci of ucl (Louvain-la-Neuve). He has collaborated with Aeby & Perneger and Studio Secchi Viganò, and is a partner in the firm vvv architects. He teaches and researches on urban planning in diffuse areas.

A+ Architecture In Belgium!Tweemaandelijks tweetalig tijdschrift, ISSN 1375-5072, Jaargang 46 (2019) N4 Redactie Hoofdredacteur

Lisa De Visscher

Adjunct-hoofdredacteur

Eline Dehullu

Productiecoördinator

Grégoire Maus

Eindredactie Nederlands

www.controltaaldelete.be

Eindredactie Frans

Benoît Francès

Vertaling

Alain Kinsella, Nathalie Tabury, Saskia Kloosterboer, Antoon Wouters, Patrick Lennon

Vormgeving

Kritis & Kritis

Font

Next & Starling

Drukkerij

Die Keure, Brugge

Beeld cover

Label, Arc-en-ciel, Sint-Joost-ten-Node © Stijn Bollaert

Beeld inhoudstafel

Vers.a, Dubrucq, Anderlecht

Raad van bestuur ICASD Artistieke commissie

Olivier Bastin, Pauline Fockedey, Nicolas Hemeleers, Kelly Hendriks, Véronique Patteeuw, Hera Van Sande, Ward Verbakel, Agnieszka Zajac

Redactieadres

Ernest Allardstraat 21/3 – 1000 Brussel redactie@a-plus.be www.a-plus.be A+ is een publicatie van ICASD VZW Informatiecentrum voor Architectuur, Stedenbouw en Design

Verantwoordelijke uitgever

Philémon Wachtelaer Ernest Allardstraat 21/3 – 1000 Brussel

Copyright ICASD

De verantwoordelijkheid voor de gepubliceerde artikels berust uitsluitend bij de auteurs. Alle rechten voor het (zelfs gedeeltelijk) reproduceren, vertalen of herwerken zijn voorbehouden voor alle landen.

Voorzitter

Philémon Wachtelaer

Vicevoorzitter

Chantal Vincent

Secretaris

Geert De Groote

Leden

Olivier Bastin, Dag Boutsen, Sylvie Bruyninckx, Paul Dujardin, Benoît Moritz, Piet Van Cauwenberghe, Eddy Vanzieleghem, Ward Verbakel Programmering

Coördinatie

Roxane Le Grelle Lara Molino

Communicatie & Marketing Verantwoordelijke

Louise Van Laethem

Publiciteitsregie A+ Media Rita Minissi, rita.minissi@mima.be Tel +32 497 500 292 Ernest Allardstraat 21/3 – 1000 Brussel Zakelijke leiding Steven Palmaers Office Manager Deborah Schwarzbaum

Adverteerders AG REAL ESTATE ALBINTRA ARMSTRONG BUILDING PRODUCTS

AU BON REPOS BOZAR LEEFMILIEU BRUSSEL CARIMAR DELABIE DURAVIT ETERNIT FEBE FORBO FLOORING GEBERIT GYPROC HEWI HOLCIM FOUNDATION

HOUT INFO BOIS IDEAL STANDARD KORATON KREON LEGRAND GROUP RENSON SKYLUX SOPREMA STAD EN ARCHITECTUUR STUV VELUX VIEGA VIESSMANN VILLEROY ET BOCH VOLA WIENERBERGER

58

© Stijn Bollaert

↓ Polo Architects, Luca School of Arts, Campus Brussels, 2010

a+279

a+279

De plaats van de school in de stad

59

Het Belgische onderwijs haalt slechte punten in de EN Belgian education scores poorly in the OECD class oeso-klas, zowel op het vlak van kwaliteit als van in terms of both quality and quantity. Drop-out kwantiteit. De schooluitval en de leerachterstand rates and learning deficits are high, and there is liggen hoog, en er is een nijpend tekort aan gemoan acute shortage of motivated teachers and of tiveerde leerkrachten en infrastructuur – in Vlaaninfrastructure – in Flanders and Wallonia, but esderen en Wallonië, maar vooral ook in Brussel. De pecially also in Brussels. The capital’s multilingual meertalige identiteit van de hoofdstad maakt dat identity makes this problem even more complex. probleem zo mogelijk nog complexer. Gelukkig is Fortunately, Brussels is slowly but steadily catchBrussel traag maar gestaag aan een inhaalbeweging ing up, and architecture has a crucial role to play bezig, en daarin is een kapitale rol weggelegd voor in this. de architectuur.

Joeri De Bruyn

© Frans Parthesius

↓ XDGA, Coovi Kitchen Tower, Anderlecht, 2011

60

Schools in the city of Brussels

In de aanloop naar de verkiezingen was onderwijs even een van de thema’s. De pisa-rapporten van de oeso alarmeerden: de kwaliteit van ons onderwijs daalt schrikbarend. Het oude debat over het capaciteitsprobleem raakte wat ondergesneeuwd. Nu ging het over gelijke kansen versus excelleren, over leerplannen en eindtermen. De netten en de koepels kwamen onder vuur te liggen. Onderwijs was herontdekt als ideologisch strijdtoneel. Dat was althans het debat in Vlaanderen. In Franstalig België waren de rapporten nog slechter, maar kon het Pacte d’excellence, de grote onderwijshervorming die pas was goedgekeurd, enige kalmte brengen in het debat.

In Brussel delen de twee taalgemeenschappen een territorium. De vgc en de cocof zijn bevoegd voor de ‘persoonsgebonden aangelegenheden’, waaronder ook onderwijs.

Het Nederlandstalig en het Franstalig onderwijs zijn er twee strikt gescheiden werelden, op enkele voorzichtige samenwerkingsverbanden, uitwisselingsprojecten of, eerder uitzonderlijk, een gedeelde scholencampus na. Maar ook het Gewest, bevoegd voor de ‘grondgebonden aangelegenheden’, speelt mee. Onlangs hebben perspective.brussels en de Brusselse Bouwmeester (bma) zich, zonder onderscheid in taalgemeenschap, op de scholenproblematiek geworpen.

In een grootstad als Brussel zien we een uitvergroting van de problemen uit Vlaanderen en Wallonië: een enorm capaciteitsprobleem dat vanwege de demografische groei amper bij te benen is; ondermaatse investeringen en bijgevolg aftandse gebouwen, vooral dan in het Franstalig

a+279

onderwijs; demotivatie, zowel bij leerlingen als bij het lerarenkorps. En een zo mogelijk nog zwaardere buis op het pisa-rapport. Leerachterstand en schooluitval zijn veeleer regel dan uitzondering. Belangrijkste oorzaak, met stip op één: zowel in het Franstalig als het Nederlandstalig onderwijs is er een groot percentage van leerlingen van wie de onderwijstaal niet samenvalt met de thuistaal, en die bijgevolg niet meekunnen in de klas.

Wat heeft dit alles nu met architectuur te maken, vraagt u zich af. Wel, laten we een poging wagen. Het punt dat we hier willen maken is dat scholenbouw zich situeert op het snijpunt van kwantiteit en kwaliteit, of zo u wil, van ‘persoonsgebonden’ en ‘grondgebonden aangelegenheden’. Dat architectuur iets kan doen aan het capaciteitsprobleem is evident, maar misschien kan architectuur ook een bescheiden bijdrage leveren aan het pedagogisch welslagen van onze scholen.

Creatief met ruimte Laten we beginnen met de kwantiteit: de grote opgave is het creëren van duizenden bijkomende plaatsen. De Vlaamse Gemeenschap, die zich voorneemt zo’n 20 procent van de plaatsen op zich te nemen, heeft de voorbije jaren al een serieuze inhaaloperatie gemaakt, en nieuwe investeringen komen eraan. Aan Franstalige kant zijn de investeringen vooralsnog ondermaats. Een groot probleem in Brussel is dat er nauwelijks ruimte beschikbaar is om nieuwe scholen te bouwen. Meer bepaald is het juist in de meest dichtbebouw-

© Stijn Bollaert

↓ Polo Architects, Campus Kasterlinden, SintAgatha-Berchem, 2015

a+279

Schools in the city of Brussels

de stadswijken dat de nood het hoogst is. Voor de doorsnee ‘Scholen van Morgen’, de campusachtige ensembles die in de Vlaamse nevelstad verrijzen, is zelden plaats. Uitzonderingen op de regel zijn een aantal megaprojecten van het Nederlandstalig onderwijs, zoals campus Coovi met onder meer de keukentoren van Xaveer De Geyter, de school voor buitengewoon onderwijs Kasterlinden van Polo architects of Campus Unesco van Bogdan & Van Broeck in Koekelberg.

Als de ruimte echt op raakt, moet men creatiever te werk gaan. Grosso modo zien we drie strategieën. In de eerste plaats verdichten en inbreiden, vaak op onmogelijke plekken. Sint-Lukas aan de Groenstraat in Schaarbeek geldt nog altijd als schoolvoorbeeld. Polo architects bouwde bijna tien jaar geleden de school voor het hoger onderwijs, en heeft nu ook het secundair onderwijs en de basisschool van Sint-Lukas weten in te puzzelen in het bouwblok. Het is een mix van renoveren, verbouwen, bijbouwen, slopen, nieuwbouw, en hier en daar ook fors de hoogte ingaan.

In sommige gevallen geven verdichtingsoperaties aanleiding tot schakelingen met andere functies. De school is niet langer een afgeschermde enclave maar een onderdeel van een veel ruimer programma. Het project La Bonne-Mariemont (Trait architects) langs het kanaal in Molenbeek bijvoorbeeld, combineert een basisschool met een tiental sociale woningen. In Oudergem kwam een intergenerationeel project tot stand dat zorgfuncties combineert met een basisschool en het Sint-Lutgardiscollege. En binnen-

61

kort bouwt Korteknie Stuhlmacher Architecten in het Anderlechtse Biestebroek een school als onderdeel van een nieuw stuk stad waar zowel plaats is voor wonen, onderwijs als productie. In het verbinden van onderwijs met de (maak)economie ontstaat een nieuw potentieel: scholen en bedrijven zouden kunnen samenwerken, infrastructuur, machines en expertise delen, of wederzijds opleidingen en stageplaatsen aanbieden.

De derde strategie is misschien de meest veelbelovende.

De nieuwste generatie scholenbouw in Brussel toont een opmerkelijke tendens, die elders in Vlaanderen of Wallonië nog onbestaande is, namelijk het hergebruik van verlaten industrie- of kantoorgebouwen. Nabij het Weststation in Anderlecht heeft Osk-ar de voormalige kantoren en ateliers van elektroproducent aeg omgevormd tot een scholencampus met sportfaciliteiten. Campus Spoor West is een enorme campus met plaats voor een basis- en secundaire school voor het buitengewoon onderwijs en een nijverheidstechnische school. De banale kantoorgebouwen en blinde magazijndozen zijn met beperkte middelen verbouwd. Beeldbepalende architectuur zal het nooit worden – het blijven banale magazijnen – maar het is wel fijn om te zien hoe zo’n gebouw dat je normaal gezien geen blik waardig keurt, plots een nieuwe betekenis krijgt doordat er dagelijks zwermen leerlingen rondhangen. Het technisch en beroepsonderwijs maakt er dankbaar gebruik van de grote overspanningen van de industriële infrastructuur.

© Bernard Boccara

↓ Trait architects, La Bonne-Mariemont, Molenbeek, 2011

62

Schools in the city of Brussels

Een gelijkaardig project is de school Karreveld in Molenbeek door agwa (zie ook a+276). Hier is een kantoor van een farmabedrijf met minimale middelen geschikt gemaakt voor onderwijs. De architecten zijn erin geslaagd om met een paar kleine ingrepen aan de buitenkant – een luifel, een brandtrap – een heel nieuwe identiteit te geven aan het gebouw: in een oogopslag zie je dat het om een school gaat.

In de nabije toekomst staan nog twee interessante projecten op stapel, nota bene in een verlaten tabaksdepot en in een drankenhandel. Het tabaksdepot van Saint-Michel uit de jaren 1950, vlak bij Thurn & Taxis, is een waardevol en iconisch gebouw. Via de Kwaliteitskamer slaagt de Brusselse Bouwmeester erin de lat hoger te leggen.

SumProject opent de gevel zodat de karaktervolle betonstructuur ten volle tot haar recht komt. Het gebouw krijgt daarenboven een aantal nieuwe toevoegingen, met onder meer een speelplaats op het dak. In 2020 zal het project voltooid zijn. De brandende sigaret in het logo wordt wijselijk gecensureerd. Roken en drinken, het is me wat met die Brusselse keuzes voor nieuwe schoolgebouwen. cinoco was een grote verdeler van wijnen en sterke dranken, vlak bij het Weststation in Molenbeek. Ignatius Scholen Brussel opent er een eerste technische school in België. Ook hier is de hoge hal met betonnen boogspanten een exponent van een boeiende industriële architectuur. Benieuwd hoe de komende ronde ‘Scholen van Morgen’ met zo’n complexe stedelijke opgave zal omgaan.

a+279

De voorbeelden tonen elk op hun manier dat het creëren van bijkomende plaatsen geen louter kwantitatief gebeuren is. Nieuwe schoolprojecten kunnen een buurt laten opleven.

Een school die er stáát in de wijk, kan fierheid opwekken bij leerlingen, leraars en ouders – ‘dat is mijn school!’ – en, wie weet, de motivatie versterken. Specifiek in Brussel zijn het wegtrekken van de industrie uit de stad en de leegstand op de kantorenmarkt een enorme bron van ruimte. Hergebruik is duurzamer, iets goedkoper en vaak ook sneller. Vooral de leegstand in de kantorenmarkt kan soelaas bieden en acute noden lenigen als tijdelijke schoolhuisvesting.

Brede school Vroeger was een school een gesloten doos waar je je kinderen ’s ochtends afzette en ’s avonds weer kwam ophalen. In de tussentijd leerden ze er allerlei dingen en daarmee was de kous af – iedereen naar huis en de lichten uit. Daar komt nu verandering in. Scholen nemen stilaan een andere plaats in in het leven van de wijk. In het Nederlandstalig onderwijs in Brussel heeft de vgc het voorbije decennium volop geëxperimenteerd met het concept van de ‘brede school’. Intussen is het in tientallen scholen – en sowieso in de meeste nieuwe scholen – uitgerold.

Ook de brede school is een antwoord op het kwantitatieve vraagstuk (het gebrek aan ruimte). Een brede school stelt namelijk haar infrastructuur, of delen ervan, open voor verenigingen, sportclubs of bewoners, vaak in buurten waar

© Stijn Bollaert

↓ Osk-ar, De Groene School, Anderlecht, 2017

a+279

Schools in the city of Brussels

er een tekort is aan voorzieningen. Maar een brede school behelst meer dan een ‘economie van de ruimte’. Het is in de eerste plaats een sociaal en pedagogisch project. In de filosofie van de vgc: de brede school verbindt de drie werelden waar kinderen leven: thuis, school en vrije tijd. Meervoudig ruimtegebruik laat toe om een scala van activiteiten te concentreren in en rond de school: cultuur en sport, jongerenwerking, opleidingscentra en taallessen, armoedebestrijding enzovoort. De bedoeling is om zowel het kind als de ouders onder te dompelen in het netwerk van Nederlandstalige organisaties. Zeker op het gebied van taalachterstand in niet-Nederlandstalige gezinnen is dat een grote winst.

De brede school is behalve een sociaal-pedagogisch project dan ook een institutioneel project. Voor de vgc is het een manier om, als relatief kleine speler in Brussel, haar slagkracht te verhogen en het netwerk van Nederlandstalige organisaties en verenigingen stevig te verankeren in het sociale weefsel. De school vormt hierin een belangrijke spil.

Het verandert de betekenis of de plaats van de school in de stad: de school wordt het nieuwe buurtcentrum.

Nieuwland, in het zuiden van de Brusselse Vijfhoek, is een van die nieuwe brede scholen. Ze ligt in een drukke, dichtbevolkte buurt met weinig gemeenschapsvoorzieningen. Behalve een basisschool en een school voor buitengewoon secundair onderwijs herbergt de site onder meer de stedelijke academie, een buitenschoolse kinderopvang en het Huis van het Kind. De nieuwe plaats van de school in

63

de stad dwingt architecten om een evenwichtsoefening te maken: enerzijds moet de school uitermate toegankelijk en uitnodigend zijn, anderzijds moet ze toch nog steeds een safe haven zijn. Een school is geen Delhaize waar je zomaar binnenstapt. Ook de circulatie stelt nieuwe uitdagingen: in Nieuw Kinderland ontwierp zampone Architectuur samen met BuroBill bijvoorbeeld een ingenieuze betonnen hellingbaan die een scharnierpunt vormt tussen de twee bestaande gebouwen op de site, en die toegang biedt tot alle verschillende functies.

Schoolcontracten In het Franstalig onderwijs bestaat het concept van de brede school niet, althans niet op zo’n geïnstitutionaliseerde manier. Maar daar kan wel verandering in komen. Het Gewest heeft namelijk een nieuw initiatief gelanceerd, de zogenaamde ‘Schoolcontracten’. De naam verwijst niet toevallig naar de Brusselse ‘Wijkcontracten’, de succesvolle investeringsprogramma’s die van wijk tot wijk trekken en op een kleinschalige maar alomvattende manier het leven in de wijken trachten te verbeteren via een combinatie van ruimtelijke en sociale ingrepen. Als startschot voor de Schoolcontracten publiceerde perspective.brussels een kwaliteitsgids voor het onderwijs en startte het vier pilootprojecten op. Voor alle duidelijkheid: de Schoolcontracten zijn een gewestelijk initiatief en hebben dus betrekking op de scholen uit beide taalgroepen.

© Filip Dujardin

↓ Burobill + ZAmpone Architectuur, Campus Nieuwland, Brussels, 2015

Schools in the city of Brussels

64

Vandaag zijn de vier pilootprojecten in realisatiefase beland. Een van de deelnemende scholen is Leonardo da Vinci in Kuregem, een moeilijke, multiculturele wijk met een beperkt aanbod aan voorzieningen voor sport, cultuur, vrije tijd en jongeren. De school is een enclave in de stad en uit veiligheidsoverwegingen stevig afgesloten van de buitenwereld. Het pilootproject wil aan de hand van een aantal ruimtelijke ingrepen de school ‘openritsen’: de school integreren in de stad en de stad integreren in de school. De school wordt als het ware omgevormd tot een sociaal-cultureel centrum. Hiervoor is een hele resem ingrepen nodig. In de eerste plaats werkt het Schoolcontract aan de publieke ruimte rond de school. Er komt een publiek ‘voorplein’ en de ingang krijgt een sterkere identiteit. De schoolinfrastructuur – de speelzaal, het restaurant, het auditorium – krijgt een upgrade en zal opengesteld worden voor de buurtbewoners. De school ontvangt bovendien subsidies om een vervallen theaterzaal te renoveren, op voorwaarde dat ze gedeeld wordt met lokale podiumgezelschappen.

Het Schoolcontract bevat ook sociale en maatschappelijke interventies: de school zal educatieve, culturele en artistieke projecten organiseren in de wijk, waarmee ze onder meer “het zelfvertrouwen en ondernemerschap bij jongeren wil stimuleren”. Een school-wijkcoördinator zal de nieuwe werking in goede banen leiden.

Nu de vier pilootprojecten in realisatie gaan, is een nieuwe oproep gelanceerd. Binnenkort verschijnen ook twee nieuwe kwaliteitsgidsen, die andere klemtonen leggen. De eerste gaat over het vergroenen van speelplaatsen en wil, door die nieuwe groenruimtes open te stellen voor de buurt, een antwoord bieden op het gebrek aan publiek groen in de stad. De tweede gaat over de heraanleg van schoolstra-

© Stijn Bollaert

↘ Bogdan & Van Broeck, Campus Unesco, Koekelberg, 2018

a+279

ten en de zorg voor een veilige en zachte mobiliteit van en naar school. In beide actiepunten ligt een groot potentieel.

Op het moment dat men erin slaagt het pilootproject te overstijgen en (net zoals de vermenigvuldiging in de Wijkcontracten) niet vier maar honderd scholen aan te pakken, kan een fundamentele verandering tot stand komen met een impact op de schaal van de hele stad. De herinrichting van schoolstraten bijvoorbeeld – die vandaag op sommige plaatsen ad hoc en slechts tijdens de piekuren met dranghekken worden afgesloten – kan een impact hebben op de mobiliteit (en de mores) in heel Brussel. Bovendien hebben ouders zich onlangs gemobiliseerd rond het thema van verkeersveiligheid en propere lucht rond scholen – denk aan acties zoals Filter Café Filtré. Het is dat soort van sociale dynamiek die een hefboom kan zijn om de pilootprojecten op te schalen naar heel het Brusselse territorium.

Zowel de brede school als de Schoolcontracten maken handig gebruik van de bijzondere plek die een school vandaag al is. Ouders uit verschillende sociale klassen en origines ontmoeten er elkaar op een informele manier. Het is een plek in de anonieme grootstad waar vriendschappen ontstaan. De brede school en het Schoolcontract versterken dit gegeven door het ruimtelijk te vertalen. De school krijgt een nieuwe betekenis en een nieuwe, prominente plaats in de stad. De school is een ontmoetingscentrum en de spil van sociale interacties in de wijk. De ingrepen stralen af op het pedagogische project: ze dragen bij aan het versterken van de motivatie en de maatschappelijke betrokkenheid van kinderen, jongeren en hun ouders, aan het wegwerken van de taalachterstand en aan een betere integratie van ouders met een migratieachtergrond.

In samenwerking met

126

a+279

280

↓ Haerynck Vanmeirhaeghe, De Schilders, Ghent © Filip Dujardin

Special: Collective housing De traditionele, vrijstaande woning past niet langer binnen het huidige maatschappelijke discours over duurzaam ruimtegebruik, woongedrag en mobiliteit. In de speciale uitgave a+280 tonen we collectieve woonvormen in dorpsof stadskernen die een waardevol alternatief kunnen vormen, dankzij de ruimtelijke én huiselijke kwaliteit van de gedeelde ruimtes.

In het Engels – in samenwerking met Architectuurwijzer en UHasselt.

Abonneer u nu op A+!

Kies voor A+More!

U krijgt bovenop de 4 klassieke nummers + 2 speciale edities per jaar:

4 klassieke nummers + 2 speciale edities per jaar

€ 90 € 49

Standaard:

Student:

(incl. btw)

(incl. btw)

Duotickets voor: alle A+ lezingen in Bozar (min. 6), onze tentoonstellingen en debatten Uitnodigingen voor: vip-evenementen en vernissages

€ 250 (incl. btw)

Toegang tot: ons tijdschriftenarchief (1973–heden)

Abonneer u door overschrijving op het nummer van ICASD met vermelding ‘A+ abonnement’ of ‘A+More’: IBAN: BE25 3101 3956 3282 –BIC: BBRUBEBB#www.a-plus.be/abonnement, abonnement@a-plus.be.