Quá trình hình thành

Ban đầu trong cuộc kháng chiến, hầm trú ẩn được cấu tạo đơn giản, chỉ là những hầm trong lòng đất, với một lối lên xuống chỉ đủ cho người đi qua. Khi lật nắp hầm lại, người đi trên mặt đất khó có thể phát hiện được. Tuy nhiên, hầm này mang theo một yếu điểm, đó là khi bị phát hiện, sẽ dễ dàng bị vây bắt. Từ đó, ý tưởng nâng cấp hầm trú ẩn đã ra đời, chuyển từ việc tạo hầm đơn đến tạo những đường hầm phức tạp, và đưa chúng lên mặt đất với nhiều lối vào, cho phép trú ẩn cũng như tấn công linh hoạt. Đây là nền tảng cho việc hình thành địa đạo Củ Chi.

- Từ năm 1948, tại hai xã Tân Phú Trung và Phước Vĩnh An, những đoạn đường hầm ngắn được tạo ra với mục đích đơn giản là để cất giấu tài liệu và vũ khí. Sau đó, hệ thống địa đạo mở rộ ra nhiều xã khác nhau.

- Từ năm 1961 đến 1965, cuộc chiến tranh du kích của người dân Củ Chi phát triển mạnh mẽ, và sáu xã phía bắc huyện Củ Chi đã hoàn thiện mạng lưới địa đạo gọi là “xương sống”. Các đơn vị sau đó phát triển những hầm nhánh, kết nối với “xương sống”, tạo thành một hệ thống địa đạo liên kết.

Sau đó, phong trào đào địa đạo đã nhanh chóng lan rộ khắp nơi. Từ trẻ em đến người già, nam thanh nữ tú đều tham gia vào công việc kiến tạo đường hầm. Bằng những dụng cụ đơn giản như lưỡi cuốc và cái ki xúc đất bằng tre, người dân Củ Chi đã xây dựng nên một công trình kỳ diệu với hàng trăm km đường hầm chạy ngang dọc trong lòng đất, kết nối các xã và ấp với nhau như một “làng ngầm”.

Cấu trúc của địa đạo

Từ đường đường chính của Địa đạo được tỏa ra vô số nhánh và các nhánh thông với nhau, có nhánh sẽ độc lập chấm dứt tùy theo địa hình và mục đích sử dụng. Có nhiều nhánh trổ ra sông Sài Gòn, để khi bị tình thế nguy kịch, có thể vượt qua sông sang vùng căn cứ khác.

Hầm đường không sâu, nhưng có thể chịu được bom nhỏ, đạn pháo và trọng lượng của xe tăng, xe bọc thép. Cấu trúc từ hai đến ba tầng (thượng và trầm), giữa chúng là các nắp hầm bí mật. Nút giao trên dưới được sắp xếp để chặn sự phản công hoặc ngăn chất độc. Trên mặt đất, lỗ thông hơi được ẩn sau vật liệu che phủ, mở ra thành nhiều cửa bí mật. Nhiều cửa được chuyển đổi thành ổ chiến đấu, nơi trú ngụ súng bắn tỉa một cách tinh tế.

Liền kề địa đạo là những hầm nghỉ ngơi sau khi chiến đấu có chỗ để mắc võng. Có nơi chứa vũ khí, lương thực, thực phẩm, nước uống, giếng nước, bếp Hoàng Cầm, hầm làm việc của lãnh đạo, hầm phẫu thuật, hầm cho trẻ em, người già và phụ nữ. Có hầm lớn, trên đó có mái che, ngụy trang tinh tế để họp mặt, xem phim và trình diễn nghệ thuật.

Địa đạo Củ Chi nhanh chóng thu hút sự chú ý của mọi người, khách trong nước, ngoài nước tới tham quan, tìm hiểu.

Địa đạo Củ Chi không chỉ thể hiện tinh thần kiên trì, sáng tạo của người dân trong những thời kỳ khó khăn, mà còn là biểu tượng vững chắc cho lòng dũng cảm và sự hy sinh. Qua những gian nan, tầm vóc anh hùng của Địa đạo Củ Chi đã chứng minh sức mạnh và ý chí của con người có thể vươn lên vượt qua mọi thử thách.

Địa đạo Củ Chi mãi là biểu tượng cho tinh thần kiên định và sự sáng tạo không ngừng của người dân Củ Chi trong thời kỳ kháng chiến.