Prikkels voorjaar 2017 THUIS

Cultuur op school

Voorjaar 2017

a them

s i u th

het leukste magazine over cultuur op school - lesideeĂŤn, nieuws en praktijkverhalen

mening Tekst: Marijke Schäuikes

DE SCHOOL HEEFT WEINIG OP DE CULTURELE VORMING VAN KINDEREN ONEENS

Lisan van Kessel is ICC’er en leerkracht van groep 6 op de Wilgenhoek in Haarlem

EENS

Bertien Minco, directeur Jeugdcultuurfonds.

Motto: geen geld voor les, het jeugdcultuurfonds helpt.

Daar ben ik het niet mee eens. Want als ouders niets aan cultuur doen dan is het de taak van de school om cultuur aan te bieden. School heeft als het goed is wél de Ik denk inderdaad dat school niet zo’n kennis in huis, of kan daar voor zorgen. En alle kinderen grote invloed heeft. Buiten school heb je te vinden het leuk, in ieder geval een onderdeel. Het ene maken met intrinsieke motivatie van kinderen, kind houdt van tekenen en de ander bloeit op tijdens dáár gebeurt het. Kunst en cultuur horen tot een bezoek aan een museum. Dus zo heeft de school het domein van de vrijheid en de school niet. Als wel degelijk invloed. Wat jammer is, is dat naar mijn school kun je wel aanjager zijn, maar niet alle scholen idee in wijken waarin ouders niet bezig zijn met maken daar echt werk van. Bij mij op school was een cultuur, het op school vaak ook meer draait actieve toneelvereniging. Daar werd gezien dat ik talent om leerprestaties. Bij ons op school zijn de had. Maar het repeteren gebeurde na schooltijd. Dat had achtergronden heel verschillend. een enorme impact.

Trouwens, onderschat niet dat kinderen Het is gemakzucht van instellingen om alles maar over de soms een heel andere smaak hebben schutting van de school te gooien vanuit de wens om op die dan hun ouders. En dat kinderen manier alle kinderen te bereiken. Zo van: ‘Gaan jullie ons probleem binnen één gezin ook verschillen. maar oplossen’. Instellingen zijn teveel op de school gefocust, maar Mijn zoon houdt niet van moeten zelf veel meer inspanningen leveren om kinderen te musea, terwijl mijn dochter motiveren die cultuur niet van huis uit meekrijgen. Wat zij op eigen houtje naar nodig hebben is een schop onder hun culturele kont.

Teylers Museum gaat! www.jeugdcultuurfonds.nl

Hoofdredactie: Vibeke Roeper Eindredactie: Hanna van der Veen Redactie: Tamara Oortwijn (ICC’er St. Leonardusschool Heemskerk), Marijke Schäuikes (adviseur cultuureducatie Plein C), Vincent Lamers (vakleerkracht muziek en ontwikkelaar bij Hart Cultuur in School) Met bijdragen van: Tamara Oortwijn, Vibeke Roeper, Marijke Schäuikes, Edith Ploeg, Hille Takken, Hanna van der Veen, Vincent Lamers.

Illustraties: Margo Vlamings, Marloes

2 prikkels

T­oonen, Yvonne Roos Foto’s: Martijn de Vries, Plein C, Rijksmuseum, Studio Koning, OBS De Boemerang Vormgeving: Ykeswerk Drukwerk: Zwaan Printmedia Prikkels is een uitgave van Plein C en kwam tot stand met subsidie van de provincie NoordHolland en het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Prikkels verschijnt drie keer per jaar Oplage: 2.500 Abonnementen: Noord-Hollandse basis-

scholen, cultuuraanbieders en gemeenten ontvangen 1 gratis exemplaar. De distributie wordt verzorgd door Abonnementenland in Heemskerk.

Losse nummers € 5,50 Jaarabonnement € 15,Teamabonnement (3 exemplaren) € 40,Info en aanmelden: www.prikkelsonline.nl Adverteren: Ook adverteren in Prikkels?

Dit kan al vanaf € 140,- per nummer. Bekijk de mogelijkheden op www.prikkelsonline.nl

Vijfde jaargang nummer 13 Alle rechten voorbehouden. Deze rechten berusten bij Plein C c.q. de betreffende auteur.

ISSN: 2214-3777

inhoud

Thuis

6

Ons huis is niet bepaald klein, maar de ruimte is schaars. Hoe groter de kinderen worden, hoe meer plaats ze claimen. De een resideert in een strak opgeruimde kamer (is dit mijn kind??), de ander omringt zich het liefst met her en der verzamelde spullen en prullen. Er is er eentje die een bureau vol vieze bekers en een vloer vol wasgoed ‘juist gezellig’ vindt. En weer een ander beperkt zich niet tot één kamer maar voelt zich overal thuis, zolang er maar een paar mede-pubers in de buurt zijn.

Een eigen plek is belangrijk, zeker voor opgroeiende kinderen.

Deze Prikkels gaat over cultuuronderwijs op het snijvlak van thuis en school, de twee omgevingen waar de opvoeding grotendeels plaatsvindt. Is het belangrijk dat thuis en school op elkaar aansluiten, als het gaat om cultuuronderwijs? Jazeker, zegt Folkert Haanstra. Hij deed onderzoek naar de kracht van ‘thuiskunst’ bij het inrichten van een authentieke leeromgeving. Edith Ploeg sprak met cultuurcoördinatoren die met zeer verschillende leerlingpopulaties te maken hebben. Zij merken dat het wel degelijk uitmaakt of een kind in een cultuurrijke of cultuurarme omgeving opgroeit.

Hanna van der Veen laat zien hoe je kinderen in tekst en beeld kan laten reflecteren op de plek waar zij zich het meest thuis voelen.

Na het maken van deze Prikkels realiseer ik me dat ‘thuisgevoel’ meer is dan gezelligheid; het is een basis voor je gevoel van veiligheid, en een voorwaarde voor je ontwikkeling. Zo had ik nog niet eerder naar al die rondslingerende sokken gekeken. Weer wat geleerd.

lklas e k a Sch end op er Purm assefotoren l de k n deze kinde is? u kijke we th Hoe nieu n u h naar

10

unst t k s i u s Th lkun nstra, o o h aa & sc ert H

lk et Fo m w - en e vi unst K r inter o lect ie ouducat ured u t l u C

14

l? choo ns s p so ge Thui ig om je er d is no en?

Wat voel e t s i thu

Vibeke Roeper PS: Kom je ook naar onderwijsfestival Popcorn?

15 maart in de Lichtfabriek in Haarlem!

En verder 4 Nieuws en tips - Prikbord 8 Kopen & huisjes bouwen 16 In gesprek: arme buurt vs kunstenaarsdorp 20 Samen Leren in Purmerend

22 3 x gezellige lestips 23 Missie geslaagd in Assendelft?

24 Maak je eigen zachte atlas 26 Door hun ogen De Talentenfabriek 28 Snelle les met erfgoed prikkels 3

prikbord

3 x thuis 1. WERELDBURGERS BAKKEN Met groenten en kruiden van dichtbij en uit verre streken kookt de hele klas als één team een recept: Wereldburgers. De Smaak te Pakken zorgt voor unieke lessen over eten. Als je door de bril van voedsel kijkt, ervaar je geschiedenis, aardrijkskunde, biologie en taal op een nieuwe manier. www.smaaktepakken.nl

Popcorn, het nieuwe onderwijs­festival!

Popcorn is het onderwijsfestival voor de nieuwsgierige leerkracht. Popcorn gaat over de prachtigste projecten in onderwijsland die je niet mag missen. Het gaat over kunstenaars, filosofen, techneuten, taalvirtuozen, verzamelaars, natuurminnaars en theater­makers. Het gaat over diepe denkers, concrete doeners en over mooi­makers.

Zij dompelen je onder in een andere manier van lesgeven zodat jij morgen vol inspiratie voor de klas staat!

Popcorn is op woensdagmiddag 15 maart in de Licht­­ fabriek Haarlem. www.popcornonderwijsfestival.com Voor in je agenda De jaarlijkse ICC Netwerkdag van Plein C vindt plaats op woensdagmiddag 24 mei. Dan wordt ook de Cultuurschool van 2017 gekozen. Zet de dag alvast in je agenda, en hou je mailbox in de gaten! www.pleinc.nl 4 prikkels

2. KIND IN HET HUISHOUDEN Rond 1920 was het huishouden de dagtaak voor de vrouw des huizes. Zij deed dat niet alleen, ook de kinderen hielpen mee. Tijdens dit programma van het Zuiderzeemuseum ervaren kinderen van groep 3 t/m 6 door hoe het leven was van een gezin uit 1920. www.zuiderzeemuseum.nl 3. ONBEKEND LAND Na een lange reis zet ze met een plof haar koffers op de ijzige bergtop. Dit is haar nieuwe thuis, maar alles is hier anders... Een prachtige theatervoorstelling vol livemuziek en verbazingwekkende beelden, waar ook volwassen stil van worden. www.hethoutenhuis.org

Het mooiste gedicht Het Poëziepaleis organiseert een dichtwedstijd voor groep 3 t/m 8. Daag je leerlingen eens uit om een gedicht te schrijven. Het mag leuk zijn, spannend, mooi of grappig. Het gedicht mag rijmen, maar dat hoeft zeker niet. Let op: aanmelden kan nog tot 5 februari! Alle info en gratis lessen op: www.poeziepaleis.nl

nieuw! www.prikkelsonline.nl Hier vind je alle werkbladen en lessen uit Prikkels én je leest er alle oude Prikkels.

Dag van de Cultuur­educatie 2017

3 x lezen 1. Thuis Thuis kan een huis op het platteland zijn. Of een appartement in de stad. Of zelfs een schoen! In dit adembenemende prentenboek schetst Carson Ellis in stemmige kleuren fantastische werelden.

Spannend en grappig, voor alle leeftijden.

Carson Ellis, Leopold 2016

Vakoverstijgend werken, vak­integratie, werken in kennis­­domeinen, ruimte voor talent… De Dag van de Cultuureducatie staat dit jaar helemaal in het teken van ‘Leren combineren’. Met keynotes van onderwijs­vernieuwer Claire Boonstra en expert onderzoekend ler­en Hanno van Keulen, en veel praktijkverhalen.

8 maart 2017 in De Reehorst in Ede. www.lkca.nl

2. Ergens Een bergbeklimmer klimt naar een hoge top met zijn vlag. Maar dan waait hij weg. Hij komt terecht in een land zonder schaduwen. Alles is er het beste van overal. Toch verlangt de bergbeklimmer naar thuis. Een verrassend beeldverhaal voor alle leeftijden.

Joke van Leeuwen, Querido 2016 3. De jongen die niet gaat verhuizen Hessels ouders gaan verhuizen, maar Hessel is niet van plan om mee te gaan. En zijn vriend Berker heeft straf.

Dus besluiten de vrienden om weg te lopen. Maar dat valt helemaal niet mee. Vanaf 8 jaar.

Marian de Smet, Luitingh-Sijthoff 2016

De Cultuur Loper De Cultuur Loper komt naar Noord-Holland!

De komende vier jaar kunnen scholen hun cultuurplannen onderbouwen en perfect op maat maken met het Cultuur Loper stappen­ plan. Ze worden daarbij begeleid door een coach en een cultuurpartner. Meer info op www.decultuurloper-nh.nl

Kick-off Cultuureducatie met Kwaliteit gaat door! Op 15 maart organiseren we in de Lichtfabriek in Haarlem een feestelijke terugblik op vier jaar CMK, én kijken we vooruit naar de volgende vier jaar. www.pleinc.nl

Terug van weggeweest Jarenlang was De Lemniscaatkrant dé Nederlandse kinderboekenkrant voor en door jongeren. Dit jaar, dertig jaar na het eerste nummer, is de krant op veler verzoek terug!

Het nulnummer wordt gratis verspreid.

Elke school ontvangt een exemplaar. www.lemniscaat.nl

prikkels 5

klassefoto Tekst: Hille Takken Foto: Martijn de Vries

6 prikkels

In de Schakelklas in Purmerend leren ­kinderen de Nederlandse taal voordat ze instromen in het gewone onderwijs. ­ In december waren ze in de ban van ­Sinterklaas.

Boven van links naar rechts Daniil (10) Daniil komt uit Kazachstan.

Diyar (11) Dit is de tweede keer dat ik Sinterklaas vier op school. Ik deed verkleedkleren aan. De echte Sinterklaas is in Turkije. Die kwam aan in Maassluis.

Eloise (9) Ik ben geboren in Nederland, maar heb altijd in Maleisië gewoond. Sinterklaas vierden we er met andere Nederlanders. Dan aten we oliebollen. Op school gaan we knutselen.

Dan zou ik wel een Piet willen maken met een lichaam waarvan de ledematen kunnen bewegen. Thuis is waar mijn bed staat, en het speelgoed dat ik van vrienden heb gekregen.

Mary (9) Mary komt uit Zaïre.

Shaima (12) Sinterklaas is leuk, het gaat over cadeautjes geven – dat doen wij ook bij het Suikerfeest.

Van geven word je blij. Sinterklaas is niet echt.

Met een paard op het dak, dat kan natuurlijk niet. Mijn buurvrouw zegt: zet je schoen onder het raam. Misschien doet zij een cadeautje erin. Dat vind ik welkom.

Onder van links naar rechts Mohamed (11) Sinterklaas vind ik een leuk feest. We kijken Sinterklaasjournaal. Dan zie je Sinterklaas op een stoomboot – alle mensen zwaaien. Piet gaat op het dak en gooit een cadeau door schoorsteen. Maar niet bij mij thuis. Wij hebben geen schoorsteen. Mijn papa stopt er pepernoten in. Op school heb ik van zwart papier een pietengezicht gemaakt – met een brede neus en mond.

Oliver (10) Mijn vader is Nederlands en mijn moeder Canadees. Nederland vind ik erg leuk, want ik houd van fietsen. Het leukste woord in het Nederlands vind ik ‘kledder’. Sinterklaas vierden we thuis nog niet. Wel Halloween.

Dan geven we ook snoep, net als hier met Sinterklaas, oh nee, Sint Maarten.

Zenil (11) Ik kom uit Ivoorkust. Ik ben tien maanden in Nederland. Thuis vind ik Kerstmis het leukste feest. Ik vind Sinterklaas leuk, en zwarte Piet ook. Ik heb een pietengezicht gemaakt. Het hoofd zwart, ja. Is leuk. Ik vind alles leuk. Jij kunt ook Piet worden. Dan moet je een beetje schmink op.

Yousef (11) Ik heb op school mijn schoen gezet. Mijn gymschoen. Juf zegt dat Piet er iets in deed, maar ik weet het niet. Piet is niet echt. Hij komt uit Spanje – maar praat heel goed Nederlands.

Dat kan natuurlijk niet. Misschien is hij Nederlander.

prikkels 7

kopen & bouwen

4 x heel mooi huisjes bouwen!

isjes or hu d do f te kopa t s igen pelen o blokta k je e Maa nen, te s ure bouw nl of n. de ect te or . Blockit a vtwone i n v m e l o 5 e c . p ,9 ware € 99 ken, ww.area w

re oude r wat senen), o o v s lwa nlijk en Eige n (en vo iet te lat . e n io r d e m u d t o kin ooi ure s rten t m c e e t t i r Arch alle soo e te maa e in Lego zien: steentjes ormen m ickv r Witte we bouw ,99 via b 9 l 7 eu n i .

1 n n n. € lay-tow om ekke ontd op.nl of p sh

n of leize mpa or ons! o o r o len, d bij e al v Kaste wij zien z € 99,95 , n n n e . l forte € 74,95 dwinkel e a o b g l Ha spee haba

en in tuitle es zijn s n u j K blok wat ij de ooie en b Gezi : deze m jes, en na je. huis lem belt Haar uke meu ompleet n a c e l v los een UZZLE via zzel P gepu HOME 9,00 ook o.eu h 5 3D w € d , i k ts f the poin ­Cinq ts.com o poin ­cinq

8 prikkels

N R O P O P cht a r k r e e l e sgierig w u e i n e d l voor arlem a a v i H t s k e e f i s r j i b onderw 15 maart Lichtfa ijsfestival.com nderw o n r o c p o p www.

Geschiedenis in het echt

◆ Ontdekken ◆ Beleven

◆ Doen Sinds 1285

le school!

voor de hé theatervoorstellingen

Informatie en reserveringen:

www.hilaria.nl logo_slf_new.pdf

logo_slf_new.pdf

1

1

28-9-2015

14:47:26

28-9-2015

14:47:26

Leer vanuit ieders kunstbeleving betekenisvolle vragen onderzoeken: Lerenfilosoferen.nl/kunst-en-jij

Educatief cultuuraanbod en ondersteuning voor het onderwijs in West-Friesland.

Kijk voor ons aanbod op: www.blauweschuitonderwijs.nl en maak zelf cultuurbeleid met onze stappenplan CULTUURspoor.

ijn.nl

dleerl www.erfgoe

gratis & online over erfgoed in je omgeving

Leer hoe je een filosofisch gesprek leidt: in de klas, met collega’s of thuis Lerenfilosoferen.nl/basiscursus En krijg Filosoferen aan de keukentafel Kampers & Ruiter, Scriptum 2015

essay

Folkert Haanstra over

Interview: Vincent Lamers Illustraties: Margo Vlamings

THUISKUNST & SCHOOLKUNST Eind jaren vijftig tekent Folkert (9 jaar) aan de huiskamertafel een zelfportret. De oren zijn lastig, daarom doet vader Haanstra het linkeroor voor, en tekent Folkert zelf het rechteroor na. Een schoolvoorbeeld van ‘thuiskunst’, zoals hij dat later als lector Kunst en Cultuureducatie zou noemen. Een interview met Folkert Haanstra over thuiskunst, en wat je er in de klas mee kunt.

10 prikkels

Wat is thuiskunst?

‘Thuiskunst is dat wat kinderen zelf, op eigen initiatief, aan kunstzinnige activiteiten doen. Thuiskunst staat tegenover ‘schoolkunst’: dat zijn de beeldende producten die kinderen op school en onder leiding van een docent maken in de teken- of handarbeidles. Bij muziekles op de muziekschool of toneel spelen via een kunstencentrum, bepalen volwassenen grotendeels de inhoud. Daarom worden deze vormen van kunstbeoefening ook niet tot de thuiskunst gerekend.

‘Thuis’ moet je ruim opvatten: het kan ook in de pauze op school of op internet plaatsvinden. En met ‘kunst’ bedoel ik dat kinderen zich op een symbolische manier uiten. Dat kan in beeld, in muziek, in beweging, noem maar op. In veel onderzoeken wordt het kopiëren van striptekeningen, het versieren van cupcakes en het

essay

Functies van thuiskunst

Thuiskunst heeft verschillende functies, die elkaar kunnen aanvullen en overlappen.

1. p rocesgericht: lekker bezig zijn, verveling verdrijven, emoties uiten 2. p roductgericht: iets maken dat mooi en bruikbaar is 3. sociaal: waardering van anderen oogsten

spelen van Minecraft ook thuiskunst genoemd. Het gaat dus om een scheppende activiteit die een zekere betekenis in de leefwereld van de leerlingen heeft.’

Doet elk kind aan thuiskunst?

‘Elk kind doet wel iets aan thuiskunst, maar de intensiteit en de functie kan erg verschillen. Kleuters zijn over het algemeen heel actief en bij hen lopen allerlei kunstvormen nog door elkaar. Later, in de midden- en bovenbouw van het primair onderwijs, splitst zich dat meer uit naar verschillende richtingen. Jongere kinderen maken veel toegepaste kunst, terwijl wat oudere kinderen hun thuiskunst ook gebruiken om hun eigen emoties te uiten.

Die gaan gedichtjes of liedjes maken.’

Hoe wordt thuiskunst gestimuleerd?

‘Of een kind veel of weinig aan thuiskunst doet hangt van verschillende factoren af.

Het hangt er bijvoorbeeld van af of een kind thuis tijd, ruimte en materialen heeft. En of een ouder, een broertje of zusje, het goede voorbeeld geeft en de gemaakte ‘kunstwerken’ waardeert. Vooral in de basisschool­ leeftijd speelt die waardering van ouders een grote rol. Soms wordt thuiskunst zelfs verplicht door de ouders opgelegd om het aantal uren achter de computer te beperken. ’ Welke invloed heeft de culturele achtergrond?

‘Er is nog niet veel onderzoek gedaan naar de verschillen tussen thuiskunst van allochtone en autochtone kinderen. In een onderzoek naar de dansante thuiskunst

kwam naar voren dat Marokkaanse en Surinaamse kinderen van hun zussen en moeders specifieke dansen leerden.

Beeldende producten worden in autochtone kringen vaak goed gewaardeerd, terwijl dat in bepaalde allochtone kringen juist niet zo is. In een onderzoek naar de afspeellijsten van leerlingen werd gekeken naar het verschil tussen platteland en grote stad. Dat verschil bleek er eigenlijk niet te zijn. De digitale wereld lijkt haast wel universeel te zijn.’

Hoe leren kinderen van thuiskunst?

‘Kinderen leren veel door voorbeelden te kopiëren. Ze kijken op internet hoe iets wordt voorgedaan en doen het dan zelf na.

Of ze vragen aan een expert in de omgeving hoe het moet. Vanuit een intrinsieke motivatie proberen ze zich op die manier een bepaalde vaardigheid te verwerven.

In het onderwijs is er wel discussie over.

Zeker ten tijde van de vrije expressie was kopiëren taboe. Maar kunst leeft van voorbeelden. Iedereen bouwt voort op wat anderen gedaan hebben of wordt geïnspireerd door voorbeelden. De discussie is meer: blijft het bij kopiëren, of ga je daarna een eigen vorm ontdekken?’

Waarom is thuiskunst belangrijk voor kunstonderwijs?

‘In navolging van het authentieke leren heb ik mijn ideaalbeeld van kunsteducatie ooit authentieke kunsteducatie genoemd.

Hierin zijn opdrachten betekenisvol doordat ze een relatie leggen tussen de thuiskunst van de leerlingen en met de

OP SCHOOL WERKT DE LEERLING VOOR DE JUF OF MEESTER. THUIS IS HIJ MET ANDERE DINGEN BEZIG. 12 prikkels

Thuiskunst in categorieën

Haanstra onderzocht de beeldende thuiskunst van 52 kinderen en ontdekte dat er vier categorieën zijn: 1. t oegepaste kunst: wenskaarten, asbakken, fotolijstjes, games 2. p opulaire beeldcultuur: stripfiguren, stripverhalen, graffiti 3. persoonlijke beleving: tekeningen over gebeurtenissen en emoties 4. traditionele kunst: landschappen, portretten, abstract werk Bron: De thuiskunst van scholieren, 2008.

professionele kunst. Net als authentiek leren zich bezighoudt met dat wat kinderen bezighoudt, houdt authentieke kunsteducatie zich bezig met thuiskunst. In de praktijk is die relatie er vaak niet: wat de leerling op school doet, doet hij voor de juf of meester, en thuis is hij met andere dingen bezig, en zicht op de professionele kunst krijgt hij niet. Maar als je op de hoogte bent van wat leerlingen beweegt buiten school, en er in de les een verbinding mee weet te maken, dan wordt het onderwijs betekenisvol. De werelden krijgen dan met elkaar te maken en kunnen elkaar bevruchten. Als je kunt aansluiten bij de manier waarop kinderen via thuiskunst leren - door veel te kopiëren bijvoorbeeld - stimuleer je de intrinsieke motivatie.’

Dus thuiskunst moet de klas in?

‘Ja, maar dat wil niet zeggen dat je het één op één moet overnemen. Er zijn leerlingen die vinden dat hun thuiskunst thuis moet blijven, omdat het veel te persoonlijk is.

Het gaat vooral om het leggen van de relatie. Dat je uitgaat van dezelfde thematiek en de zelfde vormentaal gebruikt, kan al heel betekenisvol zijn. Het ligt aan de creativiteit van de leerkracht in hoeverre hij er in slaagt een goede balans te vinden tussen zijn eigen programma en de verbinding met de thuiskunst van de leerlingen. Sommige (vak)leerkrachten hebben een principieel bezwaar tegen thuiskunst op school. Zij gaan uit van hun eigen vaste methode. Daarin is geen plaats voor thuiskunst. Op school moeten leerlingen vaardigheden verwerven,

dat vraagt al tijd genoeg. Anderen laten vanuit onwetendheid thuiskunst buiten beschouwing en zijn verrast als ze er achter komen hoeveel er aan thuiskunst gedaan wordt.

Hoe pak je het dan wel goed aan?

‘Er zijn genoeg lessen te vinden waarbij je vanuit de populaire beeldcultuur verbindingen met de professionele kunst kunt leggen. Die werelden liggen tegenwoordig niet meer zover uiteen, dus het zou jammer zijn om daar geen gebruik van te maken.

Verder kun je het bijvoorbeeld met de leerlingen hebben over hun playlist, leerlingen kunnen elkaar danspasjes aanleren, of je kunt een tentoonstelling inrichten met beeldende thuiskunst van leerlingen. Vanuit de persoonlijke voorkeuren van je leerlingen kan je verbindingen leggen met de professionele kunsten door bijvoorbeeld die playlisten te categoriseren in stijlen, door te kijken naar verschillende dansvormen in zowel de populaire danscultuur als daarbuiten, door naar een museum met moderne kunst gaan. Er zijn mogelijkheden genoeg. Vanuit de ‘betekenisvolheid’ van opdrachten zou je ook naar lesvormen kunnen zoeken waarbij verschillende groepen leerlingen met een eigen opdracht bezig zijn, met hun manier van thuiskunst beoefenen als uitgangspunt.

Ik realiseer me dat dat makkelijker is gezegd dan gedaan. Maar ik hoop wel dat we snel af komen van het schrikbeeld van de klas waarin iedereen op hetzelfde moment hetzelfde werkje maakt, waarvan het resultaat er hetzelfde uitziet.’

Verder lezen

Folkert Haanstra, Thuiskunst, onderzoeken naar informele kunstactiviteiten in relatie tot formele kunsteducatie, uitgegeven door de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. prikkels 13

achtergrond Tekst: Vibeke Roeper Foto: Studio Koning

THUIS OP SCHOOL? Over het belang van geborgenheid

14 prikkels

Om jezelf te kunnen ontplooien, moet eerst de basis in orde zijn. De Amerikaanse psycholoog Maslow bouwde zijn motivatie-theorie op die gedachte, en vaak vind je hem terug in de bekende piramide.

Helemaal onderaan de piramide staan de lichamelijke behoeften; dan veiligheid en zekerheid; een stapje hoger sociaal contact; daarboven waardering en erkenning; en helemaal in de top zelfontplooiing. Je ergens thuis voelen heeft te maken met veiligheid, maar ook met sociaal contact en erkenning.

Het ‘thuisgevoel’ is dus een belangrijke voorwaarde om tot leren te komen.

EEN SCHOOL IS GEEN STARBUCKSFILIAAL handig gebruik van die wetenschap, denk maar aan Starbucks. Waar ter wereld je ook een koffie bestelt, het interieur is vergelijkbaar, de brownies hetzelfde, en ze zetten zelfs je naam op je beker, dus ze kennen je!

Een school is geen Starbucksfiliaal, en om een kind zich daar thuis te laten voelen is er meer nodig dan een slimme inrichting en een vernuftig doorgerekend klanten­ managementsysteem. Maar de inzichten van Duyvendak gelden ook – júist – daar.

Hoe kun je ze gebruiken om je leerlingen een goede basis te geven?

Wat is dat ‘thuisgevoel’ precies? Socioloog Jan Willem Duyvendak deed daar interessant onderzoek naar. Hij vergeleek het thuisgevoel van Amerikanen en Nederlanders in vier ‘sferen’: het eigen huis, de sociale gemeenschap, de werkomgeving en de maatschappij. Om je ergens thuis te voelen, ontdekte hij, is het allereerst belangrijk dat je vertrouwd bent met de plek zelf, dat je er letterlijk en figuurlijk de weg weet. Vervolgens moet het een veilig, beschermend toevluchtsoord kunnen zijn, en tegelijkertijd een plek waar je gekend, gewaardeerd en gestimuleerd wordt. Bedrijven maken

De weg weten Weten waar je je jas en tas moet laten, waar de wc is en hoe je op het plein komt. Maar ook: wie jou helpt met veters strikken, wanneer je een vraag kunt stellen en wat je moet doen als je taak af is. Onzekerheid over zulke vanzelfsprekende zaken kan een kind enorm hinderen en het is dus belangrijk dat je leerlingen zich vrij voelen in de omgeving waar ze hun schooltijd doorbrengen. Dat gaat grotendeels vanzelf, maar je kunt het ook actief stimuleren. Laat kinderen meedenken over de inrichting van het lokaal of reflecteren op de regels en rituelen in jullie klas. Door hun creativiteit te stimuleren maak je ze mede-eigenaar van jullie gezamenlijke omgeving.

Veiligheid Een eigen stoel, tafel en laatje zijn niet alleen handig, maar ook veilig. Mits die privéplekken gerespecteerd worden. Een kind brengt zoveel uren per dag door in de klas, dat je ze niet alleen in een alerte, sociale bui treft, maar ook vaak genoeg moe, bezorgd of gewoon even klaar met de drukte. Dan

is het fijn om een plek te hebben waar een kind zich even kan terugtrekken, om daarna weer even vanzelfsprekend mee te doen in de groep. Uit onderzoek blijkt dat het gevoel van veiligheid niet te maken heeft met de grootte van de groep of de school, en om de vierkante meters gaat het ook niet. Wel is het belangrijk dat een kind zich kan binden aan een leerkracht en dat hij zich gezien voelt. En verder geldt: veiligheid maak je met elkaar, in de groepsregels die je met elkaar ontwikkelt en vervolgens naleeft.

Stimuleren Duyvendak’s derde aspect van het ‘thuisgevoel’ betreft het lidmaatschap van een groep, waardoor je gezien, geaccepteerd en gestimuleerd wordt. Onderwijspsychologe Lynley Anderman heeft daarvoor een hele rij van handreikingen opgesteld.

Zij merkt op dat het niet alleen gaat om de intentie om een kind als lid van de groep te beschouwen, maar ook om de perceptie bij het kind zelf. Hoe actiever een leerling betrokken is bij de groep, hoe gemakkelijker zijn identiteit kan samenvallen met die van de groep. Denk dan aan het delen van taken en verantwoordelijkheden, maar ook het nemen van een besluit, of het kiezen van een opdracht. En heel belangrijk: hoe meer aandacht er uitgaat naar een gezamenlijke resultaat, hoe meer kinderen het gevoel hebben dat ze bij de groep horen. Een affectief klimaat is volgens Anderman een voorwaarde is om een leerling zich te laten ontwikkelen, maar dat is niet hetzelfde als pamperen; het is juist belangrijk dat het kind voelt dat de mensen om hem heen een hoge verwachting van hem hebben.

Zo komt zij op het universele recept: stimuleer een sociale en coöperatieve houding, actieve participatie en wederzijds respect.

Wie een kind wil helpen om zich te ontwikkelen en te ontplooien, bouwt dus een herkenbare, veilige en uitdagende omgeving.

En na het bovenstaande weten we dat je dat bouwen niet te letterlijk moet opvatten. Het gaat niet om de nieuwste meubels of een voordeur met een slot erop, maar gewoon om een plek waar iedereen mag zijn wie hij is. Een plek om zuinig op te zijn: een thuis.

prikkels 15

in gesprek Interview: Edith Ploeg Foto’s: Martijn de Vries

16 prikkels

Het maakt nogal wat uit of je school in een wijk staat met veel werkloosheid en lage inkomens, of in een rijk ‘kunstenaarsdorp’ zoals Bergen. Hoe ga je daar als cultuurcoördinator mee om?

Mieke Rozing (midden) werkt als vakleerkracht beeldend voor schoolbestuur ISOB in Noord- en Midden-Kennemerland.

Eerder was ze ICC’er en groepsleerkracht op de Van Reenenschool in Bergen. Deze school was Cultuurschool van NoordHolland in 2011. Mieke is beeldend kunstenaar.

Linda Talsma (links) en Laura Burggraaf (rechts) zijn ICC’er-in-opleiding. Ze werken beiden in Haarlem: Linda in groep 8 van CBS De Wadden en Laura in groep 4 van RKBS Don Bosco. Hun scholen staan in Schalkwijk, het armere deel van Haarlem.

Opa heeft een atelier

'Kinderen met culturele bagage hebben een referentiekader'

Laura: Mijn school staat in de Boerhaavewijk, een deel van de stad met veel werkloosheid, eenoudergezinnen en ouders met een niet-Nederlandse achtergrond.

Ongeveer de helft van onze leerlingen is van buitenlandse afkomst.

Linda: Dat is bij ons precies zo. Ik schat dat een kwart van onze leerlingen van huis uit met cultuur in aanraking komt.

Mieke: Tja, in Bergen, waar ik vroeger voor de klas stond, is dat wel anders. Niet dat al die ouders de hele tijd musea bezoeken hoor. Maar veel kinderen hebben wel een ouder of grootouder die kunstenaar is.

Er wordt thuis muziek gemaakt, er hangt kunst aan de muur. Kunst is onderdeel van hun wereld.

prikkels 17

in gesprek

Mieke: Ja, dat herken ik. Bij kleuters merk je het nog niet zo, maar in de midden- en bovenbouw is er duidelijk een verschil. Kinderen met culturele bagage begrijpen de opdracht sneller, doordat ze een referentiekader hebben. Het scheelt natuurlijk, als je opa een atelier heeft. Zulke leerlingen durven meteen ‘groot’ aan de slag te gaan. Ze werken niet pietepeuterig, maar met lef.

Laura: Vorig jaar organiseerden we een uitstapje naar het centrum van Haarlem, de Grote Markt met de grote kerk, het oude stadhuis en alle historische gebouwen. De kinderen genoten ervan en keken hun ogen uit: een heleboel waren er nog nooit geweest. Terwijl het maar een paar kilometer verderop is, nog geen tien minuten met de bus! Dan besef je wel hoeveel je als school kunt betekenen voor deze kinderen.

BIJ SOMMIGE KINDEREN MOET JE MEER MOEITE DOEN Linda: Het is trouwens niet zo dat het alleen de autochtone gezinnen zijn die aan cultuur doen, het loopt dwars door die groepen heen. Bij allochtone leerlingen merk je wel vaak een sterke thuiscultuur.

Als we een project organiseren of een culturele avond hebben, dan gaan de ouders allerlei lekkers koken.

En Turkse kinderen maken vaak grote bruiloften mee, waar ze leren dansen. Daar kunnen ze enthousiast over vertellen.

Laura: En de Somalische kinderen dan, die blinken uit in ritme en dans! Kinderen die thuis met cultuur in aanraking komen, haken sneller aan op culturele activiteiten op school. Bij andere leerlingen moet je meer moeite doen.

18 prikkels

Mieke: En ook hoe belangrijk het is om aan te sluiten bij hun belevingswereld. Door mijn werk voor het schoolbestuur zie ik veel verschillende scholen én leerlingen. Asielzoekerskinderen bijvoorbeeld, voor wie krijt, klei, verf – maar ook een iPad – nog helemaal nieuw zijn. Of kinderen die weinig cultuur hebben meegekregen en daardoor blijven hangen in concrete en nabije onderwerpen zoals voetbal. Hoe je in die situaties je cultuurles aanpakt, is totaal verschillend. Maar als je het goed doet, zorg je dat de asielkinderen door de universele taal van de kunst sneller opgenomen worden in de groep, terwijl de voetballer uitgedaagd wordt om anders naar de wereld te kijken.

Linda: Daarom ben ik zo blij met het School in de Wijk-programma, waar onze leerlingen naschoolse cursussen kunnen doen: sporten, koken, dansen. Ze kunnen ook meedoen met een Wijk­ orkest. Dat kost maar een euro per les.

Laura: Die lessen voorzien echt in een behoefte en komen terecht bij gezinnen die het anders nooit zouden kunnen betalen.

De optredens van het Wijkorkest zijn geweldig, en de leerlingen motiveren elkaar enorm.

Mieke: Talent ontwikkelen en succes ervaren zijn concrete ervaringen voor een kind, en zó belangrijk voor de sociale en emotionele ontwikkeling. Ik merk het meteen als een school veel nadruk legt op zelfstandig en probleemoplossend werken. Die leerlingen gaan snel zelfstandig aan het werk. Bij Montessori­ leerlingen zie je dat ook; zij zijn gewend zelf verantwoording te dragen voor hun leerproces. In mijn ideale plaatje krijgen leer­ lingen vanaf groep 1 doorgaande leerlijnen aangeboden in allerlei kunstvormen en technieken, liefst van vakdocenten, zodat ze in de bovenbouw ingewikkelde en gecombineerde opdrachten aankunnen. Creativiteit is een gave die elk kind heeft, en als leraar moet je dat de ruimte geven.

ZUIDERZEEMUSEUM ENKHUIZEN

PROEF

er

ze

e

VOEL RUIK ZIE

Feest

HOOR &

uid eZ

Aan

DOE!

d ! Aan

he

tw

e

rk !

Info & boekingen: www.zuiderzeemuseum.nl

Het Leven aan

Alles over Amsterdam in het

boord

AMSTERDAM MUSEUM

Zonder de scheepvaart geen Nederland

kom met je hele klas!

Kijk online voor meer info:

amsterdammuseum.nl/onderwijs

KALVERSTRAAT 92

We l ko m i n d e G o u d e n Ee u w !

prikkels aangepaste advertentie_2017.indd 1

W W W. M A R I N E M U S E U M . N L

24-12-16 13:25

11 Prikkels Advertentie Basis onderwijs.indd 2

23-11-15 11:43

Méér muziek in je klas!

Educatie die aansluit bij úw project, in het Westfries Museum en op de Halve Maen. mail voor meer informatie of een afspraak naar educatie@wfm.nl. www.wfm.nl | www.halvemaenhoorn.nl

Je wilt met je school méér levende muziek in je eigen klas? En je wilt dit graag zèlf gaan doen?

Dan is het mogelijk mij in te huren voor een inspiratiemiddag met je team. Dus: Deskundigheidsbevordering voor de leerkracht door een externe deskundige op de eigen locatie. Dàt biedt www.muziek-express.nl via Les-express.

Bezoek de website of neem contact op via info@muziek-express.nl

Kom naar het Marinemuseum De plek waar je de marine écht kunt beleven!

xxxxxxxx Tekst: Plein C

UI TGE LI C HT

Foto's: OBS De Boemerang

Samen Leren CULTUUREDUCATIE IN PURMEREND

Stokje In Samen Leren gaat het niet om een kant-en-klaar cultuurmenu voor scholen; er is ingezet op de ontwikkeling van de leerkracht zelf, zodat ook na het eind van de subsidieregeling de kwaliteit geborgd blijft. Er komt een vakdocent in de klas die samen met de leerkracht de inhoud en het doel van de lessen bepaalt. In eerste instantie staat de vakdocent voor de klas, maar gaandeweg moet de leerkracht het stokje kunnen overnemen.

Drijven Zo gingen de kleuters van OBS De Boemerang aan de slag met vakdocent beeldend Anita Manshanden. Ze kregen lessen die aansloten bij het verhaal van Pluk van de Petteflet. ‘Dit heeft veel raakvlakken met het vak aardrijkskunde. Er komen allerlei landschappen in het verhaal voor: Pluk gaat naar het strand en woont in een flat,’ vertelt Karin van Duin, leerkracht van groep 1/2.

In de kunstlessen ging het over water­ landschappen. De leerlingen maakten aquarellen geïnspireerd op het schilderij De Waterlelies van Monet. Ze maakten bootjes en ontdekten de principes van drijven en zinken. Met klei maakten ze dieren die aan de waterkant leven en ze verwerkten die in een landschap.

20 prikkels

Sinds 2013 doen de Purmerendse basisscholen mee aan Cultuur­educatie met Kwaliteit. Schoolbesturen OPSO en CPOW en drie culturele instellingen werken samen aan een rijk en divers cultuur­ programma voor alle Purmerendse basis­ scholen. Cultuurhuis Wherelant is de projectleider van Samen Leren.

De Appelmoesstraat is anders van Joke van Leeuwen en lieten de leerlingen een zelfverzonnen Akkerdijkstraat tekenen en fantasie-huizen bouwen. Van klei maakten de kinderen bakstenen, die ze met kleislib tot een bouwwerk metselden.

Uitwisselen Samen Leren staat ook voor uitwisseling: de projecten van Anita kunnen ook op andere scholen worden uitgevoerd.

Daarom is er een website gebouwd waar alle lessen uitgebreid staan beschreven.

Elke vakdocent maakt een lesbrief, zodat heel helder is hoe de leerkracht zelf de lessen kan geven. Bij het project op De Boemerang ontstond zo de lesbrief ‘Drijven of zinken’, die natuurlijk ook te vinden is op de website. Dit maakt Samen Leren niet alleen in Purmerend, maar voor alle basisscholen erg bruikbaar en inspirerend!

Toekomst Metselen Op OBS De Akkerdijk pakte Anita het op dezelfde manier aan. Leerkracht van groep 1/2 Marja de Groot wilde aansluiten bij het schoolbrede thema ‘Akkerdijk bouwt wereldwijd’ met een architectuurproject.

Anita en Marja werkten vanuit het boek

Cultuureducatie met Kwaliteit gaat nog vier jaar door, en in die periode willen de scholen en hun cultuurpartners het ‘samen leren’ verder uitbouwen door leerkrachten te coachen bij het uitvoeren van cultuurprojecten, en teams te trainen bij het verbinden van reguliere lesstof en de cultuurvakken.

xxxxxxxx

Samen Leren

Samen Leren is een initiatief van Cultuurhuis Wherelant, Bibliotheek Waterland en Muziekschool Waterland. Vakdocenten van deze organisaties werken samen met leerkrachten uit het primair onderwijs aan het verbinden van cultuurvakken met taal, rekenen en wereldoriĂŤntatie. www.cultuureducatiepurmerend.nl prikkels 21

3x Gezellig Verzameld door Hanna van der Veen Illustraties: Marloes Toonen

De feestdagen zijn achter de rug en de rust is terug in de klas. Buiten is het voorlopig nog grauw en koud. Drie tips om het met je klas gezellig te maken!

GRIJS BUITEN? GEZELLIG BINNEN! Creatief doen Máák de lente Kale takken zijn er nu in overvloed. Laat

ieder kind een tak met zijtakjes meenemen. Met lijm en vloeipapier tover je met je klas een prachtig bloeiend lentebos! Ieder kind maakt knoppen, bloemen en blaadjes en plakt deze aan zijn tak. Plaats de takken in lege flessen met zand erin tegen het omvallen. Tips voor vloeipapierbloemen vind je op YouTube en Pinterest.

Creatief denken Wat is gezellig? Gezelligheid herkent iedereen, maar wat is gezelligheid eigenlijk? Een prachtig onderwerp voor een filosofisch gesprek. Kijk op wij-leren.nl/filosoferen-metkinderen.php voor tips hoe je zo’n gesprek het beste leidt in je klas.

Creatief ontspannen Knusser dan knus Soms moet je meebewegen met het jaargetij. Als het buiten weer is om in je bed te blijven liggen, roep dan een ochtend uit tot pyjama-ochtend. Laat iedereen in z’n pyjama of onesie naar school komen, en verwen ze met een extra lang voorleesverhaal.

22 prikkels

Voor een cultuurproject haal je alles uit de kast. En als het stof is neergedaald, vraag je af: was deze missie geslaagd?

missie geslaagd?

Tekst: Tamara Oortwijn Foto: Martijn de Vries

Leerlijn Beeldend De Rank is een christelijke basisschool met twee locaties: één in Assendelft en één Westzaan. Een van de speerpunten van de school is ondernemend leren en dit probeert ICC’er en groepsleerkracht Margot Hondema ook terug te laten komen in de cultuurprojecten.

Het idee De Rank werkt met een vierjarig cultuurplan. Elk jaar staat een kunstdiscipline centraal. Vorig jaar werd de discipline Beeldend uitgewerkt in een leerlijn.

Het doel Margot: ‘Het plan was om een leerlijn beeldende kunst te ontwikkelen en te verankeren. We verdeelden het schooljaar in vier blokken. Per blok staat een beeldende techniek centraal en het blok is gekoppeld aan één bouw.

Deze bouw gaat aan de slag met de techniek, er zijn lesbrieven voor de leerkrachten, de kinderen krijgen een les van een kunstenaar of vakdocent, en het gemaakte werk wordt tentoon­gesteld. Vooraf krijgen alle leerkrachten een workshop rondom de gekozen techniek.’

De cultuurpartner Margot: 'Ik heb samengewerkt met beeldend kunstenaar en vakdocent Vera van Heusden. Zij heeft het project doorgetrokken in brede school-activiteiten, zodat de kinderen na school door konden gaan. Vera ziet overal mooie dingen in, ook in waardeloos materiaal. De manier waarop zij met kinderen om gaat is heel simpel, heel basic, maar kinderen pakken het gelijk op. Ze weet kinderen heel goed te inspireren om prachtige kunstwerken te maken.’

En? Margot: ‘Ten eerste is het een soort teambuilding als je zo met zijn allen bezig bent. We leren andere technieken, andere invalshoeken om naar dingen te kijken. Dan leeft het gelijk. De collega’s hebben een bepaalde angst overwonnen, het gevoel dat ze ergens tegenop zien: ‘Ojee, daar komt ze weer’. Ze zien nu hoe leuk het is. En ouders ook, je ziet hun betrokkenheid doordat ze weer in de school komen. De kinderen zijn apetrots op wat ze hebben bedacht en gemaakt.’

prikkels 23

Kunst werk

Veen Tekst: Hanna van der os Ro nne Yvo tie: Illustra

Groep 1-3

De les

Bespreek met de kinderen hoe ze zelf Huizen bouwen met letters wonen: in een huis of een flat met Mensen wonen in huizen of hutten. Hoe kamers, met een plat dak of een wonen dieren? Waar woont een muis, een puntdak? Bespreek hoe dieren wonen. mus, een uil of een paard? De kinderen Welke dieren kunnen ze bedenken en gaan zelf een huis bedenken voor een dier. hoe wonen die? Een muis in een holletje, een vogel in een nestje. Maar hoe woont Voorbereiding de uil? En hoe woont een leeuw? En een Zoek plaatjes van dieren, in kleur geprint vos? op papier. Kies dieren met een makkelijke Geef ieder kind een plaatje van een dier naam, zoals koe, aap, beer, hond. Zorg per en laat het ze op een vel papier plakken. dierennaam voor de juiste letterstempelNu gaan ze met de letterstempels die tjes: dus voor aap de A en de P, voor koe de horen bij dat dier, een huisje bouwen. Als K, O en E. je letters draait en schuift kan je er een muur, hek of dak mee stempelen.

Hang de huisjes op aan de muur en bespreek ze met de kinderen. Wat voor soort huisje zie je? Hutjes, holletjes, huisjes?

TEKENEN MET LETTERS & WOORDEN Twee lessen geĂŻnspireerd door de Zachte Atlas van Jan Rothuizen www.janrothuizen.nl 24 prikkels

Groep 4-8

De zachte atlas van je eigen kamer.

Hoe laat je zien wat je huis voor jou betekent? Of je straat, of je stad of dorp?

Jan Rothuizen bedacht de Zachte Atlas, waarin hij niet alleen de ‘harde’ straten en gebouwen laat zien, maar overal bij schrijft wat hij ervan vindt, of hoe hij de dingen ziet. Dat gaan wij ook doen!

Voorbereiding

Google vooraf een aantal tekeningen van Jan Rothuizen. Zorg voor variatie: een kamer, een straat, een stad. Deze kan je op het digibord laten zien. Zorg voor teken­ spullen: papier, potloden, gum, dunne zwarte tekenstiften of Oost-Indische inkt.

De les

Bekijken bespreek de tekeningen van Jan Rothuizen. Neem de klas als voorbeeld: wat zouden de kinderen kunnen vertellen over het lokaal? Wie kan er iets vertellen over zijn eigen tafeltje: is dat een fijne plek of niet, en waarom? Wat zit er in de kasten, wat zie je door de ramen en wat zit er achter de muren van het lokaal? Verzamel het en laat zien dat je zo een heleboel kan vertellen over een eenvoudig lokaal. En dat verhalen betekenis geven aan dingen.

Stap 1 Laat de kinderen met potlood een tekening maken van hun slaapkamer.

Ze kunnen kiezen of ze een plattegrond of een zij-aanzicht maken. Ze tekenen de muren, deur, ramen en de meubels.

Ze hoeven niet alles te tekenen, maar vooral de dingen die belangrijk zijn. Dus misschien niet de klerenkast, maar wel de mand met knuffels.

Stap 2 Laat de kinderen zich bij alles wat ze getekend hebben de vraag stellen: wat wil ik hierover vertellen? Wat betekent dit voor mij? Wat vind ik van mijn bed, mijn kamer, mijn uitzicht? Wat zit er achter de muren, boven het plafond? Laat de kinderen nu overal met pen wat bijschrijven. Als het niet goed past, kan er in de tekening nog wat gegumd en veranderd worden. Als alles op zijn plek staat wordt de tekening met pen overgetrokken. Laat goed drogen en gum het potlood weg.

Stap 3 Hang alle tekeningen bij elkaar op een wand, zodat een huis met heel veel kamertjes ontstaat. Je kan nu op school heel even bij iedereen in zijn slaapkamer gluren.

Je vindt deze en meer lessen op www.prikkelsonline.nl

prikkels 25

door hun ogen Tekst: Hille Takken Foto's: Martijn de Vries

Maylika, Dylan en Anneloes zitten op de ­Christelijke Brede Basisschool Avonturijn in ­Hilversum. Ze vertellen over de creatieve workshops die de school aanbiedt in De Talentenfabriek. Daar krijgen ze les van BSOmedewerkers, ouders, de sportschool én de dominee.

TALENTEN ONTDEKKEN Maylika (11, midden): Bij De Talentenfabriek heb ik een workshop tekenen gevolgd. We gingen allerlei figuren maken.

In een foto van een paard bijvoorbeeld moest je zoveel mogelijk figuren aangeven: een kegel, een cirkel, ovalen en rechthoeken. Ook hebben we geleerd wat in een schilderij het verschil tussen warm en koud is en wat een stil leven is. In de laatste les gingen we zelf een stil leven schilderen.

Dylan (11, links): Ik deed een workshop over gebouwen. We gingen in een groepje van zes kinderen bijvoorbeeld naar Dudok­gebouwen hier in Hilversum kijken.

Daarna gingen we zo’n gebouw bedenken en namaken van kartonnen dozen. De gebouwen kregen één rond raam erin en

26 prikkels

een vierkante klok. Ik weet niet of alle Dudokgebouwen dat hebben, maar de gebouwen die ik zag, hadden dat wel.

Maylika: Ik heb ook een keer yoga gedaan. Maar je kunt ook bandenplakken of koken. Of praten over geloof. Een keer kwam de dominee langs. Dat vond ik een beetje saai, want ik ben zelf niet gelovig. Over het algemeen vind ik creatieve vakken wel erg leuk.

Anneloes (11): In de Talentenfabriek kun je een talent ontwikkelen. Je gaat er iedere drie weken naar een soort fabriek. Daarna wissel je. Ik ging bijvoorbeeld timmeren.

Eerst een knikkerbaan en later een robotje.

Hij kon zijn armpjes en beentjes bewegen en je kon een gezichtje tekenen, boos of juist schattig.

Mijn robotje heb ik Blokkie genoemd.

Op school deden we geen verhaal ermee, we kregen hem mee naar huis. Ik heb van spons een aardbei gemaakt en een donut en die in zijn handen geklemd.

Dylan: Wat we vorig jaar allemaal deden, weet ik niet meer heel precies. Een keer deed ik een workshop bandenplakken, die vond ik sowieso een van de leukste. Later wil ik ook iets met mijn handen gaan doen, ik kan meestal mijn handen niet goed stil houden. Thuis knutsel ik niet zo vaak, ik zit vaker op de computer, of ik ga naar buiten.

Soms zeggen mijn ouders wel: ‘Dylan, ga iets leuks doen.’ Soms ga ik dan tekenen, bijvoorbeeld een nijlpaard met een giraffenhoofd en een vissenstaart. Of aliens of zo. Mijn ouders nemen me wel eens mee naar de bioscoop, en ik ben ook wel eens in een museum geweest. We gaan niet naar concerten. Misschien zijn die op een zaterdag en dan ga ik altijd naar mijn andere ouder toe.

Anneloes: Als je speelt, komt je creativiteit boven. Zo kun je leren. Ik heb bijvoorbeeld een gezichtje op mijn gummetje getekend.

Ik vraag wel eens aan hem: ‘Hoeveel is dit gedeeld door dit?’ Zo doe ik spelend mijn werk.

Maylika: Ik wil later dokter worden. Dan moet je alle namen leren van alle lichaamsonderdelen. Het lijkt mij leuk als ik een 3D-skelet zou maken en dat ik dan zelf zulke namen moest verzinnen. Creativiteit is ook belangrijk als je medicijnen wilt studeren. Dan kun je bijvoorbeeld het onderwerp van een scriptie gemakkelijker bedenken. Je kunt makkelijker bedenken wat je wilt doen en wat je doel is. En als je wilt uitzoeken wat iemand heeft, dan kun je daarover beter nadenken.

Anneloes: Als ik juf was, zou ik iets aanbieden dat bij de kinderen past. Voor iets dat ze niet kennen, zou ik bedenken hoe ze dat leuk kunnen gaan vinden. Als het gaat om klassieke muziek, zou ik ze bijvoorbeeld vragen om een nieuwe remix ervan te maken of erbij te dansen.

prikkels 27

S nelle les

Van erfgoed leer je door goed te kijken.

En dat is nog leuker als je er een spel van maakt!

Poppenhuis van Petronella Dunois, 1676. Collectie ­Rijksmuseum.

De Erfgoedtools zijn genomineerd voor de Geschiedenis Online Prijs! Stem ook vóór 8 februari via www.erfgoedtools.nl

Wat een prachtig poppenhuis, vol met pietepeuterige spulletjes. Leuk om naar te kijken, helemaal als je er een spelletje van maakt. Met de Erfgoedtools maak je in een handomdraai een memory-, reeks-, plaatsof koppelspel. Het enige wat je nodig hebt, zijn digitale foto’s. Bijvoorbeeld uit de Rijksstudio, waar je meer dan een half miljoen foto’s uit het Rijksmuseum vindt.

Voor deze Prikkels maakten we een memory­ spel over huizen in verschillende landen, en een koppelspel van het zeventiende-eeuwse poppenhuis van Petronella Dunois. Je vindt de spellen op www.prikkelsonline.nl. Speel ze met je klas op het digibord, tablet of pc.

Op www.erfgoedtools.nl vind je alle tools om zelf spellen te maken. www.erfgoedtools.nl