Edhem Omerovic Tito - Fragmenti tajnog koncepta pripreme agresije na Bosnu

Edhem Omerović-Tito FRAGMENTI TAJNOG KONCEPTA PRIPREME AGRESIJE NA BOSNU I HERCEGOVINU Temelji srpskog naconalizma čuvani i oblikovani u SANU i razvijani preko raznih srpskih udruženja dostigli su svoj cilj ulaskom u političke fotelje preko najviših srpskih predstavnika SKJ, tad jedine partije na vlasti u Jugoslaviji, predstavljajući se podmuklo i prividno jugoslavenskoj javnosti u prvom mahu kao čuvari Jugoslavije, a potom optužujući sve ostale narodne zajednice u Jugoslaviji kao krivce, počev od Albanaca koji su u toj zajednici predstavljali najveći neslavenski narod, šireći o njima propagandu, kao glavnim neprijateljem svih Južnih Slavena, a posebno Srba. Pojačavanjem propagande i njenim enormnim uveličavanjem o silovanju Srpkinja, od strane Albanaca, podstakla je još više novinska agencija TANJUG sa svojim izvještajem o navodnom silovanju preko 200 Srpkinja na Kosovu od strane Albanaca.. Nataša Kandić istražujući na Kosovu navedene zločine po mjestima gdje su trebali biti izvršeni utvrdila je da su bila: "od 1986. do 1989. godine tri međuetnička silovanja i to da su dva Srbina silovala Albanke," a ne da su više od 200 Srpkinja silovali Albanci, kako su to propagirali prosrpski mediji. Također, je Svetlana Šlapak vršila analizu objavljenih rubrika “odjeci i reagovanja” u listu Politika forum za pisma "gnjevnih i običnih ljudi.” Stilizirana sličnost određenih sastava tih pisama i u njima neprekidne tvrdnje da “Albanci napadaju srpske žene, decu, kulturna nasleđa" 1 naveli su je na zaključak da su pisma proizvodili pojedini beogradski novinari. Ove analize nisu naišle na interes u tadašnjoj Jugoslaviji i nisu mogle da dobiju svije istinsko mjesto koje im je pripadalo.

1

Kosovski čvor, Drešiti ili seći? Beograd, 1990., UJDI Nataša Kandić, Nebojša Popov, Svetlana Šlapak

45

Uspjeh ovakve propagande protiv Albanaca na Kosovu podržavan širom Jugoslavije, doživio je svoju kulminaciju upotrebom Saveznih snaga policije i armije, koje su neograničeno ispoljile silu nad Albancima, bez polaganja računa pred bilo kime, a pogotovu ne pred sudom, jer su montiranim procesima Albanci unaprijed bili osuđeni.

Nasilje koje je provođeno protiv albanskog naroda, posebno na Kosovu, stvorilo je izazov prkosa u albanskom narodu, koji iz očajnog stanja, prerasta u mirni Gandijevski općenarodni prkosni protest.

To očajno stanje ne dopire do javnosti, naprotiv, očajno i bijedno lice tog naroda se iz "beogradske kuhinje" servira, kao ljudožderska neman koja ždere Srbe, a potom sve Slavene. Postepeno prodiranje srpskog nacionalističkog tajnog programa u javnost, pokreće i pitanje ispravnosti i legalnosti upotrebe sile nad Albancima, međutim, svaka namjera ili postavljeno pitanje, odmah je sa srpske političke pozornice i putem uštimane medijske propagande istog trenutka bilo osuđeno, kao akt izdaje Jugoslavije. Zbog curenja te tajne u jugoslavensku javnost, srpski nacionalisti vrše politički manevar, udarom na ustav SFRJ, izgovarajući se na kosovsku krizu, oslonjeni na razna srpska radikalna nacionalistička udruženja i dio svojih članova u Centralnom komitetu Saveza komunista Srbije i na Osmoj sjednici održanoj u septembru 1987. godine u Beogradu preuzimaju političku upravu, sa obilježjima nacističkog pokreta za Srbiju.

Tako su u planiranom pohodu na Kosovo, pod izgovorom antibirokratske revolucije predvodili masu plaćenih mitingaša, pod prividnim geslom mirnih demonstracija uveli rušilačku masu, koja tobože jogurtima i jajima osvaja vlast u SAP Vojvodini, šireći talase zahtjeva za rušenje i preuzimanje vlasti, prvo po svim gradovima u Vojvodini, a potom u Crnoj Gori i na Kosovu. Nacionalističko ratoborno raspoloženje, proturano kao jedinstveno raspoloženje za socijalizam, zabavljajući se pjesničkim pozivom u ratnu sreću "ko to kaže, ko to laže, Srbija je mala, nije mala, triput ratovala i opet će ako bude sreće!"

I dok su se Srbi zabavljali u ratnom raspoloženju i uživali u ratnoj sreći, ostale nacije u Jugoslaviji tužno su na svojim ekranima u svojim domovima gledali strašne prizore pokliča na klanje i ubijanje nakostriješene i razmahane milijunske mase sa kamama u rukama i puškama na ramenu, unakrsno okićenim redenicima, sa istaknutim

62

četničkim obilježjima na reverima i šajkačama sačuvanim još iz Drugog svjetskog rata.

Sprega vojnog vrha JNA sa srpskim nacionalistima, koja se time odrekla zakletve da će štititi sve narode u Jugoslaviji, se vidi i iz razmatranja Nikole Čubre, o različitim mišljenjima o mitingovanju i postignutom cilju, gdje stalno stremi ka opravdanju tog cilja izraženog u srpskom nacionalizmau, pravdajući ga stabilnijim i korisnijim po Jugoslaviju od Maspoka u Hrvatskoj iz 1971. godine, ujedno osuđujući sve koji se protive srpskom nacionalno - političkom pokretu, izraženom u pojavi ekstremnog nacionalizma.2 Polazeći od objavljenih tekstova iz dijela štampe i drugih publikovanih djela, kao i službenih dokumenata, koja nisu bila dostupna prije i tokom agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu, pa i danas malo dostupna široj javnosti, nastojali smo da iz sakupljenih dokumenata, štampe i literature omogućimo čitaocima da steknu makar jedan dio spoznaje odakle je došlo zlo, s kojim ciljem i na koji perfidan način su pripremane političke i vojne aktivnosti skrivane od javnosti, da bi što efikasnije uspjela planirana agresija i okupacija Bosne i Hercegovine od strane oružanih snaga raspadajuće Jugoslavije, odnosno oružanih snaga koje su predvođene politikom velike Srbije. Nažalost, nedokučiva će i dalje ostati glavna tajna koju skrivaju organizatori, kako bi svoja lukavstva perfidno završili bez javne spoznaje mase izvršilaca okupacije i zločina, a posebno stroge tajne pripremane iza zatvorenih vrata, kako ne bi ciljevi tog monstruoznog plana došli do žrtve. Naravno, najveća tajna riznica u kojoj je sklopljen politički i vojni plan okupacije Bosne i Hercegovine, nalazi se u krugu Srpske akademije nauka i umjetnosti, a potom u političkom i vojnom vrhu Srbije, do čijih podataka se vjerovatno nikada neće moći ni približiti. Planovi nisu pripremani neposredno pred izvođenje agresije, nego čak nekoliko decenija prije,

2

Vidi: N.Čubra,Vojska i razbijanje Jugoslavije, str. 88-90. Sva politička dešavanja kroz jednopartijski sitem na jugoslavenskoj sceni pobrkana nacionalističkim izazovima, dovela su do raspada jednopartijskog upravljanja, a time i narušavanja ustavnih normi ponašanja u jugoslavenskom društvu, čiji uzroci su krvavi decenijski rat i patnja, a posljedice blizu pola miliona ubijenih i više od toga ranjenih, dva do tri miliona protjeranih i raseljenih iz svojih domova, većinom potpuno porušenih sa teškom nadom za mogućnosti povratka i ponovne izgradnje domova i obnove života u njima.

63

što se može vidjeti iz mnogih izjava relevantnih naučnih, političkih i vojnih ličnosti.

O ovim pitanjima koja su bila usmjerena prema okupaciji Bosne od strane Srbije, a razmatrana u "SANU" pokojni Ivan Stambolić je rekao: "Kad se jedan Vasa Čubrilović, čestiti starina, inače najstariji akademik, zgranjavao (zgražavao, m. P.) gledajući dokle se u tom velikosrbovanju ide, onda neka vam to bude dovoljno. Pričao je kako čitava grupa takozvanih “besmrtnika“ godinama okapava nad mapama Bosne pokušavajući da otkrije makar i koziju stazu kojom bi se od Beograda do Karlovca moglo prepešačiti, a da se prolazi isključivo kroz srpska sela i gradove.“ 3 "Srpska akademija nauka i umetnosti" je ta, u čijim je tajnim planovima skrojena agresija na Republiku Bosnu i Hercegovinu, a političko vođstvo Srbije proizvodeći protivrječnosti i besmislice o ugroženosti većinskih Srba od ostalih manjih naroda u Jugoslaviji, okupljenim srpskim masama na mitinzima, podiže strasti rata osjetljivim teorijama iskrivljujući historiju i unoseći razna praznovjerja i mitove, podstičući ih na cijepanje Ustavnog sporazuma i pokličom na rat, stvorili klicu anarhije kao preduslov za cijepanje Jugoslavije i stvaranje velike Srbije, na račun jugoslavenskog odkrajčivanja. U veličanju rata raspjevanim masama ponuđeni su Karađorđevića ratovi kao "narodna sreća", vođena iskrivljenim učenjem o svim srpskim ratovima kao tobože „oslobodilačkim“. O takvom oslobodilačkom ratnom i historijskom iskrivljenom zanosu Srba, Rade Vukasov je rekao: "Svi ti ratovi što su ih Karađorđevići vodili nazivani su oslobodilačkim što nam je usadilo krivo učenje i poimanje istorije, što nas je ponijelo, zanos da smo mi Srbi sve oslobodili i sve stvorili stvarajući u nama svijest gospodarenja državom, predhodnom Jugoslavijom. Kao mi smo to stvorili i mi imamo pravo na arbitražu i određenje kakva i čija će biti ta teritorija, odnosno dotična država. Usađena nam je svijest podjele naroda na državotvorne, ne državotvorne, genocidne, fundamentalističke, nebeske...ko ima a ko nema pravo na državu. To se često i javno ispoljavalo na nadmen, prepotentan način, što je izazvalo odbojnost prema nama Srbima od strane drugih.

Od ove prevelike slave i shvatanja „prirodnosti“ Karađorđevih ratova,

3

Ivan Stambolić, Put u bespuće, Radio B-92, Beograd, 1995., str. 125.

64

mi smo uočili da su za stradanja i česte ratove Srbije i stradanja Srbije i Srba u dijaspori - upravo oni krivi..." 4 Zanešenost srpske dijaspore u republikama ex Jugoslavije, tim izmišljenim i osmišljenim oslobodilačkim ratovima iz centra Srbije, usađenim u krivom učenju historije uvijek je bila na raspolaganju, da kao dijaspora izazove sukob sa narodom u novoj domovini, koji će poslužiti matičnoj državi da opravda čin okupacije pred svjetskom javnošću. Od tih ex jugoslavenskih republika Bosna i Hercegovina, zbog svoje dvije velike manjine, stalna je meta susjednim državama i uvijek izazov kriznog žarišta. Vesna Pašić o tome za Bosnu i Hercegovinu kaže: "Kada dve susedne države imaju velike manjine na teritoriju treće, takva država može biti napadnuta preko dijaspore obe susedne države. Takav slučaj je Bosna i Hercegovina, čija se ugroženost kao nove samostalne države potvrđuje oružanim seperatizmom srpske i hrvatske nacionalnosti, obe potpomognute svojim matičnim državama... U vizijama samostalnih država Srbije i Hrvatske, Bosna i Hercegovina je trebalo da nestane, to jest da bude podeljena između ove dve države. " 5 Podjelu i nestanak Bosne, upravo su na ovako svojstven način, međusobno dogovorili Slobodan Milošević i Franjo Tuđman, bez razmišljanja i traženja mišljenja od Bošnjaka, o mogućem načinu stvaranja zajedničkog života svih Bosanaca. Iz navedenog proizilazi, da je Bosna i Hercegovina u viziji susjednih država i prije nastale političke krize na prostorima ex Jugoslavije, bila stalni cilj okupacije, progona, ubijanja, pljačke i asimilacije Bošnjaka, tako da su Bošnjaci unaprijed odbačeni sa pregovaračkog stola i silovito odbijani u prijedlozima prevazilaženja i trazenju zajedničkog rješavanja nastale političke krize.

Nacionalističko raspoloženje ohrabreno svjetskim procesom raspada socijalističkog uređenja vladavine u čijoj sferi se nalazila i ex Jugoslavija, taj raspad je doživjelo kao vrijeme konačnih težnji za ostvarenje velikonacionalnih ciljeva i obračunavanja sa malim narodima, tako da su već 1987. godine otpočeli sa formiranjem tajnih nacionalističkih vojnih snaga o čemu je svoje viđenje iznio Ilija Radaković, gdje kaže: "JNA se u početku opirala, grčila, i na kraju 4

5

Rade Vukasov, "Odakle nam je došlo zlo", Stvaranje i razaranje Jugoslavije. Drugo izdanje, Beograd, 1996., str. 157.

Vesna Pašić, "Rat za nacionalne države", Srpska strana rata-trauma i katarza u istorijskom pamćenju, "Republika" Beograd, 1996. str. 9-10.

65

nasjela i prihvatila saradnju ili pod svoju komandu i tzv. dobrovoljce. Da li je bila svjesna da se radi o paravojnim snagama, koje su se počele formirati od 1987. godine.. " 6 Dakle, planirani velikodržavni nacionalni projekti teško bi bili izvedeni bez podrške vojne sile, koja je za to vrijeme bila neostvariva preko Jugoslavenske narodne armije kao zaštitnika Jugoslavije i nosioca svijetlih partizanskih tradicija iz Drugog svjetskog rata, u čije tradicije su se uzdali mali narodi na prostoru ex Jugoslavije. Zato i jesu nacionalisti pripremajući se, preduzeli mjere infiltracije svojih ljudi u sami vrh republičkih partija i Jugoslavenske narodne armije, a koja je smatrana u diplomatskim krugovima petom armijom po veličini u Evropi, o čijoj ulozi, sili, i njenom priklanjanju Voren Cimerman kaže: "JNA je imala svijetlu tradiciju, jer je vukla korijene od Titovih partizana, koji su se oduprli Nijemcima u Drugom svjetskom ratu. Peta armija po veličini u Evropi, dobro opremljena opremom iz SSSR-a i vlastite ogromne industrije naoružanja, mnogi su je smatrali najznačajnijim faktorom Jugoslavije. Međutim, u njenom oficirskom koru većinu su činili Srbi, koji su, kad su ih događaji prisilili da biraju, slijedili Miloševića." 7 Produbljenje krize u Jugoslovenskom društvu, posebno eskalira 1988.godine, kada Pokret za Republiku Srbiju prerasta u Pokret za veliku Srbiju, kojeg na žalost svih ostalih naroda u Jugoslaviji, podržava i rukovdsvo JNA. To vojno rukovodstvo JNA, slijedeći politiku Slobodana Miloševića otrglo se ispod kontrole Jugoslavenskog društva i odbacilo Ustavom SFRJ određenu ulogu, branioca cjelovitosti, integriteta i poredka SFR Jugoslavije, svrstavajući se na stranu ratobornoj volji najmnogobrojnijeg naroda u Jugoslaviji. O čemu Ivan Stambolić (inače smijenjeni predsjednik SR Srbije) je rekao: "Kako se sila JNA odmetnula od kontrole? Pa tako što je, pored osnovne odbrambene uloge JNA imala da čuva celovitost Jugoslavije, dakle, da čuva celovitost, integritet i poredak Jugoslavije. A šta se desilo; JNA je ustvari učestvovala u razbijanju Jugoslavije i to najsurovijm postupcima. Nastupala je sasvim suprotno pravcu od onoga na koji se pred narodima zaklela. Umesto da svojom ogromnom silom zapreti, da se ispreči svim vidovima nasilja u 6

Društvo za istinu, o antifašističkoj NOB u Jugoslaviji (1941-1945.), Beograd, 1996., "Besmisleni rat", podnaslov, "JNA -vojska Srbije i Crne Gore", str. 138.

7 V. Cimerman, nav.djelo, str. 8.

66

zemlji, svim paravojnim divljanjima, pa i propagandnom huškačkom ratu, kao specijalnom vidu ratovanja, ona se priklonila ratoboračkoj volji političkog rukovodstva najveće nacije u Jugoslaviji i okrenula cevi u ostale malobrojne nacije. " 8 Uspostavljena kriza izazvana velikosrpskim nacionalizmom dobija na snazi, kada se iz tog jugoslavenskog vrtloga žele izvući Slovenci, zahtijevajući otcijepljenje po svaku cijenu, a koje ne zadire u ciljeve shvatanja i stvaranja velike Srbije, odnosno zadire u zajedničke ciljeve razbijanja Jugoslavije, ali na različite načine poimano, ubrzavaju taj proces, što se vidi i sa sastanka održanog 1990. godine, kojeg pominje general Nikola Čubra, opisujući viđenje raspada Jugoslavije, gdje navodi: "Treba imati u vidu ono što je već napomenuto a to je da su rukovodstvo Srbije i deo rukovodstva Jugoslavije još ranije zauzeli stav da se Slovenija može osamostaliti... U vezi s tim Borisav Jović u publikaciji "Komadanje Jugoslavije" iznosi da je 1990. na sastanku Predsedništva SFRJ s rukovodstvom Slovenije u Ljubljani dato zeleno svetlo za samostalnost Slovenije."

Objašnjavanjem toka te sjednice, Čubra navodi da na trećoj stranici pomenute publikacije, Jović kaže: "Savetovali smo im da traže otcepljenje od Jugoslavije ako žele svoju državu i svoju vojsku. Njihov odgovor je bio da oni žele razdruživanje, a ne otcepljenje. " 9 Bez razlike na pravnu različitost tumačenja pojmova otcijepljenje i razdruživanje, ipak se može reći da su slovenskom rukovodstvu, srpsko i dio jugoslavenskog rukovodstva dali saglasnost za osamostaljenje.

Dakle, ovdje ostaje nejasno, od kojih narodnih predstavnika je bio sastavljen dio jugoslavenskog rukovodstva, ili su tu prisustvovali samo Slovenci i Srbi. Ako je bio takav dogovor između Slovenaca i Srba, onda je jasno zašto je JNA zloupotrijebila naređenje Saveznog izvršnog vijeća,10 koje je bilo upućeno Saveznom sekretarijatu unutrašnjih poslova za preuzimanje kontrole na granici Republike Slovenije. Nikola Čubra iznoseći zaključak iz ove naredbe kaže: "Vidljivo je da je glavni izvršilac 8

Ivan Stambolić, Put u bespuće, Radio B-92, Beograd, 1995, str. 243.

Nikola Čubra, Vojska i razbijanje Jugoslavije, Beograd 1997., str. 148. Borisav Jović je 1990/1991. godine bio predsjednik pedsjedništva Socijalistčke Federativne Republike Jugoslavije.

10 Savezno izvršno vijeće je predstavljalo Vladu SFRJ, a sekretar SIV-a bio je premijer te vlade.

9

67

trebalo da bude Savezni sekretarijat za unutrašnje poslove. Pošto on nije imao dovoljno snaga, to je verovatno najuži deo Štaba Vrhovne komande (sekretar, njegov zamenik i načelnik Generalštaba), samoinicijativno, jer tada Predsedništvo nije funkcionisalo, odlučio o načinu angažovanja jedinica JNA u Sloveniji."11 Ovdje se Nikola Čubra poziva na vjerovatnoću o procjeni snaga SSUP, a ne na zahtjev SSUP-a o potrebnoj pomoći JNA za regulisanje graničnih pitanja u Sloveniji u povodu odluke Skupštine Republike Slovenije 25.06.1991. godine o proglašenju samostalne i suverene Republike Slovenije. Pitanje je, dakle, da li je kriza nastala u Predsjedništvu SFRJ zbog toga, što je trebao ulogu predsjednika Predsjedništva SFRJ preuzeti član iz hrvatskog naroda, zbog čega su se pobunili Srbi ili je to bila tajna igra, kako bi zloupotrebu vojske mogli koristiti samo uži dio SNO i Generalštaba u saradnji sa predstavnicima srpskih političara. Njihov cilj bio je izazivanje nemira i krize, ali iza leđa najodgovornijih predstavnika iz drugih naroda, izabranih za vođenje političkog, ekonomskog i vojnog uređenja u Jugoslaviji. Takve podvale Saveznoj vladi činjene su od strane dijela članova SIV-a iz Srbije, Narodne banke Jugoslavije, predstavnika Vojske i nadležnih organa iz Srbije i Crne Gore. O tome Nikola Čubra kaže: "I pored nepovoljnih privrednih kretanja, posebnih problema u finansiranju JNA nije bilo. Tome je znatno doprinela izuzetno dobra saradnja dela članova SIV-a iz Srbije, Narodne banke Jugoslavije i predstavnika Vojske s nadležnim organima. Srbije i Crne Gore. Mnoga rešenja u vezi finansiranja Armije donešena su, a da tadašnji predsednik SIV-a, Ante Markovć, nije ni znao. To je bilo moguće zahvaljujući dogovoru i dnevnim kontaktima koje smo mi iz vojske zaduženi za finansiranje imali s potpredsednikom SIV-a A. Mitrovićem, guvernerom NBJ D. Vlatkovićem i vršiocem dužnosti saveznog sekretara za finansije S. Stanićem. Redovno smo se dogovarali o angažovanju dinarskih i deviznih sredstava s predsednicima Vlade Srbije i Crne Gore... " 12 Dakle, srpsko-crnogorska tajna priprema za vođenje rata u cilju stvaranja velike Srbije, na štetu republika Hrvatske i Bosne i Hercegovine se odvijala iza leđa i znanja najviših predstavnika jugoslavenskog rukovodstva iz ostale četiri Republike, a predvođena i koordiniranana na svim nivoima srpsko-crnogorskih predstavnika od 11 12

N. Čubra, nav.djelo, str. 128.

Isto, str. 125.

68

političkih stranaka, opštinskih, republičkih i državnih rukovodilaca. Iz dosad predočenog, ostaje otvoreno pitanje o upotrebi vojske: Da li je bilo u cilju zaštite Jugoslavije ili njenog razbijanja i da li je zbog osamostaljivanja Slovenije otpočeo rat ili je to bila osmišljena ratna caka, kako bi se opravdala lukavo osmišljena agresija na Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu? Gore navedeno nam govori o dobro osmišljenoj i isplaniranoj agresiji na ove dvije republike, s ciljem stvaranja srpske zapadne granice pravcem Karlobag - Virovitica.

Na osnovu odluke o povlačenju JNA iz Slovenije, Čubra govori kako je Kadijević tvrdio da bi njeno nepovlačenje izazvalo obaranje izabrane vlasti na višestranačkim izborima u Sloveniji i ubrzalo "proces raspada Jugoslavije pod znatno nepovoljnijim okolnostima i to pre svega po Srbiju, Crnu Goru i JNA, jer bi širom otvorila vrata intervenciji zapada. " Dakle, ovdje se ne radi o zaštiti Jugoslavije nego prvenstveno o zaštiti interesa Srbije, jer ako su se plašili intervencije, zbog otpočetih demokratskih procesa, kako to da se nisu plašili intervencije tokom napadu na Hrvatsku i kasnije na Bosnu, jer i ovdje su legitimno sprovedeni demokratski izbori. Drugo, on u prije pomenutim navodima pominje da su srpsko i dio jugoslavenskog rukovodstva 1990. godine Slovencima dali zeleno svjetlo za otcijepljenje. Očite su tu igre Srbije, Crne Gore i JNA o zamagljenju očiju domaćoj i svijetskoj javnosti, o izvršenju namjera pravljenja velike Srbije okupacijom djelova Hrvatske i cijele Bosne i Hercegovine. Da nije bilo virtouzne igre oko povlačenja JNA iz Slovenije i loših namjera, te iste JNA prema Hrvatskoj, sasvim sigurno se ne bi tako žestoko tom povlačenju usprotivio predsjednik Predsjedništva SFRJ Stipe Mesić, kao jedini protivnik, kojeg su ostali članovi tog predsjedništva nadglasali, uz izuzetak Bogića Bogićevića koji je bio suzdržan.13 Iako su bile glavne namjere nasilnog uspostavljanja srpske granice na pravcu Karlobag-Karlovac-Virovitica kao svršen čin za sva vremena, od tog prvobitnog plana se odustalo, radi bojazni osude od strane međunarodnih faktora, iz razloga jer na tom pravcu Srbi nisu bili dominantno naseljeni.

13

D.Vidić i B. Todorović, Razbijanje Jugoslavije 1990-1992., "Književne novine", Beograd, 1995., str.232. Po izvodima iz dnevnika Borisava Jovića, str. 366, za ovu odluku je glasalo šest članova Predsedništva. Mesić je bio žestoko protiv, Bogićević se uzdržao.

69

S tog aspekta su i podržavane i podsticane pobune Srba naseljenih u Hrvatskoj, kako bi se veliki dio vojske tu rasporedio, te da bi se sa prostora pobunjenih Srba krenulo u ofanzivu osvajanja Hrvatske, ali samo do zamišljene granice na pravcu Karlobag-Karlovac-Virovitica.

Srpsko rukovodstvo je smatralo da će osvajanje do te granice biti tolerisano, odnosno da će time steći uslove da prilikom pregovora mogu i popuštati, te da će zbog toga biti nagrađeni priznanjem srpskih granica od početnog pravca osvajanja. O protestovanju Hrvata protiv takvih ciljeva, Nikola Čubra je u svojoj analizi o uzrocima razbijanja Jugoslavije napisao: "Otvoreno ispoljavanje ekstremnog hrvatskog nacionalizma naročito dolazi do izražaja pojavom društava, udruženja, političkih stranaka i nacionalnih pokreta u Srbiji koji su u svojim programima ispoljili srpski nacionalizam. Neka od njih su se zalagala za monarhiju, rehabilitaciju četništva, Veliku Srbiju (sa zapadnom granicom KarlobagKarlovac-Virovitica) i drugo. Počelo je nastajanjem društva „Sava“ i udruženja "Solidarnost" (1989.), a nastavljeno 1990. formiranjem stranaka i pokreta, odnosno prelaskom na višestranački sistem. " 14 Iz ovog navedenog citata jasno se vidi odakle je pošlo opće zlo i šta je druge narode u Jugoslaviji natjeralo na uzbunu, te zašto je savezni sekretar za narodnu odbranu,“na sednici Vojnog saveta,“ održanoj 17. aprila 1990. usmeno naredio komandantima vojnih oblasti i komandantima TO republika i pokrajina da se naoružanje i municija u cijelosti uskladišti u objektima koji za to ispunjavaju uslove sa stanovišta obezbjeđenja. Osnovni cilj te odluke bio je da se naoružanje TO stavi pod kontrolu JNA. Postupajući po naređenju, naoružanje je prikupljeno i uskladišteno u objekte u vlasništvu JNA. Izuzetak je bilo 11 do 12 opština u Sloveniji, koje su odbile da predaju naoružanje. I pored naređenja da se naoružanje stavi pod kontrolu JNA, na prostoru Srbije je izvršeno formiranje novih vojnih dobrovoljačkih formacija među kojima su i "Srpska dobrovoljačka garda", o čijem formiranju je na osnovu kazivanja Željka Rožnatovića – Arkana, Marko Lopušina napisao: "Najveću odluku u svom životu doneo je, prema sopstvenom priznanju na poslednjem velikom derbiju Dinamo – Crvena zvezda u Zagrebu, " kada je tobože donio odluku o formiranju SDG-e za koju je Arkan rekao; "Da to moram da uradim osetio sam posle utakmice Dinamo – Zvezda u Zagrebu 13. maja 1990. godine, kada sam osetio da se nešto kuva. Bilo 14

N.Čubra, nav.djelo, str. 89.

70

je to 15. dana posle pobede Tuđmana i HDZ na izborima u Hrvatskoj...

Ja sam predvideo rat. Pokojnom Giški sam rekao, ustaše su došle na vlast, Tuđman je došao na vlast, treba da se organizujemo. Rekao sam mu 13. maja 1990. da pripremam Srpsku dobrovoljačku gardu. Giška je osnovao svoju gardu, ali naša je bila višestranačka narodna. Oni su bili SPO." Čin davanja zakletve SDG izvršen je u manastiru Pokajnica u prisustvu monaha Stefana, a o toj ceremoniji Lopušina piše: "11. oktobra 1990. godine , Arkan je svoje prijatelje sa Marakane u dvadesetak automobila odvezao u Pokajnicu... Dočekao ih je monah Stefan i upitao: - Deco što ste došli? -Da se zakunemo! Idemo u rat – odgovorio je Arkan. – Čime ćete se boriti? – Biće oružja, važno je da nas ima – kazao je Arkan... Arkan je tog dana imenovan za komandanta. SDG je Arkan zvanično osnovao kod crkve u Radovanjskom lugu, nedaleko od mosta gdje je ubijen Karđorđe i gde je ispisana legenda o Crnom Đorđu.

Sa tog mosta krenula je legenda o Arkanu Tigru. Iguman ih je blagosivljao, a Arkan mu je poklonio jeruzalemski krst." 15 Postavlja se pitanje, zašto na ovo formiranje nije reagovala vojska ili policija Srbije.

Ili je ovo bio dio scenarija kojim će se u budućim ratnim operacijama pravdati ciljevi JNA. Logično da jeste, jer nisu preduzete mjere za sankcionisanje takvih vojnih formacija, naprotiv one su uvrštene u red vojske. Čubra navodi i naređenje Predsjedništva SFRJ od 09. januara 1991. godine za razoružavanje oružanih sastava koji su van jedinstvenih oružanih snaga SFRJ, ali i kaže: "I jedinice teritorijalne odbrane na prostoru Srpske Krajine i Republike Srpske najvecim delom su prerasle u jedinice njihove vojske. " 16 Naravno i ovo je samo dio od mnogih spletki JNA u vezi sa njenom ulogom i načinom opremanja, obuke i naoružavanja Srba u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i srpskocrnogorskih dobrovoljaca.

Danas je jasnija spoznaja o ulozi srpske političke strukture u kreiranju ratnih ciljeva na prostorima ex Jugolavije, kojima je JNA kao produžena ruka, izvršila agresiju na Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu.

Zajedničko ratovanje JNA sa srpskim dobrovoljcima u njenim redovima na prostoru Hrvatske i Bosne i Hercegovine, Nikola Čubra 15 16

Marko Lopušina, Komandant Arkan, Čačak 200., str. 94., 99. i 101.

Nikola čubra, Vojska i razbijanje Jugoslavije, Beograd, 1997. str. 121-123.

71

pominje u slijedećem kontekstu: "I neke opozicione stranke u Srbiji i Makedoniji zalagale su se za formiranje nacionalnih armija i raspuštanje JNA… Određeno nepoverenje prema JNA izraženo je i formiranjem raznih dobrovoljačkih jedinica na teritoriji Srbije za odbranu srpskog stanovništva u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. Stav rukovodstva JNA bio je da se dobrovoljci raspoređuju u jedinice kao i svi ostali pripadnici oružanih snaga. " 17 Utvrđivanjem stečenih ratnih pozicija u Hrvatskoj prihvatanih u međunarodnim posredničkim misijama, krnje predsjedništvo Jugoslavije u cilju očuvanja granica velike Srbije, obratilo se zahtjevom Savjetu bezbjednosti za angažovanje mirovnih snaga Ujedinjenih nacija za uspostavljanje tampon zone između dostignutih ratnih ciljeva. Dvadeset i trećeg novembra 1991. postignut je sporazum o prekidu vatre u Hrvatskoj, a potpisali su ga Slobodan Milošević, (koji je u to vrijeme bio predsjednik Srbije, a ne predsjednik ili član Predsjedništva Jugoslavije, pod čijom su komandom i kontrolom trebale da budu oružane snage Jugoslavije) Franjo Tuđman, Veljko Kadijević i Sajrus Vens. Borisav Jović, član predsjedništva SFRJ objašnjavajući suštinu koncepcije mirovne misije, na sjednici Skupštine SFRJ, 18. marta 1992. predočio je da taj plan UN-a na prostoru Hrvatske: "Osigurava prekid ratovanja, garantuje zaštitu srpskog naroda u krajinama, obezbeđuje zadržavanje vlasti srpskog naroda na ovim teritorijama, onemogućuje primenu hrvatskog zakonodavstva, zabranjuje pristup hrvatskim oružanim i policijskim snagama na ove teritorije i garantuje pravo povratka svim izbeglicama. " 18 Dakle, povlačenjem JNA iz Slovenije i dodatno povlačenje JNA i dobrovoljaca iz Hrvatske u Bosnu i Hercegovinu osnažilo je bosanske Srbe da svoje nacionalističke zahtjeve ultimativno postavljaju, prijeteći Bošnjacima istrijebljenjem, jer su imali oslonac u koncetrisanoj vojnoj sili. Nikola Čubra navodi izjavu lorda Pitera Karingtona da je „u Bosni i Hercegovini stacionirano 100.000 vojnika JNA“19, dakle, to je dodatak Karadžićevoj priči objavljenoj 12.11.1991. sa Gojkom Đogom, kojom je saopštio da je u BiH stavljeno pod oružje 400.000 Srba. Hvaleći srpsku silu on je prijetio Bošnjacima nestankom, ako im se u potpunosti ne 17

N. Čubra, nav.djelo, str. 118.

Ibid, str. 174-175.

19 Ibid, str. 186.

18

72

pokore. Po Karadžićevoj priči, o naoružanih 400.000 hiljada Srba, sasvim je sigurno bila naoružana svaka srpska porodica. Da su Srbi tajno i u kontinuitetu naoružavani još od 1990. godine, svjedoči nam sijaset priča, izjava i intervjua prikupljenih u raznim izvorima. Potajno naoružavanje je bila tajna samo prema drugim narodima, koji nisu smjeli znati srpsku tajnu zavjeru uperenu protiv svih nesrba. Dok se Generalštab JNA trudio da razoruža legalne jedinice TO, odnosno stavi pod svoju kontrolu naoružanje republičkih TO, za to vrijeme se dobro potrudio da tajno naoružava dobrovoljačke jedinice preko raznih srpskih udruženja i političkih stranaka. Ovakvim postupcima JNA, se "odmetnula od kontrole" baš onako kako je izjavio Ivan Stambolić, kojeg su te iste srpske specijalne i dobrovoljačke jedinice na gnusan i neprimjeren način likvidirale. Da su postojale tajne, striktno srpske jedinice, pripremljene za otpočinjanje rata još 1990. godine, vidi se iz naslova teksta u listu Drinski u kojem piše: "Održana skupština udruženja boraca učesnika rata od 1990.godine." Na ovoj skupštini održanoj u Zvorniku prisustvovao je: "gospodin Zoran Stojić član Predsjedništva republičkog udruženja, a predsednik Skupštine Opštinskog Udruženja u Zvorniku Dragan Gotovac. " 20 Rat u ex Jugoslaviji je otpočeo u Sloveniji 1991. godine. Nakon povlačenja JNA iz Slovenije, došlo je do rata sa Hrvatskom, a nakon sporazuma o prekidu vatre između njih i stvaranje tampon zone između dostignutih i dogovorenih linija, Mirovne snage UN-a preuzele su misiju sprovođenja sporazuma. Zatim je nakon koncetracije snaga i sredstava JNA iz Hrvatske počeo rat u Bosni. Sada se postavlja pitanje: Od kud to "Udruženje učesnika rata od 1990."? Naravno, ono se tretira od vremena omasovljavanja tajnih priprema srpskog naroda, za vođenje rata protiv svih drugih naroda u ex Jugoslaviji. U prilog tome su dati intervjui u "Drinskom".

Tako Dragomir Vasić, rođen u Brnici kod Živinica, u toku rata bio je načelnik Centra javne bezbjednosti u Zvorniku, govoreći o formiranju Srpske demokratske stranke u Živnicama, novinaru Žarku Šušiću, a koji je njegovo sjećanje opisao slijedećim tekstom: "Na nivou živiničke opštine, kazuje nam Dragomir Vasić (sada načelnik Centra bezbednosti u Zvorniku), Srbi su osnovali pomenutu organizaciju koja je imala pet mesnih odbora. Jedan od njih bio je u Brnici... SDS u Živinicama je 20

"Drinski", List Zvorničke pešadijske brigade VRS, broj 3, februar 1994., str. 8.

73

osnovao naravno u tajnosti, Krizni štab. U mesnim odborima formirano je pet četa koje su sačinjavale bataljon sa preko 700 boraca. Živinički Srbi (...), hteli su da pomažu bivšu JNA... Počeli su da se naoružavaju pešadijskim naoružanjem."

Dalje Šušić piše: "Izbijanjem rata u Hrvatskoj Dragomir Vasić je sa grupom Brničana, septembra 1991. godine otišao u Borovo Selo. Tamo su ostali dvadesetak dana i borili se kao pripadnici JNA. Ova grupa brničkih dobrovoljca nakon povratka iz Borova Sela nastavila je da vrši pripremanje i osposobljavanje meštana za odbranu i borbu. Već u decembru, takođe 1991. godine u sporazumu sa komandantom tuzlanskog garnizona, potpukovnikom Dubajićem, borci iz Brnice su zaposeli "Energoinvest" skladište benzina u Živinicama.... Četa od stotinjak Brničana, koja je boravila u Živinicama, nije dozvolila muslimanskim patrolama da ulaze u njihovo selo..." 21 Dakle, ovdje se jasno vidi kada i kako su naoružavani živinički Srbi, te da ih je u tome snabdijevala JNA, sa naređenjem da zaposjednu "Energopetrol" i zabrane pristup snagama Ministarstva unutarnjih poslova tj. policiji, u čijoj je nadležnosti bilo da štiti zakonitosti unutrašnjeg reda i poredka, pa i osiguranje vitalnih privrednih objekata.

Veoma je interesanta i priča tadašnjeg majora JNA Svetozara Andrića rodom iz Zelina općina Kalesija. U svojoj priči o organizaciji naoružavanja i pripreme Srba za rat u općini Kalesija, on je novinaru Nedeljku Kaišu pored ostalog rekao i slijedeće: "Već od 1991. godine aktivno sam radio sa ljudima iz opštine na pripremi srpskog naroda na oružani ustanak. Organizovali smo jedinice i iste počeli naoružavti.

Takođe u istoj godini imao sam i priliku da se sretnem sa našim vrhovnim komandantom, gospodinom Radovanom Karadžićem. To je bio naš prvi susret koji je prošao u razgovoru o položaju i budućnosti Srba na području Kalesije i Birča."

O formiranju jedinica na području Kalesije. Andrić u daljoj priči teksta navodi: "U toku 1991. godine formirana je jedinica ekvivalenta bataljona, a u martu 1992. istu jedinicu smo formacijski oblikovali i izveli dvodnevnu obuku pri čemu smo organizovali i bojevo gađanje sa najmodernijim naoružanjem. Do tog vremena uspeli smo naoružati i

21

"Drinski", broj 7., juni 1994., str. 16-17.

74

opremiti veliki broj boraca, ne samo opštine Kalesija već i na prostoru Birča." 22 Svetozar Andrić je tokom 1991. godine, kako kaže bio "komandant bataljona vojne policije", a u početku agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu komandovao snagama u zauzimanju Kalesije. Devetnaestog maja 1992. postavljen je po naređenju Ratka Mladića na dužnost komandanta Birčanske brigade, pod čijom komandom su bile općine Zvornik, Kalesija, Šekovići, Bratunac, Srebrenica, Milići, Vlasenica.

Komandno mjesto brigade bilo je u Šekovićima. Poznata su odvođenja, ubijanja i protjerivanja mnogih Bošnjaka sa prostora ovih općina tokom aprila, maja i juna 1992. godine, izvršena po naređenjima datim od strane majora Svetozara Andrića i to od 28.5.1992. Štabu TO Zvornik, kojima pored ostalih izvršenja u tački 6. naređuje: "Iseljavanje muslimanskog stanovništva mora biti organizovano i uvezano sa opštinama preko kojih se vrši iseljavanje. Iseljavati se mogu samo djeca i žene, a muškarce sposobne za borbu ostavljti u logorima radi zamjene."23 Ovu zamjenu i danas dan čekaju mnoge porodice, a mnoge porodice su svoje najmilije identifikovali u masovnim grobnicama.

Njegovo drugo naređenje izdato 31.5.1992. godine glasi: "Na osnovu Odluke vlade SAR "Birač" kojom je regulisano iseljavanje muslimanskog življa sa područja SAR "Birač" Naređujem: 1. Organizovati logor u Vlasenici i isti obezbediti u duhu međunarodnih pravila; 2. Zabranjujem samovoljno donošenje odluke o fizičkoj likvidaciji zarobljenika; 3. Organ bezbednosti iz bataljona Vlasenica obaviće operativne razgovore i sve korisne podatke za rukovođenje i komandovanje dostaviti brigadi SV "Birač"; 4. Predsednik vlade SAR "Birac" hitno da stupi u kontakt zbog pregovora o razmjeni zarobljenika." (Prilog br. 1.)

Naoružavanje Srba na bratunačkoj općini teklo je po istim "receptima" kao i u ostalim krajevima Bosne, a o pripremama rata i njegovom izazivanju u selu Kravica opština Bratunac, Rašo Milovanović za "Drinski" novinaru Bori Miljanoviću iznosi: "Kravica je u to vreme 22 23

Ibid, broj 11. oktobar 1994., str 10.

Vidi faksimil u magazinu Dani, Sarajevo 3. 2. 2006., str. 24.

75

(misli na vrijeme od okončanja Drugog svjetskog rata pa do 1990. godine) bila jedna od oštrica u koju nikad nije ušao Brozov sindrom bratstva pa smo zbog toga bili odbacivani kao četničko mesto. Zbog toga su pojedini viđeni Kravičani za svoje četništvo tamnovali,... Shvatili smo novu opasnost pa smo počeli da "srbujemo" dajući im do znanja da se nismo uplašili, pa smo već 5. avgusta 1990. godine išli u Miliće okićeni srpskim zastavama, računajući na iste sudbonosne puteve ova dva mesta."

O ubistvu dvojice i jednog ranjenog Bošnjaka u Kravici 1991. u istom listu je rekao: "Trećeg septembra 1991. dogodio se prvi međunacionalni sukob u kome su ubijena dva muslimana, i od ovog datuma, može se slobodno reći, počeo je rat na kravičkom području, pa i šire na bratunačkoj opštini. Barikade u selima i noćne straže postale su realnost ovog kraja, a kakav takav mir održavao se vrlo teško,..."

Nakon ubistva dvojice i trećeg ranjenog Bošnjaka, Rašo Milovanović se poslije toga skrivao po Hrvatskoj i vojevao protiv Hrvata, a po povratku 1992. u Bosnu je izjavio: "Stigli smo kao iskusni ratnici na osnivanje kriznog štaba i formiranje prvih srpskih jedinica, mi smo tada osnovali Odred branilaca koji je brojao 860 boraca. U Kravicu se vraćaju i meštani koji su do tada živeli u drugim krajevima, među njima i pukovnik Marko Lukić, sa kojim smo obišli Šekoviće, Miliće i Vlasenicu da vidimo njihove pripreme i usaglasimo zajedničke planove."

Dalje navodi jačinu snaga lociranih u Kravici: "od početka rata imali smo uz dobrovoljce, koji su pristigli oko hiljadu branilaca." 24 Pored gore navedenih izjava interesantna je i priča koju je Marku Lopušini ispričao Mirko Karać, koji je pred početak i tokom rata komandovao tajnom jedinicom "Sove". Govoreći o svom odlasku u Ameriku i životu sa svojim djedom te radnom angažovanju u vojnoj bazi u Nirnbergu, kao i razlozima povratka u Bosnu tačnije u Tuzlu uz ostalo je rekao: "Dok je u Jugoslaviji buktala srpska revolucija, ja sam 1989. godine radio kao konobar u američkoj bazi u Ninbergu. Kada sam se godinu dana kasnije vratio u Tuzlu otvorio sam restoran kome sam dao ime po Dražinoj unuci "Dolores". Naredne 1991. godine počeo je rat u Sloveniji i brzo se završio. Kad je zapucalo u Hrvatskoj, ja i moji prijatelji iz Tuzle, doneli smo odluku da idemo u rat... iz Banjaluke smo 24

"Drinski", broj 14. januar 1995., str. 20-21

76

otišli u Knin, u štab srpskih dobrovoljaca. Dočekao nas je pukovnik Rajo Božović, koji nas je odveo kod kapetana Dragana. Posle kratke obuke sa knindžama išli smo u borbu za Šibenik i Drniš. Bilo je to avgusta 1991. godine. U međuvremenu, Srbi u Tuzli su se naoružavali. Čekao se početak rata u Bosni. Iz Krajine smo za Tuzlu poslali šest kamiona naoružanja. Već februara 1992. godine vraćen sam iz Knina u Tuzlu i prekomandovan u četvrti bataljon, koji se obučavao za borbu sa muslimanima." 25 Nakon pretvaranja četvrtog bataljona u specijalnu jedinicu „Sova“ Karać je rekao: "Obuku smo imali u specijalnom kampu na Goliji, gdje smo uvježbavali borbu u specijalnim uslovima i noćna dejstva." Dalje navodi da im je instruktor obuke bio Rajo Božović, a poslije 45 dana obuke vratili su se u Tuzlu. "Tu smo čuvani za specijalne akcije, tihe likvidacije mudžahedina. Svako od nas je dobio svoju sobu." Zadatke su dobivali neposredno pred akciju, a u izvođenju akcija: Preobukao sam se u civila, imao sam lažnu ličnu kartu sa muslimanskim imenom..." 26 Dakle, lažne lične karte su im služile višenamjenski, kako bi prikrili identitet stvarnog izvršioca terorističkog akta, a ako bi bili uhvaćeni, taj teroristički čin bi se pripisao Bošnjacima. Inače mnogi organizatori okupacije Bosne i Hercegovine, koji su bili ubačeni iz Srbije dobijali su lažna lična dokumenta, izdavana pretežno u općinama u kojima su u stanicama Javne bezbjednosti, izdavanje ličnih dokumenata kontrolisala lica srpske nacionalnosti. Takav slučaj izdavanja lažnih dokumenata poznat je kod izdavanja Branku Popoviću, izdatih u općini Šekovići na lažno ime Marko Pavlović iz Šekovića, koji je po naređenju komande JNA došao u Zvornik i postavljen u februaru 1992. godine za "komandanta Srpske TO u Zvorniku". 27 Također, naoružavnje Srba na prostoru općine Banovići teklo je po istom scenariju, u režiji SDS-a preko JNA, o čemu je vodio razgovor novinar "Drinskog" Žarko Šušić sa Vladimirom Gajićem i Nenadom 25

Marko Lopušina, Tajni ratnici eks Jugoslavije, Beograd, 2003., str. 108-113.

Isto.

27 Lažno ime i mjesto izdavanja lažnih dokumenata kao i identifikaciju pravog imena, otkrio je zaštićeni svjedok na sudu u Hagu, saslušavan tokom maja 2003. godine, a prije toga idetifikovano je u Stanici javne bezbjednosti Bijeljina 06. 08. 1992. godine, kada je davao izjavu Vojin Vučković-Žućo, inače komandir jedinice Igor Marković odnosno Žute ose.

26

77

Arsenićem, koji su mu ispričali o događajima u Banovićima, gdje pored ostalog piše: "Videvši šta se događa, i u Željovi i u dva susedna manja sela, Pridražićima i Vranićima, formiraju Srpsku demokratsku stranku.

Na čelu te stranke je bio Sreto Jović. Istovremeno se donosi skoro spontana odluka o organizovanju jedne oružane formacije koju u početku čini jedinica ekvivalenta voda, a kasnije narasta do nivoa čete.

Pripadnici jedinice su bili uglavnom mlađi ljudi, ali bilo je i onih u zrelim godinama koji su "okusili" i nevolje predhodnog rata. Na čelu čete bio je rezervni poručnik Jovo Milošević. Formiranju čete je predhodila aktivnost na obezbeđenju oružja i municije."28 O naoružavanju dijela srpskih jedinica u Željovi, Ćamil Husenbašić napisao je u knjizi "Odbrana od agresije" slijedeće: "Od septembra mjeseca 1991. godine građani mjesne zajednice Željove bili su izloženi pritiscima oficira JNA da se intenzivnije uključe u saradnju sa JNA nudeći im da se na prostoru ove mjesne zajednice stacioniraju montažni objekti i uskladište rezerve naoružanja,... Kada je vojska bivše JNA odustala od ove namjere intenzivirane su aktivnosti da se stanovništvo uključi u pripreme za oružanu borbu. Krajem septembra iz ove mjesne zajednice autobusom Vojne pošte 9740 Dubrave odvezeno je 40 muškaraca, koje su predstavnici bivše JNA samostalno angažovali. Zadržali su ih dva dana i na isti način vratili kućama. " 29 U vezi osmišljenog plana naoružavanja srpskog naroda od strane JNA u Bosni i Hercegovini, vidi se iz intervjua u "Drinskom" od strane general-majora Dragomira Miloševića (inače pred izbijanje rata u BiH u činu potpukovnika na dužnosti komandanta 216 brdske brigade JNA), datog novinaru Vuku Kovačeviću, koji o predratnom i ratnom stanju kaže: "Borbeni put 216. brdske brigade, kasnije Prve romanijske, započinje 30. juna 1991. godine. Već tada se videlo da je mešoviti sastav neodrživ,... Značajno je reći da je u brigadi ranije bilo više od 50 odsto Muslimana, ali smo mi ovu jedinicu uspeli da popunimo, uglavnom ljudima iz romanijsko-birčanske regije. Ako u leto 1991. godine rat nije zahvatio prostore bivše BiH, ova jedinica je od same mobilizacije imala ratne zadatke. Jedan njen deo bio je na slavonskom ratištu, u oklini Borova i Vukovara. Tu se išlo na dobrovoljnost, ali je odziv bio izuzetno veliki, i tom prilikom se iskazala spremnost i odlučnost naših boraca. Taj 28 29

"Drinski", broj 11. novembar 1994. str 95. Ćamil Huseinbašić, Odbrana od agresije, Tuzla, 1995., str. 95.

78

deo snaga iz Borova i Vukovara bio je jezgro i osnova za događaje koji će se kasnije zbiti. U to vreme, dakle, pre početka rata u BiH, stvaraju se bataljoni u Milićima, Sokocu, pa u Rogatici... Uspeli smo, dakle, da stvorimo jaku manevarsku, pokretljivu brigadu, sa izgrađenim sistemom rukovođenja i komandovnja." On u daljem dijelu teksta izlaže borbene aktivnosti 216. brdske brigade, gdje kaže: "Moja brigada dobija 12. aprila zadatak da izvuče naoružanje iz magacina u Faletićima.

Izvršavamo ga vrlo brzo i efikasno, a onda odlazimo u dolinu Drine.

Učestvujemo u oslobađanju Višegrada, a potom uspostavljamo kontrolu puta do Ustiprače.... S područja Višegrada, Mesića, Međeđe, Borika, Sjemeća odlazimo za Sarajevo. Stižemo drugog maja, a već sutradan učestvujemo u borbama za oslobađanje Grbavice. Mislim da je to bio presudan događaj za Srbe u Sarajevu. "30 O angažovanju jedinca JNA i u napadu na Sarajevo govori i major Dragan Petković čiji govor je zapisao Vojin Krsmanović, a glasi: "Početak rata zatekao me je u Sarajevu kao oficira bivše JNA. Već 5. avgusta, po naredbi Predsedništva (misli na 1991.godinu), moja jedinica je određena da izađe na Vrace i razdvoji sukobljene pripadnike MUP-a. Odmah po izlasku jedinice na Vrace, zajedno sa srpskim narodom, proterao sam jedinicu MUP-a bivše BiH i sa specijalnom brigadom Republike Srpske oslobodili smo deo Vraca do gradske zaobilaznice... Nikada neću zaboraviti 2. maj 1992. godine i užasnu borbu i pakao koji sam sa svojim vojnicima vodio i preživeo pri oslobađanju Grbavice i Skenderije. Zajedno, sa tada već brigadom specijalnih snaga Republike Srpske, oslobodili smo Grbavicu, Vrbanja most i Most bratstva-jedinstva." 31 Način organizacije pripremanja obuke i naoružavanja srpskog naroda i zauzimanja ključnih objekata u BiH, vršen je identično, odnosno koordinirano od strane političke stranke SDS-a i jedinica JNA u svim općinama, pa tako i na teriotriji općine Zvornik. Milenko Lazarević opisujući ulogu i priču kapetna Duška Vukotića - Vuka, inače prvog komandanta Podrinjskog odreda specijalnih snaga, poznatijeg kao "Vukovi sa Drine" gdje o njemu pored ostalog piše: "Četvrtog maja 1991. u ulozi komandira tenkovske čete na prvom tenku ušao je u vukovarsku kasarnu. Novinama i on sam ne veruje, ali evo jednog isečka 30 31

"Drinski", broj 8. juli 1994., str. 10-11.

"Drinski", broj 8. jul 1994., str. 5. Dragan Petković, rođen je u selu Zelinja opština Zvornik, ranjen 30.10.1992. godine na Parlogu na dužnosti komandanta "Zvorničke pešadijske brigade" VRS. 79

iz tog vremena. Naime, "Sremske ratne novine" u novembru 1991. godine pišu da je poručnik Duško Vukotić, heroj prve bitke za Vukovar, ucenjen na 200.000 nemačkih maraka." Kapetan Vukotić je do daljnjeg komandovao pograničnom jedinicom Vojske Jugoslavije u Jameni, koja je na tromeđi Srbije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Za saradnju sa SDS-om kaže: "Iako sam u ratu u Hrvatskoj vanredno unapređen za ratne zasluge u čin kapetana, verujte, tada sam trpeo oštre kritike pretpostavljenih zato što sam održavao vezu sa Srbima u Brčkom i sa srpskim štabom TO u Zvorniku."..."19. avgusta 1992. stigao sam u Zvornik,..."32 Ratnu priču o Boriši Đuriću iz Zvornika opisao je Žarko Šušić: "Ratna priča o Boriši Đuriću počinje godinu dana pre početka rata. Zapravo, on je tada sa jednom grupom srpskih rodoljuba otišao kod predsednika Srpske demokratske stranke u Zvorniku, Branka Grujića.

Predložili su da se pridruže organizovanju srpskog naroda za odbranu, ... Pred početak rata Đurić je, po dogovoru sa rukovodstvom pomenute stranke, organizovao ljude za odbranu, ali i nabavku oružja. Nakon izbijanja rata izvukao je naoružanje iz Zvornika na Šćemliju gde je izašao 28. marta 1992. godine. Đurić se zatim javio kapetanu Obrenoviću u Mali Zvornik kada se uključio u bateriju minobacača 120mm. U jedinici kapetana Obrenovića ostaje do odlaska JNA, a bilo je to 20. maja." 33 Također, Vladan Matić iznosi podatke o ratovanju u Hrvatskoj, potom u okupaciji Bijeljine i organizovanju Srba u Tabancima čiji iskaz je napisao novinar Milenko Lazrević u slijedećem: "Mobilisan sam 21. septembra 1991. godine i otišli smo u Bijeljinu. Naša jedinica trebalo je da ide u Banja Luku a odatle u Hrvatsku, Međutim,umesto nas otišli su Novosađani, a ja sam otišao u izviđače i bio sam komandir izviđačkog voda pri diviziji. Imali smo širok rejon od Drinjače i Vlasenice pa do sela u Zapadnom Sremu, Jamine, Morovića... Tamo sam stekao prva borbena iskustva."

O stečenom iskustvu na hrvatskom ratištu iznosi: "To iskustvo mi je mnogo pomoglo, jer sam od prvog dana krenuo sa svojim predpostavljenim, majorom Gavrilovićem (sada komandant Druge semberske brigade), ( priča iz juna 1994. m.p.) u oslobađanje Bijeljine.

Nas desetak iz Izviđačkog voda, što smo izašli prvih dana iz kasarne, 32 33

"Drinski", broj 8. jul 1994., str. 14-15.

Ibid, broj 4. mart 1994., str. 15.

80

pomogli smo onom narodu u Bijeljini, a tu nam je sigurno pomoglo ono iskustvo iz Hrvatske. Onaj prvi strah je ostao tamo." Za uključivanje u napad na Zvornik, on dalje kaže: "Da ja sam od komande naše vojske dobio zadatak da u Tabancima organizujem odbranu za slučaj napada iz Kozluka i Klise, ali i da povedem ljudstvo za oslobađanje Zvornika. " 34 Planirane pripreme za stvaranje mostobrana, kao početne faze izvršenja agresije od strane JNA na prostoru sjeveristočne Bosne, počele su dodatnom mobilizacijom rezervnog sastava JNA, počev od septembra pa do kraja 1991. godine, čije aktivnosti se vide iz priče Željka Aćimovića iz Tršića, kojeg je dao Milanu Lazareviću, a on je napisao: "Željko Aćimović je obukao vojničku uniformu pre nego što je prva puška oglasila početak rata na ovim prostorima. Zajedno sa tridesetak momaka iz Tršića i okolnih mesta u Podrinju, otišao je 1991. godine u Bijeljinu kako bi se uključio u odbranu srpskih ognjišta na području zapadne i istočne Slavonije. Međutim, Savu mnogi od njih nisu prešli nego su se krajem decembra vratili u Karakaj, kako bi obezbeđivali zeležnički most na Drini." Isti novinar identično opisuje i Josipa Aćimovića: "Kada je rat počeo u Zvorniku, Josip je sa svojim Tršićanima i drugim borcima iz ovog kraja, bio u Čelopeku odakle se uključio u odbranu Karakaja, potom i oslobađanju i čuvanju Zvornika."

Priču o planskom izazivanju incidenata u selu Tršić i stvaranja nepovjerenja od strane SDS-a među nastanjenim srpskim i bošnjačkim stanovništvom, spominje Milan Pantić u tekstu "Tršić: juče danas, sutra", u kojem je napisao: "Selo je imalo srpski i muslimanski deo.

Velika većina stanovništva su bili Srbi."

Dalje govori o renoviranju osnovne škole, koje su izveli Bošnjaci, te kako je ta aktivnost izazvala revolt Srba, jer nije postignut konsenzus obje strane, pa su Srbi to smatrali jednostranim aktom uperenim protiv njih, o čemu je Pantić napisao: "Narod se organizovao i sa krampovima, maljevima, lopatama i drugim alatkama srušio sve što je urađeno.

Muslimani se nisu usudili da reaguju, ali su odnosi zahladili i svedeni su na najmanju meru. Još u novembru 1991. godine iz Tršića se trideset i jedan mladić odazvao mobilizacijskom pozivu. ... bili su stacionirani u Glavičicama, spremni da priskoče u pomoć ugroženom srpskom narodu

34

"Drinski", broj 7. jun 1994., str. 14-15.

81

u Hrvatskoj. Nekoliko meseci pre rata jedinica je prebačena u Čelopek sa ciljem da zaštiti vitalne objekte, pre svega prugu, mostove fabrike." 35 Pružanje pomoći Srbima u Hrvatskoj nema ama baš nikakve veze sa gore navedenim, jer ako uzmemo u ubzir da su baš u to vrijeme od 3. novembra 1991. tekli pregovori sporazuma o prekidu vatre, koji je zaključen u Ženevi 23. novembra 1991. godine, kojim je regulisano da mirovne snage UN-a preuzimaju kontrolu izvršenja mirovnih operacija, postignutih tim sporazumom. Rezolucijom 721. Savjeta sigurnosti UN-a od 27.11.1991. godine i Rezolucijom 724. od 15.12.1991. godine usvojeno je slanje predhodnice vojnog osoblja, za pripremu početka operacije očuvanja mira, dogovorenog postignutim sporazumom.

Dakle, iz ovoga se može primijetiti, da se poslije mirovnog dogovora nastavila aktivnost srbijanskog i bosansko - hercegovačkog srpskog rukovodstva sa JNA, kontinuiranog i pravovremenog pripremanja prenošenja rata i izvršenja agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu. Dakle, ovdje se radi o dobro osmišljenoj, pravovremenoj i organizovanoj pripremi za agresiju na RBiH, čemu su i služile te nagomilane jedinice JNA, raspoređene po prostoru, gdje do tada, nikada nisu imale mirnodopski razmještaj. Takvo stanje opisuje Boro Miljanović slijedećim riječima: "U periodu kada se, sada već bivša JNA, posle masovnih napuštanja nesrpskih pripadnika, popunjava dobrovoljcima, iz Šekovića je dosta vojno-sposobnih mladića otišlo u njene redove, uglavnom policiju. Trebalo je u tom periodu, kada se miris baruta sve više osećao oko Drine, sačuvati sve objekte od interesa za srpaki narod,... Mobilisani srpski mladići, svakodnevnim kontrolama na punktovima, pratili su svakodnevna vršljanja oko Drine, koja su bila sve češća u iščekivanju konačnog obračuna. Jedan od dobrovoljaca bio je i Ljubiša Radojčić-24-, mladić iz sela Sučani kod Šekovića. Obavljajući dužnost policajca, često se nalazio na punktovima oko mostova na Drini, ali je po zadatku ulazio i u grad Zvornik,..." 36 Organizovanje oružanih formacija po srpskim selima u općini Zvornik, odvijano je u jedinstvenoj saradnji i koordinaciji između politike SDS-a i komandi JNA, što se vidjelo iz predhodno pomenutih izjava, opisanih raznim novinskim tekstovima, a što će biti potvrđeno i kroz naredne tekstove. Novinar Žarko Šušić je na osnovu uzetih izjava od 35 36

"Drinski", broj 8. juli 1994., str. 18.

"Drinski", broj 10. septembar 1994. str. 14.

82

Milana, Zdravka i Jovana Blagojevića zapisao, kako su vršene pripreme za rat srpskog stanovništva iz Karakaja, gdje stoji: "Uz pomoć, organizaciju i sadejstvo Srpske demokratske stranke koja je formirana na nivou opštine Zvornik i njenog ogranka - mesne organizacije SDS-a Karakaj, naravno tajno, formirana je Četa karakajska koja je imala preko 180 ljudi. Ovu prvu vojnu formaciju na ovim terenima sačinjavali su žitelji pomenute mesne zajednice od 18 do 60 godina starosti. Sem ovih, bilo je i dobrovoljaca starijih godišta. Naravno, svako od njih imao je i svoj raspored kada dođe vreme za to. Ova jedinica, ponikla iz naroda, za prvog komandira čete postavila je Milana Blagojevića. Bio je pogodan za tu dužnost, na njoj je ostao čitavo vreme rata, pa i sada dok ovo pišemo. Neposredno pred početak oružane borbe ova jedinica je počela davati straže kod mesta zvanog Vrnjača i na koti iznad "Glinice".

U podnaslovu "Oružje od SDS-a" piše: "Opštenarodni ustanak nije došao sam od sebe. ...U Zvorniku je formirana opštinska organizacija SDS-a, kao ogranak mesne organizacija SDS-a u Karakaju. Oružje za Četu Karakajsku dobavljali su Branko Grujić (predsednik SDS-a Zvornik), Stevo Radić (sekretar) i Dragan Spasojević, koji je u to vreme bio komandir milicije." 37 O vojnom organizovanju u selu Malešić 1991. godine, napisao je Nikola Vidaković u podnaslovu teme "Pripreme za rat" slijedeće: "Mesna organizacija SDS-a u Malešiću, tada verovatno najjača na području opštine, čini velike napore na pripremi ljudstva, opremanju naoružavanju. Naročito je teško bilo dovesti to oružje, jer svi prilazni putevi vode preko muslimanskih sela. Već u novembru 1991. godine napravljena je vojna organizacija sela. Prvi komandant odbrane sela bio je Božo Vidović, a njegov zamenik Pero Radić, komandiri vodova su bili: Petko Tomić, Milan Radić, Milan Galić, Dušan Spasojević, Ljubo Savić i Petko Josić. ...Desetak mladića u tom periodu odlazi u Bijeljinu na obuku,... Petko Tomić na Glavici okuplja veoma hrabru i sposobnu grupu koja sa te kote kontroliše i drži u pat-poziciji veliko muslimansko selo Kozluk." 38 O naoružavanju i ratnim pripremama u Boškovićima priču od Pere Savinović napisao je Nikola Vidaković gdje navodi: "Svesni smo bili situacije u kojoj smo se nalazili i značaja našeg sela za odbranu srpskog 37 38

"Drinski", broj 8. maj 1994. str. 10.

Ibid, broj 10. septembar 1994., str. 16.

83

naroda u Podrinju. Zato smo se još 1991. godine počeli organizovati za odbranu. Poučeni tragičnim iskustvima iz prošlog rata, sada smo se na vreme naoružali, na čemu smo najviše radili Dragan i Nikola Spasojević i ja."

Pomenuti Dragan Spasojević je tada bio komandir stanice milicije u Zvorniku, kojeg pominju da je naoružavo Karakajce. Inače on je porijeklom iz Boškovića. Priča Pere Savinovića kroz dalji tekst se nastavlja sa osvrtom na ratna iskustva Boškovljana stečena po ratištima u Hrvatskoj: "U danima uoči rata i u samom početku, veliku pomoć u organizvanju sela za odbranu su pružili momci koji su ratna iskustva sticali na hrvatskom ratištu (Jovan Jokić, Goran Tešić, Aco Jovičić, Milan Kostić i Ranko Jokić su u Hrvatsku otišli kao dobrovoljci, dok su Zdravko Nikolić i Nebojša Milutinović ratovali kao pripadnici JNA)." 39 Vidaković je posebno istakao ratne dobrovoljce iz Crne Gore, koji su: "...zakoračili u sedmu deceniju života." A radi se o predratnim učiteljima Vladimiru Josipoviću i Branku Ščekiću, inače zaposlenim do izvršenja oružane aresije na RBiH u osnovnoj školi Sapna. Za poslove organizacije i pripremanje rata u Rastošnici bio je zadužen Milan Petrović - Pusula, o čemu su Milanu Pantiću za "Drinski" pričali Milorad Vasiljević iz Rastošnice, Sreten Todić iz Rožnja i Boško Miljić, u vezi s tim slijedeće: "Rat je kao zarazna bolest, teško se leči, a lako se prenosi.

Još dok su se vodile borbe u Sloveniji, a posebno u Hrvatskoj, u Rastošnici su shvatili da ni njih neće zaobići... Počeli su nabavljati oružje... U poslovima pripreme za odbranu sela u početnom periodu rata najvažniju ulogu je imao Milan Petrović - Pusula... Već Krajem februara došlo do prvih oružanih čarki." 40 Međutim, ova čarka koju oni pominju u februaru, kao prvu, nije riječ o prvom napadu na Goduš, nego se radi o drugom napadu sa distance, više kao provokacija s ciljem zastrašivanja.

Prvi oružani napad na Goduš od strane srpskih dobrovoljaca i rezervista jedinica JNA, desio se 17. oktobra 1991. godine. Taj oružani napad izvršen na Goduš od strane Srba, potvrdio je gore pomenuti Milan Petrović - Pusula na sastanku predsjedništava mjesnih zajednica; Goduš, Rastošnica i Skakovica, održanom 19. oktobra u područnoj osnovnoj školi Skakovica, gdje je ispred političke stranke SDS-a prisustvovao njen općinski predsjednik Branko Grujić, a ispred organa stanice Javne 39 40

"Drinski", broj 12. novembar 1994., str. 18.

Ibid, broj 15. februar 1995., str. 14-15.

84

bezbjednosti Zvornik, njen komandir Dragan Spasojević. Pusula se obratio nakon što je ušutkao Miću Markovića iz sela Sandići: "Ti bre burazeru ćuti, mi moramo reći svojim komšijama Godušanima istinu, da su bili napadnuti i to od naoružanih rezervista i dobrovoljca sa Hrvatskog ratišta, ali koji su došli iz sela Kukarići."

Dragan Spasojević je nakon toga pojašnjavao, da će teško biti otkriti napadače, s obzirom da su oni sa tuzlanske teritorije ističući, "da je slaba saradnja izmedju zvorničke i tuzlanske milicije, a zvornička milicija nema nadležnosti za vršenje istrage na tuzlanskoj opštini." 41 Milana Petrovića - Pusulu pominje u vezi sa naoružanjem i Vučković Vojin, u dopisu sudskim organima u Bijeljini povodom zakazanog suđenja za 19. 11. 2000. godine, napisanom u sedam kucanih stranica, a na prvoj sranici u vezi gore pomenutog piše: "Dana 04. 04.

1992. god. po naređenju p. pukovnika Jovanovića (CVB- Pančevo) dolazim na teren za Zvornik radi istraživanja sledećih radnji: Organizovana prodaja oružja - dugih cevi srpskoj i muslimanskoj veroispovesti od strane "samozvanog pukovnika Pusula" koji po naređenju predsednika SDS-a Brano Grujić prodavao oružje po ceni od 1400-2500 DM/kom., od čega se finansirao SDS i ratni profiteri iz G-7 (finansijski velikani ranijeg doba 1. Dragan Spasojević, 2. Momo Mandić, 3. Stevo Radić, 4. Jovo Mitrović - bivši poslanik, 1998. pobegao za Australiju, 7. Biljana Plavšić (sa predsednicima stranaka koje su se razvodnele iz bivšeg SDS). Istražne radnje koje se odnose na 34 lica koja su direktno učestvovali u prodaji oružja i time direktno prouzrokovali međunarodne sukobe u Semberskoj regiji, ostatak stradanja stanovništva vam je poznat. Izviđanje terena trajalo je do osamnaest časova 5. 4.

1992. god." 42 Oko priprema za ratnu okupaciju RBiH i pravovremenog obavještavanja srpskog stanovništva zaposlenog u inostranstvu, govori nam priča Milana Stanojevića, koji je tokom rata bio komandant Prvog bataljona u zvorničkoj pješadijskoj brigadi VRS, a koji je o tome ispričao novinaru Milenku Lazareviću: "Na neki mesec dana pre izbijanja sukoba, nalazio sam se na privremenom radu u inosranstvu. Kada sam 41 42

Sjećanja članova mjesne zajednice Goduš.

Dopis Vučković Vojina-Žuće, sudskim organima povodom zakazanog suđenja za 19.11.2000. godine. Dio njegova dopisa objavio i Dnevni avaz u toku mjeseca septembra 2005. godine.

85

čuo i dobio informacije da će doći do sukoba u našem području, iz istih stopa sam se vratio i priključio borbi za oslobađanje naših prostora i stvaranje slobodnih teritorija srpske opštine Zvornik. " 43 On dalje govori o nemjerljivom doprinosu kapetana Dragana Obrenovića, poručnika Ace Sekanića i Marka Pavlovića tokom napada na Zvornik. Dakle, dobijene informacije nisu mogle poteći iz čaršijskog naglabanja, kao povjerljive, nego takve informacije su mogle postojati unutar zatvorenog kruga vjernih i povjerljivih, koji su opet najpovjerljivijim dostavljane. O zločinu nad Bošnjacima izvršenom 3. 9.

1991. u Kravici, napisao je Drago Gajić slijedeće: "Kravica je bila jedan od bastiona srpstva u Podrinju i Birču,... Pola godine pre zvaničnog početka rata u "bivšoj" BiH muslimani iz okolnih sela oko Kravice pokušali su prkosno kroz Kravicu proneti zelenu zastavu i propevati njihovu pesmu uz pucnje iz automata. Ponosni Kravičani nisu se dali poniziti pa je dvojicu islamista stigla zaslužena kazna jer su život završili u Kravićkoj reci." 44 Novinar od "istine" naveo je samo brojku ubijenih Bošnjaka i mjesto gdje su završili, jer svjedok, odnosno izvršitelj tog zločina Rašo Milanović sasvim drugačije opisuje provokaciju Kravičana od strane Bošnjaka i nigdje ne pominje da su imali automate, a pogotovu da su pucali. Kapetan Miladin Mijatović u razgovoru sa Vojinom Krsmanovićem o pripremama SDS-a za rat je rekao: "Srpska demokratska stranka je pokrenula inicijativu i organizovala izradu planova za odbranu srpskog naroda. Tada sam se nalazio u svom rodnom selu Drinjači. Svi meštani, obrazovani i vični tom poslu okupili smo se u krizni štab."45 U daljem tekstu navodi kako je učestvovao u napadu na Zvornik: "Lično sam komandovao operacijom oslobađanja dijela Drinjače, uz pomoć pokojnog kapetana Miloja Stanoševića i njegovih 25 specijalaca. Dakle, pod njegovom komandom je izvršen zločin nad mještanima (102 čovjeka) Kostijereva. Svoju priču o pripremama za vođenje rata na prostoru RBiH još od polovine 1991. godine, ispričao je Vojinu Krsmanoviću major Mihajlo Galić, inače prvi komandant 3. bataljona Zvorničke pješadijske brigade VRS, gdje uz 43

"Drinski", broj 6. maj 1994., str. 12.

"Drinski", Ibid, broj 8. juli 1994., str. 12. Uporedi sa izjavom aktera događaja Raše Milanovića, fusnota 25.

45 Ibid, broj 9. avgust 1994., str 8.

44

86

ostalo navodi: "Polovinom 1991. godine, kada je shvaćeno da je neophodno izvršiti mobilizaciju i organizaciju srpskog naroda. ...sa aktivistima ovog naroda aktivno sam se uključio u organizaciju i formiranje jedinica koje će se oružano suprostaviti muslimanima,... " 46 Redakcijski novinar Milan Pantić opisujući selo Pilicu i njeno organizovanje priprema za rat napisao je slijedeće: "Nikome od stanovnika ovoga sela rat nije bio potreban, jer su imali sve što im je trebalo. U selu su živeli samo Srbi. Čak su i sva sela s kojima se graniče isključivo srpska. Ipak su se krajem 1991. godine svi odazvali na mobilizacijski poziv. Meštani ovoga i nekoliko susednih mesta su činili bataljon JNA u sklopu Bijeljinske brigade. Kasnije je bio lociran u Branjevu. Razvoj događaja je bio takav da se videlo da će do rata ipak doći. Niko nije bio spreman za rat, ali je postojalo neko iskustvo, stečeno u toj jedinici, koje je dobro došlo u narednom vremenu. Borci iz Pilice su učestvovali u oslobađanju Bijeljine, Zvornika i Brčkog. Njih trinaest je bilo predviđeno za diverzantsku akciju na brčanskom ratištu... Deo jedinice JNA, stacionirane na Branjevu, po početku rata je priključen zvorničkom odredu, a ostali stavljeni pod komandu Rejonskog štaba za Pilicu i Lokanj,.. Komandant je bio kapetan Obren Marković, a zamenik Dragan Tejić." 47 Uporedo sa raspoređivanjem pješadijskih jedinica duž rijeke Drine u sjeveroistočnoj Bosni i masovnog naoružavanja srpskog stanovništva po gradovima i selima, svrstanog u tzv. “srpsku TO“, pod kontrolom SDS-a bile su i komande JNA, čije su operativne jedinice istovremeno utvrđivale početne pozicije zaposijedanja položaja uz Drinu. U prvom zamahu nastojale su brzim pokretom da preuzmu kontrolu i uspostavu mostobrana u trouglu Zvornik – Tuzla – Brčko, a ujedno da ostvare efikasan i brz prodor s ciljem potčinjavanja cijele BiH. Upravo takav zadatak je imala 4. oklopno - mehanizovana brigada, sa komandnim mjestom u Dubravama i isturenim bataljonskim jedinicama razmještenim u ovom trokutu. Takav raspored je imao i tenkovski bataljon lociran u Čelopeku sa razvijenim četama uz rijeku Drinu, koji je još od februara 1992. preuzeo kontrolu i blokadu grada Zvornika, kontrolišući put Zvornik - Bratunac - Vlasenica, Zvornik - Tuzla i Zvornik - Bijeljina, odnosno presijecanje i kontrolu svih putnih komunikacija koje grad povezuju sa okolnim selima i naseljima.

46 47

Ibid, broj 11. oktobar 1994., str. 16.

Ibid, broj 11. oktobar 1994., str. 22.

87

Organizovanje priprema za okupaciju zvorničke općine, opisuje Vojin Krsmanović po priči vođenoj sa kapetanom Draganom Obrenovićem, aktivnim sudionikom pripreme, organizovanja, komandovanja i izvršenja okupacije grada Zvornika i dijelova općine Zvornik, a koji je govoreći o svom ratnom putu po Sloveniji i Hrvatskoj i dolasku u Zvornik uz ostalo rekao: "Jedinica kojom sam komandovao došla je u Zvornik februara 1992. godine sa aerodroma Dubrave kod Živinica. Zadatak koji sam dobio bio je da se po svaku cenu sačuvaju mostovi na Drini, hidrocentrala, a u slučaju kulminiranju sukoba da se zaštiti industrijska zona Karakaj." Bošnjaci su bili iznenađeni takvim postupkom JNA: "Njih je naročito iznenadio i u nekom smislu pokolebao dolazak tenkova, tako da samim postavljanjem jedinica (jedna jedinica na hidrocentrali, jedna na mostu i jedna u Čelopeku) izvršeno je grupisanje za najbolje izvršenje zadatka. Time je Zvornik praktično bio podeljen na tri dela. Divič je bio odvojen od Zvornika, a Zvornik od industrijske zone." Dakle, iz ovoga proizilazi da je Zvornik potpuno bio opsjednut još u februaru 1992. godine. O sastanku u vezi izdvajanja Srba iz općine Zvornik u samoproglašenu "Srpsku opštinu Zvornik" i dogovora sa Bošnjacima zakazanom u općinskoj zgradi, on kaže: "Na moje veliko iznenađenje zakazani sastanak nije se održao tu, nego u hotelu "Jezero" u Malom Zvorniku." Pošto se uputio i stigao u Mali Zvornik, za taj svoj dolazak i susret sa Bošnjačkim učesnicima kaže: “Napokon sam došao u hotel "Jezro" tamo je bila skupljena sva elita predvođena Pašićem, Juzbašićem i Izetom Mehinagićem. Ovaj poslednji je povlačio mnoge konce iz senke."

Kad govori o oficirima JNA srpske nacionalnosti on za njih kaže: "Svima nama koji smo bili na komandnim mestima jasno je bilo da nema više govora o nekoj zajedničkoj Jugoslaviji i da treba napraviti ili zajedničku srpsku državu ili savez srpskih država gde god Srbi žive."

Obrazlažući svoje viđenje o svom doprinosu zalaganja za srpske države on kaže: "Možda sad još energičnije i preciznije, s obzirom na nova iskustva od skoro dve godine rata u bivšoj BiH. Mislim da ipak što se tiče ne samo naoružavanja nego i samog svog prisustva moja jedinica je odigrala krupnu ulogu." 48

48

"Drinski", broj 3. februar 1994., str. 4.

88

Dakle, krupnu ulogu je ova jedinica JNA imala u naoružavanju Srba za potrebe okupacije Bosne, kao što su imale i sve jedinice locirane na prostoru širom Bosne i Hercegovine, a komandnom kadru je bilo odavno jasno da nema više Jugoslavije i da će od nje biti samo srpska država, a Bosna je morala biti po volji srpskog naroda, onako kako je Karadžić rekao 14. oktobra 1991. godine na Skupštini Bosne i Hercegovine u Sarajevu. To je bio samo izgovor srpskih poslanika za napuštanje Parlamenta, i da su poodavno bile pripremljene zločinačke namjere prema Bosni i Hercegovini, što se vidi i iz razgovora Slobodana Majka Pavlovića sa Markom Lopušinom, kojem je ispričao sjećanja prilikom postavljanja kamen temeljca za početak izgradnje mosta preko rijeke Drine, te njegovom prvom susretu sa Radovanom Karadžićem, gdje kaže: "Predsednika Republike Srpske sreo sam prvi put 14. jula 1991. godine u Badovincima kada smo postavljali kamen temeljac na most preko Drine. Došao je sa suprugom i sa doktorkom Biljanom Plavšić, koju sam, takođe, tada prvi put video..."

Lopušina dalje piše: "Sećajuć se tih dana, Slobodan Pavlović je zabeležio u svoju autobiografiju: "Mira i ja smo na ručku sedeli zajedno sa Radovanom Karadžićem i njegovom Ljiljom. U takvim prilikama ne može mnogo da se govori, posebno ne o ozbiljnim stvarima. Ipak mi smo razmenili neka mišljenja o tome kako mi Srbi iz rasejanja možemo da pomognemo srpski narod u Republici Srpskoj. Rekao sam tada doktoru Karadžiću: - Ja sam srećan što vidim da je srpski narod u Republici Srpskoj složan. To je razlog zašto sam odlučio da idem do kraja, da napravim most za naš narod. Doktor Radovan Karadžić mi je odgovorio: -Srpska sloga našem narodu je najvažnija. Razmišljam da napravim jednu nezavisnu srpsku državu, Republiku Srpsku i da je ujedinimo sa Republikom Srpskom Krajinom u novu državu, kojoj bi dao ime Zapadna Srbija. U drugoj fazi razvoja ove države radilo bi se na ujedinjenju sa Srbijom i Crnom Gorom u jednu jedinstvenu državu srpskog naroda na Balkanu. Mogu sa svojim advokatima da izradim nacrt Ustava Republike Srpske i Zapadne Srbije, koji bi omogućio da takva srpska zemlja postane moderna i efikasna država. Radovan Karadžić je sa oduševljenjem prihvatio moj predlog. - Odlično Pavloviću."

O daljim aktivnostima iz gore pomenutih dogovora Lopušina piše: "U međuvremenu, Mira i Slobodan Pavlović sa svojim advokatima, Amerikancima i poslovnim partnerima najmanje desetak puta su se susretali i razgovarali sa doktorom Karadžićem. Naredne godine sreli su 89

se na Crnoj Bari. Zajedno su kosili jednu livadu. Bilo je to u leto 1992. godine."49 Dakle, Marko Lopušina navodi zabilješke iz zapisane autobiografije Slobodana Pavlovića od 14. jula 1991.godine, što znači da su aktivnosti nacrta Ustava RS otpočeli od toga perioda, uporedo sa ratnim pripremama za realizaciju kreiranja te, kako kažu "Zapadne Srbije". Politička i vojna sprega protiv Republike Bosne i Hercegovine vršena je na svim nivoima, što se vidi i iz naredbe Radovana Karadžića upućene, svim Sekretarijatima za narodnu odbranu 21. septembra 1991. godine, koju navodi Ćamil Huseinbašić u knjizi "Odbrana od agresije", čiji sadržaj glasi: "U presudnom trenutku za srpski narod NAREĐUJEM: -Da naše oslobodioce - jedinice iz Srbije i Crne Gore pomognete uključivanjem naših dobrovoljaca, da ih materijalno i moralno podržite u misiji stvaranja Saveza Srpskih država.

-Da u SNO SAO Krajina, Romanija i Sjeveroistočna Bosna iz svojih redova eliminišete ustašoidne i druge muslimanske elemente koji ometaju uspostavljnje jedine pravedne Srpske vlasti u Svesrpskim zemljama. U slučaju suprostavljanja ovim pravednim i humanim težnjama Srpskog naroda budite nemilosrdni (oko za oko - zub za zub). U vezi stim aktivirajte prijeke sudove." 50 On također, navodi zahtjev, predsjednika Srpske demokratske stranke proslijeđen 28. 09. 1991. godine Sekretarijatima za narodnu odbranu koji sadrži: “Tražimo da nas hitno informišete o svim slučajevima šverca oružja koje je dobiveno od JNA za naše dobrovoljce i druge srpske vojne jedinice; Posebno nas interesuju slučajevi gdje je to oružje dospjelo u ruke naših vječitih neprijatelja Muslimana i Hrvata.

Naređujem da objektivno informišete o tome s obzirom da će stručne ekipe SSUP-a i SSNO, a na čelu sa Vasiljević A; Vukosavljević D; i Đurđevac V. takođe podnijeti informacije o tome. Za sva bliža uputstva u vezi sa ovim obratiti se članovima SDS-a koji su bili nosioci naoružavanja Srpskog naroda; Karadžić, Tintor, Veselinović, Savčić, Kojić, Ačić, Radić i drugim koji su uložili ogromne napore da zajedno sa JNA naoružaju i zaštite naš napaćeni narod i spreme ga za odsudnu

49 50

Marko Lopušina, Najtrženija srpska glava, Niš 2002. str. 76-78 Ćamil Huseinbašić, Odbrana od agresije, Tuzla, 1995., str. 36

90

bitku." 51 Naoružavanjem srpskog naroda, proizašla je prijetnja ratom, od strane Radovana Karadžića, koja je bila uperena prvenstveno protiv Bošnjaka. Apsolutnu podršku pružili su srpski delegati SDS-a i SPO-a, koji su odmah napustili mjesta delegata iz republičke Skupštine Bosne i Hercegovine, uz izgovor tobožnje nemogućnosti usaglašavanja političkih pitanja. Nakon deset dana 24.10.1991. godine osnovali su jednonacionalnu Skupštinu iz koje je odmah upućen poziv za održavanje plebiscita srpskog naroda u BiH i određen datum održavanja 19.11.1991. godine. Uporedimo vrijeme privođenja rata u Hrvatskoj i dostignute srpske rezultate u tom ratu. Polazeći od ocjene dostignutih mogućnosti za postizanje srpskih ciljeva u Hrvatskoj i procjene priznavanja od međunarodne zajednice u korist Srba, krnje Predsjedništvo SFRJ na sjednici održanoj 22. oktobra 1991. godine usvaja prijedlog generala Kadijevića sa slijedećim sadržajem: "-Što pre jasno definisati i praktičnim merama oživotvoriti opredeljenje svih koji su za očuvanje jugoslovenske države od naroda koji to žele i njihovih legitimnih predstavnika. Uporedo s tim izvršiti transformaciju JNA u oružanu snagu Jugoslavije koja će opstati.

-Delu zemlje koji je spreman da ostane u Jugoslaviji, odmah izvršiti mobilizaciju vojnih obveznika i jedinica u skladu s operativnim potrebama JNA." 52 Koje su to potrebe nije navedeno i zašto će služiti, ako je već bilo planirano da se prekine rat u Hrvatskoj i da taj prekid nadziru mirovne snage UN-a, čiju je ideju kako navodi Nikola Čubra "dalo Predsedništvo SFRJ u Informaciji koju je 14. novembra 1991. dostavilo Skupštini SFRJ" 53 Šta znače te operativne potrebe, kada se zna da JNA operativno ne pokriva dvije odvojene republike i da je dio snaga uvećan na ostalom prostoru Jugoslavije, na osnovu povlačenja snaga i sredstava iz Slovenije i Hrvatske. Umjesto da se smanjuju snage iz operativnog sastava, krnje predsjedništvo prihvata enormnu popunu sa novom mobilizacijom rezervista i povrh toga ojačava dobrovoljačke jedinice svrstavajući ih u redove JNA. Zar to nije očit plan za nastavak rata u ostatku okrnjene 51

Ibid, str. 37.

Nikola Čubra, navođ. djelo, str.170 53 Ibid, str. 173.

52

91

Jugoslavije uperenog na okupaciju Bosne i Hercegovine, s ciljem potpunog utemeljenja velike Srbije, do linije razdvajanja postignute u ratu sa Hrvatskom, a koju su obezbjeđivale mirovne snage UN-a. Odluke SDS-a u BiH potpuno su iskoordinirane sa politikom ostatka članova u predsjedništvu SFRJ sa predsjednikom Srbije i Generelštabom JNA, s ciljem podrške provođenja politike SDS-a, milom ili silom nad Bosnom i Bosancima. Takva osiljena politika iskoordinirana je od najviših političkh i vojnih nivoa do najniže društvene ćelije mjesne zajednice i sa najnižom vojnom formacijom JNA. U duhu takve politike su bile i odluke na nivou općina, da se odvoje i organizuju u srpske općine, što se može vidjeti iz odluke o osnivanju srpske općine Zvornik. Naime 27.12.1991. godine od strane srpskih odbornika u općini Zvornik donešena je odluka o osnivanju srpske općine Zvornik, a donešena je pozivanjem na „član 118. Ustava SFRJ (službeni list SFRJ, broj 9/74), člana 2. Odluke o teritorijama opština, mjesnih zajednica i naseljenih mjesta u BiH koje se smatraju teritorijom Savezne države Jugoslavije od 21.11.1991. godine i člana 4. Uputstva o organizovanju i djelovanju organa Srpskog naroda u BiH u vanrednim okolnostima od 19.12.1991.godine. "Skupština srpske opštine Zvornik", na sjednici održanoj dana 27.12.1991. godine donijela je "Odluku o osnivanju srpske opštine Zvornik". Na ovoj skupštini izabran je za predsjednika "Skupštine srpske opštine Zvornik", "Skupština Srpske opštine Zvornik" donijela je 15.03.1992. godine odluku o proglašenju "Srpske opštine Zvornik". (Prilog br. 3.)

Također, ovog dana je donešena odluka o udruživanju srpske opštine Zvornik u regije "Majevica-Semberija i Birač", a u članu 6. stoji: "Skupština Srpske opštine Zvornik iz reda svojih odbornika bira 8 kandidata za odbornike Skupštinske regije". Protokolisano pod „broj: 01-023-240/92 , Zvornik 15. 03. 1992. godine ."

Interesantna je odluka donešena na osnovu člana 35. statuta "Srpske opštine Zvornik", u kojoj stoji "O zabrani prometa nepokretnosti" u čijem članu sedam piše: "Nepokretnosti na koje imaju pravo svojine pripadnici Srpskog naroda na području opštine ne mogu se prodavati i prenositi pripadnicima drugih naroda." Protokolarni broj odluke je 01023-244/92., u čijem je potpisu Jovo Mijatović. Dakle, osnivanje "Republike srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, autonomnih oblasti, i srpskih opština" preduhitrilo je svaku političku težnju ostalih naroda u R BiH u rješavanju zajedničkih ciljeva o mirnom rješavanju svih bitnih 92

pitanja neophodnih za življenje na istom prostoru. Srbi su samo slijedili svoj plan i ne osvrćući se na druge, koje su već unaprijed osudili kao tobožnje vjekovne neprijatelje, čekajuci bilo kakav izgovor da otpočnu sa okupacijom Republike Bosne i Hercegovine. Iz predočenih podataka se može spoznati, da njihov izgovor na referendum od 1.3.1992. i priznavanje nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine od strane Europske Unije 6.4.1992. godine, ne može biti opravdan povod za početak agresije na RBiH. Da su JNA i SDS na prostoru RBiH bili spremni za početak agresije i okupacije, iz čije spremnosti se očekivao samo dati ugovoreni signal za početak oružanog rata da se vidjeti i iz zahvale Petra Jankovića iz Dubnice kod Kalesije upućene ministru Ostojiću 23. 03. 1992. godine čiji sadrzaj glasi: "Poštovani ministre, situacija u Kalesiji je složena i nepredvidiva. Srpski narod se zahvaljuje na materijalnoj podršci u ovim teškim danima. Mi viđosmo ko je vera a ko nevera. Političke i strateške odluke se usaglašavaju sa komandom korpusa i 4. oklopne brigade. Ja vam želim srećan rad na stvaranju srpske države BiH. Sva obaveštenja šaljite na faks 075631850." (Prilog br. 4.) Imajući u vidu, da su komande JNA dale borbenu uzbunu svojim jedinicama „04.04.1992.“ i da je krizni štab "Srpske opštine Zvornik" dao naređenje za izvršenje borbene mobilizacije jedinica "TO Srpske opštine Zvornik", to nam dokazuje da je borbena uzbuna snagama JNA i srpskoj TO izvršena koordinirano dva dana prije 6. aprila 1992. godine.

O tome nam svjedoče mnoge predočene činjenice, a jedna od njih je i izjava Vučković Vojina zvanog "Žućo" data 6.8.1992. godine službenom licu u Stanici javne bezbjednosti Bijeljina u kojoj stoji: "Dana 04.04.1992.godine dolazim u Mali Zvornik u hotel Jezero zajedno sa Zoranom Rankićem,Miroslavom Bogdanićem (Bogdanović m.p.) i još jednim borcem kojem se ne sjećam ime na sastanak sa Markom Pavlovićem jer mi se taj čovjek tako predstavljao. Na tom sastanku Marko Pavlović je nama iznio problem da ubrzo će doći do sukoba u Zvorniku i od nas je tražio pomoć u ljudstvu s tim da bi on obezbjedio naoružavanje za ljude koje mi dovedemo ispred Srpske radikalne stranke na čelu sa Zoranom Rankićem. Nakon ovog sastanka u hotelu Jezero vlasnik firme Cer promet iz Zvornika Drago Mićić odveo nas je u sjedište te firme da nas upozna sa ostalim članovima kriznog štaba. Tu se nismo dugo zadržavali sat - dva vremena gdje smo dogovorili koliko ćemo ljudi dovesti. Tu smo dogovorili i vrijeme kada bi trebali doći u Mali Zvornik sa ljudima. Nakon dva dana svi smo se opet 93

sastali i vršili dogovor šta treba činiti ako dođe do rata. Rat me je i oružani sukob zatekao u Zvorniku. Kao borac i vojnik učestvovao sam u oslobađanju Zvornika, Kule grada kao i Kalesije i ostalih mjesta..." 54 U izjavi datoj 2.8.1992. godine u SJB Bijeljina od strane Kerkez Dragana sin Mirka i majke Zore, rođene Knežević, rođen 25.4.1962. godine u Bačkoj Palanci, Republika Srbija, nastanjen u Rumi, ulica Nušićeva broj 12. Ruma, pored ostalog glasi: "Negdje u početku aprila u večernjim beogradskim novostima, pročitao sam jedan proglas u kome Šešeljeva stranka apeluje i traži Srpske dobrovoljce,koji bi dobrovoljno išli u Bosnu i stavio sam se na raspolaganje Srpskih oružanih snaga.

Pošto mi je otac iz Bosne i u Sarajevu imam dosta familije, otišao sam sa grupom od 10 dobrovoljaca do Loznice, a potom se sa istim ljudima na čelu sa komandirom Simom Bogdanovićem, prebacujemo preko mosta u Karakaju u Bosnu. Prelaskom na područje Bosne upućeni smo u štab koji je bio lociran u radnoj organizaciji "Alhos" u blizni benzinske pumpe na domak Karakaja."

On dalje govori da su se na raspored javili kod nekog majora Peje, jednog od Arkanovih stariješina. Također, kaže da je ta njegova grupa zadužila: 1 puškomitraljez, 1 automatsku pušku i 8 poluautomatskih pušaka sa po jednim borbenim kompletom municije, te da su raspoređeni na položaj u blizini Stanice milicije u Zvorniku, a nakon borbi u Kalesiji navodi: "Ja sam od neprijateljske granate vozeći kamion natovaren municijom, prema Kalesiji ranjen u blizini sela Miljanovci. " 55 Dakle, obojica pominju da su bili sa Simom Bogdanovićem tokom priprema za napad na Zvornik. U svojoj izjavi datoj 03.08.1992. godine datoj u prostorijama SJB Bijeljina „ovlaštenim radnicima MUP-a Srpske Republike BiH“ Miletić Darko od oca Miodraga i majke Višnje rođene Simić, rođen 18.9.1972. godine u Šapcu, a nastanjen u Koceljevu dao je slijedeću izjavu: "Početkom rata u Bosni, odnosno početkom ratnih dejstava u Bijeljini lično sam učestvovao u "Arkanovim" jedinicama i nisam se duže zadržao u Bijeljini od 3.dana. Poslije završene akcije u Bijeljini sa jedinicom sam otišao u Zvornik."56 Dalje navodi da se 11.4. vratio sa jedinicom u Erdut i da je ponovo došao u Zvornik i bio 54 55 56

94

Prepis iz kopija izjava datih u mjescu augustu 1992., u SJB Bijeljina.

Prepis iz kopija izjava datih u mjescu augustu 1992., u SJB Bijeljina.

Ibid.

raspoređen kod „Žuće“, koji ga je postavio za komandira izviđačkog voda. I Kovačević Siniša rođen 12.9.1970. godine u Okučanima, općina Slavonski Brod, sin Milenka i Marice Dragulj dao je izjavu 2.8.1992. godine u SJB Bijeljina ovlaštenim radnicima: "Od 10.04. 1992. godine nalazim se na ratištu u Srpskoj Republici BiH tačnije u mjestu Zvornik.

Odmah po dolasku u Zvornik raspoređen sam u jedinicu Sime Bogdanovića koji je navodno vođa neke četničke formacije." 57 Ovo je samo dio izjava koje su dali pripadnici jedince "Žute ose", odnosno "Igor Marković", koja je vršila nezapamćen teror zajedno sa drugim jedinicama JNA i srpske TO Zvornik tokom 1992. godine nad bošnjačkim stanovništvom na prostoru općina Zvornik i Kalesija, koje potvrđuju činjenicu da se agresija na RBiH planirala u svim političkim partijama Srbije i SDS-u iz BiH, koordinirano sa JNA, te raznim vojnim i policijskim dobrovoljcima iz reda srpskog naroda Srbije, Bosne i Hercegovine i Hrvatske. Marko Lopušina u knjizi "Tajni ratnici eks Jugoslavije" na strani 18. u podnaslovu "Srpski tajni ratnici" napisao je: "U razgovorima za „Gvardijan“ Branislav Vakić bivši paravojni komandant i visoki član Miloševićeve koalicije opisao je kako je mala grupa tajnih policajaca pod direktnom Miloševićevom kontrolom upravljala tajnim prljavim ratom,naoruzavajući hiljde osuđenika šaljući ih u Hrvatsku i Bosnu.Od aprila 1991. pa sve do završetka rata krajem 1995. godine paravojne grupe, kao što su srpski četnički pokret i Arkanovi „Tigrovi“ su sprovodile ubilačke pohode etničkog čišćenja i pljačke na velikom delu bivše Jugoslavije. Konce je iz senke povlačila mala grupa iz odelenja za državnu bezbednost Ministarstva za unutrašnje poslove Srbije, potpuno lojalnih Miloševiću koji ih je na ta mesta i postavo. U samom MUP-u Srbije oni su bili poznati kao „vojna linija."

Tri ključne Figure u "vojnoj liniji" odgovorne za naoružavanje i obuku pripadnika paravojnih jedinica su Radovan Badža Stojčić, Frank Frenki Simatović i Mihalj Kertes. U maju 1991. godine se Vakić sastao sa badžom i Frenkijem u istočnoj Slavoniji i od njih dobio oružje. Od januara 1993. godine sa nijma je u zajedničkoj akciji pod jednom komandom napadao na Skelane i Srebrenicu. Frenki je komandovo četnicima u istočnoj Bosni i vršio ulogu prenošenja rata iz Hrvatske u 57

Prepis iz kopija datih izjava u mjesecu augustu 1992. službenom licu SJB Bijeljina.

95

Bosnu, sa Arkanom i kapetanom Draganom (Dragan Vasiljković) komandantom "Knindži"."

U istoj knjizi na 15. stranici Marko Lopušina opisuje Frenkija: "Franko Simatović Frenki rođen 1954. godine u Beogradu, završio školu unutrašnjh poslava u Zemunu i pohađao fakultet ONO i DSZ, organizator i osnivač specijalnih tajnih srpskih policijskih snaga, bio komandant specijalne jedinice MUP-a Srbije." Branislav Vakić poluvojni komandant specijalne tajne srpske policije za "Gvardijan" je izjavio, kako je mala grupa tajnih srpskih policajaca pod direktivom Miloševića upravljala tajnim prljavim ratom u Hrvatskoj i Bosni. Od aprila 1991. godine pa sve do završetka rata 1995. g. te policijsko vojne grupacije kao što su Srpski četnički pokret, Tigrovi, Mice, Žute Ose, Beli orlovi, Crvene beretke, Knindže, Panteri, Sove, itd. sporovodile su ubilačke pohode etničkog čišćenja, masakra i pljačke protiv nesrpskog naroda na prostoru eks Jugoslavije. U samom MUP-u Srbije bili su poznati kao "vojna linija". Nikola Čubra o okupaciji Bosne od JNA i srpskih jedinica kaže: "...,jedinice JNA u sadejstvu s teritorijalnom odbranom iz opština s pretežno srpskim življem, relativno brzo su oslobodile veći broj naseljenih mesta ...-na kraju što je najvažnije deo vojnog rukovodstva..., u saradnji sa ostalim nadležnim organima, bio je nosilac organizacionog, tehničkog i kadrovskog formiranja Vojske Republike Srpske." 58 U završnim razmatranjima Nikola Čubra o uzrocima raspada Jugoslavije kaže: "Logično je da su dominantni bili srpski i hrvatski nacionalizmi. Od odnosa Srba i Hrvata, kao dva najbrojnija naroda, u mnogome je zavisilo ponašanje i ostalih nacinalnih manjina koji su živeli u bivšoj Jugoslaviji. Muslimani bi vrlo teško, a verovatno nikad nametnuli rat Srbima u Bosni da nisu ušli u koaliciju sa Hrvatima." 59 Ovdje je očito tačna konstatacija da Bošnjaci (kako kaže N.Č.

"Muslimani") ne bi nikad nametnuli rat Srbima, međutim nije tačno da su rat (kako on želi prikazati) bilo kome nametali Bošnjaci, a posebno ne u koaliciji sa Hrvatima protiv Srba.

Njemu je logično, da je naoružanje od TO BiH bilo pod kontrolom JNA i što je to oružje zajedno sa dijelom naoružanja JNA podijeljeno Srbima, jer navodi: "...jedinice JNA u sadejstvu s teritorijalnom 58 59

96

Nikola Čubra, Vojska i razbijanje Jugoslavije, str. 199.

Ibid, str. 207.

odbranom iz opština s pretežno srpskim življem, relativno brzo su oslobodile veći broj naseljenih mesta..."

Nigdje nije spomenuo koncetraciju "Muslimanske" vojske ni u pripremama, a niti u nametanju rata kako to želi predočiti. Svakom vojniku trebalo bi biti jasno, da bez koncetracije snaga i sredstava na nekom prostoru nema prijetnje miru, a pogotovu nema nametanja rata.

Gore navedeno pobija njegovu tvrdnju i on je svjestan toga, ali uprkos tome, nastoji da svojim pisanim radom doprinese u stvaranju iskrivljene historije, koja će ponovno izazvati njegovu želju za klanjem, silovanjem i pljačkanjem Bosne i Bosanaca, bez razlike na religijsko, nacionalno i političko uvjerenje. Pojačanu koncetraciju snaga i sredstava na prostoru općine Zvornik od strane JNA, osim zabilježenog sjećanja Dragana Obrenovića kapetana JNA pod čijom komandom je bila oklopno mehanizovana jedinica na tom prostoru, potvrđuje i telegramom upućen zahtjev komandanta 17. korpusa JNA general - majora Save Jankovića upućenog pod brojem, str.pov. broj 11/43-477 od 10.4.1992. godine, komandi Druge vojne oblasti slijedećeg sadržaja: "zahtevamo da dana 11.04.1992. godine u 09,00 časova dejstvujete sa lba po Kuli u Zvorniku.

Dejstvo zahtevamo kako bi neutralisali snage koje dejstvuju po našim jedinicama koje brane mostove na reci Drini." (Prilog br. 5.) I Dragan Gotovac predratni radnik suda u Zvorniku i komandant 2. bataljona Zvorničke brigade u početku rata, potom glavni i odgovorni urednik lista "Drinski" i naposljetku istražni i javni tužilac u sudu Zvornik, o okupaciji Zvornika kaže: "Otkako Srbi zvornički uz pomoć JNA i srpskih dobrovoljaca, oslobodiše «Vrata Bosne» kako su davno nazivali Zvornik ... Sutra je već epohalno delo od najvišeg strategijskog značaja u svakom pogledu, za buduću veliku srpsku državu i verovatno jednu od najvećih pobeda koju su Srbi izvojevali u ovom ratu." 60 Iz zaključka, Srpske Demokratske Stranke, Opštinskog odbora Zvornik, zaključenog 22.12.1991. godine, pod rednim brojem 01-08/91 se vidi ko je bio nosilac priprema i organizacije okupacije općine Zvornik, a i koje se mjere predostrožnosti sa tim trebaju poduzeti. (Prilog br. 6)

60

"Drinski", broj 3. februar 1994. str. 4-5.

97

Nakon naređenja za uzbunu i mobilizaciju 05.04.1992. godine (Prilog br. 7.), taj Krizni štab je na sjednici održanoj 06.04.1992. godine donio: "Odluku O proglašenju ratnog stanja na području srpske opštine Zvornik u čijoj tački 1. se proglašava ratno stanje na području srpske opštine Zvornik" (Prilog br. 8.)

Uz predočene navode iz srpske štampe i literature, vidi se da je bila veoma dobro sinhronizovana aktivnost, svih političkih i vojnih činilaca u pripremama i organizovanju snaga i sredstava za istovremeno izvršenje početka agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu. Svi pokušaji i zvorničkih Bošnjaka nisu urodili plodom, da uspostavom dijaloga sa planerima rata, otvore vrata mirnom putu rješavanja kritičnih pitanja izbjegavanja očite ratne katastrofe, naprotiv ultimativno su odbijeni i dovedeni pred svršen čin zahtjevu podređivanja sili nasilja, što potvrđuje svojom izjavom za “Drinski” jedan od ključnih zagovarača rata kapetan JNA Dragan Obrenović, i član pregovaračkog tima ispred srpske strane, a koji o tome kaže: "Napokon sam došao u hotel "Jezero". Tamo je bila skupljena sva elita pedvođena Pašićem, Juzbašićem i Izetom Mehinagićem.

Ovaj poslednji je povlačio mnoge konce iz senke. Bio je prilično rečit čovek i lični prijatelj tadašnjem komandantu 17. korpusa generalu Savi Jankoviću. Ja sam shvatio da još uvek ništa nije bilo jasno jer je na tom sastanku rukovodstvo SDA pristalo da muslimani uđu u JNA ,da JNA zaštiti Zvornik, videli su da je vrag odneo šalu i od uslova koje sam im ja postavio jedan je bio da se vrati tenkovska jedinica koja je po naređenju generala Jankovića,… poslata u Bijeljinu. Ja sam to shvatio i otvoreno rekao da Mehinagić iskoristi prijateljstvo s Jankovićem i da vrati tu jedinicu i bila je vraćena. Sutradan je meni rečeno da idem na Šepak po nju. Ta četa je odigrala prilično značajnu ulogu jer je bila na raskršću na Capardama." 61 Iz faksimila telegrama upućenog 08.04.1992. godine u 16. sati i 21 minutu generalu Savi Jankoviću, od strane Izeta Mehinagića, vidi se njegovo zalaganje kod Jankovića, gdje ga moli da spriječi masakr u Zvorniku. (Prilog br. 10.)

61

98

"Drinski", broj 3. februar 1994., str. 4-5.

Ovaj posljednji vapaj zvorničkih Bošnjaka bio je sasvim opravdan način općeg mišljenja kod svih Bošnjaka, da JNA baštini svijetle tradicije Titovih partizana i da će se pridržavati tih principa u preduzimanju mjera na zaštiti zvorničkog stanovništva i spriječavanju izvršenja bar brutalne sile i nasilja nad stanovništvom i gradom. Bošnjaci nisu mogli prihvatiti ni pretpostavku, a pogotovu zaključak, da je JNA ta oružana sila pod čijim vođstvom je isplanirana, organizovana i kontrolisana priprema za okupaciju grada i progona, pljačke i pokolja Bošnjaka. Na ovaj bošnjački vapaj general Janković je umjesto svijetlih tradicija Titovih partizana, odgovorio tradicijom moralnih principa Stevana Mljevića i akcijom četničkih formacja Draže Mihajlovića izraženom 11.04.1992. godine u zahtjevu Drugoj armijskoj oblasti, odnosno njenom komandantu Milutinu Kukanjcu da odobri upotrebu i dejstvo LBA jedinica po Bošnjacima izbjeglim na Kula grad, kako bi ih protjerao i udaljio od grada Zvornika i rodne grude. Kadrovska politika komandnog kadra nije razmišljala, a pogotovu brinula za tardicijom Titovih partizana, a ta tradicija je iznevjerila sve internacionalce jer je u punom značenju omogućila četničkim sinovima da postanu njena glavna rodoljubiva snaga. Dake, Bošnjaci nisu znali ili htjeli shvatiti, da planski podmetnuti ili nametnuti rat se nije mogao izbjeći, jer su srpske i hrvatske zaraćene strane nastojale, da po svaku cijenu svoj međusobni sukob prebace na Bosnu i Hercegovinu, srpska strana radi osiguranja ostvarenog cilja u Hrvatskoj sa kojim je trebala izvršiti spoj planiranog velikosrpskog prostora, a hrvatska strana da zbaci ratni teret sa svojih leđa i preturi ga na leđa Bosne i Hercegovine.

Uz sve pomenuto treba napomenuti mišljenje Slobodana Inića: "Da srpsko rukovodstvo nije imalo u planu koncepciju velike Srbije niko ne bi htio ni mogao da ruši Jugoslaviju. Pogotovo što je ona imala na svojoj strani vojni vrh JNA, koji je takoreći sve borbene potencijele usmjerio da se taj cilj ostvari u što kraćem roku i međunarodna zajednica dovede pred svršen čin." 62 O srpskoj odgovornosti za proizvođenje rata najbolje je rekao general pukovnik JNA u penziji Gojko Nikolić: "Kada je reč o srpskoj odgovornosti, onda valja reći da najtežu snose vlastodršci, ali i sam srpski narod, jer je izglasao poverenje pokretačima i sprovodnicima velikosrpske ekstremnističke, ratoborne, osvajačke strategije.Odakle 62

Slobodan Inić, Naučno lupanje šakom, Borba, 26.08.1993. godine 99

oružje, oprema, gorivo, hrana i sve drugo što je potrebno dobrovoljaškoj paravojsci?" 63 JNA spremna na izvršenje agresije na BiH i pod njenom komandom naoružani srpski narod predvođen SDS-om, toliko su se bili pouzdali u "ratnu sreću" da ih nikakvi sporazumi nisu mogli odvratiti od planiranog rata. O tome je M. Lazović u članku "Zapis u ekspres loncu" između ostalog napisao: "Kada je Karadžić pred rat rekao klubu poslanika SDS u skupštini BiH da se dogovorio sa Izetbegovićem da neće biti rata, neki dr. Adžić, poslanik iz Ilijaša, pobunio se: "Mi smo", veli "narod za rat pripremili, daj, bolan Rašo da se pripuca bar jedan dan!", a cijeli klub u aplauz." 64 Dakle, srpski narod je bio pripremljen za rat protiv Bosne i samo se čekalo određeno vrijeme odobreno za početak izvršenja ratnih operacija.

I na kraju, kao zaključak, iz gore navedenih podataka se može spoznati da je agresija na Republiku Bosnu i Hercegovinu isplanirana još davno od grupe, kao što je pričao Vasa Čubrilović: "...takozvanih besmrtnika" Srpske akademije nauka i umjetnosti, a sprovedena planski, čije planske aktivnosti potvrdjuju i šturo prikazani dijelovi iz navedenih izvora.

Danas se nakon strašne ratne katastrofe i promjenjene političke klime ponekad oglase eminentni ljudi iz Srbije i Crne Gore pa ponešto napišu ko je i zašto vodio agresorski rat, tako Mirko Kovač za "Crnogorski književni list" piše: "Rat se vodio oružjem vjerske i ideološke simbolike: mnogi koljači i ubice nosili su velike krstove na prsima. Srpski političari, prije svih Dobrica Ćosić, na osnovu tih simbola, proglašavali su te krvave orgije i sukobe vjerskim i građanskim ratom, što je samo još jedna od njihovih mistifikacija i laži,"65 a koje se i danas zvanično često prezentuju javnosti.

63

General pukovnik JNA u penziji Gojko Nikolić, Leopard u koži jagnjeta, "Borba", od 19-20.06.1993. godine.

64 "Vreme", 29.08.1994. godine.

65 "Dnevni avaz", 08.10.2005. godine.

100

Prilog br. 1.

Naredba o formiranju logora u Vlasenici

101

Prilog br. 2.

Naredba o formiranju jedinica TO

102

Prilog br. 3.

Odluka o proglašenju "Srpske opštine Zvornik"

103

Prilog br. 4.

Petar Janković piše ministru Ostojiću

104

Prilog br. 5.

Zahtjev za dejstvo LBA po Kula Gradu

105

Prilog br. 6.

ZakljuÄ?ci opĹĄtinskog odbora SDS

106

107

Prilog br. 7.

Naređenje Kriznog štaba "Srpske opštine Zvornik"

108

Prilog br. 8.

Odluka o proglašenju ratnog stanja na području "Srpske opštine Zvornik"

109

Prilog br. 9.

Naredba o opštoj mobilizaciji na području "Srpske opštine Zvornik"

110

Prilog br. 10.

Telegram Mehinagića upućen generalu Kukanjcu

111