Sceny Polskie No. 1

Sceny Polskie Pismo ZASP – Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji ISSN: 2657-3490 egzemplarz bezpłatny

1

ZASP – Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji

ZARZĄD GŁÓWNY ZASP

Małgorzata Kożuchowska

Krzysztof Szuster

wiceprezes

wiceprezes

Paweł Królikowski prezes

Tomasz Grochoczyński

Urszula Drzewińska

skarbnik

Ewa Leśniak

sekretarz

Krzysztof Górecki

pełnomocnik ds. konkursów dyrektorskich

pełnomocnik ds. repartycji

Cezary Domagała

Marcin Kędziora

Marlena Miarczyńska pełnomocnik ds. Skolimowa

Jan Tomaszewicz

pełnomocnik ds. konkursów dyrektorskich

SPIS TREŚCI

EDYTORIAL

4

Połykacze ognia na kuglarskim forum Krystyna Piaseczna

WYWIAD NA OTWARCIE

5

41 42 43

ZASP mój widzę wyższy

rozmawiała Krystyna Piaseczna

Zofia Kucówna świętuje Twój Witek Sadowy

Jubileusz Zdzisława Słowińskiego

Witold Sadowy

15-lecie Instytutu Teatralnego

Paulina Ilska

Z TEATRALNEJ PÓŁKI

ZASP

44

Zapiski z notesu

8 11

44

Refleksnik

45

ICH droga przez teatr

45 46

Szkoła Filmowa w Łodzi poleca

46 47

Instytut Teatralny poleca

Zarządy Sekcji, Oddziałów i Komisji ZASP Sprawozdanie kwartalne z działalności Zarządu Głównego ZASP

Zarząd Główny ZASP

PUBLICYSTYKA

14

Co dziś jest siłą Teatru Telewizji?

rozmawiała Krystyna Piaseczna

18

Z krakowskiego rynku

19

Model teatru narodowego w Tarnowie

22 23 26

Barbara Zawada

rozmawiała Krystyna Piaseczna

Anita Nowak

Króciutka historia Teatru Małego w Łodzi

Mariusz Pilawski

Sztuka ma nas zmieniać, twórców i odbiorców

Wykład o dwunogach

Paulina Ilska

Krokodyla daj mi luby!

Małgorzata Karbowiak

33

Gra gestów i nastroje

35

O czym mówią lalki w Bielsku-Białej i w Łomży

Janina Klimasowa

Grzegorz Kwieciński

Międzynarodowy Dzień Tańca Maria Wilma-Hinz

36

XX Dzień Artysty Śpiewaka

37

Białystok i lalki

Maria Wilma-Hinz

Maria Wilma-Hinz

38

Koncert na 100-lecie ZASP

39

Wiwat ZASP!

Agnieszka Kukuła

Anna Szawiel

Oddział Lubelski ZASP na 100-lecie Jan Krzyszczak

Badania wokół statusu artysty Wyrok, choć nieprawomocny, to nadzieja dla wszystkich scenografów wobec naruszania praw autorskich

Barbara Zawada

SKOLIMÓW

49

Otwarte Ogrody i Narodowe Czytanie w Domu Artystów w Skolimowie

Maria Wilma-Hinz

50

Grzegorz Kwieciński

ŻYCIE TEATRALNE

40

Paulina Ilska

48 48

FELIETON

36

Tańcz, dziewczynko

Ferment czy stabilizacja

GALERIA SCENOGRAFÓW

32

Anita Nowak

KOMUNIKATY, APELE

rozmawiał Łukasz Kaczyński

30

Redakcja

W golfach i w kremplinach

Paulina Ilska

W ŚWIETLE JUPITERÓW

28

Paulina Ilska

Koncert „Dla Wandy”

Maria Wilma-Hinz

WSPOMNIENIA

51

W hołdzie Barbarze Bittnerównie

51

Wspominając Barbarę Bittnerównę

52

Wanda Wiłkomirska

53

Antoni Zygmunt Słociński

53

Maciej Maciejewski

54 55 56

Barbara Sier-Janik

Andrzej Józef Dąbrowski

Maria Wilma-Hinz

Władysław Owczarzak

Witold Sadowy

Bogusław Jerke

Joanna Żędzianowska

Roman Kłosowski

Witold Sadowy / Jan Tomaszewicz

Janina Jaroszyńska

Witold Sadowy

57

Andrzej Brzeski

57

Józef Fryźlewicz

58

Tablica pamięci Gustawa Holoubka

Maria Wilma-Hinz

Witold Sadowy

Maria Wilma-Hinz

SCENY POLSKIE nr 1/2018

3

EDYTORIAL

Połykacze ognia na kuglarskim forum

J

eszcze niedawno na pytanie dlaczego warto żyć teatrem, a niekoniecznie „z teatru”, odpowiadałam bez zająknienia: bo posłannictwo, prawdziwie żywa energia, która jak życie od wieków włącza nas w krwioobieg ludzkiej, a może i boskiej egzystencji.

Wiara w człowieka i jego fenomen, w słowo, potwierdzone mickiewiczowską wizją zawartą w Lekcji XVI Wykładów Paryskich z 1843 roku, budowała moje zaufanie do teatru. A było to na przekór modom, polityce i intrygom w tym najbardziej kolorowym ze światów.

Przez 30 lat w tysiącach wywiadów, jako dziennikarz TV dopytywałam o intencje, prapoczątek pomysłów, często nie do końca uświadomionych, a rodzących się w utalentowanych głowach moich rozmówców: reżyserów, aktorów, dramaturgów, szukając istoty rzeczy, olśnienia, wreszcie nadziei, że oto znajduję klucz do nierozpoznawalnego.

Dziś szukanie sacrum w sztuce trzeba przenieść w inne rejony, skoro przed każdym wejściem do teatru trzeba uzbrajać się w narzędzia nie tylko krytyczne, żeby nie zostać zranionym, pokaleczonym tym, co zostaje wystawione; metafory wyblakły, przytłoczyły je konwencje rodem z mieszczańskiego realizmu XIX wieku.

Przemoc, dramaturgia trudna do zweryfikowania, dużo hochsztaplerstwa w tzw. projektach, zmuszają kolejny raz do podjęcia walki z bylejakością, ale tym razem zakamuflowaną, dobrze opakowaną. Ratunek? Ochrona zawodów?! „Sceny Polskie” to nazwa odwołująca się do przedwojennej „Sceny Polskiej” – czasopisma teatralnego wydawanego w latach 1919-1938, najważniejszego, fachowego pisma teatralnego dwudziestolecia międzywojennego, organu Związku Artystów Scen Polskich.

Nasze „Sceny Polskie” AD 2018 nie ograniczą się do podejmowania problematyki teatralnej, równie ważne będą zagadnienia związane ze środowiskiem filmowym, radiowym i telewizyjnym. Ale tak jak nasi poprzednicy, autorzy „Sceny Polskiej” w przeszłości, będziemy skupiać się na sprawach zawodowych, podobnie jak np. Michał Orlicz w 1922 roku, musimy „bronić godności stanu aktorskiego”, przyglądać się i przyczyniać, o ile to możliwe, do „rozkwitu kultury teatralnej”. „Szacunek dla tradycji łączyć z działaniami na rzecz przedsięwzięć reformatorskich, eksperymentalnych” i nawet tych najbardziej kontrowersyjnych.

Największym atutem naszego pisma – jedynego w takiej formule na rynku wydawniczym, mogą stać się unikalne zapiski, korespondencje, polemiki i inne ważne autorskie wypowiedzi reprezentantów naszego środowiska w całej Polsce. „Sceny Polskie”, to trybuna dwóch tysięcy członkiń i członków Stowarzyszenia. To pismo, w którym zjawiska w teatrze, filmie, radiu i telewizji pokazujemy od wewnątrz.

Krystyna Piaseczna redaktor naczelna

SCENY POLSKIE Redakcja: Krystyna Piaseczna – redaktor naczelna, Barbara Zawada, Paulina Ilska, Anita Nowak, Łukasz Kaczyński, Maria Wilma-Hinz.

Wydawca: Zarząd Główny ZASP. Adres redakcji: Zarząd Główny ZASP, 00-536 Warszawa, Al. Ujazdowskie 45, tel.: 22 696 79 60, fax.: 22 696 79 09, e-mail: bip@zasp.pl Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów i zmian w przesyłanych materiałach.

Projekt okładki: Barbara Zawada. Layout, skład, łamanie: Pink Design (www.pink-design.pl).

Wykorzystano zdjęcia i materiały ze zbiorów: Biura Informacji i Promocji, Oddziałów ZASP, Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego oraz archiwów prywatnych.

Redakcja przyjmuje reklamy na stronach wewnętrznych i trzech stronach okładkowych.

WYWIAD NA OTWARCIE

fot. Maciej Zawada

ZASP mój widzę wyższy

Specjalnie noszę takie jaskrawe włosy, by zwrócić uwagę, że ZASP jest!

Bo mam nieraz czasem poczucie, że postrzega się nas tylko przez pryzmat Skolimowa – mówi Paweł Królikowski, prezes ZASP (czytaj str. 6)

WYWIAD NA OTWARCIE Krystyna Piaseczna: Czy kochasz teatr?

Paweł Królikowski: Rozumiem teatr jako miejsce, które zaczyna się od aktora. Natomiast aktora uważam za najważniejszy, centralny element współczesnych mediów: czy jest to kamera filmowa, telewizyjna, mikrofon radiowy, czy poranek z wierszykami w przedszkolu. Wszędzie tam występuje aktor i wszędzie tam jest teatr. Tam jest jego świat, który stwarza przez pstryknięcie palcami, błysk w oku, czar talentu i szlif rzemiosła.

Jaki jest świat współczesnych mediów w twoich oczach?

Są rzeczy, które są trudne, kłopotliwe, o których się mówi, że są rzeczami złymi. Ale bez nich teatr nie byłby tym miejscem, które rozumiem jako miejsce wytworzone siłą kreacji aktora (czy grupy aktorów). Często jest to aktor zaprzęgnięty do olbrzymiej machiny medialnej, nad którą czuwają reżyserzy, realizatorzy, graficy komputerowi, specjaliści od efektów specjalnych, pirotechnicy. Tak czy inaczej, choćby nie wiem jakie były sztuczne ognie, zawsze w centrum będzie aktor – człowiek.

Każdy czas ma swoje mechanizmy realizujące potrzeby twórców. Teraz też tak jest, że te mechanizmy są wynikiem naszego czasu, naszego myślenia, naszego działania, naszej umiejętności i naszej nieporadności w kontakcie z rzeczywistością.

Jakie widzisz przed sobą wyzwania?

fot. Maciej Zawada

Nigdy nie potrzebowałem opiekunów, czy mecenasów. I wiem, że to czasem może być zaletą, a czasem wadą. Natomiast przez najbardziej aktywną część mojego życia pracowałem jako reżyser w telewizji. Między rokiem 1990 a 2004 zrobiłem ponad osiemset programów, także jako autor, osoba pisząca, wymyślająca, reżyserująca – jak sierżant w okopach, ten, który musi mieć wykształcenie, ale jednocześnie temperament, który potrafi ustawiać tłumy (śmiech). To była praca przynosząca ogromną satysfakcję, ale czasem niewdzięczna, człowiek musi zachowywać się twardo, żeby osiągnąć, coś co jest czułe jak podmuch wiatru i może uruchomić piórko leżące na podłodze.

Kto, twoim zdaniem, powinien kierować teatrem: menager, czy artysta?

Nie chciałbym wchodzić w kompetencje tych, którzy rządzą krajem, ale jednocześnie z perspektywy kogoś, kto pracuje w mediach, myślę sobie: ci, którzy pracują w teatrach, a znam ich wielu, w znakomitej większości nie są zadowoleni z wybranego losu. Ci, którzy czują, że są w miejscu ciasnym, też są osobami w jakiś sposób godzącymi się na kompromis między własną osobowością, a potrzebą odnalezienia się w szeregu. Ci, którzy nie angażują się na stałe, to są tacy 6

SCENY POLSKIE nr 1/2018

jak ja. Nie chcę uniknąć odpowiedzialności za to, co teraz powiem, bo nie mam całkowitej pewności, że mam rację ale wydaje mi się, że chyba lepiej było, gdy państwo miało mecenat nad wszystkimi teatrami – w mniejszych i większych miastach, bo poziom wymagań humanistycznych, intelektualnych, płacowych był w zasadzie wyrównany. Oscylowaliśmy wszyscy wokół tych samych wartości, także płacowych. Mam na myśli to, że nie

słyszałem jeszcze o przypadkach, by jakiś teatr skarżył się na przeinwestowanie ze strony tzw. organizatora.

Ustawa o organizacjach zbiorowego zarządzania weszła w życie. Istotne pytania dla nas, to jak w tej sytuacji będzie funkcjonował ZASP? Tu nie ma nic nadzwyczajnego. Ci, którzy nie mają repartycji będą funkcjonowali tak jak

WYWIAD NA OTWARCIE teraz, a repartycja, wedle unijnej dyrektywy, którą wprowadzamy w Polsce, nie jest niczym nadzwyczajnym. Nie takie rzeczy wprowadzało się w Polsce. Ważne byśmy tego sobie pilnowali. Aczkolwiek niespecjalnie było nam dane pilnowanie wielu rzeczy. Sejm wziął się za procedowanie tej ustawy, ale pamiętajmy, że ona leżała cztery lata. Dopiero ostatnie miesiące przyniosły imperatyw, by ją jednak wprowadzić w życie, bo UE groziła wysokimi karami pieniężnymi, gdybyśmy tego nie zrobili jako państwo. Trwają prace nad dostosowaniem Statutu do wymogów nowej ustawy.

Należę do tego pokolenia, które wychowano w duchu, że dla sztuki trzeba się poświęcać. Twój przykład i twojej rodziny jest dowodem na to, że niekoniecznie, że najpierw rodzina, bo to jest najważniejsze – ale jak to przeniesiesz na ZASP? Odpowiem zupełnie serio – ZASP traktuję jak rodzinę… (uśmiech) Rodzina zawsze była priorytetem. Z żoną wiedzieliśmy kogo wybieramy sobie za partnera życiowego. Wiedzieliśmy, że chcemy mieć dom, rodzinę, dzieci i że zawód, który oboje wykonujemy, nie stanie nam na przeszkodzie, aczkolwiek pewne niedogodności widzieliśmy związane z etatowym funkcjonowaniem w zawodzie. Taki człowiek nigdy nie był panem swojego losu, na przykład przez te roczne, upokarzające umowy o pracę. Jakby państwo zapominało, że to są ci sami ludzie, na których wykształcenie wyższe niedawno łożyło pieniądze. Artyści i inteligencja, to ta najcenniejsza tkanka narodu. A mało kto wie, że to właśnie oni mają w instytucjach artystycznych roczną umowę o pracę, a ludzie z działów technicznych mają umowy stałe.

Wobec systemu gospodarczego kraju można powiedzieć, że są osobami napiętnowanymi.

Nie może tak być w kraju takim jak Polska.

Jak to zmienisz?

Ja tego nie zmienię. Ja mogę o tym tylko głośno mówić. Bo wcześniej się tego w ten sposób nie określało. A dla mnie to sytuacja bardzo gorzka. Ale cieszę się, że miałem zaszczyt wypowiedzieć niejedno zdanie o tej sprawie, i nareszcie budujemy gmach, w którym już są drzwi, a potem będziemy próbować umeblować go z wdziękiem, mądrze, bezpiecznie.

A jeśli jest tak, że młodzi ludzie chcą związać się z jakimś miastem i działać na jego rzecz w teatrze, a dostają roczną umowę o pracę, to mam propozycję – jeśli w sytuacji, gdyby potem dyrektor ich nie chciał w teatrze, to

Chciałbym dobudować jeszcze dwa piętra, by wyrównać poziom naszego pięknego budynku do innych budynków. Tam byłoby miejsce na piękne studia telewizyjne i audio, na miejsce spotkań i konferencji.

powinien informować ich o tym z wyprzedzeniem i wypłacić im odszkodowanie, i to godne, by mogli znaleźć sobie następne miejsce.

Jako ZASP od lat wyławiamy tych najzdolniejszych na Festiwalu Szkół Teatralnych, czy przy okazji Nagrody im. Nardellego...

Najzdolniejsi sobie poradzą, byle im nie podstawiać nóg. A ja mówię o tym trzonie twórców, którzy tworzą najistotniejszy pień drzewa kultury i tożsamości każdego społeczeństwa. Najzdolniejsi są kwiatami na tym drzewie, ale za nimi musi być grupa z tego zwartego pnia, która codziennie robi swoje.

A za nas nikt tego nie zrobi, bo tylko my wiemy jak zrobić sztukę.

Odmłodzenie ZASP-u, czyli otwarcie go na młodsze pokolenie, to hasło, które powraca od kilku lat. Jaki masz pomysł skierowania uwagi na tych właśnie ludzi, o których mówisz, że są w tej trudnej sytuacji, by zaczęli działać razem z nami.

Nie chcę, by ZASP stał się w tym przypadku jakimś komitetem pomocy społecznej, ale by był miejscem, które ustanawia, wyświetla i krystalizuje pewne normy, a potem mówi o nich głośno i dąży, by były one realizowane Koleżanka Marlena Miarczyńska, członek Zarządu Głównego ZASP, gdy towarzyszyła nam na Festiwalu Szkół Teatralnych, gdzie wręczaliśmy Deskę Sceniczną za wybitną osobowość aktorską, zakończyła swoją obecność na scenie okrzykiem: „Wstępujcie do ZASP-u. ZASP ma teraz nową twarz”.

To bardzo miłe, że jeśli chodzi o mnie i Małgosię Kożuchowską, odbywa się to w taki

„krzykliwy” sposób. Ja nawet jestem trochę za takim manifestowaniem naszej pozycji, nawet czasem kosztem tego, że ktoś powie o mnie coś nie do końca miłego. Specjalnie noszę takie jaskrawe włosy, by zwrócić uwagę, że ZASP jest!!! (śmiech). Bo mam nieraz czasem poczucie, że postrzega się nas tylko przez pryzmat Skolimowa. Skolimów to nasz klejnot, którym chcemy się chwalić, bo tam żyją nasi przyjaciele po trudnym zawodowym życiu. Klejnot zaś nie zawsze musi być wystawiany na widok publiczny, bo się pauperyzuje, psuje się jego święty wizerunek.

Twoje największe marzenie?

Chciałbym, żeby ZASP odzyskał swoją pozycję sprzed lat. Żeby znów liczono się z naszym zdaniem, które zawsze wynikało z doświadczenia i ciężkiej pracy. To jeszcze nie jest nawet w sferze marzeń, bo za mało o tym wiem, ale chciałbym dobudować jeszcze dwa piętra, by wyrównać poziom naszego pięknego budynku do innych budynków. Tam byłoby miejsce na piękne studia telewizyjne i audio, na miejsce spotkań i konferencji, kto wie, może jeszcze na jedną fajną restaurację.

Wzorem naszych sąsiadów, którzy po drodze nie zasypiali gruszek w popiele, choć nie jest to takie proste, bo to kamienica zabytkowa, ale da się to zrobić. Gdy tak idę Alejami i staję po drugiej stronie ulicy, i patrzę na budynek ZASP-u, to wierzę, że będzie dobrze.

Dziękuję.

Dziękuję bardzo. rozmawiała Krystyna Piaseczna redaktor naczelna Scen Polskich

Paweł Królikowski, prezes ZASP, 6 czerwca 2018 roku przyjął zaproszenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Piotra Glińskiego, do udziału w pracach Rady do spraw Instytucji Artystycznych drugiej kadencji.

SCENY POLSKIE nr 1/2018

7

Zarządy Sekcji, Oddziałów i Komisji ZASP Programowa Rada Sekcji ZASP Krystyna Piaseczna – przewodnicząca Barbara Zawada – wiceprzewodniczący Janusz Leśniewski – wiceprzewodniczący Teresa Stępień-Nowicka Barbara Sier-Janik Danuta Renz Katarzyna Kulik Bożenna Jankiewicz Andrzej Pawłowski

Sekcja Teatrów Muzycznych Danuta Renz – przewodnicząca Marzena Szczepaniak-Prochacka – wiceprzewodnicząca Mirosław Kosiński – wiceprzewodniczący Sylwester Kostecki – sekretarz Członkowie Zarządu: Jolanta Dańczyk, Wacław Jankowski, Małgorzata Ratajczak

Sekcja Teatrów Lalkowych Katarzyna Kulik – przewodnicząca Henryka Korzycka – wiceprzewodnicząca Eliza Mieleszkiewicz – wiceprzewodnicząca Maria Wilma-Hinz – sekretarz Członkowie Zarządu: Anna Chudek, Grzegorz Kwieciński, Konrad Szczebiot

Sekcja Reżyserów Andrzej Pawłowski – przewodniczący Członkowie Zarządu: Marek Chodaczyński, Alicja Choińska, Bogna Lewtak-Baczyńska, Tomasz Marzecki, Robert Walkowski, Joanna Zdrada

Sekcja Scenografów Barbara Zawada – przewodnicząca Członkowie Zarządu: Łucja Kossakowska, Anna BobrowskaEkiert, Jerzy Murawski

8

SCENY POLSKIE nr 1/2018

Sekcja Teatrów Dramatycznych Teresa Stępień-Nowicka – przewodnicząca Renata Pałys – wiceprzewodnicząca Tomasz Gęsikowski – wiceprzewodniczący Filip Frątczak – sekretarz Członkowie Zarządu: Stanisław Biczysko, Jolanta NiestrójMalisz, Aleksander Trąbczyński, Józefa Zając, Piotr Zawadzki

Sekcja Tańca i Baletu Barbara Sier-Janik – przewodnicząca Małgorzata Matuszewska – wiceprzewodnicząca Wacław Gaworczyk – sekretarz Członkowie Zarządu: Romana Agnel, Urszula Drzewińska, Marcin Kędziora, Monika Myśliwiec

Sekcja Radia, Telewizji i Filmu Janusz Leśniewski – przewodniczący Andrzej Brzoska – wiceprzewodniczący Grzegorz Kędzierski – wiceprzewodniczący Janusz Dziewiątkowski – sekretarz Członkowie Zarządu: Alina Langman-Pietrzykowska, Aleksander Gonczarow

Sekcja Estrady Bożenna Jankiewicz – przewodnicząca Ryszard Rembiszewski – wiceprzewodniczący Andrzej Dyszak – sekretarz Członkowie Zarządu: Zofia Czerwińska, Adrianna Godlewska, Rena Rolska, Zbigniew Rymarz

Sekcja Krytyków Teatralnych Krystyna Piaseczna – przewodnicząca Łukasz Kaczyński – wiceprzewodniczący Jerzy Kosiński – wiceprzewodniczący Janina Malarska-Klimas – sekretarz Członkowie Zarządu: Paulina Ilska, Anita Nowak

Oddział ZASP w Gdańsku Przewodnicząca – Małgorzata Talarczyk Honorowa Przewodnicząca – Halina Słojewska-Kołodziej Wiceprzewodnicząca – Marzena Szczepaniak-Prochacka Skarbnik – Zbigniew Jankowski Pełnomocnik ds. Klubu Aktora – Mirosław Krawczyk Członkowie: Tadeusz Dyszkiewicz, Jerzy Gorzko, Maria Wit-Godwod

Oddział ZASP w Krakowie Przewodniczący – Wacław Jankowski Zastępca – Bogdan Słomiński Zastępca – Jacek Milczanowski Sekretarz – Inka Dowlasz Skarbnik – Anna Lenczewska Przewodniczący Kół ZASP: Koło Terenowe – Józefa Zając Teatr im. L. Solskiego – Jerzy Pal Teatr Słowackiego – Krzysztof Jędrysek Teatr Ludowy – Krzysztof Górecki Teatr im. Siemaszkowej – Joanna Baran

Oddział ZASP w Łodzi Przewodniczący – Wojciech Bartoszek Wiceprzewodniczący – Mariusz Pilawski Sekretarz – Anna Bobrowska-Ekiert Skarbnik – Bogumił Antczak Członkowie: Agnieszka Makówka, Urszula Binkowska

Oddział ZASP w Szczecinie Przewodniczący – Mirosław Kosiński Wiceprzewodnicząca – Danuta Kamińska Wiceprzewodniczący – Wiesław Łągiewka Członkowie: Krystyna Zgud-Polaczek, Zbigniew Wilczyński, Katarzyna Bieschke-Wabich, Paweł Niczewski, Lucyna Boguszewska, Henryk Walentynowicz, Anna Gielarowska

Oddział ZASP w Warszawie Przewodniczący – Cezary Domagała Honorowy Przewodniczący – Ignacy Gogolewski Honorowy Przewodniczący – Tomasz Grochoczyński Wiceprzewodnicząca – Marlena Miarczyńska Wiceprzewodniczący – Ryszard Rembiszewski Skarbnik – Anna Golc Sekretarz – Aleksander Trąbczyński Członkowie: Elżbieta Czerwińska – Koło Artystów Bezetatowych Alicja Wolska – Koło Artystów Estrady Konrad Szczebiot – 4 Koło Stanisław Sparażyński – Koło Seniorów

Oddział ZASP w Katowicach Przewodnicząca – Ewa Leśniak Wiceprzewodniczący – Wiesław Sławik Wiceprzewodnicząca – Jolanta Niestrój-Malisz Sekretarz – Marcin Kędziora Skarbnik – Krystyna Wiśniewska Członkowie: Andrzej Kroczyński, Marcin Kaleta, Jarosław Karpuk, Stefan Szulc, Barbara Stonawska, Dorota Sitek, Jolanta Dańczyk, Aleksander Pestyk, Eugeniusz Jachym, Andrzej Kowalczyk, Ryszard Zaorski

Oddział ZASP w Lublinie Przewodniczący – Jan Wojciech Krzyszczak Zastępca – Nina Skołuba-Uryga Członkowie: Marta Ledwoń, Patrycjusz Sokołowski, Marian Kłodnicki

Oddział ZASP w Poznaniu Przewodniczący – Filip Frątczak Członkowie: Adrian Rzetelski, Beata Chorążykiewicz, Daniela Zybała-Jaśko, Anna Langner

Oddział ZASP w Toruniu Przewodnicząca – Teresa Stępień-Nowicka Wiceprzewodnicząca – Anita Nowak-Anioła Wiceprzewodniczący – Paweł Kowalski Sekretarz – Anna Katarzyna Chudek Przewodniczący Kół: Matylda Podfilipska – Koło ZASP przy Teatrze im. W. Horzycy w Toruniu Barbara Rogalska – Koło ZASP przy Teatrze Baj Pomorski w Toruniu Małgorzata Ratajczak – Koło ZASP przy Operze NOVA w Bydgoszczy

Oddział ZASP we Wrocławiu Przewodnicząca – Urszula Drzewińska Wiceprzewodnicząca – Wanda Ziembicka-Has Wiceprzewodniczący – Piotr Bogusław Jędrzejczak Sekretarz – Anna Szopa-Kimso Skarbnik – Julian Żychowicz Członkowie: Adam Frontczak, Tadeusz Pszonka

SCENY POLSKIE nr 1/2018

9

Komisja ds. Repartycji, Prawa Autorskiego i Praw Pokrewnych ZASP Jerzy Pożarowski (rekomendacja Komisji ds. Repartycji) – przewodniczący Katarzyna Bieschke-Wabich (O. Szczecin), Anna Langner (O. Poznań), Jacek Milczanowskiego (O. Kraków), Paweł Galia (O. Warszawa), Barbara Zielińska (O. Warszawa), Tadeusz Pszonek (O. Wrocław), Bogusław Suszka (O. Łódź), Tadeusz Dyszkiewicz (O. Gdańsk), Małgorzata Zawadzka (O. Warszawa), Matylda Podfilipska (O. Bydgoszcz/Toruń), Jerzy Rogalski (O. Lublin), Krystyna Wiśniewska-Sławik (O. Katowice) oraz Krzysztof Górecki (jako Pełnomocnika Zarządu Głównego ZASP ds. Repartycji)

Główny Sąd Koleżeński Agnieszka Makówka-Saciuk – przewodnicząca Marzena Prochacka – wiceprzewodnicząca Piotr Bogusław Jędrzejczak – sekretarz

Główna Komisja Rewizyjna Władysław Owczarzak – przewodniczący Janusz Kaczmarski – wiceprzewodniczący Stanisław Krawiec – sekretarz Członkowie: Grzegorz Sierzputowski, Bogdan Słomiński

Komisja Zagraniczna Barbara Zawada – przewodnicząca Dorota Bierkowska, Judyta Turan, mec. Grzegorz Rybicki, Wacław Gaworczyk, Alicja Choińska

Członkowie GSK: Zofia Jabłońska, Barbara Stonawska

Komisja doraźna ds. Statutu Paweł Królikowski, Krzysztof Szuster, Małgorzata Kożuchowska, Cezary Domagała, Krystyna Piaseczna, Andrzej Gajewski, Grzegorz Rybicki, Bogumiła Grzesiczak-Choińska, Jarosław Prytycki

Komisja ds. Odznaczeń Krzysztof Górecki – Przewodniczący Urszula Drzewińska – Sekretarz Tomasz Grochoczyński

Komisja ds. Scen Polskich – redakcja Krystyna Piaseczna – redaktor naczelna Barbara Zawada Paulina Ilska Anita Nowak Łukasz Kaczyński

Komisja ds. Ogólnopolskiej Kasy Pomocy Zdrowotnej Sławomira Łozińska (Warszawa) Andrzej Lajborek (Poznań), Alicja Choińska (Warszawa) Ewa Heine (Warszawa) Tomasz Grochoczyński – skarbnik ZG ZASP – nadzór

Kapituła Członków Zasłużonych SPATiF – ZASP Przewodniczący – Krzysztof Kumor Honorowy Przewodniczący Kapituły – Ignacy Gogolewski Wiceprzewodnicząca: Halina Słojewska, Zofia Czerwińska, Małgorzata Talarczyk Sekretarz: Władysław Owczarzak Członkowie: Zbigniew Bogdański, Andrzej Buszewicz, Edward Hulewicz, Bożena Kociołkowska, Roman Kruczkowski, Krystyna Pakulska – Gola, Jerzy Połomski, Hanna Rek, Rena Rolska, Zbigniew Rymarz, Andrzej Wiza, Ryszard Wojtkowski, Ryszard Daniel Zaorski

10

SCENY POLSKIE nr 1/2018

Z PRAC ZARZĄDU

Sprawozdanie kwartalne z działalności Zarządu Głównego ZASP Realizując swój statutowy obowiązek, zgodnie z zapisami § 28 ust. 3 Statutu ZASP, Zarząd Główny ZASP – Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji składa niniejsze sprawozdanie ze swojej działalności od 20 lipca do 14 października 2018 r.

W

okresie sprawozdawczym odbyły się 4 posiedzenia w tym jedno z Oddziałami i Sekcjami dotyczące zmian w Statut ZASP) i podjęto 50 uchwał umożliwiających realizację celów statutowych Stowarzyszenia oraz wypływających ze spraw bieżących. Szczegółowe treści uchwał znajdują się w protokołach z poszczególnych posiedzeń Zarządu Głównego. Niezależnie od posiedzeń, w pilnych sprawach wymagających uzgodnień, członkowie Zarządu kontaktowali się ze sobą bezpośrednio, a poza tym pełnili dyżury w siedzibie ZASP.

Posiedzenia odbywały się w obecności członków Głównej Komisji Rewizyjnej, Przewodniczącego Programowej Rady Sekcji, Przewodniczącego Kapituły Członków Zasłużonych oraz zaproszonych gości. Tematyka posiedzeń Zarządu Głównego dotyczyła spraw roboczych oraz bieżących działań.

Małgorzata Kożuchowska, Krzysztof Szuster, Cezary Domagała, Krystyna Piaseczna, Grzegorz Rybicki, Andrzej Gajewski, Bogumiła Grzesiczak-Choińska i Jarosław Prytycki.

27 sierpnia Zarząd powołał Krzysztofa Góreckiego na Pełnomocnika Zarządu Głównego ZASP ds. Repartycji.

27 sierpnia Zarząd uchylił Uchwałę Nr 15/2012 Zarządu Stowarzyszenia ZASP z dnia 30 stycznia 2012 roku w sprawie przyjęcia instrukcji o opiniowaniu kandydatów na dyrektorów, ich odwołania i uczestnictwa delegowanych przedstawicieli ZASP w pracach komisji konkursowych organizatorów.

27 sierpnia Zarząd powołał Komisję ds. Statutu ZASP w składzie: Paweł Królikowski,

27 sierpnia Zarząd powołał kol.kol. Ewę Leśniak i Jana Tomaszewicza na Pełnomocników

1. Sprawy programowe

SCENY POLSKIE nr 1/2018

11

Z PRAC ZARZĄDU

Zarządu Głównego ZASP do Spraw Konkursów Dyrektorskich.

27 sierpnia Zarząd podjął Uchwałę o skierowaniu do Prezesa Rady Ministrów wniosku w sprawie przyznania emerytury na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie o emeryturach i rentach jednemu z członków ZASP-u (emerytura specjalna).

10 września Zarząd podjął Uchwałę o poparciu Apelu polskich Twórców z dnia 28 sierpnia 2018 roku o poparcie dla prac nad dyrektywą w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym.

8 października Zarząd powołał Pełnomocnika Zarządu Głównego ZASP ds. Medali i Odznaczeń. Został nim Krzysztof Górecki.

(O. Bydgoszcz/Toruń), Jerzy Rogalski (O. Lublin), Krystyna Wiśniewska-Sławik (O. Katowice), Jerzy Pożarowski (rekomendacja Komisji ds. Repartycji) oraz Krzysztof Górecki (jako Pełnomocnik Zarządu Głównego ZASP ds. repartycji).

24 września Zarząd Główny powołał Jerzego Pożarowskiego na Przewodniczącego Komisji ds. Repartycji, Prawa Autorskiego i Praw Pokrewnych.

4. Sprawy finansowe W okresie sprawozdawczym Zarząd Główny ZASP podjął 19 Uchwał w sprawach finansowych, w tym dotyczących spraw repartycyjnych.

8 października Zarząd podjął decyzję o przesłaniu listu otwartego do Prezydenta Miasta Leszna w sprawie Teatru w Lesznie.

27 sierpnia Zarząd Główny ZASP uchwalił diety za pełnienie funkcji społecznej w ZASP dla członków Komisji pod nazwą „Redakcja Sceny Polskie”.

2. Dom Artystów Weteranów Scen Polskich

27 sierpnia Zarząd przyznał ryczałt na telefon Redaktor Naczelnej Redakcji „Sceny Polskie”.

W okresie sprawozdawczym Zarząd Główny ZASP podjął 1 uchwałę w sprawach dotyczących Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Konstancinie-Jeziornie, w tym: – 1 w sprawie przyjęcia nowych pensjonariuszy do DAW: 24 września Zarząd podjął Uchwałę w sprawie przyjęcia do Domu Artystów Weteranów Scen Polskich im. Wojciecha Bogusławskiego w Konstancinie-Jeziornie.

6 września podczas Otwartych Ogrodów odbyło się Narodowe Czytanie. Wybrane w tym roku fragmenty „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego czytała para prezydencka Agata Kornhauser-Duda i Andrzej Duda oraz Halina Kowalska z Włodzimierzem Nowakiem, Paweł Królikowski, Małgorzata Kożuchowska, Marta Chodorowska, Anna Smołowik, Piotr Ligienza.

8 października w DAW odbyło się posiedzenie Zarządu Głównego ZASP, na którym gośćmi byli: Dyrektor DAW oraz Zarząd Fundacji Artystów Weteranów Scen Polskich. Tematem posiedzenia było funkcjonowanie DAW w 2018 roku z naciskiem na sprawy finansowe.

27 sierpnia Zarząd ustalił wysokość wynagrodzenia dla Pani Krystyny Piasecznej za pracę nad periodykiem „Sceny Polskie”.

27 sierpnia Zarząd podjął uchwałę w sprawie wypłat diet dla członków Komisji ds. Scen Polskich i refundację telefonu dla przewodniczącej ww. Komisji.

10 września Zarząd podjął Uchwałę w sprawie okresu przyznania ryczałtu na telefon Redaktor Naczelnej Redakcji „Sceny Polskie”.

10 września Zarząd podjął Uchwałę w sprawie remontu sekretariatu biura ZASP. Uchwała nie została jeszcze zrealizowana.

10 września Zarząd zatwierdził korektę budżetu ZASP na rok 2018.

10 września Zarząd podjął Uchwałę w sprawie zawarcia umowy z kancelarią prawną Bukowski i Wspólnicy Kancelaria Prawna Sp.k z Krakowa. Uchwała nie została jeszcze zrealizowana, obecnie trwają negocjacje warunków umowy.

Sprawy organizacyjne

W minionym okresie Zarząd Główny ZASP uchwalił 10 Uchwał w sprawach repartycji, które dotyczyły w większości wypłat bieżących.

Zarząd realizując jedną z Uchwał LVIII WZD ZASP postanowił przeprowadzić audyt w ZASP. Obecnie trwają negocjacje z wybraną firmą zajmującą się audytami. Zarząd zmodyfikował zakres audytu ograniczając się do wytycznych ww. Uchwały Zjazdowej.

27 sierpnia powołał członków Komisji ds. Repartycji: Bogusław Suszka (O. Łódź), Tadeusz Dyszkiewicz (O. Gdańsk), Małgorzata Zawadzka (O. Warszawa), Matylda Podfilipska

10 września Zarząd podjął Uchwałę w sprawie wypowiedzenia umowy najmu i zgody na korzystanie z adresu ZASP przez Fundację Teatr Akademicki.

3. Prawo autorskie

12

SCENY POLSKIE nr 1/2018

10 września Zarząd podjął Uchwałę w sprawie wypowiedzenia umowy najmu i zgody na korzystanie z adresu ZASP przez Związek Zawodowy Polskich Artystów Muzyków Orkiestrowych.

24 września Zarząd podjął Uchwałę w sprawie uchylenia Uchwały Nr...191.../2017 Zarządu Głównego ZASP z dnia 4 grudnia 2017 roku w sprawie: zgody na rejestrację Fundacji im. W. B. Jastrzębowskiego pod adresem ZASP. 24 września Zarząd zatwierdził Regulamin Komisji ds. Statutu ZASP. 8 października Zarząd podjął Uchwałę w sprawie zlecenia wykonania dokumentacji remontu elewacji budynku ZASP przy Alejach Ujazdowskich i Mokotowskiej z wyceną robót.

8 października Zarząd podjął decyzję o uchyleniu Regulaminów i odwołaniu członków Komisji: Skolimowskiej, ds. Statusu Artystów, ds. Monitorowania Sytuacji Ekonomicznej i Socjalnej Artystów Scen Polskich oraz ds. Monitorowania Sytuacji Teatrów Publicznych w Polsce.

Działania członków Zarządu PREZES: W dniach 21 sierpnia – 8 września spotkania organizacyjne z przedstawicielami Kancelarii Prezydenta RP, dotyczące Narodowego Czytania „Przedwiośnia” w Skolimowie.

8 września – Narodowe Czytanie – „Przedwiośnie” z udziałem Pary Prezydenckiej w ogrodach DAW. 11 września – spotkanie z Dorotą Buchwald Dyrektorem Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego, dotyczące sytuacji i przyszłości IT. 13 września – spotkanie w Pałacu Prezydenckim podsumowujące Narodowe Czytanie.

W spotkaniu udział wzięła również Anna Solnicka-Heller, dyrektor DAW. 25 września – Posiedzenie Rady ds. Instytucji Artystycznych.

26 września – Spotkanie z Dyrektorem Maciejem Nowakiem, ws. współpracy ZASP z Teatrem Telewizji.

29 września – spotkanie z Dyrektorem Teatru Polskiego we Wrocławiu, ws. współpracy ZASP z Teatrem Telewizji.

1 października – Spotkanie z nowym Zarządem Fundacji Artystów Weteranów. Wręczenie nominacji nowo powołanym członkom

Z PRAC ZARZĄDU

Zarządu Fundacji, wspólne spotkanie z mieszkańcami DAW. 2 października – spotkanie z Zarządem Koła Seniorów Oddziału Warszawskiego. Podczas spotkania Zarząd Koła Seniorów omówił najpilniejsze potrzeby swoich członków.

Nawiązanie współpracy z Redakcją Teatru Telewizji TVP S.A. Aktualnie prowadzone są rozmowy z Zarządem Polskiego Radia w sprawie stałej obecności na antenie audycji realizowanej pod patronatem ZASP. Prowadzone są również rozmowy w sprawie utworzenia sceny kabaretowej ZASP z transmisją radiową.

WICEPREZES KRZYSZTOF SZUSTER: Wiceprezes Krzysztof Szuster i Skarbnik Tomasz Grochoczyński, przeprowadzili przegląd struktur i wzajemnych zależności służbowych pośród różnych komórek w ZASP z przekazaniem uwag w w/w sprawie Dyrektorowi Generalnemu Biura ZASP – Andrzejowi Gajewskiemu.

W ramach toczących się rozmów dot. kształtu umowy sprzedaży z uczestnictwem Wiceprezesa Krzysztofa Szustera i Dyrektora Andrzeja Gajewskiego z ewentualnym nabywcą Domanic, zamówiono opinię prawną dla ZASP. Po zaproponowaniu nowych warunków umowy przez ZASP, nabywca wycofał się.

Wiceprezes Krzysztof Szuster odbył spotkanie z panią Prezydent Hanną Zdanowską w celu uzgodnień dotyczących dofinansowania artystów z Łodzi, którzy chcą zamieszkać w DAW. Był również uczestnikiem rozmów-negocjacji z obecnym wynajmującym pomieszczenia: restauracji, podwórka i części I piętra.

Wiceprezes Krzysztof Szuster uczestniczył również w uroczystym powołaniu nowego Zarządu Fundacji Artystów Weteranów.

Przeprowadził 3-godzinne spotkanie w Programie I Polskiego Radia z byłymi prezesami Kazimierzem Kaczorem i Ignacym Gogolewskim.

Reprezentował również Zarząd podczas obchodów 70-lecia PWSFTviT w Łodzi.

SEKRETARZ: 15 września 2018 r. Członkowie Zarządu Głównego, Urszula Drzewińska i Marcin Kędziora, uczestniczyli z ramienia Zarządu GŁ w Jubileuszowych obchodach z okazji 100-lecia ZASP i 65-lecia Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk w Teatrze Wielkim w Warszawie.

PEŁNOMOCNIK ZG DS. SKOLIMOWA: Marlena Miarczyńska, jako Pełnomocnik Zarządu, spotykała się z mieszkańcami DAW po zebraniach ZG i poinformowała o omawianych na zebraniach sprawach dotyczących ZASP, statutu i spraw dotyczących DAW (5 lipca, 1 sierpnia, 11 września).

1 września uczciła wspólnie z mieszkańcami pamięć Powstańców Warszawskich pod pomnikiem nieopodal ogrodzenia DAW. Wraz z wiceprezesem Krzysztofem Szusterem i Marcinem Kędziorą, brała udział w komisji badającej wypadek w DAW z udziałem mieszkanki DAW pani W. Semotiuk. Brała również udział w rozmowach rozjemczych przy konflikcie między mieszkańcami DAW, doprowadzając skonfliktowane strony do ugody.

5. edycji WAMA Film Festival oraz w sprawie udzielenia patronatu honorowego 17. edycji CINEMAFORUM – Międzynarodowego Forum Niezależnych Filmów Fabularnych.

– Sprawy Oddziałów ZASP: 24 września Zarząd udzielił kol. Małgorzacie Talarczyk, Przewodniczącej Zarządu Oddziału ZASP w Gdańsku, pełnomocnictwa do reprezentowania ZASP w zakresie podpisania aneksu do umowy najmu lokalu położonego przy ul. Mariackiej 2/3 w Gdańsku.

– Sprawy Sekcji ZASP: 10 września Zarząd postanowił dofinansować nagrodę finansową na Festiwalu Piosenki Literackiej „W ŻÓŁTYCH PŁOMIENIACH LIŚCI” im. Łucji Prus przyznawaną przez Sekcję Estrady ZASP. 24 września Zarząd powołał skład Komisji Egzaminacyjnej dla potrzeb egzaminu eksternistycznego dla adeptów tańca. W skład ww. Komisji weszli: Barbara Sier-Janik – Przewodnicząca Komisji oraz Wacław Gaworczyk, Sekretarz Komisji.

Przeprowadzała narady z dyr. DAW, Anną Solnicką-Heller, w sprawach usprawnienia przydziałów pokojów w DAW mieszkańcom i w innych sprawach dotyczących pensjonariuszy.

24 września Zarząd powołał skład Komisji Egzaminacyjnej dla potrzeb egzaminu eksternistycznego dla adeptów sztuki estradowej.

W skład ww. Komisji weszli: Bożenna Jankiewicz – Przewodnicząca, Barbara Dziekan, Regina Rolska-Jonkajtys oraz Krzysztof Szuster.

Kilkakrotnie przywoziła do DAW świeże i mrożone owoce od producentów, z którymi współpracuje. Brała udział w edycjach koncertów i innych programów z okazji rozpoczęcia obchodów 100-lecia ZASP w Skolimowie.

8 października Zarząd podjął Uchwałę w sprawie: zatwierdzenia nowego tekstu jednolitego Regulaminu egzaminów eksternistycznych dla adeptów sztuki estradowej.

Reprezentowała Zarząd Główny w Łodzi na obchodach 50-lecia działalności artystycznej Gołdy Tencer, odczytując list Prezesa ZASP. – Opiniowanie przez ZASP kandydatów na stanowiska dyrektorów 1. Opinia ws. ponownego powołania dyrektora Teatru Maska w Rzeszowie.

2. Opinia ws. ponownego powołania dyrektora Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.

3. Opinia ws. ponownego powołania dyrektora Opery Krakowskiej.

SKARBNIK:

– Patronaty ZASP:

Tomasz Grcohczyński, Skarbnik ZASP, w okresie sprawozdawczym przygotowywał informacje o finansach na posiedzenia Zarządu, jak również czuwał nad realizacją Budżetu ZASP.

24 sierpnia Zarząd udzielił patronatu honorowego Festiwalowi Komedii TALIA. 24 września Zarząd podjął Uchwałę w sprawie udzielenia patronatu honorowego

6. Sprawy informacyjne Facebook – fanpage ZASP: za prowadzenie i zarządzanie stroną czyli codzienne zamieszczanie informacji, komunikatów, redagowanie komentarzy, wyszukiwanie materiałów i ich uaktualnianie odpowiedzialny jest Dział Informacji i Promocji.

Sceny Polskie ZASP Nr 1 jest w trakcie przygotowywania.

Strona Internetowa ZASP (www.zasp.pl): zbieranie i opracowywanie informacji o istotnych wydarzeniach w Stowarzyszeniu oraz ich upowszechnianie na stronie internetowej Stowarzyszenia w swoich kompetencjach ma Dział Informacji i Promocji. Obsługę techniczną strony wykonuje pani Klaudia Powała, pracownik Działu Członkowskiego Kancelarii Biura ZASP. Zarząd Główny ZASP

SCENY POLSKIE nr 1/2018

13

PUBLICYSTYKA

Co dziś jest siłą Teatru Telewizji?

fot. Antoni Woodley

Z Ewą Millies-Lacroix, dyrektor Teatru TV, rozmawiała Krystyna Piaseczna.

Dariusz Biskupski w spektaklu „Inspekcja”, reż. Grzegorz Królikiewicz i Jacek Raginis-Królikiewicz, nagrodzonego Grand Prix Festiwalu „Dwa Teatry” 2018

PUBLICYSTYKA

Ewa Millies-Lacroix: To dla mnie wielka radość, że możemy porozmawiać właśnie teraz, kiedy odradza się Teatr Telewizji. Bardzo nam zależy na współpracy ze środowiskiem teatralnym w Polsce, którego szacownym reprezentantem jest ZASP. Najpierw głosem doradczym był Olgierd Łukaszewicz. Wspierał?

Olgierd Łukaszewicz, to nie tylko wieloletni przyjaciel i promotor Teatru Telewizji, ale także znakomity artysta, którego mieliśmy okazję w zeszłym roku uhonorować Wielką Nagrodą, podczas Festiwalu „Dwa Teatry – Sopot 2017”.

A teraz, skoro o prezesach mowa...

Prezes Paweł Królikowski zrobił nam niespodziankę. W tym roku, po raz pierwszy na Festiwalu „Dwa Teatry”, została przyznana nagroda ZASP, którą uhonorowano dwie aktorki: Ewę Dałkowską i Edytę Jungowską, występujące w spektaklu „Lekcje miłości” (premiera ubiegłego sezonu, widzowie mogą obejrzeć ją w Internecie, w ramach oferty TVP VOD). Taka nagroda ZASP na Festiwalu, to jest dla nas zaszczyt, tworzący pomost dla ważnej środowiskowej współpracy.

Reżyser Rafał Sabara, znam jego prace, np. z Teatru Jaracza w Łodzi: „Lekcję miłości”, „Mroczne perwersje codzienności”.

To był akurat debiut reżyserski Rafała Sabary w Teatrze Telewizji, ale pamiętajmy, że to doświadczony reżyser teatralny.

Teatr Telewizji, to nie tylko największa scena i największa widownia, ale również szansa na zatrudnienie dużej grupy aktorów. To tu aktorzy z dyplomami mogą pokazywać kunszt sztuki aktorskiej.

Powstaje więcej spektakli własnych, ale również tych, które przenosimy do telewizji z teatrów żywego planu. W pewnym momencie Teatr Telewizji znikał. Wielu artystów, którzy zaczynali swoje zawodowe życie w Teatrze Telewizji, przez lata mieli mało okazji, żeby w nim grać – i to jest smutne… Dzisiaj bardzo liczymy na młodych artystów w Teatrze Telewizji.

Nazwiska się powtarzają...

Wiem, ale pojawia się też wiele nowych nazwisk. Myślę, że ta zaległość wobec środowiska aktorskiego jest odrabiana. Druga sprawa, tak jak powiedziałaś, to fakt, że pewne nazwiska się powtarzają. Oczywiście, że tak: przecież to reżyser i sami twórcy mają wpływ

na to, kogo zapraszają do spektaklu. Scena Teatru Telewizji jest nie tylko największa, ale ma również ten przywilej, że możemy korzystać z talentów aktorskich Gdańska, Zakopanego, czy Śląska. Udało nam się w tym minionym sezonie współpracować z Teatrami w Szczecinie, Lublinie, z Gardzienicami, Teatrem w Supraślu, Teatrem Śląskim w Katowicach… Myślę, że to poszerzanie mapy teatralnej to nasze zwycięstwo. Łódź czeka na swoją kolej? „Inspekcja” Grzegorza Królikiewicza i Jacka Raginisa-Królikiewicza, która była kręcona w Łodzi, korzystała z łódzkich sił aktorskich.

Mariusz Ostrowski jest związany z Teatrem Jaracza, a chociażby Sławomir Sulej z Teatrem Nowym. Mam nadzieję, że to dobre początki. Łódź to początki Teatru Telewizji, kierownictwo Henryki Rumowskiej, inicjatywy i dzieła Jerzego Antczaka – nie tylko reżysera filmowego, ale także teatralnego.

Jerzy Antczak stworzył Teatr Popularny Telewizji. Znajdźcie państwo jakiś tekst w literaturze polskiej, a jeśli wyda się państwu ciekawy i godny wystawienia, to można od razu w ciemno sprawdzić, że uczynił to już Jerzy Antczak. To jest coś niebywałego, jego słuch na literaturę polską, od Marii Dąbrowskiej i „Łucji z Pokucic” poprzez najpiękniejsze nowele Prusa. Jego spektakle są skarbnicą polskiej literatury.

fot. Stanisław Loba

Krystyna Piaseczna: Cieszę się ogromnie ze spotkania po latach. Dziś ja reprezentuję pismo Sceny Polskie, a Ty, dyrektor Agencji Kreacji Teatru Telewizji Polskiej – największą scenę z największą publicznością w Polsce, nie można tego pominąć.

Ewa Millies-Lacroix, dyrektor Teatru TV

gatunek. Bardzo ważną inicjatywą Telewizji Polskiej jest też Internetowy Teatr dla Szkół.

Po złotych czasach Teatru Telewizji pozostała m.in. „Złota Setka”, sto najwybitniejszych dzieł, ale to było wtedy, gdy zjawisko teatru mogło liczyć na bogatą „infrastrukturę” realizowaną poprzez teatralną publicystykę telewizyjną. Jak można wspomóc Teatr Telewizji, żeby w dalszym ciągu pozostawał wyjątkowym zjawiskiem na teatralnej mapie Europy?

W Teatr Internetowy dla Szkół jesteśmy zaangażowani, ja jako dziennikarz telewizyjny przygotowuję, śledzę i promuję to zjawisko od lat. Może warto było by przy tej okazji transmitowanych na żywo w Internecie spektakli załączać informację o bieżącym repertuarze Teatru Telewizji?

To było 20 lat temu. Dziś mamy inny medialny świat. Myślę, że na wiele sposobów można wspomóc Teatr Telewizji. Trzeba o nim mówić, tzn. informować, że istnieje.

Naszymi najlepszymi ambasadorami są tu aktorzy. Ważna jest też świadomość obecności Teatru Telewizji na platformie VOD. Jeżeli ktoś nie ma czasu w ten konkretny poniedziałek, czy we wtorek, (kiedy spektakle pokazuje TVP Kultura), to wszystkie nasze produkcje są dostępne w Internecie, za darmo.

Myślę, że Internet to ta nowa ścieżka komunikacji. Drugie, to co Krysiu powiedziałaś, używając słowa „dydaktyzm”, czy działania dydaktyczne. Nie ukrywam, że bardzo by mi się marzyło, aby w programie języka polskiego szkoły podstawowej, czy średniej znalazła się, w ramach tzw. lekcji teatralnych, chociaż jedna dotycząca Teatru Telewizji! Przecież jest to zjawisko, które w polskiej kulturze istnieje od 65. lat, ma swoją tradycję, jest czymś innym, niż film, ale również czymś innym, niż teatr żywego planu. To jest oddzielny

Ci, którzy śledzą historię Teatru Telewizji zadają sobie pytanie: czy powinny być wstępy czy ma ich nie być? Była kiedyś tradycja, między innymi za kadencji mojego pierwszego dyrektora Jerzego Koeniga, tradycja wstępu, która w pewnym momencie, przy zmieniającej się telewizji zniknęła. Może warto do tego powrócić, może nie do klasycznych wstępów, ale felietonów, które w TVP Kultura robimy – przed transmisjami – spektakli z całej Polski. Wydaje mi się, że informacyjne programy bardzo ładnie nas zapowiadają, jeśli mają taką możliwość, to rzeczywiście poświęcają nam czas, tak samo jak programy lokalne, w oddziałach Telewizji Polskiej. Podobnie TVP Polonia, która pokazuje od ubiegłego roku przynajmniej raz w miesiącu naszą premierę, więc tu też coś się dzieje. Natomiast rzeczywiście brakuje takiego, kiedyś się mówiło „opakowania”, czy felietonów, relacji z planu, chociaż powstają making-offy, to wciąż jest niedosyt.  SCENY POLSKIE nr 1/2018

15

fot. Antoni Woodley

PUBLICYSTYKA

Mariusz Ostrowski w spektaklu „Inspekcja”, reż. Grzegorz Królikiewicz i Jacek Raginis-Królikiewicz

Co w tym kontekście daje „Festiwal Dwa Teatry”? Co nowego przyniósł w tym roku?

Pamiętam te obawy z 2016 i 2015 roku.

Jesteś dyrektorem artystycznym tego festiwalu od 2016?

Przede wszystkim nie było preselekcji, bo uważałam, że wszyscy ci, którzy przygotowali spektakle zasłużyli by pokazać się publiczności w Sopocie. Być może tegoroczne doświadczenie będzie skłaniało do podjęcia decyzji, żeby podzielić nasze produkcje na dwie kategorie: na oryginalne spektakle Teatru Telewizji i te, które są różnego rodzaju zapisami, przeniesieniami, wersjami telewizyjnymi. Być może to będzie łatwiejsza sytuacja dla jurorów, bo trudno jest porównywać rolę aktora, który wcześniej grał kilka lat tę samą rolę w teatrze, z rolą przygotowywaną specjalnie dla nas.

Druga rzecz: ciągle nam brakuje nagród, szczególnie tych aktorskich, dlatego dziękuję jeszcze raz ZASP, że nas wspomógł. Pracują z nami najlepsi operatorzy, scenografowie, więc taki miałam niedosyt nagród, ale na tym polega festiwal. Z drugiej strony pierwszy raz było jury młodzieżowe, złożone z osiemnastolatków – równolatków festiwalu. Wybrali „Emigrantów” Mrożka. Uznali spektakl w reżyserii Piotra Cyrwusa za świetny. „Inspekcja” w dorosłym jury wygrała, o czym mówiłyśmy.

Zostali docenieni także Jan Englert za „Spiskowców”, czy Wojciech Tomczyk za „Marszałka”. A nagrodę publiczności otrzymał 16

SCENY POLSKIE nr 1/2018

Redbad Klijnstra-Komarnicki za „Rio”. Fajnie było na festiwalu, czuło się, że jest nas dużo, że mamy mnóstwo pomysłów.

Czy sprawdziła się podjęta problematyka, przecież były obawy, żeby to nie była tylko taka jubileuszowa wkładka w życie teatralne.

Myślę, że tak. Uważam, że artyści mają coś do powiedzenia, a my jesteśmy od tego, żeby stwarzać do tego warunki. Różne łatki zawsze łatwo jest przystawiać.

A co nas czeka w jesiennej ramówce Teatru Telewizji?

Ruszyliśmy 10. września; pierwsza premiera to „Fryderyk”, na podstawie książki Piotra Witta „Przedpiekle sławy: rzecz o Chopinie”, o trudnych początkach Fryderyka Chopina w Paryżu, Agnieszka Lipiec-Wróblewska wyreżyserowała ten spektakl historyczny z rozmachem, kilkadziesiąt osób w obsadzie, w roli tytułowej Krzysztof Szczepaniak. Spektakl będzie mógł wzbudzić wiele głosów krytyki, zainteresowania, polemik z tym utworem – na to liczę. Liczę też, że sama postać Fryderyka Chopina jest warta by o niej opowiadać, czy odkrywać ją na nowo.

Dwa tygodnie później „Ostatni hrabia.

Edward Bernard Raczyński” – autorski spektakl Krzysztofa Magowskiego, który został nakręcony w Rogalinie, w siedzibie

Raczyńskich. Opowiada o zapomnianym prezydencie, zapomnianym Polaku, a w roli tytułowej wystąpił Olgierd Łukaszewicz, partnerują mu: Beata Ścibakówna, Aleksandra Pisula, Beata Fido i wielu innych aktorów, również z Poznania.

Następny jest „Reytan. Druga strona drzwi” – debiut autorski w Teatrze Telewizji, autorstwa tandemu Piotr Derewenda i Jakub Pączek, oraz reżyserski Pączka. To również duże przedsięwzięcie historyczne, nakreślające postać Tadeusza Reytana, o którym tak mało wiemy. Ten repertuar na 100-lecie Niepodległości opieramy na postaciach wybitnych Polaków, m.in.: Chopina, Raczyńskiego, Reytana, Księdza Jerzego Popiełuszki, Augusta Hlonda – zupełnie zapomnianej postaci prymasa Polski (spektakl w reżyserii Pawła Woldana, a zdjęcia do niego powstaną m.in. w Lourdes). Przed premierą „Prymasa Hlonda” odbędzie się premiera „Człowieka, który zatrzymał Rosję” – opowieść o polskich szyfrantach, którzy pomogli wygrać wojnę polsko-bolszewicką. Długo go robimy, bo spektakl zaczął być przygotowywany ponad 10 lat temu, w ramach Sceny Faktu, a teraz „podeszliśmy” do niego na nowo.

W październiku czeka nas także transmisja „Popiełuszki” w reżyserii Jana Nowary z Teatru Węgierki z Białegostoku. 26 listopada będzie „Lato” Tadeusza Rittnera, w reżyserii Jana Englerta, w pięknej obsadzie. Chciałabym, żeby ten Rok Stulecia Odzyskania

PUBLICYSTYKA Niepodległej zakończył się najtrudniejszym chyba spektaklem, o którym moglibyśmy pomyśleć, czyli „Weselem” w reżyserii Wawrzyńca Kostrzewskiego.

Z kolei w TVP Kultura kontynuujemy cykl Festiwalu Teatrów Polski, a przed nami „Matki” w reżyserii Pawła Passiniego z Teatru Żydowskiego, „Wszystko o mojej matce” w reżyserii Michała Borczucha z Teatru Łaźnia Nowa oraz „Zabijanie Gomułki” w reżyserii Jacka Głomba z Teatru Modrzejewskiej w Legnicy. Myślimy także o paśmie dla dzieci, stąd telewizyjna wersja „Pchły Szachrajki” w reżyserii Anny Seniuk z Teatru Narodowego.

Kiedy patrzę na te nasze przeszło 25 lat pracy w telewizji, Twoją pracę w redakcji Teatru TV, moje programy dla „Dwójki”, zastanawiam się nad sensem tych działań dla nas osobiście i dla Teatru?

Nauczyłam się wielu rzeczy, ale zawsze to opowiadam i zawsze mam ten sam lęk; jak

jadę przez Polskę i jest już wieczór, widzę niewielkie domy, małe miasteczka, potem wsie, potem znowuż duże aglomeracje, i zapalone światła. Jest poniedziałek wieczór i tak sobie myślę: Boże, ile trzeba odwagi, żeby chcieć do ludzi wchodzić do domu, ile trzeba uwagi wobec świata, by w ogóle móc do tego domu wejść. Myślę, że jak człowiek jest młodszy to nie rozumie, jaka to jest wielka odpowiedzialność. Po prostu zawsze trzeba wiedzieć po co, komu chcemy coś opowiedzieć, z jakiego powodu mamy mu zabierać jego cenny czas. Tego się nauczyłam.

I w jaki sposób?

W języku sztuki oczywiście. Nie można wyręczać artystów. Zmieniająca się sztuka telewizyjna stwarza wiele fantastycznych możliwości twórczych. Daje możliwość kreacji, wyboru, zmian, jest szalenie twórcza.

Mówił o tym Hanuszkiewicz, ponieważ w telewizji nie ma takich sztywnych reguł

i dlatego daje nam ona tyle możliwości. Nie można w taki, czy inny sposób prowadzić narracji, to spróbujmy zupełnie inaczej.

Gdzie gramy? W studiu, w plenerze, gramy w przestrzeni umownej, która jest plenerem, ale staje się też studiem telewizyjnym.

Czego mogę ci życzyć w sezonie 2018/2019?

Jak ktoś jest reżyserem, to się mówi: drugi spektakl jest najtrudniejszy. Oby ten drugi sezon nie był tylko drugim, ale przede wszystkim 65. jubileuszowym sezonem Teatru Telewizji, żeby się udało.

Trzymamy kciuki, jesteśmy razem.

Dziękujemy bardzo. rozmawiała Krystyna Piaseczna redaktor naczelna Wywiad przeprowadzony w sierpniu 2018 r.

Teatr Telewizji w każdy poniedziałek o godz. 21:00, TVP 1 w sieci: teatrtelewizji.vod.tvp.pl Teatr Internetowy dla Szkół

fot. Agencja Kreacji Teatru TVP

iteatr.tvp.pl

Edyta Jungowska, Ewa Dałkowska, Paweł Królikowski na scenie Festiwalu „Dwa Teatry”

SCENY POLSKIE nr 1/2018

17

PUBLICYSTYKA

Z krakowskiego rynku Upał. Według „Time’a” Kraków jest turystycznym hitem tego lata. Siedzę na Placu Szczepanskim vis a vis drzwi wejściowych do zaplecza Narodowego Starego Teatru. Patrzę na piękną fasadę autorstwa Tadeusza Stryjeńskiego i Franciszka Mączyńskiego. Historia dwóch kamienic na rogu Placu Szczepańskiego sięga 1781 roku.

T

o pierwszy publiczny zawodowy teatr w Krakowie. Nad wejściem zwisa w bezruchu flaga narodowa, nie pamiętam, żeby tak było wcześniej.

Może zapomniano ją zdjąć po 3 Maja? Rok temu w tym miejscu wisiał czarny, ciężki kir, sceniczny szal. Rok temu dyrektorem tej sceny przestał być Jan Klata. Autorem tej zmiany był minister Gliński, którego podstawowym celem było usunięcie Klaty. Gliński tą decyzją wypełnił zobowiązania wobec środowiska skrajnej prawicy, dla której Klata był lewackim twórcą. Pamiętamy egzorcyzmy nad pokazywanym „Golgota Picnic” wycofanym z festiwalu Malta, czy zadymę na widowni wokół „Do Damaszku” Strindberga. Nawet jak na Kraków przywykły do różnych ekstrawagancji – egzotyczne zdarzenie.

Nowym dyrektorem teatru został Marek Mikos, onegdaj recenzent teatralny „Gazety Wyborczej”. Wyłoniony w konkursie przewagą głosów Ministerstwa Kultury. Od tego momentu teatr przeżywa artystyczny kryzys nieznany od powojnia. Nie ma śladu po zapowiadanych obietnicach na pierwszy sezon.

W zamian katastrofalny bilans Mikoso-Polewkowego upadku – spadek frekwencji, trzy nieudane premiery zamiast zapowiadanych ośmiu, z czego dwie w reżyserii nieznanych twórców z zagranicy: Argentyńczyka i Ukraińca zamiast, 32. polskich, czołowych reżyserów, których Mikos przedstawiał w swoim konkursowym programie.

Rozczarowany dyrekcją Mikosa, minister zgodził się na warunki zespołu. Z końcem sezonu 2017/18 usunął Jana Polewkę i zgodził się na Radę Artystyczną wspieraną przez Gildię Polskich Reżyserek i Reżyserów (przypominam, że Gildia powstała w proteście wobec nowej dyrekcji i reżyserzy ogłosili bojkot Starego Teatru), co oznacza, że teatrem będą zarządzać pracujący w nim aktorzy, między innymi Dymna, Segda, Kaim, Radosław Krzyżowski. Ta Rada ma zadecydować o repertuarze i wybrać realizatorów, co zwykle było podstawowym zadaniem dyrektora teatru. Z nadzieja patrzę na nadchodzący sezon, mimo że sytuacja dalece odbiega od standardów. Mają powrócić Strzępka, Garbaczewski, Miśkiewicz. Stary Teatr potrzebuje artystycznego lidera teatru artystycznego, którego był symbolem od dekad i ustępstwo ministra nie zmienia wrażenia niszczenia modelu teatru reżyserskiego. Krzepiącą wiadomością wydaje się ta o uchwale krakowskich radnych, że patronem skweru na Plantach przy teatrze Słowackiego będzie Andrzej Wajda, reżyser wybitnych przedstawień w Starym Teatrze.

PS. Po odwołaniu Jana Polewki z funkcji dyrektora artystycznego aktorzy przejęli opiekę nad repertuarem teatralnym a MK będzie utrzymywało na posadzie dyrektora Mikosa, nominanta bez wizji, chadzającego w teatrze innymi korytarzami niż artyści tego teatru,

którego rola ostatecznie ograniczy się do podpisywania listy płac. Sezon podobno mają rozpocząć Strzępka i Demirski. Prezes ZASP na spotkaniu z wiceminister Wandą Zwinogrodzką podobno rozmawiał o sytuacji Narodowego Teatru Starego. Mamy nadzieję, że zdradzi nam stanowisko ZASP. PS. 2 Widać, że rozpoczyna się nowy sezon teatralny. 8 września Teatr Łaźnia Nowa pokazał widowisko, performance pt. „Wałęsa w Kolonos”. Jedną z intencji reżysera Bartosza Szydłowskiego i autora scenariusza Jakuba Roszkowskiego było wyrażenie niezgody na polski gen destrukcji. W rolę historycznego przywódcy wcielił się Jerzy Stuhr. W scenariuszu na podstawie antycznej sztuki Sofoklesa „Edyp w Kolonos”, Lech Wałęsa zostaje postawiony w sytuacji Edypa, kiedy rozlicza się ze swoją przeszłością przygotowując się na śmierć. Tragizm Wałęsy widzimy w rozdźwięku między uznaniem międzynarodowym i „wygumkowywaniem” go z historii Polski. „Jerzy Stuhr tak to komentuje: „Kiedy dostałem tekst, to spierałem się z twórcami spektaklu, że Wałęsa nie jest jeszcze w tytułowym Kolonos, czyli u kresu swoich dni, w okresie rozliczeń. On ciągle coś kombinuje, ciągle ma temperament społecznika. Ale w tych dniach właśnie pojawiło się oświadczenie Wałęsy, że chce pogodzić się ze światem i swoimi wrogami... Ujrzałem potężną smugę cienia Wałęsy, z którą potrafię się utożsamić”. Obok mnie siedziała 12-letnia dziewczynka. Myślę, że tę lekcję historii zapamięta na całe życie.

Barbara Zawada

fot. Shutterstock.com

Żeby ratować sytuację utrzymano repertuar poprzedniej dyrekcji, który wcześniej starano się zmarginalizować i powołano dyrektora

do spraw artystycznych Jana Polewkę, który również brał udział w konkursie na dyrektora Starego Teatru. Wobec chaotycznych, niszczących teatr i zespół działań, aktorzy wysunęli żądania ratowania teatru.

Stary Teatr im. H. Modrzejewskiej w Krakowie

18

SCENY POLSKIE nr 1/2018

PUBLICYSTYKA

Model teatru narodowego w Tarnowie

fot. Paweł Topolski

– Chcemy, by tarnowianie wiedzieli, że teatr jest ich miejscem, że dzieją się tu różne rzeczy, nie tylko same spektakle, wystawy, warsztaty, spotkania – podkreśla w rozmowie z Krystyną Piaseczną Marcin Hycnar, dyrektor artystyczny Teatru im. Ludwika Solskiego w Tarnowie.

„Porachunki z katem” Martina McDonagha, reż. Marcin Hycnar, Teatr im. L. Solskiego w Tarnowie

Krystyna Piaseczna: Poznaliśmy się przy okazji pana dyplomów w 2006 roku, kiedy w Łodzi otrzymywał pan nagrodę za Plazmonika w „Bezimiennym dziele”. Potem my, jako Sekcja Krytyków Teatralnych, przyznawaliśmy panu nagrodę za rolę Fuksa w „Kosmosie” i to już minęło 12 lat?

W tym czasie realizuje się systematycznie cała pana bogata – kariera aktorska i reżyserska a od roku również jako dyrektora artystycznego Teatru w Tarnowie.

Jak te doświadczenia, które zdobył pan wcześniej, przenoszą się na ten rodzinny Tarnów? Jest to przecież miasto, które pan dobrze zna.

lat, które były w jakimś sensie backgroundem do dyrekcji tarnowskiej, to myślę, że najistotniejszym była moja obecność w Teatrze Narodowym przez 10 lat.

Marcin Hycnar: No tak, z jednej strony to miasto, które dobrze znam, bo stąd pochodzę, a z drugiej strony, jak pani sama zaznaczyła, kilkanaście lat minęło… szesnaście, od kiedy wyjechałem z Tarnowa, więc miasto się znacznie zmieniło i to nie tylko wizualnie, ale też inni ludzie tam mieszkają i biorą udział w życiu miasta, także tym kulturalnym, więc nie jest to powrót na, tak zwane, stare, dobrze znane, „śmieci”. Trzeba było trochę na nowo zorientować się w „Tarnowie” i tym, jak tam przebiegają szlaki publiczności. A co do tych

Tak, tak. Mówimy o „Bezimiennym dziele”.

Reżyserował ten spektakl także później, już w Teatrze Narodowym… Po pierwsze, dyrektor Englert zaangażował mnie, a po drugie grałem u niego w kilku spektaklach i wydaje mi się, że to obserwowanie – oczywiście z drugiego rzędu, jakby z tylnego fotela – kadencji dyrektora Englerta, dało mi wiele jeśli chodzi o takie myślenie o zarządzaniu ludźmi, konstruowaniu repertuaru, trzymaniu się pewnych procedur, jeżeli chodzi o zarządzanie instytucją.

Jako aktor, ale pan także reżyserował?

Tak, tak. Myślę, że to mi dało wiele, bo też dosyć blisko, mogę powiedzieć, to moje życie artystyczne związane było z osobą pana dyrektora Jana Englerta, który był przez jakiś czas moim opiekunem roku, potem wykładowcą, jak pani wspomniała.

Reżyserem dyplomu.

Jakby to przenieść na jakieś detale, konkrety, to jak praktycznie wyglądało zarządzanie ludźmi?

Po pierwsze, po moim przyjeździe do Tarnowa i objęciu stanowiska dyrektora artystycznego, wspólnie z zespołem trochę musieliśmy skorygować czy też nauczyć się procedur, które w moim mniemaniu ułatwiają pracę i konstruowanie repertuaru – zarządzanie tym nielicznym, a jednak całkiem sporym zespołem ludzi.

60 osób, w tym 18. aktorów.

No tak, tak. W tej chwili jest 16 etatów aktorskich, ale trochę więcej osób jest na tych etatach. Dzisiaj to już 20 osób.

Na czym polegało to działanie?

Mogę powiedzieć, że dążyłem do tego, aby pewne drogi służbowe niektórych decyzji zostały zachowane, ponieważ nie wszyscy byli przyzwyczajeni do takiego załatwiania spraw.

Już mówiąc bardzo konkretnie, myślę o tym, np. że wszystkie zwolnienia aktorów do jakichś zajęć pozateatralnych, od mojego pojawienia się w Tarnowie, wymagają zgody  SCENY POLSKIE nr 1/2018

19

PUBLICYSTYKA pisemnej, takiego oficjalnego stanowiska, które pomaga mi w koordynowaniu działań repertuarowych, tzn. ponieważ tych osób jest sporo w zespole aktorskim, to trudno pamiętać kto, kiedy, gdzie, w jakich okolicznościach w teatrze nie jest obecny i ta czysto banalna i dla mnie oczywista droga sprawiła, że efektywniej i z dużym wyprzedzeniem można planować repertuar i to kto, gdzie, kiedy będzie pracował.

W tym teatrze kiedyś aktorami byli Krzysztof Stoiński i Ryszard Kotys, i Andrzej Precigs, Andrzej Grabowski, czyli ci wszyscy, którzy pracują do dziś w filmach, serialach.

Mogę powiedzieć, że dzisiaj, kiedy jestem po roku urzędowania, a zostały mi jeszcze dwa lata przewidziane w kontrakcie, z kierowniczką literacką tarnowskiego teatru, Agatą Zdziebłowską, która dołączyła do zespołu wraz ze mną, jesteśmy w stanie mniej więcej powiedzieć co się będzie działo do końca naszej obecności w Tarnowie.

Staramy się naszą pracę planować z dużym wyprzedzeniem, poza tym bieżący repertuar udało się „wypuszczać” z półrocznym wyprzedzeniem, co jest niezbyt popularne w kraju i mało teatrów z aż takim wyprzedzeniem jest w stanie podać widzom ofertę repertuarową – nam się to udaje, odpukać, póki co. To też sprawa, która wszystkim ułatwia życie: aktorom, bo wiedzą co ich czeka w danym miesiącu na przestrzeni pół roku, a mnie – z racji licznych podróży na trasie Tarnów-Warszawa – też pozwala z dużym wyprzedzeniem zaplanować swój harmonogram działań i być obecnym w Tarnowie wtedy, kiedy jest to niezbędne i konieczne, a co za tym idzie: dostosowanie do tego swoich zajętości „warszawskich”. Myślę, że to są takie rzeczy, które ułatwiły, usprawniły pracę.

Jak układa się pana współpraca z dyrektorem naczelnym panem Rafałem Balawejderem, jaki jest pana zakres obowiązków?

Czy to wszystko jest konsultowane, wymaga akceptacji? Jak się układa ta współpraca formalnie i nieformalnie?

Jestem oficjalnie zastępcą dyrektora naczelnego – dyrektorem artystycznym. Tak to się nazywa w statucie teatru. Natomiast przechodząc do codzienności naszych z dyrektorem naczelnym kontaktów, myślę, że dosyć jasny jest podział kompetencji. I tego się trzymamy, tzn. zarówno ja staram się nie przyjmować i nie wchodzić w kompetencje dyrektora naczelnego, jak i zachowuję autonomię w drugą stronę. To znaczy: ja odpowiadam za repertuar, za dobór twórców, za kolejne premiery, za układanie bieżącego repertuaru, ale też powiększanie ewentualne zespołu aktorskiego albo jakieś korekty w nim. To są dosyć jasne, precyzyjne kompetencje, które pozostają w mojej gestii.

20

SCENY POLSKIE nr 1/2018

A budżet załatwia oczywiście pan dyrektor naczelny?

Wszystko co się wiąże z finansami teatru i jego, powiedzmy, administrowaniem (bo przecież to nie tylko działalność artystyczna, ale to też instytucja-budynek, która musi działać) jest rzeczą dyrektora naczelnego. Co do tego budżetu to, tak, jak pani wspomniała. oczywiście pozostaje to w gestii dyrektora naczelnego, ale ja z wielką ulgą przyjąłem do wiadomości ten podział obowiązków, ponieważ nie najlepiej się czuję w kwestiach finansowych, w sensie załatwiania ich w negocjacjach, a wiadomo, że kiedy budżet jest niewielki, wiąże się to z trudnymi rozmowami czy to z twórcami, czy z miastem, które jest organizatorem teatru. Chętnie więc przystałem na ten podział obowiązków. Natomiast – jak w praktyce się okazało – tak naprawdę wszelkie wahania budżetowe mają tylko i wyłącznie wpływ na sferę artystyczną, tzn. teatr zatrudniający kilkadziesiąt osób, o których pani wspomniała, ma gros kosztów stałych, których nie jesteśmy w stanie nijak zniwelować. Pewne oszczędności, zanim jeszcze pojawiłem się w Tarnowie, zostały poczynione i wydaje się, że ten skład osobowy jest optymalny, aby instytucja działała swobodnie i prężnie.

Mówię o praktyce i „kuchni” niejako tej funkcji, którą pan pełni jeszcze bez tej strony ideowej. Zapraszając artystów musi się pan liczyć z jakimiś kosztami konkretnymi prawda? Że ten reżyser wyreżyseruje za tyle, a scenograf zrobi scenografię za tyle. Jak to wygląda? Czy musi pan sobie „odmówić” niektórych reżyserów ze względu na to, że w Tarnowie nie otrzymają takiej kwoty na jaką by liczyli?

Tak, to prawda. To, co pani mówi jest racją, ponieważ wiadomo, że stawki w ośrodkach centralnych, w miastach typu Warszawa, Kraków, Wrocław, są stawkami nijak nie mającymi się do naszych możliwości finansowych, więc ja od początku powtarzam takie zdanie, które w spadku przekazała mi była dyrektor teatru w Tarnowie Ewelina Pietrowiak, że „robimy najlepiej jak się da”, to znaczy: staramy się zapraszać najlepszych twórców z tych, na których nas stać. Nie możemy sobie pozwolić na szarżę finansową i zapłatę honorariów, które nie są na naszą kieszeń, bo po prostu musimy bilansować budżet.

swoich zwyczajowych oczekiwań finansowych, bo aż tak wydaje mi się nie jest, ale… pewną życzliwość wykazują w tych negocjacjach z racji naszej znajomości. Z niektórymi twórcami też udaje się nam tak porozumieć (tymi, którzy są dość zajęci, zabiegani – a zależy nam na tym, by w Tarnowie wyreżyserowali przedstawienie), że próby do niektórych tytułów organizujemy w Warszawie, jeżeli to jest im na rękę, a my przez to możemy na przykład zejść z kosztów przygotowania spektaklu w rubryce: „honoraria”. Oczywiście musimy wtedy wydać jakieś kwoty na organizację tych prób w stolicy, ale póki co mieliśmy jedno, jesteśmy w trakcie drugiego takiego doświadczenia i wydaje mi się, że jeszcze trzecia produkcja tak zorganizowana nas czeka i póki co to się sprawdziło i sprawdza. Myślę, że to też jest jakiś wytrych, dzięki któremu: raz, że nie musimy niektórych osób ściągać na dwa, trzy miesiące do Tarnowa, co jest im na rękę, ponieważ mogą w tym czasie równolegle podejmować inne zobowiązania zawodowe, a dwa, pozwala nam to zdobyć nieco ciekawsze, jak mi się wydaje, nazwiska.

O tych nazwiskach za chwilę, bo z tego co się zorientowałam śledząc na stronach internetowych aktywność państwa nawet w czasie wakacji, z przyjemnością stwierdziłam, że w czasie największych upałów, nie wiem jaki pan ma w tym udział, klimatyzowane pomieszczenia teatru są udostępniane mieszkańcom. Bardzo to jest piękna inicjatywa, sami rozmawiamy w gorące południe tego lata. Na dachu będzie pasieka, prawie jest. pan też udziela wywiadów, które dziennikarze tytułują „Teatr dla ludzi”. Jak się mają takie ekologiczne przejawy działalności do tytułów? O jakim teatrze pan marzy? Jakim teatrem ma być ten w Tarnowie? Eklektycznym na pewno?

To chyba jest gdzieś echo wpływów Jana Englerta, prawda?

Podejrzewam, że tak. Eklektyzm, o którym pani mówi, jest od lat wizytówką, hasłem pod którym się podpisuje dyrektor Englert i nie ukrywam, że tym bardziej w Tarnowie taka linia repertuarowa ma sens, ponieważ jest to jeden teatr w mieście. Staramy się zatem tak działać, by każdy z mieszkańców znalazł w teatrze coś dla siebie. Te działania pozateatralne, o których pani wspomina, to także efekt takiego właśnie myślenia.

Czy to bardzo pana paraliżuje?

Jest też u was fantastyczny Festiwal Talia, te działania są ogromne o dużym zasięgu.

Z grubsza mogę powiedzieć, że nie. To znaczy: nie są to łatwe rozmowy i zazwyczaj twórcy, przynajmniej ci dosyć popularni czy też mający wiele propozycji, pracują u nas pobierając stawki najniższe, na jakie są w stanie się zgodzić. Natomiast nie ukrywam, że często korzystam ze swoich kontaktów zdobytych dotychczas w środowisku teatralnym, to znaczy, że niektórzy… nie chcę powiedzieć, że „dla mnie” zgadzają się pracować poniżej

Chcemy, by tarnowianie wiedzieli, że teatr jest ich miejscem, że tam dzieją się różne rzeczy, nie tylko same spektakle, wystawy, warsztaty, spotkania. Wynajmujemy też scenę i nasze przestrzenie pod wiele imprez lokalnych, a te inicjatywy, powiedzmy „proekologiczne”, nie wiążą się dla nas właściwie z żadnymi kosztami, a jeśli teatr może stać się przez to centrum wydarzeń, miejscem o którym się mówi, które tarnowianie doceniają i które jest

PUBLICYSTYKA

Teraz te tytuły. Zostają w repertuarze „Piękna Lucynda”, „Szwejk. Na Tyłach” i pani Pietrowiak, i pan Walny. A te tytuły, które teatr zawdzięcza panu?

Zaczęliśmy od „Porachunków z katem” Martina McDonagha w mojej reżyserii na ubiegłorocznym Festiwalu Komedii Talia.

Przyznam, że mam sentyment do McDonagha, pisałem pracę magisterską na temat jego twórczości i kiedy dowiedziałem się, że napisał nową sztukę „Hangmen” czyli „Kaci” (w polskim tłumaczeniu Klaudyny Rozhin: „Porachunki z katem”), to od razu szybko w Agencji Dramatu i Teatru „zaklepałem” ten tytuł i postanowiłem go zrealizować w Tarnowie. Zaczęliśmy od prapremiery tego dramatu, który w 2015 roku dostał nagrodę dla najlepszej sztuki brytyjskiej. Spektakl nasz został doceniony przez tarnowską publiczność zdobywając drugie miejsce w głosowaniu publiczności na ubiegłorocznym Festiwalu Komedii. Dwóch aktorów z tego przedstawienia: Aleksander Fiałek i Maciej Babicz zdobyli odpowiednio nagrodę i wyróżnienie od jury, w związku z czym wydaje mi się, że ten początek był dla mnie szczęśliwy i udany. Więc to była komedia. Później ten pierwszy „mój” sezon w Tarnowie przebiegał pod hasłem „Kobiety o kobietach” i sprowadzał się do tego, że do Tarnowa przyjechały same reżyserki. Wydało mi się to dosyć ciekawe i cenne, aby – szczególnie w roku praw kobiet, bo 100 lat temu kobiety otrzymały w Polsce prawa wyborcze – aby na tym rynku teatralnym, na którym coraz częściej kobiety wiodą prym – po latach wreszcie szczęśliwie „przejęły pałeczkę” od mężczyzn – aby zaprezentować kilka osób, które przyjadą do Tarnowa i zrealizują tytuły związane z kobiecością albo najbardziej istotne w repertuarze tzw. kobiecym – aktorskim także. Anna Gryszkówna zrealizowała u nas „Poskromienie złośnicy” Williama Szekspira, więc klasykę światową.

W konkursie organizowanym przez Teatr Szekspirowski w Gdańsku Ania zdobyła wyróżnienie za reżyserię tego przedstawienia.

Potem mieliśmy na dużej scenie przedstawienie Bożeny Suchockiej, które bierze udział w konkursie „Klasyka polska” w tym roku.

Kolejną premierą na dużej scenie była „Akademia Mr Kleks” w nowej interpretacji Darii Kopiec, jeszcze studentki – szalenie utalentowanej, obiecującej – Wydziału Reżyserii warszawskiej Akademii Teatralnej oraz absolwentki Wydziału Animacji szkoły filmowej w Łodzi, która zrealizowała klasyczną bajkę Brzechwy w nowym scenariuszu Elżbiety Chowaniec, autorskim, ciekawym o tyle,

fot. Maria Wilma-Hinz

im bliskie – to dla nas tylko dobrze. A przechodząc do repertuaru, to faktycznie jest on zróżnicowany, bo wydaje mi się, że właśnie to myślenie, aby każdy z tarnowian znalazł w teatrze coś dla siebie sprawia, że w każdym sezonie staramy się zrobić po pierwsze komedię na Ogólnopolski Festiwal Komedii Talia, który rozpoczyna sezon…

Marcin Hycnar

że zaangażowano do spektaklu młodych ludzi tańczących taniec uliczny i bardzo rytmiczny, żywiołowy, taneczny, muzyczny spektakl wyszedł nam z tego.

mojej dodatkowej aktywności tym bardziej z mojego osobistego punktu widzenia ma znaczenie ogromne. Czego można panu życzyć na te najbliższe dwa lata?

Chodzi mi o ZASP – Związek Artystów Scen Polskich. Czy w teatrze jest koło ZASP, czy są zaspowcy? Jak pan traktuje Związek Artystów Scen Polskich, który też ma swoje 100-lecie w tym roku?

Mówiąc zupełnie serio życzyłbym sobie, żeby nie było gorzej niż jest, to znaczy, ponieważ ten pierwszy sezon zamknęliśmy w moim przekonaniu dobrym bilansem zarówno jeśli chodzi o finanse, jak i frekwencję – na poziomie 84%; ilość widzów, jaka przyszła do nas do teatru to 58 tysięcy – w związku z czym naprawdę nie jest źle i życzyłbym sobie, aby pod każdym względem te statystyki nie uległy zmianie. Mieliśmy po drodze, w trakcie tego sezonu, kłopot związany z zapowiedzią obcięcia budżetu – dla nas dosyć znaczącą – 300 tysięcy złotych. Szalenie miłym było, że tarnowianie sami oddolnie zorganizowali akcję „Tarnów chce kultury” i protestowali przeciwko obcięciom dotacji dla wszystkich instytucji kultury miasta, bo takie były pomysły… Część radnych wzięła sobie ten apel mieszkańców do serca i faktycznie dotacja, która w połowie sezonu miała zostać obcięta, jednak utrzymała się na wcześniej zapowiadanym poziomie, co pozwoliło nam wykonać plan. Bardzo się cieszę, że teatr i kultura w mieście jest ważna dla jego mieszkańców, że sami o nie dbają, więc tak naprawdę życzyłbym sobie, aby nie było gorzej, pod każdym względem, abyśmy nie musieli korygować swoich planów czy robić mniej spektakli, czy też w jakikolwiek sposób ograniczać swoją działalność artystyczną.

– Tak, w teatrze działa Koło ZASP-u, jego przewodniczącym jest aktor Jerzy Pal, myślę, że Jerzy dosyć prężnie działa także w strukturach krakowskiego ZASP-u, właściwie dzięki niemu w pewnym sensie, jego poleceniu, aktorka naszego teatru, Katarzyna Pośpiech otrzymała w zeszłym sezonie Nagrodę Loży, czyli Krakowskiego Koła ZASP-u dla młodej aktorki za rolę Małej Mi w „Lecie Muminków” w reżyserii Barbary Wiśniewskiej, co było dla nas szalenie miłym wyróżnieniem.

Muszę przyznać, że cieszyłem się jak dziecko, ponieważ to była pierwsza tego typu nagroda – dla mojej (w pewnym sensie) podopiecznej, za mojej kadencji. To szalenie miłe, byłem razem z Kasią Pośpiech na uroczystości wręczenia tej nagrody w krakowskim oddziale ZASP-u.

W tym roku zgłasza pan też kandydata do nagrody Nardellego?

Tak – Filipa Kowalczyka, który właściwie po roku przerwy od skończenia szkoły trafił do naszego teatru i jesteśmy szalenie dumni z jego poczynań w naszym teatrze. Tak więc jakoś staramy się być w kontakcie z ZASP-em i to zarówno tym miejscowym, naszym, tarnowskim (w sensie nieustającego kontaktu z Jerzym Palem, z którym, gdy tylko ma jakieś interesujące propozycje, inicjatywy, chętnie o nich rozmawiamy), także z krakowskim oddziałem Związku, a z państwem, z Warszawy, to już od lat…

Bardzo sobie to cenię. To jest też powód naszej rozmowy, czyli śledzenia kariery naszego laureata, a że to było na początku

Gorąco dziękuję za tę rozmowę. Trzymamy kciuki, będziemy obserwować, będziemy starali się uczestniczyć w tych poczynaniach, które Teatr Tarnowski będzie realizował. Będziemy śledzili pana sukcesy na innych scenach bo przecież jest pan aktywny nie tylko w Tarnowie. Wszystkiego najlepszego Dziękuję bardzo. rozmawiała Krystyna Piaseczna Wywiad przeprowadzono w sierpiu 2018 r.

SCENY POLSKIE nr 1/2018

21

PUBLICYSTYKA

W golfach i w kremplinach

P

amiętam jak kilka lat temu tłocząca się przed wejściem widownia z niesmakiem patrzyła na chłopaka w dresowej bluzie, który w dodatku bez pardonu przepychał się do przodu. Nie wyglądał na właściciela najdroższych biletów, uprawniających do wysuwania się na czoło kolejkowego peletonu. Na dodatek obsługa wpuściła go do środka z pominięciem zwyczajowych procedur. Szczawikowato wyglądający młodzieniec okazał się... reżyserem przedstawienia, na które wszyscy czekali.

Tyle anegdoty, ale podobno „najgorzej” ubrane osoby na widowni to często aktorzy i inni pracownicy teatrów, oraz recenzenci, którzy po prostu się spieszyli. Wszyscy oni w teatrze bywają tak często, że trudno za każdym razem szykować się jak na wesele i paradować w tym stroju już od rana, godząc różne zawodowe obowiązki, uwieńczone wizytą w teatrze. Mnie też zdarzyło się przyjechać na spektakl prosto z redakcji, z plecakiem pełnym materiałów do czytania i zostałam upomniana, że: „Jak ktoś pierwszy raz przychodzi do teatru, to powinien się zapytać, jaką torebkę się ze sobą zabiera.”. Nie twierdzę, że przychodzenie do teatru w codziennych ubraniach powinno stać się normą, ale może większa tolerancja nie zawadzi? Różnorodność stylów i poglądów na „strój wyjściowy” jest szersza, niż dwie czy trzy dekady temu.

W podstawówce (lata 80.) klasa szła do teatru w białych bluzkach. Obowiązywał strój galowy i dyskusji z tym nie było. Pamiętam jednak moment (lata 90.), gdy będąc w teatrze w bluzce z kołnierzykiem (na szczęście nie białym), był to już obciach do tego stopnia, że rozważałam powrót do domu.

i chodziły w uszytych z niej sukienkach na premiery – kontynuuje Janina Klimasowa.

A co robiły kobiety, by ubrać się do teatru szykownie? – Jak ktoś miał zaprzyjaźnioną krawcową, która mu coś uszyła, to jeszcze jako tako wyglądał. Innych możliwości, poza paczkami z ciuchami zza granicy, dostępnymi dla szczęśliwców, za dużo nie było – podkreśla pani Janina. I zwraca uwagę, jak wiele zależało od specyfiki danego teatru. Teatr Wielki – tu obowiązywały długie suknie i kapelusze.

Swoją specyfikę miały też poszczególne miasta. W Teatrze Wybrzeże w latach 80., było naprawdę elegancko, podobnie w Krakowie, który miał swój specyficzny styl. To nie było takie ubranko standardowe, ale wymyślne, dopracowane toalety, bardzo efektowne – podkreśla Janina Klimasowa – W latach 70. największy szacunek do ubioru w Łodzi dało się zauważyć w Teatrze Nowym za czasów Dejmka i w „Jaraczu”.

Jak teatralna moda zmieniała się przez ostatnich kilkadziesiąt lat, pytam Janinę Klimasową, recenzentkę teatralną. – Na premierach w teatrach warszawskich na przełomie lat 50. i 60. publiczność była elitarna, zawsze dobrze ubrana. Miała większe pieniądze i możliwości, niż przeciętni widzowie. Ci ostatni ubierali się skromniej, bo bieda aż piszczała.

Zawsze jednak widać było wyraźną różnicę między teatrami instytucjonalnymi a alternatywnymi. W latach 70. i 80., za czasów Mariana Glinkowskiego, na przedstawieniach widowni wręcz chodziło o pewną ekstrawagancję. Szykownie było ubrać się całkowicie „nieteatralnie”, na przykład w gruby sweter z golfem i wyglądać jak student albo awangardowy artysta – wspomina z uśmiechem Janina Klimasowa. Tę różnicę da się zauważyć do dziś, choćby na Festiwalu Retroperspektywy w łódzkim Teatrze Chorea. Tutaj teatr traktowany jest niemal jak świątynia, a jego tworzenie to sposób na życie, a nie tylko na pracę. A stroje pozostają nonszalanckie, z cyklu „tak zupełnie mi jest obojętne, co mam na sobie, są sprawy ważniejsze”. Ale to obojętność starannie zaaranżowana. Częsty jest też styl etniczny i boho, bardzo malowniczy i miły dla oka. I praktyczny, gdy podczas spotkań z artystami siedzi się na poduchach czy wprost na podłodze, pokrytej np. rozbrajającym dywanem ze sztucznej trawy. Jak tam usiąść w krótkiej sukience i na szpilkach?

Pewnie by się dało, ale nie wyglądałoby to elegancko...

Ówczesna sytuacja gospodarcza odcisnęła się na modzie. – Bieda to jedno. Niewiele można było dostać. Był za komuny okres szalonej mody na dzianinę zwaną krempliną. Z dzisiejszej perspektywy to było coś fatalnego: materiał ze sztucznego tworzywa, w wyrazistych kolorach, we wzory, często jakby „wytłoczone”. Ale nawet to było trudne do zdobycia, więc Polki kremplinę kupowały

Być może miarą elegancji jest też umiejętność dostosowania się do miejsca, sytuacji i osób, by okazać im szacunek. Nie lekceważmy też aspektu czysto praktycznego. Styl widowni teatrów alternatywnych w latach 90. i dwutysięcznych, np. na Łódzkich Spotkaniach Teatralnych, był też podyktowany realiami: nie tylko na spotkaniach z artystami, które trwały do późnej nocy, także na spektaklach

22

SCENY POLSKIE nr 1/2018

siedziało się gdzie bądź, często wyginając ciało, by dojrzeć cokolwiek. To nie były tradycyjne sale z widowniami, pomieszczenia często adaptowano, z korzyścią dla spektaklu, ale kosztem komfortu widzów. Obecnie w tzw. teatrach alternatywnych da się zauważyć profesjonalizm pod każdym względem, widzowie też są na ogół usadzani na miejscach wygodnych i z dobrą widocznością. Może w strojach widowni pozostały jakieś zwyczaje z dawniejszych lat? Ten aspekt teatrów instytucjonalnych nie dotyczył dlatego, że zawsze miały tradycyjne przestrzenie z podziałem na scenę i widownię. Ale w ramach tych teatrów też da się zauważyć istotne różnice dotyczące kodów ubraniowych.

– Wiele zależy od tego, do którego teatru w Łodzi pójdziemy – zaznacza Janina Klimasowa. – Dobry poziom trzymają teatry muzyczne. Na każdej premierze można zobaczyć eleganckie osoby, w dobrym stylu, na które się patrzy z przyjemnością. W Teatrze im. Jaracza dominuje, że tak powiem, styl urzędniczy.

Mam wrażenie, że wiele przychodzących tam osób pracuje na stanowiskach związanych z administracją państwową. Mają na sobie porządne ubrania. Rzadko się zdarza ktoś w stroju byle jakim. W Teatrze Powszechnym jest „pół na pół”. Część widzów ubrana jest dobrze, a część to publiczność, że tak powiem, zaniedbana. Mężczyźni przychodzą w pulowerach, niewyczyszczonym obuwiu, podniszczonych porciętach – ubolewa pani Janina.

Pytana o to, czy styl widzów teatralnych postrzegany jako „zaniedbany” nie bywa czasem świadomą stylizacją na styl boho czy grunge, odpowiada następująco: – Nie wiem czy to celowa stylizacja. Jest dużo ludzi zaniedbanych z tego powodu, że są zaniedbani w ogóle. Generalna różnica między tym, co było kilkadziesiąt lat temu, a tym co jest teraz, to fakt, że kiedyś nie wypadało przyjść do teatru ubranym byle jak. Niezależnie od finansów przychodziło się w najlepszej posiadanej odzieży. Nie wypadało okazywać teatrowi lekceważenia przez swój wizerunek.

A kto tej zasady nie przestrzegał, narażał się na ostracyzm społeczny. Wyjście na spektakl było wydarzeniem, które się świętowało, może też dlatego, że po wojnie ludzie bardzo pragnęli być eleganccy, by zniwelować wojnę w swojej wyobraźni.

A Ty, Czytelniku, czy już wypastowałeś buty?

Paulina Ilska

PUBLICYSTYKA

Ferment czy stabilizacja Dwa teatry. Dwa zespoły. Dualizm aktorski kreuje życie teatralne Bydgoszczy i Torunia. Co charakteryzuje te sceny, jak współistnieją obok siebie, jak próbują zachować tożsamość? Pisze Anita Nowak.

W

pierwszym okresie po II wojnie światowej zespoły scen Bydgoszczy i Torunia często łączono. Aktorzy obu miast grali w tych samych przedstawieniach, jeździli ze spektaklami do mniejszych miejscowości. Rozdział na Teatr Polski i Teatr im. Wilama Horzycy nastąpił późno, dopiero w lipcu 1961 roku. Scenę toruńską powierzono Hugonowi Morycińskiemu, a bydgoską Stanisławowi Bugajskiemu.

Następny dyrektor Teatru Polskiego, Grzegorz Mrówczyński, począwszy od sezonu 1978/1979, wystawił ciekawie w swojej reżyserii m.in. „Dom Bernardy Alba” Federica Garcii Lorki, ze wspaniałą kreacją Ewy Studenckiej-Kłosowicz w roli głównej.

Stanisław Bugajski na scenę wprowadził współczesną dramaturgię zachodnią, m.in. „Nasze miasto” Thortona Wildera, czy „Śmierć komiwojażera” Arthura Millera.

Była klasyka polska, Szekspir, dramaty antyczne. Hieronim Konieczka wraz z grupką przyjaciół przygotował jedną z pierwszych po wojnie inscenizacji dramatu Witkacego „W małym dworku”. Wokół teatru skupiło się w tym okresie grono bydgoskich intelektualistów. Tak ambitnego programu nie dałoby się realizować bez zespołu na odpowiednim poziomie. Grali wówczas m.in. Mieczysław Wielicz, Iga Mayr, Danuta Balicka, Maria Chwalibóg, Wanda Rucińska, Dominika Stecówna, Hieronim Konieczka.

Po Mrówczyńskim, w styczniu 1983 roku, dyrekcję obejmuje Alojzy Nowak. Zespół aktorski był w owym czasie wątły, przedstawienia słabe, mimo to Nowak, jako jedyny z dyrektorów bydgoskiego teatru, doczekał na tym stanowisku emerytury.

Kolejny dyrektor, Zygmunt Wojdan (od 1964 do 1974 roku) postawił na dramaturgię realistyczno-psychologiczną – Bułhakowa, Gorkiego. Rewelacyjnym spektaklem okazały się jednak „Czarownice z Salem” Artura Millera w reżyserii Teresy Żukowskiej. A w zespole pojawili się tak znakomici aktorzy jak: Janina Bocheńska, Danuta Chudzianka, Teresa Czarnecka, Wanda Ostrowska, Stefan Czyżewski, Wiesław Drzewicz, Stanisław Jaroszyński, Zbigniew Mamont, Czesław Stopka, Jan Tesarz.

W połowie roku 1974 kierownictwo teatru przeszło w ręce Jana Błeszyńskiego. W zespole wyróżniali się wówczas: Ewa Studencka, Wanda Rucińska, Hieronim Konieczka i Mieczysław Wielicz, z młodszego pokolenia: Krystyna Bartkiewicz, Danuta Chudzianka, Anna Mozolanka, Olga Sitarska, Wiesław Rudzki i Zbigniew Kasprzyk. Zdarzyło się jednak kilka wpadek repertuarowych, co zaowocowało spadkiem zainteresowania widzów teatrem.

Wyróżniły się tu również Krystyna Bartkiewicz i Olga Sitarska. Ta ostatnia zabłysnęła też w roli Spiki hrabiny Tremendosy w zrealizowanym przez Hieronima Konieczkę dramacie Witkacego „Oni”.

Objąwszy w 1988 roku dyrekcję Teatru Polskiego Andrzej Maria Marczewski rozpoczął od rekonstrukcji zespołu. Przyjął ponad dwudziestu nowych, przeważnie młodych aktorów.

Reanimowany zespół bardzo dobrze sprawdził się w „Śnie nocy letniej” Szekspira oraz w „Mistrzu i Małgorzacie” Bułhakowa w reżyserii dyrektora. Zwłaszcza drugi spektakl zrobił furorę. W roli Wolanda wystąpił jeden z najznakomitszych aktorów, jacy kiedykolwiek trafili do bydgoskiego teatru – Roman Gramziński. Małgorzatę zagrała Jadwiga Andrzejewska, Asasella – niezwykle utalentowany Zbigniew Szpecht.

Lata 1994-1997 to już dyrekcja Wiesława Górskiego. Jedna z najbardziej kontrowersyjnych, prowokujących. Do Bydgoszczy trafił wprost z jednego z teatrzyków Off Broadway.

Znany był jednak bydgoskiej publiczności z wcześniejszych udanych realizacji. Pierwszą pozycją repertuarową w sezonie 1994/1995 było „O beri, beri” wg „Matki” Witkacego w reżyserii Wiesława Komasy, zaplanowane jeszcze przez Marczewskiego. A pierwszym dziełem Górskiego, w pełni autorskim, „Pamiętnik z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego. Górski rzecz zaadaptował i wyreżyserował niezwykle interesująco. Sztuka grana była potem przez trzy sezony, ponad sto razy. Ale Górski lubił szokować. Obok tych pozycji, przyjętych przez krytykę bez zastrzeżeń, na dużej scenie

z inscenizacyjnym rozmachem wystawił np. „Pożądanie schwytane za ogon” – młodzieńczy utwór dramatyczny Picassa, a na małej scenie „Kabaret metafizyczny”, głośnej w owym czasie skandalistki literatury Manueli Gretkowskiej (reż. J. Zembrzuski) ze świetną rolą Aleftyny Gościmskiej jako Beby Mazepo. Warto przypomnieć rewelacyjnie wystawiony spektakl „Joko świętuje rocznicę” Rolanda Topora, w reżyserii Krzysztofa Galosa, która to rzecz przyniosła bydgoskiemu teatrowi ogólnopolski rozgłos. Ale Bydgoszcz nie chciała repertuaru zdominowanego przez groteskę, nie chciała artystycznych eksperymentów. Widzowie tęsknili do klasyki. Górski musiał odejść.

Kolejny konkurs wygrał Andrzej Walden. Aktor, reżyser, znany już bydgoskiej publiczności z lat 70. i 80., kiedy to występował na scenie Teatru Polskiego. Walden postanowił spełnić marzenie bydgoszczan o klasycznym repertuarze, a przy tym zaspokoić własne upodobania do stawiania sobie i innym pytań egzystencjalnych. Nie rozumiał jednak, że tego wszystkiego nie da się zrealizować opierając się na słabym zespole aktorskim. Był to moment, w którym, aby ratować pozycję tej sceny na tle kraju, miast posiłkować się znanymi i kosztownymi twarzami ze stolicy, jak Jan Machalica, Ewa Dałkowska czy Zdzisław Wardejn, należało dokonać w teatrze absolutnej rewolucji.

Uczynił to dopiero w roku 2000 Adam Orzechowski. W efekcie, po sześciu latach jego dyrekcji, zespół artystyczny całkowicie się zmienił. Zdominowali go młodzi, wszechstronnie utalentowani i wykształceni aktorzy po renomowanych uczelniach. Do bardziej interesujących osobowości scenicznych należeli wtedy: Małgorzata Trofimiuk, Małgorzata Maślanka, Krystian Wieczorek, Artur Krajewski, Adam Łoniewski, Paweł Gilewski, Marek Tynda. Teatr proponował śmiały, nowoczesny repertuar, ale nie odżegnywał się od klasyki. Rewelacyjnie wypadła „Czwarta siostra” Janusza Głowackiego w reżyserii Iwony Kempy.

Na scenie pojawiły się też „Skórzana maska” Helmuta Klausera, „Kamienie i popioły” Daniela Denisa. Zasługą Orzechowskiego było powołanie do życia Festiwalu Prapremier.  SCENY POLSKIE nr 1/2018

23

fot. Monika Stolarska

PUBLICYSTYKA

Matylda Podfilipska i Maciej Raniszewski, „Edyp Tyran”, reż Wojtek Klemm, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu

Odchodząc do Gdańska, by objąć dyrekcję Teatru Wybrzeże, pozostawił klimat miasta szeroko otwartego na teatr.

Dlatego Paweł Łysak, interesujący artysta i dobry menadżer, miał już ułatwione zadanie.

I komfort, że mógł bydgoską scenę zapełniać osobowościami artystycznymi, które były mu akurat potrzebne do jego wizji teatralnych.

W ciągu jego dyrekcji przewinęło się przez bydgoską scenę kilkudziesięciu ciekawych artystów. W jego zespole byli m. in. Marta Nieradkiewicz, Marta Ścisłowicz, Dominika Biernat, Michał Czachor. Na stanowisko dramaturga ściągnął zdolnego, jeszcze wówczas studenta teatrologii w Akademii Teatralnej, Łukasza Chotkowskiego, który nawiązał kontakt z Elfriede Jelinek. Otrzymał od noblistki wolną rękę w adaptowaniu jej utworów. Co więcej, sam wyreżyserował kilka bardzo interesujących przedstawień.

To, co Łysak zaczął robić w Bydgoszczy, szybko zaowocowało dobrymi recenzjami w prasie ogólnopolskiej. Na każdą premierę przyjeżdżało sporo osób z Warszawy, Poznania, Gdańska. Zapraszany na gościnne występy i różne festiwale Teatr Polski wiele podróżował nie tylko po kraju, ale i Europie, czego efektem były liczne kooperacje międzynarodowe. Bardzo prestiżowym wydarzeniem było zaproszenie spektaklu „Babel” Mai Kleczewskiej na festiwal „Złota Maska” do Moskwy. Gdy Paweł Łysak wygrał konkurs 24

SCENY POLSKIE nr 1/2018

na dyrektora Teatru Powszechnego w Warszawie, na głównego szefa sceny bydgoskiej namaścił swego dotychczasowego zastępcę, Pawła Wodzińskiego.

aktorki Emilia Piech i Michalina Rodak. Pomimo tak nielicznej grupy artystów, udało się wystawić sześć interesujących premier.

W tym dwie pozycje dla dzieci.

Wielu znakomitych aktorów poszło wówczas za Łysakiem do Warszawy, m.in. Michał Czachor, Michał Jarmicki, Magdalena Łaska, Joanna Drozda, Julia Wyszyńska. A w Teatrze okrojony zespół bydgoski szybko uzupełniło grono nowych, świetnych aktorów, jak Klara Bielawka, Sonia Roszczuk, Maciej Pesta, Magdalena Celmer czy Jan Sobolewski. Nie wszyscy byli na etatach. Ale wszyscy czuli się z bydgoską sceną związani emocjonalnie.

Stylistyka teatru Wodzińskiego, podobnie jak i Łysaka, wymagała od nich nie tylko talentu, dobrej dykcji, muzykalności, ale też sprawności fizycznej, umiejętności pantomimicznych.

Na scenie pojawiało się w tym okresie wiele spektakli performatywnych, w których sporo myśli aktorzy musieli przekazywać ciałem.

Był to pod wieloma względami sprawny zespół, posługujący się nowoczesnymi środkami wyrazu. Kiedy Paweł Wodziński po wygaśnięciu kadencji nie wygrał konkursu na kolejne sezony i wyjechał do Warszawy, wielu aktorów podążyło razem z nim.

W czasie, kiedy w Bydgoszczy w dyrektorskim fotelu zasiada kolejno dwanaście osób, a wraz z każdym dyrektorem przybywają nowi aktorzy, w Toruniu panuje większa stabilizacja. Do 1972 teatrem zarządzał Hugon Moryciński. Ze względu na stan zdrowia zwalnia dyrektorski fotel, który na cztery lata obejmuje Michał Rosiński. W roku 1976 dyrekcję przejął Marek Okopiński. Lata 1983-96, to okres niezapomnianej Krystyny Meissner, dzięki której w Toruniu narodził się jeden z najciekawszych festiwali teatralnych – KONTAKT. Po jej odejściu do Krakowa rządy w Teatrze im. Horzycy przejęła Jadwiga Oleradzka, a od trzech lat dyrektorem naczelnym jest Andrzej Churski.

Konkurs na dyrektora wygrał Łukasz Gajdzis.

We wrześniu 2017 objął stanowisko. Na początku pierwszego sezonu zespół aktorski liczył 10 osób. W ciągu późniejszych miesięcy dołączyły do niego dwie nowe młode, zdolne

Specyfika tego teatru polega na tym, że jego największą, stałą wartością jest bardzo zdolny, stabilny zespół. Jak sięgam pamięcią, nieczęsto się w tym teatrze zdarzały odejścia aktorów.

W tej chwili na toruńskiej scenie występują 24 osoby, w tym dwie oficjalnie przebywające na emeryturze i dwie zatrudnione na pół etatu. Przykładowo Teresa Stępień-Nowicka związana jest z tym teatrem od 1978 roku, Anna Romanowicz-Kozanecka od 1980, Nico Niakas i Ewa Pietras od 1983, Grzegorz Wiśniewski od 1991, Paweł Kowalski i Agnieszka

PUBLICYSTYKA Wawrzkiewicz od 1993, Anna Magalska od 1994. Ale są też aktorzy młodsi, oglądani tutaj od połowy lat 90 i początku dwutysięcznych.

Każdy z nich stworzył tu niejedną rolę, w której widzowie zapamiętają ich na całe życie; jak np. Pawła Tchórzelskiego jako Jennifer w spektaklu „Pięć róż dla Jennifer”, Jolantę Teskę jako Dulską, Marię Kierzkowską, jako Maryjkę w „Prezydentkach”, Ewę Pietras w „Kołysance” Becketta, Matyldę Podfilipską, jako Jokastę w „Królu Edypie”, Mirosławę Sobik, jako Erikę w „Królowej ciast”, Teresę Stępień-Nowicką, jako Marię w dramacie „Józef i Maria”, Aleksandrę Bednarz, jako tytułową „Heddę Gabler”, Agnieszkę Wawrzkiewicz wcielającą się w trzy różne postaci kobiece w sztuce „Trzy x Czechow”. Wymieniać można długo; bo trzeba powiedzieć, że wyjąwszy kilka ostatnich sezonów poprzedniej dyrekcji, teatr toruński prezentował i do dziś prezentuje przedstawienia na dobrym, a nawet bardzo dobrym poziomie. W zespole panuje wspaniała atmosfera i duża konsolidacja. Wokół teatru koncentruje się też grupa aktorów emerytów. Do niedawna na premiery uczęszczała regularnie dawna gwiazda horzycowej sceny Grażyna Korsakow, związana z nią ponad pół wieku. Na każdej niemal premierze obecna jest popularna w toruńskim środowisku artystycznym Zula Melechówna, a także Witold Tokarski z małżonką, słynna para aktorska Marzena Tomaszewska-Glińska i Jerzy Gliński.

Prężnie przy Teatrze im. Horzycy funkcjonuje też koło ZASP, stąd tu właśnie mieści się siedziba X Oddziału. Ostatnimi laty integracji życia artystycznego toczącego się poza nurtem oficjalnym sprzyja prowadzona przez Matyldę Podfilipską przyteatralna kawiarenka „Wejściówka”. Tworzeniu specyficznego, artystyczno-intelektualnego klimatu sprzyja też bliskie sąsiedztwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika z Zakładem Dramatu i Teatru, z którym „Horzyca” współpracuje.

Można się zastanawiać, co dla aktora jest lepsze: wygoda i stabilizacja, doskonała znajomość scenicznych partnerów, czy częste zmiany zespołów, konfrontowanie się z nowymi indywidualnościami, ferment twórczy? A co lepsze dla widza? W przypadku Bydgoszczy i Torunia problemu wielkiego nie ma. Bo i aktorzy nierzadko zapraszani są do zagrania gościnnie roli w sąsiednim ośrodku, i widzowie są dziś tak mobilni, że mogą wybierać pomiędzy ofertą repertuarową obu scen.

Anita Nowak

fot. Natalia Kabanow

Usytuowany w samym centrum teatr jest, jeśli można się tak wyrazić, żywo pulsującym sercem miasta. Widzowie też czują się tu jak domu. Aktorzy są na ulicach rozpoznawani, widzowie uśmiechają się do nich, czasem kłaniają.

Paulina Wosik „Sprawa. Dzieje się dziś”, reż Martyna Majewska, Teatr Polski im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy

SCENY POLSKIE nr 1/2018

25

PUBLICYSTYKA

Króciutka historia Teatru Małego w Łodzi

Marek Kasprzyk i Mariusz Pilawski, „Emigranci” Sławomira Mrożka, reż. Krzysztof Rościszewski, Teatr Mały w Manufakturze Łódź

P

ytania, które sobie zadajemy przez całe życie nie odzwierciedlają nawet po części rzeczywistości, którą w trakcie szukania nań odpowiedzi otrzymujemy w darze poprzez los.

Był rok 2007 – przełom maja i czerwca bodajże. A potem minął szybki sezon w łódzkim Teatrze Nowym, w którym ponownie od kilku lat pracowałem, najpierw pod wodzą Grzegorza Królikiewicza, a potem Jerzego Zelnika. I znowu nastały zmiany – przyszło nowe i konkurs na szefa tej obolałej od wielu już lat sceny wygrał Zbigniew Brzoza i na dobry początek zwolnił 13. aktorów. Mnie także.

Rady-porady i cała ferajna poszła do sądu pracy i wygrała przywrócenie do Nowego.

Ja swoją drogą udałem się w dalszą podróż z moim pomysłem na teatr w Manufakturze.

Przełom roku 2008/2009 urealniał całe przedsięwzięcie. W tym samym czasie w Warszawie zamykano scenę Teatru Małego pod domami towarowymi Centrum, 26

SCENY POLSKIE nr 1/2018

a w Łodzi rodził się, jak Feniks z popiołów, Teatr Mały w Manufakturze.

W maju 2008 roku, przed Szacowną Komisją ZASP, pod przewodnictwem prof. Jana Kulczyńskiego, zdałem eksternistycznie egzamin i otrzymałem dyplom reżysera dramatu. Z podanych do opracowania tematów wybrałem historię Ojca Narodowej Sceny Wojciecha Bogusławskiego. O tyle fakt godny zauważenia, że podczas lektury przepięknej monografii „Bogusławski” autorstwa wspaniałego Zbigniewa Raszewskiego, spłynęła na mnie siła i wiara w możliwość zrealizowania budowy stacjonarnego, zawodowego teatru, który ledwie w rok po wszczęciu inicjatywy nabierał realnych kształtów. Podpisanie umowy z Manufakturą nastąpiło 22 lutego 2009 roku. Jednak schody dopiero się zaczęły.

Sfera artystyczna jest bez wątpienia dużo ważniejsza, niż martwe struktury nawet najpiękniejszej sceny. Jednak jak duch tworzenia, to historia musi się zacząć sama budować.

Całe wielkie grono aktorów, paru reżyserów,

scenografów, plastyków chciało pomóc temu dziełu. Wszak, co jest w teatrze najważniejsze?

Ludzie, czyli artyści i pomocnicy artystów oraz r e p e r t u a r. No tak. Dziennikarze przychodzili, dzwonili i główne pytanie brzmiało: jaki to ma być teatr? Bezustannie odpowiadałem – eklektyczny. Radosny, wesoły, pouczający, dla każdego. Stąd pomysł na otwarcie trzema premierami – tydzień po tygodniu.

Tuż przed wakacjami, 20. czerwca daliśmy pierwszą premierę amerykańską komedią Clarka/Bobricka „Morderstwo w hotelu”.

Trzyosobowa farsa małżeńska a na scenie wytrawni łódzcy aktorzy: Beata Olga Kowalska, Marek Kasprzyk i Tomasz Kubiatowicz. Stery reżyserskie miał od początku z fajerwerkami wziąć w ręce Jerzy Gruza – no, czegóż więcej trzeba? Ale natura płata figle.

Pan Jerzy, który dość chętnie zgodził się na to dotknięcie swoimi palcami nowej sceny, niestety zaniemógł i przedstawienie skroiłem ja. I dobrze. Nauka powzięta

fot. Marcin Bazylak, Honorata Łukasik

Autorefleksja na 10-lecie.

PUBLICYSTYKA

U zarania dzieła pomysły wpadały jeden za drugim. Oto Stanisław Brejdygant dał swoją adaptację „Zbrodni i kary” Dostojewskiego występując wespół z Adamem Łoniewskim i Marysią Gudejko, a ja wziąłem na warsztat komedyjkę dwuosobową Jana Jakuba Należytego „Trzy razy łóżko”.

Złapałem okazję zaproszenia do współpracy Małgosię Lipkę i Witka Łuczyńskiego, którzy właśnie co pokończyli studia aktorskie i ten dowcipnie skrojony tekst z premierą w listopadzie 2009 roku graliśmy z górą 8 sezonów, prawie 140 razy.

Zdarzenia sceniczne nadawały tempo naszym poczynaniom – coraz więcej aktorów występowało na naszej scenie, premiera goniła premierę aż nazbierało się ich przez 9 lat ponad 30. Napomknę jeszcze może o dwóch istotnych faktach. W 2011 roku podjąłem się zrealizowania pomysłu i powołałem teatralny festiwal pod nazwą MONOwMANU – ogólnopolski konkurs monodramów. Rok w rok przez trzy lata za marne grosze zapraszaliśmy w okolicy grudnia wykonawców z ciekawymi spektaklami i to oni walczyli o WIELKĄ NAGORDĘ EKOLOGICZNĄ, którą był składany rower przyzwoitej marki. Jednak po trzech sezonach i braku wsparcia skądkolwiek zawiesiłem to przedsięwzięcie na kołku licząc, że może kiedyś je reaktywuję.

Drugi pomysł na przetrwanie otrzymałem od Gracjana Kielara. Otóż wczesną wiosną 2013 roku zadzwoniłem do niego z zaproszeniem do wzięcia udziału w próbach „Czekając na Godota” Beckett’a. Zadał mi odruchowo pytanie czym to się kieruję biorąc ten tytuł na warsztat? Jak to czym, drogi Gracjanie – wybitnością autora, znakomitym materiałem dla kilku aktorów i ogromną możliwością interpretacyjną wiekopomnego dzieła. Dobrze, kolego, odpowiedział Gracjan, a kto ci na to przyjdzie – najwyżej 60. entuzjastów z miasta.

Zasępiłem się nieco i pytam: to co robić, Gracjan, co robić? A on strzelił, jak z armaty: Jak

to co? „Zemstę” Fredry. Na tak małej scenie?

– żachnąłem się. I w tym momencie zaczęła mi świtać w głowie idea realizacji klasyki, dla młodzieży, ale i nie tylko.

Już jesienią premiera „Zemsty”, a potem „Balladyna”, Małgosia Flegel dała premierę „Ani z Zielonego Wzgórza” (po bardzo udanym musicalu „Wesołego powszedniego dnia” spółki Młynarsk/Derfel z osobistym udziałem Mistrzów na premierze), później był molierowski „Skąpiec” w odświeżającym tłumaczeniu Jana Polewki i z moimi piosenkami napisanymi na tę okazję i wreszcie w 9. sezonie jesienią 2017 roku mickiewiczowski „Pan Tadeusz”, którego adaptację popełniliśmy wespół z Markiem Andrzejem Gwoździńskim. 11 osób obsady, pełna inscenizacja na małej przestrzeni naszego teatru i doskonałe kostiumy Sylwestra Krupińskiego, ruch sceniczny Kazia Knola, scenografia i muzyka małżeńskiej pary twórców Agnieszki i Michała Izydorczyków. Uśmiecham się wspominając tę pracę.

I tu dopiero poznałem odpowiedź na stawiane pytanie: Jaki jest Teatr Mały w Manufakturze? Odpowiedź dokonała się sama – teatr komedii i klasyki. Wchodzimy w X sezon i już buduję nową premierę „Tylko miłość” (sceny z życia małżeńskiego) a zaraz potem premiera specjalnie napisanej dla Teatru Małego przez łódzkiego autora, Zbyszka Pacurę, sztuki pod tytułem „Sklep to żaden interes”, o przyjaźni dwóch młodzieńców, Polaka i Żyda, których losy opisane tuż przed wybuchem wojny w 1939 roku pokazują ciekawe spojrzenia na pogmatwaną łódzką, czyli polską historię. Dostaliśmy finansowe wsparcie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. A wszystko na 100-lecie Niepodległości naszego kraju.

Teatr Mały zapraszał co jakiś czas wybitnych artystów – Edytę Geppert, Michała Bajora, zespół RAZ DWA TRZY, Lecha Janerkę, Martynę Jakubowicz, Stanisława Soykę, Zofię Kucównę, Magdalenę Zawadzką, Artura Andrusa, Stanisława Tyma, Jacka Fedorowicza, czy Krzysztofa Daukszewicza, który daje swoje recitale co rok. To tylko pewna część zacnego grona. Ogromną popularnością cieszą się nasze wieczory sylwestrowe, ale i Narodowe Czytanie, z inicjatywy Prezydenta RP, to już tradycja. To trudne opisać dziesięć bogatych sezonów na kilku stronach, ale jedno jest pewne – zapał wciąż trwa i jakaś czarowna moc pcha ten „wóz Tespisa” naprzód. Nie wiedzieć dlaczego? Zapewne dzięki ludziom – naturalnie artystom, ale i tym z tyłu sceny, którzy włączają światło i dźwięk, przycinają deski do dekoracji, kolportują bilety w kasie, albo po szkołach. Zapaleńców, którym jakoś wmówiłem, że życie daje się wypełniać sensem tworzenia, nawet nie mając zbyt dużo pieniędzy.

fot. arch. Festiwalu

pod okiem mistrza pozwoliła na realizację zabawnego spektaklu, który graliśmy cztery sezony. I ta radość udzieliła się publiczności.

Nie do przecenienia. Tydzień później Piotr Bogusław Jędrzejczak, łódzki reżyser, zrealizował także bardzo udane „Piosenki z pianką” Georges’a Brassensa. Lorka Cichowicz, Gracjan Kielar, Krzyś Pyziak, Jacek Stefanik i gościnnie Andrzej Ozga bawili śpiewanym słowem i muzyką na żywo. I na koniec 4 lipca premiera dla najmłodszych. Parafraza słynnej bajeczki Kornela Makuszyńskiego w adaptacji Adama Słowika i reżyserii Remigiusza Cabana, ale pod nieco zmienionym tytułem „Krawiec Niteczka z miasta Łodzi”. Tak zaczęliśmy, a potem już sezon biegł za sezonem, dziesiątki pomysłów i zdarzeń z występami najlepszych artystów z branży rozrywki – musieliśmy nauczyć łódzką publiczność nowego teatru w mieście – TEATRU MAŁEGO w MANUFAKTURZE.

NAGRODY

Bożenna Jankiewicz, Barbara Małecka

Laureatką Nagrody ZASP za najlepszą interpretację utworu Jonasza Kofty, podczas XII Festiwalu „Moja wolności 2018”, została Barbara Małecka z Nowego Dworu za interpretację utworu „Popłynę łódką”. Nagrodę wręczyła Bożenna Jankiewicz, przewodnicząca Sekcji Estrady ZASP.

*** Uroczysty wieczór celebrowany przez Małgorzatę Kożuchowską i Grzegorza Kwietnia zakończył XVIII Festiwal Dwa Teatry w Sopocie. Grand Prix dla najlepszego spektaklu Teatru Telewizji zdobyła „Inspekcja” Grzegorza Królikiewicza (z powodu śmierci twórcy dokończona przez jego syna, Jacka Raginisa-Królikiewicza). Za najlepsze słuchowisko radiowe jury uznało „Ordonkę” Antoniego Wincha i Dariusza Błaszczyka również w jego reżyserii.

Nagrody odebrali m.in. Anna Seniuk, Maria Pakulnis, Agnieszka Warchulska, Wiktoria Gorodeckaja, Dorota Landowska, Beata Fudalej, Jerzy Trela, Mariusz Bonaszewski, Jan Englert, Szymon Kuśmider, Wojciech Solarz, Andrzej Brzoska, Henryk Rozen. Wielką Nagrodę Festiwalu przyznano Barbarze Krafftównie i Franciszkowi Pieczce. Ewa Dałkowska i Edyta Jungowska otrzymały – za kreacje w spektaklu Teatru Telewizji „Lekcje miłości” Iriny Waśkowskiej w reżyserii Rafała Sabary – Nagrodę Aktorską przyznaną przez Zarząd Główny ZASP, którą wręczył prezes Stowarzyszenia, Paweł Królikowski.

Oprac. mw-h

***

Mariusz Pilawski

SCENY POLSKIE nr 1/2018

27

W ŚWIETLE JUPITERÓW

Jakub Gola, „Przebudzenie wiosny” reż. Kuba Kowalski wg Franka Wedekinda, Teatr Studyjny PWSFTviT w Łodzi

Łukasz Kaczyński: Otrzymał pan Grand Prix wraz z cała obsadą spektaklu „Przebudzenie wiosny” Wedekinda w reż. Kuby Kowalskiego. Losy spektakli dyplomowych są na ogół krótkie i rzadko wychodzą poza obieg uczelniany i Festiwal Szkół Teatralnych.

Z „Przebudzeniem” było trochę inaczej.

Jakub Gola: Tak, wyszliśmy z nim poza obieg „szkolny”. Nawet teraz, po FST, plan jest taki, by 13 września pokazać spektakl w Gdańsku albo w Gdyni. Mieliśmy z nim jechać także do Brna i Wiednia – plany Szkoły były rozmaite, ale wiadomo jak jest z dostępnością studentów, gdy na ostatnim roku ich związki z uczelnią nieco się rozluźniają.

Ale wcześniej byliście w Maroku, na Międzynarodowym Festiwalu Szkół 28

SCENY POLSKIE nr 1/2018

fot. Michał Siarek

Sztuka ma nas zmieniać, twórców i odbiorców Wiele osób mówi, że aktorstwo to zawód, ale dobry dopiero jako dodatkowy, gdy ma się poważne źródła utrzymania. Ale czy można być aktorem na pół gwizdka?

A jeśli robi się to właśnie z doskoku lub nie robi tego w ogóle, można siebie znienawidzić – mówi Jakub Gola, student V roku Wydziału Aktorskiego Szkoły Filmowej w Łodzi, laureat Deski Scenicznej, Nagrody ZASP za wyrazistą osobowość sceniczną, podczas Festiwalu Szkół Teatralnych oraz Grand Prix przyznanego przez festiwalowe jury pod kierunkiem Jana Frycza.

Rozmawia Łukasz Kaczyński.

Teatralnych w Rabacie. Pamięta pan jak odbiór spektaklu różnił się od odbioru u nas?

Odbiór tam różnił się zdecydowanie.

Po pierwsze, już na polu przygotowań wyróżnialiśmy się spośród innych szkół z Norwegii, Niemiec czy Beninu, bo mieliśmy olbrzymią ekipę techniczną, chociaż nasza scenografia nie była przecież rozbudowana. Scena na festiwalu w Maroku nie była odpowiednio dla nas przystosowana, więc obróciliśmy scenografię – i okazało się, że nieco odbija się to na słyszalności. Problemy były też z marokańską dyrekcją, która chciała mocno ograniczyć, wręcz ocenzurować spektakl – może w tamtych kręgach jest to jeszcze tekst kontrowersyjny, inaczej niż u nas. Szczególnie dotyczyło to sceny z Jankiem i Ernestem,

które są jedynymi, w których dochodzi do fizycznej interakcji postaci. Była prośba, by wyrzucić tę scenę, także moją solową scenę z Wenus, ale Kuba i cały zespół zdecydował, że nie godzimy się na „wycinki”. Udało się, pokazaliśmy spektakl w całości. Tylko, że... moja Wenus była miniaturowa. Wydrukowano ją na niedużym kartonie, wyglądała jak owieczka. To było nawet ciekawe, bo scena otrzymała wydźwięk bardziej opiekuńczy.

Jeśli te sceny nie zostały wycięte, a spektakl nagrodzono, to chyba nie tylko powód do radości, ale i przekonanie, że udało się postawić na swoim, że warto tak czynić.

Spektakl zdobył też trzy nagrody (najlepsza rola żeńska, najlepsza reżyseria, najlepsza scenografia).

W ŚWIETLE JUPITERÓW Dokładnie tak. A do tego odbiór był bardzo dobry nie tylko wśród zachodnich szkół i jurorów. Chociaż wiemy, że podczas sceny miłosnej dwójki chłopaków były na widowni słyszalne jakieś mocne komentarze. I kilka osób wyszło. Ale nic poza tym. Trochę spodziewaliśmy się także takich reakcji, Kuba uwrażliwiał nas, byśmy się niczym nie przejmowali będąc na scenie.

Szkoła, nawet jeśli byli to świetni reżyserzy.

Podczas prób prawie zawsze wychodziliśmy do scen z improwizacji, dokładając kolejne „cegiełki”.

Jeśli scena z Wenus miałaby zostać skreślona, byłaby to wielka szkoda dla spektaklu. Ta scena i postać Janka, dopełniają obraz kształtującej się seksualności wśród młodych postaci, pokazują jej złożoność.

Nie wiem czy to był efekt „Przebudzenia wiosny”, ale już w trakcie festiwalu otrzymałem propozycję zagrania w Teatrze Współczesnym w Szczecinie, w spektaklu „Fanny i Alexander”. To rola Ismaela, i kilka mniejszych. Już zaczęliśmy próby. Reżyseruje Justyna Celeda.

To będzie mój debiut poza szkołą teatralną.

Zgadzam się, ale dodam jeszcze, że Janek wprowadza do tego przekroju dorastającej młodzieży nowy ton – ta scena ujawnia inny obszar seksualności i wyrażania tych mocno ukrytych pragnień. Jest rzeczywiście nieco odklejona od biegu pozostałych scen i nieco dziwna – to też słyszeliśmy. Ale spektakl bez niej traci na scenie na znaczeniu, a sama postać Janka traci sens.

To też szczególne intermezzo – wykrojenie z czasu, z biegu akcji przestrzeni ciszy, intymności.

A może także trochę sacrum? Oglądałem wersję tego tekstu Wedekinda z Broadwayu.

Monolog Janka był znacznie skrócony, w jego miejsce pojawiała się piosenka, a Janek bardziej dosłownie masturbował się przy Wenus, czemu towarzyszyły pozostałe dzieciaki. Ta scena była dla mnie ciężka, bo to jedyny taki długi monolog w przedstawieniu. Bałem się i zastanawiałem czy uda się mi go udźwignąć – także dlatego, że uderzająca jest poetyckość tego tekstu. I taka jest też postać Janka, to jej kwintesencja.

Podjąłby się pan opisania metody pracy, jaką zaproponował Kuba Kowalski?

Na pewno towarzyszyło wam przekonanie, że ten tekst jest już nieco niedzisiejszy.

Istotnie tak było i takie opinie też do nas docierały. Choć nie uważam, że tekst jest przestrzały. Mówi się, że młodzież jest dziś bardziej rozwiązła, ale badania pokazują, że ona zamyka się na siebie, że inicjacja następuje później, że w sprawach relacji międzyludzkich, głęboko osobistych jest bardziej wstydliwa – choć przenosi realizację tej sfery emocji bardziej do rzeczywistości cyfrowej.

Jaka była praca z Kubą? On dał nam bardzo dużo wolności w pracy nad rolą. Miał inne nastawienie – był dla nas raczej partnerem niż takim reżyserem, z jakim spotykaliśmy się na przykład w Szkole, który posługiwał się jasnymi wytycznymi i dawał ostre ramy, w jakich praca ma być zamknięta. Co niektórym kolegom i koleżankom się podobało. Dla mnie praca z Kubą była uwalniająca, czułem, że moja wyobraźnia może zacząć pracować.

Cieszyłem się, że możemy spotkać się z czymś nowym, innym niż to, co proponowała

FST nie może dla wszystkich zakończyć się nagrodami, a nie zawsze nagrodzeni wyjeżdżają z niego z perspektywą angażu, pracy. Jak było z panem?

Przeszliśmy płynnie do pracy zawodowej.

Aktorstwo ma pewne jasne uwarunkowania i świadomość tego zawodu pewnie stopniowo w panu narastała, także jego społecznej roli. Jak pan widzi dziś ten zawód i siebie w nim? Aktorstwo dziś w Polsce jest... czym? Jakie jest jego miejsce?

Jak pan je widzi?

Szczerze powiedziawszy... ja tego w ogóle nie widzę. Ta świadomość, o którą pan pyta, pojawia się i znika. To są przebłyski. Nie wiem czy tak będzie cały czas, ale on taki jest – przedziwny. I takie są jego uwarunkowania.

Wiele osób mówi, że aktorstwo to zawód, ale dobry dopiero jako dodatkowy, gdy ma się poważne źródła utrzymania. Ale czy można być aktorem na pół gwizdka? A jeśli robi się to właśnie z doskoku lub nie robi tego w ogóle, można siebie znienawidzić. A gdy już się zacznie to robić, egzystencja niekoniecznie jest łatwa. Zacząłem u siebie zauważać takie dziwne zmiany, napady frustracji i nastrojów. I choć jestem w tym zawodzie krótko, to im dłużej jestem, tym więcej nie wiem.

Ale to jest chyba w tym najciekawsze, ten element pogubienia.

Napotyka pan już jakieś mity o tym zawodzie, a może jakieś udało się panu rozbroić? Szkoła zapewniła przecież kontakt z ludźmi, którzy w tzw. branży są od dawna.

Ze mną było zawsze tak, że byłem trochę z boku tego wszystkiego. Nawet decyzja, by wystartować do Szkoły to był, jak w wielu przypadkach w moim życiu, dość spontaniczny krok. Teraz też nie zwracam tak dużej uwagi na panujące w zawodzie mity. I nie chcę się nimi zajmować. Nie interesuje mnie to. Bardziej interesuje mnie doprowadzenie do pewnej zmiany o charakterze zawodowym – zacząć bardziej pracować w filmie, oswoić się z kamerą, tworzyć nawet kino bardziej niszowe, arthouse’owe, ale poruszające istotne problemy. Mieszczą się w tym swego rodzaju instalacje filmowe, które skupiają się na ciele, seksualności, dotykają mrocznej strony człowieka, którą chciałbym poznać eksplorując siebie.

Pewnie w jakimś stopniu umożliwiła to panu praca z Jagodą Szelc nad „Monumentem”, dyplomowym filmem pełnometrażowym. Jednak wydaje mi się, że nie do końca miał pan szansę mocno w tym filmie zaistnieć – ale pamiętam sceny z panem, te z końcowej „ewakuacji” hotelu, i to były kadry zapadające w pamięć. Kamera pana lubi.

Praca z Jagodą była bardzo odkrywcza, „podniecająca” i odkrywcza, pokazująca, że można zupełnie inaczej pracować na planie i osiągać inne efekty. Mam wrażenie, że nie odnajduję się w „normalnych” rolach i „normalnych” przedsięwzięciach.

Praca z Jagodą Szelc zdaje się nie mieścić w ramach szkolnego myślenia o kinie.

Tak, gdy mieliśmy pokaz filmu na Nowych Horyzontach, podzieliłem się osobistym przekonaniem, że Jagoda pozwoliła nam nie bać się siebie samych. To postawa, o której teraz chyba trochę zapominam, zaczynam się chować w czymś i za czymś. To truizm, ale czasem zapominamy jak olbrzymi wpływ na nas ma nasza rodzina, o czym zresztą jest częściowo monolog Janka w „Przebudzeniu wiosny”: nie wiadomo, co już jest prawdą, a co nie, i jak przekształcać te rzeczy, które siedzą w nas od pokoleń. Jagoda pozwoliła nam się z tym zmierzyć.

Wchodząc do świata sztuki, jak postrzega pan jej rolę w świecie, w którym ludzie skupiają się na swoich lękach, chcą otaczać się murami, a co chwila ktoś chce nam sprzedać fikcję na skalę dotąd chyba niespotykaną?

Odczuwam życie jako zdominowane przez coraz bardziej korporacyjne, konsumpcyjne i „markowe” wabiki, które mają nas wciągać.

One wszystkie bardzo ułatwiają nam życie, ale zabijają nas od środka – podpisuję się pod tym, że zabijają także mnie. Mam problem z odcięciem się od tego, chciałbym przez transgresję przełamać pewne przyzwyczajenia i uwarunkowania. Sztuka właśnie po to jest – powinna nas przełamywać, zmienić nas, pozwalać nam odkrywać siebie samych, ale i siebie odkrywać dla innych – byśmy mogli ludziom pokazać drugą stronę świata, tę, której oni może nie znają, nie mogą z różnych powodów poznać. Niestety, sztuka często jest zamaskowanym kolaborantem świata o którym mówię, gdy na przykład idzie się na kompromisy.

Dlatego tak wdzięczny jestem osobom, które udzielają mi na tym etapie wsparcia, jak Ola Cywka, która pomaga jako agentka wypłynąć na szerokie wody – bo dobry agent, o czym teraz się przekonuję, a o czym może mało kto wie, powinien być nie tylko wsparciem zawodowym, ale i duchowym. rozmawiał Łukasz Kaczyński

SCENY POLSKIE nr 1/2018

29

GALERIA SCENOGRAFÓW

Grzegorz Kwieciński Urodzony 13.02.1957 r. w Lublinie. Artysta plastyk, reżyser. Ukończył PLSP w Nałęczowie.

Studiował na UMCS w Lublinie, kierunek wychowanie plastyczne (pracownia grafiki Danuty Kołwzan-Nowickiej). Dyplom z wyróżnieniem w 1981 r. Przyjęty do ZPAP w 1982 r .W 1985 r. ukończył Akademię Teatralną w Warszawie, Wydział Reżyserii Teatru Lalek (wykładowca tej uczelni do 1993 roku). 1984-1989 dyrektor artystyczny Teatru Lalki i Aktora w Opolu.

1990-1993 dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Lalek „Pinokio” w Łodzi. W latach 1993 – 2002 dyrektor Miejskiego Ośrodka Kultury w Pabianicach. Aktualnie wykonuje zawód artysty plastyka i reżysera. W 1999 r. stypendysta Rządu Panamskiego; wykładowca tamtejszej szkoły teatralnej. Wielokrotny stypendysta Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Jest autorem ponad 80. realizacji teatralnych w teatrach lalkowych i dramatycznych.

Od 1978 r. prowadzi autorski, plastyczny Teatr Ognia i Papieru, w którym zrealizował 14 spektakli prezentowanych na najważniejszych festiwalach teatralnych w Polsce i na świecie (ponad 80 artystycznych podróży zagranicznych).

W 2018 r. Teatr obchodzi 40-lecie działalności.

Grzegorz Kwieciński prezentował swoje prace na wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych (Międzynarodowe Biennale Plakatu w Warszawie, Biennale Plakatu Polskiego w Katowicach, Międzynarodowe Biennale Plakatu Teatralnego w Rzeszowie, Salon Plakatu Polskiego w Wilanowie, „ARTEFAKT 2005” w Łodzi, wystawy w: BWA Lublin, BWA Opole, BWA Białystok. W 2006 r. – retrospektywna wystawa scenografii w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi pt. „Magia Lalki – Teatr Grzegorza Kwiecińskiego”/.

Wchodzi w skład Zarządu Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP.

Grzegorz K

GALERIA SCENOGRAFÓW

Kwieciński

NAGRODY

Profesor Halina Kwiatkowska, w obecności m.in. rektorów krakowskiej PWST im. Ludwika Solskiego, z którymi współpracowała: Jerzego Treli, Jerzego Stuhra, Jacka Popiela oraz Doroty Segdy (obecnej rektor szkoły, która przyjęła nazwę Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego), odebrała jubileuszowy Medal 100-lecia ZASP-SPATiF. Uroczystość stała się dopełnieniem wieczoru autorskiego promującego nową książkę aktorki „Szkoła moja miłość”. Wyróżnienie przyznał Zarząd Główny ZASP w dowód uznania i podkreślenia niewątpliwych zasług artystki dla naszego środowiska i samego Stowarzyszenia, z którym związana jest od niemal 70. lat.

Oprac. mw-h

*** Na przełomie maja i czerwca, Sekcja Teatrów Lalkowych ZASP skorzystała z zaproszenia dwóch ważnych festiwali teatrów lalkowych i przyznała podczas nich swoje nagrody. Nagrodę Aktorską ZASP im. Jerzego Zitzmana podczas XXVIII Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Lalkarskiej w Bielsku-Białej (organizatorem jest Teatr Lalek Banialuka) otrzymała Dora Bouzková (Loutky bez hranic) za kreację w przedstawieniu „Opowieść małej Lupitiny Gonzalez”. Z kolei na XXXI Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Walizka”, organizowanym przez Teatr Lalki i Aktora w Łomży, Sekcja Teatrów Lalkowych ZASP przyznała dyplom honorowy teatrowi Handbendi Bruduleikus z Islandii za bajeczną animację w spektaklu „Łąka”. Więcej w relacji Grzegorza Kwiecińskiego na stronie 35.

Oprac. łk

32

SCENY POLSKIE nr 1/2018

fot. Piotr Kubic

Dorota Segda, Halina Kwiatkowska, Inka Dowlasz

FELIETON

Papkinada

Krokodyla daj mi luby!

P

odszedł do mnie w liceum dla dorosłych i powiedział całkiem serio: „Spotykam się na tenisie z ludźmi, którzy rządzą, albo będą rządzili w tym mieście. I czasami mówią o głośnym filmie, czy przedstawieniu, rzucają nazwiskami. Może pani, polonistka, poświęciłaby mi trochę czasu na tę kulturę? I sprecyzował: nie, nie chodzi o siedzenie w teatrze, czy w filharmonii, chodzi tylko o wtrącanie czegoś na ten temat. Dlatego proszę o korepetycje, chcę wiedzieć, jak się odzywać. Za pieniądze.

Powiedziałam: jak mam panu opowiadać o czymś, czego pan nawet nie dotknie. Ha, ha, ha. Ale… Jasne, że nic nie zastąpi szmeru podnoszącej się kurtyny, czy zapachu obrazów w galerii, lecz mój niegdysiejszy uczeń czegoś jednak chciał. Nazwijmy to – ersatzu – zamiast oryginału. Czyżby on, człowiek produkujący naboje do syfonów, chciał po prostu nabyć ogłady utożsamianej przez niego z kulturą, bo to się przyda w karierze? W każdym razie świadomość, że punktuje „w towarzystwie” trafną odzywką, nie odnoszącą się jedynie do finansów, może być w statusie współczesnego zjadacza chleba uznana za plus. A może nie?

Wiem i dziś, niestety, że mojemu uczniowi nie chodziło o emocje płynące z „Transatlantyku”, o mniej lub bardziej strawne prawdy o Wokulskim.

Chodziło natomiast o przyswojenie sobie, jakbyśmy to dziś nazwali, w jakimś choćby stopniu, kodu kulturowego.

Takiego, który przez przywołanie

cytatu czy też hasła, wtrącenie zwrotu frazeologicznego, pozwala skojarzyć się rozmówcy z jakimś konkretem.

Stworzyć pozór zaangażowania. Jest pewne, że np. człowiek sztuki pracujący na tekstach klasycznej dramaturgii, czy też współczesnych literackich odniesieniach do rzeczywistości, lepiej niż widzowie rozumie mechanizmy społecznych relacji i uwikłania psychiki.

Ale także i my, zwykli humaniści, czy też mądrze odrabiający lekcje uczniowie, mamy szansę znaleźć się w tym samym kręgu wtajemniczenia.

A teraz banał. Czy można lepiej wyrazić gorycz klęski niż w słowach: „Miałeś chamie złoty róg”? Albo odpowiedzieć na zadane pytanie: „Chińcyki trzymają się mocno”? To tak skondensowane i zarazem wieloznaczne, że aż wytarte od ciągłego używania. A skierowane do Papkina: „Krokodyla daj mi luby”?

To jest właśnie ten kod, o który upomniał się przed laty licealista, któremu nie starczało czasu nawet na czytanie informatorów i pism kulturalnych.

Ale my, czytelnicy „Scen Polskich”, wiemy więcej. Dlatego proponuję ku pożytkowi ogólnemu zabawę, czy też quiz. Proszę, przysyłajcie państwo do nas najgłośniejsze cytaty z książek, filmów, przedstawień; kulturowe hasła i zawołania, które mają, waszym zdaniem, jakąś moc do dziś. Po to, by można było z nich ułożyć niezwykłą listę. Może stu najsłynniejszych oznajmień w sztuce – na rocznicę stulecia odzyskania niepodległości?

Małgorzata Karbowiak

ŻYCIE TEATRALNE

fot. Katarzyna Chmura-Cegiełkowska

Gra gestów i nastroje

„Proces” Franza Kafki, reż. Krystian Lupa, Nowy Teatr w Warszawie

XXIV

edycja Fes t i w a l u (Łódź 5.03.

– 29.03.2018) przygotowana, jak co roku, przez Teatr Powszechny pod dyrekcją Ewy Pilawskiej, była niecierpliwie oczekiwana nie tylko przez łodzian. Zostały zaproszone teatry wystawiające ważne przedstawienia z udziałem często wybitnych aktorów. W repertuarze Festiwalu znalazło się osiem spektakli, w tym dwie prapremiery oraz dwa dzieła mistrzowskie niepodlegające ocenie plebiscytu. Jako impuls do refleksji nad kondycją teatru organizatorzy Festiwalu przywołali myśl prof.

Sławomira Świątka: „Niebezpiecznie jest schodzić ze sceny”.

w mediach społecznościowych, liczni widzowie. Pierwszy temat: „Koniec świata wartości” był okazją do rozmowy o przedstawieniu „Proces” w reżyserii Krystiana Lupy i książce Łukasza Maciejewskiego poświęconej temu reżyserowi. Panel dotyczący cenzury zgromadził wybitnych dyskutantów: Krystynę Jandę, Jana Klatę, Macieja Englerta, Błażeja Torańskiego, autora książki o cenzurze w PRL. Dyskusję moderowała Katarzyna Janowska.

Koncepcja autorstwa dyrektor Ewy Pilawskiej zawierała kilka elementów tworzących spójną całość. Jej podstawę stanowił repertuar, któremu towarzyszyły: wystawa kostiumów w foyer, panele dyskusyjne i spotkania publiczności z twórcami oglądanych przedstawień. Osoby prowadzące, to znani krytycy teatralni: Aneta Kyzioł, Łukasz Drewniak, Łukasz Maciejewski. Zaplanowano także spotkanie z Sabiną Baral, autorką książki „Zapiski z wygnania”.

Zwycięzców Festiwalu wybierała, jak zwykle w plebiscycie, aktywna publiczność. W tej edycji uznano, że najlepszym przedstawieniem było „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego – Narodowy Stary Teatr w Krakowie, reż. Jan Klata. Najwybitniejszą aktorką okazała się Krystyna Janda w spektaklu „Zapiski z wygnania” Teatru Polonia z Warszawy w reżyserii Magdy Umer. Zaś tytułem najwybitniejszego aktora uhonorowano Borysa Szyca za grę w sztuce „Psie serce” Michała Bułhakowa wystawionej w Teatrze Współczesnym w Warszawie. Reżyserował Maciej Englert.

Panele dyskusyjne mają już swoją festiwalową tradycję. Ich bieg śledzili bezpośrednio, bądź

Równie ciekawy okazał się panel: „Niebezpiecznie jest schodzić ze sceny” z udziałem m.in.: Agaty Dudy-Gracz, Jowity Budnik, Magdaleny Łazarkiewicz. Prowadził Łukasz Maciejewski.

Festiwal otworzył krakowski spektakl „Wesele” St. Wyspiańskiego wyreżyserowany przez Jana Klatę, odbiegający od teatralnej tradycji. Zaskakiwał orgiastyczną energią zespołu, prześmiewczym, sarkastycznym widzeniem rzeczywistości. Panów, chłopów, widma, gospodarzy i gości łączyła chęć używania. Kpiono z narodowych symboli (koszulka Czepca z orłem, foliowa torebka jako złoty róg), z teatralnej tradycji. Ciężarna Panna Młoda, kikut drzewa z kapliczką, dziwaczne widma, a ponad wszystkim zastygłe postaci członków zespołu metalowego Furia w potępieńczym makijażu, zrobiły silne wrażenie. Widz nie nadążał za tempem akcji.

A przecież oglądał gorzki, bolesny i ważny obraz oszpeconej Polski. Sukces odniosły wyobraźnia Jana Klaty i kunszt zespołu.

Sztuka „Psie serce” Teatru Współczesnego w Warszawie była popisem znakomitego aktorstwa Borysa Szyca. Jego kreacja łączyła dwa elementy: bycie psem i człowiekiem.

Ponadto aktor ukazał proces przemiany zwierzęcia w istotę ludzką i powrót do psiej natury. To skomplikowane zadanie, jak wydawało się widzom, zostało wykonane prostymi środkami. Umiejscowienie akcji w 1925 roku w Moskwie, w domu prof. Preobrażeńskiego, dodawało kolorystyki politycznej SCENY POLSKIE nr 1/2018

33

ŻYCIE TEATRALNE i obyczajowej. Jednak wymowa spektaklu okazała się nad wyraz współczesna.

Głośne nazwiska Moniki Strzępki i Pawła Demirskiego przyciągały uwagę publiczności.

fot. Katarzyna Chmura-Cegiełkowska

W sztuce o krótkim tytule „K” przedstawiony został moment wyborów w 2019r. Wyraźny kontekst polityczny zbudował akcję i wykreował postaci. Na scenie Jarosław Kaczyński grany przez Marcina Czarnika, Donald Tusk przez Jacka Poniedziałka oraz oficjele oczekiwali na wyniki wyborów. W nieco chaotyczny i kabaretowy sposób próbowano przewidzieć przyszłość. Tę profetyczną sztukę Pawła Demirskiego wystawił Teatr Polski z Poznania.

Ważnym elementem Festiwalu było wystawienie w Hali Expo głośnego spektaklu „Proces” wg powieści Franza Kafki (Nowy Teatr w Warszawie, reż. Krystian Lupa). Przedstawienie, trwające sześć godzin, powstawało w trudnych warunkach przez długie lata.

Jego bohater, urzędnik bankowy Józef K., został postawiony w stan oskarżenia bez podania winy. Niedookreślona sytuacja wpłynęła destrukcyjnie na osobowość i życie Józefa K. Ze sceny emanowała atmosfera tajemnicy i emocjonalnego napięcia. Relacje między postacią Józefa K. (Marcin Pempuś i Andrzej Kłak) a otoczeniem robiły wrażenie zdawkowych i luźnych, miały jednak ukryty głęboki sens.

Prapremierę sztuki „Hannah Arendt: Ucieczka” Pawła Mościckiego przygotował Teatr Powszechny w Łodzi we współpracy z Komuną Warszawa, reżyserował Grzegorz Laszuk. Czworo aktorów przedstawiło dramatyczną sytuację przy pomocy działań performatywnych. W 1933 roku w hitlerowskich Niemczech wybitni filozofowie podejmowali trudne decyzje. Hannah Arendt, Martin Heidegger, Karl Jaspers i Walter Benjamin zostali przymuszeni do ostatecznych wyborów.

Tragiczną historię intelektualistów zobaczyli widzowie jako grę gestów, ruchu scenicznego, obrazów wizualnych, rekwizytów. Przypominała konwencję teatru alternatywnego.

Tytuł spektaklu „Mefisto” Teatru Powszechnego w Warszawie, w reżyserii Agnieszki Błońskiej, kojarzy się z powieścią Klausa Manna i filmem Istvána Szabó. Jego żartobliwa i przewrotna akcja opiera się na precyzyjnym aktorstwie i poczuciu humoru. Liczne aluzje do granej w tym teatrze „Klątwy” (reż. Olivier Frljić) są osią akcji. Sponiewierany utwór Stanisława Wyspiańskiego okazał się, zdaniem niektórych obywateli, miarą upadku sztuki. Do tego skandalu odwoływał się „Mefisto” kpiącą sceną ironicznej samokrytyki składanej przez aktorów grających w „Klątwie”.

W odmiennym nastroju toczyło się przedstawienie: „Zapiski z wygnania” (Teatr Polonia w Warszawie na podstawie powieści 34

SCENY POLSKIE nr 1/2018

„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, reż. Jan Klata, Stary Teatr w Krakowie

Sabiny Baral, reż. Magda Umer). Na wyciemnionej scenie ledwie widoczna Krystyna Janda stanęła wraz z towarzyszącym zespołem Janusza Bogackiego. Twarz aktorki powiększona kamerą wyrażała skupienie i ból, współczucie dla wypędzonych Żydów. Pozornie spokojny głos, oszczędne gesty budowały wyjątkową kreację. Dopiero końcowy akord zaburzył ten nastrój, pojawiły się gigantyczne obrazy marszu narodowców. Buta faszyzującej młodzieży wstrząsnęła widzami, ponieważ zrozumieli, że zagrożenie wolności stało się realne.

Dużym przedsięwzięciem logistycznym okazało się przedstawienie: „Sekretne życie Friedmanów” Marcina Wierzchowskiego, Daniela Sołtysińskiego przygotowane w Teatrze Ludowym w Krakowie, w reżyserii Marcina Wierzchowskiego. Akcję rozmieszczono na scenie i w różnych częściach budynku teatralnego. Widzowie przechodzili w rozmaite miejsca: mieszkanie, posterunek policji, sąd.

Nagłe aresztowanie Friedmana, szanowanego nauczyciela i ojca, pod zarzutem pedofilii i gwałtów na podopiecznych, wstrząsnęło rodziną. Wraz z pomagającym mu rzekomo synem zostali postawieni przed sądem. Zapadły wyroki wieloletniego więzienia. Choć sam oskarżony przyznał się do aberracji, pozostały wątpliwości co do jego winy. Paradoksalnie mobilność spektaklu okazała się być uciążliwa. Wielokrotne zmiany miejsca akcji rozbijały uwagę widzów. Jednak aktualność problemu i staranność wykonania przemawiały na jego korzyść.

Drugą prapremierą Teatru Powszechnego w Łodzi przygotowaną na Festiwal była sztuka Michała Siegoczyńskiego „Lovebook” w reżyserii samego autora, który oparł ją na znanej powieści i nagrodzonym filmie. Bohater po powrocie ze szpitala psychiatrycznego,

dotknięty amnezją, z uporem poszukiwał utraconego szczęścia. Dzięki pomocy dziewczyny odzyskał je. Tę pozytywną opowieść aktorzy przedstawili brawurowo. Błyskawiczne zamiany ról i sytuacji za pomocą kilku rekwizytów ubawiły publiczność.

Na pochwałę zasługuje cała obsada.

Ostatnim przedstawieniem Festiwalu była sztuka Antoniego Czechowa „Wujaszek Wania”, Teatr Polski w Warszawie, reż. Iwan Wyrypajew. Grana bez skreśleń, lekko stylizowana, w doskonałej obsadzie, pięknych dekoracjach toczyła się opowieść o ciężkiej pracy, egoizmie i beznadziejnej miłości. Ten tradycyjny, stojący na wysokim poziomie artystycznym spektakl zwieńczył XXIV edycję Festiwalu.

W nazwie Festiwalu pozostał człon Międzynarodowy, ponieważ jest nadzieja, że, gdy skończą się perturbacje finansowe, dyrektor Ewa Pilawska zaprosi gości z zagranicy.

Walory artystyczne i różnorodność formalna spektakli gwarantowały wysoki poziom Festiwalu. Pozwalały również na wyobrażenia odnośnie kondycji polskich scen.

Warto pochwalić sprawność organizacyjną Teatru, ponieważ pomimo nadkompletów umożliwiono chętnym widzom oglądanie spektakli. Zabrano publiczność do Warszawy integrując ją. Dbano o miłą atmosferę oraz prowadzono intensywną działalność informacyjną: w prasie, radiu, TV, internecie.

Owoce wielkiego trudu dyrektor Ewy Pilawskiej i pracowników Teatru dają nadzieję na równie ciekawą XXV jubileuszową edycję.

Janina Klimasowa

NAGRODY

fot. Studio MOJE-MOJE

O czym mówią lalki w Bielsku-Białej i w Łomży

Dora Bouzková

N

a przełomie maja i czerwca uczestniczyłem w dwóch ważnych festiwalach teatrów lalek – XXVIII Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Lalkarskiej w Bielsku-Białej (22-26.05.2018) organizowanym przez Teatr Lalek Banialuka oraz XXXI Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Walizka (06-09.06.18) przygotowanym przez Teatr Lalki i Aktora w Łomży.

Podczas obydwu tych festiwali zaprezentowano kilkadziesiąt spektakli konkursowych, wystaw, spektakli plenerowych i imprez towarzyszących. Ta barwna paleta spektakli, w przeważającej części bardzo dobrych, daje szkic do obrazu współczesnego teatru lalek, teatru formy, nie wyłaniając jednocześnie przedstawień wybitnych. Takich nie było, choć do miana wydarzenia mogą pretendować „Popioły” Teatru Plexus Polaire/ Auxerre, Francja/Norwegia, nagrodzone w Bielsku-Białej. Spektakli ciekawych, urzekających urodą, wyrazistością środków ekspresji, tematyką wielokrotnie aktualną, znaną z mediów było sporo.

Na obu festiwalach nie było spektakli nieważnych, czy byle jakich. Organizatorzy zadbali o wysoki poziom prezentacji.

Mając na uwadze niezmiennie wysokiej klasy poziom festiwalu w Bielsku-Białej należy podkreślić, że festiwal łomżyński

stał się po latach wytrwałej pracy imprezą prezentującą także najwyższy poziom profesjonalizmu, tak artystycznie, jak też organizacyjnie. To bardzo cieszy, że mamy dwa festiwale liczące się zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami, festiwale, które, gdyby nie odległość dzieląca je geograficznie, mogłyby być właściwie jednym festiwalem. Nie chcę odbierać żadnemu z nich tożsamości, ale w Bielsku przeważały przedstawienia kameralne, z jednym, dwoma aktorami w obsadzie.

Taka formuła wydaje się być zarezerwowana dla „Walizki”, Łomża zaś, wcale nie ze szkodą dla jakości spektakli, ewoluuje w stronę spektakli wieloobsadowych. Oba festiwale przyniosły wiele pozytywnych emocji licznie przybyłym gościom oraz, jak zwykle, nadzwyczajnej publiczności.

ZASP skorzystał z zaproszenia organizatorów obydwu festiwali, a jego przedstawiciele przyznali pozaregulaminowe nagrody. W Bielsku-Białej Nagrodę Aktorską im. Jerzego Zitzmana ufundowaną przez Sekcję Teatrów Lalkowych ZASP otrzymała Dora Bouzková (Loutky bez hranic) za kreację w przedstawieniu „Opowieści małej Lupitiny González, z Łomży zaś dyplom honorowy Sekcji za bajeczną animację w spektaklu „Łąka” – powiózł na Islandię Teatr Handbendi Bruduleikus.

Dawid Żłobiński otrzymał od jury 24. Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej Nagrodę im. Jana Świdersk iego, której fundatorem jest Zarząd Dawid Sekcji Teatrów Żłobiński Dramatycznych ZASP. Aktor został doceniony za rolę Andrzeja, przewodnika po przestrzeni miejsca pogromu kieleckiego w spektaklu „1946” Tomasza Śpiewaka w reż. Remigiusza Brzyka z Teatru im. Żeromskiego w Kielcach. Nagrodę w imieniu laureata odebrał dyrektor Michał Kotański.

Ze zgłoszonych do Konkursu 136 spektakli, komisja konkursowa zakwalifikowała do finału 13. Oceniało je jury: Agata Duda-Gracz (przewodnicząca), Jacek Kopciński, Wojciech Majcherek, Zbigniew Majchrowski, Waldemar Zawodziński. Grand Prix przyznano „Zagubionemu chłopcu” Artura Pałygi w reż. Pawła Passiniego (nagroda za reżyserię) z Opolskiego Teatru Lalki i Aktora im. A. Smolki. Nagroda zostanie przeznaczona na zrealizowanie polskiej sztuki współczesnej.

Wyróżniono też role kobiece: Matyldę Baczyńską za rolę w „Ikebanie”, Sarę Celler-Jezierską za rolę w spektaklu „Łauma, czyli czarownica”, Agnieszkę Żulewską i Justynę Wasilewską za role w „Puppenhaus. Kuracja” i Krystynę Jandę za rolę „Zapiskach z wygnania”. Maja Kleszcz dostała nagrodę za muzykę do spektaklu „Bzik. Ostatnia minuta” Jana Czaplińskiego w reż. Eweliny Marciniak (Teatru Współczesny w Szczecinie). Nagrodę specjalną przyznano Marcie Guśniowskiej za tekst „Marvin” zrealizowany przez OTLiA im. A. Smolki.

Komisja Artystyczna w składzie: Jacek Sieradzki (przewodniczący), Michał Centkowski, Adam Karol Drozdowski, Andrzej Lis, Kamila Łapicka, Jakub Papuczys i Joanna Puzyna-Chojka (tragicznie zmarła w przeddzień uroczystości), przyznała dwie równorzędne nagrody autorom najlepszych tekstów: Magdzie Fertacz – za „Puppenhaus. Kurację”, Janowi Czaplińskiemu – „Bzik. Ostatnia minuta” oraz „SIENKIEWICZ SUPERSTAR (czyli zupełnie spóźniona anegdota biograficzna na chwalebną okazję stulecia odzyskania niepodległości)”. Wyróżnienie otrzymały Sandra Szwarc i Joanna Zdrada, autorki tekstu „Baloniarze”.

Maria Wilma-Hinz

Grzegorz Kwieciński

SCENY POLSKIE nr 1/2018

35

fot. Natalia Kabanow

ŻYCIE TEATRALNE

ŻYCIE TEATRALNE

M

iędzynarodowy Dzień Tańca, jak co roku organizowany przez Zarząd Sekcji Tańca i Baletu w osobach Barbary Sier-Janik, Wacława Gaworczyka, Marcina Kędziory i Urszuli Drzewińskiej, przyciągnął do siedziby ZASP-u tancerzy, choreografów, sympatyków tej sztuki scenicznej oraz przyjaciół.

Z życzeniami pospieszyli przedstawiciele różnych Sekcji, wśród których Danuta Renz (Sekcja Teatrów Muzycznych), Stanisław Sparażyński (Koło Seniorów), silna reprezentacja Estrady: Zbigniew Rymarz, Ryszard Rembiszewski i Krzysztof Szuster w dwóch osobach – również jako wiceprezes Stowarzyszenia odczytujący życzenia od Pawła Królikowskiego, prezesa ZASP-u, i całego Zarządu.

Tegoroczne spotkanie miało charakter wyłącznie towarzysko-środowiskowy, bez tradycyjnych w takim dniu nagród i wyróżnień; te bowiem zostaną wręczone podczas planowanych uroczystości z okazji 100-lecia ZASP-u.

Goście ze wzruszeniem, ale i z humorem, wspominali zmarłą na początku kwietnia wybitną primabalerinę, Barbarę Bittnerównę podziwiając ją również w roli Pani Twardowskiej podczas projekcji filmowej wersji „Pana Twardowskiego”, obrazu wyreżyserowanego przez Stefana Szlachtycza. Wielu spośród goszczących w ZASP-ie tego dnia tancerzy wróciło pamięcią do czasów swojej aktywności artystycznej dostrzegając na ekranie także siebie. Ich kreacje sala nagradzała gromkimi brawami. „Ulotny duch tańca wyzwala naszą siłę i piękno. W każdym tańczącym człowieku – młodym, starym, nawet niepełnosprawnym – rodzi się twórcza myśl i przemienia w ruch.

Kiedy w tańcu spotykają się nasze ręce, zdarza się coś pięknego. Nasza dusza to pamięta i przekazuje ciału”. Tak w swoim Orędziu na Dzień Tańca przed laty pisała Gladys Faith Agulhas. W tych kilku zdaniach ujęła sedno tej pięknej, ale ciężkiej i jednocześnie ulotnej scenicznej twórczości.

Barbara Sier-Janik, Urszula Drzewińska, Krzysztof Szuster

fot. Maria Wilma-Hinz

Międzynarodowy Dzień Tańca

Napisała również, że „Taniec ma uzdrawiającą moc. Potęga i duch tańca mogą nas łączyć, czynić lepszymi, prawdziwie wolnymi”.

I niech te słowa będą przesłaniem zarówno dla Państwa, artystów tancerzy, jak i dla całego naszego środowiska. Niech duch tańca nas łączy i czyni lepszymi.

Maria Wilma-Hinz

XX Dzień Artysty Śpiewaka

Dobrą tradycją stała się obecność przedstawicieli innych sekcji ZASP. Nie zawiodła Sekcja 36

SCENY POLSKIE nr 1/2018

Spotkanie uświetnił koncert arii operowych i operetkowych w wykonaniu utalentowanych młodych śpiewaków, uczniów Beaty Wardak i Leszka Świdzińskiego z PSM na Bednarskiej: Patrycji Pol, Julii Rafalskiej, Łukasza Kawczyńskiego i Adama Sychowskiego (akompaniament) oraz studentów Ewy Iżykowskiej z Uniwersytetu Muzycznego im. Chopina w Warszawie, wśród których: Paulina Szafaryn, Paweł Ślusarz, Alejandra Vasques, Jacek Szponarski, Marta Lasota, Eugenia Babicz, Jingxing Tan, Hasmik Sahakyan, Heng Liu, Sujung Kim i Oksana Swekla (akompaniament).

Mirosław Kosiński, Krystyna Wellenger-Arwicz, Danuta Renz

Młodym wykonawcom należą się podziękowania za koncert, uhonorowanym statuetką Ariona gratulacje a wszystkim śpiewakom, nie tylko w dniu ich święta, życzenia niekończących się sukcesów artystycznych.

Maria Wilma-Hinz

fot. Maria Wilma-Hinz

Spotkanie, na które ściągnęli goście z całego kraju, celebrowali Danuta Renz i Mirosław Kosiński, przewodnicząca i wiceprzewodniczący Sekcji, zaś historię Ariona i sylwetki jego dotychczasowych laureatów ze swadą przedstawił Andrzej Wiza – śpiewak, reżyser, były dyrektor i szef artystyczny Teatru Muzycznego w Poznaniu. W tym roku, decyzją Kapituły, statuetka przyznana została Małgorzacie Ratajczak (Opera Nova, Bydgoszcz), Krystynie Wellenger-Arwicz (Opera Poznańska, Teatr Muzyczny, Poznań), Wiesławowi Łągiewce (Opera na Zamku, Szczecin) oraz Jackowi Szymańskiemu (Opera Bałtycka).

Teatrów Lalkowych z Henryką Korzycką, Sekcja Estrady z Bożenną Jankiewicz oraz Sekcja Tańca i Baletu z Marcinem Kędziorą, reprezentującym też Zarząd Główny Stowarzyszenia.

fot. Maria Wilma-Hinz

U

koronowaniem, ustanowionego w 1998 roku przez ZASP, Dnia Artysty Śpiewaka są organizowane od 20. lat doroczne uroczystości połączone z wręczeniem najważniejszej nagrody Sekcji Teatrów Muzycznych – statuetki Ariona za wybitne osiągnięcia artystyczne.

Wiesław Łągiewka

ŻYCIE TEATRALNE

fot. Bogumił Gudalewski

Białystok i lalki

Część Zespołu BTL-u wraz z dyrektorem teatru, Jackiem Malinowskim (drugi od prawej)

M

iędzynarodowy Festiwal Szkół Lalkarskich „Lalka-Nie-Lalka”, który zgromadził w tym roku ponad dwustu artystów z jedenastu szkół lalkarskich oraz siedmiu zawodowych teatrów, otworzyli m.in. Wiesław Czołpiński, prorektor Akademii Teatralnej w Warszawie, profesor Wydziału Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku i jednocześnie dyrektor Festiwalu oraz Jacek Malinowski, dyrektor Białostockiego Teatru Lalek.

W ciągu pięciu dni przedstawienia pokazały m.in. Akademia Teatralna w Warszawie, Wydział Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku, Akademia Sztuk Scenicznych z Pragi, Lutkovno gledališče z Ljubljany, Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, Filia we Wrocławiu, Państwowa Wyższa Szkoła Muzyki i Sztuk Scenicznych ze Stuttgartu, Akademia Sztuk Scenicznych z Bratysławy, Uniwersytet Teatru i Sztuki Filmowej z Budapesztu, Łotewska Akademia Kultury z Rygi, Kijowski Narodowy Uniwersytet Teatru, Filmu i Telewizji im. I. K. Karpenko-Karowa, Państwowy Instytut Teatralny w Jarosławiu, Hop Signor Puppet Theatre z Aten, Charkowski Państwowy Instytut Sztuki im. I. P. Kotljarowskiego, Państwowy Instytut Teatralny w Nowosybirsku.

O wartości takich międzynarodowych spotkań studentów i adeptów sztuki lalkarskiej niech świadczą słowa Leny Alberskiej, studentki Wydziału Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku, która zapytana o komentarz powiedziała: – „Festiwal Lalka-Nie-Lalka to jedyne w swoim rodzaju wydarzenie

w Białymstoku, ale chyba przede wszystkim niesamowite święto białostockiego Wydziału Sztuki Lalkarskiej. Festiwal to zawsze tygiel rozmaitych wrażliwości teatralnych. Okazja, by sobie przypomnieć, że nasze myślenie jest kształtowane przez dotychczasowe doświadczenia – głównie przez szkołę, do której należymy. Podczas festiwalu miałam okazję zauważyć, że czasem to, co do tej pory poznawaliśmy jako „złe”, albo przynajmniej bezwartościowe, gdzie indziej jest cenione na tyle wysoko, że aż wysyłane na festiwal i z mojej perspektywy bardzo interesujące. Może legendarny „zły teatr” nie istnieje, a są tylko różne sposoby myślenia o teatrze? W nurcie mistrzowskim również zdarzyły się spektakle przez większość mojego otoczenia odbierane jako ewidentnie „złe”, co może jest skutkiem pewnych nawyków myślowych. Dlatego dobrze, że są festiwale, zwłaszcza międzynarodowe i zwłaszcza szkół. To daje nam do rąk swoistą mapę, możliwość zorientowania się, gdzie jesteśmy i gdzie chcielibyśmy być w swoim myśleniu, jako część konkretnej szkoły i jako jednostki – potencjalni artyści.”

Zwieńczeniem IX. Międzynarodowego Festiwalu Szkół Lalkarskich był przejmujący spektakl „Popioły” w wykonaniu francusko-norweskiej grupy Plexus Polaire zasłużenie nagrodzony owacją na stojąco przez gości, artystów i pracowników Białostockiego Teatru Lalek, który tego wieczoru świętował swój okrągły jubileusz. Podobnie, jak w innych miastach w Polsce, tak i tu historia BTL-u zaczęła się od pasji jednego człowieka, czy grupy zapaleńców. I choć oficjalnie było to 65 lat temu, kiedy Ministerstwo Kultury i Sztuki

przyznało mu subwencję i status profesjonalnego teatru, to początki sięgają roku 1937.

Wówczas scenę lalkową zaczęli tworzyć: nauczycielka, Helena Pacewicz i Piotr Sawicki, późniejszy dyrektor tego miejsca.

Na sukces teatru przez lata pracowało mnóstwo osób, wśród których choćby: Stanisława Giaro – kierownik literacki a po wojnie wskrzesicielka tego miejsca, Joanna Piekarska – uznana twórczyni, reżyserka i dyrektorka z artystycznym dorobkiem zdobytym w Baju Pomorskim, warszawskim Guliwerze i poznańskim Marcinku, z którą do Białegostoku zjechali artyści, a wśród nich Krzysztof Rau z gdańskiej Miniatury, późniejszy dyrektor BTL-u. To no stworzył tu Scenę dla Dorosłych i Studium Aktorskie, które po roku, za sprawą Tadeusza Łomnickiego, ówczesnego rektora warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza, przekształcono w Wydział Lalkarski tej uczelni.

Kontynuatorami dobrej passy teatru okazał się być duet Wojciechów: Kobrzyńskiego i Szelachowskiego, którzy wzmocnili dobrą opinię o tym miejscu przekazanym po latach w ręce uznanego teoretyka teatru, Marka Waszkiela. Dzisiaj Jacek Malinowski szefuje scenie, której poprzednicy nadali interesujący kierunek i sprawili, że teatr zasłużenie zyskał miano jednej z najlepszych scen lalkowych.

Teatrowi życzymy kolejnych twórczych lat i utrzymania pozycji primus inter pares.

Maria Wilma-Hinz

SCENY POLSKIE nr 1/2018

37

ŻYCIE TEATRALNE

Joanna Adamowicz, Aleksander Pestynic, Marcin Kędziora, Ewa Leśniak, Stefan Szulc, Jolanta Nistrój-Malisz, Jolanta Dańczyk, Barbara Stonawska, Krystyna Wiśniewska, Andrzej Kroczyński, Ryszard Zaorski, Marcin Kaleta, Agnieszka Radzikowska, Wiesław Sławik, Piotr Zawadzki, Dorota Sitek, Eugeniusz Jachym

fot. Ireneusz Dorożański

W

piątkowy wieczór, 7 września, Zespół „Śląsk” miał zaszczyt uświetnić koncertem galowym 100-lecie powstania Związku Artystów Scen Polskich.

Podczas uroczystości, zorganizowanej przez Katowicki Oddział ZASP, chór, balet i orkiestra wystąpili z repertuarem ludowo-narodowym, wzbogaconym utworami z najnowszej płyty „Pieśń o Ojczyźnie”. Patriotyczny akcent programu nawiązywał do obchodów 100-lecia Odzyskania Niepodległości.

Koncert galowy z okazji Jubileuszu 100-lecia ZASP i 100-lecia Odzyskania Niepodległości zorganizował Zarząd Katowickiego Oddziału ZASP przy współpracy z Urzędem Miasta Katowice. Uroczyste spotkanie w Teatrze Śląskim było okazją do przypomnienia historii Stowarzyszenia i nakreślenia współczesnych zadań, jakie podejmuje na rzecz artystów. W dniu tak imponującego jubileuszu nie zabrakło wielu życzeń i podziękowań za sto lat troski o zachowanie twórczej pracy polskich artystów, jako bezcennych wartości kultury.

W symboliczny sposób, rocznica powstania ZASP zbiegła się ze 100-leciem odzyskania przez Polskę niepodległości, zwracając uwagę na współistnienie polskiego państwa i bezcennej roli ludzi kultury w kształtowaniu narodowej tożsamości.

W imieniu Zespołu „Śląsk”, za długie lata owocnej współpracy podziękował także dyrektor Zbigniew Cierniak, wspominając ogromne zaangażowanie i wieloletnie wsparcie działalności Zespołu przez ZASP. Nie tylko z okazji jubileuszu, ta niezwykła pomoc w pielęgnowaniu artystycznej wrażliwości zasługuje na najwyższe uznanie.

Agnieszka Kukuła

38

SCENY POLSKIE nr 1/2018

fot. Ireneusz Dorożański

Koncert na 100-lecie ZASP

Taniec chustkowy w wykonaniu Zespołu „Śląsk”

ŻYCIE TEATRALNE

fot. Justyna Chruściel, Michał Szałański

Wiwat ZASP!

Małgorzata Kożuchowska, wiceprezes ZASP, Zbigniew Rymarz

Zaczęliśmy przebojowo, koncertem „W melodii jest siła zaklęta”. Zarząd składa serdeczne podziękowanie za wspaniałe przygotowanie muzycznej uczty Ewie Makomaskiej, Piotrowi Bajtlikowi i Zbigniewowi Rymarzowi. Goście, oczarowani najpiękniejszymi melodiami dwudziestolecia, obejrzeli następnie wystawę poświęconą największym twórcom estrady XX wieku, której treści użyczyli Jarosław Wojciechowski ze Zbigniewem Rymarzem, a formę nadał Krzysztof Lang.

Kiedy popłynęły dźwięki starej, gramofonowej płyty, nadszedł czas na poczęstunek. W roli szykownej gospodyni odnalazła się wiceprezes Małgorzata Kożuchowska, cierpliwie i z wdziękiem obdzielając wszystkich gości urodzinowym tortem. Rozmowom, wspominkom i marzeniom na przyszłość nie było końca.

Ogromna ulewa, która rozpętała się późnym wieczorem tylko dodała imprezie atmosfery – czy to też zaplanowali nasi koordynatorzy...? (Ogromne podziękowania dla Katarzyny Szczepaniak i Jarosława Wojciechowskiego!)

Merci za wspaniały wieczór.

fot. Justyna Chruściel, Michał Szałański

Spotkaliśmy się 8 września w Instytucie Teatralnym, gdzie licznie zgromadzonych gości w imieniu Zarządu przywitali Cezary Domagała, Marlena Miarczyńska i Anna Golc.

Piotr Bajtlik, Ewa Makomaska

fot. Justyna Chruściel, Michał Szałański

B

yły życzenia, muzyka i tort. Za nami inauguracja obchodów 100-lecia ZASP przygotowanych przez Oddział Warszawski Stowarzyszenia.

PS. Wystawę „W melodii jest siła zaklęta! Twórcy estrady w XX-leciu międzywojennym” w siedzibie ZASP będzie można oglądać jeszcze do końca grudnia 2018.

Anna Szawiel

Marlena Miarczyńska, Cezary Domagała, Anna Golc SCENY POLSKIE nr 1/2018

39

ŻYCIE TEATRALNE

Harmonogram głównych obchodów rocznicowych programu Oddziału Warszawskiego ZASP – „Powróćmy jak za dawnych lat – gwiazdy estrady w 100-lecie ZASP-u” Koncerty 8.IX., godz. 17.00, Instytut Teatralny, „W melodii jest siła zaklęta, czyli przeboje Dwudziestolecia”. Scenariusz i reżyseria: Ewa Makomaska; opracowanie muzyczne: Zbigniew Rymarz, wykonawcy: Ewa Makomaska, Piotr Bajtlik, Zbigniew Rymarz.

6.XII., godz. 19.45, ZASP: Scena SPATiF, Koncert finałowy „Gwiazdy PRL – w parodiach”.

Wykonawcy: Krystyna Jędrzejewska, Andrzej Bychowski, Andrzej Dyszak, Krzysztof Kozłowski.

Wystawy 8.IX., godz. 18.30, Instytut Teatralny, „W melodii jest siła zaklęta! Twórcy estrady w XX-leciu międzywojennym” – wernisaż.

6.XII., godz. 18.30, ZASP: Scena SPATiF, „Kultowi artyści PRL-u” – wernisaż z wykładem.

IMPRO – STOlica się śmieje!

6.X. i 15.XI., godz.20.00, ZASP: Scena SPATiF, Występ grupy teatralnej Comedy Impro Banda.

godz. 19.30, ZASP: Scena SPATiF, warsztaty „Wielcy kompozytorzy i autorzy tekstów”, Jarosław Wojciechowski, UTM. 11.X., godz.18.30, ZASP: Scena SPATiF, warsztaty taneczne: tango. godz. 19.30, ZASP: Scena SPATiF, wykład „Tango zdobywa świat” – Monika Kwiatkowska, Fundacja Partytura.

25.X., godz. 18.30, ZASP: Scena SPATiF, wykład przy gramofonie „Gwiazdy II RP i ich przeboje” – Jarosław Wojciechowski, UTM. godz. 18.00, ZASP: Scena SPATiF, Konkurs wiedzy o artystach związanych z estradą.

15.XI., godz. 18.30, ZASP: Scena SPATiF, wykład „Po co powstał ZASP? – 100 lecie istnienia Związku” – Ryszard Rembiszewski, Alicja Choińska, Zbigniew Rymarz. godz. 19.30 – zwiedzanie zabytkowego gmachu ZASP.

Pokazy mody retro 25.X., godz. 19.30, ZASP: Scena SPATiF, „Jak dawniej ubierały się gwiazdy” – Grupa Rekonstrukcji Historycznej Bluszcz.

22.XI., godz. 18.30, ZASP: Scena SPATiF, „Przemiany w modzie kobiecej w latach 1918-39” – Grupa Rekonstrukcji Historycznej Bluszcz.

Wykłady i warsztaty 27.IX., godz. 18.30, ZASP: Scena SPATiF, wykład „Się kręci! Polscy artyści w starym kinie” – Michał Pieńkowski, FINA. 4.X., godz. 18.30, ZASP: Scena SPATiF, wykład „Oni byli pierwsi – początki kabaretu w niepodległej Polsce” – Zbigniew Rymarz, Ewa Makomaska (Teatr Polski).

6.XII., godz. 18.30, ZASP: Scena SPATiF, wykład „PRL w piosence” – Zbigniew Rymarz, ZASP. Gość specjalny: Rena Rolska.

21.XII., ZASP: Scena SPATIF godz. 17.00 – koncert finałowy piosenek „Gwiazdy PRL-u w parodiach”. Wystąpią m.in. parodysta Andrzej Dyszak oraz Krystyna Jędrzejewska; godz. 18.00 – Konkurs wiedzy o artystach związanych z estradą; godz. 18.30 – pokaz mody grupy rekonstrukcyjnej pt. „Przemiany w modzie kobiecej w dwudziestoleciu międzywojennym” – prowadzenie – grupa rekonstrukcyjna Bluszcz.

Oddział ZASP w Lublinie na 100-lecie

O

ddział, dla uświetnienia 100. rocznicy powstania ZASP-u, przygotowuje w środowisku teatralnym Lublina kilka zdarzeń artystycznych, wśród których: 14.XI. – premierę spektaklu „Odprawa posłów greckich” wg Jana Kochanowskiego w scenografii Teresy Targańskiej, z muzyką Jerzego Maksymiuka, 40

SCENY POLSKIE nr 1/2018

w reżyserii Jana Wojciecha Krzyszczaka na deskach Teatru Kameralnego, po której działacze Stowarzyszenia spotkają się z publicznością; 17.XII. – koncert muzyczno-wokalny zespołu Sine Nomine pod dyrekcją Izabeli Urbacz połączony ze spotkaniem przedstawiciela Zarządu Głównego ZASP, Tomasza Grochoczyńskiego, ze środowiskiem aktorskim Lublina i publicznością.

Wspomnianym imprezom towarzyszyć będą wystawy plakatów teatralnych oraz innych materiałów związanych z historią Teatru oraz ZASP-u.

Jan Krzyszczak przewodniczący Oddziału ZASP w Lublinie

ŻYCIE TEATRALNE

Zofia Kucówna świętuje

fot. Maria Wilma-Hinz

12 maja 2018 roku Zosia Kucówna skończyła 85 lat. Z tej okazji Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Andrzej Duda, przysłał bukiet kwiatów i list gratulacyjny, dziękując za jej dokonania artystyczne oraz długie, owocne lata pracy społecznej dla Domu Artysty Weterana w Skolimowie, którego od niedawna jest rezydentką.

Romana Kamińska, Czesław Majewski, Zofia Kucówna, Ryszarda Gozdowska, Stanisław Janicki

J

ak ten czas niewyobrażalnie szybko leci. Niedawno zaczynała a dziś jest starszą panią na emeryturze. Mieszka w Skolimowie. Pamiętam jak pojawiła się w Warszawie w roku 1959 w Teatrze Powszechnym, w sztuce Thomasa Dylana „Pod mlecznym lasem” w reżyserii Ireny Babel. Miała 26 lat.

Pełna młodzieńczego uroku.

Warszawa i jej pierwsze role w Teatrze Powszechnym za dyrekcji Ireny Babel. Ariel w „Burzy” Szekspira w reżyserii Krystyny Skuszanki, Grusza w „Kaukaskim kredowym kole” Bertholda Brechta i Szimena w „Cydzie” Wyspiańskiego. Oba przedstawienia w reżyserii Ireny Babel. Następnie tytułowa rola w „Eurydyce” Jeana Anouilha w reżyserii Jacka Szczęka.

Urodziła się 12 maja 1933 roku. Jest rodowitą warszawianką. Wojnę i okupację przeżyła w Krakowie. Tam zdawała maturę, kończyła studia aktorskie. Jest absolwentką krakowskiej PWST w roku 1955. Debiutowała na scenie Teatru Młodego Widza w Krakowie. Spotkała się z Iwo Gallem i jego żoną Haliną Gallową. Stawiała u ich pierwsze kroki na scenie.

Za dyrekcji Adama Hanuszkiewicza Kucówna zagrała Pannę Młodą w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego, Sonię w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego, Zuzannę w „Weselu Figara” Beaumarchais’a, Anioła w „Wyzwoleniu” Stanisława Wyspiańskiego. Panią Wasowską w „Lalce” Bolesława Prusa i Dianę w „Fantazym” Juliusza Słowackiego. Wszystkie wyreżyserował Adam Hanuszkiewicz. A w Teatrze Narodowym za jego dyrekcji zagrała kolejne wielkie role – Gertrudę w „Hamlecie” Szekspira, Żonę w „Nieboskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego, Joannę w „Świętej Joannie” G.B. Shawa, Laurę w „Kordianie” Juliusza Słowackiego, Maszę w „Trzech siostrach” Czechowa, Lady

Grała w „Balladach i romansach” Adama Mickiewicza i w „Opowieści zimowej” Szekspira. Potem był Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie i wielka rola Nory w dramacie Ibsena „Dom lalki” w reżyserii Jerzego Golińskiego oraz Anulka w „Porwaniu Sabinek” w reżyserii Jerzego Uklei. Następnie

Makbet w „Makbecie” Szekspira, Natalię w „Miesiącu na wsi” Turgeniewa i tytułową Fedrę w tragedii Racine’a. Ma na swoim koncie też wiele innych ról, o których aktorki marzą. Ona je zagrała. W końcowym okresie był jeszcze Teatr Współczesny w Warszawie u Macieja Englerta. Grała tam wspaniale między innymi Fionę Foster w „Jak się kochają” w reżyserii Macieja Englerta i Jean Harton w sztuce Harwooda „Kwartet” w reżyserii Zbigniewa Zapasiewicza. Występowała też w Teatrze Telewizji i Teatrze Polskiego Radia, w filmie i w serialach. Ważna część jej dorobku to praca pedagogiczna w Akademii Teatralnej oraz Studiu Aktorskim przy Teatrze Żydowskim. Jej uczniowie to dzisiejsze gwiazdy – Anna Sroka-Hryń, Daria Widawska, Aleksandra Bożek, Katarzyna Dąbrowska, Grzegorz Małecki, Waldemar Barwiński i Krzysztof Ogłoza. Zdobyła liczne nagrody i odznaczenia, tytuł „Mistrza Mowy Polskiej”, odcisnęła dłoń w Alei Gwiazd.

Droga, kochana Zosiu! Całuję Cię czule i życzę Ci zdrowia, zdrowia i pogody ducha.

Twój Witek Sadowy

SCENY POLSKIE nr 1/2018

41

ŻYCIE TEATRALNE

Jubileusz Zdzisława Słowińskiego

fot. Maria Wilma-Hinz

Znany aktor scen warszawskich i wodewilista, czynny zawodowo w latach 1956-1979, skończył 29 lipca 2018 roku 90 lat. Uroczystości jubileuszowe odbyły się dzień wczesnej w Ożarowie Mazowieckim w sali widowiskowej „Mazurkas Hotel”.

S

tarsi miłośnicy teatru pamiętają go z Teatru Ludowego, Narodowego, Operetki Warszawskiej, Teatru Syrena i Teatru Komedia.

Obdarzony wszechstronnym talentem ma na swoim koncie liczne role dramatyczne, komediowe i operetkowe.

Urodził się na Kujawach, w Mąkoszynie.

Od dziecka marzył o teatrze. Chciał być aktorem. Jego brat, Władysław Słowiński, kompozytor i dyrygent, długie lata pracował w Operze Poznańskiej.

Zdzisław, po maturze we Włocławku, w roku 1950, dostał się do Teatru Młodego Widza w Poznaniu. Stawiał tam pierwsze kroki na scenie jako adept i uczył się aktorstwa.

W roku1951 po egzaminie eksternistycznym przed Komisją Egzaminacyjną ZASP-u, uzyskał „prawo grania” i zaangażował się do Teatrów Dramatycznych w Poznaniu (Polski, Nowy). Występował w tych teatrach do roku 1955. Grał między innymi Adolfa w „Eugenii Grandet” Balzaka w reżyserii Aleksandra Gąssowskiego i Monsieur le Bleau w „Sprytnej wdówce” Carlo Goldoniego w reżyserii Kazimierza Fabisiaka. Jeden sezon spędził w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu. Miał tam znakomity okres. Grał Romea w tragedii Szekspira „Romeo i Julia” 42

SCENY POLSKIE nr 1/2018

w reżyserii Jerzego Waldena, Francka w „Profesji Pani Warren” G. B. Shaw’a i Olszewskiego w „Pannie Maliczewskiej” Gabrieli Zapolskiej. Oba przedstawienia w reżyserii Mieczysława Winklera. Po pięknie zagranej roli Romea dostał propozycję z Teatru Ludowego w Warszawie. Spędził w nim sezony 1956-1959. Grał Sylwiusza w „Słudze dwóch panów” Carlo Goldoniego, Janka Topolskiego w „Lekkomyślnej siostrze” Włodzimierza Perzyńskiego, tytułowego Mariusza w „Mariuszu” Marcela Pagnola w reżyserii Maryny Broniewskiej, Jurkiewicza „W małym domku” Tadeusza Rittnera w reżyserii Mariana Wyrzykowskiego, Błazna Filuta w sztuce Jerzego Broszkiewicza „Jonasz i błazen” w reżyserii Jerzego Grudy. A przede wszystkim Alfreda Trzywdar Kręckiego w „Romansie z wodewilu” Władysława Krzemińskiego w reżyserii Tadeusza Wesołowskiego. Przez następne pięć lat był aktorem Teatru Narodowego. Zagrał Trzpiotalskiego w „Szkole obmowy” Wojciecha Bogusławskiego w reżyserii Władysława Krasnowieckiego, Johna w „Ladacznicy z zasadami” Sartre’a w reżyserii Ewy Bonackiej, Błazna w „Wieczorze trzech króli” Szekspira z Danutą Szaflarską i Pisarza w „Matce Courage i jej dzieciach” Bertholda Brechta z Ireną Eichlerówną, w reżyserii Zbigniewa Sawana.

Z Narodowego przeszedł do Operetki Warszawskiej. Grał tam Tadeusza w „Pannie wodnej” Jerzego Lawiny Świętochowskiego w reżyserii Beaty Artemskiej i w „Wesołej wdówce” Franza Lehara. W roku 1964 zagrał gościnnie Jana Kluczkowskiego w operetce Stanisława Renza „Dziękuję ci Ewo” w reżyserii Beaty Artemskiej we Wrocławiu (1964).

Potem był jeszcze Teatr Syrena i występy w rewii oraz w komedii „Bliźniak” w reżyserii Adolfa Dymszy oraz Jacka w komedii muzycznej „Lord z walizki” na motywach sztuki Oscara Wilda w reżyserii Zdzisława Tobiasza.

Ostatni etap, to teatr Komedia na Żoliborzu i role Motylińskiego w „Klubie Kawalerów” Michała Bałuckiego w reżyserii Ireny Górskiej i role Dorowskiego w „Weselu Fosia” Ryszarda Ruszkowskiego w reżyserii Lecha Wojciechowskiego.

Potem był wolnym strzelcem. Kilka lat występował jako parodysta na „Batorym” w rejsach do Nowego Jorku. Wielokrotnie koncertował w Związku Radzieckim, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Występował w filmach i telewizji. Z Polskiego Radia nie wychodził.

Tam bywał codziennie.

Witold Sadowy

ŻYCIE TEATRALNE

fot. Maria Wilma-Hinz

15-lecie Instytutu Teatralnego

T

eatr mój widzę ogromny… marzył Wyspiański. Nie on jeden. W dwudziestoleciu między wojennym artystyczne umysły owładnięte były wizją stworzenia „Domu Aktora Polskiego”, czyli kompleksowej galerii teatralnej, jakbyśmy dziś powiedzieli.

W budynku marzeń miały się zmieścić nie tylko teatr, kino i muzeum, ale też biura Zarządu ZASP, „szkoła dramatyczna i filmowa”, wytwórnia filmowa, biblioteka, hotel dla aktorów. Idea momentami nabierała kształtów, za czasów Dejmka powstał plan według jego wskazówek i nawet był już konsultowany z władzami. Wizję tę udało się zrealizować dopiero w roku 2003. Powstał Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.

Okoliczności powołania Instytutu do życia były burzliwe. Do dziś jedni twierdzą, że przyczyną był „kryzys – brak dotacji z Ministerstwa Kultury i szukanie innych rozwiązań czyli zdobycia gotówki przez hazardową grę, nie swoimi pieniędzmi ulokowanymi w bankowe fundusze inwestycyjne stoczni szczecińskiej”, inni, że autentyczna potrzeba stworzenia instytucji, żarliwość i zaangażowanie pasjonatów teatru, od lat starających się o jej stworzenie. Bezspornym faktem jest to, że sytuacja finansowa ZASP w 2002 r. była na tyle trudna, że dalsze prowadzenie Działu Dokumentacji stanęło pod znakiem zapytania. Dorota Buchwald, trzymająca pieczę nad tym Działem, po odejściu niezwykle zasłużonej dla sprawy Barbary Krasnodębskiej, stworzyła projekt Instytutu. Drugim ojcem założycielem i pierwszym dyrektorem został Maciej Nowak. W 2018 roku Instytut obchodzi swoje piętnastolecie.

Jak się ma wygląd Instytutu do wizji przedwojennej? Wiele z niej się ziściło, ale niektóre elementy na pewno zaskoczyłyby ówczesnych

wizjnerów. Instytut mieści w sobie przebogate archiwum życia teatralnego na nośnikach tradycyjnych (wycinki z gazet, fotografie, wszelkie pamiątki i teatralia) oraz, zgodnie z duchem czasów, prowadzi elektroniczną Encyklopedię Teatru Polskiego i www.e-teatr.pl, czyli największy wortal poświęcony teatrowi, bez których trudno już sobie dziś wyobrazić poszukiwanie jakiejkolwiek informacji na temat polskiego teatru. Prócz Biblioteki i Pracowni Dokumentacji Teatru w Instytucie znajduje się księgarnia Prospero, prawdziwy raj dla teatrologa, bo znajdują się tam książki tylko i wyłącznie o teatrze, w tej chwili zbiór liczy ok. trzech tysięcy tytułów.

Oczywiście, lwia cześć działalności Instytutu to inicjowanie, wspieranie i promowanie rozlicznych działań związanych z teatrem. Instytut realizuje projekty badawcze, konferencje naukowe, festiwale, konkursy, prezentuje wystawy o tematyce teatralnej.

Kto chciałby bardziej szczegółowo prześledzić działalność IT w ostatnich latach, warto by sięgnął po „Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego 2013-2018” pod redakcją Katarzyny Dziedzic i Moniki Krawul. Książka zawiera kalendarium ostatniego pięciolecia, omówienie najważniejszych projektów i cykl świetnie napisanych artykułów przybliżających różne aspekty działalności IT. W „Pedagogice wyobraźni” Edwin Bendyk, wywodząc tradycję polskiej edukacji teatralnej jeszcze z Teatru Bronisze słynnego małżeństwa Wójcików, wskazuje na jej społeczną rolę. Nie chodzi tylko o edukację dla uczestnictwa w kulturze, ale o pojmowanie teatru jako przestrzeni rozwijania wyobraźni, dzięki której uczestnictwo w życiu społecznym staje się pełniejsze, daje większą możliwość dostrzegania alternatyw i dokonywania wyborów. Ułatwianiu i promowaniu wartościowej edukacji teatralnej służą m.in.: Konkurs im. Jana Dormana i program Lato w Teatrze. Nie zabrakło też refleksji na temat

teatralnego kanonu i przybliżenia zrealizowanych w związku z tym tematem projektów, których celem było wnikliwsze niż zazwyczaj przeczytanie klasycznych tekstów ”zastygniętych w szkolnej lekturze i muzealnej teatralnie formie” (m.in. projekty: Fredro. Nikt mnie nie zna, Wyspiański. Nikt mnie nie zna).

Magda Hueckel wskazuje na rolę fotografii w dokumentowaniu spektakli, wyzwania, jakie się z tym wiążą i opisuje projekt Konkurs Fotografii Teatralnej, powołany po to, by nadać „cykaniu fotek” właściwą rangę.

Switlana Oleshko, kierowniczka charkowskiego Teatru Arabesky, w ciepłych słowach wspomina współpracę z IT, służącą wymianie inspiracji i doświadczeń teatralnych zarówno w aspekcie artystycznym, jak i organizacyjnym. Nie sposób przytoczyć wszystkich artykułów znajdujących się w tym niezwykle cennym zbiorze. Jedno jest pewne – wszystkie są interesujące i świetnie napisane, wszystkie są o czymś i z werwą. Całą książkę wydano niezwykle starannie, także pod względem edytorskim i graficznym. Aż miło ja wziąć do ręki, a jak już się weźmie, trudno oderwać się od czytania. Lektura obowiązkowa.

Instytut Teatralny 2013-2018 trzecie pięciolecie, red. Katarzyna Dziedzic, Monika Kawul, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa 2018.

Artykuł napisany na podstawie: List intencyjny w sprawie powołania Instytutu Teatralnego im. Prof. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie, Warszawa, 23.10.2002 Pismo Zarządu Głównego ZASP do Aleksandry Jakubowskiej, Sekretarza Stanu Ministerstwie Kultury, Warszawa, 03.09.2002 15 lat istnienia Instytutu Teatralnego w Warszawie (2003-2018), Janusz Leśniewski – Forest Paulina Ilska

SCENY POLSKIE nr 1/2018

43

Z TEATRALNEJ PÓŁKI

Zapiski z notesu Krystyna Gucewicz-Przybora, Notes Krystyny Gucewicz, czyli Foltyn w śmietanie, Wydawnictwo Arkady, 2018

K

siążka „Notes Krystyny Gucewicz czyli Fołtyn w śmietanie” Krystyny Gucewicz wpisuje się w tradycję zapoczątkowaną przez „Abecadło” Kisiela i mającą wielu naśladowców.

Koncepcja genialna w swej prostocie: mianowicie, przesuwając palcem po literach alfabetu w telefonicznym notesie, wciskamy guziki z co bardziej znanymi nazwiskami.

Wtedy z pamięci wyskakują związane z nimi historie, wspomnienia, dykteryjki. Może z tego powstać arcydzieło, jak w przypadku „Ostatniego rozdania” Wiesława Myśliwskiego, forma swoistego rozliczenia się ze sobą i ze światem, głębszego spojrzenia w poprzek ludzkich historii i wydarzeń. Może też powstać lekka jak ptasie mleczko lekturka na plażę, okraszona środowiskowym sosem z piórek i cekinów.

Poczet wielkich i znanych w „Notesie” Krystyny Gucewicz, dziennikarki, reżyserki

i poetki, otwiera Nina Andrycz, „specjalistka od ról królewskich na scenie i w życiu.

Dziewczynka przymierająca głodem w Brześciu”, a kończy – Zbigniew Zapasiewicz „dla studentów – Zapas. Dla wszystkich – aktor niepowtarzalny”. W środku nazwiska nie gorsze: Bardini Aleksander, Dejmek Kazimierz, Fołtyn Maria, Machulski Jan, Osiecka Agnieszka, Villas Violetta. Prócz nazwisk zdarzają się też miejsca – Duszpasterstwo, Studio A, Katowice, Kraków, Wrocław. Co łączy wszystkie hasła? Niewątpliwie czas – czas komuny, miejsce – najweselszy barak bloku wschodniego. Ale o koncepcji na stworzenie „Notesu” najwięcej mówi historia tytułowa. „Fołtyn w śmietanie” – przywodzi na myśl egzotyczny kulinarny przepis.

Tymczasem chodzi o Marię Fołtyn, słynną „wdowę po Moniuszce”, śpiewaczkę i reżysera operowego. Według „Notesu”, bawiąc na urlopie w Krynicy, słynna popularyzatorka twórczości Moniuszki doznała poparzenia

Refleksnik Jan Maciejowski, Krzysztof Czeczot, Refleksnik, Wydawnictwo PWSFTviT, Łódź 2018

N

akładem Wydawnictwa Biblioteki Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej ukazał się „Refleksnik” autorstwa profesora PWSTviT Jana Maciejowskiego i dr Krzysztofa Czeczota, jego studenta, później asystenta na Wydziale Aktorskim „Filmówki”. Jest refleksją i pytaniem czego i jak uczyć? jak pisze prof. Maciejowski „Refleksnik” narodził się w trakcie pracy ze studentami. Jest zapisem tych rozmów i jest dalszym ich ciągiem. Jak one – niedokończonym.

Redakcja

44

SCENY POLSKIE nr 1/2018

słonecznego i zamiast bawić na dansingach, spędzała czas na „ławeczce w cieniu”, posmarowana kwaśnym mlekiem. Artystyczna brać przechodząc koło nieszczęśniczki kwitowała sytuację komentarzem „Fołtyn w śmietanie”.

I to kwintesencja „Notesu” – owszem, wspomina się dorobek artystyczny opisywanej postaci, ale podlewa go śmietanowym sosem, anegdotą.

Paulina Ilska

Z TEATRALNEJ PÓŁKI

ICH droga przez teatr Andrzej Maria Marczewski, Moje realizacje teatru Karola Wojtyły, Wydawnictwo Przestrzeń Wyobraźni, Katowice 2018

dramatów Marczewski odczuwał potrzebę znalezienia swojej własnej drogi przez teatr.

Kiedy zetknął się z dramaturgią Karola Wojtyły, zrozumiał, że to jest właśnie ten główny, jakby specjalnie dla niego, wyznaczony szlak.

Przez twórczość sceniczną Marczewskiego od zawsze, niemal obsesyjnie, przewija się temat odpowiedzialności człowieka za swoje życie i konstruowania go w zgodzie ze swoim sumieniem.

N

a zaprojektowanej przez Tadeusza Smolickiego okładce, nieco za wyrazistym zdjęciem autora książki, reżysera licznych inscenizacji dramatów Wojtyły, Andrzeja Marii Marczewskiego, spogląda na czytelnika skupiona twarz młodego jeszcze Karola, z czasów jego fascynacji teatrem.

W tle, zaś, majaczy sylwetka Chrystusa w cierniowej koronie. Ideowego natchnienia obu artystów. Duchowy tryptyk, czy kolaż nawiązujący do znaczącego w religii chrześcijańskiej symbolu Trójcy? Na odwrocie autor na tle wystawy plakatów do swoich realizacji dramatów późniejszego papieża.

Tym sposobem jesteśmy już w klimacie książki, domyślając się jej idei i przesłania.

Jak się okazuje, już w latach siedemdziesiątych, reżyserując wiele współczesnych

Szkoła Filmowa w Łodzi poleca

Autor zawarł w książce wiele własnych przemyśleń na temat zadań aktora, jego roli i funkcji w spektaklu. Opisując realizowane na przestrzeni lat wszystkie inscenizacje dramatów, pokazuje zmiany, jakich dokonywał tak w konstrukcji samych przedstawień, uzależnione od charakteru miejsca, gdzie dokonywał adaptacji, współtwórców inscenizacji, a także osobowości poszczególnych wykonawców. Rozumie bowiem jako reżyser, jak ważny jest wkład emocjonalny i intelektualny aktora w budowanie postaci, ale i to, żeby jego osobowość nie wypierała tej, jaką naszkicował autor.

Marczewski pokazuje w swej książce, jak wspaniale oprawić przy pomocy scenografii i muzyki można z pozoru rapsodyczne dramaty Wojtyły, by uczynić je jeszcze bardziej atrakcyjnymi dla widza, nie wypaczając w najdrobniejszym nawet szczególe ich przesłania i arcyprzepastnej głębi ich wnętrza.

Ciekawie autor przedstawia też swoje relacje z władzami i cenzurą w PRL-u, podejście do sprawy wystawiania dzieł papieża tak samego Ojca Świętego, jak i kościelnych dostojników; umiejscawia zdarzenia artystyczne w kontekście sytuacji politycznej kraju i wzajemnych relacji między tymi dwoma czynnikami.

Margarete Schuler, Stephanie Harrer, Podstawy gry aktorskiej, Wydawnictwo PWSFTviT, Łódź 2018

Książka zawiera też mnóstwo przedruków, kserokopii dokumentów i korespondencji związanej z procedurami niezbędnymi do uzyskania zgody na realizację dramatów, plakatów, telegramów z gratulacjami, recenzji pojawiających się na bieżąco we wszystkich poważniejszych wówczas czasopismach, a także zdjęć z prób, spektakli, spotkań popremierowych itp.

Rzecz napisana jest interesującym, bardzo plastycznym, choć stosunkowo prostym językiem; z łatwością wyjaśniającym odbiorcy najbardziej nawet skomplikowane egzystencjalne prawdy. Tu nie ma zbędnych słów, powtórek myśli raz wypowiedzianych, prawd wcześniej już określonych. Widać, że temat jest bardzo bliski autorowi, który nie realizuje go na zamówienie, ale wszystko ma usystematyzowane i przemyślane wcześniej, tekst płynie wprost z jego duszy i umysłu.

To kolejna książka Marczewskiego, od której zainteresowany teatrem poetyckim, intelektualnym nie może się oderwać. Czyta się ją jednym tchem.

Publikacja zrealizowana w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ukazała się nakładem wydawnictwa „Przestrzeń Wyobraźni” w Katowicach w roku 2018. Obejmuje realizacje sztuk Karola Wojtyły w reżyserii Andrzeja Marii Marczewskiego na scenach: Teatru Dramatycznego w Wałbrzychu, Teatru Dramatycznego w Płocku, Teatru Rozmaitości w Warszawie, Teatru Nowego w Poznaniu, Teatru Polskiego w Bydgoszczy, Teatru Nowego w Słupsku i sceny Studio Teatr Test w Warszawie.

Anita Nowak

Barbara Osterloff, Pejzaż.

Rozmowy z Mają Komorowską dawne i nowe, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa 2018 SCENY POLSKIE nr 1/2018

45

Z TEATRALNEJ PÓŁKI

Tańcz, dziewczynko Katarzyna Kułakowska, Błaźnice. Kobiety kontrkultury teatralnej w Polsce, Wydawnictwo: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2017

K

siążkę „Błaźnice. Kobiety kontrkultury teatralnej w Polsce” Katarzyny Kułakowskiej należy docenić z co najmniej kilku powodów.

Jednym z nich jest trud uważnego przyjrzenia się, uporządkowania i opisania nurtów oraz ram czasowych polskiego teatru alternatywnego. Wbrew pozorom nie jest to takie proste. Łatwo jest wywieść początek z lat 50., 60., i STS – u, trudniej prześledzić i nadać ramy późniejszym zjawiskom i procesom w ramach tak nieoczywistego obszaru badań.

Kulturoznawczyni Kułakowska radzi sobie z tym świetnie, począwszy od uporządkowania samej definicji bez jej upraszczania czy banalizowania. Zamiast określeń: teatr alternatywny, amatorski, offowy, pozainstytucjonalny, młody, walczący, parateatr, itp., nie do końca oddających istotę zjawiska, decyduje się używać terminu „ruch kontrkultury teatralnej”, którego korzenie wywodzi z ruchów kontestacyjnych rozkwitających w Ameryce lat 60., a w Polsce utożsamia z teatrem akademickim lat 70., związanym z szerszym ruchem społecznym, inicjującym zmiany w obszarze polskiej kultury. Wskazuje na istotne elementy tej kultury, takie jak kontestacja zastanego porządku społecznego i politycznego, wspólnotowość, alternatywny model życia, zakładający m.in.: nierozdzielność życia i twórczości, koncepcję teatru – rodziny, a nie teatru – instytucji.

Przybliżając czytelnikowi ten model życia, czy raczej „bycia” w świecie, na przykładzie teatru Grotowskiego, oddaje mu hołd jako ojcu – założycielowi i duchowemu przewodnikowi, jednocześnie nie szczędząc mu gorzkich słów

Instytut Teatralny poleca 46

SCENY POLSKIE nr 1/2018

za wcielanie w życie idei braterstwa z całkowitym pominięciem „siostrzeństwa”. Także w takim aspekcie, że u Grotowskiego nie powstała nigdy wielka rola kobieca na miarę Księcia Niezłomnego, bo mistrz zupełnie nie był tym zainteresowany.

W ten sposób docieramy do drugiego istotnego aspektu, dla którego warto sięgnąć po tę książkę i od deski do deski ją przeczytać.

A właściwie pierwszego, bo najistotniejszego.

Mianowicie próby zauważenia i docenienia dorobku i perspektywy kobiet w polskim teatrze alternatywnym. Okazuje się, że kontestacja i alternatywny styl życia nie oznaczały odwagi w naruszaniu patriarchalnego paradygmatu. To chłopcy robili rewolucję społeczną i artystyczne rewolty. A dziewczyny?

Najlepiej, żeby robiły w tym czasie przysłowiowe kanapki. Jak zauważa Kułakowska, kobiety w teatralnym ruchu kontrkultury zaistniały znacznie rzadziej niż mężczyźni, a ich rola często była marginalizowana, nie została udokumentowana. „Błaźnice” wpisują się zatem w nurt przywracania pamięci i należnego miejsca kobietom, podobnie jak „Kobiety solidarności” Marty Dzido, czy „Warszawa kobiet” Sylwii Chutnik.

Kułakowska neguje też metodologie badawcze utożsamiane z typowo męskim sposobem percepcji rzeczywistości i za podstawową kategorię badawczą przyjmuje doświadczenie.

Tworzy też piękne określenie „antropologia, która łamie serca”. By opowiedzieć o złożonych kontekstach kulturowych, przygląda się pięciu kluczowym postaciom kontrkultury teatralnej w Polsce, tytułowym „błaźnicom” właśnie. W kobiecym kręgu znalazły się: Oma – Ewa Benesz, Cudzoziemka – Anna Zubrzycki, Jolanta Krukowska – Derwiszka,

Jerzy Limon, Szekspir bez cenzury.

Erotyczny żart na scenie elżbietańskiej, Fundacja Terytoria Książki, 2018

Rewolucjonistka – Ewa Wójciak i Akrobatka – Erdmute Sobaszek.

Zatem nie błazenadki tańczące kankana ku uciesze popijającej z kufli gawiedzi, tylko błaźnice w pełnym znaczeniu tego słowa: kobiety, które rozsadzają system, składają z siebie samych ofiarę, by ruszyć z posad rzeczywistość, zainicjować przebudzenie mieszczan ze słodkiej drzemki. Czy im się udało, pozostaje kwestią dyskusyjną, najważniejsze, by zawsze, nawet po kilkudziesięciu latach tworzenia teatru w poprzek i na złość otaczającej rzeczywistości, zachować wewnętrzne przekonanie, że było warto.

Nawet, jeśli nadal jest trudno i spokojnej emerytury jakoś nie widać, bo mężczyźni ze świata polityki zmuszają do podejmowania kolejnych wyzwań spod znaku „Tańcz, dziewczynko”, niczym w słynnym spektaklu „Teczki” błaźnicy Ewy Wójciak z Teatru Ósmego Dnia.

Paulina Ilska

Agata Adamieckiej-Sitek.

Dariusz Kosiński, Poza kanonem.

Wyspiański, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa 2018

Z TEATRALNEJ PÓŁKI

Wykład o dwunogach Ewelina Godlewska-Byliniak (wybór i opracowanie), Justyna Lipko-Konieczna (wybór i opracowanie), Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie, Wydawnictwo: Fundacja Teatr 21, 2017

S

próbujmy sobie wyobrazić sytuację, w której na scenę teatralną wjeżdża osoba na wózku inwalidzkim i opowiada o trudnościach z jakimi zmagają się osoby dwunożne w świecie zaprojektowanym dla osób poruszających się na wózkach. Wymieńmy zaledwie kilka z tych wyzwań dla „dwunogów”: konieczność noszenia wszędzie ze sobą krzeseł; skrzywienia kręgosłupa i poważne urazy głowy (konsekwencje poruszania się w pomieszczeniach przystosowanych do osób o wzroście półtora metra); wysłuchiwanie niesmacznych żarcików i uczestniczenie w żenujących akcjach charytatywnych.

To zaskakujące odwrócenie znalazło się w spektaklu Czy Ty w tym sypiasz? wystawionym w 1992 roku na Uniwersytecie Sothern Illinois w Carbondale. Przywołane zostało w artykule Jima Ferrisa Dystans estetyczny i fikcja niepełnosprawności, który to z kolei artykuł znalazł się w zbiorze Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie, w wyborze i opracowaniu Eweliny Godlewskiej – Byliniak i Justyny Lipko – Koniecznej.

Cytat wybrałam nieprzypadkowo, w dużej mierze oddaje on ideę i klimat książki, która tnie w poprzek nasze wyobrażenia i stereotypy dotyczące nie tylko niepełnosprawności, jako zjawiska na scenie teatralnej czy performatywnej, ale niepełnosprawności w ogóle.

Wybór tekstów poświęconych szeroko pojętemu obszarowi disability studies podzielono na pięć części: Widzialne/niewidzialne, Fikcyjne/realne, Język/ciało, Obecność/nieobecność, Inkluzja/Iluzja. Wśród autorów znaleźli się zarówno teoretycy (np. Magdalena Hasiuk), jak i praktycy, niektórzy z nich wypowiadają się w formie wywiadów, np. artysta Rafał Urbacki, określający się jako „performer z alternatywną motoryką”.

Urbacki wspomina, że na początku drogi artystycznej czuł się z powodu swojej niepełnosprawności „uprzedmiotowiony”, wtłaczany w choreografie, które mu nie odpowiadały. To skłoniło go do dalszych poszukiwań pod prąd utartym schematom, do poszukiwania swojej tożsamości – ludzkiej, artystycznej, seksualnej, co znalazło silne odzwierciedlenie w jego twórczości. W przypadku Rafała Urbackiego życie ułożyło się tak, że wstał z wózka, ale nadal podkreśla, jak ważne jest, by pojawiło się więcej twórców z niepełnosprawnościami, bo wówczas „zadajesz po prostu trochę inne pytania, inaczej rozkładasz akcenty, wnosisz inny punkt widzenia”.

W Odzyskiwaniu, zarówno przez autorów z Polski, jak i zza granicy, podjętych zostaje wiele istotnych zagadnień: pytanie o granice w graniu prywatnością i alternatywną motoryką oraz sensoryką aktorów, granice zarówno wobec aktora, jak i wobec widza, pytanie o etykę tej teatralnej pracy, jej kontekst społeczny, genderowy, a nawet specyfikę tego rodzaju wykluczenia społecznego.

Niepełnosprawność przedstawiana jest jako pojęcie bardzo szerokie, obejmujące nie tylko widoczne na pierwszy rzut oka i łatwe do zdiagnozowania trudności natury fizycznej, ale także to, co ukryte, bądź związane z trudnościami natury psychologicznej.

A przede wszystkim uwikłane w postrzeganie społeczne często nieadekwatne do tego, jak niepełnosprawni postrzegają samych siebie i swoją sytuację. Poszczególne artykuły są też różnorodne pod względem językowym: począwszy od języka para naukowego i specjalistycznego po swobodę w wypowiedziach praktyków i wywiadach. Niewątpliwie studium interesujące i warte przeczytania.

Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie, wybór i opracowanie Ewelina Godlewska – Byliniak i Justyna Lipko – Konieczna Paulina Ilska

Jubileusz Jana Englerta – sprostowanie W ostatnim, 43. numerze „Biuletynu Informacyjnego Zarządu Głównego ZASP” (wiosna 2018), wkradła się pomyłka do jubileuszu pracy artystycznej Jana Englerta, aktora, reżysera, dyrektora artystycznego Teatru Narodowego w Warszawie.

W tym roku (2018) wypada jubileusz jego 40-lecia pracy artystycznej – reżyserskiej, bowiem 28 stycznia 1978 roku w roli reżysera zadebiutował realizując „Norę” Henryka Ibsena w warszawskim Teatrze Ochoty. W listopadzie przyszłego roku zatem wypada jubileusz 55-lecia pracy artystycznej – aktorskiej. Jan Englert zadebiutował w roku 1964 na deskach Teatru Polskiego w Warszawie rolą Camilia, sługi hrabiego Ludovico w „Psie ogrodnika” Lope de Vegi w reżyserii Romana Niewiarowicza.

Za pomyłkę przepraszamy.

Redakcja SCENY POLSKIE nr 1/2018

47

KOMUNIKATY, APELE

Badania wokół statusu artysty Narodowy Instytut Fryderyka Chopina zaprosił do udziału w badaniu na temat statusu artysty w Polsce. To efekt podjęcia tego tematu w ramach organizowanej niedawno w kilku największych miastach Ogólnopolskiej Konferencji Kultury. Po serii spotkań, konferencji etc. przygotowywany jest projekt odrębnej ustawy oraz rozwiązań systemowych, które – jak czytamy w liście NIFC do ZASP – mają dostosować przepisy obowiązującego prawa do specyfiki pracy twórców i artystów w Polsce.

Od 3 września pod okiem zespołu badaczy z Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną Uniwersytetu SWPS odbywać się będzie najważniejszy etap prac – zbieranie danych. Dyrektor NIFC, Adam Szklener, prosił o przekazanie zaproszenia do udziału w badaniu oraz o informowanie o nim przedstawicieli innych środowisk artystycznych. Co niniejszym czynimy. „Aktywny i przede wszystkim powszechny udział artystów i twórców w badaniu nie tylko zwielokrotnia szanse, ale jest warunkiem sine qua non wprowadzenia od dekad oczekiwanych regulacji prawnych dotyczących Państwa – tak ważnej, a zarazem niedostrzeganej przez polskie prawo grupy zawodowej” – przekonuje dyrektor Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina. *** Ankieta na stronie ZASP-u (www.zasp.pl – INFO – ogłoszenia): http://www.zasp.pl/index.php?page=Pages&id=1734

Wyrok, choć nieprawomocny, to nadzieja dla wszystkich scenografów wobec naruszania praw autorskich Zapadł wyrok w głośnej sprawie – teatr musi zadośćuczynić twórcy.

11:00, 15.06.2018 | AA Sąd Okręgowy w Toruniu orzekł, że Teatr Baj Pomorski (reprezentowany przez Zbigniewa Lisowskiego) naruszył prawa osobiste i majątkowe Jerzego Murawskiego, teraz musi przeprosić i zapłacić za wykorzystanie kostiumów do innych przedsięwzięć.

Jerzy Murawski zaprojektował kostiumy do spektaklu „Baron Münchhausen. Odsłona druga”, który swoją premierę miał w 2010 r.

Teatr Baj Pomorski wykorzystywał je także przy innych okazjach – ubrani w nie aktorzy, brali udział w teatralnych paradach miejskich uroczystościach czy podczas wyjazdu do Dubaju. Wykorzystywanie kostiumów i zmienianie ich formy poza spektaklem, do którego 48

SCENY POLSKIE nr 1/2018

były stworzone to – zdaniem Murawskiego – naruszanie praw autorskich, których nigdy nie przeniósł na teatr.

– To nie tylko mój problem, ale i całego środowiska scenografów. Ta sytuacja jest nagminna i niedopuszczalna – skomentował Jerzy Murawski.

Czy naruszono prawa autorskie? Sprawa wylądowała w sądzie.

Po około roku zapadł wyrok w sprawie. Sąd uznał roszczenia powoda.

– Bardzo się cieszę z wyroku sądu. Mam nadzieję, że ten wyrok przyczyni się do zahamowania bezkarnego procederu naruszania praw autorskich – powiedział Jerzy Murawski.

Zgodnie z wyrokiem, Teatr Baj Pomorski musi zrekompensować straty moralne, zamieszczając przeprosiny w lokalnej prasie, i finansowe Murawskiemu.

Uzasadnienie wyroku nastąpi pod koniec czerwca.

Wyrok nie jest prawomocny.

Powyższa informacja ze strony: https://ddtorun.pl/pl/11_wiadomosci/15458_ zapadl_wyrok_w_glosnej_sprawie_teatr_ musi_zadoscuczynic_tworcy.html Barbara Zawada

SKOLIMÓW

Otwarte Ogrody i Narodowe Czytanie w Domu Artystów w Skolimowie

fot. Jarosław Prytycki

Dom Artystów w Skolimowie od ubiegłego roku uczestniczy w oryginalnym Festiwalu Otwarte Ogrody, kiedy to organizowane są spotkania z artystami, wystawy, koncerty, a mieszkańcy zapraszają gości do zwiedzania swoich zabytkowych domów, uchylają bramy do ogrodów właśnie.

Od lewej: Piotr Ligienza, Anna Smołowik, Włodzimierz Nowak, Halina Kowalska, Agata Kornhauser-Duda, Andrzej Duda, Marta Chodorowska, Małgorzata Kożuchowska, Paweł Królikowski

W roku 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości, Para Prezydencka – Agata Kornhauser-Duda i Andrzej Duda, podczas Festiwalu Otwartych Ogrodów, w kulminacyjnym momencie odwiedziła Skolimów, by wraz z aktorami: Haliną Kowalską i Włodzimierzem Nowakiem, mieszkańcami Domu oraz z Małgorzatą Kożuchowską, Martą Chodorowską, Anną Smołowik, Piotrem Ligienzą oraz Pawłem Królikowskim, przeczytać wybrane w tym roku fragmenty „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego w adaptacji autorstwa Andrzeja Dobosza, felietonisty i krytyka literackiego,.

Akcja Narodowe Czytanie organizowana jest przez Prezydenta RP. Pierwszą lekturą w 2012 roku był „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza, w 2013 roku dzieła Aleksandra Fredry, w kolejnych latach: „Trylogia” Henryka

Sienkiewicza, „Lalka” Bolesława Prusa, „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza a w roku ubiegłym „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego.

Maria Wilma-Hinz

fot. Jarosław Prytycki

T

egorocznym spotkaniom towarzyszyło m.in. malowanie i wypalanie ceramiki i, po raz pierwszy, Narodowe Czytanie odbywające się pod honorowym patronatem Pary Prezydenckiej, a zapoczątkowane w 2012 roku przez Prezydenta Bronisława Komorowskiego.`

Goście w ogrodzie Domu Artystów w Skolimowie SCENY POLSKIE nr 1/2018

49

SKOLIMÓW

Koncert „Dla Wandy”

fot. Maria Wilma-Hinz

Dom Artysty Weterana wielokrotnie gościł wybitnych artystów i twórców, którzy przyjeżdżali do Skolimowa by uatrakcyjnić swoim starszym kolegom pobyt w DAW.

Bartłomiej Wezner, Irena Santor, Vadim Brodski

O

statnio do tego zacnego grona dołączył Vadim Brodski, który zachwycił swoją maestrią słuchaczy – nie tylko mieszkańców Domu ale i gości, którzy tłumnie zjechali skuszeni nazwiskiem artysty, by móc w tak bezpośrednim i bliskim kontakcie obcować z wirtuozerią światowej sławy i klasy skrzypka. Na widowni zabrakło niestety, zmarłej na początku maja Wandy Wiłkomirskiej, której dedykowane było to spotkanie z muzyką nie tylko klasyczną.

Skrzypkowi towarzyszył przy fortepianie Bartłomiej Wezner, zaś słuchacze, którzy po koncercie na dłużej zostali w ogrodach skolimowskich ciesząc się piękną, upalną, słoneczną aurą, doczekali się wspólnego zdjęcia z obydwoma artystami a Irena Santor i Vadim Brodski udowodnili na koniec, że można pięknie grać w duecie na jednym instrumencie.

Maria Wilma-Hinz

Podziękowanie

T fot. arch. Szkoły Tańca Ballet Class

ancerze – Anna Linnik i Sergiej Basałajew (do niedawna pierwszy solista baletu Teatru Wielkiego-Opery Narodowej) – zorganizowali, w Szkole Tańca Ballet Class w Warszawie, zbiórkę funduszy na rzecz Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.

Wypada nam pięknie podziękować za ten spontaniczny, serdeczny gest i dowód pamięci o DAW i jego mieszkańcach, również artystach baletu. https://www.facebook.com/baletclass/ www.ballet-class.pl

50

SCENY POLSKIE nr 1/2018

Fundacja Artystów Weteranów Scen Polskich

R

ada Fundacji powołała nowy Zarząd Fundacji Artystów Weteranów Scen Polskich w składzie: prezes – Ryszard Rembiszewski, członkowie: Elżbieta Panas, Joanna Kurowska, Tomasz Grochoczyński (Skarbnik Zarządu Głównego ZASP).

Fundacja z siedzibą w Warszawie, Al. Ujazdowskie 45, działa na rzecz seniorów i Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.

1% - KRS – 0000161031 Bank PKO BP 90 1020 1156 0000 7902 0054 6978

WSPOMNIENIA

fot. Arch. Instytutu Teatralnego

W hołdzie Barbarze Bittnerównie Istnieje takie powiedzenie „Nie ma ludzi niezastąpionych”. Ale to nie do końca prawda.

B

arbara Bittnerówna przeczy temu potocznemu stwierdzeniu całym swoim życiem artystycznym i jest przykładem osoby, której nie da się zastąpić w żaden sposób.

Dla nas Barbara Bittnerówna pozostanie po prostu pięknem, uosobieniem tańca, niewiarygodnym talentem artystycznym z tak wspaniałymi predyspozycjami do sztuki tańca, iż można nazwać ją niepowtarzalnym i unikalnym „wybrykiem natury”.

Urodziwa, pełna naturalnego wdzięku, muzykalna, o nadzwyczajnej gibkości i plastyce

ciała, emanowała bogactwem mimiki, różnorodnością gry aktorskiej, tworzyła niezapomniane kreacje tańczonych postaci, nadając im walor arcydzieła scenicznego.

Jej wspaniałe, czołowe role w takich baletach, jak: „Fontanna Bachczysaraju”, „Coppelia”, „Harnasie”, a przede wszystkim „Romeo i Julia”, przenoszą ją na karty historii tańca i plasują jej dokonania wraz z osiągnięciami artystów zaliczanych do grona genialnych, niepowtarzalnych i wyjątkowych.

precyzyjna w pracy artystycznej, filigranowa, delikatna lecz silna fizycznie, była człowiekiem wielkiej skromności, przyjacielskim i życzliwym. Otaczała, nas młodszych, opieką, służyła dobrą i bezcenną radą, odkrywała nam tajniki bycia prawdziwymi profesjonalistami. Dużo jej zawdzięczamy.

Basia Bittnerówna na zawsze pozostanie jedną z najwybitniejszych osobowości historii polskiej sztuki tańca XX wieku.

Barbara Sier-Janik

Barbara Bittnerówna słynęła także z dużego poczucia humoru, fantazji twórczej, solidarności i dyscypliny zawodowej. Niezwykle

Wspominając Barbarę Bittnerównę Jakie to niesprawiedliwe, że artyści sceny tak szybko popadają w zapomnienie.

N

ie odkrywcze to spostrzeżenie, ale nieustannie bolesne.

Nowemu pokoleniu trzeba wciąż na nowo uzmysławiać, że przed nim także były wielkości, których sztuka poruszała widzów i była uniwersalna. Nierzadko mogłaby poruszać jeszcze i dzisiaj. W tym kontekście nie sposób nie odnotować odejścia Barbary Bittnerówny, jednej z najwybitniejszych artystek w dziejach polskiego baletu, która zmarła 4 kwietnia b.r.

Była sławną primabaleriną opery poznańskiej, bytomskiej, warszawskiej, krakowskiej i Operetki Warszawskiej.

Pamiętam Jej partie z wielkiej klasyki pokazywane w telewizji, tańczone solo i w duecie z Witoldem Grucą i Stanisławem Szymańskim. Była romantyczną i pełną subtelnego wdzięku Julią w baletach Prokofiewa i Czajkowskiego „Romeo i Julia”. Podziwiałem jej kreację w „Coppelii”. Pamiętam także choreografie przygotowywane przez nią dla teatrów dramatycznych. Sam zabiegałem o nie jako reżyser i dyrektor artystyczny. Niestety kolejka do pani Barbary była bardzo długa…

Na pomoc przysyłała mi swoje asystentki, które wiele się od niej nauczyły.

Dobrze się stało, że w 1994 roku powstał film dokumentalny „Barbara Bittnerówna – legenda baletu”. Tak niewiele jest filmowych zapisów kreacji polskich mistrzów Terpsychory. Pani Barbara miała trochę szczęścia pod tym względem, albowiem jej sztukę zarejestrowano również w komedii filmowej Jana Rybkowskiego „Sprawa do załatwienia”, w której tańczy w duecie z Feliksem Parnellem oraz w filmie fabularnym Marii Kaniewskiej „Zaczarowane podwórko”. Jej taniec można zobaczyć też w dwóch filmach muzyczno-baletowych – „Epizod” (reż. B. Brok, muz. W. Szpilman na motywach Casanowy SCENY POLSKIE nr 1/2018

51

WSPOMNIENIA L. Różyckiego, 1957) i „Życie artysty” w duecie z Witoldem Grucą (reż. W. Forbert, T. Kołaczkowski, muz. J. Strauss, 1960). Pani Barbara wystąpiła również w spektaklach telewizyjnych: „Balladach i romansach” według Adama Mickiewicza, w reżyserii Władysława Sheybala (1955) i „Lirykach” tegoż Adama Mickiewicza, w reżyserii Bronisława Pawlika (1956). W tym drugim przedstawieniu pojawiła się u boku Adama Hanuszkiewicza.

Ponadto w 1975 roku we własnej choreografii zagrała Starościnę w spektaklu telewizyjnym „Spazmy modne” Wojciecha Bogusławskiego przygotowanego przez Ewę Bonacką.

Znajomi lwowianie wspominali panią Barbarę jako dziewczynę tańczącą przed wojną u boku Szczepcia i Tońcia, niezmiernie popularnych komików z „Wesołej Fali Lwowskiej”.

Natomiast powojenni miłośnicy baletu wspominali jej kreacje m.in. w „Szeherezadzie”, „Bajce”, „Śpiącej królewnie”, „Serenadzie”,

„Zemście nietoperza”, „Fontannie Bachczysaraju” i „Harnasiach”. Oczywiście lista jej scenicznych dokonań jest o wiele dłuższa.

Równie długa jest lista dokonań choreograficznych, zarówno dla teatrów muzycznych, jak i dramatycznych.

Mało kto wie, że po Powstaniu Warszawskim Barbara Bittnerówna została wywieziona na przymusowe roboty do Gablonz a po zakończeniu wojny w 1945 roku trafiła do Pragi czeskiej, gdzie poznała Jerzego Kaplińskiego, z którym zaczęła występować na tamtejszych estradach a w następnym roku wyszła za niego za mąż. Małżeństwo przetrwało do 1952 roku, rozwód jednak nie zahamował ich wspólnej pracy. Kapliński był później autorem wielu układów tanecznych, w których Bittnerówna święciła największe triumfy. Drugim jej mężem był śpiewak tenor, Lesław Finze, który zmarł w 1998 roku. Po jego śmierci artystka spisała swoje doświadczenia artystyczne

i obserwacje życiowe w autobiografii “Nie tylko o tańcu”, wydanej w 2004 roku.

Widywałem panią Barbarę w ogrodzie Domu Aktora Weterana w podwarszawskim Skolimowie. Miała w sobie coś z motyla.

Stąpała po trawie tak lekko, jakby się bała, że ją przygniecie swoją filigranowością.

Niekiedy wręcz wydawało mi się, że ona się nad tą trawą unosi z właściwą sobie gracją.

Rytualnie przynosiła Elżbiecie Barszczewskiej, wielkiej aktorce, koszyczek z leśnymi owocami i podawała je gestem tak prostym, że aż wyrafinowanym. Obie panie na tle skolimowskich wierzb płaczących wydawały mi się uosobieniem kobiecego piękna. W ich urodzie, wdzięku i sposobie bycia było coś, czego się nie widywało. Miały w sobie klasę już wówczas niespotykaną.

Andrzej Józef Dąbrowski

Wanda Wiłkomirska fot. Karol Stępkowski

1 maja 2018 roku odeszła Wanda Wiłkomirska – najwybitniejsza, światowej sławy polska skrzypaczka, laureatka międzynarodowych konkursów, wzbudzająca zachwyt publiczności na całym niemal świecie.

P

ochodząc z rodziny znanych muzyków warszawskich nie mogła chyba wybrać innej drogi zawodowej, jak artystyczna. Próbowała śpiewu, dyrygentury, by w rezultacie wybrać skrzypce – jeden z najpiękniejszych, ale i najtrudniejszych instrumentów.

Studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi w klasie skrzypiec Ireny Dubiskiej oraz w Akademii im. Ferenza Liszta w Budapeszcie u Ede Zathureczky’ego.

Kształciła się też w Warszawie pod kierunkiem Eugenii Umińskiej i Tadeusza Wrońskiego a w Paryżu u Henryka Szerynga.

52

SCENY POLSKIE nr 1/2018

Była drobną, kruchą kobietą. Trudno w to uwierzyć słuchając jej wirtuozerskich interpretacji i pamiętając, jak panowała nad instrumentem. Był jej „posłuszny”, jakby stanowili jedno ciało. Koncertowała ze znakomitymi orkiestrami pod dyrekcją m.in. Leonarda Bernsteina, Zubina Mehty, Otto Klemperera, Kurta Masura, Sir Johna Barbirolliego, czy Witolda Rowickiego a jako kameralistka ze swoim równie utalentowanym rodzeństwem: Marią – pianistką i Kazimierzem – wiolonczelistą, jako Trio Wiłkomirskich. Była niezrównana w interpretacji klasyki a także prawykonań utworów napisanych specjalnie dla niej przez kompozytorów niemieckich, australijskich i polskich, choćby V i VII Koncertu skrzypcowego Grażyny Bacewicz,

„Ekspresji” Tadeusza Bairda, „Capriccio” Krzysztofa Pendereckiego, czy „Sonaty skrzypcowej” Romana Maciejewskiego.

Mieliśmy przyjemność i zaszczyt gościć ją w ostatnim okresie życia w Domu Artystów Weteranów w Skolimowie. Po latach intensywnego twórczego życia artysty na walizkach, w ciągłych rozjazdach i podróżach, wybrała Skolimów i nasz Dom, w którym znalazła przyjaźń i spokojną przystań.

Odeszła wielka artystka, Osoba niezwykłej kultury, skromności, serdeczna i pełna poczucia humoru.

Maria Wilma-Hinz

WSPOMNIENIA

fot. arch. Teatru Baj Pomorski w Toruniu

Antoni Zygmunt Słociński (1925-2018) 4 maja 2018 roku odszedł z grona ludzi teatru aktor, reżyser, pedagog, kolega i przyjaciel wszystkich tych, którzy mieli szczęście spotkać go na swej drodze.

W

teatrze, na scenie, czy za dyrektorskim biurkiem, na spotkaniach z widzem, czy przełożonymi, zawsze zaskakiwał nas erudycją, aktywnością i kompetencją. Jego wypowiedzi i dyskusje o teatrze, o artystycznej i organizacyjnej wizji, budziły wiele emocji, inspirowały do przemyśleń i działań, które owocowały wieloma nowymi formami szeroko pojętej aktywności zawodowej.

Nie potrafił być obojętnym widzem wobec dziejących się wokół zdarzeń i problemów.

Uczestniczył aktywnie – w miarę swych kompetencji – w ich rozwiązywaniu i łagodzeniu negatywnych skutków. Wiele energii i czasu poświęcał młodym aktorom nie tylko w ich profesjonalnych zamiarach, ale także starając się stworzyć im godne warunki mieszkaniowe.

Absolwent Krakowskiej Szkoły Teatralnej, debiutował w Teatrze Starym, potem występował w Teatrze Juliusza Słowackiego w Krakowie, w teatrach Sosnowca i Grudziądza.

W sierpniu 1980 roku został dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Lalek „Baj Pomorski” w Toruniu, aż do przejścia na emeryturę w 1988 roku.

Odznaczono go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, srebrnym medalem „Gloria Artis”, medalem za zasługi dla Miasta Torunia.

W dniu 9 maja 2018 roku rodzina, licznie zebrani przyjaciele, koleżanki i koledzy, oraz Prezydent Miasta Torunia, Michał Zalewski, pożegnali Antoniego Słocińskiego na Centralnym Cmentarzu Komunalnym w Toruniu.

Władysław Owczarzak

fot. Maria Wilma-Hinz

Maciej Maciejewski

T

ymi słowami, Macieja Maciejewskiego, aktora zmarłego w wieku 103. lat, pożegnał prezes ZASP-u, Paweł Królikowski, w imieniu koleżanek i kolegów, którzy towarzyszyli zmarłemu artyście w jego ostatniej ziemskiej drodze...

(01.10.1914-17.05.2018) „Kiedy umiera aktor, to jakby się nic nie stało.

Albo stało się nic. Pusto się robi w jakimś miejscu na ziemi. W niebie na chwilę pewnie też...” *** Macieja Maciejewskiego wspomina Witold Sadowy: Wśród długowiecznych aktorów polskich po Ludwiku Solskim, Mieczysławie Ćwiklińskiej, którzy choć o tym marzyli, nie doczekali setki, najdłużej żyjącą aktorką była dotychczas

Danuta Szaflarska. Odeszła w wieku 102 lat.

Maciej Maciejewski ją przeżył. Miał 103 lata i przeszło pięć miesięcy. Teraz na posterunku pozostałem ja, jako najstarszy. 7 stycznia 2018 roku zacząłem 99 rok życia. Umysł mój jest w doskonałej formie. Wciąż piszę, żegnam i przypominam kolegów. Chodzę do teatru, oglądam przedstawienia i nie poddaję się.

SCENY POLSKIE nr 1/2018

53

WSPOMNIENIA Znacznie gorzej jest z nogami. Odmawiają mi posłuszeństwa.

Poznałem Maćka Maciejewskiego po drugiej wojnie światowej. W roku 1949 podczas mojego drugiego angażu w Teatrze Polskim w Warszawie. Przyjechał z Łodzi do stolicy razem z Leonem Schillerem, obejmującym dyrekcję tego teatru. W Teatrze Polskim spędził lata 1949-1957 i 1959-1998. Spotkałem się z nim na scenie w roku 1949.

Graliśmy w „Na dnie” Gorkiego; sztuce, którą reżyserował Leon Schiller i otwierał nią sezon 1949/1950. Maciej grał Kleszcza, ja Aloszkę. Potem jeszcze występowaliśmy razem w „Don Juanie” Moliera w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego. On kreował Don Alonsa, ja Piotrka. Był wybitym aktorem i sympatycznym kolegą. Pracował w tym teatrze za dyrekcji Leona Schillera, Bronisława Dąbrowskiego, Kazimierza Dejmka, Jerzego Krasowskiego, Krystyny Skuszanki i Augusta Kowalczyka.

Grał mnóstwo ról. Wśród nich Stanisława Staszica w „Królu i aktorze” Romana Brandstaettera w reżyserii Janusza Warneckiego, Ma Sana w sztuce Rogera Vaillanda „Pułkownik Foster przyznaje się do winy” w reżyserii Władysława Krasnowieckiego, Mikołaja Reja w „Polacy nie gęsi” Hieronima Ludwika

Morstina w reżyserii Janusza Warneckiego, Don Ariasa w „Cydzie” Stanisława Wyspiańskiego i Tebaldeo Freccia w „Lorenzacciu” Musette’a w reżyserii Edmunda Wiercińskiego. Ojca Domingo w „Don Carlosie” Fryderyka Schillera w reżyserii Władysława Hańczy, Ksawerego Bronikowskiego w „Nocy listopadowej” Stanisława Wyspiańskiego i Narratora w „Śmierci gubernatora” Leona Kruczkowskiego w reżyserii Kazimierza Dejmka. A także Dziennikarza w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Jerzego Rakowieckiego, Pafnucego w „Śnie srebrnym Salomei” Juliusza Słowackiego w reżyserii Krystyny Skuszanki, Księdza Piotra w „Dziadach” Adama Mickiewicza w reżyserii Krystyny Skuszanki i Jerzego Krasowskiego, Altmyera w słynnym „Fauście” Goethego, kiedy zacięła się żelazna kurtyna, w reżyserii Józefa Szajny, Jankiela w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza w reżyserii Augusta Kowalczyka, Jakuba w „Żywocie Józefa” Mikołaja Reja w reżyserii Kazimierza Dejmka, Papieża w „Kordianie ” Juliusza Słowackiego w reżyserii Jana Englerta i w wielu innych sztukach. Ostatnią jego rolą w tym teatrze w roku 1998 był Ksiądz w „Sędziach” Stanisława Wyspiańskiego. W latach 19571959 grał w Teatrze Dramatycznym w Pałacu Kultury. Zapamiętałem go, jako Klaudiusza w „Imionach władzy” Jerzego Roszkiewicza

w reżyserii Lidii Zamkow i Inocentego w „Iwonie księżniczce Burgunda” w reżyserii Haliny Mikołajskiej oraz w „Szkoda tej czarownicy na stos” Christophera Frey’a w reżyserii Ludwika Rene.

Urodził się pierwszego października 1914 roku w Augustowie. Przeżył dwie wojny. Służył w wojsku. Uczył się śpiewu w Studiu Operowym przy Teatrze Wielkim w Warszawie w latach 1936-1938. Debiutował rolą Janusza w „Halce” Stanisława Moniuszki. Po drugiej wojnie światowej był w Studiu Teatralnym Iwo Galla razem z Zosią Perczyńską. Z nią też za dyrekcji Iwo Galla w roku 1946 otwierali Teatr Wybrzeże w Gdyni sztuką Tadeusza Gajcego „Homer i Orchidea”. Maciej Maciejewski grał Homera a Zosia Perczyńska Orchideę. Głośno było o nich wtedy w całej Polsce.

Brał udział w licznych audycjach radiowych.

Występował w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji. Grywał w filmach i serialach telewizyjnych. Dubbingował filmy.

Miał piękne i długie życie. Był prawym i szlachetnym człowiekiem. Na zawsze wszedł do historii.

Witold Sadowy

fot. Arch. Oddziału ZASP w Gdańsku

Bogusław Jerke (23.12.1935 – 9.06.2018) Odszedł cicho, spokojnie, rzec by można nieomal dyskretnie. W odległym o kilkadziesiąt kilometrów od Gdańska Domu Opieki, w kaszubskich Stawiskach.

T

akie też było jego życie. W pełni oddany pracy i ludziom, stawiał swojej prywatności wyraźne granice. Nasz Boguś. Życzliwy, uśmiechnięty, wrażliwy na losy znajomych i przyjaciół. Chętnie pomagający i wspierający. Dyskretnie.

Choć z urodzenia warszawiak, po wielu latach nieobecności w kraju, w 1998 r. na swój dom i miejsce do życia wybrał Gdańsk. Mówił, że tu się oddycha lepiej niż gdzie indziej. Że tu wciąż czuć powiew wolności. I że ludzie tu bardziej otwarci.

54

SCENY POLSKIE nr 1/2018

Wybór zawodu, choć nieuchronny, toczył się drogą lekko wyboistą. Pierwsze 2 lata po maturze zajęło mu studiowanie chemii na Politechnice Warszawskiej. Zdane egzaminy do warszawskiej Szkoły Teatralnej pozwoliły na rok studiów na Wydziale Estradowym, a po jego rozwiązaniu, ścigany przez WSW, przeniósł się do Łodzi, gdzie, jak do końca życia z wdzięcznością wspominał, „zadekowały” go profesorki łódzkiej filmówki – Maria Kaniewska i Hanna Małkowska. Za ich sprawą w 1958 r. zagrał w filmie „Ostatni strzał” w reż. Jana Rybkowskiego, niedługo

potem zatrudniony został przez E. Poredę w Teatrze Popularnym w Grudziądzu. Trzydziestego kwietnia 1959 r. zadebiutował na tej scenie rolą Tomasza w „Cudzoziemcach” St. Fleszarowej-Muskat. Był to też czas zdobywania zawodowego wykształcenia (Jego nauczycielami byli m.in. Jan Świderski, Hanka Bielica, Maria Kaniewska i Janina Mieczyńska), zakończony zdaniem egzaminu eksternistycznego.

W sezonie 1961/62 grał w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze (Romeo w „Romeo

WSPOMNIENIA i Julii” Szekspira), a kolejne dwa lata w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. I choć były to dla niego dobry zawodowo czas – wiele ról, zgrany zespół świetnych aktorów (m.in. Halina Winiarska, Zdzisław Wardejn, Wieńczysław Gryń, Józef Fryźlewicz, Hanna Wróblówna, Zygmunt Malanowicz) i sukcesy na teatralnych festiwalach, powrócił do Warszawy i w 1964 zaangażował się do Teatru Objazdowego Ziemi Mazowieckiej.

Jestem z natury trochę Cyganem i dlatego odpowiadał mi teatr objazdowy. Mieliśmy barkę, którą pływaliśmy po Wiśle z przedstawieniami. Mieliśmy właściwie dwie barki.

Na jednej była sala teatralna, na drugiej nasze pokoje, kuchnia, stołówka. Na nasze przedstawienia przychodziły całe wioski. Ludzie podpływali do nas łodziami z drugiej strony Wisły, na przykład z Puszczy Kampinowskiej. Zatrzymywaliśmy się też w większych miastach – Płock, Włocławek. W Warszawie graliśmy na miejscu, albo jechaliśmy w jej okolice. Mieliśmy świetny zespół. Dyrektor Wanda Wróblewska nadawała się do cygańskiego życia. To jej zapałowi i oddaniu barka zawdzięczała swoje istnienie.

W Teatrze Ziemi Mazowieckiej był przez prawie pięć lat. I to był ostatni jego teatr w Polsce. W 1968 r. W. Wróblewska przegrała walkę o to, by barka była dalej teatrem, a nie instytucją polityczną. To zaważyło na tym, że Bogusław Jerke pomyślał o wyjeździe z Polski.

Los chciał, że tuż po wojnie, w ramach pomocy dzieciom, PCK organizował wyjazdy dzieci za granicę. Bogusław pojechał na trzy miesiące do Danii, do rodziny, w której było dwóch chłopców. Odwiedził ich ponownie w 1965 i 1968 r. W 1969 r. wyjechał już z myślą pozostania na stałe. I znów przypadek sprawił, że w Danii, w 1970 r. pojawił się Jan Nowak Jeziorański, który szukał aktora do pracy w monachijskim radiu. Panowie

skontaktowali się dzięki wspólnym znajomym i tak oto w połowie listopada 1970 r.

Bogusław Jerke wyjechał do Monachium, znajdując zatrudnienie w Radiu Wolna Europa. Był lektorem wiadomości, grywał w słuchowiskach radiowych. Wzbogacał swój warsztat w aspekcie radiowym. Po odejściu Jeziorańskiego z Radia w 1976 r. wyjechał do rodziny w Chicago.

W Chicago wróci na scenę poprzez początkowo teatr Ref-Rena, potem teatr dramatyczny Lidii Pucińskiej. Tu nauczył się formy kabaretu, rewii i komedii muzycznej. „Robi” piosenkę i skecz, wiersze poważne, wiersze z zadumą i refleksją. Wspólnie z muzykiem Henrykiem Wawrzyszczakiem stworzy „Teatr przy świecach”, teatr poezji, wieczory poetyckie z muzyką.

W tym czasie współpracował też z polskim radiem w Chicago i jednocześnie był korespondentem „Głosu Ameryki”. Gdy w 1981 r. w Polsce wybuchł stan wojenny, poproszony został o przyjazd na stałe do Waszyngtonu.

Przez pierwsze 3 lata, razem z Różą Nowotarską prowadził audycję „Poezją i prozą”. Czytał polskich poetów i pisarzy będących w kraju na indeksie i tych, którzy do Polski po wojnie nie wrócili (m.in. opowiadanie M. Brandysa „Od dzwonka do dzwonka” o żonie Halinie Mikołajskiej, pamiętnik Prymasa Wyszyńskiego, niektóre kazania księdza Popiełuszki, opowiadania Marka Nowakowskiego, wiersze Stanisława Barańczaka). Nie zdawał sobie do końca sprawy, jak ważne były to audycje dla milionów Polaków słuchających tych audycji, nadawanych zza oceanu. A jego głos stał się symbolem wolności, dawał nadzieję i otuchę.

Był źródłem informacji politycznych i społecznych ukrywanych przez ówczesne władze w Polsce. Do dzisiaj wiele osób pamięta piękny tembr jego głosu i formułkę kończącą każdy przekaz – „czytał Bogusław Jerke”.

Po powrocie do Polski zamieszkał w Gdańsku. Przez wszystkie lata na emigracji, nigdy nie przestał być członkiem Związku Artystów Scen Polskich. Z wieloma koleżankami i kolegami utrzymywał serdeczne kontakty.

I choć przez wiele jeszcze lat odbywał podróże do USA, czy Australii, gdzie mieszkała jego ciotka, to zawsze znajdował czas na bywanie w siedzibie ZASP na Mariackiej. Lubił wpadać na herbatę, czasem kawę. Zawsze przynosił pyszne ciasteczka od Sowy. I opowiadał.

Czasem komentował czasy współczesne. Nie zawsze rozumiał, dlaczego Polacy nie potrafią korzystać mądrze z odzyskanej wolności. Ze szczególną troską mówił o zanikaniu piękna języka polskiego nie tylko w rozmowach codziennych, ale także wśród zawodowców – dziennikarzy, osób publicznych, a nawet aktorów. On to piękno zachował przez wszystkie lata nieobecności w kraju. Słyszeliśmy to.

Miał też swoje życiowe credo, któremu starał się być wierny – trzeba być otwartym na człowieka i pamiętać, że każdy człowiek ma w sobie dobrą stronę. I że każdy, rodząc się otrzymuję miłość. I tę miłość należy w człowieku podtrzymywać. Czasem wystarczy uśmiechnąć się do obcego.

Pożegnaliśmy naszego Kolegę 9 lipca, kameralną mszą św. odprawioną przez ks.

Krzysztofa Niedałtowskiego w kaplicy kościoła środowisk twórczych p.w. św. Jana w Gdańsku. A później, w gronie przyjaciół przez długi jeszcze czas, przy kawie, lodach i ciastkach, tak jak Boguś lubił, wspominaliśmy, ciesząc się, że mogliśmy go znać i mieć w swoim gronie.

Bogusław Jerke pochowany został obok swojej ukochanej mamy, (którą na kilka ostatnich lat jej życia udało mu się sprowadzić do USA) na największej polskiej nekropolii zwanej amerykańską Częstochową pod Waszyngtonem.

Joanna Żędzianowska

Roman Kłosowski (14.02.1929 – 11.06.2018) 11 czerwca br. nad ranem w łódzkim szpitalu, po długiej chorobie, prawie niewidomy odszedł z tego świata Roman Kłosowski. Miał 89 lat.

U

rodził się w Białej Podlaskiej 14 lutego 1929 roku. Teatr był jego miłością i przeznaczeniem. Grał w nim wielkie role. Był znakomitym

aktorem charakterystycznym, ale największy rozgłos i sławę przyniósł mu nie teatr, tylko serial telewizyjny „Czterdziestolatek”. Grał w nim Maliniaka. I dla większości, która nie chodzi do teatru, pozostanie nim na zawsze.

Ja chciałbym przypomnieć jego osiągnięcia w teatrze. W roku 1953 ukończył Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Wychowanek Jana Kreczmara i Janiny Romanówny. W dyplomowym SCENY POLSKIE nr 1/2018

55

fot. Arch. ZASP/Robert Pietrzak

WSPOMNIENIA

przedstawieniu w reżyserii Jana Kreczmara grał Puka w „Śnie nocy letniej” Szekspira a u prof. Janiny Romanówny Edka w „Pannie Maliczewskiej” Gabrieli Zapolskiej.

Po dyplomie wyjechał do Szczecina do dyrektora Emila Chaberskiego. Debiutował tam na scenie Teatrów Dramatycznych rolą Frania w sztuce Włodzimierza Perzyńskiego „Szczęście Frania”. Spędził w Szczecinie lata 1953-1955. Dojrzewał artystycznie grając mnóstwo ról. W roku 1955 wrócił do Warszawy. Zaangażował się do Teatru Wojska Polskiego, który wkrótce przemianowano

na Teatr Dramatyczny w Pałacu Kultury.

Grał na tej scenie do roku 1961 studiując w międzyczasie reżyserię, którą ukończył w roku 1965. Praktykował u prof. Bohdana Korzeniewskiego będąc jego asystentem. Jego role w tym teatrze to, między innymi, Chochoł w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Maryny Broniewskiej i Jana Świderskiego, Piotr w „Dzienniku Anny Frank” w reżyserii Jana Świderskiego, Komornik w „Wizycie starszej pani” Dürrenmatta w reżyserii Ludwika Rene, znakomity Szwejk w „Przygodach dobrego wojaka Szwejka” Jarosława Haska w reżyserii Jana Bratkowskiego i tytułowy „Ryszard III” w sztuce Szekspira w reżyserii Jerzego Hoffmana. W latach 60., 70. i 80. reżyserował w Teatrze Ludowym w Warszawie „Szklaną menażerię” Tennessee Williamsa, „Turonia” Stefana Żeromskiego i „Kopciucha” Janusza Głowackiego. W latach 1976-1981 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Powszechnego w Łodzi, potem aktorem i reżyserem Teatru Syrena w Warszawie.

W roku 2013 obchodził Jubileusz 60-lecia pracy artystycznej, który zorganizował mu dyrektor Teatru w Gorzowie Wielkopolskim – Jan Tomaszewicz. Wystąpił wówczas w roli Kruppa z aktorami tego teatru w sztuce Samuela Becketta „Ostatnia taśma Krappa”.

Roman Kłosowski – pro memoria

B

yliśmy takim duetem teatralnym – Mały i Duży. Wielki aktor i uczeń, który przy Mistrzu uczył się teatru. Byliśmy duetem przyjaciół. Byliśmy, byliśmy. No cóż...

Jan Tomaszewicz

*** Pogrzeb Romana Kłosowskiego odbył się 18 czerwca 2018 roku na warszawskich Powązkach Wojskowych

Potem zaczął chorować. Tracił wzrok. Umarła jego ukochana żona. Był dobrym szlachetnym człowiekiem.

To nieprawda, że starość jest piękna. Ci którzy dożyją starości przekonają się sami.

Jeżeli istnieje Bóg, to źle ją wymyślił. Żegnaj Romku.

Witold Sadowy

fot. Maria Wilma-Hinz

Janina Jaroszyńska

U

rodziła się 12 czerwca 1930 roku w miejscowości Międzychód. W 1954 roku kończyła łódzką PWST. Wybitnie utalentowana.

Karierę aktorską rozpoczynała od Teatru Powszechnego w Łodzi.

Po dyplomie debiutowała na scenie w tym samym roku rolą Kniertije w „Nadziei” Haiermansa w reżyserii Romana Sykały. A zaraz po niej zagrała Balladynę w tragedii Juliusza Słowackiego w reżyserii Jerzego Merunowicza. Była niespokojnym duchem. Zmieniała 56

SCENY POLSKIE nr 1/2018

teatry. W roku 1956 spróbowała swoich sił w Teatrze Satyryków. Zagrała w komedii Gozdawy i Stępnia „Sprawa Kowalskiego” w reżyserii Włodzimierza Kwaskowskiego.

Potem był Teatr „7.15”. Grała w nim Mari w węgierskiej sztuce Ferenca Molnara „Lilion”. W roku 1956 zaangażowała się wraz z mężem, Czesławem Jaroszyńskim, do Teatru Klasycznego w Warszawie (dziś Studio) do dyrektora Emila Chaberskiego.

Zagrała Klaryndę w sztuce Fieldinga „Sędzia w potrzasku”.

Współpracowała z Polskim Radiem. Któregoś dnia dostała propozycję wystąpienia w „Podwieczorku przy mikrofonie” z Adolfem Dymszą. I tak się zaczęło. Występ okazał się rewelacyjny. Została gwiazdą „Podwieczorku przy mikrofonie”. To nie te czasy co dzisiaj, gdzie ma się do wyboru, co się tylko chce. Wtedy radio było potęgą, a tej audycji

słuchała cała Polska, zaś nazwisko Janiny Jaroszyńskiej było magnesem, gwarancją znakomitej zabawy.

Podróżowała po świecie. Występowała w Londynie razem z Jerzym Połomskim, w Stanach Zjednoczonych z Jerzym Ofierskim i Kazimierzem Brusikiewiczem. Entuzjastycznie przyjmowana przez Polonię.

Niechętnie udzielała wywiadów.

Pogodna. Uśmiechnięta. Życzliwa ludziom.

Wspaniała koleżanka. Prawy i szlachetny człowiek. Profesjonalistka wysokiej klasy.

Działała aktywnie w Związku Artystów Scen Polskich. Długie lata była Przewodniczącą Sekcji Estrady.

Odeszła 26 czerwca 2018 roku. Miała 88 lat.

Witold Sadowy

WSPOMNIENIA

fot. Arch. ZASP/Robert Pietrzak

Andrzej Brzeski

P

o ż e g n a l i ś m y barda związanego od początku z festiwalem OPPA, autora monologów, poetę tworzącego teksty piosenek.

Pracował w Teatrze Lubuskim w Zielonej Górze oraz na kilku placówkach stołecznych, m.in.: Na Targówku, w Rozmaitościach, Narodowym.

W końcu lat osiemdziesiątych porzucił teatr dla piosenki aktorskiej, pisząc utwory nie tylko dla siebie, ale też dla Edyty Geppert, Maryli Rodowicz czy Krystyny Tkacz. Wiele z nich stało się przebojami i choć niektórzy czasem je nucili, nie wiedzieli, że są autorstwa tego wrażliwego artysty.

(14 XI 1949 – 29 VI 2018) Przedwcześnie zmarły artysta, absolwent warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza, aktor filmowy oraz teatralny.

Na swojej stronie napisał, że „Zestarzałby się najchętniej na maleńkiej greckiej wysepce wśród osłów i kóz. Z kimś bliskim fizycznie i duchowo. Pod prawdziwie czystym niebem.”

Z tych marzeń pewnie już spełniło się to niebo. A może i ta wyspa też...

Żeby nie raniły drzazgi łez, pod powieką. Żeby grając w ciemno wygrać też, na swój żeton.

By samotnie nie przepijać klęsk, mieć miłości łyk i wiary kęs...”*

Nam pozostawił wspomnienia i słowa ubrane w wiersz, a brzmiące jak życzenia:

Śpiewał: „Odchodzimy pomalutku, zabawiliśmy króciutko, krótko tak...”. Za krótko...

„Żeby nam się chciało chcieć, od nadziei kwit w kieszeni mieć, na pojutrze. Żeby serca nam nie ściskał żal, kiedy wiosny odlatują w dal coraz krótsze.

Maria Wilma-Hinz

*Fragment „Walca dla outsiderów”, słowa i muzyka Andrzej Brzeski

fot. Maria Wilma-Hinz

Józef Fryźlewicz

W

ielokrotnie wspólnie z Andrzejem Marią Marczewskim. Zaczynał od Teatru im Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie. Poznaliśmy się w Teatrze „Rozmaitości”, kiedy w 1982 roku po Andrzeju Jareckim dyrekcję objął właśnie Marczewski. Dziś ten teatr przy ul. Marszałkowskiej 8 nazywa się TR Warszawa. Spędził w nim lata 1982-1986.

(01.03.1932-17.08.2018) Był wybitnym aktorem i reżyserem. Niespokojnym duchem. Często zmieniał teatry. Pracował z najwybitniejszymi reżyserami w całej Polsce.

Jeden jedyny raz tylko spotkałem się z nim na scenie w sztuce Tadeusza Micińskiego „Termopile polskie” w reżyserii Marczewskiego. Kreował w niej Józio Fryźlewicz Stanisława Augusta Poniatowskiego z Kaliną Jędrusik w roli Carycy Katarzyny. Ja grałem jakiegoś Francuza. Do premiery nie doszło, bo cenzura Polski Ludowej miała zastrzeżenia natury politycznej. Odbyło się tylko kilka zamkniętych przedstawień przy

wypełnionej po brzegi widowni. Przedstawienie było doskonałe.

W ciągu czteroletniego pobytu w tym teatrze grał jeszcze Brata Laurentego w „Romeo i Julii” Szekspira w reżyserii Waldemara Krygera, Dyrektora Małego Zwierciadła w sztuce Jerzego Szaniawskiego „Dwa teatry”, które także sam reżyserował, Adama w „Promieniowaniu ojcostwa” Karola Wojtyły w reżyserii Andrzeja Marii Marczewskiego, Kanclerza SCENY POLSKIE nr 1/2018

57

WSPOMNIENIA w „Balladynie” Juliusza Słowackiego, Antoniego Kosseckiego w „Popiele i diamencie” Jerzego Andrzejewskiego oraz Ambrożego Janielkiewicza w „Wielkim człowieku do małych interesów” Aleksandra Fredry w swojej reżyserii.

Urodził się w Nowym Targu 1 marca 1932 roku. Studia aktorskie rozpoczynał w Krakowie w roku 1952 będąc jednocześnie studentem polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ostatecznie, jako absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej

Szkoły Teatralnej i Filmowo-Telewizyjnej w Łodzi, w 1959 debiutował na scenie Teatru im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie.

Grał w licznych teatrach na terenie całej Polski oraz w teatrach warszawskich: Narodowym, Współczesnym, Na Woli, Rozmaitości i Na Targówku. Miał na swoim koncie takie role jak: Konrad w „Wyzwoleniu” Stanisława Wyspiańskiego, Georg w „Kto się boi Wirginii Woolf ” Edwarda Albeego, Łopachin w „Wiśniowym sadzie” Czechowa, tytułowy Staruszek w „Strasznym staruszku” Tadeusza Różewicza i Baron w „Nie igra się z miłością”.

W roku 2017 spotkałem go w Skolimowie, kiedy po zapaści i pobycie w szpitalu przyjechałem do Domu Aktora, jako rekonwalescent. Józio mieszkał tam od roku na stałe otoczony troskliwą opieką. Był w nienajlepszej formie. Miał problemy z chodzeniem i tracił wzrok. Zmienił się nie do poznania. W piątek rano 17 sierpnia br. przewrócił się i potłukł.

Wezwano karetkę pogotowia. W drodze do szpitala w Piasecznie zmarł. Miał 86 lat.

Witold Sadowy

Tablica pamięci Gustawa Holoubka

21 kwietnia 2018 roku, w dniu, w którym przypadała 95. rocznica urodzin artysty, niemal zbiegająca się z dziesiątą rocznicą jego odejścia, w obecności Hanny Gronkiewicz-Waltz, prezydent m.st. Warszawy, Pawła Dangela, dyrektora Teatru Ateneum im. Stefana Jaracza, Magdaleny Zawadzkiej – żony artysty, przedstawicieli Wydawnictwa Marginesy oraz artystów teatru i wielu znamienitych gości, została odsłonięta tablica upamiętniająca Gustawa Holoubka – wybitnego aktora, reżysera, profesora Akademii Teatralnej w Warszawie, dyrektora Teatrów 58

SCENY POLSKIE nr 1/2018

Na zdj. m.in. Paweł Dangel, Paweł Królikowski, Roman Dziewoński, Magdalena Zawadzka, Adrianna Godlewska, Tomasz Kozłowicz, Janusz Majewski

– Dramatycznego i Ateneum, senatora 1.

Kadencji Senatu III RP. Tablica zawisła na ścianie kamienicy, w której artysta mieszkał w latach 1981-2008, vis a vis Kina Iluzjon (d. Stolica).

W roku 2009, Zarząd Główny ZASP, chcąc uczcić pamięć artysty, ustanowił Nagrodę GUSTAW, jak czytamy w preambule: „Będącą najwyższym wyróżnieniem Stowarzyszenia przyznawanym za szczególne zasługi dla środowiska teatralnego, a służącą uhonorowaniu tych osób, których dokonania

wnoszą znaczący wkład w kultywowanie tradycji i tworzenie nowych wartości kultury narodowej lub przyczyniają się do promocji kultury polskiej w świecie”.

Nagrodą GUSTAW Zarząd Główny ZASP wyróżnił dotychczas: Adama Kiliana, Ignacego Gogolewskiego, Kazimierza Kutza, Danutę Szaflarską i Janusza Głowackiego oraz Stanisława Radwana, Jana Englerta, Annę Polony, Waldemara Dąbrowskiego i Krystynę Jandę.

Maria Wilma-Hinz

fot. Maria Wilma-Hinz

„D

la nas, aktorów, ludzi mediów, twórców filmu, teatru, radia i telewizji, pan Gustaw był taką planetą nie do końca nazwaną, nieodkrytą, ale widywaną czasami. My byliśmy jak jego księżyce, jak asteroidy, jak meteoryty czasami. Po prostu był dla nas punktem odniesienia Jego powaga, jego autorytet były czymś, do czego dążyliśmy. Ci, którzy z nim żyli na co dzień, wiedzą, że był człowiekiem szalenie dowcipnym, pogodnym. Jego stańczykowski humor, uśmiech to było coś, co przejdzie do historii życia towarzyskiego Polski i teatru” – powiedział Paweł Królikowski w swoim pierwszym publicznym wystąpieniu, jako prezes ZASP-u, podczas uroczystości odsłonięcia tablicy pamięci Gustawa Holoubka.

K

O

N

C

E

R

T

„Nie chcąc pozostawać w tyle za twórczą falą organizującego się życia polskiego, postanowili artyści scen warszawskich dać impuls do połączenia wszystkich pracowników teatralnych w Polsce w jedną, na autonomiczne sekcje podzieloną korporację, która by była w stanie szczerze i gorliwie przyczynić się do rozkwitu sztuki scenicznej w odradzającej się Ojczyźnie a to - w pierwszym rzędzie poprzez podniesienie stanu aktorskiego, jako też całej współpracującej z nim społeczności teatralnej, tak pod względem artystycznym i obywatelskim, jak i ekonomicznym.”

W setną rocznicę zapisu tej odezwy autorstwa m.in. Juliusza Osterwy, Stefana Jaracza i Aleksandra Zelwerowicza, inicjatorów stworzenia Związku Artystów Scen Polskich, zapraszamy na koncert

„100 lat ZASP dla Niepodległej” Wystąpią artyści scen polskich Barbara Dziekan | Adrianna Godlewska | Kalina Hlimi-Pawlukiewicz | Paulina Janczak | Halina Kunicka Ewa Makomaska | Sława Przybylska | Joanna Rawik | Anna Sroka-Hryń | Magdalena Wróbel | Ewa Wiśniewska Dariusz Kordek | Kacper Kuszewski | Bohdan Łazuka | Krzysztof Szczepaniak Kwartet Rampa: Joanna Pałucka, Anna Ścigalska, Grzegorz Kucias, Stefan Każuro Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny pod dyrekcją Zbigniewa Cierniaka Studenci II roku Wydziału Aktorskiego PWSFTviT im. Leona Schillera pod artystyczną opieką Barbary Dziekan Zbigniew Rymarz - akompaniament | Czesław Majewski, Janusz Tylman z Zespołem Dzieci ze szkół Stowarzyszenia Sternik | Uczestniczki projektu edukacyjno-charytatywnego „Debiutantki”

Koncert poprowadzą Katarzyna Pakosińska i Ryszard Rembiszewski Kierownictwo muzyczne: Czesław Majewski Scenografia: Monika Szuster Koordynator projektu: Maria Wilma-Hinz Współpraca produkcyjna: Bożenna Jankiewicz i Barbara Kędzierska Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Szuster

Organizator: ZASP – Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji

Dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.

Partnerzy:

Muzeum Powozów