Wonen in het Koetshuis van Park Gulden Bodem

Tekst en foto’s Serge Pothof

Het Koetshuis is een markant gebouw in ons mooie park Gulden Bodem. Wie kent het niet? Wist u dat het een ‘gewone’ huurwoning is? Wie hebben het geluk om hier te mogen wonen? En waarom staat er vaak een ambulance voor de deur?

Het Koetshuis werd in 2018 op Funda aangeboden als huurhuis, ongetwijfeld met een tekst in de trant van: “Alleenstaande woning, gebouwd omstreeks 1860 met als oorspronkelijke functie koetshuis, gebouw met veel historie, pittoresk gelegen in een stadspark, grenzend aan bossen en landerijen, de stad bevindt zich op loopafstand.” En dat terwijl de tekst ‘een gebouw met veel historie’ op Funda doorgaans alleen iets zegt over de gebrekkige staat van het onderhoud.

Vandaar dat er soms allerlei hulpverleningsvoertuigen op de oprit te zien zijn. Sanne heeft een eigen bedrijf in human resources management. “We hebben het huis behoorlijk moeten verbouwen om het geschikt te maken voor ons gezin. Dat mocht gelukkig van de eigenaar, de gemeente Arnhem, hoewel het een rijksmonument is. Er ontbrak bijvoorbeeld een keuken: het kantoor dat voor ons in het Koetshuis zat, had genoeg aan een kleine pantry aan de achterkant van het huis. Nu zit onze keuken aan de zijkant. Bij de verbouwing zijn we best duurzaam te werk gegaan: we zijn inmiddels van het gas af, hebben overal elektriciteit aangelegd en verwarmen de woning met infraroodpanelen. En we genieten met volle teugen van het huis, de natuur en de wisseling van de seizoenen.”

Het Koetshuis stond in 2018 gewoon als huurhuis op Funda.

Dat geloof je toch niet?

Het Koetshuis met karakteristieke inrijdeuren en een prachtig balkon.

In 2018 rijden Ruud en Sanne Koornstra over een smal bospad tussen 17e eeuwse tamme kastanjes omhoog naar het grasveld van de Gulden Bodem. “Dit bospaadje kan niet goed zijn; we zitten verkeerd!”, roepen ze verbaasd uit. Toch zitten ze goed, op weg naar de eerste bezichtiging van wat niet veel later hun woonhuis zal worden. Ze zijn op slag verliefd op het huis en op de bijzondere locatie. “Eigenlijk wisten we niet goed waar we naartoe reden”, vertelt Sanne. “Hoewel ik in Arnhem ben opgegroeid, had ik niet door dat het om dit pand ging. Eigenlijk hadden we nogal haast, omdat de verhuurder van onze toenmalige woning in Bilthoven de huur onverwacht had opgezegd. We hebben goed overwogen of we hier wilden wonen, op deze toch wat publieke plek, maar, zeg nou zelf, zo’n kans krijg je maar één keer. Nu beschouwen we het als een voorrecht dat we hier mogen wonen.”

Alweer vijf jaar bewonen Ruud (58) en Sanne (45) het Koethuis, samen met hun twee kinderen Mik (8) en Pilou (7), hond Kees en kat Sjors. Ruud is ondernemer en in zijn vrije tijd chauffeur bij een ambulancedienst die uitsluitend wordt ingezet bij grote evenementen.

Ambulance op de oprit van het Koetshuis, met de boomhut van Mik en Pilou op de achtergrond.

Koetshuis

Het Koetshuis is samen met het inmiddels afgebroken Jachthuis omstreeks 1860 gebouwd, in opdracht van de adellijke baron Brantsen, voormalig eigenaar van Huize Zypendaal. De stal voor de paarden en rijtuigen was gesitueerd aan de voorkant van het gebouw, goed herkenbaar aan de twee machtige inrijdeuren. Aande achterkant bevond zich een eenvoudige koetsierswoning: de beheerder had blijkbaar niet veel nodig en mocht natuurlijk nooit ver weg zijn.

Het Koetshuis is op zich al bijzonder vanwege de ouderdom, maar het is een rijksmonument omdat het deel uitmaakt van het omringende landschapspark Gulden Bodem en de band met Huize Zypendaal.

De familie Von der Goltz-Brantsen

Het Jachthuis, eens het pronkstuk van landgoed Gulden Bodem.

Jachthuis

De familie Brantsen kocht het grondgebied van de Gulden Bodem in 1757 en rond 1860 liet Willem Gerard baron Brantsen van de Zijp het Jachthuis en bijbehorend Koetshuis bouwen. Het Jachthuis heeft midden op het grasveld gestaan, op de plek van de sculptuur die eruit ziet als een zonnewijzer op een groot blok beton van de IJslandse kunstenaar Sigurdur Gudmundsson (uit ca. 1985).

Het Jachthuis, eens het pronkstuk van landgoed Gulden Bodem Gulden Bodem werd in die tijd de ‘overtuin’ van huize Zypendaal genoemd. Een overtuin is een tuin die van de woning gescheiden wordt door een weg of water, in dit geval de Zijpendaalseweg. De locatie van het Jachthuis was een goede keuze van de heer Brantsen, want ook nu nog wordt het park geroemd vanwege de zichtlijnen van en naar het landhuis. Maar misschien wilde papa Brantsen alleen een oogje in het zeil houden: het Jachthuis werd bewoond door Alwina, de dochter van de baron. Alwina bewoonde het Jachthuis samen met haar echtgenoot, graaf Von der Goltz. Ze heeft volgens de overlevering altijd een voorkeur voor het Jachthuis als woonhuis gehad, boven huize Zypendaal, dat ze, na het overlijden van haar vader, ook heeft geërfd. De reden van haar voorkeur voor het Jachthuis zou zijn dat ze ongelukkig werd van het water dat het landhuis omringt.

Na het overlijden van de laatste telg uit de familie Brantsen wordt de gemeente Arnhem in 1957 de nieuwe eigenaar van het landgoed en wordt het Jachthuis in 1964, wegens gebrekkig onderhoud, gesloopt.

Gulden Bodem en Gravinnenbos

De naam Gulden Bodem verwijst naar de vruchtbare grond, goudkleurige löss, die in deze omgeving in de laatste IJstijd is afgezet.

En verwijst de naam Gravinnenbos nu naar de oorspronkelijke bewoonster van het Jachthuis, jonkvrouw Alwina Brantsen (1868 – 1957), die zich met het huwelijk met graaf Von der Golz, telg uit een vooraanstaande Pruisische familie, op de adellijke ladder ‘omhooggetrouwd’ heeft? Of is de bijnaam afkomstig van gravin Van Limburg Stirum, evangeliste, voorvechtster voor het christelijk meisjesonderwijs en weldoener? Wellicht beide: het leven van deze vrouwen geeft voldoende aanleiding voor een dergelijke vernoeming.

Op 24 november 1894 trad Alwina Brantsen in het huwelijk met Karl Leopold Eugen Graf von der Goltz, een telg uit een befaamd Pruisisch geslacht van diplomaten, bestuursambtenaren en legerofficieren. Ook Karl was beroepsofficier in het Pruisische leger. Na het huwelijk vestigden ze zich in Potsdam, bij Berlijn en kregen drie kinderen: Maia, Wilhelm en Elisabeth. De jaren tot het begin van de Eerste Wereldoorlog moeten de meest zorgeloze jaren voor het gezin zijn geweest. De graaf beleefde tijdens de Eerste Wereldoorlog een aantal hachelijke momenten en het gezin, dat afwisselend in Berlijn en Arnhem verbleef, vernam hoogst zelden meer iets van hem. En ook zoon Wilhelm werd in zijn zeventiende levensjaar opgeroepen in het leger. Graaf en zoon leverden een zware strijd aan het front, maar waren in 1917 bijvoorbeeld wel aanwezig op de bruiloft van dochter Maia in Potsdam. Na de oorlog beëindigde de graaf zijn militaire loopbaan als Generalmajor en behoorde tot de hofhouding van keizer Wilhelm II, die veel in Doorn verbleef. Daar nam graaf Von der Goltz met veel plezier deel aan feesten en jachtpartijen met Duitse vrienden.

Gravin Alwina verbleef in deze periode veel op het Jachthuis, waar ook prinses Juliana een regelmatige bezoeker was. De prinses had een innige band met de familie Brantsen. Het gerucht gaat zelfs dat de familie Brantsen een aandeel had in de ontmoeting van prinses Juliana met prins Bernhard. Voor Alwina was het begin van de Tweede Wereldoorlog dan ook een grote schok, terwijl dit voor haar echtgenoot heel anders lag. Hij zag hierin een kans voor Duitsland om zich te revancheren voor het verlies in de vorige oorlog. Hij gaf zelfs toestemming voor een begraafplaats op het landgoed Gulden Bodem voor Duitse gesneuvelden en andere belangrijke Duitsers. Dit Ehrenfriedhof kwam snel vol te liggen. De oorlog verdeelde ook de bewoners van het Jachthuis in twee kampen. Zo zeer zelfs, dat graaf Von der Goltz het einde van de oorlog niet kon verkroppen: in september 1944 benam hij zichzelf van het leven en werd aan de rand van het gazon voor het Jachthuis begraven. De periode na de oorlog bracht geen verlichting voor Alwina. Vanwege het verleden van haar man en zijn band met de bezetter, en de misdragingen van haar schoonzoon, de echtgenoot van Elisabeth tijdens de oorlog, werden haar bezittingen aanvankelijk allemaal als vijandelijk vermogen aangemerkt en werd het Jachthuis verbeurd verklaard. Alwina verzette zich hier hevig tegen, maar ontkwam niet aan een forse financiële aderlating. Ze leefde na de oorlog een teruggetrokken leven en overleed op 22 april 1957, 88 jaar oud. Ze is begraven op begraafplaats Vrede Oord in Schaarsbergen, vlakbij, maar niet in de grafkelder van de familie Brantsen. Later dat jaar is ook het stoffelijk overschot van graaf Von der Goltz hier naartoe overgebracht en naast Alwina herbegraven. Een steen op de heuvel waarin ze begraven liggen, is de laatste herinnering aan twee markante personen, een Pruisische graaf met dubieus oorlogsverleden en de oranjegezinde ‘laatste echte Brantsen’, zoals Alwina zichzelf graag noemde.

Loop je vast in je leven of loopbaan?

Rijnmotief biedt:

• Counseling bij werk- en levensvragen

• Loopbaancoaching

• Coaching voor leidinggevenden

Rijnmotief / Trijny Moddejonge Bakenbergseweg 72

6814 MK Arnhem t 06- 27 331 338 m info@rijnmotief.nl w www.rijnmotief.nl

Wij hebben verse koffie & lekker gebak (to go)!

Ook verkopen wij heerlijke broden en broodjes die dagelijks vers worden gemaakt

Wij bevinden ons aan de Kempcrbergerweg 159

6816 RP Arnhem

Tel. 026 - 442 64 32

Sanne in de gang op de eerste verdieping, met een schitterende trap naar de zolderverdieping, waar Mik zijn slaapkamer heeft.

Inmiddels zijn Mik en Pilou al aardig gewend aan het wonen in het park: “Is dit al ons bos?”, vragen ze geregeld als ze op weg zijn naar huis. Mik vindt het geweldig om boomhutten te bouwen of een tent op te zetten, terwijl Pilou vooral de weidsheid rond het huis heerlijk vindt: “We hebben helemaal geen buren, nou, behalve de buurvrouw dan”. “Dat is Agnes, die in het houten huisje woont, waar we inmiddels goed contact mee hebben”, verklaart Sanne. Sanne wil nog even kwijt dat de picknicktafel, die bij het kunstwerk staat, door henzelf is neergezet “om optimaal van de eerste lentezon te kunnen genieten. Onze eigen tuin, direct om het huis, is erg schaduwrijk met al die hoge bomen er omheen. Maar”, voegt ze er

Muziek maken met het Arnhems Fanfare Orkest

Hang je op donderdagavond maar wat op de bank, dan is het tijd om hier vanaf te komen! Wist je dat je op de donderdagavond ook gezellig samen muziek kunt maken? Dat kan bij het Arnhems Fanfare Orkest, een gezellige muziekvereniging met enthousiaste leden. Wij zijn een fanfareorkest, met koperinstrumenten, saxofoons, drums en percussie. Bij een fanfare denk je misschien aan lopen, maar wij kiezen ervoor om te blijven zitten, wel zo gezellig. Qua repertoire kiezen we bewust voor een breed scala aan muziekgenres, zo is er voor elk wat wils. Onze dirigent Rudy Böhmer leidt onze repetities en zorgt ervoor dat we elke week weer beter klinken. Natuurlijk zorgen we voor een koffiepauze, en na de repetitie is er tijd voor een gezellig drankje aan onze eigen bar.

Denk je: dat lijkt me wel wat? Zeker in deze tijd houden wij rekening met de portemonnee van onze leden, dus voor de kosten hoef snel aan toe, “maak er gewoon gebruik van, hoor. Hij staat er niet voor niks!” je het niet te laten. Voor slechts € 12,50 per maand heb je elke donderdagavond plezier. Je bent welkom, ook zonder instrument of orkestervaring. Kom gerust eens kijken bij een repetitie in ons clubgebouw Quattro Musica aan de Roggeveenhof 60, Presikhaaf Arnhem. Elke donderdagavond van 19.45 – 22.00 uur. Voor meer informatie: www.arnhemsfanfareorkest.nl.

Ten slotte geeft Sanne nog een gratis tip aan de lezer: “Als u geinteresseerd bent in de geschiedenis van huize Zypendaal en de omringende landgoederen, moet u eens een rondleiding door het landhuis aanvragen. De vrijwilligers daar kunnen u veel vertellen over het landhuis en hun bewoners. Meer dan ik kan in elk geval.” Bent u geïnteresseerd? Het landhuis is op de eerste zondag van de maand met een rondleiding te bezoeken en op de derde op eigen gelegenheid. Zie www.glk.nl/zypendaal om uw bezoek te plannen.