Fryslân Markant 18-1

www.fryslanmarkant.nl

2018 PRIJS € 2,50

Ontdek het Tijnster Bos Molens cultuurhistorisch erfgoed Fryske taal libbet FM18 - 1

1

De weduwe van Easterwierrum, met op de voorgrond de Aldfeart. Overblijfsel van een dorp met levendige handel. De kern zelf werd in de 19de eeuw afgebroken en iets zuidelijker weer opgebouwd, op een kruising van wegen en water. Hier op Tsjerkbuorren staan nog een paar boerderijen en de toren van de oude Sint Nicolaaskerk, die in 1902 werd afgebroken, met het kerkhof.

Foto: Remco de Vries

2

FM18 - 1

3

4

Een greep uit de inhoud Tijnster Bos: kletsnatte schatkamer

8

Iepen Mienskip yn Skoalplaten

10

Museum tusken de marren

13

Houtzaagmolen ‘De Rat’ ruim drie eeuwen actief

17

Sporen van de beschermheilige van molens

20

Molenaarsambacht op UNESCO-lijst

25

Fryske Literatuer libbet as in hert 28 Taal ûnder mem har rokken

30

Frysk FM: Radio uit het hart van Fryslân

32

Expositie PHOTO FRIA ’18

39

Cover: Langweerder molen (foto Kees Klip)

Colofon

Fryslân Markant is een uitgave van Uitgeverij PENN.nl James Wattstraat 4 8912 AR Leeuwarden Tel. 058 284 94 10 info@uitgeverijpenn.nl www.uitgeverijpenn.nl www.fryslanmarkant.nl www.skutsje.nl

Acquisitie en ondersteuning: Jan Boonstra, Eddie Ferbeek, Martsje de Jong Drukwerk: Veldhuis Media BV Redactie: Klaas Jansma, Martsje de Jong, Sake Roodbergen en Gerhild van Rooij Vormgeving: Kees Klip Fotografie: Kees Klip en Gerhild van Rooij tenzij anders vermeld

NB: Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen.

FM18 - 1

5

Snoek Hoveniers gaat verder onder de naam Snoek Puur Groen Snoek Hoveniers is een groeiend bedrijf wat

De nieuwe naam past bij de hoogwaardige

de afgelopen periode veel ontwikkeling heeft

kwaliteit van projecten, mensen en services

doorgemaakt. Door deze ontwikkeling is het

van Snoek Puur Groen. Douwe Snoek, Directeur

bedrijf niet alleen een hoveniersbedrijf, maar

vertelt: “Meer groen zorgt voor ontspanning

veel meer dan dat. Daarom gaat het bedrijf vanaf

én inspiratie, maar ook voor meer biodiversi-

5 april verder onder de naam Snoek Puur Groen.

teit en binding van fijnstof en CO2. In ons werk

Deze naam zet de toon waar het bedrijf voor

komen we veel in aanraking met milieuthema’s als

staat: één met de natuur, in alles wat we doen

klimaatverandering, hoge temperaturen in de

en dekt de duurzame en circulaire werkwijze.

stad, wateroverlast bij hevige regenval en grote hoeveelheden CO2 en fijnstof in de lucht wat invloed

heeft

op

onze

gezondheid.

Meer

groen om ons heen helpt mee dat allemaal te verbeteren.”

Duurzaam komt in alle facetten van het bedrijf naar voren en staat daarom ook hoog in het vaandel. Daarnaast gaat de voorkeur, in zowel zakelijke als particuliere projecten, uit naar ciculair groen waarbij zo weinig mogelijk afval gecreëerd wordt.

Of het nu gaat om een fijne tuin, mooi groen op straat of een bijzonder recreatiepark. Wij willen

mensen

inspireren.

Dat

maakt

ons

werk leuk en de wereld een stukje beter.

snoekpuurgroen.nl

6

FRYSLÂN, MAAK KEUZES! WINDMOLENS IN HET VEENPARADIJS

De N 357 bij Jelsum heeft van veengrond, terwijl driekwart van maar een paar dagen het Frysk de eigenaren/gebruikers daar tegen is.

Folksliet gezongen. Voor 14 Ook dat heeft immers met klimaat te maken. april jl. waren de kostbare ribbels al weer opgeruimd, om- MEGA IS MONSTERLIJK dat omwonenden er gek van Op stapel staat ondertussen het grootwerden. Vlotte reactie, en an- ste windpark op het Friese vasteland, Hiddum Houw aan de A7 bij Cornwerd. ders dan we gewend zijn.

Daar zouden een paar aandeelhouders, Doorgaans gaat de besluitvorming in dit land met twintig gemeenten op z’n elfendertigst. Gedeputeerde Sytske Poepjes handelde echter razendsnel toen er begin april klachten kwamen over de ‘Zingende Weg’ bij Jelsum. De tachtigduizend euro die het kostte, hoefde ze natuurlijk niet zelf te betalen.

Eerder plaatste Sytske met plezier de flexibele snelheidsborden bij de kruisingen in de N 359 tussen Leeuwarden en Bolsward. Ze zijn ontwikkeld door de amateur Sybren van der Velde. Volgens Poepjes gaat zij graag positief in op originele ideeën van meedenkende onderdanen. Dan mag het wat kosten.

Het grote werk begint nu. Hoe reageert het Friese provinciale bestuur onder aanvoering van Arno Brok op de stillegging van alle gaswinning in de komende jaren? Komen er wellicht nog meer windmolens, of milieuzones tegen fijnstof in Leeuwarden, Sneek, Heerenveen en Drachten? Nog spannender is de vraag hoe strak onze Staten vasthouden aan de bescherming

waaronder akkerbouwbedrijf Brouwer Windturbines BV uit Makkum, rijk van worden. Na bijeenkomsten op 26 en 27 maart en 4 april jl. ligt er een sympathiek compromis op tafel. Binnen de ring van 850m (het grootste deel van Cornwerd) krijgen omwonenden een flinke schadevergoeding. Wie tussen de 850 en 1500m van het nieuwe windpark woont, ziet geld gestort worden in een dorpenfonds voor Zurich en Wons.

En wie minder dan 4500m vanaf het windpark woont, mag als lid van een coöperatie delen in de opbrengsten.

Niettemin blijven mensen als de bekwame monumentenschilder Lolle Schakel, zelf opgegroeid in Exmorra, Hiddum Houw een monsterlijk megaplan vinden dat slechts schijnvoordeel oplevert. Hij waarschuwt voor gezondheidsrisico’s en aantasting van het toerisme.

Toch is dit andere koek dan de hondse bejegening van gedupeerden door de NAM. Die instantie heeft zich onmogelijk gemaakt, maar blijft het proberen – laatstelijk nog in Anjum. Het effect van het juridische NAM-getreiter is dat geen Groninger een traan laat om de komende stopzetting van de gaswinning. FNP-er Jan van der Baan kruipt uit zijn schuilkelder, want in het Leechlân bij Grou scheuren de boerderijen verder.

Hoe dan ook, we staan voor een transitie. Zelfs klassieke windmolens zijn daarbij niet veilig, want ook die kosten tonnen aan onderhoud.

FM18 - 1

7

KLETSNATTE SCHATKAMER IN FIETSEN EN WANDELEN IN INTIEM TIJNSTERBOS Honderd meter buiten de kern van het oude veendorp De ­Tynje, richting Nijbeets langs de Rolbrêgedyk, ligt de smalle toegang, een fiets- en wandelpad, naar het Tijnsterbos.

Aangelegd bij de realisatie van een ruilverkaveling rond het dorp zo’n kleine veertig jaar geleden.

Het dik dertig hectare grote bos heeft een kletsnatte ondergrond, die eigenlijk alleen geschikt is voor boom­ soorten van natte standplaatsen zoals Wilgensoorten, Els en Es. Maar op de wat hogere, drogere plekken in dit ‘moerasbos’ staan toch ook Tamme kastanje, Beuk en Eik. Op sommige plekken glanst een aardig dichte ondergroei van stekelige Hulststruiken.

Winterharde varens wiegen in een licht briesje. De zon schijnt heerlijk, het is vrieskoud, het is de eerste week van februari. Het kan nog alle kanten op, voordat het voorjaar de winter definitief heeft verslagen. Maar hier en daar lichten de mannelijke katjes van de Hazelaar langs het fietspad al op, als teken van het onverbiddelijk ontluikende voorjaar.

Vals Essenvlieskelkje (Hymenoscyphus fraxineus). Deze uitheemse schimmel is nauw verwant aan een inheemse­ (H. albidus), die van nature op de afgevallen bladsteel van de Es leeft. Juist de Gewone Es (Fraxinus excelsior) is zeer gevoelig voor de besmetting. Uit veiligheidsoverwegingen en om verdere uitbreiding van de ziekte te voorkomen heeft Staatsbosbeheer vorig jaar vele Essen in het Tijnsterbos moeten afzagen. Veel meer valt tegen de ziekte niet te doen. Van oorsprong is de Es de bekende leverancier van sterk en buigzaam gebruikshout; geschikt voor stelen van (boeren)gereedschap, maar ook als leggers van de brug voor gymnastiek. Geen wonder dat de Es veel om boerenerven werd aangeplant.

ZIEKE ESSEN

Dieper in het bos dringend wordt de aangename stilte plotseling verbroken door het scherpe ‘kie-kie’ van de fraaie Grote bonte specht. Een opvallend en markant geluid, dat de aanwezigheid van de soort onmiddellijk verraadt, ook al is geen spoor van het dier te zien. In deze tijd van het jaar waarschijnlijk nog een doortrekker, maar het zou ook al zomaar een teruggekeerde oudervogel kunnen zijn die zich alvast verzekert

Stapels Essenstammen zijn de stille sporen van de beruchte Essentakziekte, die niet alleen ons land in zijn greep houdt, maar heel Europa momenteel teistert door het dreigende afsterven van de boom. De ziekte is vanaf de jaren negentig via Polen en de Baltische staten Estland, Letland en Litouwen komen overwaaien uit Azië. De veroorzaker is een schimmel met de naam

8

EIKELZOEKER

OUDE VEENPOLDER Tekst en foto’s Sake P. Roodbergen Akkrum

w w w. s t a a t s b o s b e h e e r. n l

van een territorium in het knusse Tijnsterbos. Het is hoogstwaarschijnlijk de enige spechtensoort van dit bos. De bekende lach van de Groene specht heb ik bij al die keren dat we door het bos fietsten of een fotostop maakten, geen enkele maal opgemerkt. Niet veel verder klinkt aan dezelfde kant van het fiets/wandelpad opeens de rauwe kreet van de Gaai. Wikipedia vertelt dat de wetenschappelijk naam van deze wat stiekeme bosbewoner, Garrulus glandarius, betekent: ‘voortdu-

rend krassende eikelzoeker’. Voor dat menu kan in dit bos worden gezorgd.

PLAS VOL RIJKDOM Tegen het einde van het intieme bos ligt een fraai beschutte plas, een rijk met hogere en lagere oeverplanten begroeide bosvijver. Aan de westkant een brede strook met hoog opgaande bomen en struiken, die de vijver afscheidt van een gegraven sloot. Aan die luwe kant wordt de vijver in de zomerperiode omzoomd door Riet en Lisdodde, met een rijke oevervegetatie waarin Moerasrolklaver, Grote Kattenstaart Moerasvergeet-me-nietje opvallend voorkomen. Fonteinkruidbladen drijven op het water. Deze plas mag een sieraad van het Tijnsterbos worden genoemd. De rijke plantengroei zorgt voor insectenvoedsel en creëert de levensmogelijkheden voor vele libellen.

Al vroeg in het jaar bezet de Gewone oeverlibel –mannetje blauw, vrouwtje met geelgeblokte bovenkant- de zandige, kale plek aan de oostkant van het water. Boven het water zag ik uitgerekend op deze plek mijn allereerste Grote keizerlibel. Een vorstelijke verschijning, die zijn Latijnse naam Anax imperator, keizerlijke heerser,

eer aandoet. De bladeren van de drijvende Fonteinkruidplanten bieden de vrouwtjes het platform voor de eileg op de stelen onder water. Het is deze opvallend helderblauwe verschijning van de waterkant die sinds 1920 een opmerkelijke opmars vanuit Zuid-Europa naar ons land heeft gemaakt.

Rond de kunstmatige helling die aan de zuidwestkant van de poel is opgeworpen verschijnen in de nazomer diverse soorten van het geslacht Heidelibel (Sympetrum). Boven het fietspad dat langs de vijver slingert, jaagt de Blauwe glazenmaker, die ook bekend is van onze tuinen. Eenmaal hoor ik het miauwen van de Buizerd hoog boven mij, roepend naar zijn vrouwtje. Deze roofvogel is waarschijnlijk al weer teruggekeerd naar zijn broedplek. Het fietspad vervolgt na het bos zijn weg door de landerijen richting de Nije Feart, een rechttoe-rechtaan gegraven waterweg parallel aan het oude Alddjip, de bovenloop van de laaglandbeek de Boarn.

FM18 - 1

9

SCHOOLPLATENMUSEUM IEPEN MIENSKIP YN SKOALPLATEN zijn er talloze activiteiten ontplooid vanuit de iepen mienskip, het Culturele Hoofdstad thema.

LF 2018, Leeuwarden Fryslân 2018 verbindt de eigen inwoners en bezoekers van buiten. Dit begon op vrijdag 26 januari met SJONG, waarbij basisscholen het LF 2018-lied ‘Seis oere thús’ zongen. Nynke Laverman schreef het lied samen met Sytze Pruiksma en zong het op 27 januari als slot van de officiële opening.

Een iepen mienskip vraagt om naar elkaar luisteren. Bij 2018 VERHALEN zijn 26 januari van zeven tot tien uur ’s avonds in heel Friesland persoonlijke verhalen gedeeld in de daarvoor gratis opengestelde musea en andere locaties. Met zijn Friese verhaal over hemzelf en het Schoolplatenmuseum opende Piet die avond de tentoonstelling Iepen Mienskip yn skoalplaten De ontvangstruimte was vol en zijn verhaal nam iedereen mee.

Deinum. Het Schoolplaten- CULTURELE HOOFDSTAD LF2018 museum Yn ’t Bûthûs is een Het terpdorp Deinum ligt net ten particulier initiatief van Piet westen van gemeente en hoofdplaats Leeuwarden, Ljouwert in het Fries, Heeringa. Naast de vaste op- Liwadden in Stadsfries. Zuidelijker stellingen is er ieder jaar een in Stellingwerfs is het Leewadden en MIENSKIP noordelijker in het Bildts is Leeuwar- Piet put voor wisseltentoonstelling te zien.

Dit jaar is dat Iepen Mienskip yn skoalplaten. Oprichter en eigenaar Piet deelt zijn kennis en collectie met bezoekers uit Friesland en de hele wereld. Deinum ligt in het kleiweidegebied van het vroegere Westergo in de oude gemeente Menaldumadeel, die sinds 2013 officieel de Friese naam Menameradiel droeg.

De gemeenteraad besloot unaniem om te herindelen en per 1 januari 2018 vormen de gemeenten Franekeradeel, het Bildt en een deel van Littenseradiel de nieuwe gemeente Waadhoeke.

Plaatsnamen veranderen, er wordt steeds meer gebied in cultuur gebracht, het landschap, dorpen en steden veranderen ook, maar er blijven altijd sporen van vroeger tijden. Piet laat zien dat die veranderingen wereldwijd en in de eigen omgeving de geschiedenis tekenen. Dat is zichtbaar op de topografische schoolkaarten en andere schoolplaten die gebruikt werden bij het aanschouwelijk onderwijs als vensters op de wereld en de geschiedenis.

10

den Luwt. Hoe Leeuwarden ook genoemd wordt, de hele provincie viert dat de Friese hoofdstad Leeuwarden dit jaar Culturele Hoofdstad van Europa is samen met de Maltese hoofdstad Valletta. Naast het hoofdprogramma

elke expositie uit zijn collectie van ruim 6.000 verschillende schoolplaten en merkte op dat er 10.000 in Nederland gebruikt zijn. Hij benadrukte dat de mienskip vanaf de geboorte steeds groter wordt en dat dit tot uiting komt in de platen in de

‘YN ’T BÛTHÛS’ nieuwste tentoonstelling. De eerste wereld is die van het ouderlijk huis.

Daarna volgt de boerderij of een ander huis en ontvouwt zich een steeds grotere wereld. De straat, de buren, de buurt, het veld, bos of water, pleinen, markten, winkels, school, ambachtslui.

Hij verkende die wereld door erop uit te trekken en beleefde met vrienden spannende avonturen op onbekend terrein, zonder gsm of tomtom. Tot de opkomst van de televisie en virtuele media werd die wereld thuis en op school aanschouwelijk gemaakt via boeken, tijdschriften, schoolkaarten en -platen, die nu bij velen een gevoel van herkenning oproepen en nostalgie.

EXPOSITIE T/M MAANDAG 31 DECEMBER 2018 Locatie: Schoolplatenmuseum Deinum Adres: Sint Janswei 3 Plaats: 9033 WN Deinum Open: Uitsluitend op afspraak Entree: € 8,- inclusief thee/koffie Contact: Piet Heeringa (oprichter, eigenaar en curator) Telefoon: 06-5397715 E-mail: Pietheeringa@gmail.com NB: gratis parkeren, rolstoeltoegankelijk, invalidetoilet Website: www.schoolplatendeinum.nl

GROTERE WERELD Kinderen zagen dat hun nog begrensde wereldbeeld maar een klein deel van een veel grotere wereldgemeenschap besloeg. In de klas hing een kaart met een dorp of stad, later met de provincie. Meester of juf vertelde over nog onbekend gebied. Dan volgden schoolplaten van Nederland met de Noordzee en van voormalige kolonies, van Indonesië tot in de Cariben.

De eigen omgeving was, vergeleken met die gebieden ver weg, vertrouwd.

Je kende de gemeenschap en de gemeenschap kende jou. Schoolplaten met de zijderoute, ontdekkingsreizen naar Amerika en Afrika en geschiedenisplaten met Romeinen die vanuit Italië noordwaarts trokken, brachten nog meer in beeld. Kinderen reisden zo van huis tot het uiteinde van de wereld langs flora, fauna en volken. Ze zagen hoe het leven eruitzag van de Noordpool tot de Zuidpool.

Nu zien we dat in tv-programma’s al van Floortje Dessing en Erica Terpstra en online op het wereldwijde web.

SIPEL Piet Heeringa opende zijn Schoolplatenmuseum ‘Yn ’t bûthûs’ in de stallen van zijn boerderij tegenover Deinums karakteristieke sipeltoren. Fietsers vinden het museum tussen de fietsknooppunten 66 & 70. Vanaf treinsta-

tion Deinum is het 15 minuten lopen, op de hoek Spoarstrjitte - Sint Janswei staat een cortenstalen sculptuur uit 2014. De ui-silhouetten in het ruimtelijke, bijna grafische werk van Ids Willemsma zijn deels transparant en veranderen per hoek. Deze verwijst naar de sipel uit 1589 op de rechte, vierhoekige toren van de dertiende-eeuwse hervormde kerk.

De toren is tussen 1550-1567 gebouwd. In 1753 is een Latijnse tekst aangebracht. Er staat: ‘Diende in eerdere tijd mijn spits als vuurbaken, nu wijst deze toren een ieder van ver zijn weg.’ Een zin uit een mythe die verwijst naar de Middelzee en eerste weg vlak voor Deinum, de oude Middelzee-

dijk. De kerk op de resten van een terp is bekend van het lied ‘Yn Deinum stiet in sipel op ’e toer’. Het kunstwerk is geplaatst ter herinnering aan het 100-jarig bestaan van dorpsbelang De Eendracht, die opdracht gaf voor dit werk.

De sipeltoren staat op de sprei die deel uitmaakt van de entourage in de ontvangstruimte van het museum.

GASTVRIJ De afslag Leeuwarden/Deinum op de Haak om Leeuwarden (N31) leidt naar de Sint Janswei, de oude ringweg of vroegere dijk tegen het wassende water. Op nummer 3 ligt de stelpboerderij uit 1888 van W.C., zoals architect Willem Cornelis de Groot (Hollum, ­

FM18 - 1

11

6 o ­ ktober 1853 – Leeuwarden,19 juli 1939) genoemd werd en aan wie het Fries Museum in 2009 een tentoonstelling wijdde. In het schoolplatenmuseum in de stallen heerst een gemoedelijke sfeer. Gastheer en collectioneur Piet Heeringa wil dat bezoekers, die hij gasten noemt, zich thuis voelen. Er hangen reeksen laat negentiende-eeuwse en twintigste-eeuwse schoolplaten aan de wand, uit verschillende series van diverse uitgevers en tekenaars. Een deel ervan heeft Piet Heeringa zelf gerestaureerd. De platen hangen boven en naast elkaar, zoals op scholen aan koord of haken, en alle exposities zijn voorzien van extra leermiddelen. In de huidige exposities staan opgezette zoogdieren, vogels, vissen, heiligenbeeldjes en leermiddelen als toverlantaarns en stereokaarten, materiaalkisten, borduurwerken.

Schriften, les- en instructieboeken liggen opengeslagen op banken, tafels en in vitrines.

Dit geheel en de klassikale en individuele leesplanken, letterbakken en schoolbanken roepen de sfeer op van de scholen uit de tijd dat auteur en schoolmeester W.G. van de Hulst leefde. Hij schreef vele boeken die voor een deel door zijn zoon, auteur en kunstenaar Willem G. van de Hulst, geïllustreerd zijn. In de tentoonstelling staat een grote ouderwetse houten kast vol leesboeken voor de jeugd, met een flink aantal van W.G. van de Hulst. Het mooiste van het museum is misschien wel dat de gasten overal aan mogen komen. Iedereen moet zich zo

12

thuis voelen, dat ze de boeken rustig kunnen pakken om door te bladeren of van a tot z te (her-)lezen.

TOEGANKELIJK De schoolplaten die in grote bakken staan mogen ook uitgerold worden.

Piet stelt er een eer in om zoveel mogelijk te laten zien dat aansluit bij de interesse van zijn gasten. Het museum is uitsluitend op afspraak te bezoeken.

Als hij weet waar de belangstelling naar uitgaat, zorgt deze gastheer voor extra materiaal. Dat kan beeldmateriaal zijn over een bepaalde streek of stad of een land, landschap, (uitgestorven) beroep, godsdienst, uitvinding, tijdsperiode of van een bepaalde uitgever of kunstenaar.

Piet stelde heel verschillende wisselexposities samen, uit de titels blijkt hoe veelzijdig zijn collectie is: Verdwenen Nederland (2009-10), Vaderlandse Geschiedenis (2010-11), Het leven volgens Koekkoek en Jetzes (2011-12), Zo natuurlijk: Slijperserie (2012-13), Schepen op Schoolplaten Zeebonken, zeeschuimers en meer! Maritieme platen van de VOC tot de groeiende wereldhaven Rotterdam en historische modelzeilschepen (2014), Het zuivelproces (2014-15), Sprookjes en de industriële revolutie (2015-16) en Hoe heurde het? (2017).

DE COLLECTIE Van koeien in een weiland tot wilde dieren op de Afrikaanse steppe, tempeldansers in Indonesië, uitvindingen als de Zeppelin en stoomtrein of

andere biologische, aardrijkskundige, historische en Bijbelse schoolplaten.

Piet vertelt er boeiend over en luistert naar wat zijn bezoekers vertellen. Het thema open mienskip is hem op het lijf geschreven. Tegenwoordig zijn er geen schoolplaten meer die maanden of wel een jaar in de klas hangen. Mede dankzij de verhalen over de voorstellingen op die platen staan schoolplaten in het geheugen van geëtst. De plaat ‘Bos- en weidevogels’ die bij meester Humalda in het lokaal van de lagere school hing, fascineerde Piet. Slijpers werk is in musea en andere collecties vertegenwoordigd. Tot eind april toont Kunsthuys Kampen twee geschilderde landschappen uit de privécollectie van burgemeester Bort Koelewijn. De rake schilderskwaliteiten daarin treffen Heeringa en maakten dat toen hij deze plaat van Slijper later te koop zag staan, schafte hij die meteen aan. Het was één van de eerste in zijn verzameling. Daarna wilde een oude leerkracht zijn collectie platen wel aan Piet verkopen, omdat die er een goede, museale, bestemming voor had. De oudste platen stammen uit de 19e eeuw! In die tijd vertelden de meester en later ook de juf aan de hand van schoolplaten over de wereld dichtbij en veraf. Kinderen genoten samen. Velen herinneren zich die platen tot op hoge leeftijd.

Deinum, Leeuwarden, Aldtsjerk, 2018 ©Gerhild van Rooij Cultuurpublicist, eigenaar GBV Kunst- en Concertzaal, Galerie Bloemrijk Vertrouwen

MUSEUM TUSKEN DE MARREN EEN BONTE VERZAMELING OUDE TREKKERS EN VOORWERPEN In Eastermar, aan de Lits, heeft de familie De Jong een klein museum.

Bouwe en Dieneke hebben een grote hobby en dat is sparen en bewaren van oude gereedschappen en gebruiksvoorwerpen. De stal aan huis staat vol met oude spullen waar men vroeger mee werkte, zoals allerhande gebruiksvoorwerpen voor in huis of in de stal en op het land.

Een ‘kleine’ greep uit de verzameling: meer dan 400 koffie- en theepotten, boerenwagens, stationaire motoren, paardenmaaimachine, hooischudders, veel handgereedschap, miniaturen, vooraard bussen, zelfs nog koffie van direct na de oorlog, veel dingen van het koningshuis. Ook ontbreken hier de trekkers niet die Bouwe in zijn bezit heeft.

Na jaren hard werken op de boerderij begon hij in 2003 met een oldtimer trekker, en wel met een Steyr 180a.

Zelf had hij altijd al met Steyr gewerkt en zodoende kwamen er steeds meer tractoren op het erf. Nu staan er twaalf Steyr-trekkers. In de stal staan zeven trekkers in uitmuntende staat.

In de zomer trekken Bouwe en Dieneke eropuit met de trekkers naar verschillende evenementen en shows.

Tot en met 2017 organiseerden ze zelf 14 jaar lang een oldtimerdag en maaiwedstrijd met oude tractoren aan de rand van de Burgumermar. De deelnemers kwamen van heinde en ver om dit te kunnen mee maken. Met de caravan achter de trekker op vakantie door heel Nederland, onderweg veel bekijks en menig keer worden er foto’s gemaakt.Ook gaan ze elk jaar naar een tweedaags Steyr-treffen ergens in Nederland of België. In 2009 en 2010 hebben ze met nog 750 deelnemers uit verschillende landen de Grossglockner, een Oostenrijkse berg van meer dan 2800 meter hoog, beklommen.

De langste optocht van Steyrs ter wereld hebben ze gereden in Weibenkirchen met 1338 trekkers van dit merk. Dit was een geweldige belevenis. Voor de familie De Jong is het een prachtige hobby, waar ze nog jaren van hopen te genieten.

Wil je meer weten of zien van dit

museum, Tusken de Marren is open op afspraak. U kunt bellen of mailen naar 06-28079295 of bouwedejong@msn.com Bouwe de Jong Sumarderwei 3 9261 VC Eastermar

FM18 - 1

13

14

NIEUW FRIES LANDBOUWMUSEUM Het Fries Landbouwmuseum opent in het voorjaar van 2018 opnieuw de deuren, in het nieuwe gebouw in Leeuwarden/Goutum. Eerder verhuisde het museum van Exmorra naar Earnewâld, en nu dan in een monumentale Jugendstilboerderij in Goutum, die ingrijpend verbouwd is om de huisvesting van het museum mogelijk te maken.

Friesland is al eeuwenlang een agrarische provincie. Sinds mensenheugenis houden boeren er vee en bewerken ze het land. Het Landbouwmuseum bewaart de waardevolle sporen die al die landbouwactiviteiten hebben nagelaten. De permanente expositie van machines, gereedschappen, fotodocumenten, schilderijen, films en inter-

Musea, huizen, scholen en alles wat met bouwen te maken heeft In elk ontwerp speelt functionaliteit een grote rol. Daarom leren we de omgeving en de ruimte waarin we gaan bouwen op ons duimpje kennen en kruipen we in de huid van de opdrachtgever. Plezier in het werk staat daarbij altijd voorop.

Natuurlijk, een architect heeft een grote verantwoordelijkheid. Meer nog is het een prachtig vak.

De Ikker 4 | 9062 HN Oenkerk | 058-215 88 11 | info@marten-atsma.nl | www.marten-atsma.nl

actieve presentaties laat zien hoe de geschiedenis van Friesland verweven is met het boerenbedrijf. De museumpresentatie staat daarmee symbool voor de historie van het platteland in het algemeen.

De verhalen die het museum vertelt, laten zien hoe de landbouw voortdurend innoveerde, wel of niet door de omstandigheden gedwongen.

Landbouwmethoden veranderden doorlopend, gewassen kwamen en gingen, de kweek van nieuwe pootaardappelrassen nam in Fryslân een grote vlucht en de rundveefokkerij stuurde de melkproductie naar ongekende niveaus. Samen met het ontstaan van de coöperatieve

en particuliere industrie ontstond een ontwikkeling die Friesland typeert en die als voorbeeld diende en dient in de hele wereld. In het museum beleeft de bezoeker de impact die de landbouw had en heeft op de cultuur, de economie, het landschap en het platteland.

Het museum heeft onderdak gekregen in een Rijks-monumentale boerderij. Deze wijkt sterk af van de gangbare kop-hals-rompboerderijen en stelpboerderijen die de provincie Friesland rijk is. De boerderij is van het ‘gelede’ type en was in 1909 de modernste van Friesland. Er zijn maar een paar van bekend. Het gebouw is in 2017-2018 helemaal gerestaureerd.

Kijk voor openingstijden en route op onze website: www.frieslandbouwmuseum.nl Fries Landbouwmuseum Felling 6, 8912 CG, Leeuwarden (Goutum) 0511-539420 info@frieslandbouwmuseum.nl

FM18 - 1

15

Installatietechnisch adviesbureau

T (0515) 429 777 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl Zevenpelsen 25 Tel. 0515-531253 Fax. 0515-532631 www.bakker-ijlst.nl email: info@bakker-ijlst.nl

schildersbedrijffolkertdevries.nl Gasloos wonen?

Gebr. Sikma uit IJlst weet hoe!

Informatie - Advies - Installatie Bel 0515 - 41 53 07 of kijk op www.gebr-sikma.nl

Sikma - Algemene Advertentie 60 x 40 mm .indd 1

SOPREMA NL l Geeuwkade 21 l 8651 AA IJlst l Nederland l +31 (0)515 53 30 00 l info@soprema.nl l www.soprema.nl

16

13-03-18 14:03

DRAAIENDE WIEKEN EN STAMPENDE ZAAGRAMEN ‘DE RAT’ IN IJLST AL RUIM DRIE EEUWEN ACTIEF Zoals de waterpoort onlosmakelijk verbonden is met Sneek, is houtzaagmolen De Rat het icoon voor het idyllische stadje IJlst. Vanaf 1829 staat deze stoere molen al aan de boorden van de Geau, waar hij al vanaf ver is te zien. De molen is nog volop in productie.

Oorspronkelijk stond de houtzaagmolen in de Zaanstreek, waar De Rat voor 1683 als balkenzager werd gebouwd.

Aan het eind van de Frans Engelse oorlog, begin twintigste eeuw, verkeerde Nederland in een toestand van algehele malaise. Door een gebrek aan aanvoer van stammen uit het buitenland stonden de vele zaagmolens in De Zaan stil. Over De Rat wordt zelfs geschreven dat hij verkeerde in desolate toestand. Het was rond 1829, dat de burgermeester van IJlst, dhr.

Ringnalda besloot om de molen aan te kopen en te verplaatsen naar IJlst.

Dit was niet zozeer als weldoener voor de gemeente IJlst, maar meer omdat ­Ringnalda zelf houthandelaar was en

wel mogelijkheden voor de molen zag, die hij natuurlijk voor niet al teveel geld op de kop had getikt.

Wat maar weinig mensen weten is, dat het in die dagen vrij normaal was een molen te verplaatsen.

Zo is bijvoorbeeld Penninga’s molen, de bekende korenmolen in Joure, ook oorspronkelijk van Zaanse afkomst.

Eigenlijk is een molen een groot houten bouwpakket, dat relatief makkelijk

is te demonteren en te verplaatsen. De molen werd uit elkaar gehaald en weer opgebouwd in IJlst. Met de komst van de Rat in IJlst was deze de derde houtzaagmolenmolen in de stad. Op naar Nijezijl stond de oude molen en schuin tegenover De Rat stond de Trompmolen. Al deze zaagmolens zaagden hout voor de scheepsbouw, maar ook veel hout voor de bouw van boerderijen, die rond die tijd veel werden gebouwd.

Jouke Wijnja BPLA Assurantie en PensioenAdvies Croleskwartier 108 8651HG IJlst 06-23326677 info@joukewijnja.nl www.joukewijnja.nl

º FM18 - 1

17

DREIGENDE SLOOP Rond 1850 wordt de molen overgenomen door firma Oppedijk, die in IJlst ook al de oude molen bezat. Ruim honderd jaar zaagde de molen nog op windkracht, maar door de komst van stoommachines en elektriciteit verloren veel molens hun functie. De afhankelijkheid van wind werd ook molen De Rat bijna fataal, maar gelukkig werd er een 30pk sterke elektromotor in de zagerij geplaatst waardoor de molen niet meer afhankelijk was van wind.

Onvoorstelbaar dat de molen tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw nog zaagde. Door het arbeidsintensieve en trage zaagproces was het daarna niet mogelijk om de molen nog commercieel in te zetten. De firma Oppedijk, destijds eigenaar, besloot dan ook de molen te laten afbreken. Gelukkig heeft de toenmalige gemeente IJlst daar geen sloopvergunning voor af gegeven en is ze zelfs een stap verder gegaan door de molen in eigendom te verwerven.

In 2018 bezit IJlst 750 jaar zijn stadsrechten en vijftig jaar terug bestond de stad IJlst dus 700 jaar. Ter gelegenheid hiervan is toen besloten de molen voor dit stadsfeest te restaureren. Van een zagende molen was nog geen sprake maar de stad had weer een toonbare molen.

SCHEPEN EN TAFELS Later, om precies te zijn, in 1977 is ook het inwendige van de molen gerestaureerd en kon de molen weer zagen. En dat is wat deze unieke molen vandaag de dag nog steeds doet! Met een beroepskracht en vele vrijwilligers zaagt de molen nog bijna dagelijks zware bomen tot balken en planken. Veel van dit gezaagde hout wordt gebruikt voor

restauratie en voor de scheepsbouw.

Maar ook particulieren weten de molen te vinden en veel mensen zijn nu de trotse bezitter van een windmolen gezaagde houten tafel.

HOUTMUSEUM Alleen van het zagen kan de molen niet bestaan en daarom heeft de molen nu ook een belangrijke museale functie. Veel bezoekers uit binnen- en buitenland weten de molen te vinden.

Vooral het feit dat de molen nog in werking is spreekt de mensen aan. Het uit het water slepen van de stammen via de sleephelling, het klaarleggen van de stam op de zaagsleden en natuurlijk het zagen zelf is van nabij te aanschouwen.

Beleven in plaats van bezoeken is de nieuwe slogan van vele musea tegenwoordig…..bij houtzaagmolen de Rat doen de bezoekers dat al veertig jaar!

JAARSMA GRONDVERZET B.V.

Roodhemsterweg 9 • 8651 CV IJLST 0515442487 • info@jaarsma-grondverzet.nl

www.jaarsma-grondverzet.nl

18

BESCHERMING VAN EEN ICOON MOLENRESTAURATIE KOST TONNEN Links en rechts zien we ze staan. In rust of in werking, in rouwstand met de wieken net voor het kruis, of in vreugdestand, met de wieken net erover. Molens in soorten en maten zijn iconisch voor Nederland. Symbool van droge voeten en welvaart.

In Fryslân tilt het ook op van de molens. Poldermolens, bedoeld om de grond droog genoeg te malen voor bewerking, maar ook molens die graan malen, hout zagen en verf of papier maken. Vanaf de 17de eeuw en 19de eeuw maakten de molens een geweldig opmars en op zeker moment moeten er bijna 10.000 in Nederland gestaan hebben.

Na de Tweede Wereldoorlog brach-

ten de economische en technische ontwikkelingen het overgrote deel van de laatste windmolens tot stilstand.

De molenbescherming, in 1923 al ingezet door de vereniging De Hollandsche Molen, heeft ervoor gezorgd dat dit cultuurhistorisch erfgoed bewaard gebleven is. Ruim 5000 (!) vrijwilligers houden de diverse wind- en watermolens geregeld in bedrijf. Daarmee trekken ze de aandacht en neemt de belangstelling voor dit oer-Hollandse werktuig weer toe. Dat het molenaarsambacht door Unesco erkend is als werelderfgoed is daarbij evident.

In verval geraakte molens worden zoveel mogelijk gerestaureerd. Een ingrijpende en dure zaak, waarbij de kosten in de tonnen lopen. Soms worden gerestaureerde molens zelfs in hun geheel verplaatst, zoals dat bijvoorbeeld in 2009 in Warniahuizen gebeurde met een in onbruik geraakte

spinnenkopmolen. Die werd ontmanteld, gerestaureerd door bouwbedrijf Hiemstra uit Tzummarum en in 2011 weer opgebouwd op It Eilân West, in de gemeente Smallingerland. Alleen al het aanvragen van vergunningen en subsidies nam ruim acht jaar in beslag.

Voorwaarde voor restauratiesubsidie is dat de molen weer in functie komt en ‘De Roek’ bemaalt nu weer 140 hectare land.

FM18 - 1

19

TRYNTSJE-MUOI, KAETSJEMUOI, SPOREN VAN DE BESCHERMHEILIGE VAN MOLENS In Oentsjerk staat in een miniplantsoen ­ aan de ­Rengersweg-Heemstrasingel een bronzen Tryntsje-muoi en har sân soannen. De rijke boerenweduwe met knot, omslagdoek, lange rok en sloffen zit op een troonstoel, geflankeerd door haar zeven zonen.

Volgens een eeuwenoud volksverhaal liet deze Tryntsje-muoi de oermoeder van de Trynwâlden elk van haar zeven zonen een boerderij met land na.

Zij boerden allen geweldig goed. De boerenplaatsen groeiden uit tot de kerkdorpen zoals wij die tegenwoordig kennen: Gieke stichtte Gytsjerk, Oene bouwde Oentsjerk, Alde legde de basis voor Aldtsjerk, Rypke vestigde Ryp­tsjerk, Tiete liet Tytsjerk verrijzen, Wynse zorgde dat Wyns er kwam en Reade legde Readtsjerk aan. Zeven zonen, maar er zijn acht dorpen.

Wapens: Oentsjerk,Wyns, Ryptsjerk en Mûnein.

MÛNEIN Het achtste dorp van de Trynwâlden is Mûnein, dat geen kerk heeft en tot 1948 bij Oentsjerk hoorde.

Tryntsje-muoi houdt het wapen van Oentsjerk op schoot, waarop boven een boom wilde tulpen staan uit de in Oentsjerk gelegen buitenplaatsen Stania State en Heemstra State. Gieke, Oene, Tiete, Reade en Alde staan zonder wapen bij Tryntsje-muoi.

Wynse klemt onder zijn linkerarm het wapen met palen, zoals op het oude wapen van Oostergo waarin Wyns een belangrijke plaats was van het district Winnighe.

De sterren, symbool voor de bestuursvorm, gaan schuil onder zijn mouw, de dwarsbalk, de Dokkumer Ie, is wel zichtbaar. Rechtsvoor houdt Rypke in zijn rechterarm een wapen vast, met daarop de eenden van de historische eendenkooien uit het agrarische Ryptsjerk, en een drietal zeisen.

Linksachter staat de jongen met voor zich het wapen van Mûnein, waarop de voormalige stellingmolen en de wieken als in een andreaskruis zijn afgebeeld.

DORPSVLAG EN WAPEN

Het standbeeld van Tryntsjemuoi in Oentsjerk, dat de mythe van de stichting van de Trynwâlden voorstelt

20

De beeldengroep van de in 1934 in Hoorn geboren Annet Haring is tussen 1978-1986 in haar atelier in een boerderij in Rotterhaule gemaakt.

De inwoners van Oentsjerk kozen het

Het sieraad behorend bij de Warbere Mounderspriis, de halve molensteen aan de gevel van dorpshuis ‘De Mounestien’ en Café It Mounehoekje vormen slechts drie van de vele ‘molensporen’ in het dorp Mûnein.

onderwerp voor dit werk in het kader van de regeling ‘Verfraaiing van de dorpen in Tytsjerksteradiel.’ Annet zocht een bronsgieter maar werkte zelf haar acht figuren af. Op 29 november 1986 heeft de 78-jarige Aaltje Kinderman-­ Hoddinga, die 58 jaar in Oentsjerk woonde, het werk onthuld.

H. J. ­Bootsma, directeur van Gemeentewerken Tytsjerksteradiel, noemde

OF CATHARINA

De Kaetsjemuoiwei, als verwijzing naar Catharina, Katrien, ofwel Tryntsje-muoi.

het voor nu en de toekomst levend gemaakte historie. De vier dorpswapens die deel uitmaken van dit werk zijn evenals de dorpsvlaggen voor de Trynwâlden pas in 1977 ontworpen en vastgelegd in het Genealogysk Jierboekje 1984 van de Fryske Akademy te Leeuwarden. Het wapen en de vlag van Readtsjerk, het dorp van Reade in gemeente Dantumadeel, zijn pas vastgelegd in het deel van 2002.

MOLENSPOREN Mûnein reikt jaarlijks de Warbere Mounderspriis uit, een zilveren hanger of speld met stellingmolen, van lokale edelsmid-juwelier Geartsje D ­ upon.

De molen hoort bij de identiteit van dit dorp, dat in 1611 al een molen had, waarbij de bebouwing het gehucht Molenend zou vormen. In 1897 kwam op dezelfde plek een grotere roggemolen, die in 1911 afbrandde. Het Mûnehûs aan de dokter Kylstrawei, tegenover de haven, markeert deze plaats. De resterende halve molensteen die er jarenlang stond siert nu de gevel van dorpshuis de Mounestien aan de Mounewei. Een straatnaambord verwijst naar de iepenbare basis-

skoalle It Kruirêd aan diezelfde weg.

Op de tegelbank op het schoolplein is een kleurrijke molen geschilderd.

Aan de Dr. Kylstrawei ligt Café It Mounehoekje en staat een Mini Mounebibliotheek. Beide hebben ­ een logo met molen. Buurtschap ­Molenend kreeg vanaf de negentiende eeuw steeds meer bedrijvigheid en in 1898 zelfs een vlasfabriek. In het moerasgebied ten oosten van Mûnein werd vanaf 1927 het meertje dat de grens vormde met gemeente ­Dantumadeel grotendeels in cultuur gebracht.

Een jaar eerder was Dorpsbelang Molenend opgericht. In 1941 kwam ­ Readtsjerk in Dantumadeel erbij. Dit veel oudere dorp wordt in 1561 aangeduid als Redtzerch, eind 16e eeuw als ­Raetzierck en Rodetzerck, en in 1664 als Roodkerck.

Molenend, dat op een zandrug ligt op de meest westelijke uitloper van het Drents Plateau, werd in 1948 een zelfstandig dorp en heet nu Mûnein.

Dorpsbelang had bij de aanvraag laten weten de molen in de naam te willen behouden.

LEGENDE VAN CATHARINA De oude naam Thrije walden zou verwijzen naar de drie oorspronkelijke wâlddoarpen: Gytsjerk, Oentsjerk (waaronder Mûnein) en Aldtsjerk. Op de drie dorpswapens staat een boom symbool voor de wouden van de nog

oudere naam Thrimwalda. De huidige recreatiebossen, Grikelân en Turkije, waren oorspronkelijk hakhoutbosjes.

De familie Van Sminia liet ze aanleggen met de opbrengst van Griekse en Turkse staatsobligaties. Naast deze bossen bij Aldtsjerk en Oentsjerk ligt in Mûnein nog het Kaetsjemuoibosk. Uit Readtsjerk slingert vanaf de Tsjerkewei een Kaetsjemuoiwei door Mûnein langs Flaaksikkers, Jelte Binneswei-Douwelaan en De Mieden, tot het Flokhernepaed. De namen van het bos en de weg zijn verbonden met Tryntsje-muoi en Catharina, Katrien of Kartrijn, uit weerspreuken als: Met Sint Katrien heeft elk hout wortel; Is Katrien (op 25 november) in wit gekleed, zeven weken sneeuw ons leed; Vriest het op Sint-Katrien, dan vriest het nog zes weken nadien. Verkort is de naam Trien, Tryn, Trijn, Trijny, Trientje, Trijntje, Kaat of Kaatje.

De Friese naam Kaetsje is de zondagse naam voor het Friese Tryntsje, beide afkortingen van Katarina en Catharina.

Zij was een van de zeven primaire heiligen in de eerste Romeinse Canon. Keizer Maximus (ook Maxentius) vervolgde Catharina van Alexandrië (287-306) mede vanwege haar zuivere woordkunst en geloof. Volgens een legende was zij een mooie, wijze vrouw uit een gegoede, niet-christelijke familie in ­Alexandrië , met interesse voor filosofie en godsdienst. Ze bekeerde zich en

FM18 - 1

21

º

waait, zeven weken dat de wintermolen draait.’

Veel molens verdwenen, zoals in Mûnein, de sagen, beden en symbolen bleven.

Catharina an Alexandrië, beschermheilige van onder meer de molenaars. Michelangelo Merisi da Caravaggio(1571–1610), Sint Catharina, 1595-96, olieverf/doek 173 x133 cm (­opdracht Kardinaal Francesco Maria del Monte), ­Thyssen-Bornemisza Museum, Madrid.

In het dorpswapen staat het rad afgebeeld.

vocht tegen de vervolging van christenen. Ze bekeerde de veertig geleerden die de keizer zond om haar van het christelijk geloof af te brengen. Catharina zou worden geradbraakt, maar het rad met punten waarop zij was vastgebonden, brak. De brokstukken verwondden de toeschouwers. Daarop volgde de dood door het zwaard, maar uit de wond zou melk stromen. Zij wordt afgebeeld met het rad, zwaard of heilige boek.

In Ealsum (Aalsum), boven Dokkum, staat aan de Mockamawei een kerk uit de twaalfde eeuw. Dit rijksmonument is later uitgebreid en verbouwd en volgens het klokopschrift uit het jaar 1499 is de kerk gebouwd voor de heilige Catharina. Het dorpswapen van Ealsum is linksgeschuind van azuur (blauw) en zilver (wit), met over alles het achtspakige rad van Catharina, in het azuur vergezeld van een gouden ster en in het zilver van een ­azuren lelie. Ze werd een van de veertien

noodhelpers en beschermheilige van zwangere vrouwen, bibliothecarissen, juristen en filosofen, spinsters, wagenmakers en molenaars.

VICTOR EN BLASIUS Molenaars konden ook Sint Victor aanroepen, zijn feestdag valt op 21 juli.

Deze Romeinse militair uit Marseille werd in de derde eeuw om zijn geloof gemarteld, maar toen men hem onder een molensteen wilde verpletteren, brak de as: een wonder!

De naam van Sint Blasius, Blaise, Blas, Blay of Vasco, bisschop van Sebaste, Armenië, die ca 316 stierf, leek op blazen. Ook hij is onder meer beschermheilige van molenaars, en musici die blaasinstrumenten bespelen.

Zijn feestdag is 3 februari, de oosterse kerk viert het op 11 februari, de Grieks-orthodoxe op 22 februari. Vroeger had je geen buienradar maar een almanak en weerspreuken als die over Blasius: ‘Als ‘t op Sint-Blasius regent of

Ook Sint Victor en Sint Blasius worden tot de beschermheiligen van de molenaars gerekend. Afbeelding Sint Blasius: Hans Memling (ca. 1433– 1494), Blasius, 1491, olieverf/paneel 205 × 75 cm, Linkerbuitenvleugel van triptiek uit Dom in Lübeck, nu in Sankt Annen-Museum.

tu

22

Trynwâlden, Aalsum, 2018, tekst en foto’s in Trynwâlden, ©Gerhild van Rooij Cultuurpublicist, eigenaar GBV Kunsten Concertzaal, Galerie Bloemrijk Vertrouwen Bronnen bekend bij redactie

De Ward 21 8701 MB Bolsward Tel.: 0515-577 215

AMBIANT - PARKET VLOEREN

Meer dan een mooie vloer waar je niet aan voorbij loopt!

Zeilmakersstraat 3c, 8601 WT Sneek 0515-755910 info@deplankier.com www.deplankier.com

SÛKELADE DY’T JO PAKT Ferrassend ferpakte sûkelade foar jo en jo bedriuw

FROU & FROU

Met winkels in Franeker, St. Annaparochie, Dronrijp, Leeuwarden en Ferwert Centrale Bakkerij 8801 PN Franeker Edisonstraat 32 0517 391121

www.bakkerijvdkloet.nl

Sûkelade en mear  frouenfrou@gmail.com Sjoch foar ús produkten op www.facebookcom/frouenfrou

FM18 - 1

23

Tollenaar Molenmeel Burdaard VOF meel voor bakkers en thuisbakkers

puur lokaal eten thuisbezorgd

Hellingpad 22, 9112 HD Burdaard Adres molen: Mounewei 17, 9111 HB Burdaard 0519-332310 06-20488673 tollenaarmolenmeel@ziggo.nl

zie www.hoevehoogland.nl en word LID OOK VOOR DAGBESTEDING EN LEER- WERKTRAJECTEN

24

UNESCO EN HET MOLENAARSAMBACHT VRIJWILLIGERS HOUDEN ERFGOED IN STAND Sinds december 2017 is ons MOLENAARS DE HOOP molenaarsambacht erkend als Ook wij molenaars van korenmolen immaterieel erfgoed. Door de De Hoop in Sumar zijn trots op de erkenning van ons ambacht, waar we inspanningen van het Gilde als vrijwilligers veel tijd in steken. We van Vrijwillige Molenaars, het willen dat molens blijven werken om Gild Fryske Mounders, de Ver- het ambacht en de kennis over moeniging De Hollandsche Molen lens in stand te houden. Molens zijn levende monumenten en vertellen het en het Ambachtelijk Korenmo- verhaal van wat ze Nederland hebben lenaars Gilde is het gelukt om gebracht en nog steeds brengen. We het molenaarsambacht op te willen dat De Hoop op een eigentijdnemen op de Representatieve se manier een actief en beeldbepalend onderdeel blijft van het dorp Sumar Lijst van immaterieel erfgoed binnen de gemeente Tytsjerksteradiel. van de mensheid bij UNESCO. Samen met de gemeente TytsjerkImmaterieel erfgoed bestaat uit tradities, rituelen, gebruiken en ambachten die mensen niet verloren willen laten gaan en die ze willen doorgeven aan volgende generaties. Het betreft dynamisch erfgoed en het beschermen ervan vraagt een andere aanpak dan het beschermen van monumenten en museumobjecten. Immaterieel erfgoed wordt gedragen door mensen en gaat mee met zijn tijd. Beschermen betekent dan ook levend houden en kennis en vaardigheden doorgeven.

Door de opname van het molenaarsambacht op deze lijst laten molenaars zien dat zij goede plannen hebben voor de toekomst.

steradiel zorgen we dat de molen ook voor toekomstige generaties behouden blijft.

DE MOLEN De Hoop is zonder wieken een ongeveer 20 meter hoge, achtkante korenmolen, met riet gedekt. Met een wiek in de hoogste stand komt daar nog ruim 10 meter bij. Boven de toegangsdeur aan de zuidkant is een steen gemetseld, met het jaartal 1867, maar reeds lang daarvoor, in 1653, wordt er melding gemaakt van een ‘rosmolen’ in Suameer op het stuk grond waar nu De Hoop staat. Een rosmolen is een molen, die wordt aangedreven door een paard.

De huidige molen heeft een sluitsteen boven de zuidelijke toegangsdeur met het jaartal 1867. Die steen zat waarschijnlijk ook in de korenmolen die in 1882 is afgebrand, want de stenen onderbouw van die molen is bij de brand niet verloren gegaan. Vrijwel direct na de brand is de molen herbouwd.

Vermoedelijk is de molen beroepsmatig tot 1947 in bedrijf geweest. Op 17 maart 1964 komt de molen in bezit van de gemeente Tytsjerksteradiel. Er vindt een restauratie plaats in 1966, in welk jaar er ook een beperkte brand uitbreekt, met als gevolg dat de twee onderste zolders moesten worden vervangen.

In de jaren 1992 en 1993 werd er weer een restauratie uitgevoerd, draaien met de molen bleek eerder

niet meer verantwoord. Sinds die tijd wordt de molen weer zeer regelmatig in werking gesteld door de vrijwillige molenaars.

Een stilstaande molen wordt aangetast door weersinvloeden, schimmels en houtworm, een functionerende molen wordt zeer regelmatig onderhouden.

De instandhouding van onze molen betekent dat de molen iedere zaterdag op de wind wordt gezet, de wieken draaien en met een maalkoppel tarwe wordt gemalen. De stellingmolen is dan toegankelijk voor bezoekers, die we met open armen ontvangen en rondleiden. In de winkel op de maalzolder verkopen we dan meelproducten als tarwe, rogge, mais en spelt. Zie www.dehoopsumar.nl voor openingstijden etc.

HET MOLENAARSAMBACHT Sinds de negentiende eeuw zijn veel molens tot stilstand gekomen. Met het stilzetten van de molens ging ook de kennis van het werken met molens verloren. Het molenaarsambacht dreigde uit te sterven. Tegenwoordig laten vijftig beroepsmolenaars en honderden vrijwillige molenaars de winden watermolens in Nederland weer draaien. Op molen De Hoop kan de opleiding tot molenaar worden gevolgd, de opleiding van het Gilde van Vrijwillige Molenaars. Tijdens deze 2-jarige opleiding leer je omgaan met onze molen en andere door wind aangedreven molens. Veiligheid in en om de molen is een kernbegrip van de opleiding en meteorologie heeft nog maar weinig geheimen voor je. Heb je interesse en tijd, kom eens langs voor een proefles.

Stichting Korenmolen De Hoop Sumar Mounepaed 21 9262 NE Sumar Molenaar Jan Borst, 058 256 2385 www.dehoopsumar.nl

FM18 - 1

25

FRYSK ERKEND STREEKPRODUKT In januari zijn de eerste zeven Friese bedrijven gecertificeerd met het keurmerk Frysk Erkend Streekprodukt. Uit handen van Gedeputeerde Johannes Kramer kregen de ondernemers de certificaten uitgereikt. Allen betrekken de grondstoffen uit de regio en gaan zorgvuldig om met natuur en landschap. Echte en eerlijke Friese producten dus, maar wie zijn nu die zeven rasechte Fryske bedrijven?

KANT-EN-KLARE MAALTIJDEN VAN GREYDANUS EARLIK ITE UIT HEERENVEEN

PUUR FRUIT UIT DE BOOMGAARD BIJ JIRNSUM Even buiten het dorpje Jirnsum, in het hart van Friesland, ligt verscholen in een 100-jaar oude boomgaard, natuurkampeerterrein ‘In de Boomgaard’. Hier groeien appels, peren, kiwi’s, bessen en pruimen. Puur Fruit zonder gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. Het fruit hoeft niet de halve wereld over, zodat het alle tijd heeft om te rijpen. Het fruit wordt in het fruitseizoen aangeboden via de Streekboer en daarnaast verwerkt als appelsap, jams, chutneys en limonades (www.indeboomgaard.frl)

Foto: Dykstra State verkoopt het in de eigen onbemande boerderijwinkel. Op zaterdag zijn zij zelf aanwezig om de klanten te bedienen. Bestellen via de website www.friesvleespakket.nl kan ook.

FRISIAN ANGUS RUNDVLEES UIT ANJUM

Met namen als Fryske Folklore, Slinger om ‘e Snút en Flaeijel-Miel heeft Greydanus Earlik Ite in Heerenveen een 5-tal kant-en-klare maaltijden ontwikkeld. ‘Verse maaltijden en geen diepvriesproducten. Gemaakt door chef-kok Jeroen Drenth, zodat de smaak het beste tot zijn recht komt,’ vertelt Tjalke Stoelwinder van Greydanus Earlik Ite. Daarnaast gebruiken ze zoveel mogelijk ingrediënten uit Fryslân om een echt Fries streekgerecht te kunnen bieden. Dit zijn ingrediënten als Wâldgieltsjes, Koudumer beantsjes en Kollumer Zoete Erwten. De maaltijden zijn te koop in diverse supermarkten (www.earlikite.nl).

Frisian Angus koeien beweiden zomerdaags de Bantpolder in het Nationaal Park Lauwersmeer, waar geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen gebruikt worden. Een grote diversiteit aan kruiden en gewassen vormt de maaltijd voor de koeien. De kalveren zogen bij de moeder en groeien op in de kudde. Alleen in de winter staan de koeien op stal. Frisian Angus is een kleinschalige veehouderij in Anjum.

Foto: Greydanus earlik ite

DYKSTRA STATE’S ZWARTBONT FRIES HOLLANDS RUNDVLEES UIT MENAAM Familie Lautenbach van Dykstra State in Menaam heeft met Maatschap K. Osinga & F. Pranger in Aldegea een Friese keten van Zwartbont Fries Hollands rundvlees opgezet. Osinga & Pranger houdt de koeien, de familie Lautenbach weidt het rundvee, Slagerij Hiemstra in Sexbierum slacht het vee en Boerderijwinkel Dykstra State

26

Tekst: Frank Dankmeijer, Stichting Waddengroep, www.waddengoud.nl

WAAROM EEN FRYSK KEURMERK? Fryslân herbergt 3 streekkeurmerken, namelijk De Marren, Wâldpyk en Waddengoud. Drie duidelijke afgebakende streken in Friesland met elk een geheel eigen karakter: De Fryske Marren, De Friese Wouden en het Waddengebied. Een aantal producenten identificeren zich meer met Fryslân als geheel, bijvoorbeeld omdat ingrediënten uit de verschillende Friese streken komen of omdat de Friese identiteit sterk geworteld zit bij een aantal bedrijven.

Met de steun van de Provincie Fryslân is daarom een streekkeurmerk voor de gehele provincie in het leven geroepen.

Bedrijven die geïnteresseerd zijn in het keurmerk kunnen aankloppen bij Stichting de Marren, Stichting Waddengroep of Stichting Wrâldfrucht. Producten moeten voldoen aan de voorwaardes die gesteld zijn vanuit het landelijke keurmerk Erkend Streekproduct. Hierbij horen niet alleen richtlijnen op gebied van herkomst, maar ook regels voor een duurzame bedrijfsvoering (www.facebook.com/Fryskerkendstreekprodukt).

Een slager in de regio verwerkt het vlees en Frisian Angus zelf verkoopt het. Het vlees is geheel vrij van antibiotica, e-nummers en andere toevoegingen (www.frisian-angus.nl)

GROENTEN VAN PERMACULTUUR-TUINDERIJ ÚS HÔF UIT SIBRANDABUORREN

DE GOUDEN BOAIEM NABIJ SMALLEBRUGGE Natuureiland De Gouden Boaiem nabij Smallebrugge is een eiland tussen Heeg en Woudsend. Het gebied is omsloten door water en is een uniek natuurgebied van Staatsbosbeheer.

De weidevogels bepalen wanneer er gemaaid wordt. In het voorjaar is het eiland te bezoeken met een schipper en een vogelwachter. De familie Bokma pacht het eiland en produceert er met Jersey koeien biologische melk. De koeien die naar de slager moeten, worden door de Bokma’s zelf als vlees verkocht. Het Fryske Boaiem Fleis staat ook op de menukaart van restaurants in Heeg en Woudsend (www.goudenboaiem.nl).

Foto: Ben ter Mull, HVHL

WYMBRITS IJS UIT HEEG Bij Wymbrits in Heeg maken ze al het ijs zelf van natuurlijke ingrediënten.

Voor hun roomijs gebruiken ze de biologische Jerseymelk van De Gouden Boaiem. De rauwe melk wordt meteen met de suikers gepasteuriseerd. Na een dagje rijpen, verwerken ze de ijsmix tot puur ‘Boerenrjemme-iis’ of een andere heerlijke smaak. Wymbrits gebruikt de honing uit het Heempark, fruit uit de omgeving en bakkerijproducten van Ypma. Gewoon wat het seizoen en de omgeving biedt.

Foto: Us Hôf In Permacultuur-tuinderij Ús Hôf van Michel en Bregje in Sibrandabuorren (bij Sneek) worden 50 soorten groenten en verschillende soorten fruit geteeld. Gezond, onbespoten èn lekker. Een tuin die consumenten en producenten weer met elkaar in verbinding brengt. De leden van Ús Hôf betalen een jaarlijks lidmaatschap en kunnen daarvoor het hele seizoen de groenten komen oogsten wanneer het hen uitkomt. Helpen bij het onderhoud mag, maar hoeft niet.

Via Voedselcoöperatie Ús Iten zijn ook alle andere (bio)boodschappen te verkrijgen (www.ushof.nl)

FM18 - 1

27

k P rizen en nije boeken k

De Fryske literatuer libbet as in hert Der is dizze maitiid wer fan alles te belibjen op it mêd fan Fryske taal en literatuer. Fansels ferskine der it hiele jier troch nije boeken, mar tradisjoneel wurdt yn ‘e maitiid ek de Rely Jorritsma Priisfraach útskreaun.

No’t it LF2018 is, is der yn Ljouwert in Taletún, mei allerhanne nijsgjirrige aktiviteiten. En tuskentroch wurdt der yn in soad doarpen sutele mei boeken. Mochten jo dêr belangstelling foar

ha as feriening, stifting, organisaasje, dan kinne jo kontakt opnimme mei Ferdinand de Jong, f.jong479@upcmail.nl of 06-23408605. Boeken, kratten, administraasje en mobile pinapparatuur wurde regele troch De Jong / Boeken fan Fryslân, as feriening soargje jo foar datum, tiid, plak, kroaden en frijwilligers. Dêrmei fertsjinje jo 25% fan de opbringst foar jo klup. De ûnderfining leart dat der troch elkoar hinne foar €5 per adres ferkocht wurdt, dus it is de muoite wurdich.

RINK VAN DER VELDE-WIKE

RELY-PRIISFRAACH 2018

MEIDWAAN?

YN DRACHTEN

De Rely Jorritsmapriisfraach foar Fryske ferhalen en gedichten is wer iepensteld. It giet om oarspronklike gedichten en koarte ferhalen, dy’t net earder op hokfoar wize dan ek publisearre west ha.In ûnôfhinklike sjuery hifket de ynstjoerings anonym en kin maksimaal fiif ferhalen en fersen bekroane. Elk bekroand ferhaal wurdt honorearre mei 1000 euro.

De Rely Jorritsmapriis wurdt al sûnt 1954 útrikt. Oan 1 jannewaris 2018 ta waard it bestjoer fan it Rely Jorritsmafûns foarme troch it kolleezje fan B&W fan de gemeente Littenseradiel. No’t dy gemeente ophâlden is fan bestean, hat de gemeente Ljouwert dizze taak oernommen en de útfiering oerdroegen oan de Stifting Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum (FLMD) yn ­Ljouwert.

Stjoer jo ferhaal of gedicht, yn word, as bylage oer de e-mail nei ynfo@ stiftingflmd.frl. Dit moat foar 15 maaie 2018.

Set yn de e-mail ek jo namme, adres, wenplak en telefoannûmer. Dizze personalia bliuwe geheim, de ferhalen en fersen wurde anonym nei de sjueryleden stjoerd. Allinne de nammen fan dejingen dy’t in priis winne, wurde bekend makke.

Elk mei net mear as ien gedicht en/of ferhaal ynstjoere. De ynstjoeringen wurde net weromstjoerd.

Yn Drachten wurdt fan freed 15 oant en mei sneon 23 juny in Rink van der Velde-wike hâlden. Van der Velde wie miskien wol Fryslân’s populêrste skriuwer fan ’e twadde helte fan ’e 20ste iuw en twa generaasjes groeiden op mei boeken as De Fûke, Feroaring fan Lucht en Pake Sytse. Ek hiel bekend wienen syn koarte ferhalen fanút Bokwerd, dêr’t er it Frysk streekrjocht oersette nei it Nederlânsk, wat noch altyd graach dien wudt troch de groep ‘Vrienden van Bokwerd’ op Facebook.

Tidens de spesjale Rink-wike sil ek de Rink van der Velde-priis útrikt wurde, dy’t sûnt 2004 yn kear yn ‘e twa jier útrikt wurdt oan in skriuwer dy’t yn syn styl rekket oan hoe’t Van der Velde skreau. Ticht by minske en natoer. De útrikking is op freed 15 juny, nominearren binne op dit stuit noch net bekend.

Fierder is der dy wyks ûnder mear in Fryske literêre jûn yn de bybleteek fan Drachten. Foar alle aktiviteiten kinne jo terjochte op de webside fan útjouwerij Bornmeer en de gemeente Smellingerlân.

28

WILLEM SCHOORSTRA SKRIUWT KADOBOEK 2019 Op fersyk fan Boeken fan Fryslân skriuwt Willem Schoorstra it Fryske Kadoboek 2019. Schoorstra (1959) krige yn 2005 de Fedde Schurerpriis foar syn roman Swarte Ingels. Neist it skriuwen fan romans, hâldt Schoorstra him dwaande mei senario’s, radiokollums by Omrop Fryslân en essays.

Letter dit jier wurdt it iepenloftspul Rêdbâd yn de teatertún fan Broeksterwâld opfierd. Dat is basearre op Schoorstras roman Rêdbâd - kronyk fan in kening. Fan datselde boek ferskynt yn ’e maitiid fan 2019 in Nederlânske oersetting en in werprintinge fan de Fryske edysje.

IT PARFUM: SÜSKIND YN IT FRYSK De bekende Dútske klassiker ‘Das Parfum’ fan Patrick Süskind is oerset yn it Frysk. By útjouwerij Regaad ferskynt dizze roman yn in oersetting fan Anne Tjerk Popkema, dy’t earder al de Obe Postmapriis wûn foar syn Fryske ferzje fan De Hobbit.

It Parfum ferskynde yn 1985 en waard wrâldwiid in bestseller.

De Fryske oersetting ferskynt 25 maaie.

WURK: NIJE ROMAN FAN ELSKE SCHOTANUS By de Afûk is de nijste roman fan Elske Schotanus ferskynd: ‘Wurk’. In roman oer in ûnderwerp dat net drekt foar de hân leit: wurkleas reitsje op âldere leeftyd, net wer oan ’e bak reitsje.

Haadpersoan Jasper Kooi rekket troch in arbeidskonflikt út it wurk. Hy hie in poerbêst betelle baan, wie in snelle jonge op leeftyd, dy’t pronket mei folle jongere froulju. De wichtichste dêrfan, Marianne, rekket er mei syn baan kwyt. Har leafde rûn blykber frijwat lykop mei syn ynkommen.

Jasper rêdt him earst finansjeel wol en rjochtet him op tekenjen en skilderjen. Dêr hie er altyd talint foar, mar lykas dat destiids gong: hy moast in fak leare dêr’t er wat mei fertsjinje koe en keunst wie foar útfretters. No, wylst er yn ’e marzje fan it bestean bedarret, besiket er dochs as keunstner noch wurdearring te krijen.

Elske Schotanus hat in sobere styl fan skriuwen, se brûkt gjin grutte wurden, gjin oerstallich retoarysk geweld om har ferhaal literêre wearde te jaan.

Just net. Dochs makket se pearels fan sinnen en hat se in grut talint foar it observearjen fan minsken en sitewaasjes, dat it liket as binne jo part fan it ferhaal.

‘Wurk’ is tige de muoite fan it lêzen wurdich. Mei har foarige boek, ‘In kop as in almanak’, helle se de shortlist fan ’e Gysbert Japicxpriis. Soe ‘Wurk’ noch in stap fierder komme?

FERDINAND DE JONG SCHRIJFT IJSHOCKEYROMAN Deze winter verscheen bij uitgeverij Bornmeer in Gorredijk een uniek staaltje romanschrijven van de hand van Ferdinand de Jong. Zijn nieuwste boek, ‘De tredde perioade’ verscheen direct in twee talen, namelijk in het Fries en in het Nederlands: ‘De derde periode’.

Niet alleen komt het niet vaak voor dat een Friestalige roman al voor het verschijnen vertaald wordt, het is ook de eerste Friese roman met ijshockey als onderwerp.

De Jong, zelf een fervent liefhebber van de sport en als verslaggever verbonden aan de Unis Flyers van Heerenveen, reisde voor deze roman af naar Norilsk en Dudinka in Siberië, waar aan de rivier Jenisej de meest noordelijke ijshal ter wereld staat. Het is in die onherbergzame streek waar ‘De tredde perioade’ zich afspeelt. Een avontuurlijke roman die gaat over het maken van keuzes en ergens ‘helemaal voor gaan’. Het motto: ‘You miss 100% of the shots you don’t take’, met andere woorden: wie niet waagt,die niet wint.

De Tredde Perioade/De Derde Periode, Ferdinand de Jong Uitgeverij: Bornmeer €19,50 www.bornmeer.nl

IM >

DE TREDDE PERIOADE

> Ferdinand de Jong > PRIIS MAART / APRIL

19,50

Wurk, Elske Schotanus Utjouwerij: Afûk €17,50

FM18 - 1

29

Taal ûnder mem har rokken MeM: romte foar de lytse talen fan Europa

Yn de Prinsetún yn Ljouwert is in bysûnder (memme)talepaviljoen yn de foarm fan twa frouljusfigueren ferriisd: MeM. MeM is de ‘húskeamer’ fan Lân fan taal, dêr’t oant en mei oktober lytse talen út Europa, streektalen en -dialekten út Nederlân en minderheidstalen út Ljouwert sintraal steane, alle wiken in oare taal. Tritich wiken lang is elkenien wolkom om by MeM te genietsjen fan poëzij, muzyk, presintaasjes en lêzingen, fersoarge troch alle dielnimmende (taal)mienskippen. Of kom gewoan

by MeM del foar in bakje, in slokje of in hapke en lit dy ferrasse troch taal yn allerhanne ferskiningsfoarmen.

Under de rokken fan MeM komst yn de húskeamer fan talen. Dêr komst yn ’e kunde mei in ferskaat oan taalmienskippen út Europa, Nederlân en Ljouwert. Op fêste mominten yn ’e wike binne der optredens en oare aktiviteiten. Op oare mominten joust

IEPENINGSTIDEN MeM is iepen oant 28 oktober ‘18.

Iepeningstiden april, maaie, juny en oktober 2018* moandei-tiisdei: 12.00-18.00 oere, woansdei: 12.00-21.00 oere, ­tongersdei: 12.00-23.00 oere, freed: 12.00-18.00 oere, sneon: 9.00-18.00 oere, snein: 10.00-18.00 oere Iepeningstiden july, augustus, septimber 2018* Moandei o/m woansdei: 10.00-19.00 oere, tongersdei, freed: 10.00-23.00 oere, sneon en snein: 9.00-18.00 oere *de iepeningstiden kinne ôfhinklik fan (ekstra) programmearring rommer wêze Tagong fergees!

30

dy noflik del by MeM mei wat te drinken en te iten. Alles by MeM hat te krijen mei taal. Silst der ek ûnderfine dat taal mear is as allinne it sprutsen wurd.

Sjoch op www.afuk.frl of www. lanfantaal.frl yn ’e aginda hokker taal yn hokker wike sintraal stiet.

SAMLINGEN It dak (of eins de rok) fan MeM wurdt it hiele jier troch beklaaid mei moaiste wurden en leafdeswurden fan besikers en dielnimmende taalmienskippen. De wurden wurde op in dakpanne yn de foarm fan in ‘post-it’ (gieltsje) skreaun en op it dak oanbrocht. Mei it opskriuwen fan harren moaiste of leafste wurd dogge besikers op boartlike wize ôfstân fan harren eigen taal om har dêrnei by MeM iepen te stellen foar oare talen en kultueren. Ek wurde by MeM samlingen oanlein fan wurden fan lulkens en frustraasje.

It Talepaviljoen is ûnderdiel fan de

Taletún: park Prinsetún, Ljouwert. De Taletún is yn de wykeinen en yn de skoalfakânsjes frij tagonklik. Under skoaltiid binne der programma’s foar bern fan de basisskoalle (sykje op ‘Taletún’ op www.kultuerfilter.nl).

WAT EN WANNEAR Taalkafee - alle woansdeis: 19.00-21.00 oere Programmearring taal fan de wike alle tongersdeis: 19.30-plm. 22.00 oere, alle sneinen: 15.00-plm. 17.30 oere Radio-útstjoering Omrop Fryslân Op&Ut – alle sneons: 9.00-12.00 oere Der op út mei heit&mem: 31 maart, 28 april, 5 en 26 maaie, 30 juny, 21 en 28 july, 4, 11, 18 en 25 aug., 1 en 29 sept., 20 en 27 okt.: 13.00-17.00 oere Tagong fergees!

AGENDA Zondag 22 april: voorleeshalfuurtje, Bibliotheek Drachten Hoe kies je een goed voorleesboek? En hoe lees je je kind voor als je zelf niet goed kunt lezen? Doe inspiratie op tijdens de gratis voorleeshalfuurtjes voor peuters en kleuters met hun ouders of grootouders in de Bibliotheek. Van 14:3015:00.

Dinsdag 24 april: lezing Henk Manschot, Bibliotheek Drachten Blijf de aarde trouw. De ergste ziekte van de moderne mens is zijn vervreemding van de natuur om hem heen en van de aarde. In de maand van de filosofie houdt Henk Manschot een pleidooi voor de ecologische levenskunst. Om 19:30, toegang leden €9, niet leden €10.

Donderdag 26 april: Boekverkoop, Bibliotheek Sneek Afgeschreven boeken en tijdschriften voor een zacht prijsje.

Van 10:00-20:00.

Woensdag 23 mei: lezing René ten Bos. Martinikerk Sneek De Denker des Vaderlands over mens en natuur. Om 20:15 uur, toegang €10, donateurs €6.

Dinsdag 19 juni, Frysk-Literêre jûn, Bibliotheek Drachten Fraachpetear en foardracht fan nominearren en priiswinner fan de Rink van der Veldepriis 2018. organisearre troch it komitee fan de Rink van der Velde-priis. Fan 19:30-21:30, tagong fergees.

MONOGRAFY OER DE LJIP Auteur en natoerman Sake Pieter Roodbergen fan Akkrum kenne wy fan syn fêste natoerbydrage yn dit blêd. Al fan jongsôf is er yn ’e ban fan ’e ljip.

Der wienen foar Roodbergen dan ek oanliedingen genôch om te kommen mei in monografy oer dizze unike greidefûgel. ‘De Ljip’ is ein maart ferskynd by útjouwerij Wijdemeer. Ynkoarten komt ek de Nederlânske ferzje, De Kievit, út by útjouwerij Atlas-Contact, dy’t ek de opdracht joech ta it skriuwen fan it boek.

De ljip mei in ikoan neamd wurde fan ús lânskip en hat in wichtige rol spile yn ús nasjonale histoarje fan natoerbeskerming. Gjin inkelde oare fûgel hat sa’n sintrale rol spile hat yn in model fan greidefûgelbeskerming. In unike dûbelrol: oan de iene kant yn de rol fan slachtoffer, fan eksploitearre soart, fan wa’t de aaien socht en fandele waarden, mar oan de oare kant as de ûntfanger fan de beskerming. De Ljip, of presizer noch: it ljipaai, wie de spil yn dat gehiel.

Om’t Roodbergen sterk belutsen wie by sawol de belibbing yn it fjild as by de organisaasje en útfiering fan de beskerming is ‘De Ljip’ in ryk en boeiend gehiel wurden.

De Ljip, Sake P. Roodbergen Foarmjouwing: Peter Boersma Utjouwerij Wijdemeer €19,95

DE KOMA-KORREKTOR, ­DEBÚTROMAN FAN BAUKJE ZIJLSTRA Krekt op it stuit dat Betty Vonk, korrektor by in krante, dwaande is in boek te skriuwen oer it Indië-ferline fan har heit Siemen Vonk, rekket er yn koma. Siemen hat him yn 1945 oanmelden as oarlochsfrijwilliger foar Indië, mar hat dêr by in aksje in befel wegere. Wylst Siemen - fertize yn hallusinaasjes - yn it sikehûs leit, giet Betty op ûndersyk út nei it wêrom fan dy wegering.

Baukje Zijlstra (1967) is redakteur en skriuwer, en hat ferhalen publisearre yn ûnder oaren Ensafh, Friesch Dagblad en Revisor.

Se hat ferskate prizen wûn foar har ferhalen, wêrûnder trije kear in Rely Jorritsmapriis. De Koma-Korrektor is har debútroman.

De Koma-Korrektor, Baukje Zijlstra Utjouwerij: Afûk Ferkeappriis: € 17,50

FM18 - 1

31

NU IEDERE DAG

FRYSK FM: RADIO UIT HET HART VAN FRYSLÂN

De presentator: Wiebe Krist

Frysk FM is een regionale commerciële radiozender, opgericht op 16 februari 2017. De muziek is voor meer dan 50% afkomstig uit Friesland. Er is ook veel aandacht voor nieuwe muziek van Friese muzikanten en tekstschrijvers. De zender voorziet daarmee in een behoefte.

Verslaggever Klaas Jansma in actie.

32

Taeke Woude, ook bekend van openluchtfeesten.

Directeur Nico Silvius: ‘We merkten bij Waterstad FM dat er veel vraag was naar Friese muziek en besloten een Fries station in het leven te roepen.’

Frysk FM zendt uit vanuit Leeuwarden op 101.8 FM en vanuit Heerenveen op 97.3 FM. Daarnaast is Frysk FM te horen via DAB+ kanaal 9D in heel Fryslân en de kop van Noord Holland, en via de eigen livestream op www.frysk. fm

ENTHOUSIASME BIJ ARTIESTEN Bekende Friese artiesten juichen de komst van Frysk FM toe. Zangeres van het eerste uur Anneke Douma over het radiostation: ‘Moai dat Frysk FM der is. Sa krijt de Fryske artyst folle mear oandacht! Se dogge it fantastysk by Frysk FM en dat sûnder subsydzje!’

Zij liet weten wel de presentatie te missen. Het live gevoel van radio maken met een informatief en gezellig praatje tussendoor. Maar daar komt binnenkort verandering in en dan zullen ook artiesten worden uitgenodigd in de studio. Anneke is dolblij met de nieuwe initiatieven en zou graag één van de eersten zijn die wordt uitgenodigd om een bakje te doen. Zij vertelde ook erg ingenomen te zijn met het idee om het vooral eens ergens anders over te hebben dan alleen de muziek: ‘Wy

dogge en belibje folle mear, der hat men gjin idee fan.’

Piter Wilkens vervolgt: ‘Hjir, yn ús provinsje mear artysten út eigen regio en mear Frysktalige muzyk op de radio? Dat is fansels fantastysk. Frysk FM docht it!’

Griet Wiersma over het behoud van Friese muziek: ‘Us Fryske lietsjes gean echt nea ferlern. Dêrom binne wy tige bliid mei Frysk FM. Fryske ferskes foar jong en âld en foar de Fryske taal is it in behâld.’

Ook Marjan Giesing toont zich enthousiast over het feit dat haar muziek bij Frysk FM volop gedraaid wordt.

NU IEDERE WERKDAG Na een jaar heeft Frysk FM besloten dagelijks live te gaan uitzenden. Vanaf april 2018, iedere werkdag van 09.0012.00 uur met presentatie van Wiebe Krist. Die verdiende zijn strepen bij Oskar RTV in Joure en de radio stations NationaalFM en HollandFM. Hij heeft jarenlange ervaring op de radio en komt met verrassende items en een muziekmix van Fries repertoire afgewisseld met Engelstalige classics, die prima past bij de doelgroep.

Precies een jaar geleden was hij elders al bezig met initiatieven rondom het Friese lied en die worden nu ge-

bruikt om Frysk FM te voorzien van nieuwe input. Elke woensdagmorgen zal een Friese artiest wordt uitgenodigd in het programma, dat Frysk FM Muzyk Matinee gaat heten. Interactief is het spel Hints5 dat dagelijks wordt gespeeld. De luisteraar krijgt vijf feiten er zal daarmee het antwoord moeten vinden. Dat kan bijvoorbeeld een beeld, een gebruiksvoorwerp, een persoon of een gebouw in de provincie zijn.

Naast de dagprijs, een CD of DVD pakket, komt men op een halfjaarlijst waarmee een ballonvaart te winnen is van BallonvarenFriesland.NL Een actueel bericht uit de media of afkomstig van luisteraars krijgt de naam Regioflits mee. Wekelijks wordt een onderwerp uit het blad Fryslân Markant uitgelicht en behandeld in de vrijdaguitzending.

Op de site www.Frysk.FM staat nieuws en entertainment, de FM frequenties, hoe je de App kunt downloaden die je nodig bent voor verzoekjes en het spel, een contactformulier, CD acties en arrangementen maar ook de speellijst per dag en per uur vermeld.

Dat is handig wanneer je een nummer hebt gehoord en dolgraag wilt weten wie de bijbehorende artiest of titel was.

LIVE SKÛTSJESILEN Het radiostation haalde vorig jaar de pers toen het bekend maakte dat het Skûtsjesilen door icoon Klaas Jansma live zou worden verslagen.

Jansma (69) was bijna veertig jaar de vaste radioverslaggever van het skûtsjesilen, maar stopte daar in 2012 mee. Ook schreef hij een groot aantal boeken over culturele en historische onderwerpen, maar vooral ook over skûtsjes.

Samen met Age Veldboom, oprichter van het Skûtsje museum Earnewâld, als co-commentator keerde Jansma vorige zomer terug op het wedstrijdwater in de eerste live uitzendingen van Frysk FM. Vanaf het kraan- en overslag schip ‘Sanne Marije’ van VOF Van Santen uit Kootstertille deed hij dagelijks live-verslag van de SKS en de IFKS. De (lounge)skûtsjes die langszij kwamen met zakenrelaties en sponsoren die een dag ‘Skûtsjesilen met Klaas Jansma’ mochten beleven, vonden het fantastisch om hem weer aan het werk

MERCHANDISE EN ENTERTAINMENT Naast radio uitzenden is er ook een afdeling merchandise. Zo heeft Frysk FM twee CD’s uitgebracht onder de titel ’De Hits van Frysk FM diel 1 en 2’ met onder meer Anneke Douma, Piter Wilkens, ­Agnes Sambrink, Gaatze Bosma, Herman & Jilt, Selma Mae, Nine Lives, Marcel Smit, Gryt Wiersma, Folkert-Hans Tolsma, Gurbe Douwstra, De Hûnekop, Twarres, Ernst Langhout, De Kast, Frerik De Swetser, Marjan Giesing, Johannes Rypma, The Bounty Hunters, Gerard & Grace, Sytse Haima, Tet Rozendal, Country Wytske, Jan Nota, Onno, Die Twa, De Hangouts en Grytz & Grize. De Hits Fan Frysk FM zijn, net als de Frysk FM wintermuts, te bestellen op: http://www.frysk.fm/winkel/.

Op entertainmentgebied is de Fryske Jûn te boeken. Een avondvullende show met 3 Friese artiesten naar keuze. Zij treden elk ­minimaal 1 x 30 minuten op.

U kunt op basis van beschikbaarheid namen kiezen uit deze lijst: Marjan Giesing, Anneke Douma, Gryt Wiersma, Country Wietske, Duo Doublon, Piter Wilkens, Sipke de Boer, Sytse Haima, Marcel Smit, Gaatze Bosma, Frerik de Swetser, Jelle B, Marius de Boer, ­Gurbe Douwstra, Double Party en Johannes Rypma.

Hierbij inbegrepen is licht, decor en geluid tot max 300 personen of meer voor meer. Een week lang gratis radio reclame op Frysk FM waarin de show wordt aangekondigd en give aways tijdens de show.

Agnes Sambrink presenteert de show en laat ook haar eigen ­zangtalent horen. In overleg met BME Bookings, Witmarsum (0517- 39 82 00), zijn dus verschillende samenstellingen te maken.

De ene artiest is nou eenmaal populairder in een bepaalde regio, dan de ander. te zien en te horen.

DJ Taeke Wouda had de regie en technische leiding en hij keek terug op een ware belevenis: ‘Het zit er helaas al weer op, maar het waren drie geweldige weken! Live-radio maken op locatie bij het skûtsjesilen, in samenwerking met Radio Klaas was beslist voor herhaling vatbaar!’

RADIO ÚT IT HERT FAN FRYSLÂN Dan zijn er natuurlijk toekomstplannen voor de programmering zoals het ­wederom verslag doen van het skûtsjesilen, maar er zijn ook gesprekken gaande met artiesten die een eigen muziekprogramma willen maken.

Klaas Jansma heeft laten weten beschikbaar te zijn voor presentatie vanaf bijvoorbeeld tentoonstellingen,

beurzen, sportevenementen, markten, autoshows of andere bijeenkomsten. De eerste locatie-uitzending is op zaterdag 14 april vanuit Langweer waar het vaarseizoen geopend wordt en tijdens ‘Skûtsjesilen Langwar’ de IFKS-schippers voor het eerst in het nieuwe seizoen de strijd weer met elkaar aanbinden. Voor meer informatie zoals speciale uitzendingen op locatie en de diverse advertentiemogelijkheden kijk op Frysk.fm of bel met 0515 43 23 60

FM18 - 1

33

WINKELEN IN GROU DOE JE BIJ

Halbertsmaplein 13

• 9001 AH Grou

WINKELEN IN GROU DOE JE BIJ

FELICITEERT HET THEEHUIS! VEEL SUCCES. Waachshaven 4

• 9001 AC Grou

autoschadegrou.nl

Feliciteert Het Theehuis.

Veel succes gewenst! www.melkerson.nl

kooikerlogistiek.nl

Combi Noord B.V. De Seize 1, 9001 XT Grou T 0566 620 909 E info@combinoord.nl WWW.COMBINOORD.NL JOHAN O

FFENGA

Raadhuisstraat 11, 9001 AG Grou

Leeuwarden Willemskade 12, 8911 BB Leeuwarden Grou Stationsweg 90, 9001 EJ Grou t 058 212 00 22 | e info@notarisslagman.nl i www.notarisslagman.nl

0566 62 42 04

Halber tsma 9001 AH ’s Plein 12 Grou offeng aher enkapp er.nl

Fietsplezier!

WWW.JOOPZANDBERG.NL

Oedsmawei 14 | 9001 ZJ Grou 0566-624123 info@joopzandberg.nl

Jister 11 9001 XX Grou E-mail: info@indu-con.com Tel.: +31 (0)566 - 62 99 00 www.indu-con.com

34

Vorm Martini feliciteert Het Theehuis met de (her)opening van hun Paviljoen!

achteraanzicht bar

‘ZE MOETEN ZICH WELKOM VOELEN’ “Het Theehuis krijgt een moderne uitstraling. Bakker is de NIEUW THEEHUIS ALS SIERAAD VANVakkeuken GROU trotse leverancier van de keukenapparatuur, Het nieuwe Theehuis aan de met bevindingen die somskoeltechniek, tegenstrijafzuigapparatuur en Pikmar bij Grou is prachtig ge- dig aan elkaar zijn. spoelkeuken Nu is dat leed goeddeels geleden, van worden. Veel glas aan het waHet Theehuis.” al heb je een gat in de begroting naHet Theehuis, Grou ter, echt riet op het dak, ruime tuurlijk niet binnen een jaar gevuld. terrassen. Binnen kunnen on- Acro Bouw uit Leeuwarden heeft een tijdelijke nieuw pand keuken naar een compleet nieuwe der en boven samen 240 man mooi en zeer toegankelijk Van inrichting in ‘Het Theehuis’ in Grou Boven is werken we aan prachtige projecten in de horeca, Bij Bakker Vakkeuken zitten. Buiten bij redelijk weer op de oude locatie gebouwd. onderwijs, zorginstellingen en de maritieme sector. Dankzij jarenlange genoeg plaats voor mooiehetfeesten en ‘SMÛK’ van onze vakmensen staan we garant voor de kwaliteit van onze nog ietsje meer: samen meer partijen – waarvan Timo ervaring Timo enuitsluitend Marieke hebben gekozen voor al eenen producten. flink We diensten werken met eigen gekwalificeerde monteurs en zijn trots op ons werk! dan 500. een ‘smûke’, warme inrichting. ‘Iederaantal heeft ingeboekt. Daar en bemoet zich hier voelen’, neden heb je uitzicht over het PM-­ Vorig jaar is Het Theehuis in Groueen volledig verwoest door een brand. Om sluiting tewelkom voorkomen hebben­ verschillende partijen geholpen om een tijdelijk paviljoen neer te zetten. Bakker Vakkeuken heeft destijds ‘In de brand, uit de brand’ gaat in ie- kanaal, de Pikmar en de Burd – mooier zegt Marieke. Dat is nogal een opeen tijdelijke keuken geplaatst. Vol enthousiasme slaan we de handen nu ineen om ook in het nieuwe der geval niet op voor het exploitan- kan haast nauwelijks. NetTheehuis want de doelgroep is zeer als een vroeger prachtige keuken tedracht, plaatsen die past bij de uitstraling en wensen.

Samen maken we er een groot succes van. Van advies en ontwerp tot plaatsing en onderhoud. tenpaar Timo Slump (46) en Marieke kunnen boten en schepen gewoon breed. Die varieert van Duitse toerisBenieuwd wat we voor ú kunnen betekenen?

0518 - 46 30 00. en luxe jacht, tot Warmerdam (47), en pandeigenaar weer aan de steigers worden ­ ten, metBelMercedes gelegd, Osinga Beheer B.V. De vlammenzee want het ‘noodpaviljoen’ is opgeruimd. Grousters die hier een slokje of biertje ambacht die het oude Theehuis op zondag 26 wat daartusGrou wordt aan de waterkant trou- willen drinken – en alles maakt het verschil www.bakkervakkeuken.nl februari 2017 in de as legde, heeft alle wens toch al veel boeiender, zijn welwant aan sen zit. Zelfs klompendragers partijen handen vol geld gekost. En de Hellingshaven verrijst een nieuwe kom, als ze het houten schoeisel maar heel veel hoofdbrekens. Want je wilt wijk. Een rij populieren is er afgelopen even bij de deur uitdoen. niet weten, zegt Timo, hoeveel bu- winter voor gekapt. De woonschepen, Dat heeft uiteraard invloed op de reaucratie er los komt als verzekeraars waaronder de watervilla van de familie menukaart en de prijzen. Verwacht tonnen moeten uitkeren. Dan komt Couperus, verhuist naar de overkant hier kwaliteit, zonder dat de keuken het ene rapport na het andere op tafel, van het water. wordt opgejaagd naar modieuze culinaria. ‘De prijs voor een biertje of frisje gaat misschien wel wat omhoog, maar beperkt,’ zegt Marieke. Toch is het haar ambitie dat op deze plek het mooiste terras van Fryslân zal verrijzen, met dat unieke uitzicht. Dat is ook echt haar ding, de ‘zachte’, creatieve 0566 62 15 41 en menselijke kant van het horecabewww.snoekgroep.nl drijf. Timo is meer voor de leveranciers info@snoekgroep.nl en de ingrediënten.

Om echt de huiskamer te worden van de Grouster dorpsgemeenschap, is er ergens in juni een open dag. Dan kan iedereen langskomen voor een gratis hassebassie.

Het nieuwe restaurantbedrijf is dan al dik twee maanden open, want volgens de planning starten de activiteiten met een feest voor Bouwe de Groot van de Pikmeerkruisers op 15 april.

Bakker Vakkeuken Bûtenpôle 1 Berlikum

HetPandGrou Hoofdstraat 23

Grou A statement on the water!

www.hetpandgrou.nl FM18 - 1

35

“Alle kalkoanslach ferdwynt!”

“Dat is in hiel moaie útfining,” antwurdet Pier Hoekstra (70) op de fraach wat er fan de Aquacell fynt. Hy en syn frou Geertje (67) ha it apparaat no goed in jier. “Alle kalkoanslach ferdwynt út de masines. En as ik út de dûs kom, fielt it krekt as is myn hûd balseme.

Neat as lof.”

Lês fierder op

Pier en Geertje Hoekstra fan ‘e Lemmer

“It wetter yn ’e Lemmer is frij

Dûsje is no gewéldich

Mar my giet it mear om it gefoel

hurd.” Doe’t syn frou yn petear

Sjippe en skjinmakmiddels

fan sêft wetter: dûsje is gewéldich.”

mei in kennis fernaam fan de

wurkje folle better yn sêft wetter.

Dêr hie ik de ynvestearring fan goed

Aquacell, rekke it baltsje oan

Dat sjochtst al oan de test mei

2000 euro graach foar oer.”

it roljen. Se begûnen deroer te

hurd en sêft wetter en in dripke

lêzen en waarden sa entûsjast

ôfwaskmiddel. Nei it skodzjen

Minsken wurde entûsjast

dat se net iens mear nei oare

slacht it skom op it hurde wetter

Yn syn frije tiid helpt Pier yn it

apparaten omsjoen ha.

dea en op it sêfte wetter net. Mear

âldereinhûs mei it ompartsjen fan

waskmiddel by it hurde wetter

mielen, en ek op de fuotbalklup is

dwaan makket it sels troebel, wylst

er aktyf. En ien dei de wike passe

sêft wetter helder bliuwt. “Wy brûke

se op de bern fan syn jongste

yn de ôfwaskmasine gjin sâlt mear

soan. “As ik minsken fertel oer de

en gjin glânsmiddel, en kinst ek

Aquacell, wurde se entûsjast. Ik kin

ûnderfinings lêze jo op

minder skjinmakmiddel brûke. Op

ek wier neat negatyfs betinke. Twa

aquacell.nl/ervaringen

jierbasis skeelt soks, hoewol’t it

famyljeleden en in âld-kollega dêr’t

wat lestich út te rekkenjen is.

ik mei biljert, ha der no ek ien.”

It ferhaal fan Pier en Geertje Hoekstra én oare

Foardiel #8

De dûs bliuwt kalkfrij Besjoch alle foardielen op

Gjin kalkoanslach mear en héárlik foar de hûd

36

088 98 99 100

OPEN DAG BIJ SPECSAVERS KIJKJE IN DE KEUKEN BIJ SPECSAVERS HEERENVEEN

Wie nu voor het beroep op- Aan bod komen de anatomie van het ticien kiest, is bijna zeker van oog, wiskunde, theoretische optica en een baan. Daarnaast is het één mode. Verder zijn er ervaren opticiens aanwezig die enthousiast zullen vervan de meest gevarieerde be- tellen over hun werk. roepen. Dat komt doordat je dagelijks schakelt tussen een MBO-NIVEAU 4 vakkundige oogmeting, sty- Het optiekvak heeft een zekere status. Vaak wordt gedacht dat het een lingadvies, de nieuwste tech- HBO-studie is en daardoor wellicht nieken, zorg en commercie. ook dat het te hoog gegrepen is. Dat

het een MBO-niveau 4 opleiding is die je in twee tot vier jaar kunt afronden, is vrij onbekend. Net als de vele mogelijkheden om verder te studeren: voor contactlensspecialist, optometrist, orthoptist of technisch oogheelkundig assistent. Maar denk ook aan functies als accountmanager en inkoper.

Benieuwd hoe dat werkt? Specsavers Heerenveen en Specsavers Dokkum openenen speciaal daarvoor op v ­ rijdag 20 april hun deuren voor iedereen die interesse heeft om te zien wat het werken in de dagelijkse praktijk van een optiekzaak allemaal inhoudt. Kom dus gezellig langs!

WEEK VAN DE OPTICIEN ‘Met een optiekdiploma op zak kun je tegenwoordig gegarandeerd aan de slag,’ zegt René Gatsonides, mede-eigenaar van Specsavers Heereveen.

Van 16 tot en met 21 april vindt in heel Nederland de Week van de Opticien plaats. Gedurende die week kun je bij verschillende optiekzaken in Nederland een kijkje nemen, waaronder op vrijdag 20 april bij Specsavers Heereveen. Daarnaast zijn belangstellenden die met hun beroepskeuze bezig zijn van harte welkom bij het Deltion in Zwolle om een proefles te volgen, en zo een indruk te krijgen van het vak.

50% korting op alle glazen

Geldt ook voor varifocaal en glasopties PROFITEER T/M 13 MEI 2018 Specsavers Sneek Oosterdijk 79, 8601 BS 0515 460 808

Specsavers Drachten Noorderbuurt 33, 9203 AL 0512 549 798

Specsavers Dokkum Specsavers Heerenveen Grote Breedstraat 40, 9101 KJ Dracht 83, 8442 BM 0519 749 020 0513 620 666

FM18 - 1

37

Skûtsjesilen Radio Klaas Augustus 2018 Normaal dag programma* Aan boord 11:00 Welkom, koffie 11:30 Varen en netwerken 11:30 - 12:30 Lunch met soep en drinken 12:30 - 13:15 Gezelligheid 13:15 - 14:00 Wedstrijd 14:00 -16:30 Terugkeer, afronding 16:30 - 17:30 *NB: vanwege de weersomstandigheden kan een wedstrijd worden uitgesteld of afgelast. Het programma wordt dan aangepast. Onder extreme omstandigheden kan de vaart worden afgelast. Dit wordt de avond voorafgaand voor 21:30 uur besloten en vanaf dat moment per app en bericht en de facebookservice van RadioKlaas, alsmede op skûtsje.nl, bekendgemaakt.

Prijs inclusief skûtsjekrant, vermelding op internet, programmaboekje, goodiebag, koffie, thee, drankjes, lunch, hapjes en natuurlijk live commentaar van Klaas Jansma: € 125,- per persoon.

SKS

Zaterdag 4 Grou Maandag 6 De Veenhoop Dinsdag 7 Earnewâld

Woensdag 8 Terherne Donderdag 9 Langweer Vrijdag 10 Elahuizen Zaterdag 11 Stavoren Maandag 13 Woudsend Dinsdag 14 Reserve/Rustdag Woensdag 15 Lemmer Donderdag 16 Lemmer Vrijdag 17 Sneek

IFKS

Zaterdag 18 Hindeloopen Maandag 20 Stavoren Dinsdag 21 Heeg Woensdag 22 Sloten Donderdag 23 Echtenerbrug Vrijdag 24 Lemmer Zaterdag 25 Lemmer

38

SFEERIMPRESSIE 2017

PHOTO FRIA’18 BIJ LF2018 VEELZIJDIG EN VERRASSEND

Ontwerp logo: Jan Kalma

Tekst: Helena Hoogendam

In het kader van ­Leeuwarden Fryslân 2018, Culturele ­Hoofstad van Europa, kortweg LF 2018, zijn er vele initiatieven ontplooid rond het thema mienskip. Die mienskip kan een dorp, stad of streek zijn maar ook een groep gelijkstemden. Bijvoorbeeld de in 1985 opgerichte FRIA beroepsver­ eniging voor beeldend kunstenaars in Noord-Nederland, ooit begonnen als FRIA, Bond van Beeldend Kunstenaars in Friesland.

De 46 aangesloten kunstenaars exposeren hun werken in uiteenlopende disciplines, op eigen titel maar ook in gezamenlijke FRIA-exposities in wisselende samenstelling. Ze presenteren hun werk ook op kunstmanifestaties. Recent nog bij de opening van LF2018 op de goedbezochte kunstmarkt ART Leeuwarden in het Zaailand en in 2018 in musea en andere expositieruimtes op vier van de Waddeneilanden (FRIA.nl).

PHOTO FRIA’18 Maarsingh & Van Steijn laat regelmatig kunstenaars werk exposeren in hun twee prachtige bedrijfspanden in Leeuwarden. Tot en met 27 mei is daar op diverse verdiepingen PHOTO FRIA’18 te bewonderen.

Hierin toont FRIA op initiatief van Saskia Wagenvoort in het kader van LF2018 foto’s van de acht deels multidisciplinaire FRIA-kunstenaars, die ieder op andere wijze met fotografie werken en voor het eerst als fotografen samen hun vrije werk exposeren. In verschillende technieken, afdrukwijzen, stijlen en onderwerpen reflecteert ieder zijn eigen visie. Deze grote variatie maakt de expositie extra aantrekkelijk.

DIVERSITEIT De van geboorte Friese Maarten Schuchard, die in Azië en Afrika opgroeide, vangt oosterse mystiek in bijna ongrijpbare, gecreëerde beelden. Anja Zwanenburg maakt spirituele foto-objecten en levendige natuurfoto’s als momenten van bezinning. Saskia Wagenvoort past haar eigen mixed & stitched photography techniek toe waarbij zij in de afdruk details stikt in het geënsceneerde portret, dat vaak verwijst naar een stijlperiode. Daarop legt ze vaak organisch materiaal

als bloemen of sieraden en fotografeert het geheel opnieuw. Marion Kraus verbindt heden en verleden in haar stillevens uit de zeventiende eeuw, afgedrukt op modern materiaal. Bij Jan Kalma verwijzen dieren en voorwerpen naar de mens. Hij zet de werkelijkheid met humor naar zijn hand. Han Reeder speelt esthetisch met licht, bloemen, patronen en schijnbare herhalingen, waardoor in water, trays, of op een stenen ondergrond iets nieuws ontstaat.

Giem Kwee stelt onder andere collages samen van foto’s op doek van reptielhuiden tot bijna abstracte details, waaruit ieder een eigen verhaal kan distilleren. In het werk van Fryslân Markant-auteur en kunstenaar Gerhild van Rooij is licht het onderwerp en belangrijkste element in haar sfeerbeelden met uiterst subtiele nuances. De expositie doet recht aan de naam FRIA (bedacht door Meinte Walta), een oud Fries woord dat vrij betekent.

FRIA PHOTO’18 t/m 27 mei Maarsingh & Van Steijn Bollemansteeg 64, 8911DW ­Leeuwarden Werkdagen 10 - 17 uur Zondag 13, 20 mei 12 - 16 uur: rondleiding door fotografen

Light en Movement in PHOTO FRIA’18, ©Gerhild van Rooij

FM18 - 1

39