Animo 6 tso

Inhoud Hoe werk je met Animo 6 tso?

1 Huis - thuis 1 Waar ben ik thuis?

2 Hoe komt mijn droom(t)huis tot stand?

3 Geen thuis zonder huis?

2 Relatiesleutels 1 Wat is de waarde van vriendschap in het leven?

2 Wanneer is verliefdheid opbouwend?

3 Is liefde een (wederkerig) werkwoord?

Forumgesprek Beelden zijn gevaarlijk 3 Levensverhalen 1 Hoe kleuren diepte-ervaringen een levensverhaal?

2 Zit het leven vol toevalstreffers?

3 Hoe ontdekken mensen de zin van hun leven?

4 Vertrouwen 1 Waarom (niet) trouwen?

2 Wat als er meer kwade dan goede dagen zijn?

Forumgesprek Eenheid of verscheidenheid?

5 Geloven 1 Wat betekent geloven?

2 Hoe beĂŻnvloeden het geloof en de wereld elkaar?

3 Geloven in een onttoverde wereld?

6 Wegwijzers 1 Welke parels zoeken en ontdekken mensen?

2 Hoe kunnen diepte-ervaringen helpen om de weg te vinden?

3 Wat zijn mijn wegwijzers in het leven?

7 Geluk 1 Wat maakt mensen (on)gelukkig?

2 Waar en hoe vinden mensen bronnen voor een gelukkiger leven?

3 Hangt geluk ook samen met een levensbeschouwing?

Relatiesleutels 1

2

3

Wat is de waarde van vriendschap in het leven?

Wanneer is verliefdheid opbouwend?

Is liefde een (wederkerig) werkwoord?

Als je over liefde spreekt, spreek dan langzaam.  WILLIAM SHAKESPEARE

2

1

Wat is de waarde van vriendschap in het leven?

Hoe herken je vriendschap?

Cijfers liegen niet • De gemiddelde Facebookgebruiker heeft • Op Facebook is iedereen

vrienden.

vrienden van elkaar verwijderd.

• Het is aannemelijk dat de gemiddelde vriendschap zo’n

jaar duurt.

• Mensen denken vaak dat ze hun vriendschappen zelf in de hand hebben. Maar als je hen vraagt waarom vrienden uit hun netwerk verdwenen zijn, blijkt dat slechts in

procent van de gevallen een bewuste keuze te zijn.

• Mensen kunnen gemiddeld met maximum

personen een stabiele sociale relatie

onderhouden.

• Vriendschappen hebben een positief effect op je geluk en je gezondheid. Regelmatig contact met of meer vrienden zou goed zijn voor je geluksgevoel en gezondheid.

• Mensen met meer en betere sociale contacten zouden

procent minder kans

­hebben om vroegtijdig te overlijden.

• Het geluksgevoel stijgt met

procent als je een vriend hebt die minder dan

1,6 kilometer bij je vandaan woont.

goede vrienden. Als we ouder zijn dan 65 jaar, hebben we de meeste goede vrienden: gemiddeld .

• We hebben gemiddeld

www.sante.nl; www.happify.com (2015)

1

1 Wat zeggen cijfers over vriendschap? a

b

32

Vul de juiste cijfers in [D1] in.

Kies uit 241 – 12 – 7 – 13 – 7 – 25 – 150 – 10 – 3,5 – 50.

De titel van [D1] luidt: ‘Cijfers liegen niet’.

Kies een uitspraak uit het document. Ga je akkoord met deze uitspraak?

Geldt ze ook voor jou?

Enkele gedachten over vriendschap A Uitspraken Echte vrienden leer je pas kennen …

Vrienden vergeven is niet gemakkelijk, omdat …

Voor vriendschap is de tijd …

Vrienden zijn broodnodig, omdat …

B Citaten

‘ Wie in je ogen kan lezen, is je vriend.’

Herman Brusselmans

‘ Vriendschap is een verrassing.

Het is een geschenk dat net zo goed niet had kunnen gebeuren.’

Hans Bouma

‘ Het is niet zozeer in nood dat men zijn vrienden kent. Een echte vriend geniet ook van je succes.’

‘ Vriendschap is liefde op het eerste woord.’

Naar: Godfried Bomans

Harry Mulisch

‘ We herinneren ons de woorden van onze vijanden niet, maar wel het zwijgen van onze vrienden.’

Martin Luther King

2

2 Wat kan kenmerkend zijn voor vriendschap [D2]? a Vul een van de vier uitspraken aan met een inzicht dat volgens jou kenmerkend is voor vriendschap. Bespreek mondeling hoe de uitspraak in jouw leven van toepassing is. b Vul de andere uitspraken hierboven aan met inzichten van je klasgenoten. c Welk citaat bij B typeert volgens jou vriendschap het meest? Bespreek mondeling. d Schrijf bij B een eigen inzicht over vriendschap. e Pas de gekozen uitspraak en het citaat toe op jezelf. Kan je van jezelf zeggen dat je een goede vriend voor anderen bent? Waarom?

2 • Relatiesleutels

33

Wat is waarachtige vriendschap?

Echte vriendschap Mensen hebben verschillende relaties. Sommige zijn oppervlakkig en van voorbijgaande aard. Soms is dat ook zo voor vriendschap. Maar echte vriendschap is verrijkend voor jezelf en voor de ander. Het is dan ook de kunst om die naar waarde te schatten. Wat zijn de kenmerken? Duurzaamheid, belangeloosheid, tederheid, verbondenheid en vreugde. Zij openen de deur naar echte vriendschap.

duurzaamheid

belangeloosheid

tederheid

verbondenheid

vreugde

3

3 Verken de kenmerken van echte vriendschap. a Noteer bij elk kenmerk van vriendschap in de sleutels een omschrijving. b Noteer bij de tegengestelde pijl het tegendeel. c Schrijf in de nog lege sleutel een zesde kenmerk van echte vriendschap dat volgens jou nog ontbreekt. Omschrijf dit kenmerk en geef het tegendeel ervan.

34

Wat verdraagt vriendschap?

Count on Me (Bruno Mars)

Wie het oog raakt, laat tranen vloeien; wie het hart raakt, verdrijft de vriendschap.

Wie een steen naar vogels gooit, jaagt ze weg, wie een vriend bespot, maakt een einde aan de vriendschap. Als jij het zwaard tegen een vriend hebt getrokken, wanhoop dan niet, want er is nog een weg terug. Als jij tegen een vriend een grote mond hebt opgezet, maak je dan geen zorgen, want er is nog verzoening mogelijk.

Maar spot en hooghartigheid, het verraden van een geheim en slinkse streken: daarvoor gaan alle vrienden op de loop. Ik zal mij er niet voor schamen een vriend te beschermen en ik zal mij niet verbergen als hij komt.

If you ever find yourself stuck in the middle of the sea I’ll sail the world to find you If you ever find yourself lost in the dark and you can’t see I’ll be the light to guide you Find out what we’re made of When we are called to help our friends in need

Jezus Sirach 22,19-25

You can count on me like one, two, three I’ll be there And I know when I need it I can count on you like four, three, two And you’ll be there ’Cause that’s what friends are supposed to do oh yeah ooooh ooooh ooh yeah yeah

Niet zomaar een vriend: Cast Away

If you’re tossing and you’re turning and you just can’t fall asleep I’ll sing a song beside you

4

And if you ever forget how much you really mean to me Everyday I will remind you […]

You’ll always have my shoulder when you cry I’ll never let go, never say goodbye 5

6

4 Welke twee kenmerken van echte vriendschap (en het tegendeel) [D3] kan je linken aan de Bijbeltekst uit [D4]? Waarom?

5 Welke kenmerken van echte vriendschap herken je zowel in het filmfragment [D5] als in het lied [D6]? Duid ze met verschillende kleuren aan in het lied en noteer ze hieronder.

6 Heb je het zelf al meegemaakt dat je vriendschap met iemand verloren ging? Waarom?

2 • Relatiesleutels

35

Hoe kan vriendschap eenzaamheid verlichten?

De mens als sociaal wezen Iemand een vriend noemen doe je niet zomaar, laat staan ‘beste’ vriend. Het belang van vriendschap valt dan ook niet te onderschatten. Aristoteles, een Griekse filosoof (384-324 v.C.), wees al op het feit dat de mens van nature een sociaal wezen is. Elke mens heeft dus iemand nodig om goed te kunnen leven. Recente studies wijzen uit dat vriendschap

een positief effect heeft op geluk, gezondheid en welbevinden. Zo train je er ook sociale en relationele vaardigheden mee. Een mens die op zichzelf aangewezen is, heeft een minder groot draagvlak om bijvoorbeeld problemen de baas te kunnen of om geluk te delen. Vrienden zijn daarom op verschillende momenten van groot belang.

7

Wanneer/waarom noem ik iemand een vriend?

A

Na het zesde jaar maak ik een studiekeuze. Daarin spelen ook mijn vrienden een belangrijke rol. Zeker als het gaat over de keuze van de school en de stad waar ik verder ga studeren. Wellicht wordt het Gent, want mijn beste vriendin gaat er ook op kot.

Annelies, 18 jaar

B

Als ik later kinderen heb, vind ik dat de meter of peter van mijn kind evengoed een goede vriend kan zijn. Ik heb een betere band met mijn vrienden dan met mijn broer en zus.

Lowie, 20 jaar

D

Wellicht zal ik later mijn bezittingen na mijn dood schenken aan mijn goede vriend Dries. We zijn al tientallen jaren twee handen op één buik, en mijn ex-echtgenote en twee zonen zie of hoor ik nauwelijks nog.

Arthur, 56 jaar

C

Wat ik van mijn leerkrachten vraag, is eigenlijk een vorm van vriendschap. Die leerkrachten geven zelf graag les en hebben het trouwens heel wat gemakkelijker voor de klas.

Jasper, 17 jaar

E

Als je veel vrienden op Facebook hebt, is dat net een bewijs dat je eigenlijk weinig echte vrienden hebt, vind ik.

Kiki, 24 jaar

G

F

Als ik vandaag kijk naar wie in mijn leven het belangrijkst is, dan zou ik mijn beste vriendin Laure op de eerste plaats zetten. Zij begrijpt me als geen ander. Met mijn ouders heb ik een eenzijdige relatie. Ze denken nog steeds dat ik hun kleine meisje ben.

Ahmed, 16 jaar

Raïssa, 19 jaar

Vrienden hebben op school is voor mij de belangrijkste motivatie om graag naar school te gaan. Als ik weet dat ik mijn vrienden zal terugzien na bijvoorbeeld een vakantie, zie ik er al minder tegenop.

8

7 Kies twee uitspraken uit [D8]. Ga je akkoord of niet? Zou jij hetzelfde doen of denk je hetzelfde?

Motiveer je antwoord.

36

Alle Vlamingen 18-75 jarigen

13%

18-25 jarigen

2%

2% 19%

23%

42%

43% 56%

Vrienden in tijden van eenzaamheid Als iemand gebukt gaat onder eenzaamheid heeft hij of zij meer dan ooit vrienden nodig. Want eenzaamheid is een negatieve ervaring.

Het is het gevoel dat je krijgt als je je bijvoorbeeld onbegrepen of uitgesloten voelt. Eenzaamheid werkt verlammend en uitputtend, en als ze lang duurt ook beangstigend. Volgens psycholoog Luc Goossens (KU Leuven) heeft eenzaamheid niets te maken met te weinig sociale contacten, maar wel met de kwaliteit van die sociale contacten.

Vrienden kunnen die kwaliteit garanderen.

Naar: VRT, NWS, Onderzoek uitgevoerd door het VRT Nieuws, 2016

9

8 Analyseer het haartdiagram van [D9]. a Wat kan je afleiden over eenzaamheid bij Vlaamse jongeren? Geef een verklaring.

b Wat kan je afleiden over eenzaamheid bij ouderen in Vlaanderen? Geef een verklaring.

c Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de eenzaamheid vanaf 80 jaar duidelijk toeneemt. Hoe komt dat? Geef twee redenen.

2 • Relatiesleutels

37

Eenzaamheid maakt je radeloos

11

10

9 Wat heeft vriendschap met eenzaamheid te maken? a Leg het verband tussen [D9] en de clip uit [D10].

b Volgens psycholoog Luc Goossens heeft eenzaamheid niets te maken met te weinig sociale contacten, maar wel met de kwaliteit van die sociale contacten [D9]. Wat wordt hiermee bedoeld?

c Schrijf een passende titel bij [D11]. Bespreek mondeling waarom je deze titel koos. d Hoe kan vriendschap volgens jou eenzaamheid helpen te verlichten? Laat je inspireren door de documenten.

38

10 Vriendschap zou je kunnen uitbeelden als een brug tussen jou en de ander. Ze maakt ook dat je je eenzaamheid overwint als je door een moeilijk dal gaat. Welk symbool voor vriendschap zou jij bedenken? Maak een schets van dat symbool in dit kader, en verduidelijk daaronder je keuze.

2 • Relatiesleutels

39

2

Wanneer is verliefdheid opbouwend?

Liefde is …

A De juiste partner vinden is zeker niet makkelijk.

Is het wiskundig gezien eigenlijk wel waarschijnlijk?

Wiskundige Hannah Fry laat ons patronen zien in hoe we liefde zoeken.

B

C

Verliefdheid is vaak de eerste stap naar liefde en kan leiden tot een duurzame partnerrelatie.

Verliefdheid is een erg intense emotie en wordt door de meeste mensen als positief ervaren.

Je kan ze net als vriendschap niet plannen, ze overkomt je. Ze geeft zin aan je leven, omdat iemand zo intens op jouw leven betrokken is en je van hem of haar ook liefde terugkrijgt.

Verliefd worden op iemand houdt de belofte in dat je door de ander ook kan groeien. Je bent ervan overtuigd dat de ander jou kan verrijken. Hierdoor steun je de ander ook en bied je hem of haar houvast. Zo ben je een rots in de branding. Langs de andere kant vertrouw je erop dat de ander je veiligheid zal geven en voor jou zal zorgen. Verliefd zijn vertaalt zich ook in samen dromen en plannen maken, in verlangen naar een gezin, kinderen en een thuis.

Naar: Cornu I., van Der Vloet J. Samen door het leven, over relaties met toekomst

D

Ik zie je graag!

Omdat ik je nodig heb (tot ik op eigen benen kan staan).

Omdat je bent zoals je nu bent (en hopelijk blijf je ook zo).

Omdat je bent zoals je bent (en als je het moeilijk hebt, blijf ik je graag zien).

Omdat je ‘bent’ (ik kan mezelf zijn bij jou).

Omdat ik ik ben, omdat jij jij bent, zijn we samen om elke dag een twee-eenheid te vormen waar anderen in mogen delen.

Naar: Pierre Dacco

E 1

40

ILLUSIE

AUTHENTICITEIT

Omdat ik mezelf graag zie (ik zoek in jou wat in mezelf ontbreekt).

1 Laat je inspireren door [D1]. Noteer in de kaders waar jij spontaan aan denkt als het gaat over verliefd zijn.

Verliefd zijn is …

Positieve gevoelens?

Verliefd zijn maakt wel/niet blind, omdat …

Negatieve gevoelens?

Verliefd zijn is opbouwend als …

Verliefd zijn is denken aan jezelf.

Verliefd zijn kan je niet plannen of berekenen.

Je moet meerdere relaties hebben voor je de ware kan vinden.

‘Verliefdheid en liefde zijn niet hetzelfde.

Verliefdheid is een krachtig en motiverend gevoel.

Maar je ziet de ander niet zoals hij/zij is, maar zoals je hem/haar wenst.’

Alfons Vansteenwegen, auteur van de bestseller Liefde is een werkwoord

2 Ga je akkoord met de uitspraak van Alfons Vansteenwegen?

Motiveer je antwoord.

2

2 • Relatiesleutels

41

3

Is liefde een (wederkerig) werkwoord?

Wat is wenselijk voor een evenwichtige partnerrelatie?

Kostbare vaardigheden voor een partnerrelatie Voor een opbouwende en gezonde partnerrelatie is het belangrijk te beseffen dat een aantal vaardigheden wenselijk zijn die ervoor zorgen dat beide partners zich goed voelen. Het zijn de spelregels van de liefde waarop een relatie vaak gebaseerd is, volgens seksuoloog en relatietherapeut Alfons Vansteenwegen. Omdat die kostbaar zijn, kunnen we ze linken aan verschillende facetten van een diamant. We lichten er vijf uit.

1 Blijf jezelf in een relatie Als je verliefd bent, toon je je van je beste kant. Vanzelfsprekend wordt er water bij de wijn gedaan en worden bijvoorbeeld slechte gewoontes met de mantel der liefde toegedekt. Als de relatie verdergaat, moet je beseffen dat partners in veel opzichten van elkaar verschillen, niet alleen lichamelijk en psychisch, maar ook qua interesses en ideeĂŤn. De ideale man of vrouw bestaat niet. Door de wederzijdse verschillen kan je net van elkaar leren en elkaar inspireren. Zo kan de relatie zich verrijken.

2 Toon je gevoelens Probeer je gevoelens te uiten en leer ze te verwoorden tegenover je partner. Het is van groot belang dat je partner ook een gesprekspartner is waar jij je verhaal bij kwijt kan. Of het nu gaat over iets wat jou niet zint of over iets waar je mee zit: als je je emoties kan tonen, stel je je kwetsbaar op en doe je een beroep op de tederheid van de ander. Wees daarom direct maar toch tactvol in wat je doet of zegt, of in hoe je je gevoelens toont. Probeer niet brutaal te zijn, maar ook niet te voorzichtig. Een relatie krijgt pas stevigheid als ze verdraagt dat ieder zijn eigen inbreng kan en mag hebben. Als je zwijgt in alle talen over jouw gevoelens of emoties, loopt de emmer plots over. Je eigen standpunt durven verdedigen of je emoties durven uiten is helemaal niet in tegenspraak met de groei van een relatie, integendeel.

1

42

3 Hou rekening met de situatie van de ander en met zijn of haar gevoelens en beweegredenen, en toon empathie Toon empathie (inlevingsvermogen) voor wat je partner voelt. Als je toont dat je de ander probeert te begrijpen en tijd maakt om hem of haar op verhaal te laten komen, getuigt dat van een vorm van intimiteit. Als je als partner weet dat de ander jou begrijpt, heb je het gevoel dat je er niet alleen voor staat. Dan weet je dat je op iemand kan rekenen en je je verhaal kwijt kan zonder veroordeeld te worden.

Samen kunnen jullie zoeken naar een oplossing.

4 Hou in de relatie rekening met de behoefte aan intimiteit van je partner maar ook van jezelf Een liefdesrelatie heeft een grotere intimiteit dan een vriendschapsrelatie.

Je bent je partner zowel lichamelijk als emotioneel intiemer nabij. Maar mensen verschillen van elkaar, ook vaak op het vlak van intimiteit. De een kan meer behoefte hebben aan een knuffel of lichamelijk contact, de ander minder. Probeer een middenweg te vinden waarbij je de ander op de eerste plaats stelt maar ook jezelf niet vergeet. Gun het de ander om op zijn of haar manier intiem te mogen zijn, maar geef niet toe aan intimiteiten waar je jezelf niet goed bij voelt. Intimiteit is trouwens pas mogelijk als jij volledig jezelf en de ander volledig zichzelf kunnen zijn in de relatie. Intimiteit kan pas plaats­vinden als je de ander vertrouwt en je je beschermd weet.

5 Zorg voor voldoende ruimte en tijd voor jezelf en je partner Een gezonde relatie is pas mogelijk als je elkaar niet te dicht op de huid zit. In de verliefdheidsfase kunnen partners niet zonder elkaar. Ze plakken soms letterlijk aan elkaar.

Als de relatie duurzaam wordt, is er naast het samenzijn ook nood aan eigen tijd en ruimte, soms letterlijk aan een eigen plek. Dat doet geen afbreuk aan het graag zien van de partner, maar zorgt er net voor dat de relatie niet verstikkend wordt. Maak daarnaast ook tijd voor elkaar. Zeker als er kinderen zijn, is er vaak nood aan qualitytime. Op die momenten groeien de partners naar elkaar toe en leren ze elkaar opnieuw ontdekken. Het is geen schande om er eens een weekendje alleen op uit te trekken, integendeel. Het zorgt voor de nodige zuurstof in een relatie.

1 Verken de vaardigheden voor een partnerrelatie uit [D1]. a Schrijf bij elke vaardigheid een voorbeeld waaruit blijkt dat ze belangrijk is.

Put uit je eigen relatie of doe inspiratie op bij een klasgenoot. b Welke vaardigheid is voor jou de belangrijkste? Plaats een cijfer van 1 t.e.m. 5 in de pijlen (waarbij 1 het belangrijkste is).

Verduidelijk in een klasgesprek waarom.

Je bent jezelf in een relatie.

Je toont je gevoelens.

Je houdt rekening met de ander.

Je houdt rekening met de behoefte aan intimiteit voor jezelf en je partner.

Je zorgt voor tijd en ruimte voor jezelf en de ander.

2 • Relatiesleutels

43

Niemand is perfect: verschil maakt liefde mogelijk Partnerrelaties beginnen meestal met verliefdheid. Daarin zie je de partner als degene die alle wensen vervult. Maar als je geruime tijd met iemand samenleeft, blijkt de partner anders te zijn dan je hem of haar droomde.

Je wordt geconfronteerd met de ‘werkelijke’ ander, waarbij de ballon van de perfectie wordt doorgeprikt. Het verlangen naar de ander blijft wel bestaan en je wil je blijven hechten. Zo ontstaat er betrokkenheid op de ander en begint de eigenlijke relatie. Velen voelen de behoefte om de partner te veranderen en te kneden naar de eigen noden en wensen. Soms zijn kleine veranderingen inderdaad mogelijk, maar in een laatste fase leer je de partner te aanvaarden zoals die werkelijk is. Dan spreken we van liefde. Maar ook liefde kent geen dag zonder vallen en opstaan.

De liefde is niet blind, zoals wel vaker wordt gezegd. Liefde ziet net meer, niet minder.

Maar omdat ze meer ziet, is ze bereid om minder te zien.

Naar: Cornu I., van Der Vloet J., Samen door het leven, over relaties met toekomst

2

2 De laatste zinnen van [D2] luiden: ‘Liefde ziet net meer, niet minder. Maar omdat ze meer ziet, is ze bereid om minder te zien.’

Leg uit met je eigen woorden en verwerk in je antwoord een voorbeeld.

3 Interview een koppel met een duurzame relatie (bv. ouders of grootouders). Leg hen de vaardigheden voor. a Noteer bij elke vaardigheid hoe zij die in hun relatie beleven. b Laat hen (indien mogelijk) een bijkomende vaardigheid formuleren. c Wat heb je geleerd uit het interview? Wat is je bijgebleven?

44

De vreugde van de liefde Voor kersverse koppels en voor gehuwden die al langer met elkaar op weg zijn, heeft paus Franciscus enkele pauselijke relatietips. Ze staan in Amoris Laetitia (De vreugde van de liefde), een apostolische exhortatie (raadgeving) uit 2016. Het zijn verrassende tips met een heldere boodschap. Hieronder volgen er enkele.

Vier Valentijn

Leg een ruzie bij

De christelijke ervaring van het huwelijk maakt blij en werkt aanstekelijk. Je mag geen gelegenheid voorbij laten gaan om die vreugde te vinden en te beleven, zegt de paus. Hij denkt bijvoorbeeld aan Valentijn als een goed moment om stil te staan bij de liefde. (AL 208)

Nog een pauselijke tip: leg een ruzie bij voor de zon weer opgaat. Moet je daarvoor op de knieën gaan?

Nee hoor. Een kleine geste is genoeg, een streling, zonder woorden. Maar ze moet welgemeend zijn, vol verlangen om goed te doen voor de ander. De liefde kent geen rancune, wel vergeving. (AL 104)

Toon je kwetsbare kant als je gaat daten

Kijk elkaar in de ogen

Veel koppels trouwen zonder elkaar echt te kennen, schrijft de paus. Dat komt omdat ze zich tijdens het daten sterker voordoen dan ze zijn en hun kwetsbaarheid verbergen. Pas als je dat wel durft te doen, geef je de ander de kans om jou echt te kennen en lief te hebben. (AL 210)

Vaak raakt een relatie in crisis als partners stoppen met elkaar (lang) in de ogen te kijken. Dan hoor je uitspraken als: ‘Mijn man ziet me niet staan, het lijkt wel of ik onzichtbaar ben voor hem.’ Of: ‘Kijk toch eens naar mij als ik spreek, alsjeblieft!’ Of nog: ‘Nu we kinderen hebben, kijkt mijn vrouw alleen nog naar hen om. Het lijkt alsof ik niet meer besta voor haar.’ Blijf elkaar aandacht schenken, schrijft de paus. (AL 128)

Geef elkaar een ochtendzoen Ontwikkel je eigen rituelen als koppel, raadt paus Franciscus aan. Die brengen een gevoel van stabiliteit en veiligheid. Geef elkaar bijvoorbeeld altijd een ochtendzoen. Zegen elkaar ’s avonds. Wacht elkaar op ’s avonds bij het thuiskomen. Breek de dagelijkse sleur met een feest nu en dan. Feest mee met de brede familie en vier blije ervaringen. (AL 226)

Drie sleutelwoorden: alsjeblieft, dank je wel en sorry Wees niet gierig met deze drie sleutelwoorden, stelt paus Franciscus voor. Waar partners ze geregeld en op het juiste moment gebruiken, kan de liefde groeien. Het woord ‘alsjeblieft’ toont een houding die niet aanvallend is. 'Dank je' toont een houding die niet egoïstisch is. En ‘sorry’ maakt vrede en vreugde mogelijk na een breuk. Geen enkele liefdesrelatie is perfect, tenzij die van God. Liefde is als een goede wijn die moet rijpen. (AL 133-135) Naar: Lieve Wouters

3

4 Lees de pauselijke tips voor een relatie. Verbind elke tip met een vaardigheid, zoals beschreven bij [D1]. Er zijn meerdere verbindingen mogelijk.

1

2

3

4

5

A

Je bent jezelf in een relatie.

Vier Valentijn.

Je toont je gevoelens

Toon je kwetsbare kant.

Je houdt rekening met de ander.

Geef elkaar een ochtendzoen.

Je houdt rekening met de behoefte aan intimiteit voor jezelf en je partner.

Leg een ruzie bij.

Je zorgt voor tijd en ruimte voor jezelf en je partner.

B

C

D

Kijk elkaar in de ogen.

Zeg alsjeblieft, dank je wel en sorry.

E

F

2 • Relatiesleutels

45

Wat kan de Bijbel ons leren over de liefde?

Eros en agape In de Bijbel wordt voor liefde vaak het woord ‘agape’ gebruikt, naast het woord ‘eros’, dat minder vaak voorkomt. Liefde als eros is een natuurlijk, spontaan verlangen naar de geliefde: ik heb de ander lief, omdat ik door hem/haar aangetrokken word.

Eros omvat zowel tederheid als passie.

Agape is de onberekende en grenzeloze liefde. Ik heb de ander niet lief omdat hij/zij aantrekkelijk is, maar omdat hij/zij een mens is. Zo is deze liefde creatief: ze maakt beminnelijk of waardevol wie dat uit zichzelf niet is: zieken, armen, mensen die je kwetsen … Eigenlijk is deze liefde onredelijk: je kan niet uitleggen waarom je de ander graag ziet, je volgt gewoon je hart.

De christelijke liefde doelt dus vooral op deze laatste soort liefde.

Niet dat een christen eros uitsluit, maar hij bezielt die met agape.

Naar: Johan Thomas

4

5 Waarom zijn eros en agape allebei nodig in een duurzame relatie?

Het Hooglied

Pierre Boncompain, Hooglied.

5

46

‘Hooglied’ is de naam die de kerkhervormer Maarten Luther gaf aan het Bijbelse ‘shir hashirim’ of ‘lied der liederen’. Het Hooglied is een bundeling van losse fragmenten liefdesof bruiloftsliederen waarvan sommige aan koning Salomo worden toegeschreven. Twee hoofdpersonages, een man en een vrouw, bezingen hun liefde voor elkaar. Dat doen ze op een passionele manier. Daarnaast treedt er ook een koor op dat zijn bedenkingen formuleert bij deze liefde tussen twee mensen.

Zowel in de joodse als in de christelijke traditie wordt dit verhaal vaak niet gelezen als poëzie met een letterlijke seksuele betekenis.

De rabbijnen lazen het boek als een lied van de liefde tussen Jahweh en zijn volk Israël. In de christelijke traditie zag men er de liefde in tussen Christus en de Kerk.

Het Hooglied zal geen religieuze indruk maken op wie niet veel afweet van de Bijbel.

Zelfs Gods naam komt er niet in voor.

Het Hooglied is door talloze schrijvers en dichters hertaald. Kunstenaars werden erdoor geïnspireerd en componisten schreven muziek bij de teksten.

Het Hooglied in woord 1 Je bent zo mooi, vriendin van mij, je bent zo mooi!

Je ogen zijn duiven, door je sluier heen.

Je haar golft als een kudde geiten die afdaalt van Gileads bergen.

2 Je tanden zijn als witte schapen: klaar voor de scheerder komen ze twee aan twee uit het water, er ontbreekt er niet een.

3 Als een koord van karmozijn zijn je lippen, je mond is betoverend.

Als het rood van een granaatappel fonkelt je lach, door je sluier heen.

4 Je hals is als de toren van David, die in ringen is gebouwd, die met schilden is behangen, met wel duizend schilden van helden.

5 Je borsten zijn als kalfjes, als de tweeling van een gazelle, die tussen de lelies weidt.

6 Nu de dag weer ademt en het duister vlucht, ga ik naar de mirreberg, ga ik naar de wierookheuvel.

7 Vriendin, aan jou is alles mooi, niets ontsiert je schoonheid. […]

9 Zusje, bruid van mij, je brengt me in vervoering, je brengt me in verrukking, met maar één blik van je ogen, met één flonkering van je ketting.

10 Zusje, bruid van mij, hoe heerlijk is jouw liefde, hoeveel zoeter nog dan wijn.

Hoeveel zoeter is je geur dan alle balsems die er zijn.

Ake Gustavsson, Hooglied

11 Mijn bruid, je lippen druipen van de honing, melk en honing proef ik onder je tong, je kleed geurt naar de Libanon.

12 Zusje, bruid, een besloten hof ben jij, een gesloten tuin, een verzegelde bron.

13 Aan jou ontspruit een boomgaard vol granaatappels, met een overvloed aan vruchten, hennabloemen, nardusplanten, 14 nardus en saffraan, kalmoes en kaneel, wierookbomen, allerlei soorten, mirre, aloë, balsems, allerfijnst.

15 Je bent een bron omringd door tuinen, een put met helder water, een bergbeek van de Libanon.

HL 4,1-15 (Nieuwe Bijbelvertaling)

6 Verbond Een verbond is een afspraak tussen twee personen of groepen die iets aan elkaar beloven. Zo’n afspraak wordt meestal uitgedrukt in een gebaar of symbool. In de Bijbel neemt God telkens weer het initiatief voor een verbond. In het Eerste Testament sluit God voor het eerst een verbond met Noach. Als teken plaatst Hij een regenboog tussen Hem en de aarde.

Later sluit Hij een verbond met Abraham en nog later met het hele volk Israël. Het Tweede Testament spreekt over een nieuw verbond van God met alle mensen. Jezus brengt dit nieuwe verbond onder de mensen. De Bijbel vergelijkt de relatie t­ ussen God en zijn volk vaak met die van een bruidegom met zijn bruid.

Genade Van het Latijnse woord gratia (genade) zijn verwante sporen terug te vinden in de Nederlandse woorden ‘gratis’, ‘gratie’ en ‘gracieus’. Genade is de ervaring binnen een relatie zomaar voor niets iets liefelijks, moois, kostbaars te mogen ontvangen. Het stemt tot dankbaarheid en zet aan om de ander op dezelfde manier te benaderen. Onder genade verstaan joden, christenen en moslims dat God ieder mens onverdiend tegemoet komt met zijn bemoedigende, kracht 2 • Relatiesleutels gevende sympathie en liefde.

47

Het Hooglied in beeld

Marc Chagall, Lied der liederen V

Marc Chagall (1887-1985) haalde vaak inspiratie voor zijn kunstwerken uit de Bijbel. Voor hem stond de liefde centraal in zijn leven.

De liefde van God, de liefde van de mensen onderling en de seksuele liefde waren voor hem altijd met elkaar verbonden. Het Hooglied was voor hem dan ook een grote bron van inspiratie.

7

48

6 Analyseer het schilderij van Marc Chagall Lied der liederen V [D7]. a Wat is de dominerende kleur in het schilderij? Naar wat verwijst deze kleur volgens jou?

b Hoe verbeeldt Chagall het landschap? Wat bedoelt hij hiermee?

c Welke mensen zie je in het schilderij? Wie herken je uit het Hooglied?

d Aan welke Bijbelse figuren doet het bruidspaar je denken? Waarom?

e Welke dieren zie je in het kunstwerk? Welke van deze dieren zouden eros en agape kunnen verbeelden? Waarom?

f

Wat zou de zon, die centraal staat met de verschillende kleuren, in het kunstwerk kunnen verbeelden? Waarom?

g Welke andere elementen herken je nog in het Hooglied?

2 • Relatiesleutels

49

Paulus over de liefde 1 Al sprak ik de talen van alle mensen en die van de engelen – had ik de liefde niet, ik zou niet meer zijn dan een dreunende gong of een schelle cimbaal. 2 Al had ik de gave om te profeteren en doorgrondde ik alle geheimen, al bezat ik alle kennis en had ik het geloof dat bergen kan verplaatsen – had ik de liefde niet, ik zou niets zijn.

3 Al verkocht ik mijn bezittingen omdat ik voedsel aan de armen wilde geven, al gaf ik mijn lichaam prijs en kon ik daar trots op zijn – had ik de liefde niet, het zou mij niet baten. 4 De liefde is geduldig en vol goedheid. De liefde kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. 5 Ze is niet grof en niet zelfzuchtig, ze laat zich niet boos maken en rekent het kwade niet aan, 6 ze verheugt zich niet over het onrecht maar vindt vreugde in de waarheid. 7 Alles verdraagt ze, alles gelooft ze, alles hoopt ze, in alles volhardt ze. 8 De liefde zal nooit vergaan. Profetieën zullen verdwijnen,

klanktaal zal verstommen, kennis verloren gaan – 9 want ons kennen schiet tekort en ons profeteren is beperkt. 10 Wanneer het volmaakte komt, zal wat beperkt is verdwijnen. 11 Toen ik nog een kind was, sprak ik als een kind, dacht ik als een kind, redeneerde ik als een kind. Nu ik volwassen ben, heb ik al het kinderlijke achter me gelaten.

12 Nu kijken we nog in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog. Nu is ons kennen nog beperkt, maar straks zal ik volledig kennen, zoals ik zelf gekend ben.

13 Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde.

1 Kor 13,1-13 (Nieuwe Bijbelvertaling)

8

7 Onderzoek wat liefde concreet betekent in jouw leven.

In [D8] wordt in Bijbelse taal beschreven wat liefde is. In [D3] vond je bij de laatste pauselijke relatietip de drie sleutelwoorden ‘alsjeblieft’, ‘dank je wel’ en ‘sorry’. a Noteer bij de verschillende zinnen (A, B, C) telkens het passende sleutelwoord. b Duid de zinnen met drie verschillende kleuren aan. c Leg de verbinding met de tekst van Paulus [D8]: duid met dezelfde kleuren de passende passages aan. d Beantwoord de vragen.

A Geen ruzie maken en geen wraak willen nemen.

• Wat vind jij zo de moeite waard dat je er in een relatie (met je ouders, lief, vriend …) ruzie om wil maken? Waarom?

• Kan je een ander in een relatie gemakkelijk vergeven? Wanneer wel/niet?

• Hoe is het voor jou om vergeving te krijgen in een relatie?

50

B Niet vertellen hoe goed je bent, jezelf niet belangrijker vinden dan een ander […], liefde is niet alleen aan jezelf denken.

• I n welke situatie heb je een ander eigenlijk uit eigenbelang geholpen, zodat je er zelf binnen de relatie beter van werd?

• I n welke situatie kon je een ander helpen zonder aan jezelf te denken of je de betere te voelen binnen de relatie?

• Welke cadeaubon zou jij schenken aan je lief of een familielid en waarom? De bon mag niets kosten maar drukt wel je liefde uit voor de ander. Ter inspiratie: Ik geef jou een uur tijd cadeau om … of: Ik geef jou een bon om een ochtend uit te slapen.

C Door de liefde blijf je geloven en vertrouwen. Door de liefde blijf je altijd volhouden.

• Noteer onder het woord ‘vertrouwen’ twee woorden die je ermee associeert. Bij deze woorden doe je daarna hetzelfde. Vervolgens ga je omgekeerd te werk: nu zoek je een woord dat met die twee te maken heeft. Zo kom je opnieuw bij een laatste woord uit. Wat is voor jou het verband tussen het eerste en het laatste woord? Verwoord dit verband in één zin zonder de tussenwoorden te gebruiken. Wat zegt deze zin over vertrouwen in jouw relatie met je partner of in jouw gezin?

Vertrouwen

2 • Relatiesleutels

51

Hoe maak je seksualiteit en intimiteit waar in een partnerrelatie?

Seksualiteit geeft te denken ‘Seksualiteit is een heerlijk en onschuldig spel.’

A

‘Rond seks wordt veel flauwekul verteld: het is gewoon een uitwisseling van lichaamssappen.’

‘Friends with benefits? Als je goede vrienden bent, moet dat kunnen.’

B

C

‘Holebi’s moeten net zoals hetero’s hun seksualiteit kunnen beleven, zonder met de vinger gewezen te worden.’

D

E

‘Jongeren die aan sexting doen, staan niet stil bij de mogelijke negatieve gevolgen voor zichzelf en anderen.’

‘Seksualiteit is dé manier om te zeggen: ik zie je graag. Als je elkaar graag ziet, hoort het erbij.’

F

G

‘Je bent klaar voor seksualiteit als je verantwoordelijkheid kan dragen voor elkaar.’

H 9

‘Voor jongens is seksualiteit belangrijker dan voor meisjes.’

‘Porno kijken is schadelijk voor de seksuele ontwikkeling van jongeren.’

I

8 Kies twee van de stellingen uit [D9] en argumenteer waarom je wel of niet akkoord gaat. Licht je standpunt nadien klassikaal toe.

Stelling 1: Argumentatie:

Stelling 2: Argumentatie:

52

Seksuele oriëntatie: een bewuste keuze?

Je seksuele oriëntatie maakt dat je je aangetrokken voelt tot mensen van hetzelfde of het andere geslacht. Daarbij spelen je gevoelens, je gedrag en je seksuele identiteit een belangrijke rol. Je seksuele oriëntatie ontstaat door een complexe wisselwerking tussen lichamelijke, psychologische en culturele factoren. Dat houdt alvast in dat hetero- of holebiseksualiteit wellicht niet erfelijk is zoals je lengte of de kleur van je ogen. Langs de andere kant kan je er ook niet bewust voor kiezen om hetero of holebi te zijn. Het is ondertussen zeker dat je seksuele geaardheid en je geslachtsidentiteit al vanaf je geboorte vaststaan, maar dat er vaak een bepaalde mentale ontwikkeling nodig is tot ze voor jou duidelijk worden.

Wereldwijd zou zo’n 90 à 97 procent van de bevolking hetero zijn. Holebiseksualiteit is in

alle culturen en overal ter wereld aanwezig. In Vlaanderen zou zo’n 3 procent holebi zijn. De beleving van de seksuele oriëntatie en de bijbehorende seksualiteit verschilt van persoon tot persoon. Er bestaat dus niet zoiets als dé heteroseksualiteit of dé holebiseksualiteit.

Naar: www.seksualiteit.be (jongerensite sensoa) en A. Baum, Voortplanting en genetica

10

Het verlangen naar lichamelijkheid In elke relatie speelt lichamelijkheid een rol. De behoefte aan lichamelijkheid is een natuurlijke zaak. Zo hebben kleine kinderen nood aan de tastbare lichamelijke aanwezigheid van hun ouders. We geven zelf een kus of knuffel aan elkaar, of zeggen elkaar vriendschappelijk met de hand goedendag. In het dagelijkse leven heb je, als je iemand aardig en/of aantrekkelijk vindt, de spontane neiging om hem/haar aan te raken, bijvoorbeeld door een hand op de schouder te leggen.

Gedragswetenschappers stellen daarbij een verlangen vast naar een steeds grotere – ook lichamelijke – intimiteit en intensiteit. Binnen een liefdesrelatie spelen lichamelijkheid en intimiteit dan ook een grote rol. Liefde, intimiteit en seksualiteit zijn met elkaar ver­bonden. Daarbij wordt seksualiteit vaak gezien als de lichamelijke uiting van liefde.

11

12

Gustav Klimt, Het gezin

2 • Relatiesleutels

53

Liefde is niet de vraag maar het antwoord

Mensen zijn ‘geseksueerde’ wezens. Wie je bent, is onlosmakelijk verbonden met je man- of vrouw-zijn. Maar nogal wat koppels ervaren dat het niet altijd gemakkelijk is om seksualiteit in hun liefdesrelatie te betrekken. Seksuologe dr. Martha Tara Lee adviseert koppels om altijd terug te keren naar de liefde. Liefde is volgens haar niet de vraag maar het antwoord. Daarbij geeft ze vijf tips die essentieel zijn om op een gezonde en evenwichtige manier intimiteit in een partnerrelatie te beleven. Want lichamelijkheid in al haar facetten is ook van belang voor het welbevinden. Je lichamelijk goed voelen bij iemand veronderstelt dat je je veilig voelt en de ander vertrouwt.

1 Zorg heel goed voor jezelf Luister naar je lichaam en probeer rekening te houden met al je behoeften. Een goede gezondheid draagt bij tot een positief welbevinden in een relatie. Zorg voor jezelf zoals ouders voor hun kind.

2 Hou van jezelf Zelfliefde bestaat uit je innerlijke dialoog en de manier waarop je met jezelf omgaat als je dingen verprutst. Vaak zoeken we buiten onszelf naar de bevestiging van onze waarde.

Maar onvoorwaardelijke zelfliefde ontstaat uit de wetenschap dat je alleen echt goed voor iemand anders kan zijn als je eerst van jezelf houdt en jezelf accepteert.

3 Wees eerlijk Wees eerlijk tegenover jezelf over de mate waarin je gelukkig bent. En wees realistisch tegenover je partner over de mate waarin de relatie krachtiger kan worden. Als relaties spaak lopen of seks in een relatie niet meer goed is, komt dat vaak omdat koppels vast­ geroest zijn en niets extra's meer zoeken in de relatie of bij de ander.

4 Stel jezelf open voor intimiteit Intimiteit houdt in dat je je beschermende lagen en façades verwijdert. Geef jezelf bloot en maak geestelijk, emotioneel en seksueel contact met je partner. Dat betekent misschien dat je elkaar helemaal opnieuw moet leren kennen.

5 Wees aardig Elke vorm van misbruik – fysiek of emotioneel – doet afbreuk aan intimiteit. Als je in je relatie geen intellectuele en emotionele dingen meer met elkaar deelt, is het ook snel afgelopen met de gevoelens van liefde, intimiteit en hartstocht. Complimenteer elkaar, spreek je waardering uit voor elkaar en maak kleine gebaren van genegenheid. Dat kan een grote bijdrage leveren aan het behoud van verbondenheid en koesterende liefde in je relatie.

Naar: Bormans, L., The World Book of Love.

Het geheim van de liefde

13

9 Bespreek de documenten [D10-13]. a Vind jij dat mensen in je omgeving (school, jeugdbeweging …) positief omgaan met de sek­ suele geaardheid van anderen? Verduidelijk met minstens één argument waarom wel/niet.

54

b In [D11] en [D13] lezen we dat de behoefte aan lichamelijkheid een natuurlijke zaak is en dat lichamelijkheid ook belangrijk is voor het welbevinden. Toch laten we niet iedereen toe in de onzichtbare ‘zone’ rondom ons. Zo deinzen we soms spontaan achteruit als iemand te dichtbij komt.

• Soms komt iemand volgens jouw aanvoelen te dichtbij. Wanneer laat jij iemand wel of niet toe in je ‘zone’, die onzichtbare ruimte om je heen? Wat is daarvoor nodig?

• Wanneer heb je (geen) nood aan lichamelijk contact met je vriend(in) en/of familie, zoals een knuffel of een kus?

c Bekijk onderstaande situaties. Moeten ze volgens jou wel of niet kunnen als er sprake is van een partnerrelatie? Verduidelijk mondeling waarom.

• Je bent op een feestje waar je lief danst met een ander(e) meisje/jongen. De dansmoves zijn sensueel en laten niets aan de verbeelding over.

• Na enkele maanden samenzijn stelt je lief voor om samen naar een naaktstrand te gaan.

• Je lief smeert niet alleen jouw rug in met zonnebrandolie, maar ook de rug van je beste vriend(in).

• Je lief kust zijn/haar beste vrienden op de mond bij wijze van begroeting.

• Je lief gaat elke zomer enkele keren nachtelijk naaktzwemmen met vrienden.

Hij/zij vraagt of je eens meegaat. d In [D11] lezen we dat intimiteit en seksualiteit met elkaar verbonden zijn. Toch verschillen ze in menig opzicht. Verbind de omschrijvingen met de juiste begrippen. (emotionele) verbondenheid of vertrouwen tussen twee of meerdere personen

lichamelijke gevoelens en handelingen gericht op een ander (of zichzelf)

Intimiteit gaat gepaard met lust en opwinding en leidt tot seksuele handelingen

op een respectvolle en tedere manier met elkaar omgaan

is een deel van onze identiteit

Seksualiteit kan evengoed tussen vrienden, familie, ouders en kinderen

e Het schilderij Het gezin van Gustav Klimt verbeeldt een koppel en hun kind. Hoe wordt de intimiteit en seksualiteit in een gezin door de kunstenaar verbeeld?

2 • Relatiesleutels

55

f In [D13] lezen we vijf tips die van belang zijn voor een gezonde partnerrelatie, nu of later.

Pas deze tips toe op jouw leven. Geef telkens met een voorbeeld weer in welke mate elke tip op jou van toepassing is (al dan niet in een relatie)..

• Zorg heel goed voor jezelf

• Hou van jezelf

• Wees eerlijk

• Stel jezelf open voor intimiteit

• Wees aardig

Constantin Brâncuși, De kus

56

Een relationele visie op seksualiteit Relatie vanuit een Bijbels perspectief In de Bijbel is God een relationele God die een wederkerige relatie aangaat met de mens.

In dit verbond is Gods liefde voor de mens duurzaam en trouw. Deze liefde wordt verbeeld in de liefde tussen de mensen onderling.

Menselijke seksualiteit wordt in deze visie de belichaming van de liefdesrelatie tussen twee mensen. Daarbij staat het ideaal van de liefde­volle, trouwe en duurzame relatie voorop.

Dimensies van de relationele visie Binnen deze relationele visie heeft seksualiteit meerdere belevingsdimensies die nauw met elkaar verbonden zijn.

• Passie en tederheid: seksualiteit is de expressie van verlangen, begeerte en hartstocht, maar ook van geborgenheid en tederheid. Dat veronderstelt groeien in respect voor zichzelf en de ander.

• Vruchtbaarheid: seksualiteit verwijst rechtstreeks naar vruchtbaarheid. Deze vruchtbaarheid is ruimer dan voortplanting.

Ook een kinderloze relatie kan vruchtbaar zijn.

• Maatschappelijk-sociale erkenning: seksualiteit vindt plaats binnen een relatie die erkend wordt door anderen. Deze relatie kan leiden tot een samenlevingscontract, een burgerlijk of een kerkelijk huwelijk waarin de gemeenschap de relatie erkent.

Een huis met veel kamers De beleving van je relatie kan je vergelijken met een huis. De liefde heeft een plaats nodig om te wonen. De fundering is ontegensprekelijk de liefde. Er zijn meerdere kamers in dit huis. In de living en eetplaats voel je je thuis als koppel.

Het is een oefenplaats voor tedere omgang met elkaar. Maar niet alles is gericht op het koppel zelf: jullie ontvangen er mensen die jullie graag hebben, die jullie steunen, die zich goed voelen bij jullie zodat jullie ook 'vruchtbaar' zijn voor anderen. De slaapkamer is de plaats waar intimiteit kan groeien en seksualiteit de belichaming van je relatie wordt. Misschien is er ook plaats voor een kinder­kamer, als de mogelijkheid er is en de tijd rijp. En je staat er niet alleen voor: vrienden kunnen helpen om het huis te bouwen en te verbouwen tot een plaats waar jullie zich goed voelen.

14

10 Verken de relationele visie op seksualiteit. a Benoem de drie aspecten uit de tekst van de relationele visie [D14].

Pas ze toe op het beeld van het huis.

RELATIONELE DIMENSIE

PLAATS IN HET HUIS

b Hoe kan een kinderloze relatie vruchtbaar zijn?

c Onderzoek hoe de verschillende wereldgodsdiensten staan tegenover seksualiteit.

Raadpleeg eventueel het internet. Noteer je bevindingen op een apart blad.

2 • Relatiesleutels

57

Lijden en hoop Synthese

VRIENDSCHAP Waarachtige vriendschap

Pseudovriendschap

• Duurzaamheid • Tederheid • Belangenloosheid • Verbondenheid • Vreugde

• Kortstondigheid • Ruwheid • Eigenbelang • Onverschilligheid • Verdriet

Vriendschap helpt eenzaamheid te verlichten

• Tijd maken voor de ander • Het persoonlijke verhaal laten vertellen • De ander steunen en begrijpen

VERLIEFD ZIJN Verliefd zijn is creatief en opbouwend als …

• het de belofte inhoudt dat je door de ander kan groeien en je verder kan ontwikkelen.

• je elkaar wederzijds verrijkt.

• je wederzijds steun en houvast biedt.

• het een toekomstperspectief biedt voor een duurzame relatie.

LIEFDE Vaardigheden voor een duurzame partnerrelatie

Pauselijke relatietips en sleutelwoorden

• Blijf jezelf.

• Toon je gevoelens.

• Hou rekening met de ander en toon empathie.

• Hou rekening met de wederzijdse behoefte aan intimiteit.

• Geef elkaar wederzijds de nodige ruimte en tijd om jezelf te kunnen zijn.

• Alsjeblieft • Dank je wel • Sorry

Seksualiteit en ­lichamelijkheid

• Seksuele oriëntatie.

• Lichamelijkheid vraagt bescherming.

• Relationele visie op seksualiteit.

58

Het Hooglied en Paulus lofrede als verbeeldingen van liefde in de Bijbel • Eros en agape • Geloof, hoop en liefde

Intimiteit • Zorg voor jezelf.

• Hou van jezelf.

• Wees eerlijk.

• Stel je open.

• Wees aardig.

Kennen en kunnen

1 Wat is de waarde van vriendschap in het leven?

▫▫ Waarachtige vriendschap van pseudovriendschap onderscheiden. ▫▫ De verschillende aspecten van vriendschap herkennen, opsommen en met een voorbeeld illustreren.

▫▫ Uitleggen in welke mate vriendschap bijdraagt tot het verlichten van eenzaamheid. ▫▫ Motiveren waarom iemand een echte vriend genoemd kan worden. ▫▫ …

2 Wanneer is verliefdheid opbouwend?

▫▫ Aan de hand van voorbeelden verduidelijken wanneer liefde creatief en opbouwend is. ▫▫ Het onderscheid aangeven tussen verliefdheid en liefde. ▫▫ …

3 Is liefde een (wederkerig) werkwoord?

▫▫ Verschillende vaardigheden in een liefdesrelatie herkennen, opsommen en met voorbeelden illustreren.

▫▫ De eigen relatie bevragen aan de hand van de verschillende vaardigheden voor een liefdesrelatie.

▫▫ De pauselijke relatietips opsommen en met voorbeelden illustreren. ▫▫ De herkomst en interpretaties van het Hooglied weergeven. ▫▫ Eros en agape herkennen en onderscheiden als twee vormen van liefde. ▫▫ Positie innemen tegenover stellingen over seksualiteit en relaties, en het eigen standpunt met argumenten verduidelijken.

▫▫ Tips voor een zinvolle seksualiteit onderscheiden waardoor intimiteit mogelijk gemaakt ▫▫ ▫▫

wordt.

De verschillende dimensies binnen een relationele visie op seksualiteit onderscheiden en concreet maken met voorbeelden. …

2 • Relatiesleutels

59

Relatiesleutels Integratie

René Magritte, De geliefden

• Welke inzichten die je in dit thema kreeg, kan je toepassen op De geliefden van René Magritte? Geef zowel voor verliefdheid als voor liefde enkele inzichten weer.

• Welke vaardigheden en tips voor een goede partnerrelatie, die je in dit thema hebt gevonden, verbeeldt de kunstenaar hier niet? Verduidelijk telkens bondig waarom.

60