lar› seferber ederek Bakü komünü için yard›m›n örgütlenmesi için çal›flmalar bafllat›r. 16 Aral›k 1917’de onun baflkanl›¤›nda toplanan Demokratik Halk Komiserleri Konseyi, Kafkasya’daki sorunlar› derhal incelemeye al›r. Konsey toplant›s›, Kafkasya bölgesinin tüm çal›flmalar›ndan sorumlu olarak S. fiahumyan yoldafl›, tüm Kafkasya bölgesinin ola¤anüstü komiseri ve yard›mc›s› olarak da N. Podvoyski’yi atar.
mücadele etmifltir. Bakü Komitesi’nin yönetiminde sekreter olarak görev yapar. Kafkaslarda Rusça, Gürcüce, Ermenice, Azerice yay›nlanan birçok Bolflevik gazetesinin bas›n yay›n sorumlulu¤unda yönetici düzeyde görev al›r. Kafkaslar bölgesine iliflkin say›s›z araflt›rma ve inceleme yaz›lar›na, devrimci makaleye imzas›n› atar. Kafkaslar co¤rafyas›n›n her bir parças›nda Bolflevik parti örgütlülü¤ünün infla ça-
Neden Istepan fiahumyan? Lenin yoldafl›n Istepan fiahumyan yoldafl› Kafkasya bölgesinin Ola¤anüstü Komiseri olarak atamas›n›n hakl› ve devrimci nedenleri vard›r. Lenin yoldafl bafl›ndan beri önem verdi¤i, devrimci çal›flmalar›na de¤er verdi¤i iki temel komitenin bafl›nda Bakü ve Kiev komitesi gelmektedir. “1910 ve 1911 Rusya’s›nda, Bakü ve Kiev örgütleri gibi önemli ve örnek sosyal-demokrat örgütlerde bu ittifak, hemen hemen tam bir kaynaflmaya, Bolfleviklerin çok be¤endi¤i, parti yanl›s›, bölünmez, tek bir sosyal-demokrat organizmaya dönüfltü.” Ve çal›flmalar›na önem verdi¤i Bakü komitesinin yönetiminde devrimi örgütleme çal›flmalar›nda bafl›ndan beri hep Istepan fiahumyan yoldafl olmufltur. O, 1900’ lü y›llar›n bafl›ndan itibaren yaflam›n›n sonuna dek Lenin ve Bolfleviklerle birlikte hareket ederek Menflevikler baflta olmak üzere ortaya ç›kan bütün tasfiyeci oportünistlere karfl›
l›flmas›n›n bafl›nda fiahumyan olmufltur. Onun kolay doldurulamaz yeri Bolflevik önder kadro niteli¤i Kafkaslar’da örgütlenen devrimin niteli¤inde ve Bolflevik partinin infla gücünde yatmaktad›r. O, derin bir tarih, toplum ve devrim bilimine sahip oldu¤u kadar sanat ve edebiyat bilimine ileri düzeyde vak›f bir komünistti. O sahip oldu¤u bu de¤erlerin yan› s›ra eflsiz bir propagandac›, usta bir yeralt› örgütleyicisi, say›s›z Bolflevik kadronun e¤itici ve yetifltiricisi olmufltur. Marksist klasikleri bölge dillerine çeviren iyi bir devrimci çevirmen-
81
di (Rusça-Almanca-Gürcüce-Ermenice-Azerice bilmekteydi). Berlin ve Riga’da üniversitede yüksek e¤itim alm›flt›. Lenin yoldafl›n deyimiyle “ddevrimin a¤›r topu” olmufl, “Kafkaslar›n Lenin’i” olarak an›lmay› hak etmifltir. Onun sekreterli¤ini yapan O. G. fiatunovskaya’dan dinleyelim fiahumyan yoldafl›n kim oldu¤unu; “O, gece ve gündüz çal›flma odas›ndan ç›kmaz, bir iflten di¤erine saatlerce dinlenmeden çal›fl›rd›, s›k s›k Lenin yoldafla mektuplar yazard›... Frans›z askeri delegelerini kabul eder, petrol rafinelerini, tersaneleri ve donanman›n ulusallaflt›r›lmas› ve de Küçük han›n kullan›lmaya aç›lmas›n›n planlar›n› yapard›, oluflturdu¤u bas›n-yay›n bürosunun ajitasyon-propaganda çal›flmalar›n›n güçlendirilmesi için sabahlara kadar bafl›n› kald›rmadan saatlerce makale ve yaz›lar yazard›. Hayat›n her alan›nda onun düflüncesinin nüfuz etmedi¤i ve üzerinde yo¤unlaflmad›¤› tek bir politik sorun, tek bir konu ve üzerinde kapsaml› araflt›rma yapmad›¤› ve derinleflmedi¤i bilim, kültür, sanat ve edebiyat alan› yoktu. Kendisini çevreleyen ezilen halk y›¤›nlar›n›n en yaflamsal sorunlar›n› bu kadar derinlemesine düflünen, son derece fedakâr ve ilkelerine bu kadar ba¤l› bir devrimci komüniste ilk kez tan›k oldu¤umu söyleyebilirim.” Lenin yoldafl›n Kafkaslar’da yürütülen politik ve örgütsel çal›flmalar›na en fazla güvendi¤i, görüfllerine en fazla de¤er verdi¤i ender kadrolardan biridir Iste-
Ekim Devrimi’nin 90. y›l›nda Paris’ten Bakü’ye Komünden Komüne
PART‹ZAN 63