Outro 320

str /

TEMAT NUMERU:

TEKST NUMERU JULIA KULIK

KOBIETY, BEZ KTÓRYCH ŚWIAT BYŁBY INNY

strona 12

SPIS TREŚCI ŻANETA CHWIAŁKOWSKA

HEDY LAMARR - NAJPIĘKNIEJSZA WYNALAZCZYNI ŚWIATA

strona 22 ZUZANNA SKALSKA

KOBIETY, KTÓRE INSPIRUJĄ strona 28

str /

KRZYSZTOF ANDRULONIS

POLSKA DROGA DO RÓWNOŚCI PRAW

strona 36 MARTA PŁOCHOCKA

FEMINIZM - O CO TYLE KRZYKU? strona 46

KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI

W ŚWIECIE DRABBLI strona 52

REKRUTACJA str. 54 str /

Nad wydarzeniami ostatnich tygodni trudno jest przejść obojętnie. Niezależnie od tego, jakie stanowisko przyjmuje się wobec aktywności Ogólnopolskiego Strajku Kobiet, to nie można negować tego, że ruch zyskał potężną popularność i poparcie znacznej części społeczeństwa.

Na fali wydarzeń rodzą się pytania natury ogólnej.

Powstanie OSK w oczywisty sposób związane jest z konkretnymi wydarzeniami politycznymi, jakimi było ogłoszenie przez Trybunał Konstytucyjny (bądź, jak powiadają niektórzy, Trybunał zwany Konstytucyjnym) wyroku delegalizujące w Polsce wykonywanie aborcji. Dla setek tysięcy, jeśli nie milionów ludzi, w istocie wszystkich płci, ten nowy stan rzeczy okazał się nie do przyjęcia. Siła reakcji była doprawdy potężna - kto nie dowierza, powinien raz jeszcze przyjrzeć się skali protestów, które przetoczyły się (i nadal przetaczają) przez kraj.

Choć można mieć różny stosunek do zagadnienia aborcji, to jednak nie ulega wątpliwości, że spory toczące się wokół niej są jedną z wielu

odmian szczegółowych zagadnienia, które zbiorczo można określić jako prawa kobiet. Walka o nie trwa już przynajmniej od XVIII wieku, kiedy to głos w sprawie zabrała Olimpia de Gouges, publikując w atmosferze rewolucyjnej manifest poświęcony prawom kobiet, który uzupełniał przesłanie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela.

Choć na przestrzeni dziesięcioleci postulaty szczegółowe ulegały zmianom, sporą część z nich, jak choćby prawa wyborcze, udało się ziścić prawie że w skali globalnej, to jednak wciąż pozostają sfery życia prywatnego i publicznego, w których płeć żeńska domaga się uzyskania możliwości w pełni samodzielnego decydowania o własnym losie.

str /

Pozostaje kwestią otwartą, czy równouprawnienie obydwu płci jest w ogóle stanem osiągalnym, czy też może czymś na kształt idei regulatywnej? Można też mieć wątpliwości, czy istotnie równouprawnienie w każdej sferze życia to cel, do którego dążymy. Być może są takie obszary ludzkiej aktywności, w której przewaga uprawnień jednej z płci jest czymś wskazanym? Pytania te pozostają otwarte i nie mamy ambicji ferowania wyroków. Chcielibyśmy jednak przypomnieć, jak ważną rolę w funkcjonowaniu naszego świata odkrywają kobiety - oby coraz rzadziej zdarzało się, że sobie jej nie uświadamiamy bądź o niej zapominamy…

Krzysztof

Outro – wychodzimy poza schemat

Szefowie działów:

ISSN: 2299-5242

Olimpia Orządała (korekta), Monika Brzozowska (graficy), Żaneta Chwiałkowska (promocja)

Ogólnopolski miesięcznik młodzieżowy Wydawca: Fundacja Nowe Media

Promocja: Żaneta Chwiałkowska, Jagoda Jabłońska, Sabina Gajda, Iza Gajda, Anna Micał, Natalia Stachowicz

www.outro.pl mail: redakcja(@)outro.pl, rekrutacja(@)outro.pl

Korekta: Olimpia Orządała, Janusz Pyrkosz, Paulina Kos, Natalia Popławska, Klaudia Sordyl, Justyna Grzesiowska

Redaktor naczelny: Krzysztof Andrulonis Skład wydania i fotoedycja: Krzysztof Andrulonis

Grafiki: Kinga Zawada

Projekt okładki: Krzysztof Andrulonis

str /

str /

MATERIAŁ PROMOCYJNY

JAK PORADZIĆ SOBIE Z ZAMKNIĘCIEM RESTAURACJI? AIOLI inspired by Katowice Trudna sytuacja w gastronomii spowodowała, że obiekty pochodzące z tej branży są zmuszone do szybkich działań i wypracowania nowego modelu sprzedażowego. To, co do tej pory było czymś odległym, odłożonym na dalszy plan lub niechcianym, musiało wejść w życie. Wiele restauracji musiało wyjść ze swo-

Fot. materiały AIOLI

jej strefy komfortu i otworzyć się na nowe możliwości.

Restauracje postawione z dnia na dzień w trud-

Przygotowaliśmy się bardzo szybko. Już w piątek

nej sytuacji musiały dostosować się do nowych

30.10, mieliśmy gotowy plan działania na okres

warunków. Ich zamknięcie było nieoczekiwane -

zamknięcia restauracji. Wynosy, promocje, cater-

- restauratorzy musieli szybko zareagować.

ing pudełkowy całodzienny – to wszystko zostało

W Grupie Instynkt, której AIOLI jest częścią,

zaplanowane od razu. Elastyczność jest w tym

byliśmy gotowi tego samego dnia, w którym

przypadku niezwykle ważna. To ważne, aby po-

obostrzenia zostały ogłoszone, przygotowując

trafić dopasować się do sytuacji i szybko reago-

nowe oferty i promocje dla gości.

wać. Restauracje, które chcą przetrwać, muszą

str /

działać szybko, kierować się swoim instynktem,

postanowiliśmy zostać przy naszej klasycznej

szukać inspiracji i śledzić trendy na rynku – nie

promocji śniadaniowej, czyli śniadanie do napoju

tylko polskim, ale także zagranicznym.

za 5 zł. Ponadto każdego dnia tygodnia drugi

Promocje, które wprowadziliśmy, działają tylko

produkt oferujemy za 1 zł. Z kolei w Sing Sing

z odbiorem osobistym, po to, aby zachęcić gości

i Banjaluce postawiliśmy na mix promocji

do odwiedzania restauracji. Dzięki temu mamy

cenowych - drugi produkt za złotówkę albo deser

kontakt z klientami, którego bardzo nam

w prezencie. W Aioli i Banjaluce oferujemy

brakuje.

lunche w promocyjnych cenach – 18,90 zł,

W

Aioli

inspired

by

Katowice

Fot. materiały AIOLI

a w ich skład wchodzi zupa, danie główne

str /

i napój. Do oferty wprowadziliśmy także gotowe

zauważyć, że ludziom najbardziej brakowało

zupy na wynos oraz catering, szykujemy także

wyjść do nich – stąd bardzo prędko zapełniły się

nowości, które ogłosimy wkrótce. Elastyczność,

one klientami. Kina i teatry musiały poczekać,

działanie,

natomiast ogródki restauracji od razu były

kierowanie

się

doświadczeniem

i instynktem – to klucze do przetrwania.

Chcemy

także

uświadamiać

gościom,

wypełnione po brzegi. że

Aby przetrwać, potrzebna jest mocna interakcja

zamówienia na wynos i w dostawie to jedyne, co

z klientami, uświadamianie im, że bez nich nikt

pomoże restauracjom przetrwać. Jeśli chcą oni

z nas nie przetrwa. Wspierajmy się wzajemnie,

wrócić do swoich ulubionych lokali, po prostu

uczmy się od siebie. Wszyscy mamy ten sam cel

muszą pomóc. W czerwcu, kiedy restauracje

– przetrwać.

wznowiły swoją pełną działalność, można było

PROMOCJE W RESTAURACJI AIOLI INSPIRED BY KATOWICE Każdy próbuje trochę zaoszczędzić, szczególnie w tym trudnym dla wszystkich czasie. Szukając okazji możemy trafić na promocje w wielu branżach, jednak to gastronomia potrzebuje nas teraz najbardziej. Zamknięcie restauracji spowodowało ogromne straty finansowe, a jeśli chcemy wrócić do posiłków w naszych ulubionych miejscach, musimy im pomóc poprzez zamawianie jedzenia na wynos.

Restauracje z dnia na dzień zostały zmuszone

się wyłącznie na wynosy i dostawy. Spowodowa-

zawiesić swoją działalność w lokalach i przenieść

ło to wysyp nowych ofert i promocji. Zachęcamy

str /

do skorzystania z promocji w AIOLI inspired by

Aktualnie nie można zjeść we wnętrzu Aioli, na-

Katowice, którą gorąco chcemy wspierać w tym

tomiast

czasie. Restauracja ta jest nam szczególnie bli-

z

ska ze względu na wychodzenie poza schematy,

restauracja serdecznie zaprasza, ponieważ tylko

które zawsze stanowi dla nas priorytet w działa-

w tym przypadku możecie skorzystać z promocji:

niu.

Poniedziałek - Burger Day! Drugi, tańszy burger

Aioli

za 1 zł.

Aioli to jedna z najpopularniejszych restauracji

Wtorek – Pizza Day! Druga, tańsza pizza za 1 zł.

w Warszawie, Gdańsku i Katowicach. Chyba każ-

Wciąż obowiązuje tradycyjna promocja, w której

dy stał chociaż raz w kolejce do niej. Sieć lokali

we wtorki pizza Margherita jest w cenie 10 zł.

słynie z niekonwencjonalnych akcji promocyjnych

Środa - Pasta Day! Druga, tańsza pasta za 1 zł.

(np. Technoranki), nie boi się wyrażania swoich poglądów, wspiera osoby LGBT, ostatnio nawet zaserwowała zimową herbatę protestującym ko-

można

odbiorem

zamówić

osobistym.

z Do

dostawą tego

lub

drugiego

Czwartek – Salad & Bowl Day! Drugi, tańszy bowl lub sałatka za 1 zł.

Piątek - Tapas Day! Drugi, tańszy tapas za 1 zł.

bietom.

Sobota i Niedziela – Breakfast Day! Drugie, tańsze śniadanie w cenie 1 zł i to do godziny 14:00!

Ponadto na gości czeka lunch w bardzo atrakcyjnej cenie 18,90 zł (zupa, danie główne + napój) oraz możliwość kupienia zup w słoikach. 1 litr zupy kosztuje tylko 21 zł! Od poniedziałku do piątku można kupić śniadanie za 5 zł przy zakupie napoju.

Pamiętajmy, że wspieranie rynku gastronomicznego w tym trudnym okresie jest bardzo ważne!

Tylko dzięki nam restauracje mogą przetrwać.

Fot. materiały AIOLI

Jeśli

chcecie

móc

jeszcze

kiedyś

usiąść

w ogródkach swoich ulubionych lokali, musicie u nich zamawiać.

str /

str /

KOBIETY, BE ŚWIAT BY

Kobieta jest organizmem ultradoskonałym. Potrafi się re

Przetrwa wszystko – słowa Katarzyny Nosowskiej wywołały n

stuleci zmagań z seksizmem i dowodzenia równości względe

str / podchodzi do ich wpływu na rozwój świata? Przek

EZ KTÓRYCH YŁBY INNY

egenerować po ekstremalnie ciężkich doświadczeniach.

niemały skandal. Ile jest w nich prawdy? I dlaczego, pomimo

em mężczyzn, wciąż nie docenia się roli kobiet i sceptycznie str /

konajmy się, czy świat mógłby istnieć bez tej płci.

Na polu tradycji

redaktor

Julia Kulik

mencie mojego poranka zadaję sobie pytanie: jak

Prawdziwą siłą jest siła kobiet

wyglądałby świat bez kobiet?

Czy kiedykolwiek spotkałeś się ze stwierdzeniem, że prawdziwą siłą jest siła kobiet? Spróbuj choć przez chwilę wyobrazić sobie, jak wyglądałby świat bez nich. Jaki by był? Brudny i nieciekawy… czy też urokliwy i wolny od ograniczeń?

A może nie jesteś w stanie sobie tego zobrazować? Otóż wyobraź sobie, że budzisz się pewnego pięknego poranka i okazuje się, że przyszło ci żyć w świecie bez kobiet. Po pierwsze, ten poranek nie był by już taki piękny. Po drugie... Właśnie – co po drugie?

Pora na wyraźną odpowiedź, która nie każdemu się spodoba: pomimo tysiącleci ewolucji najzwyczajniej nie przetrwałby! Zarówno w przeszłości, jak i teraz. Najwyższy czas, aby ta druga połowa świata zatrzymała się i po raz pierwszy wysłuchała ich historii. Niech kobiety otworzą sobie drogę do równości bez proszenia o pozwolenie.

Niech wszyscy zobaczą, że świat bez kobiet po prostu nie miałby racji bytu. Niech kobiety cieszą się wolnością, swoim należytym miejscem, swobodnym wyrażaniem opinii – niech przede

Codziennie rano, idąc do szkoły, mijam dziesiątki

wszystkim mają prawo głosu! To feminizm i do-

obcych mi mężczyzn: młodszych, starszych, któ-

konania „wielkich” przodkiń sprawiły, że są one

rzy podobnie jak ja zmierzają w jakimś kierunku.

równe tej drugiej połowie.

Choć to ode mnie niezależne i są to tylko anonimowi przechodnie, mój wzrok mimowolnie obserwuje ich ruchy, analizuje wygląd, ubiór, oce-

Żelazna Dama

nia możliwe intencje względem mnie bądź wobec świata. Widzę wyraźnie ich zmagania z nieprzy-

Problem jest zbyt złożony, żeby w tym miejscu

szytymi guzikami, problemy z zapytaniem kogoś

wystarczyło kilka motywujących słów. Należy

o drogę, nieporadność w rozpoczęciu rozmowy

pójść dalej. Niedowiarkom trzeba udowodnić, że

z atrakcyjną dziewczyną. I właśnie w tym mo-

Ziemia stanęłaby w miejscu, gdyby nie wkład kobiet.

str /

Na polu tradycji

str /

Na polu tradycji

Każdy chyba się zgodzi, że największy krok

gi. Wyznawała zasadę, że każda kobieta, która

w stronę równości płci nastąpił w XX wieku, kie-

zna problemy związane z prowadzeniem domu,

dy to premierem Wielkiej Brytanii po raz pierw-

lepiej zrozumie trudności, które pojawiają się

szy w historii została kobieta – słynna Margaret

przy rządzeniu krajem.

Thatcher, znana pod pseudonimem Żelaznej Damy. Odważny przydomek zwykł wyłącznie podkreślać nieugiętą postawę Brytyjki, dzięki której

Podążać za ciosem

– jak warto wspomnieć – wiele zmieniła, naprawiła i zyskała, zarówno prywatnie, jak i na are-

Mówiono, że bardzo szybko potrafiła narzucić

nie międzynarodowej.

swój styl rządów. Taki, w którym właściwie nie znajdowało się miejsce na jakiekolwiek dyskusje.

Thatcher była nazywana również Żelazną Gospodynią, gdyż wielokrotnie potwierdzała siłę kobiet, nawiązywała do ich wytrzymałości i odwa-

str /

Polityczka wsławiła się twardą postawą wobec komunizmu

w

relacjach

międzynarodowych,

a ponieważ w latach 60. i 70. XX wieku kraj chy-

Na polu tradycji

lił się ku upadkowi z powodu zjawisk globalnych

Thatcher do dziś uważana jest za ikonę emancy-

– ekspansji komunizmu – a także błędnych decy-

pacji kobiet, równocześnie jest pierwszą brytyj-

zji podejmowanych przez poprzednie rządy, Tha-

ską polityczką, która uczyniła Wielką Brytanię

tcher postanowiła wprowadzić niekiedy rygory-

z powrotem wspaniałą.

styczne zmiany, mając na celu jedynie wyższe dobro państwa.

Pod koniec sprawowania przez nią funkcji premiera skromnie podsumowała czasy swojej wła-

Była przeciwniczką wysokich podatków finansu-

dzy wypowiedzią: My pozbywamy się podziałów,

jących zbyt rozbudowane państwo i redystrybucję

zamieniamy konflikty na współpracę, budujemy

socjalną. Wielkim problemem pozostawała nad-

jeden naród, przez coraz szerzej rozumiane poję-

mierna siła związków zawodowych, nie tylko na-

cie własności oraz demokrację. Margaret Tha-

rzucających rozwiązania w przedsiębiorstwach,

tcher niewątpliwie zmieniła bieg wydarzeń pań-

ale też wpływających na politykę państwa.

stwa brytyjskiego, jednak jej wybory nie ograni-

Heroicznie wymierzała ciosy w kontrowersyjne kwestie, podejmowała trudne decyzje i stawiała sobie ważne pytania, jak choćby: czy o polityce rządu mają decydować wyborcy, czy związki?

str /

czały się wyłącznie do państwa jej rządów, ale miały niewątpliwy wpływ na cały świat. Postać pani premier na stałe zapisze się w dziejach polityki i na kartach rozwijającego się feminizmu jako ta, która dała nadzieję milionom kobiet.

Na polu tradycji

Zdecydowanie należy wspomnieć, że sprawczyni

Kobieta w koronie

tak dużego zamieszania jest nie tylko szanowaną Pozostając w temacie polityki, nie można nie

monarchinią, ale również regularnie wspierającą

wspomnieć o kobiecie, która podobnie jak Tha-

liczne inicjatywy działaczką charytatywną. Patro-

tcher wywróciła świat do góry nogami. Choć

nuje około 620 organizacjom charytatywnym,

między tymi postaciami toczyła się polityczna

które od lat aktywnie wspomaga. Wśród nich

wojna, nie przeszkodziło im to w realizacji zało-

najpopularniejsze to The Campaign to Protect

żonych celów. Jak zapewne wszyscy się domyśla-

Rural England, The Kennel Club i The Boys’ Bri-

ją, mowa o Elżbiecie II – królowej Wielkiej Bryta-

gade.

nii i Irlandii Północnej, którą jest od 63 lat. Już samymi latami sprawowania władzy zapisała się na najwyższym miejscu listy rekordów, tym samym pozbawiając go królowej Wiktorii. Ale co jeszcze poza rekordowym czasem utrzymania tronu udało się obecnej angielskiej władczyni?

Jak mało kto wie, Elżbieta II ma nietypowe zainteresowania. Królowa znana jest z nienagannego stylu, który dopełniają wszelkiej maści, kolekcjonowane przez nią, kapelusze. Jest miłośniczką zwierząt, szczególnie psów rasy corgi, które od lat posiada. Co istotne, władczyni otwarcie mówi

str /

Na polu tradycji

o miłości, jaką darzy swój naród – stara się go

Ikona popkultury

za wszelką cenę jednoczyć i być dla niego wsparciem. Takie cechy współczesnej monarchini za-

Nie odstępując od wątku wielkich żeńskich na-

sługują na aprobatę poddanych, nie mówiąc już

zwisk na forum międzynarodowym, trzeba przyj-

o tym, ilu konfliktów Królestwo Wielkiej Brytanii

rzeć się sylwetce Marilyn Monroe, która bez wąt-

dzięki temu uniknęło.

pienia jest jedn z ikon XX wieku i do dziś pozo-

str /

Na polu tradycji

staje jedną z najbardziej rozpoznawalnych osobi-

musi odnaleźć szczęście w samym sobie, nie mo-

stości w historii. Marilyn zajmowała się głównie

żemy poszukiwać go w jakiejś rzeczy lub innej

aktorstwem, oprócz tego była także piosenkarką,

osobie – najważniejsze jest kochanie siebie i by-

producentką filmową, a z czasem stała się po

cie szczęśliwym ze względu na to, co się ma oraz

prostu legendą własnych czasów, bez wątpienia

to, kim się jest. Marilyn wiedziała, czego pragnie

osobistością wyjątkową i jedyną w swoim rodza-

i dążyła do tego za wszelką cenę. Nie zadowala-

ju. Od lat ceniona jest jako królowa pin-upu

ła się byle czym i byle kim, mawiała, że „lepiej

i popkultury, a także ideał kobiecości.

być szczęśliwą samotnie niż nieszczęśliwą z kimś

Marilyn Monroe uważana jest przez ekspertów

innym”.

także za pierwowzór dzisiejszych celebrytek.

Wielu ceni Monroe za ,,ładną buźkę" i wyłącznie

Służyła za przykład wielu młodym dziewczynom

to uznaje za jej klucz do sławy i sukcesu. W

pragnącym zostać modelkami, aktorkami i pio-

przypadku tej gwiazdy należy jednak spojrzeć

senkarkami. Dzięki swojemu charyzmatycznemu

zdecydowanie głębiej, bowiem była ona wszech-

usposobieniu porywała za sobą tłumy, stawała

stronnie uzdolniona, a przy tym wyjątkowo by-

się inspiracją dla coraz szerszego grona odbior-

stra. Swoją przewrotną karierą rozpętała istną

ców. Za życia cieszyła się niewiarygodną jak na

rewolucję społeczną i kulturalną. Przyczyniła się

tamte czasy popularnością, której wszyscy mogli

do diametralnych zmian w kontekście postrzega-

jej pozazdrościć. Każdy jej krok był śledzony

nia kobiecego piękna. Łącząc w sobie atrakcyj-

przez całe rzesze fotoreporterów, co często oka-

ność i intelekt, wprowadziła znaczące zmiany dla

zywało się ujemnym aspektem popularności.

dalszego rozwoju popkultury. Marilyn Monroe

O słynnej idolce zarówno kobiet, jak i mężczyzn

stała się marką samą w sobie, a każde pokolenie

powstały setki książek, filmów i piosenek.

może identyfikować się z nią na inny sposób.

Tylko nieliczni przechodzą do historii. Jedni wsławiają się bohaterskimi czynami, inni cenny-

Sukces kiedyś aktualny dziś?

mi okryciami, a jeszcze inni tym, że swoją obec-

Współczesne feministki są pewne, że gdyby Marilyn Monroe urodziła się kilkadziesiąt lat później, bez wahania wstąpiłaby w ich szeregi, gdyż oprócz blond włosów, pełnych ust i seksapilu miała silną osobowość. Uważała, że każdy z nas

str /

nością zmienili obyczajowość społeczeństw, ponieważ ich sposób myślenia wyróżniał się na tle czasów nowoczesnością i odwagą. Kimś takim były właśnie Marilyn Monroe, Margaret Thatcher i Elżbieta II.

Na polu tradycji

Do dziś na świecie pojawiło się wiele kobiet

Jak zmieniły one świat?

zmieniających na dobre jego oblicze. Przy pomoNastał moment, aby przyznać, że wraz z biegiem

cy powodowanych przez nie rewolucji płeć żeń-

czasu w otaczającym nas świecie dokładnie mo-

ska śladami Thatcher coraz częściej dochodziła

żemy wskazać rosnącą i zyskującą na znaczeniu

do rządów. W wielkość i niesłychaną klasę Elż-

rolę kobiety. Kobieta-żona, kobieta-matka, ko-

biety II nikt nie wątpi, jednakże zaznaczyć trzeba,

bieta zajmująca się domem, powszechnie okre-

jak dużą część społeczności zahipnotyzowała

ślana jako „kura domowa”, to do niedawna

swoją wrodzoną elegancją i ilu ludzi zmobilizo-

główne skojarzenia z jej rolą społeczną.

wała do pracy. Przykładem Marilyn Monroe, któ-

Mężczyzna kojarzony z „głową rodziny” do niedawna jako jedyny miał prawo podejmować decyzje i dokonywać ważnych wyborów. To on był

ra dowiodła, że jeśli się chce, to można osiągnąć wszystko, są dziewczęta odważniej sięgające po marzenia i realizujące je.

szanowany, jego zdanie liczyło się przede

Opisane powyżej kobiety dokonały zmian, które

wszystkim. On wybierał żonę i to on decydował

świat pamięta pomimo upływu lat i które pozo-

za nią. W dwudziestym pierwszym wieku taki

staną z nami już na zawsze. Mimo upływu lat

układ jest już przestarzały i faktycznie należy do

ich postacie wciąż są doceniane i stanowią nie-

prehistorii.

odłączny element dziejów naszego świata.

str /

Byłam jak notatnik. Zapisywałam ludzi na swoim ciele – tak mówiła o sobie Hedy Lamarr, której w latach czterdziestych przypadło miano „najpiękniejszej kobiety świata”. Była to postać niezwykła, gdyż odegrała swoją rolę nie tylko jako aktorka, ale również niecodzienna wynalazczyni. str /

HEDY LAMARR NAJPIĘKNIEJSZA WYNALAZCZYNI ŚWIATA

str /

Na polu tradycji

redaktor

Żaneta Chwiałkowska

Powszechne są liczne stereotypy dotyczące pięk-

cia, odpowiednio dobrana do scen muzyka, gra

nych kobiet. Jednym z nich jest odmawianie tym

aktorska i niezwykła uroda Hedwig sprawiły, że

ładnym i delikatnym intelektu. Panuje przekona-

Ekstaza odniosła sukces.

nie, że kobiecość nie idzie w parze z wysoką in-

Film jednak jest wyjątkowy także z innych

teligencją. Nadal spotykamy osoby twierdzące, że

względów. Po raz pierwszy w historii kina poka-

kobiety są z natury mniej rozwinięte w niektó-

zano w nim kobiecą nagość i scenę łóżkową. Ob-

rych dziedzinach od mężczyzn. Hedy Lamarr jest

raz dzisiaj już nie szokuje swoją subtelną eroty-

przykładem, jak mylne są takie założenia.

ką, jednak w latach trzydziestych wywołał skan-

Hedwig Eva Maria Kiesler już w dzieciństwie

dal – został potępiony przez papieża Piusa XI, a

chciała grać. W wieku 16 lat porzuciła szkołę, by

Adolf Hitler zakazał jego wyświetlania. Skutko-

zatrudnić się w studiu Sascha-Film jako pomoc

wało to wycięciem niektórych scen. Mimo to rola

na planie filmowym. Swoją aktorską przygodę

w Ekstazie przyniosła Kiesler upragnioną sławę.

zaczynała od epizodów, próbowała swoich sił

Kilka lat po premierze kontrowersyjnego filmu

w teatrze, nieustannie marząc o zagraniu głów-

Hedwig płynęła statkiem do Stanów Zjednoczo-

nej postaci. Nigdy nie byłam zadowolona. Gdy

nych. Nie przez przypadek tym samym okrętem

pracowałam na planie, chciałam grać. Kiedy

co Louis Mayer – współwłaściciel amerykańskie-

grałam epizody, marzyłam o głównych rolach.

go koncernu filmowego MGM. Po przybyciu do

Chciałam być sławna, chciałam być gwiazdą –

Nowego Yorku aktorka miała już lukratywny

- mówiła po latach.

kontrakt na siedem lat za 500 dolarów tygodnio-

Nie musiała długo czekać, by wcielić w życie

wo. Przyszłej gwieździe Hollywood potrzebne by-

swoje ambitne plany. W 1933 roku (mając 19

ło tylko nowe nazwisko, niekojarzące się z Au-

lat) zagrała w kontrowersyjnym filmie Gustava

strią, która nie miała wtedy najlepszej reputacji.

Machatý Ekstaza opowiadającym o niespełnio-

Tak narodziła się Hedy Lamarr.

nych namiętnościach kobiety zdradzającej swoje-

W Stanach zagrała wiele głównych ról w fil-

go męża. Było to już kino dźwiękowe, ale utrzy-

mach, dzięki którym zdobyła sławę. Wśród nich

mane w estetyce niemego. Piękne poetyckie uję-

str /

Na polu tradycji

str /

To, co odchodzi

były m.in. Boom Town (1940), Tortilla Flat Vic-

pod numerem 2292387. Udostępnili patent ma-

tora Fleminga (1942) i wielka produkcja Cecila

rynarce wojennej USA, ale nie wykorzystano go

B. DeMille’a Samson i Dalila (1949). Grała razem

podczas wojny. Specjaliści obawiali się, że rolki

z Clarkiem Gable’em i Spencerem Tracym. Choć

papieru mogłyby zacinać się w torpedzie.

nigdy nie stała się największą gwiazdą Hollywo-

Zakończyła swoją karierę w wieku 44 lat. Za-

od, jak to przewidywała wytwórnia, zyskała

mieszkała na Florydzie i zajęła się spotkaniami

szczególny przydomek nadany jej przez dzienni-

z przyjaciółmi oraz pracą nad swoimi wynalaz-

karzy: „najpiękniejsza kobieta świata”. Niestety –

kami. Gdy jej wizerunek został wykorzystany na

jej uroda ograniczała ją jedynie do grania ról

opakowaniach pakietu CorelDRAW, Lamarr wyto-

uwodzicielskich kobiet. Nie wystarczało to am-

czyła firmie Corel Corporation sprawę w sądzie,

bitnej Hedy do samorealizacji. Wiedziała, że jest

jednak konflikt rozwiązano polubownie. W mię-

zdolna do czegoś więcej niż do pracy wyglądem.

dzyczasie amerykańska armia już rozwijała nowe

Chciała udowodnić swój intelektualny potencjał

technologie oparte na systemie FHSS, z którego

i osiągnęła to.

korzystały później firmy cywilne.

W 1940 roku brytyjski statek wiozący 90 dzieci

To

został storpedowany przez niemiecki okręt pod-

„najpiękniejszą kobietą świata” używamy dziś

wodny. Zdarzenie to wstrząsnęło Lamarr i po-

GPS, pilotów do telewizorów, telefonów komór-

stanowiła zapobiec podobnej tragedii w przy-

kowych. W 1997 roku otrzymała nawet nagrodę

szłości. Razem ze swoim przyjacielem kompozy-

amerykańskich wynalazców za swoje zasługi dla

torem George’em Antheilem zaczęła pracować

rozwoju elektroniki. Choć niegdyś przylgnęła do

nad systemem sterowania torpedami za pomocą

niej łatka piękności, to udowodniła że kobiecość

fal radiowych. Wpadła na pomysł, że sygnał po-

nie jest barierą do zdobywania osiągnięć nauko-

winien być wysyłany na zmieniających się czę-

wych. Życiorys Hedy Lamarr pokazuje, że bez

stotliwościach, tak by przeciwnik nie mógł prze-

wątpienia była postacią wyjątkową, gdyż prze-

jąć kontroli nad bronią. Antheil z kolei zapropo-

kraczała granice związane ze stereotypami,

nował, by użyć rolek z taśmami, takich jakich

z którymi muszą nieraz do dziś zmagać się ko-

używał do sterowania instrumentami muzyczny-

biety.

mi.

Stworzyli system określany dzisiaj jako FHSS (frequency-hopping spread spectrum) i w 1941 roku zarejestrowali go w urzędzie patentowym

str /

właśnie

dzięki

aktorce

nazywanej

To, co odchodzi

str /

KOBIETY, KTÓ

Heroizm kobiet? To zjawisko mniej popularne niż jego męski odpowiednik, w szczególności u islamistów i buddystów, zdaniem których kobiety mają niższą rangę od mężczyzn. Jednak w dziejach ludzkości zapisały się takie przedstawicielki płci żeńskiej, które ogromnie wpłynęły na świat. str /

ÓRE INSPIRUJĄ

str /

Na polu tradycji

redaktor

Zuzanna Skalska

1429 roku, lecz Jan Orleański wyłączył ją z rady

Kim była Joanna d’Arc?

wojennej. Pomimo to uczestniczyła w niej, Przenieś się na wieś leżącą kiedyś w księstwie

a także brała udział w bitwach. Zdobyła

Bar. Ta okolica, mimo iż była otoczona przez zie-

twierdzę Saint Loup, Saint Augustin i fortecę

mie burgundzkie, pozostawała wierna koronie

Saint Jean Le Blanc. Za nieposłuszeństwo ukara-

francuskiej. Prawdopodobnie to właśnie tutaj,

no ją ponownym wyłączeniem z rady wojennej,

6 stycznia 1412 roku, przyszła na świat Joan-

jednakże również i tym razem nie zachowała się

na d’Arc.

posłusznie. Choć została zraniona w szyję przez

W dwunastym roku życia pierwszy raz doświad-

łucznika, nie zrezygnowała z walki i poprowadzi-

czyła widzenia. Święty Michał Archanioł, świę-

ła swoje siły do zwycięstwa nad wrogiem.

ta Małgorzata oraz święta Katarzyna powiedzieli

Dowodząc armią księcia Jana II d’Alençon, odzy-

jej, że Bóg chce wypędzić Anglików z Francji

skała Jargeau. Tamtego dnia zdarzył się cud –

i koronować Delfina – hrabiego Delfinatu na kró-

- jak donoszą ówczesne źródła, w jej hełm ude-

la Francji.

rzyła kamienna kula armatnia, lecz (według

W wieku trzynastu lat Joanna d’Arc złożyła ślu-

świadków zdarzenia) interwencja Boga uratowa-

by czystości. Trzy lata później poprosiła hrabiego

ła ją od śmierci.

Roberta de Baudricourta o wizytę na francuskim

Joanna d’Arc przyczyniła się też do ucieczki woj-

dworze królewskim w Chinon. Hrabia, ze względu

ska dowodzonego przez sir Johna Fastolfa, które

na nieustępliwość dziewczyny, wyraził na to zgo-

pomagało Anglikom. Przed osiągnięciem Troyes

dę. Mogła również wyruszyć na czele armii.

stało się coś nadzwyczajnego. Brat Ryszard, któ-

Joanna d’Arc przybyła pod Orlean 29 kwietnia

ry tam przebywał, przekonał tamtejszy lud do

str /

Na polu tradycji

uprawy fasoli, dzięki czemu, gdy przybyła tam

nię. Około godziny dziewiątej wyruszyła na wiel-

Joanna d’Arc, miała się czym pożywić.

ki rynek rybny, gdzie był już ułożony wysoki

Ostatnia bitwa zakończyła się niepowodzeniem,

stos. Przywiązana do wysokiego słupa w Vieux-

wrogie oddziały zdobyły Compiègne. Joanna

Marché w Rouen poprosiła dwóch księży, aby

d’Arc chciała opuścić to miejsce ostatnia i wtedy

trzymali przed nią krucyfiks. Jeden z chłopów

została namierzona przez łucznika. Nie miała

wykonał również mały krzyż, który zawiesiła na

innej możliwości niż skapitulować. Angielski

przedzie sukni. W milczeniu wysłuchała wyroku,

rząd wykupił ją od księcia Burgundii Filipa

potem głośno przebaczyła swoim nieprzyjacio-

III Dobrego. Pod koniec życia wytoczono jej pro-

łom, poprosiła o modlitwę, powiedziała: Głosy

ces o herezję, który nie był zgodny z inkwizy-

moje od Boga pochodziły i wszystko, co czyni-

torskimi wytycznymi.

łam, było z rozkazu bożego; skonała w płomie-

Joanna d'Arc zmarła 30 maja 1431 roku.

W tym dniu wyspowiadała się i przyjęła komustr /

niach, wymawiając imię Jezusa.

Na polu tradycji

W wieku dziesięciu lat rozpoczęła naukę na

Co wiesz o patriotce,

pensji dla dziewcząt, następnie kształciła

która wraz z mężem odkryła

się w III Żeńskim Gimnazjum Rządowym, któ-

dwa pierwiastki chemiczne?

re ukończyła w 1883 ze złotym medalem.

7 listopada 1867 roku w Warszawie przyszła na świat Maria Skłodowska-Curie. Dziewczynka była dzieckiem pracowitym, mającym dobrą pa-

Po powrocie do Warszawy pracowała jako korepetytorka – nauczała matematyki, fizyki i języków obcych.

mięć. Rodzice wychowywali ją w duchu patrioty-

W tym czasie poznała nauczycielkę Bronisławę

zmu.

Piasecką. To sprawiło, że Maria wstąpiła na

str /

Na polu tradycji

Uniwersytet Latający, gdzie uzyskała wy-

mieniowania przez minerały zawierające uran.

kształcenie zakazane przez władzę carską.

Te odkrycia doprowadziły ją do potwierdzenia

W dalszym czasie była guwernantką – najpierw

istnienia nowych pierwiastków chemicznych. Od-

w prawniczej rodzinie z Krakowa, a następnie

kryła je wraz z mężem, a były to: polon i rad.

u ziemiańskiej rodziny Żorawskich.

Dzięki genialnemu małżeństwu naukowców wie-

Poznała tam Kazimierza Żorawskiego, w któ-

my, że związki promieniotwórcze emitują pro-

rym nieszczęśliwie się zakochała. Odtrącona

mieniowanie, sole radu wydzielają ciepło i za-

przez mężczyznę, powróciła do Warszawy i po-

barwiają porcelanę oraz szkło, promieniowanie

głębiała wiedzę z chemii i fizyki w laboratoriach

przechodzi przez powietrze i pewne ciała, można

Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy Kra-

przekształcić tlen cząsteczkowy (O2) w ozon (O3).

kowskim Przedmieściu.

W 1903 roku wraz z mężem Maria zdobyła

W 1891 roku zdecydowała się wyjechać do Pary-

Nobla w dziedzinie fizyki, a w 1911 roku

ża i zaczęła naukę na Sorbonie. Ukończyła tam

w chemii.

edukację, otrzymując licencjat z fizyki z pierwszą

W czwartek 19 kwietnia 1906 roku zmarł Piotr

lokatą i licencjat z matematyki z drugą lokatą.

Curie. Po jego śmierci Maria oddała się pracy,

Po ukończonych studiach, dzięki pomocy swego

zdobywając kolejne osiągnięcia w dziedzinie che-

nauczyciela Gabriela Lippmanna, zdobyła sty-

mii, podała m.in. definicję międzynarodowego

pendium naukowe nad badaniami naukowymi

wzorca radu. Oprócz tego wspólnie z przyjaciółmi

związanymi z magnetycznymi właściwościami

utworzyła szkołę, gdzie dzieci uczono w nowa-

różnych rodzajów stali. W tym samym czasie

torski sposób (w laboratoriach, muzeach, tea-

Maria

trach).

poznała

u

prof.

Józefa

Wierusza-

Kowalskiego skromnego naukowca – Pierre’a

Podczas pierwszej wojny światowej, dzięki jej

Curie, z którym wzięła ślub.

pracy i wytrwałości, powstała metoda pozwala-

W 1896 roku fizyk Henri Becquerel rozpoczął

jąca wykonywać zdjęcia rentgenowskie w polo-

badania nad solami uranu. Maria, chcąc uzy-

wych warunkach. Maria Skłodowska-Curie wstą-

skać stopień doktora, podjęła pierwsze badania

piła również do Szwajcarskiego Komitetu Ge-

naukowe z promieniami Becquerela. Osiągnęła

neralnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.

wiele w tym zakresie. Udało jej się m.in. stwier-

Co ciekawe, w lipcu 1916 roku, jako jedna

dzić, że natężenie promieni Becquerela jest wła-

z pierwszych kobiet, uzyskała prawo jazdy.

ściwością atomową uranu, podobnie promieniowanie emituje tor, badała również emisję pro-

str /

Na polu tradycji

oznaczała Dom Czystego Serca. Przyprowadza-

Kim była

ni tam ludzie otrzymywali pomoc medyczną

miłosierna Samarytanka

i możliwość odejścia z tego świata zgodnie z ry-

urodzona w 1910 roku?

tuałami ich wiary.

Agnes Gonxha Bojaxhiu urodziła się 26

Dla chorych na trąd otworzyła dom Shanti Na-

sierpnia 1910 roku w imperium osmańskim.

gar. Idąc za przykładem świętej Teresy, misjo-

Jej tata zmarł dziewięć lat później. Matka wy-

narki miłości, założyła ze swoimi współpracow-

chowywała ją w wierze katolickiej.

nicami w Kalkucie kilka klinik dla trędowatych,

Jako osiemnastolatka wstąpiła do Instytutu Błogosławionej Dziewicy Maryi i została mi-

które zapewniały im opiekę medyczną i utrzymanie.

sjonarką. Pierwsze śluby zakonne złożyła 24

Dbała o biedne dzieci. W 1955 roku otworzyła

maja 1931 roku, przyjmując imię Teresa, co ma

Dom Dzieci Nieskazitelnego Serca jako schro-

związek z Teresą z Lisieux, która jest patronką

nienie dla bezdomnych sierot i bezdomnej mło-

misjonarzy. Śluby wieczyste złożyła 24 maja

dzieży.

1937 roku.

Pomoc, którą niosła siostra Teresa, zyskała he-

Nauczała w różnych szkołach w Dardżylingu

roiczny wymiar. W 1982 roku, przechodząc przez

i Kalkucie. Została dyrektorką szkoły dla Benga-

strefę ognia w towarzystwie pracowników Czer-

lek oraz przełożoną kilku loretanek i grupy córek

wonego Krzyża, uratowała 37 dzieci ze zniszczo-

świętej Anny. Mimo że sama żyła skromnie, od-

nego szpitala. Ta sytuacja miała miejsce pod-

wiedzała biednych w slumsach Kalkuty i rozda-

czas oblężenia Bejrutu. Świadectwem ochrony

wała im niepotrzebne rzeczy z zakonu.

życia przez tę siostrę zakonną jest również to, że

Co roku siostra Teresa uczestniczyła w rekolekcjach w Dardżyling. Pewnego razu, 10 września 1946 roku, podczas drogi prowadzącej na to spotkanie usłyszała „powołanie w powołaniu”, by założyć nowe zgromadzenie, działające na rzecz ubogich i samotnych.

Pomagała również umierającym. Przemieniła opuszczoną hinduistyczną świątynię w Dom dla Umierających, nazwane Kalighat. Nazwa ta

str /

ratowała ofiary trzęsienia ziemi w Armenii.

Na polu tradycji

str /

str /

str /

Na polu tradycji

redaktor

Krzysztof Andrulonis

Listopad 1918 r. był przełomowy dla Polaków z wielu względów – przede wszystkim po 123 latach zaborów na mapy Europy powracała nazwa naszego kraju, a wraz z nią całe jego realne istnienie. Samo powstanie państwa to już wielkie wydarzenie, jednak trzeba było jeszcze zaprowadzić w nim jakiś ład polityczny…

Co ciekawe, znakomita większość ówczesnych

Powiew świeżości

działaczy politycznych jednoznacznie opowiedziała się za ideami demokracji parlamentarnej –

Działania ówczesnej władzy były bardzo prędkie,

- dzisiaj taki wybór wydaje się nam oczywisty,

a jednocześnie nieco chaotyczne. 4 listopada zo-

jednak pamiętać należy, że w początkach XX w.

stał utworzony ostatni rząd pod przewodnic-

nadal większość krajów europejskich było różne-

twem Rady Regencyjnej, którym kierował Wła-

go rodzaju monarchiami. Zdaje się, że jednym

dysław Wróblewski. Zaledwie trzy dni później,

z przeważających czynników, który miał wpływ

w Lublinie, Ignacy Daszyński powołał Tymczaso-

na podjętą decyzję, była pamięć o tym, w jak

wy Rząd Ludowy Republiki Polskiej – istniał on

żałosny sposób dobiegła końca władza: królew-

zaledwie pięć dni, ponieważ 11 listopada, gdy

ska – w Prusach, cesarska – w Austrii oraz car-

Józef Piłsudski objął dowództwo nad rodzimymi

ska – w Rosji, co dało nam przepustkę do wy-

siłami zbrojnymi, członkowie rządu złożyli na

zwolenia się spod ich wpływów. Kiedy już decyzja

ręce tego ostatniego dymisje.

o kształcie ustrojowym została podjęta, należało

14 listopada Rada Regencyjna przekazała Pił-

zdecydować, kogo – w II Rzeczpospolitej – uczy-

sudskiemu również władzę cywilną i rozwiązała

nić suwerenem owej demokratycznej władzy.

się, natomiast powołana przez nią rada mini-

str /

Na polu tradycji

strów – teoretycznie – funkcjonowała jeszcze

facto aż do lutego 1919 r., tj. do ukonstytuowa-

przez cztery dni. 17 listopada, z inicjatywy Pił-

nia się Sejmu Ustawodawczego, sprawował wła-

sudskiego, powołany został rząd z Jędrzejem

dzę dyktatorską. Nie miał jednak zamiaru wyko-

Moraczewskim na czele – pełnił on swoje obo-

rzystywać tego dla własnej korzyści – wręcz

wiązki do stycznia 1919 r.

przeciwnie, bardzo prędko, bo już 22 listopada,

Jak widać, dynamika owych dni była doprawdy

w formie dekretu usankcjonował przyszły ustrój

imponująca, lecz jednocześnie potencjalnie groź-

republikański II Rzeczpospolitej.

na dla odradzającego się dopiero państwa – Polska właściwie nie miała jeszcze wówczas pewnych granic, żadnego systemu administracyjne-

Kobiety w polu widzenia

go, co więcej – nie wszędzie jeszcze dotarły wie-

28 listopada 1918 r. ukazał się dekret o ordyna-

ści, że w ogóle powstała na nowo. Stąd bardzo

cji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego, w któ-

istotna była rola Józefa Piłsudskiego, który de

rego rozdziale I, w artykułach 1. i 7. zawarto

str /

Na polu tradycji

przełomowe zapisy: Wyborcą do Sejmu jest każ-

Niemniej nie można też nie dostrzegać nowator-

dy obywatel państwa bez różnicy płci, który do

stwa wprowadzonego rozwiązania – cały czas

dnia ogłoszenia wyborów ukończył 21 lat oraz

trzeba mieć w pamięci, że jesteśmy dopiero

Wybieralni do Sejmu są wszyscy obywatele(ki)

u

państwa, posiadający czynne prawo wyborcze

i świat wygląda zupełnie inaczej niż współcze-

[…]. Datę wydania dekretu trudno uznać za dzień

śnie. W kwestii udzielania kobietom prawa – za-

faktycznego

równouprawnienia

równo do głosowania, jak i do kandydowania w

kobiet. Zapis ten był jedynie częścią rozciągnię-

wyborach państwowych – Polska należała do

tych na kilkadziesiąt lat procesów. Ani kwestia

ówczesnej światowej awangardy.

przyznania kobietom praw obywatelskich na

Pierwszym państwem, które zdecydowało się

równi z mężczyznami, ani ich rzeczywiste wdro-

przyznać prawa wyborcze kobietom, była Nowa

żenie nie rozpoczęły się (ani nie zakończyły)

Zelandia (jeszcze jako część dominium brytyj-

ustanowienia

w listopadzie 1918 r.

str /

progu

dwudziestolecia

międzywojennego

Na polu tradycji skiego) w 1893 r. – warto jednak zwrócić uwagę,

nego miejsca w społeczeństwie sięga już XIX w.

że płeć żeńska uzyskała tylko prawo czynne, na

Zalążków tego typu działalności należy szukać

zezwolenie niezbędne do ubiegania się o urzędy

w aktywności publicystyczno-oświatowej dwóch

musiała poczekać do 1919 r. W Europie pionie-

wielkich polskich pisarek: Marii Konopnickiej oraz

rem nadawania obywatelkom pełni praw była

Elizy Orzeszkowej. Każda z nich urodziła się

Finlandia, która zdecydowała się na to już

w latach 40. XIX w. Ich młodość przypadła na

w 1906 r.

okres obowiązywania, niezwykle dyskryminacyjnego wobec kobiet, kodeksu Napoleona.

Nic nie bierze się z niczego

Ambicja

oraz

niepokorność

Konopnickiej

Oczywiście koncepcja przyznania kobietom siły

beralnej inteligencji, nie pozwoliły im na pozo-

sprawczej, w kwestiach politycznych, nie wzięła

stanie biernymi wobec zastanej rzeczywistości.

się znikąd – tradycja emancypacji kobiet oraz

Chciały przecież studiować i rozwijać swoje ta-

zaangażowanej walki o uzyskanie dla nich god-

lenty. Tymczasem nawet zabór austriacki, koja-

i Orzeszkowej, wywodzących się ze środowisk li-

str /

Na polu tradycji

rzony ze stosunkowo dużymi swobodami dla Po-

raz protestu przeciwko społeczno-obyczajowemu

laków, zezwalał kobietom na wstęp na uniwersy-

oraz ekonomicznemu upośledzeniu kobiet. Nie

tety jedynie w charakterze wolnych słuchaczek.

każdy jednak chciał tego typu myślenie zaakcep-

Sytuacja ta zmusiła pisarki, a także tysiące in-

tować – postępowe pisarki często uznawano za

nych kobiet, w tym również wybitną noblistkę –

skandalistki i krytykowano za zbyt śmiałe, zda-

- Marię Skłodowską-Curie, do kształcenia się na

niem ówczesnej opinii publicznej, posunięcia.

tzw. Uniwersytecie Latającym. Był on formą tajnego kursu uniwersyteckiego dla kobiet, a jego nazwa związana była z faktem, iż studentki

Rola działaczek społecznych

i wykładowcy spotykali się w zakonspirowanych

Stanowiska Konopnickiej i Orzeszkowej nie tra-

lokalach prywatnych. Szczególnie bolało to Ko-

fiały w próżnię – choć wielu podchodziło do ich

nopnicką, która uważała, że edukacja kobiet jest

przesłania niechętnie, to jednak nie zabrakło

podstawą do zmiany ich wizerunku w społeczeń-

osób, które dały porwać się nowym ideom. Ak-

stwie.

tywność pisarska tych autorek pobudziła cał-

Problemy te były bliskie także Orzeszkowej, któ-

kiem spore grono działaczek społecznych, które

rej powieść Marta z 1873 r. stanowiła ostry wy-

udzielały się w różnych zaborach.

str /

Na polu tradycji Na wyróżnienie, w zaborze rosyjskim, zasługuje postać Marii Kleniewskiej, która – zainspirowana przesłaniem o konieczności zapewnienia lepszej ochrony praw pracowniczych, płynącej z encykliki papieża Leona XIII pt. Rerum novarum – zdecydowała się na utworzenie, na Lubelszczyźnie, w 1893 r. pierwszej tamtejszej ochronki dla dzieci robotników.

W kolejnych latach stworzyła ponadto warsztaty szkoleniowe dla dziewcząt wiejskich, na których uczono je krawiectwa, tkactwa i hafciarstwa, co miało umożliwić im w przyszłości podjęcie pracy.

Kleniewska, w 1895 r., doprowadziła do utworzenia Koła Pracy Kobiet, które działało de facto, łamiąc prawa zaborcy – mimo to nie uległo rozwiązaniu aż do odrodzenia się Polski, a po 1918 r. rosło w siłę. W 1923 r. liczyło już ponad 10 tys. członkiń.

(Pierwszo-)drugoplanowa

Z kolei na Polesiu aktywną działalność społeczną

bohaterka

prowadziła pisarka Maria Rodziewiczówna, która w tym regionie zakładała szkoły dla dziewcząt, ochronki, jadłodajnie dla ubogich oraz świetlice dla dzieci. Jednocześnie wyróżniała się na tle otoczenia swoimi postępowymi, feministycznymi poglądami, jak i wyglądem – nosiła męską fryzurę i męskie garnitury. Prawdopodobnie to ona posłużyła za pierwowzór postaci Stasi Bozow-

Warto zastanowić się nad tym, skąd właściwie wziął się, u Piłsudskiego, pomysł na nadanie kobietom pełni praw wyborczych – wbrew pozorom, przez długi czas pozostawał tej idei przeciwny, uważając, że kobiety – z natury – są łatwo podatne na wpływy innych ludzi i nie wykorzystają otrzymanych możliwości.

skiej w Siłaczce Stefana Żeromskiego, któremu

Za zmianą, jaka zaszła na tym polu w jego

to Rodziewiczówna zaimponowała.

światopoglądzie, stała… kobieta, a konkretnie Aleksandra Szczerbińska, późniejsza druga żona Marszałka. Szczerbińska już w młodości zafascy-

str /

Na polu tradycji

nowała się programem i działalnością Polskiej

tworzenie centralnych składów broni i zarządza-

Partii Socjalistycznej – tej samej, z której wywo-

nie nimi w całej Warszawie. Odtąd „Ola” miała

dził się Piłsudski. Uważała, że PPS najlepiej – ze

już bezpośrednią styczność z akcjami bojowymi.

wszystkich ówczesnych opcji politycznych – łączy

Brała udział m.in. w słynnym napadzie na rosyj-

idee niepodległościowe z postulatami społeczny-

ski pociąg pod Bezdanami oraz w warszawskiej

mi.

manifestacji, w 1904 r., podczas której PPS-

Szczerbińskiej nie trzeba było zachęcać do silne-

owcy otworzyli ogień do carskiej żandarmerii.

go zaangażowania się w działania partii: szkoli-

Pomimo ogromnej ilości konspiracyjnej pracy

ła nowe członkinie PPS-u, a nawet sama trans-

Szczerbińska znalazła czas, aby studiować na

portowała broń i amunicję pod sukniami. Jej de-

Uniwersytecie Latającym, choć spotkało się to z

terminacja i nadzwyczajna odwaga zostały doce-

dużą krytyką ze strony jej rodziny w Suwałkach,

nione przez zwierzchników, którzy powierzyli jej

która lękała się reakcji ze strony mieszkańców

str /

Na polu tradycji miasta, gdy dowiedzą się o działaniach podej-

w oświacie w przypadku zajścia w ciążę! To tylko

mowanych przez ich postępową córkę. W czasie

jeden z przykładów.

I wojny światowej wstąpiła do Legionów Pol-

Często problemem nie było samo prawodaw-

skich, gdzie pełniła funkcję komendantki kurie-

stwo, lecz kwestie obyczajowe oraz pojawiające

rek. Nawet dwa aresztowania – przez Rosjan

się wszędzie – mniej czy bardziej znaczące – ge-

w 1907 r. oraz przez Niemców w 1915 r. – z któ-

sty niechęci, które nawet najbardziej wytrwałe

rych cudem uszła cało, nie złamały jej ducha

działaczki mogły odwieść od realizacji swoich

walki. Józefa Piłsudskiego poznała już wcześniej,

celów. Wielu pracodawców patrzyło na przedsta-

w 1906 r., natomiast ślub wzięła z nim

wicielki płci żeńskiej niechętnie, niezależnie od

w 1921 r.

posiadanych przez nie kompetencji. Stereotypowy wizerunek kobiety jako niezdolnej do pełnienia,

Koniec problemów?

w godny sposób, innych obowiązków niż zajmo-

Przyznane kobietom praw wyborczych w Polsce

ny w ówczesnej kulturze popularnej, w prasie

niewątpliwie należy do doniosłych wydarzeń,

i w publicystyce.

jednak trudno byłoby oczekiwać, aby stało się

Chociaż dwudziestolecie międzywojenne przynio-

ono natychmiastowym panaceum na wszelkie

sło w sytuacji kobiet wiele zmian, to jednak nie

zło związane z brakiem pełnego równouprawnie-

zdołało wyeliminować wszystkich problemów.

nia. Przez całe dwudziestolecie międzywojenne

Zresztą, wizja pełnego równouprawnienia, jak

kobiety – pomimo udowodnienia swojej wartości

się zdaje, po dziś dzień pozostaje utopią…

wanie się domem i dziećmi, nadal był powszech-

m.in. poprzez wzięcie odpowiedzialności za funkcjonowanie gospodarki w czasie I wojny światowej, gdy mężczyźni znajdowali się na frontach – nie mogły wywalczyć należnej im pozycji społecznej.

Wciąż dyskryminowano je w dostępie do edukacji oraz do niektórych zawodów. Choć władza stopniowo łagodziła horrendalny – z dzisiejszego punktu widzenia – zakaz wykonywania zawodu nauczyciela przez kobiety zamężne, to jednak podtrzymywała obowiązek rezygnacji z pracy

str /

FEMINIZM – O CO

Każdy z nas zna to hasło, jednak nie

oznacza. Wokół feminizmu narosło wie

definicji. Czym jest i sk

str /

O TYLE KRZYKU?

e każdy wie, co tak naprawdę

ele stereotypów oraz błędnych

kąd się wziął?

str /

Głos współczesności

redaktor

Marta Płochocka

Są osoby, które uważają feminizm za współczesny wymysł. Nic bardziej mylnego! Pierwsze ruchy społeczne pojawiły się podczas rewolucji

być dla pracodawców, partnerów czy społeczeństwa wyznacznikiem wartości człowieka czy jego predyspozycji.

francuskiej, choć znawcy historii zaznaczają, że

Wpychanie w pewne role społeczne czy ekono-

myśl feministyczna przejawiała się również

miczne kobiet i mężczyzn jest problemem współ-

w poprzednich epokach. Walka kobiet trwa o

czesnego świata. Choć wydawałoby się, że ta

wiele, wiele dłużej, niż może się wydawać.

kwestia nie dotyczy teraźniejszości, to zdziwilibyście się, jak często kobiety słyszą o tym, że po-

O co ta walka?

stawienie na karierę zamiast na dzieci jest egoistyczne, a mężczyźni zajmujący się „kobiecymi”

Na sam początek warto wyjaśnić, co kryje się

zawodami są niemęscy. Powtarza się nam, że

pod tym hasłem. Feminizm to ruch społeczny

możemy być, kim tylko chcemy, a dzięki postępo-

oraz ideologia, które dążą do uzyskania i utrzy-

wi możemy porzucić tradycję i podążać własną

mania równości płci, przestrzegania praw kobiet,

ścieżką – ale czy na pewno? Ściąganie w dół,

ochrony ofiar gwałtów i przemocy oraz dowolno-

gdy np. kobieta postanawia zostać singielką, bo

ści względem decydowania o własnym ciele.

„pewnie żaden jej nie chce”, sprawia, że ludzie

Myśl feministyczna nie dotyczy jedynie kobiet.

gubią się w tym, czego chcą sami, a czego z po-

Również mężczyźni mogą być feministami i wal-

wodu presji wywieranej przez otoczenie.

czyć o równouprawnienie wobec płci.

Takie zachowania są wbrew wolności i prawu Równość dotyczy aspektów politycznych, ekono-

wyboru kobiety czy mężczyzny. Niezależnie od

micznych, osobistych i społecznych. Wiele kobiet

płci mogą wybierać dowolne zawody oraz w jaki

i mężczyzn spotyka się z niesprawiedliwym trak-

sposób chcą żyć. Jednak feminizm to również coś

towaniem ze względu na płeć, co nie powinno

więcej niż równość.

str /

Głos współczesności jakim jest mizoginizm. Jak się okazało, hashtag

Ukryte historie

został użyty setki tysięcy razy, a pod każdym Ten ruch walczy również o to, by każda kobieta

postem skrywała się osobista historia, głównie

otrzymała sprawiedliwość, gdy zostaje ofiarą

kobiet, choć również mężczyźni dzielili się swoimi

gwałtu czy molestowania. Podczas wielu takich

przeżyciami. To pokazało, że problem był skry-

zdarzeń, społeczeństwo zaczyna oskarżać wła-

wany z wielu powodów – wstydu, braku odwagi

śnie ją – za ubranie, za to, że była pijana, wyzy-

czy też niewiary, że ktoś w to uwierzy. #MeToo

wająco się zachowywała czy flirtowała. Żadne

było niezwykle ważnym wydarzeniem dla femini-

z tych zdarzeń nie jest usprawiedliwieniem czy-

zmu – od kiedy pojawił się ten ruch, wielu

nu, jakiego dopuścił się oprawca.

oprawców

seksualnych

zostało

ujawnionych

i ukaranych za swoje czyny. To nareszcie pokaOstatnimi czasy bardzo głośny stał się ruch

zało, że sprawiedliwość względem kobiet i ich

#MeToo, który miał zwrócić uwagę na problem,

prawa zostały uwzględnione

str /

Głos współczesności

Dlaczego jest to takie ważne? Wystarczy spojrzeć

Piekło Kobiet – kolejna

na dowolne wiadomości w telewizji – o prawach

fala feminizmu?

kobiet wypowiadają się mężczyźni. To pokazuje wcześniej wspomniany problem mizogini. Rządzą

Jesteśmy świadkami najprawdopodobniej kolej-

ciałami Polek, bez pojęcia, co jest dla nich dobre.

nej fali feminizmu. Tym razem kobiety walczą

Wielu z nich nie zdaje sobie sprawy, z czym

o prawo do swojego ciała pod hasłem „Piekło

zmagają się matki w całym kraju. Nie chodzi

Kobiet”. Polska jest jedynym państwem w Euro-

wyłącznie o kobiety zajmujące się niepełno-

pie, posiadającym wyjątkowo rygorystyczne pra-

sprawnymi dziećmi, ale ogólnie o to, co dzieje

wo dotyczące aborcji. Usunięcie kolejnych upraw-

się z ciałem każdej kobiety po porodzie. Ciało nie

nień rozzłościło nie tylko kobiety, ale również

wie, że dziecko przykładowo zmarło w wyniku

mężczyzn. Wyszli na ulicę, by walczyć o prawa do

komplikacji. Hormony działają tak, jakby nie-

swojego ciała dla swoich matek, sióstr, partne-

mowlę wciąż było przy matce. To są procesy,

rek, córek czy przyjaciółek.

które na zawsze zmieniają kobiecie ciało i psy-

str /

Głos współczesności

chikę. Pomoc takim kobietom w Polsce jest

rek, piosenkarek i innych znanych twarzy, które

ograniczona, dlatego tworzenie kolejny zakazów

publicznie nazwały się feministkami. Dzięki te-

dotyczących aborcji jest niezgodne z prawami

mu ten krzywdzący obraz nie pasował do tego,

człowieka.

o czym było głośno w mediach, a kobiety zaczęły chętniej o sobie mówić „feministka”.

Krzywdzący feminizm Feministą powinien być każdy z nas. Wszyscy Wokół feminizmu narosło wiele krzywdzących

jesteśmy ludźmi i pragniemy, aby nasze prawa

stereotypów. Jeszcze kilka lat temu słowo

były respektowane i żebyśmy czuli się bezpiecz-

„feministka” kojarzyło się z zaniedbaną kobietą,

nie. Na szczęście ta myśl szerzy się wśród społe-

wyglądem przypominającą bardziej mężczyznę,

czeństwa, a stereotypy już nie są tak bardzo po-

wykrzykującą nienawistne hasła wobec płci

pularne jak kiedyś. Warto się edukować, czytać

przeciwnej. Do tego utarło się, że feministki nie-

i rozmawiać ze swoimi najbliższymi, aby uświa-

nawidzą mężczyzn i stały się członkiniami tego

domić ich, że to nie jest fanaberia, a bardzo

ruchu, bo żaden jej nie chciał i tym sposobem

ważna kwestia społeczna, która może dotyczyć

się na nich mści. Ten stereotyp na szczęście już

zarówno nas, jak i naszych bliskich.

nie obowiązuje, a to ze względu na wiele akto-

str /

W świecie drabbli

Krzysztof T. Dąbrowski Drabble to szczególny rodzaj małej formy prozatorskiej każdy utwór spod tego znaku musi liczyć dokładnie sto słów! Każdy, kto próbował, przyzna zapewne, że nie jest niczym łatwym przekazać całość swej myśli i nie stracić jej sensu w tak wąskich ramach. Krzysztof T. Dądrowski doszedł jednak w tym fachu do wyników godnych pozazdroszczenia. Przekonaj się sam!

Redakcja Outro W tym roku będę dużo podróżował - postanowiłem w pijanym sylwestrowym widzie. - Codziennie! Poważnie mówię! Za każdym razem w inne miejsce! Tam, gdzie mnie jeszcze nie było.

Gdy wytrzeźwiałem zrobiło mi się głupio. Do tej pory zawsze dotrzymywałem postanowień noworocznych. Byłem z tego znany.

A tu kasy brak... i jak w takich warunkach podróżować?

Nagle mnie olśniło. Wymyśliłem jak dużo podróżować i na dodatek za darmo. Dacie wiarę?

Ha, wiem, że nie i pewnie śmiejecie się twierdząc, że zwariowałem.

Ale was zażyję, bo mam wytyczone 365 nowych tras na spacer po osiedlu. Na mapie miasta zaznaczyłem miejsca, gdzie mnie nie było.

str /

Przebudziłem się w bramie. Miałem wrażenie, że łeb mi urwi. Pomacałem se po dresiku. Maczeta na szczęście była na swoim miejscu.

Ależ wczora była rozróba na mieście! A jaka dzika biba potem!

Ale dziś męczarnia jak ta lala. A tu trzeba na kwadrat uderzać, do dziuni. Pewnie stęskniona, spragniona. Stuknie się lasię raz i drugi, to i kac zelżeje.

Wstałem i wyszedłem z bramy. To, co ujrzałem, przeraziło mnie totalnie.

Zewsząd zbliżały się hordy wygłodniałych zombie. Chwyciłem maczetę i jąłem je ciąć, a siekać.

Szybko się poruszały. Ale ja też byłem szybki... *** TVN69: "Masakra na krakowskim rynku podczas zombie walk"

Umarłem. I jak to w tej sytuacji bywa, standardowo uniosłem się nad ciało. Wisiałem chwilę i zassało mnie do tunelu, na końcu którego było oślepiające światło. Powitała mnie oczywiście świetlista istota. Obejrzeliśmy film mojego życia i otrzymałem dyplom wzorowej duszy.

Wpuszczono mnie do Nieba.

Tam prócz mych bliskich i innych ludzi, zobaczyłem mnóstwo kosmitów. Jak mi wyjaśniono, przenieśli się do sfery duchowo-energetycznej, bo tu im wygodniej. Wprowadzili też ostre kryteria przyjmowania nowych mieszkańców. Ci co się nie zakwalifikowali dzieleni są na dwie grupy: Rokujący nadzieję idą na przeszkolenie do czyśćca - wracają na Ziemię.

A niereformowalni idą do więzienia - do Piekła.

KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI - pisarz i scenarzysta: Ponad 500 publikacji, w tym prawie 250 za granicą. [… ] Książki w Polsce: "Naśmierciny" (2008 - Armoryka), "Anima vilis" (2010 Initium), "Grobbing" (2012 - Novae Res), "Naśmierciny i inne opowiadania" (2012 & 2017 Agharta & Armoryka), "Z życia Dr Abble" (2013 - Agharta), "Anomalia" (2016 - Forma), "Ucieczka" (2017 - Dom Horroru), "Nie w inność" (2019 - Waspos) [… ] Źródło - strona autorska: https://krzysztoftdabrowsk.wixsite.com/krzysztoftdabrowski str /

str /