hedilen tüm bölgeleri yönetmeye yetmeyeceği anlaşılmıştı . O yüzden devlet sözleşmeleri yapılarak, fethedilen bölge ve ülkelerin bazıları tebaa statüsün den çıkarıldı ve Büyük Hitit Krallığı'na bağlı eyaletler oluşturuldu. Bunlar dan biri Anadolu'nun güneydoğusunda yer alan Kizzuvatna'ydı. Hitit Krallığı 1. Şuppiluliuma'nın egemenliğinde (MÖ 1355-1320 ci varı) Mısır ve Babil'le boy ölçüşecek bir imparatorluk haline geldi. Ugarit üzerinden Suriye'nin güneyine kadar uzanan; Mittannilerin egemenlik bölgesini içeren ve bir aralık tekrar bağımsız olmayı başaran Arzava'yı da kapsayan fetihler Hitit Devleti'nin sınırlarını o güne dek gö rülmemiş bir şekilde genişletti. Birer müttefik durumunda olan eyaletler artık yalnızca iç meselelerinde bağımsız karar verme yetkisine sahip, mer keze bağımlı vasal beylikler haline getirildi. Bunların arasında doğuda dik kate değer olanlar Karkamış beyliği; batıda şimdiye kadar Arzava'ya bağlı olan Mira, Seha ve II. Muvattalli'den beri (MÖ 1290- 1272 civarı) Vilusa ül keleri idi. Vilusa, daha sonra Troya olarak bilinen bölgenin de büyük bölü münü kapsıyordu. Sadece Grek-Miken imparatorluğuna bağlı Ahiyava'ya ait Millavan da (Miletos) Hitit egemenliği altına girmedi. Bu konuya daha sonra döne ceğiz . MÖ l275'te ünlü Kadeş Savaşı'nda, II. Ramses yönetimindeki Mısır ordusunun genişleme arzusunu bastıran ve böylece Hitit İmparatorlu ğu'nu kurtaran da II. Muvattalli'ydi. Belki imparatorluğun devasa büyüklüğü, belki böyle bir imparator luğu yönetmenin zorluğu, belki de kraliyet ailesinin içindeki çekişmeler, MÖ 13- yüzyılda büyük gerginliklere; iç ve dış siyasette ciddi anlaşmazlıkla ra yol açmıştı. Ege'deki komşu devletlerle, kendilerine bağlı vasal ülkelerle yapılan uzun mücadeleler ve hükümdarın yerine geçemeyen oğullar tara fından yönetilen beylikler, küçük Hitit krallıklarının kurulmasına neden ol du; örneğin Anadolu'nun güney kıyısında yer alan Tarhuntaşşa veya Fı rat'ın kuzeyinde egemenliğini sürdüren Karkamış. Bu gelişmeler Hitit İm paratorluğu'nun çöküşünü hazırladı. Hititlerin son büyük kralı, MÖ n90 civarına kadar ülkeyi yöneten II. Şuppiluliuma idi. Hükümdarlık tahtına geçemeyen hanedan mensupları yönettikleri beyliklerden yeni krallıklar oluşturdular, ama bunlar hiçbir zaman başken18
ERKEN TARİH