sı zor zincirler perçinlenmişti. Daha sonra Wratislaw ve diğerleri, ya bancılar arasında Kara Kule diye anılan, Rumelihisarı'ndaki Sarıcapaşa Kulesi'nde33 ilci yıl hapis kalnuşlardı. Burada da ayaklarından prangalan mışlardı: Her bir tutuklunun her iki ayağına birer demir halka takılmış, bu halkalar bir zincire perçinlenmişti. Bu haldeyken, bazen ayrıca ayakla rı ağaç kütüklerine de bağlanıyordu.34 Wratislaw'ın verdiği bilgilere göre, ona uygulanmış pranga35 çeşidi buydu: Ayaklara geçirilmiş demir halkalar ve örste bu halkalara perçinlenmiş ağır zincirler. Bir geç dönem Osmanlı hukukçusuna göre pranga, ayağa takılan
hal
kanın adıydı: Kürek cezasının ilk uygulanışı sırasında mahkumların ayağına pranga takılarak bu halkaya zincir bağlanıp, prangalı başka bir malıkuma raptedilirdi ve prangabemlik tabiri de buradan gelmekteydi.36 Yine bir baş ka geç dönem Osmanlı hukukçusu, uygulamada ekseri yerlerde malıku rnun ayaklarına bilezik şeklinde demir takılarak infaz edildiğini yazmıştı.37 Dahiliye ve Adiiye Nezaretleri arasında Eylül ve
Ekim 1911
tarihle
rinde yapılmış yazışmalar, bu tarihlerde imparatorlukta ayaklara vuru lan pranganın biçiminin nasıl olduğuna biraz ışık tutuyor. Yazışmala rın konusunu Bolu Mutasarrıflığı'nın soru ve önerileri oluşturuyordu.
Mutasarrıflıktan, kürek mahkumlarına yasa gereği takılacak demirlerin malıkurniyet derecesine göre nizamen belirli olmadığı, bunlar için kabul edilmiş bir kuralın, bir talimatın dahi olmadığına işaret ediliyor ve hazır
33 Rumelirnsan planında A kulesi diye adlandırılan Sarıcapaşa Kulesi'nin duvarında, Wratislaw'ın yazmış olduğu bir kirabenin bulunduğu Eyice tarafindan belirtilmiş olduğuna göre, söz konusu Kara Kule, Sancapaşa Kulesi olmalıdır. Bkz. Semavi Eyice, "Rıımelihisarı," Dünden Bugüne İstanbulAnsiklopedisi, İstanbul: Tarih Vakfı, 1994, c. VI, s. 355-356. 34 Ad-ventures ofBaron Wenceslas Wratislaw ofMitrowitz, . s . 1 19, 120, 128, 132, 133, 1 54, 1 5 5, 164. 35 Wratislaw anılarını kendi dilinde yazmıştı. İngilizce çeviride, pranga içinfttters sözcüğü kullanılnuştır. Redhouse, bu sözcüğe Osmanlı Türkçe'sinde şu karşılıkları göstermiştir: Mahbusun ayağına urulan zencir, bukağı, mini'. Bkz. J.W. Redhouse,
A Lexicon, English and Turkish: Shewing in Turkish the Literal, Incidental, Figurative, Colloquial, and Technical Signiftcations, (4. baskı), Constantinople: A.H. Boyajian, 1911, s. 327. 36 Abdülhllik Midhat, Hukuk-i Cezdiyye, c. I: 1325, s. 173'ten nakleden Ahmet Gökçen,
Nazariyytit-ı Hukuk-ı Cezd, İstanbul, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunlan ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, kendi yayını, İstanbul, 1989, s. 40. 37 Sami, Mir'dt-ı Kanun-ı Cezd, Dersaadet, 1324, s. 49'dan nakleden Gökçen, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları, s. 40. •
170
ı