SPEECHTIPS presenteren als een pro KLEURENMANIA Zen met je kleurpen
BORSTKANKER MINDER CHEMO DOOR GENENTEST N R .10 • 2 015
V E R N IE U W
4 3 ste JA A RGA NG • € 5,75
DE
OPZIJ
Connie Palmen
‘ Ik wilde geen seconde zonder hem zijn’
FE MINISTISCH MAAN D B LAD
04 Inhoud
OPZIJ I NR. 10 I 2015
68
30
38
SAMENLEVING
WERK
PERSOONLIJK
06
Uitgelicht Knal!
36
The Elevator Pitch
16
09
Say what?
10
De wereld in 10 nieuwtjes
13
De maand van Sophie Hilbrand
Bètavernuft
44
24
30
60
Handen thuis
Journalist Rosa Timmer pikte het niet dat ze onder haar rok werd gegrepen. Terecht, maar is de weg die ze vervolgens bewandelde de juiste, vraagt Annabel Nanninga zich af
Oud haar
Kapper Janet Stephens is haararcheoloog. Ze ontdekte hoe de complexe kapsels van vrouwen in de Oudheid werden gemaakt
Kleurende volwassenen
Grote mensen met stiften en een kleurboek. Waar komt dat vandaan?
38
47
48
48
Elke dag kerst in de winkel van Wiebke Fischer
Technische vrouwen, ze zijn er wel
P ersonal finance
In negen weken je loon verhogen
54
V akvrouw
De MammaPrint van Laura van ’t Veer
58
La Palmen
‘ Je hoopt dat je werk groot effect heeft, maar dat valt altijd tegen’
Gij zult spreken
Opzij-redacteur Marleen Leussink maakt korte metten met haar presentatieangst
Heerlijk kindervrij
Ze wil echt geen kinderen. Toch is er de vraag: hoe nu verder? De zoektocht van Maartje Duin, bijna 40
Wat jij mij leerde
Humor relativeert
65
I deeën voor een beter leven
Lees een roman en begrijp je medemens
66
Man over vrouw
Steven Pont
05 OPZIJ I NR. 10 I 2015
16
CULTUUR & MEDIA
COLUMNS
SERVICE
68
03
Irene de Bel
15
Sheila Sitalsing
12, 28 Aanbiedingen voor (nieuwe) abonnees
29
Hasna el Maroudi
74
Boekenshop
35
Asha ten Broeke
81
Online trainingen
53
Sofie van den Enk
82
Volgende maand & Colofon
83
SIS Event
71
76
78 COVERBEELD MARTIN DIJKSTRA HAAR & MAKE-UP CARMEN GONZALEZ
60
80
De affaire
Kleinkunstenaar Anne van Veen gebruikte haar ervaringen op de Theaterschool voor haar debuutroman. Een verhaal over een affaire die niet mocht
Honolulu King
Waargebeurd, en daarmee dus gruwelijk echt
Volop Den Haag
Achter de duinen is genoeg te doen. Elvis in concert en Hellen van Meene in het Fotomuseum
F ilm & Media
66
Grenzeloos Nederlands is het thema van het Nederlands Film Festival
Tech & Design
Leuk voor thuis: een stoel met sexappeal en een bloempot die meevouwt
‘ Ik heb nooit geschreven tijdens het drinken’ 16
16
TEKST MAARTJE DEN BREEJEN BEELD MARTIN DIJKSTRA
Interview
OPZIJ I NR. 10 I 2015
‘ Schrijven geeft mij het excuus om alleen te kunnen zijn’
Palmen Connie Palmen heeft een nieuwe roman, Jij zegt het, over de beroemde dichters en geliefden Ted Hughes en Sylvia Plath. Palmen kroop in het personage van Hughes, werd zelfs verliefd op hem. Nu het boek klaar is, treedt ze de buitenwereld weer tegemoet. ‘Ik loop nu als een circusaap rond en doe mijn kunstjes.’
n
30
TEKST JODY VAN DEN TILLAART BEELD JANET STEPHENS
Wetenschap
OPZIJ I NR. 10 I 2015
HISTORISCH HAAR
DE KAPPER IS EEN WETENSCHAPPER Als haararcheoloog weet kapper Janet Stephens meer van klassieke haardracht dan menig wetenschapper. Om haar uit de Oudheid te ontcijferen, kijkt ze in musea vooral graag naar de achterkant van beelden.
Verwacht in de salon Janet Stephens niet een prototype kappersbezoek. De Ameri kaanse kapper beschikt over veel interes santere gespreksstof dan de standaard praatjes over de vakantie of het weekend. Stephens heeft zich namelijk gespeciali seerd in haardrachten bij Romeinse vrou wen, een heuse wetenschap. Een ‘haar archeoloog’ kun je haar wel noemen. Het kapsel van een Vestaalse maagd? Daar draait ze haar hand niet voor om. Ze hoeft tegenwoordig maar naar een standbeeld of buste te kijken en ze weet al hoe de haardracht in elkaar zit. Haar wetenschappelijke carrière begon veertien jaar geleden met een bezoek aan het Walters Art Museum in Baltimore, waar ze de tijd doodde terwijl ze op haar dochter wachtte. Daar zag ze een buste van de Romeinse keizerin Julia Domna. Op haar achterhoofd prijkte een knot van vlechten, gebeiteld in steen. ‘Het zag er prachtig uit, maar ik kon niet meteen
ntdekken hoe dit kapsel was gemaakt,’ o zegt Stephens. Ze probeerde het in alle rust uit op een paspop, maar met gewone haarspelden kon ze de zwaartekracht niet overwinnen. ‘Ik sloeg er verschillende geschiedenisboeken op na en ontdekte dat veel wetenschappers veronderstelden dat deze complexe kapsels gewoon prui ken waren. Dat geloofde ik niet zonder meer.’ Ze bleef zoeken en verdiepte zich zodoende steeds meer in de archeologie van de Romeinse haardracht.
NAALD EN DRAAD
Enkele jaren later kwam Stephens op het goede spoor, toen ze zich ging verdiepen in Latijnse teksten over het kappersvak. Daarin komt het woord acus veelvuldig voor als het gaat over kappersgereed schap. In vertalingen kreeg dat woord verschillende betekenissen, zoals haar speld of haarkrullers, waardoor ze het vermoeden kreeg dat niemand wist wat
31 OPZIJ I NR. 10 I 2015
het woord precies betekende. Daarnaast ontdekte ze in de schoonheidskoffertjes van Romeinse rijke vrouwen naalden, naast andere haarbenodigdheden. Vervol gens keek ze nog eens goed naar de knot van Julia Domna. Ze vond het veel op een rag rug lijken, een soort geweven vloer kleed. Toen vielen de puzzelstukjes op hun plaats. ‘Op dat moment realiseerde ik me dat deze kapsels bijeengehouden worden door middel van naald en draad,’ aldus Stephens. Ze probeerde het uit en voilà: het bleef zitten. Stephens experi menteerde de afgelopen jaren met nog meer haarstijlen, zoals die van Cleopatra, keizerin Plotina en Faustina de Jongere. ‘Ik heb inmiddels heel veel kapsels ge maakt, waarvan ik er meerdere op echte modellen heb getest. Sommige stijlen, die niet hinderlijk zijn als je gaat slapen, kun nen dagen of zelfs weken blijven zitten,’ vertelt Stephens. ‘De modellen ervaren de
38
TEKST MARGOT SMOLENAARS & MARLEEN LEUSSINK BEELD THOMAS EYEDESIGN/ GETTY
Achtergrond
OPZIJ I NR. 10 I 2015
Nu de hashtag #ilooklikeanengineer al weken trending is op Twitter, vraagt Opzij zich af hoe het gesteld is met het feminiene gehalte van Nederlandse ingenieurs. Niet zo heel goed, blijkt. Maar er is verandering op til.
TOP TECH NIEK ‘E
n ik moet geloven dat jij een ingenieur bent? Dat vind ik niet plausibel.’ Dit is nog één van de nettere reacties op de wervingscampagne van het Amerikaanse softwarebedrijf OneLogin. Om nieuw technisch talent te trekken, had OneLogin in snel in een middag een campagne in elkaar gedraaid: vier werknemers gefotografeerd, citaat erbij, link eronder en hoppa, Facebook op geknald. Eén van die vier was Isis Wenger, een 22-jarige full stack engineer. Isis beschikt niet alleen over behoorlijk wat technisch vernuft, maar ook over lang, zwart haar, een rank lijf en een prachtig gezicht met amandelvormige ogen en volle lippen. Ze is, zoals ze dat overzees zeggen, smoking hot. En dat verenigde zich totaal niet in
veel mannenbreinen. Lekkere wijven zijn niet intelligent, laat staan technisch. Een stortvloed aan sekstische opmerkingen volgde, waarin die kortsluiting in mannenhersenen op de meest vileine manieren manifest werd. Waarop weer een waterval aan bijval op Twitter ontstond, toen héél veel vrouwelijke ingenieurs een foto van zichzelf gingen tweeten onder de hashtag #ilooklikeanengineer. In Nederland vond #ilooklikeanengineer niet heel veel weerklank. Dat is ook logisch ergens, want Nederland bungelt niet in veel lijstjes onderaan, maar wel als het gaat om vrouwelijke ingenieurs. Slechts 18 procent van de beroepsgroep is vrouw, blijkt uit een analyse van vakblad De Ingenieur uit april. Ter vergelijking: in Oost-Europa is het een stuk normaler om
44
TEKST MARLEEN LEUSSINK BEELD SAUL HERRERA / GETTY
Reportage
Nooit meer presentatiepaniek
OPZIJ I NR. 10 I 2015
45 OPZIJ I NR. 10 I 2015
Ook na twee trainingen breekt het zweet journalist Marleen Leussink nog steeds uit als ze moet presenteren. Training nummer drie moet een einde maken aan die angst. ‘Wacht... heb ik nu een glimlach op mijn gezicht?’
Een week van tevoren begint het al. Ik word drie keer per nacht wakker, badend in het zweet, rampscenario’s flitsen door mijn hoofd. Wat als ik mijn tekst vergeet? Wat als ze het straks helemaal niets vinden? Wat als ze tegen elkaar zeggen: ‘Die Marleen, die snapt er echt geen hout van!’ Twee dagen van tevoren vormt een knoop zich in mijn maag en daarmee vormen zich ook de smoezen. Wie weet word ik aangereden door een vrachtwagen. Of breekt er zo’n enorme storm los dat ik onmogelijk over de dijk van Marken naar Amsterdam kan. Misschien krijg ik van de visboer rotte scholfilet, zodat ik de hele dag boven de wc hang en echt, echt, echt niet kan komen. Presenteren: ik vind het ver-schrik-ke-lijk. Mijn hele leven probeer ik het zoveel mogelijk te vermijden. Maar ik word nooit aangereden, zo vaak stormt het niet en ik houd helemaal niet van scholfilet. Dus is er altijd weer dat ene moment dat ik voor de leeuwen word gegooid. Ik moest al eens presenteren voor zevenhonderd man. Heeft niet geholpen. Twee presentatietrainingen verder ben ik daar nog steeds niet tegen opgewassen. Trucjes als ‘Kijk over het publiek heen’ en ‘Praat niet zo snel’ hebben op mij geen enkel effect. Hoeveel trainingen moet je potverdorie doen om het wel te kunnen, vraag ik me af.
LANG APPLAUS
Ik waag mijn laatste poging – de derde training – op een dinsdagmiddag in Theaterfabriek Amsterdam, waar ik in een bijzaaltje op een klein groen podium sta. Op de eerste rij zit Bas Mouton van Speech Republic, schrijver van het boek Meer magie in al je communicatie. Hij gelooft dat zijn formule ‘IK zeg IETS tegen JOU’ werkt voor iedereen, in al je communicatie. In zijn boek beschrijft hij elementen die je verhaal kunnen versterken, zoals oproepen tot actie, persoonlijk zijn, het tonen van bewijs en belof-
tes maken. Die heb ik netjes in mijn tekst verwerkt, in de hoop dat dat de oplossing is. ‘We gaan vooral veel plezier hebben,’ zei hij eerder aan de telefoon. Plezier? Plezier is ver te zoeken. Ik heb niet geoefend, geen kaartjes gemaakt en ook geen PowerPoint-presentatie voorbereid. Dus trillen de papieren nu in mijn zweterige handen. ‘Toen ik anderhalf jaar geleden solliciteerde bij Opzij, wilde ik leren bladenmaken. Met online media had ik niet zoveel.’ Mijn ademhaling klimt omhoog, van mijn buik naar mijn keel. Krampachtig richt ik mijn blik op de muur. Ik begin sneller te praten, ben ik er ook eerder vanaf. Mijn wangen gloeien. Dan vallen mijn aantekeningen op de grond. Twee keer. Ik hap naar lucht. Als ik klaar ben met mijn relaas, applaudisseert Bas alsof hij zojuist koningin Máxima heeft aangehoord. Ongemakkelijk kijk ik naar de grond. ‘Dat is wel een heel lang applaus.’ Dan vraagt Bas: ‘Waar ben je de laatste keer op vakantie geweest?’ Dat was in De Lage Vuursche, in het vakantiehuisje van mijn schoonouders. Het was die hele maand lekker weer, maar uitgerekend toen kwam de regen met bakken uit de lucht vallen. Dat verhaal vertel ik in de volgende oefening. Als Bas ‘één’ zegt, vertel ik het tegen mezelf, kijkend naar de grond. Op ‘twee’ kijk ik hem aan en op ‘drie’ kijk ik over zijn hoofd heen en moeten ze mijn verhaal helemaal in de Lage Vuursche kunnen horen. Bas legt uit dat de meeste mensen bij één of bij drie zitten als ze presenteren.
TEKST MAARTJE DEN BREEJEN BEELD CLAUDI KESSELS
Trend
OPZIJ I NR. 10 I 2015
BINNEN DE LIJNTJES
BUITEN JEZELF De Veerkampjes doen het, het hockeyteam ook en er zijn zelfs ouders die pas beginnen als hun kinderen op bed liggen: kleuren voor volwassenen is hartstikke hip. Lucratief is het ook, met cursussen streeploos inkleuren in vijf dagdelen.
2
013 We vieren Sinterklaas met het hockeyteam. Iedereenmag een surprise van de stapel pakken. Mijn pakje blijkt een Kleurboek voor Volwassenen. Ik wil uitroepen: ‘Wat is dit voor iets infantiels?!’ Maar ik zeg: ‘Dit is niet echt iets voor mij. Wil iemand anders het hebben?’ En verdomd. Drie teamgenoten melden zich gretig. ‘Echt heerlijk om te doen! Lekker creatief.’ Ik val van mijn stoel. Is kleuren niet kinderachtig? Noem je dit creatief? Ben ik bekrompen? Inmiddels is het een hype. Kleurboeken zijn een goede bron van inkomsten voor uitgeverijen en kleurpotlodenfabrikanten. Vijf van de twintig boeken op de Amazon-bestsellerlijst zijn kleurboeken.
Pionier op het gebied van Kleurplaten voor Volwassenen is de Schotse ontwerper en illustrator Johanna Basford. Van haar boek Secret Garden zijn wereldwijd 3,5 miljoen exemplaren verkocht in 22 landen. Bij Kosmos Creatief springen ze een gat in de lucht, nu de uitgever de rechten heeft verworven om Basfords nieuwe kleurboek De verborgen oceaan uit te mogen geven.
Potlodenproducent Bruynzeel zag de verkoop van de kleurgerei-lijn Expression verdubbelen. Winkelketens als Xenos hebben een eigen kleurboekenlijn. Op internet zijn talloze inkleurcursussen te vinden. Zo leer je in Schiedam in liefst vijf dagdelen ‘streeploos inkleuren, schaduw en diepte aanbrengen, geleidelijke overgangen maken en mengen met twee of meer kleuren.’ Er zijn kleurgroepen, waarbij vooral vrouwen bijeen komen om samen te kleuren. Op diverse Facebookpagina’s worden kleurboeken gerecenseerd: ‘Deze geheimzinnige kleurplaten maken van alle dieren kameleons!’ valt te lezen op de pagina Kleuren voor volwassenen. Ook binnen de verslavingsklinieken is de kleurplaat doorgedrongen als meditatieve bezigheid tussen de therapieën door. De kleurboeken zijn er in alle soorten en maten. In Art Therapy hebben veertien artiesten driehonderd illustraties gemaakt die ‘naar hartenlust kunnen worden ingekleurd.’ Of: ‘Ontdek de wereld van patronen, symmetrie en vormen’ in het ‘uitdagende’ teken-, kleur- en doeboek Kleur(wis)kunde. Je kunt het Meisje met de parel van Vermeer eruit laten zien als een smurf in
AFBEELDING KLEURPLAAT UIT DE VERBORGEN OCEAAN
60
61 OPZIJ I NR. 10 I 2015
OOK BINNEN DE VERSLAVINGSKLINIEKEN IS DE KLEURPLAAT DOORGEDRONGEN ALS MEDITATIEVE BEZIGHEID
66
TEKST MARJANNE TEUNISSEN BEELD KÁROLY EFFENBERGER
Man over vrouw
OPZIJ I NR. 10 I 2015
relatie. Van die mensen die in een groef blijven han gen, dat je denkt: daar gaan we weer.’
DE INSPIRATOR Moeder Teresa ‘Moeder Teresa heeft Hij is schrijver, ontwikkelingspsycholoog en autonome vrouwen zijn de rode draad in zijn leven. Welke vrouwen beïnvloedden het leven van Steven Pont (52)?
DE VROUW Margreet Reijntjes, radiomaker ‘Wat zij
heel goed kan is mij met rust laten. Ik ben niet ver antwoordelijk voor haar levensgeluk, dat is een heel prettige manier van samenzijn. Er zit vrijheid in onze verbondenheid. In het begin van onze relatie heb ik een keer een dubbele afspraak gemaakt. Sommige vrouwen zouden alles op scherp zetten, zo van: voor wie kies je nu? Maar Margreet zei gelijk: “Dan ga je toch naar je vrienden, ik zie je morgen wel weer.” We hebben ruim een jaar om elkaar heen gedraaid. Zij heeft mij ooit geïnterviewd rond sinterklaastijd – ik schreef gedichten. Maar toen had ze nog een relatie. Later zagen we elkaar bij het WK in 1998. We fietsten samen naar huis en ik had een weggooi camera, die viel uit mijn zak en ik zei: “Die neemt zijn naam wel heel letterlijk.” Dat vond Mick (zoals ik haar noem) grappig en op dat moment dacht ze: die man wil ik. Ik voelde ook wel dat dit serieus was. Vanaf mijn verjaardag in 2000 was het écht aan en ging ik voor het eerst in mijn leven samenwonen – met haar. Eind 2001 was Mick al zwanger. Voordat onze oudste zoon Finn was geboren, hebben we overlegd hoe we dit zouden aanpakken. Je hoort vaak van stellen dat ze na de komst van de kinderen hun eigen vrijheid bevechten. We bedachten de JGS-score, de Jonge Gezin Stress-score. Als die van haar hoger was dan die van mij, kreeg zij even tijd voor zichzelf. Het komt natuurlijk op hetzelfde neer: ik ging nog steeds naar tennis en zij naar de film, maar de energie is zo anders dan wanneer je dat met ruzie bereikt hebt. We hebben ook altijd bewust tijd voor elkaar vrij gemaakt. Nog steeds vind ik het fijn om ’s avonds met haar een wijntje te drinken. We raken nooit uitge praat en zijn allebei erg geïnteresseerd in mensen en hun motieven. Ik hoor nog steeds graag wat zij te vertellen heeft. Mick is een gevoelsmens maar ook sterk analytisch. Omdat we zoveel input hebben van elkaar is het nooit saai. Saaiheid is dodelijk in een
indirect invloed gehad op mijn leven. Na mijn studietijd wilde ik leraar Engels worden in Tokio, maar dat mislukte en daarna heb ik rondgetrokken door Azië. Op een avond sprak ik een man die bevlogen vertelde over zijn werk bij moeder Teresa in Calcutta. Ik vond dat indrukwekkend maar zou een dag later naar China vliegen. Toen ik bij het reisbureau zat om de vlucht te boeken, heb ik heel impulsief gezegd dat ik toch liever naar Calcutta wilde. Eenmaal aange komen twijfelde ik nog wel, want ik was niet ingeënt. Uiteindelijk kreeg ik een ingezegend amulet van moeder Teresa om me te beschermen. Een halve dag deed ik heel eenvoudig werk in haar opvangcentrum, de rest van de dag had ik vrij. Op het station zag ik regelmatig straatkinderen rondlopen. Samen met een vriend bood ik ze een halve dag lessen aan, gewoon op het station. Daarna kregen ze een maaltijd van ons. Uiteindelijk moest ik terug naar Nederland en hier moest ik natuurlijk weer g ewoon een baan hebben. Vanwege mijn werk met de straatjongeren werd ik aangenomen als hulpverlener in een huis voor moeilijk opvoedbare pubers.’
DE GROOTMOEDER Cornelia Wouwenaar ‘De moeder
van mijn moeder was gescheiden van mijn Joodse grootvader, maar ze bleven goede vrienden. Toen hij in de Tweede Wereldoorlog werd opgepakt heeft ze alles gedaan om hem vrij te krijgen. Hij had immers een niet-Joods kind: mijn moeder. Haar pogingen waren tevergeefs; hij is vergast in Auschwitz. Mijn grootmoeder was een heel principiële vrouw. Na de oorlog had ze recht op geld van de Wieder gutmachung. Maar ze wilde geen geld van Duitsers. “Het is niet goed te maken,” vond ze. De extra dingen in de opvoeding, zoals klassenuitjes van mijn moeder, daar spaarde ze voor en betaalde ze uit eigen zak. Jarenlang heeft ze alleen gewoond maar ze ging echt niet met een bord op schoot voor de televisie zitten. Elke avond dekte zij de tafel met drie dek schalen – geen pannen! Zonder beschaving is alles verloren, vond ze. Een deel heb ik daarvan mee gekregen. Ik probeer me altijd mild op te stellen tegenover agressieve mensen, bijvoorbeeld in het verkeer. Tegen mijn kinderen (twee zoons: Finn van 13 en Rogie van 11, red.) zeg ik ook altijd: “Mensen die zich onbeschoft gedragen zijn niet gelukkig.” Er zit altijd een reden achter het gedrag. Op die manier probeer ik net als mijn grootmoeder de beschaving te vertegenwoordigen.’ •
‘ Nog steeds vind ik het fijn om ’s avonds met haar een wijntje te drinken’
HÉT EVENT VOOR ONTPLOOIING KENNIS & INSPIRATIE +
DE BEKENDMAKING VAN DE
TOP 100
TALKS Sigrid Kaag over de op drift geraakte wereld (keynote) Jeanine Hennis-Plasschaert: waarom het leger vrouwen nodig heeft Michaela DePrince: van duivelskind naar topdanseres Hester Anderiesen over haar innovatieve Tovertafel
COLLEGES Eveline Crone: Over meisjesen jongenshersenen Barbara Baarsma: Geld maakt wél gelukkig Liesbeth Woertman: De macht van schoonheidsidealen
WORKSHOPS Beter spreken (als jezelf) Meer zelfvertrouwen in 50 minuten Hoe maak je je dromen waar? Eigen baas worden
SPEEDDATES Jacobine Geel José van Dijck Heleen Dura van Oord Cathelijne Broers Beatrix Ruf Marry de Gaay Fortman Eveline Aendekerk Margot Scheltema
12 OKTOBER 2015
Vanaf 16 tot 22 uur • Stadsschouwburg Amsterdam Tickets: Abonnees: € 44,50 / Niet-abonnees € 59,50 (inclusief een proefabonnement t.w.v. € 17,25)
MEER INFO & KAARTEN BESTELLLEN OPZIJ.NL/SIS