Investeringskloof:

Vrouwelijke ondernemers hebben het knap lastig om investeerders aan te trekken in vergelijking met mannen. Een schamele één procent wordt geïnvesteerd in vrouwelijke ondernemingen. We vragen ondernemer Marian Spier van FEM-START en investeerder Eva de Mol van CapitalT hoe dat zit.

opgehaald’. Dan noemden ze twee namen. Maar het ging altijd om anekdotisch bewijs”, vertelt De Mol. “Ik heb een achtergrond als wetenschapper en wilde weten hoe het nou écht zit. Er bleken geen data te zijn over hoeveel er geïnvesteerd wordt in bedrijven van vrouwen of in bedrijven met vrouwen aan de leiding. Terwijl: you can’t change what you don’t measure.” kolfapparaat bijvoorbeeld. Mannen zien daar minder snel brood in, met als gevolg dat innovaties in die sectoren achterblijven.”

Daarom besloot ze zelf in kaart te brengen wat de man-vrouwverhouding was van de bedrijven waarin durfkapitalisten investeerden. Ze sloeg de handen ineen met ondernemer en investeerder Janneke Niessen. In totaal werkten veertig investeringsfondsen voor beginnende bedrijven mee aan het onderzoek. De Mol en Niessen onderzochten in welke start-ups die investeringsmaatschappijen de afgelopen tien jaar geld hadden gestoken. Vervolgens keken ze wie er bij die jonge ondernemingen aan het roer stonden. Waren het alleen mannen, alleen vrouwen of gemengde teams?

Daarnaast is het ook een economisch probleem dat vrouwelijke ondernemers minder geld ophalen. Op een of andere manier vergeten we dat vaak, meent Spier. “Maar het is natuurlijk ook goed voor de economie als er meer in vrouwelijke start-ups wordt geïnvesteerd. Vrouwen nemen sneller vrouwen aan, waardoor weer meer vrouwen aan het werk gaan en financieel zelfstandig worden. Het heeft een sneeuwbaleffect om in vrouwen te investeren.”

Netwerken

Hoe het komt dat er zo weinig in bedrijven van vrouwen wordt geïnvesteerd, is niet zo makkelijk te zeggen. Het zou ermee te maken kunnen hebben dat er überhaupt minder bedrijven zijn met vrouwen aan het roer, of die zijn opgericht

Toen Eva de Mol een paar jaar geleden de resultaten onder ogen kreeg, kon ze het bijna niet geloven. Ze deed aan de Vrije Universiteit onderzoek naar de man-vrouwverhoudingen bij de bedrijven waarin Nederlandse investeringsfondsen geld steken. In Nederland was daar nog nooit eerder onderzoek naar gedaan.

“In die tijd werkte ik bij een venture capital fonds, een investeringsfonds dat geld stak in innovatieve en snelgroeiende bedrijven. Het was echt een mannenwereld. Als ik bij wijze van spreken vroeg waar het damestoilet was, dan kon niemand me helpen. Ik zei er steeds vaker iets van, dat ik weinig vrouwen zag, maar dat werd dan een beetje weggewuifd. Ook hoorde ik vaak verhalen als:

‘Er gaat evenveel financiering naar bedrijven van vrouwen hoor, want déze vrouwen hebben wel geld

“Ik weet het nog precies”, zegt De Mol. “Het was zomer. Ik zag de resultaten en ik dacht alleen maar: holy shit Janneke was op vakantie, maar ik móest haar bellen.” Wat bleek? Slechts 1,6 procent van het geld ging naar vrouwelijke ondernemers of bedrijven waar vrouwen aan het roer stonden. 6,8 procent ging naar start-ups met een gemengd team. Met andere woorden: negen van de tien financieringen gingen naar bedrijven met alleen mannen aan de leiding.

“Dit onderzoek stamt uit 2018, maar sindsdien is er weinig veranderd. Elk jaar lees je weer over soortgelijke onderzoeken. Vorig jaar scheen er maar 0,6 procent van het geld naar vrouwelijke ondernemers te zijn gegaan”, zegt ze.

Dat er minder in vrouwelijke bedrijven wordt geïnvesteerd dan in bedrijven waar mannen aan het roer staan, is niet alleen een diversiteitsprobleem, het leidt ook tot een innovatiekloof in sommige sectoren. Want voor de innovaties uit het werkveld waar veel vrouwen werken, zoals de zorg, zijn te weinig investeerders. “Investeerders zijn vaak mannen en die steken hun geld niet in iets dat ze niet kennen”, zegt Marian Spier, die vrouwelijke ondernemers op weg helpt. “Sommige producten die vrouwen bedenken en maken, begrijpen mannen niet. Een

Eva de Mol promoveerde aan de universiteit van Berkeley en de VU in Amsterdam op diversiteit in teams. Aan de VU onderzocht ze in welke bedrijven investeringsfondsen hun geld steken en hoe het zit met de man-vrouwverhouding. Hieruit bleek dat maar 1,6 procent van alle financiering voor vrouwelijke ondernemers is en 6 procent voor diverse teams. Samen met Janneke Niessen richtte ze CapitalT op, een investeringsfonds voor jonge technologiebedrijven. Vijftif procent van hun investeringen gaat naar bedrijven met een vrouwelijke ondernemer en zestig procent gaat naar een founder of colour. Het gaat trouwens niet alleen om geld: ze mentoren de start-ups ook. Ze zijn bijvoorbeeld aanwezig bij belangrijke meetings, bouwen mee aan de bedrijfscultuur en geven media-advies.

door vrouwen. Maar zó groot is dat verschil nou ook weer niet. Momenteel is zo’n veertig procent van de ondernemers in Nederland vrouw. Een groot deel daarvan is zzp’er. Het percentage start-ups en scale-ups (bedrijven die langer dan vijf jaar bestaan en zichzelf al meer hebben bewezen, ze hebben hun eerste successen behaald, investeringsrondes gehad en gaan opschalen) in Nederland dat (mede) is opgericht door een vrouw is zeventien procent. Dat verklaart dus niet waarom er zo’n minuscuul deel van het investeringsgeld naar vrouwen gaat.

De Mol verwijst naar onbewuste vooronderstellingen. “Investeerders steken vaak geld in mensen die op hen lijken, omdat ze daarmee op één lijn zitten. En ze zijn geneigd dat soort mensen betrouwbaarder te vinden. Dat heet affiliate bias in de wetenschap en is iets dat onbewust gebeurt. Doordat er in die wereld voornamelijk mannen zitten, investeren zij dus ook steeds in mannen”, legt ze uit.

Hoe komen bedrijven aan geld?

Voor ondernemers zijn er verschillende mogelijkheden om geld op te halen, waardoor hun bedrijf (sneller) kan groeien. Een lening bij de bank is wellicht het bekendste voorbeeld, maar je kunt bijvoorbeeld ook geld lenen van bekenden of een subsidie aanvragen. Crowdfunding is de laatste jaren in opkomst, je haalt dan direct geld op bij je publiek, ‘de crowd’. Er staat vaak een tegenprestatie tegenover, bijvoorbeeld een product of dienst. Een andere manier is geld ophalen bij een venture capital fonds, een investeringsfonds gericht op innovatieve of snelgroeiende bedrijven. Het fonds krijgt in ruil voor het geldbedrag – meestal tussen de 1 en 3 miljoen euro –vrijwel altijd aandelen in de onderneming. Ook particulieren kunnen in bedrijven investeren, dit zijn dan angel investors, vaak een (voormalig) ondernemer. Naast geld brengt een angel investor ook kennis en ervaring in en stelt hij zijn persoonlijke netwerk beschikbaar.

Daarnaast blijkt uit onderzoek dat mensen vaak investeren in ondernemers die in hun netwerk zitten. En laten de mensen in het netwerk van investeerders nou weer precies op hen lijken: geprivilegieerde mannen, met zeven vinkjes. Als vrouwen hun best doen om ‘erbij te horen’, blijkt dat niet zo eenvoudig. Ze moeten bewijzen dat ze een onderneming kunnen runnen, ze krijgen meer vragen over hoe ze zullen voorkomen dat ze falen en minder over hun visie. Terwijl er bij mannen gewoon van wordt uitgegaan dat ze het bedrijf kunnen leiden.

Jargon

Ook lopen vrouwen tegen een ‘taalbarrière’ aan. Ze kennen het jargon uit de financiële wereld vaak minder goed. “Vrouwen moeten ten eerste weten hoe de financieringswereld er eigenlijk uitziet. Ik word vaak benaderd door vrouwen die willen weten hoe ze hun onderneming kunnen laten groeien en niet weten waar te beginnen. Zoiets leer je niet op school, maar van mensen uit je netwerk. De stap daarna is dat ze moeten weten hoe ze zich in die wereld kunnen bewegen. Ze moeten het jargon beheersen, zodat ze makkelijker in gesprek gaan met een investeerder”, zegt Marian Spier.

Marian Spier

Marian Spier is een social impact- en cultureel strateeg die helpt om ondernemingen wereldwijd diverser te maken. Ze is medeoprichter van FEM-START, een programma dat erop gericht is vrouwelijke startups te koppelen aan investeerders. Spier is vooral bekend van TEDxAmsterdamWomen, dat ze in 2010 oprichtte en waar ze tot 2020 voorzitter van was. Op dit evenement spreken inspirerende vrouwen over de manier waarop zij bijdragen aan de toekomst. Ze zit onder meer in de Raad van Toezicht van het Van Gogh Museum en de Raad van bestuur van de VandenEnde Foundation. Spier ontving voor haar inzet voor vrouwen in 2018 de Women Business Angel Award. Dit is een prijs van de Europese Unie voor vrouwen die investeren in vrouwelijk ondernemerschap. In 2021 verscheen haar boek Impact. Lessen in persoonlijk en zakelijk leiderschap.

Volgens Spier begint het dus bij het opleiden van vrouwen. Daarom richtte ze een paar jaar geleden FEMSTART op, samen met Simone van Bijsterveldt, Sandra van der Pal en Ellen Tacoma. FEM-START is een online platform dat erop gericht is vrouwelijke start-ups meer in de picture te krijgen. Trainingen in pitchen en het financieringslandschap maken bijvoorbeeld deel uit van het programma. Via online learning leren de deelnemers ook rolmodellen kennen. Het idee daarachter: als je ziet dat het een andere vrouw ook is gelukt, ga je meer in jezelf geloven en wordt het makkelijker haar weg ook te bewandelen.

Verder is het doel van FEM-START om de ondernemers te koppelen aan investeerders. Spier is daarom blij dat ze dit jaar voor de derde keer de FEM-START Up Awards powered by Antler kan uitreiken. De eerste keer was de prijs een trip naar New York, naar het hoofdkantoor van crowdfunding-organisatie Kickstarter. Het jaar erop ging de reis naar Silicon Valley. Spier: “Ik zag gewoon dat als de vrouwen terugkwamen, ze veel grootser waren gaan denken. Ze werden zichtbaarder en het lukte ze beter om geld op te halen. Ze kwamen tijdens die reizen makkelijker in contact met investeerders; venture capital investeerders, maar ook angel investeerders: iemand die vanuit zakelijk oogpunt investeert in ondernemingen, vaak iemand die zelf ondernemer is geweest.”

Dit jaar is er voor het eerst een flink geldbedrag gekoppeld aan de prijs. Investeringsfonds Antler heeft 100.000 euro investeringsgeld vrijgemaakt. “Daar zijn we heel blij mee, want het is voor het eerst in Nederland dat vrouwelijke ondernemers zo’n bedrag kunnen winnen. Meestal gaat het om 5000 of 10.000 euro, maar met een ton kun je natuurlijk veel harder groeien”, zegt Spier.

Zowel Marian Spier als Eva de Mol denken dat échte verandering niet alleen in handen ligt van de vrouwelijke ondernemers, maar dat ook de investeerders zichzelf achter de oren mogen krabben. Én dat ingrijpen vanuit de overheid noodzakelijk is. “Vanuit de overheid is er al veel aandacht voor ondernemers, maar er wordt dan vaak alleen naar sectoren gekeken. Kunstmatige intelligentie vinden ze nu heel hot, terwijl er ook andere problemen zijn, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, waar vrouwen juist producten voor bedenken. Voor vrouwelijke ondernemers is helaas weinig aandacht”, zegt Spier.

De Mol is inmiddels zelf ook investeerder geworden. Samen met Janneke Niessen is ze eigenaar van CapitalT, een investeringsfonds voor jonge technologiebedrijven. 50 procent van de investeringen van CapitalT is naar bedrijven gegaan met een vrouwelijke ondernemer en zestig procent gaat naar een founder of colour. “Dat komt ten eerste doordat wij wél kijken naar bedrijven buiten ons eigen netwerk”, legt De Mol uit. “Maar ook mooi en belangrijk: het is vooral een uitkomst van onze teamscan. Die teamscan heb ik ontworpen tijdens het maken van mijn proefschrift. Het doel van die scan is erachter komen welke bedrijven op lange termijn succesvol zijn. Niet geheel toevallig zijn dat bedrijven die goed scoren op diversiteit. We investeren in de beste teams en die blijken dus heel divers te zijn.” O

“Ver voor social media en realityshows als Big Brother en Keeping up with the Kardashians stelde PINK al vragen over de grens tussen privé en openbaar”, aldus conservator Manique Hendricks over PINK naar aanleiding van de tentoonstelling in het Frans Hals Museum in Haarlem.

Momenteel is er in het Frans Hals Museum, locatie Hof, in Haarlem de eerste overzichtstentoonstelling ever van het werk van PINK de Thierry. PINK werd geboren als Helena Scheerder in Haarlem in 1943 en overleed dit jaar op 79-jarige leeftijd op 25 februari in Amsterdam. De hoogste tijd dus voor een overzichtstentoonstelling van het werk van deze bijzondere kunstenaar die bekend werd door haar performances vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw.

PINK begint haar werkzame leven, na een studie aan het conservatorium in Brussel, als acteur in België. Ze maakt daar deel uit van het kunstenaarscollectief Mass Moving, een groep die bekend wordt met acties en happenings in de openbare ruimte. De straat en het publieke domein zijn belangrijker voor de leden van Mass Moving dan het museum en de galerie. Hier immers kunnen ze in direct contact komen met het publiek. In Utrecht, Arnhem en Venetië is PINK betrokken bij projecten, tot ze in 1972 de groep verlaat en terugkeert naar Nederland. De kiem is dan gelegd voor haar performances, maar het duurt nog tot de jaren 80 dat ze hier echt mee doorbreekt.

Man Vrouw Kind-MVK

Vanaf de geboorte van haar dochter in 1980 betrekt PINK haar gezin in haar performances. In 1981 stuurt ze adreswijzigingen rond waarin ze vermeldt dat de familie De Koning dertig dagen gaat wonen in een appartement in De Meervaart in Amsterdam. Dit is tijdens het Holland Festival en bezoekers kunnen zien hoe PINK met haar gezin leeft. Haar man Donald vertrekt iedere ochtend naar zijn werk. PINK blijft thuis, doet het huishouden en verzorgt baby Sara. De meubels, waar de prijskaartjes nog aanhangen, zijn gesponsord door De Bijenkorf. De bezoekers kunnen iedere dag gedurende een aantal uren langskomen en maken zo deel uit van de performance die de titel Oost West Thuis Best krijgt.

In 1983 woont PINK twaalf dagen met haar gezin -Man Vrouw Kind (MVK) noemt ze het – in een ander huis in de Spaarnrijkstraat in Haarlem-Noord.

MVK wisselen iedere dag van huis. De bewoners van het betreffende huis vertrekken ’s ochtends en PINK en haar gezin trekken erin totdat de bewoners ’s avonds weer terugkeren.

‘Je bent jezelf in de rol van een ander’, aldus de kunstenaar. Het gezin nam de dagelijkse rituelen van de bewoners over, inclusief de visite van opa en oma op zondag. Foto’s van het gezin in de verschillende huizen bieden een mooi kijkje in het leven in deze straat, op dat moment. PINK laat zien dat het gelukkige gezinsleven inwisselbaar is. Het werkt bevreemdend om steeds dezelfde drie personen te zien in een compleet ander interieur, met een kopje koffie rond de tafel of zittend op de bank. Is dit hoe geluk eruitziet? De scheidslijn tussen kunst en leven vervaagt.

At home

Een jaar later, in 1984, gaat PINK nog een stapje verder en leeft ze op de Grote Markt in Haarlem in een huis van hardboard. Het is een tweedimensionaal ‘droomhuis’, geplaatst voor de Sint Bavokerk, en het

dagelijks leven van het gezin speelt zich af in het tuintje voor het huis met kunstgras, een zandbak voor Sara, een tuinkabouter en een barbecue. Ook hier leeft PINK weer een ideaal gezinsleven dat overdag te zien is voor iedereen die maar wil ’s Nachts slaapt het gezin in de container achter het huis. Wat is echt, wat is namaak en wat is in scène gezet? Daar draait het vaak om in het werk van PINK. Het ideale gezin staat centraal, met mooie kleding, glazen wijn en de zon die schijnt.

In 1988 maakt PINK op uitnodiging een reis, samen met haar man Donald, naar Amerika. PINK besluit om van deze reis ook weer een performance te maken. “Ik wil als kunstenaar naar Amerika. Een kunstenaar is zijn atelier. Het atelier is de kunstenaar. Hoe neem ik dat mee? Toen moest ik denken aan Marcel Duchamp. Die vluchtte in oorlogstijd naar Amerika met een koffertje met zijn kunstwerken in miniatuur”, aldus PINK in een interview. Ze besluit de werken in haar atelier te fotograferen en de 23 meter lange afdruk van haar werk op te rollen en in een golftas te