De Oorlogsgravenstichting in 2010
Foto’s omslag:
2
(voorzijde) Stenen Kustdijk ereveld Ancol in Jakarta (achterzijde) Doorkijk op het ereveld Kanchanaburi in Thailand
De Oorlogsgravenstichting in 2010 Vervulling van een ereplicht, toen, nu en in de toekomst
Een terugblik in woord en beeld.
3
De Oorlogsgravenstichting in 2010
Hoofdkantoor
Zeestraat 85 2518 AA DEN HAAG Postbus 85981 2508 CR DEN HAAG Telefoon: 070-3131080 - Fax: 070-3621546 Website: www.ogs.nl E-mail: info@ogs.nl ING 40.10.00 IBAN NL98 INGB 0000 4010 00 BIC INGBNL2A FORTIS 24.62.44.097 IBAN NL47 FTSB 0246 2440 97 BIC FTSBNL2R Kamer van Koophandel Haaglanden 41149180
Kantoor Indonesië
Jalan Panglima Polim Raya 23 Jakarta Telefoon: 00-6221-7207983
Teksten en samenstelling Redactie Foto’s Lay-out en druk 4
: J.J. Teeuwisse : C.N.J. Neisingh en G. Flieringa : Oorlogsgravenstichting en Rob Gieling Fotografie : Drukkerij van Meurs - Ridderkerk B.V.
"... Nederland heeft ook de opdracht aanvaard bij te dragen aan internationale vredesmissies en crisisbeheersingsoperaties. Diep respect zullen wij blijven voelen voor degenen die bij het vervullen van hun opdracht hun leven hebben gegeven. Zij - en hun nabestaanden - blijven in onze gedachten."
Hare Majesteit de Koningin, Troonrede 2010 5
INLEIDING Op 13 september 1946 werd op initiatief van Dr. A. van Anrooy de Oorlogsgravenstichting opgericht. Namens de Nederlandse overheid onderhoudt de Stichting wereldwijd ongeveer 50.000 graven van Nederlandse oorlogsslachtoffers. Deze graven liggen in meer dan 50 landen, verspreid over vijf continenten. Tevens verzorgt de Stichting ruim 10.000 in Nederland verspreid gelegen graven van militairen van de geallieerde strijdkrachten. Daarnaast houdt de Stichting de nagedachtenis in ere van landgenoten, wier laatste rustplaats niet (meer) aanwijsbaar is. Hun naam wordt vermeld in een gedenkboek en op een gedenkplaat of een monument. In de database van de Oorlogsgravenstichting, het Slachtofferregister, zijn de personalia van meer dan 180.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers opgenomen. Het register geeft een uitgebreid overzicht van Nederlandse oorlogsgraven over de hele wereld. De gegevens in het bestand worden doorlopend geverifieerd en aangevuld. Het vormt een belangrijke vraagbaak voor nabestaanden, belangstellenden, onderzoekers en andere geïnteresseerden. De werkzaamheden worden in Nederland uitgevoerd door 27 medewerkers en gecoördineerd door het hoofdkantoor in Den Haag. Bij de controle van de in Nederland gelegen oorlogsgraven ontvangt de Stichting assistentie van ruim 430 honoraire medewerkers, zogenaamde ‘consuls’. Het kantoor in Jakarta coördineert de werkzaamheden van meer dan 130 Indonesische medewerkers van de Stichting in Indonesië. De Nederlandse oorlogsgraven die over de rest van de wereld verspreid liggen, worden regelmatig gecontroleerd en onderhouden met de hulp van de Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging ter plaatse. De aansturing loopt via het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag. Ook werkt de Oorlogsgravenstichting intensief samen met buitenlandse zusterorganisaties. De exploitatiekosten van de Oorlogsgravenstichting worden grotendeels door de overheid betaald door middel van een doelfinanciëring.
6
ACTIVITEITEN Binnenland
Herbegravingen Militair ereveld Grebbeberg - Totaal aantal slachtoffers op dit ereveld Herbegravingen ereveld Loenen - Totaal aantal slachtoffers op dit ereveld
:4 : 844 : 13 : 3801
In het verslagjaar zijn op het Militair ereveld Grebbeberg 50 grafstenen vervangen. Vervanging van grafstenen op het ereveld Loenen is uitgesteld naar 2011. Onderhoudsbezoeken
De Oorlogsgravenstichting is verantwoordelijk voor het onderhoud aan 12.060 verspreid in Nederland liggende oorlogsgraven. Het gaat hier om 2151 Nederlandse, 7944 gemenebest en 1965 andere geallieerde graven (waaronder Amerikanen, AustraliĂŤrs, Belgen, Britten, Canadezen, Fransen, Nieuw Zeelanders, Polen en Russen). Naast het reguliere onderhoud aan deze graven, zijn in het verslagjaar verschillende grote renovatieprojecten uitgevoerd. Renovatie erehof Den Haag (gesneuvelden meidagen 1940)
Op de gemeentelijke begraafplaats aan de Kerkhoflaan in Den Haag is het Nederlandse erehof grondig gerenoveerd. De twee mobiele ploegen van de Stichting, de Technische Dienst en de afdeling Groenvoorziening, hebben in samenwerking met medewerkers van de begraafplaats eerst alle beplanting en de grasmat verwijderd. Van de gelegenheid is gebruik gemaakt om de haag rondom het erehof te verlagen en de trapjes en de muurtjes rondom het erehof te renoveren. Hiervoor werd een plaatselijke aannemer ingeschakeld. Tot slot werd het hele erehof van een nieuw grasmat voorzien. De oude grasmat en de toplaag worden afgevoerd.
Het erehof is voorzien van een nieuwe grasmat.
7
Renovatie geallieerde graven Amersfoort
In de weken 9, 10 en 11 hebben de twee mobiele ploegen van de Stichting het geallieerde erehof op de gemeentelijke begraafplaats aan de Soesterweg in Amersfoort gerenoveerd. In 2008 was met een personenauto grote schade aangericht aan de grafstenen van gemenebest militairen. Na melding van deze schade kon onze technische dienst de grafstenen ter plaatse repareren. Omdat niet alle schade hersteld kon worden, heeft de Commonwealth War Graves Commission, onze Engelse zusterorganisatie, nieuwe stenen besteld. Deze werden in het verslagjaar geleverd, waarna het erehof gerenoveerd kon worden. Eerst werden alle banden en hoekblokken rond het plot verwijderd en afgevoerd. Vervolgens werden alle oude stenen van de graven gehaald. Hierna kon de bestaande fundering verwijderd worden. Op de nieuw gestorte betonnen fundering werden de 7 nieuwe grafstenen geplaatst. Na zorgvuldig te zijn gesteld, werden deze rondom vastgezet met beton. Deze betonlaag, de zogenaamde antispat strook, werd afgewerkt met een laag grind. Tot slot werden nieuwe hoekblokken en grafbanden aangebracht. 8
Met behulp van een kraan worden de stenen nauwkeurig op de graven geplaatst.
Het gerenoveerde erehof
Medewerkers van de Stichting leggen de laatste hand aan het graf van Luc Janzen
Grafsteen Marc Harders
Het graf van Marc Harders naast de geallieerde graven op de gemeentelijke begraafplaats in Westerbork
Het oorlogsgraf van Jeroen Houweling op de nieuwe gemeentelijke begraafplaats in Purmerend
Het graf van Luc Janzen op de R.K. begraafplaats in Pey-Echt na de oplevering
Nieuwe Nederlandse oorlogsgraven
In het verslag jaar heeft de Stichting de graven van drie Nederlandse militairen die omgekomen zijn in Afghanistan op verzoek van de nabestaanden ingericht met stichtingsstenen. Het gaat hier om de graven van korporaal der mariniers J.M Houweling, marinier 1 M.A. Harders en korporaal 1 L. Janzen. In het verslag jaar is ook reserve luitenant-kolonel A.H.M. Dur overleden in Afghanistan. Zijn nabestaanden hebben besloten zelf zorg te dragen voor zijn graf. De Nederlandse deelname aan de missie in Afghanistan is in 2010 beĂŤindigd. Deze heeft aan 25 Nederlandse militairen het leven gekost. In het Slachtofferregister kunt u de grafligging van deze oorlogsslachtoffers opzoeken. 9
Consuldag
In alle gemeenten in Nederland waar zich oorlogsgraven bevinden, zijn op verzoek van de Oorlogsgravenstichting contactpersonen aangesteld. Deze zogenaamde consuls worden benoemd door het college van Burgemeester en Wethouders en zijn zeer belangrijk voor de Stichting. Zij waken over de oorlogsgraven, rapporteren regelmatig over de onderhoudstoestand en houden de Stichting op de hoogte van belangrijke informatie en gebeurtenissen die spelen in hun gemeente. Jaarlijks organiseert de Stichting een consuldag om haar erkentelijkheid ten opzichte van de consuls te tonen. In samenwerking met de gemeente Rotterdam werd dit jaar een bezoek gebracht aan de havenstad. 150 consuls en hun introducés werden ontvangen in het stadhuis. Daar werden zij toegesproken door de burgemeester van Rotterdam, de heer A. Aboutaleb. De heer Aboutaleb typeerde de consuls als bruggenbouwers. “Bruggenbouwers gebruiken hun tijd en energie onbaatzuchtig om anderen te helpen. De zorg voor het Nederlandse oorlogsgraf is zeer belangrijk. Consuls die zich hiervoor inzetten verwachten daarvoor geen beloning. Wél verdienen zij erkenning en onze oprechte waardering. Vandaag ontvangt u die in onze stad” sprak burgemeester Aboutaleb.
Burgemeester Aboutaleb spreekt de consuls toe
10
Groepsfoto van de consuls voor het stadhuis van Rotterdam
Vervolgens werd de groep in tweeĂŤn opgedeeld. De ene helft ging voor een rondleiding naar de Maeslantkering in Hoek van Holland. Dit sluitstuk van de Deltawerken bestaat uit twee enorme deuren die bij een dreigende overstroming vanuit zee de Nieuwe Waterweg geheel kunnen afsluiten waarmee Zuid-Holland beschermd wordt tegen hoog water. Bij de Maeslantkering werd het informatieve bezoekerscentrum bezocht en onder leiding van een deskundige gids werd een wandeling gemaakt over het terrein, waarbij ook een van de deuren werd aangedaan. Het was de bedoeling dat de andere helft consuls een rondwandeling door Delfshaven, een stadswijk van Rotterdam met een bijzondere historie, zou maken. Vanwege de hevige regenval die ochtend moest hier helaas van worden afgezien. In de plaats daarvan werd met de bus een rondrit door Rotterdam gemaakt. Hierbij werden enkele markante punten bezocht, zo-
Consuls krijgen uitleg bij een van de deuren van de waterkering
Zicht op de oude haven van historisch Delfshaven
11
De heer Broer spreekt de consuls toe in het Zalmhuis
als de Laurenskerk, de Euromast, de Erasmusbrug en de Kubuswoningen. Rond het middaguur verzamelde iedereen zich bij het Zalmhuis in Rotterdam waar de lunch werd gebruikt. Voor aanvang van de lunch sprak de heer W.R. Broer, manager beheer&onderhoud van de Oorlogsgravenstichting, de consuls toe. Hij benadrukte het belang van de consuls bij het waken over de oorlogsgraven in het land. Om extra aandacht te kunnen besteden aan het uitwisselen van informatie met de consuls kondigde heer Broer regionale contactdagen aan, waarmee in 2011 zal worden begonnen. Naast de landelijke consuldag zullen dan per provincie extra contactdagen worden georganiseerd waarvoor de consuls apart worden uitgenodigd. Na de smakelijke lunch wisselden de groepen. Omdat de regenbuien inmiddels waren overgedreven, kon toch een bezoek aan het historische Delfshaven gebracht worden. Aan het eind van de dag was er nog gelegenheid om in de stadsbrouwerij De Pelgrim na te praten onder het genot van een hapje en drankje. Ondanks de verschillende regenbuien kijkt de Stichting terug op een geslaagde consuldag. Uitreiking gouden speld
Namens de Oorlogsgravenstichting reikte de heer D. Lagemaat een gouden OGS-speld uit aan de heer A.J. Stehouwer. De heer Stehouwer was in 1976 benoemd tot consul van de gemeente Numansdorp. Hij werkte daar toen als gemeentesecretaris. Bij de gemeentelijke herindeling van de gemeente Klaaswaal en Numansdorp werd de heer Stehouwer aangesteld als consul van de nieuw12
gevormde gemeente Cromstrijen. Toen hij in 1995 gebruik maakte van de VUTregeling heeft hij de gemeentelijke dienst met 40 dienstjaren verlaten. Op verzoek van de toenmalige burgemeester heeft de heer Stehouwer zijn consulschap voortgezet na het beëindigen van het dienstverband. Bij hoge uitzondering heeft de Stichting hiermee ingestemd. Tegenwoordig kan dit niet meer en wordt het consulschap automatisch beëindigd bij het verlaten van de gemeentelijke dienst. De heer Stehouwer heeft zich altijd behulpzaam en coöperatief opgesteld bij de inspectie van de oorlogsgraven. Daarnaast was hij bereid om ook in het kader van onderhoud en herdenking diensten te verlenen. De Stichting wenst hem en zijn vrouw nog vele jaren in goede gezondheid toe.
De heer en mevrouw Stehouwer na de uitreiking van de speld
Adoptie Nederlandse oorlogsgraven
In het verslagjaar zijn 11 graven van oorlogsslachtoffers die rusten op het ereveld Loenen en het Militair ereveld Grebbeberg en van wie geen nabestaanden meer bekend zijn, geadopteerd door derden. Deze adoptanten bezoeken het graf en plaatsen er periodiek een bloemetje. Sommige adoptanten gaan zo ver dat zij het levensverhaal van het slachtoffer gaan uitzoeken. Hiermee zorgen zij ervoor dat deze slachtoffers niet in vergetelheid raken. 13
Beschietings- en bombardementsslachtoffers
In het verslagjaar hebben wij van ruim 200 Nederlandse gemeenten de gegevens ontvangen van burgerslachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen zijn bij beschietingen en bombardementen in Nederland. Het verwerken van deze gegevens in de database van de Stichting is een enorme klus en zal nog geruime tijd in beslag nemen. De ingevoerde data zijn inmiddels wel te raadplegen via het Slachtofferregister. Herbegravingen
In samenwerking met onze Duitse zusterorganisatie, de Volksbund Deutsche Kriegsgr채berf체rsorge, is een concentratiekampslachtoffer, de heer A. de Raaf, herbegraven in Nederland. De Volksbund verzorgde het transport vanuit Duitsland naar Amersfoort waar de kist met de stoffelijke resten aan onze Stichting werd overgedragen. Vervolgens hebben wij de kist overgebracht naar Heiloo en er voor gezorgd dat die daar in het familiegraf werd bijgezet. In het verslagjaar zijn vier militairen die in de meidagen van 1940 zijn gesneuveld herbegraven op het Militair ereveld Grebbeberg. In 2010 heeft het ministerie van Defensie besloten de herbegrafenissen van stoffelijke resten van militairen voortaan in aanwezigheid van de nabestaanden en met beperkte militaire eer uit te voeren. Ook spreekt een geestelijke een overdenking uit. De Stichting wordt hierbij vertegenwoordigd door de algemeen directeur of de plaatsvervangend algemeen directeur.
Soldaat J.B.A. Kraan wordt met militaire eer op het ereveld bijgezet
14
De heer G. Flieringa (l) en kolonel N. van der Zee brengen een laatste groet
De kist met de stoffelijke resten worden neergelaten in het graf
15
Op het Nederlands ereveld Loenen zijn 13 oorlogsslachtoffers herbegraven. De herbegravingen worden in stilte en buiten aanwezigheid van nabestaanden uitgevoerd. Sinds 2010 stelt de Oorlogsgravenstichting nabestaanden, die te kennen geven dat te willen, in de gelegenheid om aanwezig te zijn bij de steenplaatsing. Indien gewenst kan dit plaatsvinden met enig ceremonieel.
Familie, leden van de werkgroep en medewerkers van de Oorlogsgravenstichting bij het graf van Gerard Putter
Grafsteen van Putter
16
Identiteit vastgesteld met behulp van DNA
Op woensdag 27 januari 2010 is een steen geplaatst op het graf van de heer G.M.T. Putter op het Nederlands ereveld Loenen. De heer Putter is het eerste Nederlandse oorlogsslachtoffer dat met behulp van DNA-techniek ge誰dentificeerd is. Op verzoek van de familie heeft de steenplaatsing in besloten kring plaatsgevonden. Naast de familie waren leden van de Werkgroep Vermiste Personen WOII en vertegenwoordigers van de Oorlogsgravenstichting aanwezig. De heer G. Flieringa, algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting, heette de familie welkom op het ereveld Loenen. Hij nodigde de aanwezigen uit om de opzichter van het ereveld te volgen naar het graf. Daar legden twee medewerkers van de Stichting, in het bijzijn van de familie, de steen op het graf van de heer Putter. Namens de familie legde een achterkleindochter bloemen bij de steen. Regina Gr端ter plaatste als voorzitter van de Werkgroep Vermiste Personen WOII een bloemstuk op het graf en Gel Flieringa deed dat namens de Oorlogsgravenstichting. Na de oorlog zijn op de Waalsdorpervlakte stoffelijke overschotten van door de Duitsers gefusilleerde personen gevonden. De meeste slachtoffers konden vrij snel ge誰dentificeerd worden. Ondanks intensieve naspeuringen kon van 28 slachtoffers de identiteit niet vastgesteld worden. Hun stoffelijke resten zijn bijgezet op een oorlogsbegraafplaats aan de Schouwweg in Wassenaar. Toen deze begraafplaats in 1982 ontruimd moest worden, zijn onder andere de graven van de onbekenden overgebracht naar het ereveld Loenen. Ook toen zijn pogingen in het werk gesteld om de identiteit van de onbekenden te achterhalen. Van deze groep onbekenden kon in het verslagjaar nog een persoon met behulp van DNA ge誰dentificeerd worden. Op uitdrukkelijk verzoek van de familie is hieraan geen ruchtbaarheid gegeven. De Oorlogsgravenstichting respecteert deze wens.
17
De heer Flieringa legt een bloemstuk op het graf van Gerard Putter
Op verzoek van de Oorlogsgravenstichting zijn meer DNA-onderzoeken uitgevoerd. Zo is van de onbekende militair die op het Militair ereveld Grebbeberg begraven ligt het DNA bepaald om dit te kunnen vergelijken met het DNA van familieleden van vier vermisten. Helaas heeft dit onderzoek nog geen match opgeleverd. Ook zijn door het Nederlands Forensisch Instituut in Den Haag stoffelijke resten van twee onbekenden op het Nederlands ereveld Pandu onderzocht. Helaas waren die resten te poreus en zo vergaan dat daaruit geen DNA ge誰soleerd kon worden. Koninklijk bezoek
Jaarlijks richt de Oorlogsgravenstichting een informatiestand in tijdens de herdenking van de capitulatie van Japan in Den Haag op 15 augustus. In verband het lustrumjaar van de herdenking was dit keer ook Hare Majesteit de Koningin aanwezig. Na afloop van de plechtigheid en de kranslegging bij het Indisch Monument bezocht de Koningin onder andere de stand van de Stichting in het 18
Congresgebouw. Tijdens dit bezoek gaf zij aan het werk van de Oorlogsgravenstichting bijzonder te waarderen. Hare Majesteit de Koningin in gesprek met Peter Raatgever
KZ Gedenkst채tte Hailfingen/Tailfingen
Op 6 juni werd op het terrein van het voormalige concentratiekamp Hailfingen/Tailfingen een monument onthuld waarop de namen vermeld staan van 186 Joodse concentratiekampgevangenen, die daar tussen 21 november 1944 en 5 januari 1945 zijn omgekomen, waaronder 30 Nederlanders. De heer J. Koekkoek, zoon van Barend Koekkoek, die op 28 november 1944 in Hailfingen is overleden, woonde de plechtigheid bij. Hij schreef ons het volgende: Mijn vader was een van de 600 gevangenen uit het concentratiekamp Stutthof die op 19 november 1944 aankwamen in Hailfingen. Daar was een buitencommando van het concentratiekamp Natzweiler gevestigd. De gevangenen werden in de omgeving van het kamp tewerkgesteld, onder andere bij de aanleg van een startbaan voor Duitse nachtjagers. Door de erbarmelijke omstandigheden waaronder zij gehuisvest waren en de zware lichamelijke arbeid die zij in de winterse periode moesten verrichten, zijn vele gevangenen in korte tijd over19
leden. Zieke gevangenen werden door de bewakers omgebracht. De lichamen van 99 doden, waaronder dat van mijn vader, werden gecremeerd in Reutlingen. Hun asresten liggen begraven op de gemeentelijke begraafplaats Unter den Linden in Reutlingen. 15 slachtoffers zijn gecremeerd in Esslingen en 72 slachtoffers lagen aanvankelijk begraven in een massagraf bij de startbaan. Hun lichamen zijn direct na de oorlog opgegraven en overgebracht naar de begraafplaats in Tailfingen. Sinds 2009 weet ik dat mijn vader begraven ligt in Reutlingen. Zijn naam staat daar nu ook vermeld. Dankzij de vereniging ‘Gegen Vergessen Für Demokratie’ weet ik dat er een plaats is waar ik mijn vader kan bezoeken. Ik dank deze mensen dat zij contact met mij hebben gezocht en ben ervan overtuigd dat vele andere nabestaanden ook veel aan de informatie zullen hebben die zij vergaard hebben.
De heer Koekkoek en zijn vrouw wijzen de naam van zijn vader aan
20
Nagedachtenisoorkonde en sculptuur
In 2010 is het project Toekenning en Uitreiking Nagedachtenis Oorkonde afgerond. Namens het ministerie van Defensie hebben nabestaanden van oorlogsslachtoffers die na 29 december 1949 zijn omgekomen een nagedachtenisoorkonde en een sculptuur uitgereikt gekregen. De Commandeur b.d. Flieringa Oorlogsgravenstichting heeft een aanzienoverhandigt een sculptuur lijk deel van de adressen van nabestaanden geleverd. De algemeen directeur van de Stichting heeft in zijn hoedanigheid als oud-directeur Personeel Koninklijke Marine twee oorkondes met sculpturen uitgereikt. Nederlandse onderscheiding voor AustraliĂŤr
Op 19 januari werd de AustraliĂŤr Rod Beattie, beheerder van de Britse erevelden Chungkai en Kanchanaburi in Thailand, waar 2210 Nederlandse oorlogsslachtoffers liggen begraven, benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. De versierselen zijn hem overhandigd door de Nederlandse ambassadeur in Thailand, Tjaco van den Hout. Beattie kreeg de onderscheiding voor zijn activiteiten voor het Thailand-Burma Railway Centre in Kanchanaburi dat hij in zijn vrije tijd oprichtte. Al vijftien jaar lang verzamelt Beattie documenten en voorDe heer Beattie met een van zijn werpen die betrekking hebben op de dochters en ambassadeur Van den Hout aanleg van de Birmaspoorweg. Ook heeft hij een database aangelegd met de namen van de krijgsgevangenen die bij de aanleg van de spoorbaan zijn omgekomen. Het documentatiecentrum geeft nabestaanden en bezoekers een indringend beeld van de omstandigheden waaronder de geallieerde krijgsgevangenen de spoorweg hebben aangelegd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de door de Stichting georganiseerde pelgrimsreizen naar Thailand wordt altijd een bezoek gebracht aan het centrum. De Oorlogsgravenstichting werd vertegenwoordigd door mevrouw K.A. Fernhout. 21
Onthulling Indische Namenwand
Tijdens de jaarlijkse herdenkingsreünie van de Stichting Japanse Vrouwenkampen op 25 augustus werd bij het Vrouwenkampenmonument op het landgoed Bronbeek in Arnhem een gedenkwand onthuld met de namen van vrouwen, kinderen en oude mannen die tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië in een vrouwenkamp zijn overleden. Hiermee ging een langgekoesterde wens van het bestuur van de Stichting Japanse Vrouwenkampen in vervulling. Na een toespraak van de heer G.L.J. Huijser uitgesproken tijdens de herdenking op 30 augustus 2006 ontstond namelijk de wens om de namen van alle vrouwen en kinderen die in Japanse vrouwenkampen overleden zijn tijdens de bezetting van Nederlands-Indië aan te brengen op een gedenkwand in Bronbeek. Judith Marijke Dalmeijer, voorzitter van de Stichting Japanse Vrouwenkampen, startte een inzamelingsactie om fondsen bij elkaar te brengen. Begin 2010 was er zodoende genoeg geld in kas om de namenwand te verwezenlijken. De Oorlogsgravenstichting werd gevraagd de naamlijst samen te stellen. Deze lijst werd vervolgens door het bedrijf JP Belettering in Duiven afgedrukt op 20 borden. Deze borden zijn samen met een toelichting geplaatst bij het Vrouwenkampenmonument op Bronbeek. Na de onthulling van het toelichtingsbord door monseigneur Bär en de heer Huijser, onthulden 20 oud-gevangenen en nabestaanden de naamborden. In overleg met de gemeente Arnhem zal de definitieve plaats van de borden op het landgoed Bronbeek worden vastgesteld.
De heer Huijser hield een toespraak bij het Vrouwenmonument op Bronbeek
22
Nabestaanden wachten gespannen op de onthulling van de gedenkborden
Nabestaanden onthullen de namen
De naam van een dierbare gevonden
Een minuut stilte
23
Open Monumentendagen Loenen
Het ereveld Loenen is sinds 2008 een gemeentelijke monument en daarom werd het landelijke weekend van de Open Monumentendagen op 11 en 12 september door de Stichting aangegrepen om lokaal meer aandacht te vragen voor dit ereveld. Onder de titel ‘Graven in de natuur’ verscheen in het Apeldoorns Stadsblad van 8 september een uitgebreid artikel over het ereveld. Hierin werden onder andere OPEN MONUMENTENDAG 2010 lezingen en rondleidingen aangekondigd EREVELD LOENEN in het kader van het Open Monumenten (Groenedaalseweg 64) weekend. Deze werden verzorgd door Jan 11 september 14.00 uur Introductie en rondleiding over het ereveld, Heerze, oud-docent van de Koninklijke verzorgd door Jan Heerze 12 september Scholengemeenschap Apeldoorn, en als 11.00 en 14.00 uur Introductie en rondleiding over het ereveld, verzorgd door Jan Heerze vrijwilliger verbonden aan de OorlogsgraVoor meer informatie zie de website www.ogs.nl venstichting. Ondanks het wisselvallige weer maakten tientallen inwoners van de gemeente Apeldoorn van de gelegenheid gebruik om het ereveld te bezoeken en zo meer te weten te komen over het ontwerp en aanleg van dit bijzondere ereveld en de slachtoffers die daar begraven liggen. EREVELD LOENEN
Laatste rustplaats van Nederlandse oorlogsslachtoffers ‘daar wordt duidelijk dat elk mens telt’ (citaat van Magda Prins, moeder soldaat1 Raviv van Renssen)
Foto: Oorlogsgravenstichting/Rob Gieling
Jan Heerze spreekt de bezoekers toe
24
Na dit weekend werd het informatiecentrum tijdelijk gesloten voor een grondige renovatie. Onder leiding van meesterschilder Jeroen van Zijderveld uit Den Haag werd de binnenzijde van het centrum geverfd waarbij hij gebruik maakte van natuurlijke kleurpigmenten. Met deze verfijnde schildertechniek wordt mede door de lichtinval een bijzondere en warme uitstraling gecreÍerd. Ook de natuurstenen vloer in het centrum werd onderhanden genomen. Hiervoor werd het bedrijf Marcelis Gedenktekens uit Leiden ingeschakeld. Met grote zorg verwijderden zij de ruim 60-jaar oude voegen tussen de plavuizen. Vervolgens werden de losliggende tegels vastgelegd en de hele vloer opnieuw gevoegd. Na reiniging was het resultaat een schitterende natuurstenen vloer. Na de renovatie van het centrum werden er panelen opgehangen met bijzonderheden over het ontwerp en aanleg van het ereveld en foto’s met gegevens van slachtoffers die er begraven liggen. Later in het jaar werden met behulp van gemeentelijke subsidies de rietgedekte daken van het woonhuis en het informatiecentrum vernieuwd.
Het oude riet is verwijderd van de dienstwoning
Het informatiecentrum kreeg nieuwe kleuren Het voegen van de vloer is een arbeidsintensief karwei
25
Pasar Malam Indonesia Den Haag
De Oorlogsgravenstichting werd door de Stichting Herdenking Veteranen in Den Haag in de gelegenheid gesteld om haar werk in IndonesiĂŤ onder de aandacht te brengen van bezoekers van de Pasar Malam Indonesia in Den Haag. Deze markt, georganiseerd door de Indonesische ambassade, vond plaats op het Malieveld in Den Haag van 1 t/m 5 april. Op een 8 meter lange fotowand geplaatst in de centrale hal van de markt bracht de Stichting overzichtfoto's aan van de zeven Nederlandse erevelden op Java. Ook werden foto's opgehangen die een beeld gaven van het onderhoud aan de oorlogsgraven en de beplanting op het ereveld door lokale medewerkers. Daarnaast werden de diensten getoond die de Oorlogsgravenstichting verzorgt voor nabestaanden van oorlogsslachtoffers die in IndonesiĂŤ begraven liggen. Hierbij kunt u denken aan de pelgrimsreizen die de Stichting jaarlijks organiseert, maar ook de bloemen kransleggingen die de Stichting uitvoert op graven en bij monumenten. 26
De foto’s van de Nederlandse erevelden op Java trekken veel bekijks
Postzegels ereveld Loenen
Ter gelegenheid van de 65e herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa heeft TNT Post in opdracht van de Oorlogsgravenstichting een set van drie postzegels en drie ansichtkaarten uitgegeven waarop foto’s van het ereveld Loenen staan afgebeeld. De set postzegels, die verkrijgbaar is via de stichting, werd uitgegeven op 4 mei 2010. Voorafgaande aan de 4-meiherdenking op het ereveld Loenen ontving staatssecretaris drs. J.G. de Vries de eerste set uit handen van mr. R.S. Croll, president van de Oorlogsgravenstichting.
Staatssecretaris De Vries toont de zojuist ontvangen postzegels en bedankt de heer Croll
27
Rehabilitatie onderduiker
Op 14 oktober 2010 is een steen geplaatst op het graf van Pieter Hoppen op het Ereveld Loenen. De heer W.R. Broer, plaatsvervangend algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting, heette de familie welkom op het ereveld Loenen. Hij nodigde de aanwezigen uit om de opzichter van het ereveld te volgen naar het graf. Daar legden twee medewerkers van de Stichting, in het bijzijn van de familie, de steen op het graf van de heer Hoppen. Namens de familie legde een klein-
Burgemeester Van Gils verhaalt het trieste einde van Pieter Hoppen De nicht van Hoppen luistert toe
28
Vervolgens legt zij als eerste een bloemstuk op het graf van haar neef
dochter bloemen bij de steen. Namens de gemeenten Staphorst en Rotterdam legden de heren J. Alsema, burgemeester, en A.H.P. van Gils, gemeentesecretaris van Rotterdam, een krans. De heer Broer deed dat namens de Oorlogsgravenstichting. Tot slot trad Gerrit Gunnink naar voren. De gedachte dat de moeder van Hoppen in onwetendheid bleef van het lot van haar zoon raakte hem. ‘Ik zie haar steeds voor me starend in de verte en hopend dat haar zoon zou terugkeren. Wat zou het mooi geweest zijn als ze had kunnen zien wat er hier vandaag gebeurd is.’ Hiermee kwam een einde aan de zoektocht van de familie naar de lotgevallen van hun oom die tijdens de oorlog verdween. In de Tweede Wereldoorlog onttrok Pieter Hoppen, een jonge gemeenteambtenaar van 21 jaar, zich aan gedwongen tewerkstelling in Duitsland. Vanuit zijn woonplaats Rotterdam vond hij een onderduikadres in Drenthe. Daar ging hij van adres naar adres tot bij de verzetsgroep die voor hem onderdak verzorgde het vermoeden rees dat hij spioneerde voor de Duitsers. Door een ongelukkige samenloop van omstandigheden werd het adres waar Pieter Hoppen het laatst verbleef, overvallen door de Duitsers. Leden van de verzetsgroep meenden dat er verraad in het spel was en ver29
dachten Hoppen daarvan. Na beraad besloten zij Pieter Hoppen om het leven te brengen. Hiervoor werd hij in de avond van 16 juli 1943 naar een afgelegen plek in Staphorst gebracht waar hij werd doodgeschoten en begraven. Al snel bleek dat Pieter Hoppen geen verrader was en dat het verzet hem ten onrechte had geliquideerd. Besloten werd hierover te zwijgen. Ondanks de pogingen van de moeder van Hoppen om na de oorlog duidelijkheid te krijgen over het lot van haar zoon, kwam niemand naar voren. Pas in 2009 werden op aanwijzing van oud-verzetsman Gerrit Gunnink in een weiland in Staphorst de stoffelijke resten van een man - vermoedelijk die van Hoppen - opgegraven. Gunnink kende de naam Pieter Hoppen en samen met de documentairemaker Geertjan Lassche startte hij een onderzoek. Via de gemeente Rotterdam kwamen zij in contact met een nicht van Pieter Hoppen. Zijn moeder en broer waren inmiddels overleden. DNA-onderzoek wees uit dat de gevonden stoffelijke resten inderdaad van Pieter Hoppen waren. Met de bijzetting van zijn resten op het ereveld Loenen werd Pieter Hoppen gerehabiliteerd en erkend als oorlogsslachtoffer.
Gerrit Gunnink spreekt bij het graf van de onderduiker Pieter Hoppen
30
Renovatie monument 8 R.I.
In opdracht van de Dienst Vastgoed van het ministerie van Defensie werd het monument van 8 R.I. op het Militair ereveld Grebbeberg in Rhenen gerenoveerd. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de natuurstenen naamplaten hergebruikt zouden worden. Ondanks de grote zorgvuldigheid waarmee medewerkers van Steenhouwerij Bus uit Amersfoort de Het monument van 8 R.I. naamplaten demonteerden, braken er wordt zorgvuldig ontmanteld twee. Reparatie van de platen zou het aanzien van het monument verstoren. Het ministerie stelde daarom fondsen beschikbaar om zes nieuwe naamplaten te laten vervaardigen. Op verzoek van het bestuur van de Vereniging 8 R.I. 1940 heeft de Oorlogsgravenstichting de samenstelling van de naamlijst verzorgd. Hierbij is van de gelegenheid gebruik gemaakt om enkele namen te corrigeren en de namen op alfabetische volgorde te plaatsen. Op het gerestaureerde monument staan de namen van 233 gesneuvelde militairen van 8 R.I. die gevallen zijn in de meidagen van 1940. Het monument is jaarlijks het centrale gedenkpunt tijdens de Pinksterherdenking op 2e Pinksterdag die georganiseerd wordt door de Vereniging 8 R.I. 1940.
Na het afvoeren van het monument wordt de sokkel gerenoveerd
31
32
De platen worden voorzichtig gedemonteerd
Deel voor deel wordt het monument vervolgens weer opgebouwd
De helm met het randschrift wordt teruggeplaatst
Het eindresultaat
Steenplaatsing in Loenen
Op verzoek van de kleinkinderen werden op 12 november de stoffelijke resten van de heer J.G. Poels vanuit het Limburgse plaatsje America overgebracht naar het ereveld Loenen op de Veluwe. In het bijzijn van de familie werd op maandag 15 november de steen op zijn graf geplaatst. Het oudste kleinkind, Jack Poels, verhaalde over de bijzondere geschiedenis van het gezin Poels tijdens de Tweede Wereldoorlog. Opa Jacob overleed in 1944, zijn weduwe enkele jaren daarna. Op verzoek van de familie zijn de stoffelijke resten van de weduwe Poels naamloos bijgezet in het graf van haar man op het ereveld. Het verzetsechtpaar Jacob en Johanna Poels ving tijdens de oorlog tientallen joden, onderduikers, krijgsgevangenen en geallieerde piloten op in hun boerderij de Antoniushoeve op de Zwarte Plak. Samen met hun kinderen en buurfamilies zorgden zij voor eten en onderdak. Op 4 augustus 1944 hielden de Duitsers een razzia op de Zwarte Plak. Ook de boerderij van de familie Poels werd overvallen. Alle onderduikers konden op tijd weggekomen, maar twee kinderen Poels helaas niet. Zij werden door de Duitsers in gevangenschap afgevoerd. Toen de Duitsers vertrokken waren, keerden de onderduikers en andere familieleden terug naar de boerderij. Grootvader Poels echter niet. De familie vond hem liggend in het tarweveld waarin hij zich verstopt had. Terwijl hij wachtte op het vertrek van de Duitsers kreeg hij een hartaanval waaraan hij ter plekke overleed. De heer Poels werd begraven op het kleine kerkhof van America. Toen zijn graf daar voor ruiming in aanmerking kwam, vonden zijn kleinkinderen het passend dat hij zou worden overgebracht naar het nationale ereveld van de Oorlogsgravenstichting in Loenen. 'Zo kan ook in onze tijd het leven van onze grootouders een voorbeeldfunctie vervullen en blijven zij op passende wijze geĂŤerd' aldus een kleindochter.
Het oudste kleinkind van de heer en mevrouw Poels houdt een toespraak
33
Een medewerker van de Stichting plaatst de grafsteen
De kleindochter die het initiatief nam tot de overbrenging dankt de aanwezigen
34
Stilstaan bij Vrijheid
In het kader van de viering 65-jaar bevrijding organiseerde het Nationaal ComitĂŠ 4 en 5 mei een lustrumproject. In samenwerking met de Nederlandse Spoorwegen reed een vrijheidstrein van 31 maart tot en met 5 mei door Nederland. De trein stopte op verschillende stations in Nederland, waaronder het Centraal Station in Den Haag. De president van de Oorlogsgravenstichting, de heer mr. R.S. Croll, heeft aan dit bijzondere project een bijdrage geleverd met het onderstaande vers: Verwondering is een voorwaarde voor vrijheid Een wereld die verstoken is van verwondering Ontneemt mensen het zicht op zichzelf en op de ander Een wereld die verstoken is van verwondering Verleidt mensen tot zelfgenoegzaamheid Laten wij ons verwonderen dat wij hier mogen worden wie wij zijn Laten wij ons verwonderen dat mensen op veel andere plaatsen In deze wereld verstoken zijn van veel dat wij wel hebben Die verwondering maakt uiteindelijk dat wij ons zullen inspannen Voor een vreedzame en rechtvaardige wereld Waarin mensen in vrijheid mogen leven
De vrijheidstrein
35
Uitbreiding ereveld Loenen
In 1997 heeft de Oorlogsgravenstichting een stuk grond van bijna 17 hectare rondom het bestaande ereveld aangekocht. Hierop zal te zijner tijd een uitbreiding van het ereveld worden gerealiseerd. Elke Nederlander die volgens de statuten van de Oorlogsgravenstichting als oorlogsslachtoffer kan worden aangemerkt, kan op het ereveld begraven worden. Regelmatig vinden vanuit begraafplaatsen elders in ons land herbegravingen op het ereveld Loenen plaats. Sinds vele jaren is Loenen niet alleen meer de laatste rustplaats van slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Ook slachtoffers die bij recentere conflicten en militairen die bij vredes- en crisisoperaties het leven verloren, kunnen op het ereveld Loenen worden bijgezet. Nog steeds vinden begravingen en herbegravingen plaats. Daar komt bij dat de graven op het ereveld Loenen nooit zullen worden geruimd. Per jaar zijn hierdoor circa 40 tot 50 graven nodig en het huidige ereveld heeft nog maar een capaciteit van 200 graven. Om ook in de toekomst ruimte te kunnen bieden aan oorlogsdoden gaat de Oorlogsgravenstichting het in 1997 aangekochte terrein vanaf 2012 ontginnen en inrichten als begraafplaats. Het nieuwe terrein moet ruimte bieden aan circa 5000 graven. De landschapsarchitecten Karres en Brands in Hilversum tekenden voor het ontwerp dat voorziet in een slingerend pad over het nieuwe gedeelte waarlangs vakken, zogenaamde kamers, worden gesitueerd. 36
IndonesiĂŤ Inspectiebezoek
Het jaarlijkse inspectiebezoek van de heren mr. R.S. Croll, president, en G. Flieringa, algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting, vond plaats in de periode van 16 februari tot 1 maart. Onder begeleiding van de directeur IndonesiĂŤ en het hoofd technische De heren Croll en Flieringa leggen een krans bij de Nederlandse graven zaken van het kantoor in Jakarta, werden alle zeven Nederlandse erevelden op Java bezocht. Aansluitend brachten de heren Croll en Flieringa een werkbezoek aan het United Nations Memorial Cemetery in Busan, Zuid-Korea waar 117 Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven liggen. Op het ereveld ontmoetten zij een delegatie van het Zuid-Koreaanse parlement waarmee enige tijd van gedachten gewisseld werd. Tijdens het bezoek constateerden de heren Croll en Flieringa dat de door de Stichting verstrekte bronzen grafplaten op de Nederlandse graven gerenoveerd waren. 37
Een van de gerenoveerde bronzen grafplaten
Bezoeken erevelden Ancol, Menteng Pulo en Kembang Kuning
Op 13 september bracht de heer Richard Kellaway CBE, scheidend algemeen directeur van onze Britse zusterorganisatie, de Commonwealth War Graves Commission (CWGC), een bezoek aan het ereveld Ancol te Jakarta. Op 10 oktober bracht een groep van 47 leden van de Komunitas Jelajah Budaya een bezoek aan het Nederlands ereveld Ancol in Jakarta. Deze Komunitas bestaat uit personen die belangstelling hebben voor kunst, cultuur, architectuur en historie. In het kader van hun onderzoek naar de geschiedenis van de "oude stad Batavia" was het bezoek aan het ereveld een nuttige en leerzame bijdrage. Op 4 november bezoek van de Indonesische minister van volksgezondheid, mevrouw Dr.dr. Endang R. Sedyaningsih, aan het ereveld Ancol. De bewindsvrouwe werd begeleid door Prof. Dr. Sangkot Marzuki, directeur van het Eijkman Instituut, alsmede een groep van 45 medewerkers van het ministerie van Volksgezondheid en het Eijkman Instituut. De minister legde een krans bij het graf van prof.dr. A.Mochtar, de eerste Indonesische directeur van het Eijkman Instituut, die tijdens de Tweede Wereldoorlog is geĂŤxecuteerd door de Japanners. Op woensdag 17 november bracht een delegatie van het 12e Infanterie Bataljon van de 11e Luchtmobiele Brigade een bezoek aan het Nederlands ereveld 38
Menteng Pulo te Jakarta. Daar legden zij onder andere bloemen op het graf van generaal S.H. Spoor. Op 2 december bracht de Nederlandse ambassadeur in Jakarta, mr. Tjeerd de Zwaan, een kennismakingsbezoek aan het ereveld De Indonesische minister legt bloemen op het graf van prof.dr. A. Mochtar Kembang Kuning te Surabaya. Alle bezoekers werden rondgeleid door de heer P. Steenmeijer, directeur IndonesiĂŤ van de Oorlogsgravenstichting. Medaille uitreikingen
Op 4 januari ontving de heer Ngatijan, inkoper en beheerder van het centraal magazijn in Jakarta, de gouden OGS-medaille uit handen van de heer P. Steenmeijer, directeur IndonesiĂŤ van de Oorlogsgravenstichting. De heer Ngatijan was die dag 35 jaar in dienst van de Stichting. Op 8 februari reikte de heer Steenmeijer een zilveren medaille uit aan de heer Mustopa, die al 25 jaar voor de Stichting werkzaam is op het ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Op 10 november spelde de heer Steenmeijer bij de heer Nanang Paryono, werkzaam op het ereveld Leuwigajah, de zilveren medaille op in verband met zijn 25-jarig jubileum. Alle jubilarissen ontvingen daarnaast een gratificatie en een oorkonde.
De heer Ngatijan toont zijn medaille en oorkonde
De heer Steenmeijer speldt de heer Nanang Paryono de medaille op
39
De heer Steenmeijer overhandigt de heer Mustopa een gratificatie
Zeewering ereveld Ancol en Koninklijke onderscheiding directeur Indonesië
Op 25 februari werd de nieuwe zeewering bij het Nederlands ereveld Ancol aan de kust van Jakarta officieel in gebruik genomen. De afgelopen jaren werd het ereveld regelmatig bedreigd door overstromingen. Een enkele keer stond het ereveld zelfs onder water. Door de aanleg van de nieuwe zeedijk is dit nu tot het verleden gaan behoren. Onder leiding van de directeur Indonesië, Peter Steenmeijer, is het project op tijd en binnen de opgestelde begroting afgerond. De plechtigheid kreeg een verrassende wending toen de heer Steenmeijer aan zijn toespraak wilde beginnen. Hij werd daarbij onderbroken door mr. R.S. Croll de president van de Oorlogsgravenstichting, die hem verzocht te gaan zitten. Vervolgens nodigde de heer Croll de Nederlandse ambassadeur, zijne excellentie, N. van Dam, uit naar het spreekgestoelte. De heer Van Dam vroeg de heer Steenmeijer weer naar voren te komen en vertelde hem dat het Hare Majesteit de Koningin had behaagd hem te benoemen tot officier in de Orde van Oranje-Nassau op grond van zijn langdurige en grote inzet voor de Oorlogsgravenstichting in Indonesië. Vervolgens speldde ambassadeur Van Dam de heer Steenmeijer de bij de orde behorende versierselen op. Peter Steenmeijer was hierdoor zeer geraakt 40
en sprak een dankwoord uit. Vervolgens kregen de aanwezigen een rondleiding langs de nieuwe zeedijk. Het bestuur van de Oorlogsgravenstichting had voor de heer Steenmeijer en de heer R. da Costa, hoofd technische zaken van het Stichtingskantoor in Jakarta, nog een verrassing in petto. Besloten was namelijk de nieuwe zeewering de naam Stenen Kustdijk te geven, zijnde een fonetische samentrekking van de namen Steenmeijer en Da Costa. Tot slot onthulde de heer Croll een herinneringsplaquette over de bouw van de nieuwe zeedijk.
De heer Steenmeijer spreekt een dankwoord uit
41
Van links naar rechts: de heren Flieringa, Van Dam, de heer en mevrouw Steenmeijer en de heer Croll
De verhoogde toegangspoort van het ereveld met op de achtergrond de zeedijk
42
Voortaan wordt dit fraaie ereveld beschermd tegen overstromingen
Betonnen graftekens
De vervanging van de houten graftekens op de Nederlandse erevelden op Java door betonnen exemplaren verloopt voorspoedig. Inmiddels zijn bijna 21.700 betonnen graftekens geproduceerd en geplaatst ter vervanging van houten exemplaren. Het vervaardigen en bewerken van betonnen graftekens wordt door de Stichting in eigen beheer uitgevoerd. Hiermee wordt op termijn niet alleen een besparing op de kosten verwacht, maar wordt ook een daadwerkelijke bijdrage geleverd aan het terugdringen van de vraag naar tropisch hardhout. Overzicht van werkzaamheden op de erevelden: Ancol
- Maken betonnen kruisen - Afwerking en verfraaiing talud zeewering - Vervangen van gras op ereveld - Renovatie dienstwoning - Verbreding toegangsweg - Renovatie toegangspoort - Aanbrengen beplanting rondom ereveld 43
Menteng Pulo
- Maken betonnen kruisen - Opknappen dienstwoning - Uitbreiding loods en herindeling werkplaatsen - Verven kerk en wanden columbarium Pandu
- Maken betonnen kruisen - Reparatie ondergrondse waterleidingen - Verven monumenten, voorpoort en werkplaatsen - Renovatie afvoergoten - Renovatie granietpaden Leuwigajah
- Maken betonnen kruisen - Verven monumenten, voorpoort, werkplaatsen en dienstwoning - Renovatie tombe - Renovatie dak pergola Candi
- Maken betonnen kruisen - Maken nieuwe werkplaats - Maken toilet bezoekers - Reparatie kantstenen vak C Kalibanteng
- Maken betonnen kruisen - Verven monumenten, voorpoort, werkplaatsen en dienstwoning - Renovatie dakconstructie dienstwoning - Maken nieuwe schuurloods - Aanleg nieuw dak pendopo Kembang Kuning
- Maken betonnen kruisen - Nivelleren maaiveld - Verven monumenten, voorpoort, werkplaatsen en dienstwoning - Verbreden en herindelen werkloods - Maken nieuw monument Marinegedenkplaat - Reparatie hoofdafvoergoot
44
Aantal bezoekers in 2010 per ereveld:
Ereveld Ancol Ereveld Menteng Pulo Ereveld Pandu Ereveld Leuwigajah Ereveld Candi Ereveld Kalibanteng Ereveld Kembang Kuning Totaal
704 910 1223 1134 456 453 1059 5939
Opzichterswisselingen erevelden
Op 30 november droeg de heer Elisa Bharka zijn functie als opzichter van het ereveld Ancol over aan de heer Dicky Purwadi. De heer Bharka verhuisde daarna naar het ereveld Menteng Pulo en nam daar de functie van opzichter over van de heer Tjiptadi. De heer Tjiptadi was weliswaar in 2006 al met pensioen gegaan, maar nam sinds enige maanden tijdelijk de functie van opzichter van het ereveld Menteng Pulo waar. Dit was in twee opzichten een opmerkelijke gebeurtenis omdat de heer Bharka de zoon is van de heer Tjiptadi en al eerder, in 2009, de functie van opzichter van het ereveld Ancol van hem had overgenomen.
45
Europa
Inspectie en onderhoudsbezoeken erevelden Duitsland en Oostenrijk - - - - - - - -
15 april Hannover 14 april L端beck 13 april Hamburg 12 april Bremen 16 april Osnabr端ck 29 september Salzburg 1 oktober Frankfurt am Main 27 september D端sseldorf
De bovengenoemde erevelden zijn in het verslagjaar eveneens bezocht door de twee mobiele ploegen van de technische dienst van de Stichting. Zij hebben daar alle grafstenen en monumenten grondig gereinigd. Tevens werden tientallen grafstenen vervangen, letters ingeverfd en kleine reparaties uitgevoerd. Op het ereveld Bremen is in eigen beheer de laatste fase van een omvangrijke renovatie uitgevoerd. In 2007 was gebleken dat in verschillende rijen 180 stenen niet meer op de juiste hoogte stonden. Hierdoor ontstond een onregelmatig beeld in de verder strakke rijen grafstenen. In 2008 is begonnen met de herstelwerkzaamheden.
Het laatste gedeelte wordt gerenoveerd
46
Dit wordt uitgevoerd met nauwkeurige meetinstrumenten
Het resultaat
47
HERDENKINGEN Binnenland
In 2010 hebben bestuursleden de Oorlogsgravenstichting vertegenwoordigd bij de volgende plechtigheden en bijeenkomsten ter herdenking van oorlogsslachtoffers. 25 april Den Haag 4 mei Amsterdam 4 mei Den Helder 4 mei Soesterberg 19 mei Kapelle 31 mei Margraten 15 augustus Den Haag 7 december Schaarsbergen
ANZAC Day Herdenking op de gemeentelijke begraafplaats Westduin Nationale Herdenking op de Dam Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Marine en de Koopvaardij Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Luchtmacht Herdenking op het Frans Militair ereveld Memorial Day Herdenking op het Amerikaanse ereveld Herdenking capitulatie van Japan bij het Indisch monument Herdenking gevallenen 7 December Divisie
4-meiherdenking ereveld Loenen
De jaarlijkse dodenherdenking op het Nederlands ereveld Loenen werd bijgewoond door bijna 1700 nabestaanden, genodigden en belangstellenden. Voorafgaande aan de herdenking werd door het beraad van Kerken te Loenen een oecumenische dienst opgedragen voor de kapel. Dominee J.W.C. van Driel en pastoor H.W.J.M. Rekveld leidden de dienst die muzikaal werd ondersteund door het St. Cecilia- en Paus Johannes koor en organiste mevrouw J.E. Tolman. 48
Dominee Van Driel spreekt tijdens de oecumenische gedachtendienst een overdenking uit
De openingstoespraak werd verzorgd door drs. J.G. de Vries, staatssecretaris van het ministerie van Defensie. De heer De Vries memoreerde de identificatie van de heer G.T.M. Putter door middel van DNA-onderzoek. De heer Putter was een verzetsstrijder die door de Duitse bezetter gefusilleerd werd in 1942. Dat jaar verdween hij uit het leven van zijn vrouw en twee kinderen. Pas eind 2009 werd duidelijk dat de heer Putter destijds op de Waalsdorpervlakte is doodgeschoten en tijdelijk begraven heeft gelegen. Na de oorlog zijn de slachtoffers opgegraven en konden 28 mannen Staatssecretaris niet ge誰dentificeerd worDe Vries spreekt de den. Zij werden als onbeaanwezigen toe kende Nederlanders herbegraven op het ereveld Loenen. Na 68 jaar kwam er voor de familie Putter een einde aan die onzekerheid. Voorts richtte de heer De Vries zicht tot de weduwe en zoon van sergeant-majoor Leijsen die sneuvelde in Uruzgan in 2009. "Als senior mentor trainde sergeant-majoor Leijsen Afghaanse soldaten: een cruciaal onderdeel van de missie", zei de staatssecretaris. Beide slachtoffers liggen begraven op het ereveld Loenen samen met 3786 andere oorlogsslachtoffers. Tot slot riep de heer De Vries een ieder op, waaronder de in grote aantallen aanwezige jeugd, zich blijvend in te spannen voor Vrijheid Wereldwijd. Hij haalde daarbij woorden aan van Koningin Wilhelmina die in 1942 zei: "Nederland zal de martelaren, die vielen voor zijn bevrijding, nimmer vergeten. Naam voor naam, persoon voor persoon, zal hun nagedachtenis bij ons voortleven". Een opdracht die de Oorlogsgravenstichting op zich heeft genomen door hen te eren met een passende laatste rustplaats, aldus de heer De Vries. 49
De herdenking wordt altijd druk bezocht
De tweede spreker was legeraalmoezenier R.J.M. van der Vring. Aalmoezenier Van der Vring diende zelf in Uruzgan en verhaalde uit eigen ervaringen: "Een van de meest krachtige begrippen binnen defensie wordt geschreven met het woord: ‘loyaliteit’. Het klinkt als verbondenheid en het voelt veilig en vertrouwd. Vanuit die zelfde loyaliteit ontstaat ook de emotie, de huivering en ontroering bij elke militair, die hier op dit ereveld komt en beseft: hier rusten collega’s, vrienden, strijdmakkers, mensen van ons... iets van onszelf ligt hier begraven, iets wat we deelden, samen, en wat wij hebben moeten loslaten, toevertrouwen, teruggeven... en daar op de een of andere manier ook weer iets van mee terug nemen: niet het geloof, maar een innerlijke wéten: Het kan niet voor niets zijn geweest; het vuur is niet gedoofd, de vlam is doorgegeven aan steeds weer nieuwe jonge actief dienende militairen en hun thuisfront. Het maakt de nabestaanden sterker om schijnbare zinloosheid om te buigen tot een gevoel van terechte trots". Aalmoezenier Van der Vring eindigde met het gedicht "Een van ons". Onderstaand de twee laatste strofen daaruit: 50
Dominee Van der Vring spreekt een overdenking uit
Steeds meer jongeren wonen de herdenking bij
51
Allen die verbonden waren met jouw leven, met jouw zijn: Kracht en moed om vol te houden, troost, te leven met die pijn! Ga ons voor en ga ons verder. Waar wij vragen naar de zin, leef jij voort in de gedachten, geeft jou God een nieuw begin... De 4-meiherdenking op het ereveld Loenen is geadopteerd door de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn (KSA). Dit jaar droegen Michelle Menick, Laurens Westenberg en Imke Jonker gedichten voor en vertelden zij het levensverhaal van Piet van Voorthuisen. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verbleef de heer Van Voorthuisen als bemanningslid van een Nederlands koopvaardijschip in het buitenland. In 1942 monsterde hij aan op het stoomschip Flora. Dit schip was op weg van Panama naar de Nederlandse Antillen toen het door een Duitse onderzeeboot met het boordkanon werd aangevallen. Het schip raakte in brand en ging verloren. Bij de aanval raakte Piet van Voorthuisen levensgevaarlijk gewond. Hij overleed in de reddingssloep. De overlevenden kwamen in Columbia aan land waar Piet werd begraven. In 1997 zijn zijn stoffelijke resten opgegraven en overgebracht naar Nederland. Sindsdien rust hij op het ereveld Loenen. Imke Jonker eindigde haar voordracht met een gedicht van Rutger Kopland, die het verdriet van een nabestaande beschrijft. Onderstaand de eerste drie strofen: Michelle draagt een gedicht voor
52
De leerlingen van de KSA. Van links naar rechts: Marleen Groen, Olga Vandort, Laurens Westenberg, Imke Jonker, Michelle Menick en Lotte Groen
We stonden bij de zee, en inderdaad, de kade gaf dat gevoel van kade. Nog een keer iets te willen, dat gezicht zien, die stem horen, iets zeggen, ach god, dat soort heimwee, nog voor het zover is, we stonden daar maar. Tot slot werden namens 23 organisaties kransen gelegd bij het beeld De Vallende Man. De leerlingen van de KSA Marleen Groen, Olga Vandort, Laurens Westenberg, Imke Jonker, Michelle Menick en Lotte Groen assisteerden hierbij. De Regionale Politiekapel Noord- en Oost-Gelderland, onder leiding van de heer F. de Wever, verzorgde de muzikale omlijsting. Een stille rondgang over het ereveld sloot de herdenkingsbijeenkomst af. 53
Staatssecretaris De Vries legt een krans samen met generaal Oostendorp
Namens 23 organisaties werd een krans gelegd bij het monument
54
Gezamenlijk werd het Wilhelmus gezongen
Bij de rondgang over het ereveld werden ook de graven van recente slachtoffers bezocht
55
4-meiherdenking Militair ereveld Grebbeberg
Op het Militair ereveld Grebbeberg herdacht de krijgsmacht alle militairen die sinds mei 1940, waar ook ter wereld voor het Koninkrijk der Nederlanden zijn gevallen, dan wel zijn omgekomen bij de uitvoering van de militaire dienst. Prins Pieter Christiaan woonde de herdenking bij. De overdenking van aalmoezenier luitenant-kolonel drs. A.P.J. Hes stond in het teken van herinnering. “Deze avond, een avond bij uitstek - verleden, heden en toekomst - brengt hier en elders vele mensen bijeen in saamhorigheid en verbondenheid vanwege het gezamenlijke verlangen: Om nooit te vergeten, om te blijven herdenken, om te willen geloven dat leven in vrijheid het allerhoogste goed is wat wij mensen bezitten. Wij, de levenden, hebben een monument opgericht, ter nagedachtenis aan hen die sneuvelden voor de vrijheid. De namen van hen, op de zerken, zijn gebeiteld in steen om de herinnering voor de eeuwigheid levend te houden. Het is nu aan ons om de fakkel van hen die ons voorgingen, over te nemen en ons in te zetten voor een vrede wereldwijd. Dit is de grootste erfenis van hen die wij vandaag herdenken, in herinnering nemen.�
Overste Hes spreekt een overdenking uit
56
Onder de aanwezigen was ook Prins Pieter Christiaan (midden)
De plaatsvervangend commandanten aangetreden voor het Leeuwenmonument
57
Nieuw dit jaar was de voordracht van gedichten door drie 15-jarige leerlingen van het Van Lodenstein College in Kesteren. De leerlingen: Anne van Blijderveen, Leanne Boot en Heidi van den Bovenkamp droegen zelf geschreven gedichten voor. Heidi declameerde haar gedicht getiteld Nu en altijd:
Anne van Blijderveen draagt haar eigen gedicht voor
Honderden doden Hier begraven Hun leven gegeven Vrijheid nu Dierbare dromen Opgeofferd Door dappere daden Leven wij nu Levens vol liefde Door oorlog ontnomen Waar velen vielen Zijn wij nu Serene stilte Waarin wij denken Aan al die mensen Die nu niet meer zijn De stilte verdwijnt Maakt plaats voor geluid Maar de eerbied zal blijven Nu en altijd 58
De jeugd kreeg tekst en uitleg op het ereveld
Namens de Koninklijke Landmacht legde generaal-majoor M.F.P. van den Broek een krans bij het Leeuwenmonument. Namens de Oorlogsgravenstichting legden mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten, bestuurslid, en de heer G. Flieringa, algemeen directeur, een krans. Mevrouw Van Lanschot en de heer Flieringa leggen een krans namens de Oorlogsgravenstichting
59
Een rondgang over het ereveld onder leiding van de opzichter de heer C. Willemsen sloot de plechtigheid af
Namens 27 organisaties werden kransen gelegd
60
Op 4 mei werd in het Nederlandse erehof op de R.K. Begraafplaats in Utrecht een herdenking georganiseerd. Op verzoek van het organiserende Comité 4-meiherdenking Erehof Prinsesselaan Utrecht verzorgde mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten, bestuurslid van de Oorlogsgravenstichting, een toespraak. De toespraak van mevrouw Van Lanschot stond in het teken van herdenken. In 1964 heeft de Oorlogsgravenstichting in samenwerking met de Stichting R.K. Begraafplaatsen Utrecht het erehof aangelegd waardoor nabestaanden in de gelegenheid werden gesteld om gezamenlijk stil te kunnen staan bij het verlies van hun dierbaren. Velen putten namelijk kracht uit het gezamenlijk herdenken en uit het delen van ervaringen en emoties. “Naast de mogelijkheid van herdenken heeft het oorlogsgraf ook nog iets anders in zich” aldus mevrouw Van Lanschot. “Dit is in het verleden goed verwoord door Albert Schweitzer, waar hij zegt: “Het beste pleidooi voor de vrede, is een soldatengraf”. In plaats van een soldatengraf lees ik dan persoonlijk liever een oorlogsgraf. Zij geven aan dat leven in vrede en veiligheid niet vanzelfsprekend is, maar dat dit soms om grote offers vraagt. Tot op de dag van vandaag geldt dit, hetgeen we recentelijk helaas weer hebben moeten ervaren bij het overlijden van de twee mariniers, Jeroen Houweling en Marc Harders, in Afghanistan. Bij dit offer gaat het nadrukkelijk niet alleen om de slachtoffers zelf, maar ook om hun nabestaanden” sprak mevrouw Van Lanschot.
De aanwezigen luisteren naar de toespraak van heer T. Dres, voorzitter van het organiserende comite
61
Tijdens de rondgang werden bloemen geplaatst op de graven
De kransen bij het centrale monument in het Utrechtse erehof
62
IndonesiĂŤ 4-meiherdenking
Op 4 mei vond op het ereveld Menteng Pulo te Jakarta de Dodenherdenking plaats. Ruim 100 personen, waaronder 25 leerlingen van de Nederlandse Internationale School in Jakarta, woonden de plechtigheid bij. Namens het Koninkrijk der Nederlanden werd een krans gelegd door de plaatsvervangend ambassadeur, mevrouw drs. A. Ruijgrok. De leerlingen van de Nederlandse Internationale School (NIS) hadden tekeningen en gedichten gemaakt, die in de Simultaankerk konden worden bezichtigd. Na de kranslegging werd een minuut stilte in acht genomen. De plechtigheid werd muzikaal ondersteund door een hoornblazer van het Korps Mariniers.
Jongeren leggen bloemen op de graven
63
Tegelijkertijd werden, in kleinere kring, op het ereveld Kembang Kuning te Surabaya eveneens de doden herdacht. De Nederlandse consul, mevrouw Sylvia Pangkey, legde namens het Koninkrijk der Nederlanden een krans bij het Karel Doormanmonument.
Mevrouw Pangkey spreekt de aanwezigen toe
Herdenking Capitulatie Japan
Op 15 augustus vond op het ereveld Menteng Pulo de jaarlijkse ceremonie ter gelegenheid van de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-AziĂŤ plaats. Namens het Koninkrijk der Nederlanden legde de plaatsvervangend ambassadeur, mevrouw drs. A. Ruijgrok, een krans bij het vlaggenmonument, in aanwezigheid van 35 belangstellenden. Ook in Nederland werd stilgestaan bij de Japanse capitulatie. Zo waren er onder andere herdenkingen georganiseerd in Den Haag bij het Indisch Monument en bij het monument De Wachtende Moeder in Deventer. Op verzoek van de Stichting IndiĂŤ Monument Deventer verzorgde de president van de Oorlogsgravenstichting, de heer mr. R.S. Croll, een toespraak. De heer Croll vertelde ter voorbereiding van zijn toespraak het boek De hel van Tjideng te hebben gelezen. Hij vertelde geraakt te zijn door het verhaal van Bep Groen. "Het is de moed van Bep Groen die tot mijn verbeelding spreekt" zei de heer Croll. "Vrouwen zijn sowieso al kwetsbaarder dan mannen. Maar indrukwekkend is de moed die zij als moeder putte juist uit datgene dat haar het meest kwetsbaar maakte, namelijk 64
de vrucht van haar liefde, de vrucht van haar schoot. Bep Groen is -zo zou je kunnen zeggen- daarmee het symbool van alle moeders, waar ook ter wereld, die de moed hadden en hebben om onder zeer moeilijke omstandigheden te overleven omwille van hun kinderen". Tot slot legde heer Croll een krans ter nagedachtenis van de slachtoffers.
De heer Croll, president van de Oorlogsgravenstichting, legt een krans
Buitenland
Van een aantal Nederlandse ambassades en consulaten in den vreemde ontving de Stichting berichten van op 4 mei gehouden herdenkingen en andere herdenkingsplechtigheden. Opvallend daarbij was de aanwezigheid en betrokkenheid van veel jeugdige deelnemers. De Oorlogsgravenstichting juicht deze ontwikkeling van harte toe. Duitsland
De Nederlandse ambassade in Berlijn organiseerde een herdenking in het voormalige concentratiekamp Sachsenhausen. Het programma begon om 19.30 uur met een bijeenkomst in de "Versammlungsraum" van waaruit de groep van ongeveer 100 aanwezigen zich in stille tocht naar de "schietkuil" verplaatste. Nadat 65
iedereen had plaatsgenomen blies de trompettist het hoornsignaal "Geeft Acht". Vervolgens legde Ambassadeur Marnix Krop namens de regering een krans. Aansluitend werd het hoornsignaal "Taptoe" gegeven, gevolgd door 2 minuten stilte. Ter afsluiting van de 2 minuten stilte werd het eerste couplet van het Wilhelmus gespeeld. Na een toespraak van Ambassadeur Krop droeg de Nederlandse scholiere Josephine Mul het Nationaal gedicht voor. Mevrouw H. Allewijn, van de Nederlandse kerk in Berlijn, besloot de plechtigheid met een gebed. Hierna konden de aanwezigen in defilĂŠ langs de gedenkplaat lopen en witte tulpen neerleggen. Na afloop van de plechtigheid was er de gelegenheid om na te praten in de "Versammlungsraum". Omstreeks 21.15 uur werd de Nederlandse vlag gestreken en was de bijeenkomst ten einde.
De herdenking in Sachsenhausen wordt druk bezocht (foto A. Honsbeek)
66
Ambassadeur Krop opent de stille rondgang
Ook hier veel jongeren aanwezig (Foto's A. Honsbeek)
67
Het consulaat-generaal in Frankfurt am Main organiseerde een herdenking op het Nederlands ereveld te Frankfurt. De heer R. Martin, de consul, sprak een overdenking uit. Namens het Koninkrijk der Nederlanden legde hij een krans bij het beeld van de Vallende Man en het drieluik op het ereveld, in aanwezigheid van 40 nabestaanden en belangstellenden. Nabestaanden op het Nederlands ereveld Frankfurt am Main
Het monument De Vallende Man
68
Door zorg van het consulaat-generaal in Hamburg werden op 4 mei kransen gelegd op de Nederlandse erevelden in Bremen, Hamburg, Hannover en Lübeck. Ook op de erevelden in Düsseldorf en Osnabrück vonden herdenkingen plaats en werden kransen gelegd. Canada
In Calgary was een herdenking georganiseerd door de honorair consul, mevrouw I.M. Bakker. Zij plaatste bloemen op de graven van de soldaten D.B. Heymans, H.J. van Vliet en matroos der eerste klasse A. Jansen. Hongkong
Op het Sai Wan War Cemetery in Hongkong organiseerde het consulaat-generaal een dodenherdenking. De consul-generaal, de heer R. Schuddeboom, sprak een overdenking uit. “Dat wij hier in vrijheid kunnen staan, danken wij mede degenen die op op Sai Wan War Cemetery zijn begraven. Vrijheid wordt door huidige generaties als iets vanzelfsprekends ervaren, maar ouderen onder ons weten dat dit niet zo is en dat we altijd ons moeten blijven inzetten voor de vrede” benadrukte de heer Schuddeboom. 75 Belangstellenden, waaronder vele leerlingen van de Nederlandse school, woonden de herdenking bij. Verenigde Staten van Amerika Saint Louis, Missouri
Op de begraafplaats Jefferson Barracks in Saint Louis organiseerde de Nederlandse consul, de heer R.W. Lodge, een herdenking. Samen met een tiental leden van de Nederlandse gemeenschap stond hij stil bij de 10 Nederlandse oorlogsslachtoffers die in een verzamelgraf op de begraafplaats begraven liggen. Het gaat hier om de asresten van 10 Nederlandse krijgsgevangenen die tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen zijn in Japan. Na de oorlog zijn de urnen met hun asresten samen met die van 71 omgekomen Amerikaanse krijgsgevangenen vanuit Japan overgebracht naar Amerika. In het verzamelgraf bevinden zich ook de urnen van 3 Australische en 16 Britse slachtoffers. Mevrouw Lodge plaatste 1 Amerikaans en 10 Nederlandse vlaggetjes bij het graf. Ook legde zij een bloemstuk ter nagedachtenis van de slachtoffers. Na het voorlezen van gedichten hield de heer Lodge het dodenappel. Naam voor naam noemde hij de 10 Nederlandse slachtoffers. Voorafgaand aan de twee minuten stilte werd de Last Post gespeeld. De herdenking werd afgerond met het gezamenlijk zingen van het 1e en 6e couplet van het Wilhelmus. 69
Het verzamelgraf op de begraafplaats Jefferson Barracks
Jackson, Mississippi
De Nederlandse ambassade in Washington organiseerde op 31 mei, Memorial Day, een herdenking in het Nederlandse erehof op de Cedar Lawn Cemetery in Jackson. In het erehof liggen 26 Nederlandse militairen begraven die in de oorlog tijdens hun opleiding op de vliegschool in Jackson verongelukt zijn. Namens het Koninkrijk der Nederlanden legde de defensie-attachĂŠ, commodore drs. A.A.H. de Bok, een krans bij het Nederlandse monument. 70
PELGRIMSREIZEN Sinds 1969 organiseert de Stichting jaarlijks pelgrimsreizen voor nabestaanden van Nederlandse oorlogsslachtoffers naar erevelden in het Verre Oosten met het doel hen de gelegenheid te bieden de graven van hun dierbaren te bezoeken. Naast het bezoek aan het ereveld wordt tijd uitgetrokken voor het bezichtigen van diverse culturele bezienswaardigheden. De nadruk ligt echter op het verwerkingsaspect van de reis. Een bijzondere factor van deze reizen is namelijk het gemeenschappelijke doel. Het is de ervaring van de Oorlogsgravenstichting
Pelgrimsreizigers bezoeken het graf van een dierbare
71
Mevrouw De Jong legt een krans namens de pelgrimsgroep
dat nabestaanden door het deelnemen aan een groepsreis die bestaat uit lotgenoten zich sneller op hun gemak voelen en beter hun gevoelens onder woorden kunnen brengen en uiten. Op die manier krijgt het gemis van een familielid een eigen plaats in hun leven. In 2010 werden vier reizen georganiseerd. Drie pelgrimsreizen naar Indonesië met als bestemming respectievelijk Jakarta, Bandung en Surabaya en één naar Thailand. Op de bezochte erevelden werd een herdenkingsplechtigheid gehouden met een kranslegging namens de pelgrimsgroepen bij het centrale monument. Aan de reizen naar Indonesië en Thailand namen in totaal 84 reizigers deel. De pelgrimsreizen werden mede mogelijk gemaakt door het Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg, dat meedeelt in de opbrengsten uit de BankGiroLoterij. Deelname aan deze loterij wordt daarom van harte aanbevolen. 72
Deelnemers aan de reis naar Surabaya
Deelnemers aan de reis naar Bandung
73
Deelnemers aan de reis naar Jakarta
Deelnemers aan de reis naar Thailand
74
UIT DE INGEKOMEN POST “Hierbij ontvangt u een kort verslag van onze reis naar Hamburg/Neuengamme van 18 tot 21 april jl. De eerste reisdag naar Hamburg verliep prima. We hadden een eenvoudige kamer geboekt in hotel Terminus, nabij station Hamburg Hauptbahnhof. De volgende dag met behulp van een dagkaart naar het voormalig concentratiekamp Neuengamme. Direct na de lunch hadden we een informatief gesprek met de heer Wieslaw Steckjewicz van het archief. Het betreft onderzoek naar de levensomstandigheden van mijn overleden vader. Ik dank u, mede namens mijn vrouw, voor uw informatie vooraf en de gratis vervoerbewijzen per NS/Deutsche Bahn, voor het traject Goes-Hamburg.” “Ik heb vernomen dat er op 31 mei tot 11 juni een pelgrims reis georganiseerd wordt door de oorlogsgravenstichting. Broers en mijn zuster zijn met de vorige pelgrimsreis mee geweest, en waren zeer onder de indruk van het bezoek aan het ereveld en de verzorging van de reis. Graag zou ik wat informatie ontvangen over de pelgrimsreis van 31 mei tot 11 juni 2010.” “Vorige maand heb ik het ereveld Kalibanteng op Semarang (Indonesië) bezocht. Een belangrijk persoon ligt hier begraven en ik ben zeer gelukkig dat ik dit graf heb mogen opzoeken. Wat mij opviel was dat het ereveld zeer goed onderhouden wordt. Dit maakte de aankomst op het ereveld zeer aangenaam. Geweldig werk wat jullie doen, hartelijk dank hiervoor!” “Dank zij uw slachtofferregister is duidelijk geworden dat mijn oom en naamgenoot is overleden in Kuie, en begraven ligt op het ereveld Kanchanaburi in Thailand. Wij moeten dus aannemen dat hij aan de Birma-spoorlijn heeft moeten werken. Hij was stoker-olieman in dienst van de Kon. Marine. Ik ben in 1946 geboren, en naar hem vernoemd.” “Nogmaals dank voor toezending van het Programmaboekje voor de Pelgrimsreis Jakarta 26 juli - 6 augustus 2010. Het programma ziet er aantrekkelijk uit en ik hoop dat -bij leven en welzijn- mijn vrouw en ik in de gelegenheid zullen zijn om deze reis volgend jaar mee te maken.” “Bedankt voor uw uitvoerige uitleg, ik zal de mail aan mijn vader/ouders laten lezen. 75
Mogelijk, dat hij dan vervolgvragen heeft, maar dan meld ik me wel weer. Voor nu alvast bedankt.” “Dankzij uw medewerking is de laatste rustplaats van mijn vader's vriend heel snel gevonden. Zijn voornaam was niet, zoals ik dacht, Bennie, maar Tonnie. Ontzettend bedankt.” “Wouw hartstikke bedankt voor deze informatie echt geweldig! Ik ga t uitprinten en aan mijn oma geven! Ik heb ooit iets vernomen dat Jacob Bosch kranten uitdeelde en daarom is opgepakt! Zo vallen de puzzelstukjes een beetje inmekaar! Oma was blij met t bericht dan kan ze t een plek geven, ze wilde weten hoe hij is overleden maargoed daar moeten we vrede mee hebben! Ontzettend bedankt echt!!”
DIENSTVERLENING Bloemlegging en graffoto's
Sinds jaar en dag verzorgt de Oorlogsgravenstichting bloem- en kransleggingen op de erevelden in Indonesië en Thailand. Op onze website www.ogs.nl vindt u onder de link Dienstverlening uitgebreide informatie over de diensten die wij verzorgen. In het verslagjaar hebben wij op de erevelden in Thailand 155 bloemstukjes geplaatst. Daarnaast werden 155 graffoto's gemaakt. In Indonesië voerden wij in totaal 1374 bloemleggingen uit en werden er 61 kransleggingen verzorgd. Op verzoek van nabestaanden maakten wij 1095 graffoto's.
PUBLICITEIT en INFORMATIE Website Oorlogsgravenstichting www.ogs.nl
In het verslagjaar telde de website gemiddeld 45.000 bezoekers per maand die goed waren voor een jaartotaal van 7.969.811 hits. Ten opzichte van 2009 zijn dit meer bezoekers, maar relatief minder hits. Via de website van de Stichting kunt u de database, het Slachtofferregister, raad76
plegen. Hierin kunt u op eenvoudige wijze zelf de gegevens van Nederlandse oorlogsslachtoffers opzoeken. Naast de personalia vindt u in het Slachtofferregister de begraafplaats, een graffoto of de gedenkplaats waar een slachtoffer herdacht wordt. Ook vindt u op de website een link naar onze Jeugdwebsite www.eenlevenverloren.nl Hier vinden scholieren informatie over oorlogsslachtoffers aan de hand waarvan zij een profielwerkstuk kunnen maken. Voorlichtingsstand ‘De Oorlogsgravenstichting’
Organiseert u een reünie of bijeenkomst en beschikt u over voldoende ruimte (ca. 4 bij 2 meter) dan komen wij graag informatie geven. Nadere inlichtingen zijn verkrijgbaar bij de afdeling Voorlichting. Lezingen
De mogelijkheid bestaat om voor het middelbaar onderwijs, verenigingen, gezelschappen e.d. een PowerPoint presentatie te houden over het werk van de Oorlogsgravenstichting. Nadere informatie is verkrijgbaar bij de afdeling Voorlichting.
TER INFORMATIE Herbegravingen in Nederland
Om te voorkomen dat stoffelijke resten van oorlogsslachtoffers verloren gaan, streeft de Oorlogsgravenstichting ernaar de in Nederland verspreid liggende particuliere oorlogsgraven bij ruiming, onvoldoende onderhoud of anderszins over te brengen naar het Militair ereveld Grebbeberg te Rhenen of het ereveld Loenen. Hieraan zijn voor nabestaanden geen kosten verbonden. Ook de nieuwe grafinrichting komt voor rekening van de Stichting. Voorts zijn voor graven op de erevelden geen onderhoudskosten of grafrechten verschuldigd. De militairen, gesneuveld in de meidagen van 1940, worden overgebracht naar het Militair ereveld Grebbeberg, de overige militairen en de burgerslachtoffers naar het ereveld Loenen. Wanneer men de overbrenging van een oorlogsgraf wenselijk acht, kan men zich wenden tot de Oorlogsgravenstichting. Beplanting oorlogsgraven
De beplanting van oorlogsgraven, die direct of indirect door de Stichting worden beheerd, is aan voorwaarden gebonden. Dit geldt speciaal voor graven, gelegen op de erevelden en speciale afdelingen van begraafplaatsen, waar de uniformi77
teit bepalend is voor het algemeen aanzien. Om deze reden wordt men verzocht geen vaste planten, kunstbloemen of andere versieringen aan te brengen, maar te volstaan met het plaatsen van losse bloemen in de daartoe bestemde vazen.
FINANCIËLE STEUN In de vorm van giften, bijdragen van nabestaanden en legaten ontvingen wij een bedrag van € 188.633 De specificatie van dit bedrag is: Collectebussen Loenen en Grebbeberg 7 Legaten Periodieke en andere bijdragen 13 Bijdragen voor het Leven Totaal opbrengst 2010
€ 4.552 € 28.448 € 150.383 € 5.250 € 188.633
Verantwoording van contant ontvangen giften:
11e Inf. Bat. Grenadiers en Jagers € 190,-; E.W. te M. (Fr.) € 15.-; Mw. M.A. Fox te S. (USA) € 25,-; KPL's B/Stiercompagnie € 179,90 Ontvangen inzake de opbrengst van het boekje “Mijn Oorlogskroniek” € 300,-
Overige bijzondere schenkingen:
Familie C.J. den Besten € 1.100 De heer G.Th.J.M. Groof € 3.000 Reüniecommissie 4-3 RI Zierikzee € 750 Lamers van Nass Trofee € 750 Stichting Orlando Goban € 3.000
De Stichting is de goede gevers hiervoor bijzonder dankbaar! Met de schenking die de Oorlogsgravenstichting ontving van de Stichting Orlanda Goban hebben wij een informatiezuiltje gerealiseerd op het Frans Militair ereveld in Kapelle. In het zuiltje is een bronzen kastje aangebracht waarin een grafregister ter inzage ligt. In dit grafregister staan de namen vermeld van de Franse militairen die op het ereveld begraven liggen. De Oorlogsgravenstichting maakt het op die manier voor nabestaanden en andere bezoekers van het ereveld gemakkelijker om een graf op het ereveld te vinden. 78
Schenken met belastingvoordeel
Een fiscaal aantrekkelijke manier van schenken is periodiek schenken met een notariële akte. Met een periodieke schenking is uw bijdrage jaarlijks geheel aftrekbaar van uw belastbaar inkomen. Sinds januari 2008 kan dit alleen nog als de instelling waar u een schenking aan doet een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) is. De periodieke schenking heeft een minimale duur van 5 jaar. De Oorlogsgravenstichting is door de Belastingdienst aangemerkt als ANBI. Hierdoor zijn wij vrijgesteld van schenkings- en successierecht voor erfenissen en schenkingen die wij ontvangen in het kader van het algemeen belang. Met een periodieke schenking kunt u uw gift verhogen zonder dat het u extra geld kost! Rekenvoorbeeld
Stel, u geeft jaarlijks € 100 aan de Oorlogsgravenstichting en u zit in het 42% belastingtarief. U besluit er een periodieke schenking van te maken. U verhoogt uw jaarlijkse schenking van € 100 naar € 172. Via uw aangifte stort De Belastingdienst 42% terug op uw rekening: € 72. De schenking 'kost' u dus geen € 172, maar € 100. Resultaat: u geeft jaarlijks nog steeds € 100, maar de Oorlogsgravenstichting beschikt over een bedrag van € 172! Bij een periodieke schenking vanaf € 150 per jaar neemt de Oorlogsgravenstichting de notariskosten voor het opmaken en passeren van de akte voor haar rekening. Als u interesse heeft in deze wijze van schenken, neemt u dan contact op met mevrouw J. Slappendel, tel. 070-3131090 of e-mail jslappendel@ogs.nl, zij stuurt u dan het aanvraag/volmachtformulier toe. Informatiezuiltje op het Frans Militair ereveld Kapelle
Begunstigers
Met het verstrijken der jaren neemt het aantal begunstigers dat door overlijden de Stichting ontvalt, helaas toe. Gelukkig wordt het donateurschap dan in vele gevallen door de kinderen of kleinkinderen voortgezet. Ook anderszins stellen wij de werving van begunstigers op hoge prijs. Wij doen een beroep op alle lezers ons daarbij te helpen. Via onze website kunnen nabestaanden en belangstellenden zich als begunstiger aanmelden of door middel van een aanmeldingskaart die wij u graag op verzoek toezenden (tel. 070-3131090). Begunstigers krijgen jaarlijks het Jaarbericht toegestuurd, ook worden zij op de hoogte gehouden van andere activiteiten. 79
ORGANISATIE Beschermvrouwe:
Hare Majesteit de Koningin Samenstelling Raad van Bestuur per 31 december 2010:
President: Vice-president: Algemeen secretaris:
Mr. R.S. Croll, president van de rechtbank Zwolle-Lelystad J.A. van Diepenbrugge, luitenant-generaal der Koninklijke Landmacht b.d. C.N.J. Neisingh, generaal-majoor der Koninklijke Marechaussee b.d.
Leden die een ministerie vertegenwoordigen:
Mevrouw drs. M.T.G. van Daalen, directeur consulaire zaken, ministerie van Buitenlandse Zaken; mevrouw drs. M.W. Gout, commandant van het Commando DienstenCentra, ministerie van Defensie; mevrouw mr.drs. S. Voortman, directeur bestuurlijke en juridische zaken, ministerie van Financien; mr. B.J.M. baron van Voorst tot Voorst, namens de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Overige leden:
Jhr. W.L. den Beer Portugael; J.J.P. Boosman, rabbijn; C.G.A. Cornielje, commissaris der Koningin in de provincie Gelderland; mr. G.J. de Graaf, burgemeester van Apeldoorn; C.G.J. Hilderink, generaal-majoor der Koninklijke Luchtmacht b.d.; G.L.J. Huijser, generaal der Infanterie b.d.; prof.dr. E.J.J.M. Kimman s.j., hoogleraar Ethiek en Economie UvA; F.H. Kuttschr端tter, vicaris-generaal van het Militair Ordinariaat; mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten; mr. W.H. Zoomers, generaal-majoor der Koninklijke Landmacht b.d. Dagelijks Bestuur per 31 december 2010:
Jhr. W.L. den Beer Portugael; mr. R.S. Croll; J.A. van Diepenbrugge; C.G.J. Hilderink; prof.dr. E.J.J.M. Kimman s.j.; mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten; C.N.J. Neisingh.
80
Staf hoofdkantoor per 31 december 2010
Algemeen directeur: Manager beheer & onderhoud tvs plv. AD: Manager dienstverlening en ondersteuning: Hoofd financiën en automatisering: Hoofd archief, necrologie pr&voorlichting:
G. Flieringa Drs. W.R. Broer Mevrouw K.A. Fernhout, BHRM M.H. van der Draai J.J. Teeuwisse
Medewerkers:
L. Bouwhuis; N.W.S.M. van Dijk; mevrouw T. Eversteijn; J.G. Groenestein; A. Harrewijn; mevrouw E. Honkoop; mevrouw M.D. Hekelaar; R.R. Jankisingh; D. Lagemaat; mevrouw R.G. Lalmohamed-Garib; mevrouw B.S. Lelieveld-van der Zee; mevrouw H. Nanda-Gayadin; P. Raatgever; F.A. Schuling; mevrouw J. Slappendel-IJmkers; B. Verhaaf. Opzichters erevelden Nederland:
Ereveld Loenen, Apeldoorn: H.J.M. Mulder Militair ereveld Grebbeberg, Rhenen: C. Willemsen Medewerkers:
H. Bouhof; C.H. Kelderman; mevrouw J.W. Mulder-Bresser; G.J. Reusken; mevrouw J.H. Willemsen-Kooij. Staf kantoor Jakarta per 31 december 2010
Directeur Indonesië: P. Steenmeijer Medewerkers:
R. da Costa; mevrouw C.S. Buss-Darmaun; mevrouw J. Darmanto; mevrouw A. Pohan; mevrouw R. Sugiyanti; mevrouw A. Winarni. Opzichters erevelden Indonesië per 1 januari 2011
Ancol, Jakarta: D. Purwadi Candi, Semarang: Eko Boedi Listyanto Kalibanteng, Semarang: Y. Sunari Kembang Kuning, Surabaya: J.B. Leuwol Leuwigajah, Cimahi: F. Tuhumury Menteng Pulo, Jakarta: E. Bharka Pandu, Bandung: Purwadi Onder leiding van deze opzichters zijn nog ruim 120 Indonesische medewerkers werkzaam op de zeven Nederlandse erevelden op Java. 81
Bestuursmutaties
Afgetreden leden:
Mr. R.J. de Bruijn, beleidsmedewerker afdeling zeescheepvaart van het directoraat-generaal goederenvervoer, ministerie van Verkeer en Waterstaat;
Personeelsmutaties
In het verslagjaar heeft de Stichting afscheid genomen van mevrouw G. van RijnZalm, medewerkster huishoudelijke dienst Grebbeberg. Mevrouw Van Rijn is getrouwd met de heer T. van Rijn, oud-opzichter van het ereveld. Na zijn pensionering in 2007 heeft zij haar werkzaamheden voortgezet. Met ingang van 14 juni is mevrouw Van Rijn met pensioen gegaan. Wij wensen haar nog vele jaren in goede gezondheid toe. Mevrouw G. van Rijn-Zalm
Vrijwilligers
In het verslagjaar is de Stichting begonnen met het inschakelen van vrijwilligers. Op het kantoor werkt 2 dagen in de week een vrijwilliger die het fotoarchief van de Stichting digitaliseert. Op die manier krijgen wij een beter inzicht krijgen in de beschikbare foto’s. In Loenen verzorgt een oud-leraar van de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn op ons verzoek rondleidingen op het ereveld Loenen.
82
83
84