OGS Jaarbericht 2008 by OGS OGS

De Oorlogsgravenstichting in 2008

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s omslag:

(voorzijde)

Een jager in ceremonieel tenue op het Militair ereveld Grebbeberg te Rhenen

(achterzijde)

Pelgrimsreizigers bij het graf van hun dierbaren op het ereveld Thanbyuzayat in Myanmar

De Oorlogsgravenstichting in 2008 Vervulling van een ereplicht, toen, nu en in de toekomst

Een terugblik in woord en beeld.

De Oorlogsgravenstichting in 2008

Hoofdkantoor

Zeestraat 85 2518 AA DEN HAAG Telefoon: 070-3131080 – Fax: 070-3621546 Website: www.ogs.nl E-mail: info@ogs.nl ING 40.10.00 IBAN NL98 INGB 0000 4010 00 BIC INGBNL2A FORTIS 24.62.44.097 IBAN NL47 FTSB 0246 2440 97 BIC FTSBNL2R Kamer van Koophandel Haaglanden 41149180

Kantoor Indonesië

Jalan Panglima Polim Raya 23 Jakarta Telefoon: 00-6221-7207983

Samenstelling Redactie Foto’s Lay-out en druk 4

: J.J. Teeuwisse : C.N.J. Neisingh en P.C. van der Graaf : Oorlogsgravenstichting en Rob Gieling Fotografie : Drukkerij van Meurs – Ridderkerk B.V.

â&#x20AC;&#x153;Vrede en veiligheid vragen voortdurend aandacht. De aanwezigheid van Nederlandse militairen in Afghanistan en andere conflictgebieden bevestigt dat onze solidariteit de landsgrenzen overstijgt. Voor de zware taak die zij vaak met gevaar voor eigen leven vervullen, verdienen zij niet-aflatende waardering. Wij denken aan hen die vielen en hun nabestaanden.â&#x20AC;?

Hare Majesteit de Koningin, Troonrede 2008 5

INLEIDING Op 13 september 1946 werd op initiatief van Dr. A. van Anrooy de Oorlogsgravenstichting opgericht. De Stichting onderhoudt wereldwijd ongeveer 50.000 graven van Nederlandse oorlogsslachtoffers. Deze graven liggen in meer dan 50 landen, verspreid over vijf continenten. Tevens verzorgt de Stichting ruim 8.000 in Nederland verspreid gelegen graven van militairen van de geallieerde strijdkrachten. Daarnaast houdt de Stichting de nagedachtenis in ere van landgenoten, wier laatste rustplaats niet (meer) aanwijsbaar is. De werkzaamheden worden in Nederland uitgevoerd door 27 medewerkers en gecoördineerd door het hoofdkantoor in Den Haag. Bij de controle van de in Nederland gelegen oorlogsgraven ontvangt de Stichting assistentie van ruim 440 honoraire medewerkers, zogenaamde ‘consuls’. Het kantoor in Jakarta coördineert de werkzaamheden van bijna 130 Indonesische medewerkers van de Stichting in Indonesië. De Nederlandse oorlogsgraven die over de rest van de wereld verspreid liggen, worden regelmatig gecontroleerd en onderhouden met de hulp van de Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging ter plaatse. De aansturing loopt via het kantoor van de Stichting in Den Haag. Ook werkt de Oorlogsgravenstichting intensief samen met buitenlandse zusterorganisaties. De exploitatiekosten van de Oorlogsgravenstichting worden door de overheid gesubsidieerd door middel van een doelfinanciëring.

ACTIVITEITEN Binnenland

Herbegravingen Militair ereveld Grebbeberg - Totaal aantal slachtoffers op dit ereveld Herbegravingen ereveld Loenen - Totaal aantal slachtoffers op dit ereveld

:2 : 836 : 24 : 3.761

In het verslagjaar zijn op het Militair ereveld Grebbeberg 55 grafstenen vervangen. Op het ereveld Loenen zijn 47 stenen vervangen. Daarnaast zijn op het ereveld Loenen de teksten van 240 bestaande grafstenen opnieuw ingeverfd. Medewerkers technische dienst plaatsen nieuwe grafstenen op het Militair ereveld Grebbeberg

Zorgvuldig worden de stenen gesteld

Medewerkers van het ereveld vullen vervolgens de grond aan

Onderhoudsbezoeken

De Oorlogsgravenstichting is verantwoordelijk voor het onderhoud aan 10.821 verspreid in Nederland liggende oorlogsgraven. Het gaat hier om 2.147 Nederlandse, 7.944 gemenebest en 730 andere geallieerde graven (waaronder Amerikanen, Belgen, Fransen). Naast het reguliere onderhoud aan deze graven, zijn in het verslagjaar verschillende grote renovatieprojecten uitgevoerd. Joint Inspection

In samenwerking met medewerkers van de Commonwealth War Graves Commission uit Ieper hebben medewerkers van de Stichting een gezamenlijke inspectie (Joint Inspection) uitgevoerd van de in de provincie Gelderland aanwezige gemenebest graven. Van 22 tot 26 september werden 51 begraafplaatsen bezocht. De tijdens die inspectie geconstateerde gebreken zullen tijdens het onderhoudsprogramma van 2009 verholpen worden.

Medewerkers van de CWGC en OGS bekijken de basis van een â&#x20AC;&#x2DC;Cross of Sacrificeâ&#x20AC;&#x2122;

Slachtofferregister

Via de website van de Oorlogsgravenstichting is het mogelijk om het Slachtofferregister te raadplegen. In het register zijn de personalia van ruim 180.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers opgenomen. Sinds 2002 kan men daarin op achternaam gegevens van oorlogsslachtoffers opzoeken. In het verslag jaar is deze mogelijkheid uitgebreid met andere zoekfunctionaliteiten. Het is nu ook 8

mogelijk om op naam van een plaats, begraafplaats, ereveld, gedenkplaats, gemeente en monument naar gegevens van oorlogsslachtoffers te zoeken.

Een medewerker van de Oorlogsgravenstichting verzorgt het graf van Aldert Poortema in IJlst

Beschieting- en bombardementslachtoffers

De afgelopen jaren is de Stichting veelvuldig benaderd door nabestaanden van burgerslachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen zijn bij beschietingen en bombardementen in Nederland. Het was hen gebleken dat de namen van hun omgekomen familieleden niet opgenomen zijn in het Slachtofferregister dat te raadplegen is via onze website. Op basis van de statuten van de Oorlogsgravenstichting kunnen beschietingen bombardementslachtoffers door de Oorlogsgravenstichting statutair niet aangemerkt worden als oorlogsslachtoffer. Op 24 november heeft het Dagelijks Bestuur van de Oorlogsgravenstichting zich uitgesproken voor de erkenning van beschietingen bombardementslachtoffers als oorlogsslachtoffer in de zin van de statuten. Om deze erkenning vast te leggen, is een wijziging van de statuten noodzakelijk. Vooruitlopend op een statutenwijziging zijn wij begonnen met de registratie van deze slachtoffers in ons bestand. Hiervoor hebben wij de hulp van onze consuls ingeroepen. Het opnemen van de personalia van beschietingen bombardementslachtoffers in ons publiek toegankelijke Slachtofferregister zien de nabestaanden als nationale erkenning van de status van hun familieleden als oorlogsslachtoffer. Nieuwe Nederlandse oorlogsgraven

In het verslag jaar heeft de Stichting de graven van vier Nederlandse militairen die omgekomen zijn in Afghanistan op verzoek van de nabestaanden ingericht met stichtingsstenen. Het gaat hier om de graven van korporaal der eerste klasse Ronald Groen, korporaal Aldert Poortema, soldaat der eerste klasse Wesley Schol en eerste luitenant Dennis van Uhm. In het Slachtofferregister kunt u de gegevens van deze slachtoffers opzoeken. De tekst op de grafsteen van Wesley Schol is later aangevuld met de vermelding van twee postuum aan hem toegekende dapperheidsonderscheidingen, namelijk het Kruis van Verdienste en de NATO Meritorious Service Medal. Wesley Schol kreeg deze onderscheidingen voor zijn poging de zwaargewonde korporaal Aldert Poortema te redden. Ereveld Loenen een gemeentelijk monument

Sinds 1949 bevindt zich bij het Veluwse dorp Loenen een nationale oorlogsbegraafplaats die om verschillende redenen uniek is. In dat jaar maakte de tuinen landschapsarchitect D. Haspels een inrichtingsplan voor een ruig heideveld gelegen aan de Groenedaalseweg in Loenen, gemeente Apeldoorn. Tegelijk met 10

De grafsteen van Wesley Schol in Assen

Ereveld Loenen

het landschapsplan van Haspels ontwierp de architect ir. A.M. de Rouville de Meux de gebouwen op het terrein. Dit werd uiteindelijk het Nederlands ereveld Loenen dat door H.K.H. prinses Wilhemina is geopend op 18 oktober 1949. In 2008 heeft de Cultuurhistorische Adviescommissie van de gemeente Apeldoorn vanwege het bijzondere karakter en unieke ontwerp van de begraafplaats voorgesteld het ereveld Loenen met alle opstallen aan te wijzen als gemeentelijk monument. De gemeente Apeldoorn heeft hiertoe inmiddels besloten. De Oorlogsgravenstichting vindt het een bijzondere erkenning dat haar ereveld nu de status van gemeentelijk monument heeft. Werkgroep vermiste personen Tweede Wereldoorlog

Een samenwerkingsverband tussen de Gravendienst van de Koninklijke Landmacht, het Korps Landelijke Politiediensten, het Nederlands Forensisch Instituut en het Nederlandse Rode Kruis leidde in juli 2008 tot de instelling van de Werkgroep vermiste personen WOII. Deze werkgroep wil proberen de vermissing van 500 personen in Nederland op te lossen. Hiervoor wordt een DNAdatabank aangelegd met de DNA-profielen van onbekenden en dat van familie van vermiste personen. Deze profielen worden met elkaar vergeleken waarmee een onbekend slachtoffer alsnog ge誰dentificeerd zou kunnen worden. Voor nadere inlichtingen kunnen nabestaanden contact opnemen met de afdeling Oor12

logsnazorg van het Nederlandse Rode Kruis in Den Haag. De Oorlogsgravenstichting steunt het initiatief van harte en draagt, daar waar mogelijk, bij aan de activiteiten van de werkgroep. Indisch Monument in Den Haag

Op initiatief van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 is op 12 november een urn met aarde van het Ambon War Cemetery, waar 186 Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven liggen, bijgezet bij het Indisch Monument in Den Haag. Als vertegenwoordigster van de Molukse gemeenschap in Nederland voerde mevrouw S. Pessireron de bijzetting uit. In 2005 was al een urn met aarde van de Nederlandse erevelden op Java bij het monument bijgezet. Hiermee is symbolisch een band gelegd tussen de acht erevelden in IndonesiĂŤ waar Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven liggen en het Indisch Monument, waar zij jaarlijks herdacht worden.

Mevrouw Pessireron (links) en vertegenwoordigers van de Oorlogsgravenstichting, Stichting Pelita en de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 bij het Indisch Monument in Den Haag

Consuldag

In alle gemeenten in Nederland waar zich oorlogsgraven bevinden, zijn op verzoek van de Oorlogsgravenstichting contactpersonen aangesteld. Deze zogenaamde consuls worden benoemd door het college van Burgemeester en Wethouders en zijn zeer belangrijk voor de Stichting. Zij bewaken de oorlogsgraven, rapporteren regelmatig over de onderhoudstoestand en houden de Stichting op de hoogte van belangrijke informatie en gebeurtenissen die spelen in hun gemeente. Jaarlijks organiseert de Stichting een consuldag om haar erkentelijkheid ten opzichte van de consuls te tonen. Dit jaar werd een bezoek gebracht aan Arnhem en omstreken. 150 consuls en hun introducees werden op woensdag 20 september ontvangen in het bezoekerscentrum in Sonsbeek. Zij werden daar welkom geheten door de burgemeester van Arnhem, mevrouw P.C. Krikke. Mevrouw Krikke vertelde over de geschiedenis van de stad en met name over de Slag om Arnhem in september 1944. De consuls konden deze algemene toelichting goed gebruiken, want zij bezochten later die dag het Airborne Museum Hartenstein in Oosterbeek en het Oosterbeek War Cemetery. In het museum wordt met authentieke filmbeelden, levensechte dioramaâ&#x20AC;&#x2122;s en audiovisuele presentaties een indringend en realistisch beeld gegeven van de tragedie die zich in de septemberdagen van 1944 in en om Arnhem afspeelde. Op de nabij gelegen oorlogsbegraafplaats, die beheerd wordt door onze Engelse zusterorganisatie de Commonwealth War Graves Commission (CWGC), was door de CWGC - speciaal voor onze consuls - een zogenoemde Field Day georganiseerd. Op het ereveld

De consuls krijgen een toelichting op het Oosterbeek War Cemetery

De heer Van der Graaf (rechts) speldt de gouden erespeld op bij de heer Rus

werden de consuls ontvangen door de heer P. Noakes, directeur Noordwest Europa van de CWGC en zijn staf. De consuls ontvingen uitgebreide informatie over het werk van de CWGC in Nederland. Op het ereveld waren verschillende demonstratiestands ingericht waar de consuls naast de schriftelijke documentatie ook presentaties van het werk kregen. Zo kregen de consuls uitleg over de werkwijze ten aanzien van grafstenen, beplanting en algemeen onderhoud. Ook werden er demonstraties gegeven van het graveren van grafstenen, het onderhouden van bronzen registerkastjes en het reinigen van gebouwen en opstallen. Ook werden de consuls geattendeerd op de aanwezigheid van drie Nederlandse oorlogsgraven op deze Britse begraafplaats. Tijdens de lunch in het Hotel Bilderberg vroeg de heer P.C. van der Graaf de heer W. Rus, consul in de gemeente Bedum, naar voren te komen. De heer Rus had dat jaar zijn consulschap beĂŤindigd. Hij was 26 jaar consul geweest. Namens de Oorlogsgravenstichting speldde de heer Van der Graaf de heer Rus een gouden erespeld op. Poolse oorlogsgraven

De Oorlogsgravenstichting zorgt voor het onderhoud van ruim 500 Poolse oorlogsgraven in Nederland. Omdat na de oorlog met de Poolse autoriteiten geen onderhoudsovereenkomst kon worden afgesloten, is de Oorlogsgravenstichting ook verantwoordelijk voor de grafstenen. In 1987 werd geconstateerd dat de 15

De consuls van de Oorlogsgravenstichting vereeuwigd voor het Hotel De Bilderberg in Arnhem

Poolse oorlogsgraven op de R.K. begraafplaats Laurentius in Ginneken (Breda)

reliĂŤfteksten op de betonnen kruisen in slechte staat verkeerden en afbrokkelden. Daar komt bij dat tijdens de Tweede Wereldoorlog veel Poolse militairen onder een alias (schuilnaam) dienden. Dit was ter bescherming van hun familie die in het door Duitsland bezette Polen woonden. Bij het sneuvelen werd echter de schuilnaam op het grafteken geregistreerd. Nabestaanden bleven dan in onzekerheid over het lot van hun dierbare. Ook dit probleem was met het vervangen van de kruisen opgelost. De Stichting heeft in 1987 een meerjaren vervangingsplan opgesteld. Twintig kruisen werden snel vernieuwd. De oude betonnen kruisen werden vervolgens hergebruikt. De oude teksten werden ervan afgeschuurd waarna de kruisen van een bronzen belettering werden voorzien. Aanvankelijk verliep de vervanging van de kruisen voorspoedig. Door financiele tegenvallers kwam het project enige tijd stil te liggen. In 2007 ontving de Stichting een eenmalige subsidie van het Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg. Hierdoor konden de laatste 80 kruisen vernieuwd worden. In het verslagjaar werden 40 kruisen vervangen. Convenant KL en OGS

Op 3 oktober tekenden generaal-majoor M.F.P. van den Broek, plaatsvervangend commandant Landstrijdkrachten, en de algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting, de heer P.C. van der Graaf een convenant op het Nederlands ere18

De heer Van der Graaf (rechts) geeft tijdens de rondgang uitleg aan de delegatie

Generaal-majoor Van den Broek en de heer Van der Graaf leggen een krans

veld Loenen. In het convenant is overeengekomen dat de Oorlogsgravenstichting bij het overbrengen van stoffelijke resten van oorlogsslachtoffers een beroep kan doen op de diensten van de Gravendienst van de Koninklijke Landmacht. Het komt de laatste jaren steeds vaker voor dat graven waarin oorlogsslachtoffers begraven liggen, in aanmerking komen voor ruiming. Om de stoffelijke resten van oorlogsslachtoffers voor ruiming te behoeden, brengt de Stichting deze resten over naar een ereveld. Dit werk werd door de Stichting veelal in eigen beheer uitgevoerd. Door toename van het aantal overbrengingen deed de Stichting hiervoor regelmatig een beroep op de Gravendienst. Deze samenwerking is nu officieel vastgelegd. Na het tekenen van het convenant legden generaal Van den Broek en de heer Van der Graaf een krans bij het monument de Vallende Man. Tot slot nodigden de heer Van der Graaf de generaal en zijn delegatie uit voor een rondgang over het ereveld Loenen. Tijdens de rondleiding toonde de heer Van der Graaf de delegatieleden onder andere de graven van militairen die gevallen zijn in Libanon, ex-JoegoslaviĂŤ en Afghanistan.

Indonesië Inspectiebezoek

Het jaarlijkse inspectiebezoek van de president en de algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting vond plaats in de periode van 11 tot 21 maart. Onder begeleiding van de Directeur Indonesië en het Hoofd Technische Zaken van het kantoor in Jakarta, werden alle zeven Nederlandse erevelden op Java bezocht. Aansluitend brachten de president en de algemeen directeur een werkbezoek aan de erevelden in Myanmar en Thailand.

De heren Buis (rechts) en Da Costa inspecteren betonnen kruisen op het Nederlands ereveld Leuwigajah

Opzichtersbijeenkomst

De jaarlijkse vergadering van de zeven opzichters van de erevelden onder voorzitterschap van de Directeur Indonesië vond plaats in Semarang op 16 mei. Werkbezoeken aan de erevelden Candi en Kalibanteng maakten deel uit van de bijeenkomst. Op het ereveld Candi werd aandacht geschonken aan groenonderhoud en beplanting. Op het ereveld Kalibanteng kregen de opzichters een demonstratie van de wijze waarop daar betonnen graftekens worden gemaakt en gerepareerd. Er vond een nuttige uitwisseling van ervaringen en ideeën tussen de opzichters plaats.

De opzichters krijgen een toelichting van de heer R. da Costa (wit overhemd)

Medaille uitreikingen

Op 25 juli reikte Directeur Indonesië, de heer P. Steenmeijer op het ereveld Leuwigajah een gouden medaille uit aan de heer Dede Lili Suryadi ter gelegenheid van zijn 35-jarig jubileum als medewerker van de Stichting. Op 1 september reikte de heer P. Steenmeijer op het ereveld Kembang Kuning een gouden medaille uit aan de heer A. Sarni ter gelegenheid van zijn 35-jarig ambtsjubileum. Beide mannen ontvingen daarnaast een gratificatie ter grootte van een De heer Dede Lili Suryadi toont trots zijn maandsalaris en een oorkonde. gouden medaille

De heer Steenmeijer speldt de heer Sarni de gouden medaille op

Werkbezoek

In de week van 16 tot en met 20 juni brachten de dames A. Pohan, C.S. BussDarmaun en A. Winarni een werkbezoek aan het kantoor in Den Haag. Indonesische titel voor Directeur Indonesië

Op 29 juli werd aan de heer P. Steenmeijer, directeur Indonesië van de Oorlogsgravenstichting, door sultan Pakoe Boewono XIII van het vorstendom Solo in Midden-Java de titel “Kanjeng Raden Tumenggung” verleend. De bijbehorende onderscheiding kreeg hij namens de sultan uit handen van prinses dra GKR Wandansariop in de kraton Surakarta Hadiningrat. De echtgenote van de heer Steenmeijer, mevrouw Margot Steenmeijer-Luijke, ontving eveneens uit handen van de prinses de titel “Kanjeng Mas Ayu Tumenggung” met bijbehorende draagspeld uitgereikt. Het gebeurt niet vaak dat deze onderscheiding wordt verleend aan niet-Indonesische ingezetenen. De heer Steenmeijer en zijn echtgenote kre21

gen de titel en onderscheiding vanwege hun inzet voor het behoud van cultureel erfgoed in IndonesiĂŤ en het verbeteren van de Nederlands-Indonesische betrekkingen. Nieuwe zeewaterkering bij ereveld Ancol

Het ereveld Ancol is na de oorlog aangelegd nabij het vloedbos - een tropisch moeras waarop de zee nog grote invloed uitoefende - waar de Japanners tijdens de oorlog de ter doodveroordeelde gevangenen executeerden. Aangezien die plek historisch van belang werd geacht, heeft de Legergravendienst besloten daar het ereveld aan te leggen. Dat het ereveld gezien de ligging daardoor eenmaal in de vijf tot tien jaar door de zee overspoeld zou worden, werd destijds geaccepteerd. Onder invloed van verschillende factoren, waaronder wereldwijde klimaatveranderingen en inklinken van de grond door het oppompen van grondwater, nam de frequentie waarin dit gebeurde echter toe. In het verslagjaar is een punt bereikt waarop wij dit niet meer aanvaardbaar achtten. Ook het steeds weer met eigen middelen herstellen van de zeewering ging niet langer. Daarom heeft het Nederlandse bedrijf Witteveen en Bos, gespecialiseerd in ondermeer dijkenbouw, een plan ontwikkeld om de rondom het ereveld opgeworpen zeewering aanzienlijk te verzwaren. Omdat ook regenwater van het land voor overlast zorgt, zullen wij tegelijkertijd de capaciteit van de waterafvoer moeten opvoeren door de aanleg van grotere afvoerkanalen en het aanschaffen van krachtige pompen. Met de aanleg van de nieuwe zeewering is door een Indonesische aannemer eind 2008 begonnen. De kosten hiervan worden voldaan uit de algemene reserves van de Oorlogsgravenstichting. De wateropvang rond het ereveld wordt met eigen middelen en personeel gerenoveerd. Wij verwachten dat de problemen met de wateroverlast op het ereveld hierdoor snel tot het verleden zullen behoren.

Zwaar materieel is ingezet om de zeewering te verstevigen

Wateroverlast op het Nederlands ereveld Ancol in Jakarta

Leden van de werkgroep nemen de schade op

De zwaar beschadigde zeewering bij het ereveld

Grote keien worden aangevoerd om de dijk te verstevigen

Renovatie toegangsweg ereveld Pandu

Het asfalt van het wegdek op het ereveld Pandu had ernstig te lijden van rek en krimp door de hoge temperatuur overdag en de lage â&#x20AC;&#x2122;s nachts. Deze verschillen veroorzaakten scheuren in het asfalt. Die werden weliswaar regelmatig gerepareerd, Renovatie van de toegangsweg op het ereveld Pandu maar een mooi egaal vlak werd nooit meer verkregen. Vanwege de steeds terugkerende arbeidsintensieve werkzaamheden, werd besloten het asfalt te verwijderen. De paden werden bestraat met zeshoekige betonblokken. Deze blokken geven het wegdek een frisser uiterlijk. Het project is door lokale medewerkers van de Stichting in eigen beheer uitgevoerd. Betonnen graftekens

Op alle erevelden verloopt de vervanging van de houten graftekens door betonnen exemplaren voorspoedig. Inmiddels zijn 6900 betonnen graftekens geproduceerd. Dat is ongeveer 32% van het totale aantal graftekens op de erevelden. Het vervaardigen en bewerken van betonnen graftekens wordt in eigen beheer uitgevoerd. Hiervoor hebben de medewerkers intern een opleiding gehad. Daarnaast zijn de afgelopen vijf jaar de effecten van onder andere diverse soorten verf bekeken. Om te komen tot standaardisatie van de techniek van het vervaardigen, bewerken en onderhouden van betonnen graftekens worden regelmatig ervaringen uitgewisseld en verbeterpunten besproken. Inmiddels zijn de voorschriften voor het onderhoud op langere Afwerking van een betonnen kruis termijn vastgesteld. 24

Oneffenheden worden geplamuurd

Vervolgens worden de kruisen wit geverfd en met blanke lak afgewerkt

Tot slot worden de personalia van een slachtoffer erop geschilderd

Overzicht van werkzaamheden op de erevelden: Ancol

- Maken betonnen kruisen - Reparatie zeewering - Renovatie dienstwoning - Voorbereiding bouw nieuwe zeedijk Menteng Pulo

- Maken betonnen kruisen - Bouw waterbak en pomphuis voor sproeiwatervoorziening - Repareren van het waterleidingnet - Aanleggen rolstoelopgangen

Pandu

Maken betonnen kruisen Renovatie algemeen monument Reparatie granieten tombes Bouw waterbak en pomphuis voor sproeiwatervoorziening - Bouw nieuwe werkplaatsen - Renovatie toegangsweg

Renovatie van het vlaggenmonument op het ereveld Pandu

Medewerkers van de Stichting assisteren bij een nieuwe rolstoelopgang op het ereveld Menteng Pulo

Bouw monument voor MLD-gedenkplaten

Leuwigajah

- Maken betonnen kruisen - Reparatie voetpaden - Renovatie dienstwoning Candi

- Maken betonnen kruisen Kalibanteng

- Maken betonnen kruisen - Vervanging houten balken pergola - Reparatie voetpaden - Reparatie dak dienstwoning - Reparatie talud kalistenen Kembang Kuning

- Maken betonnen kruisen - Bouw monument voor de MLD-gedenkplaten - Reparatie voetpaden - Bouw garage Aantal bezoekers in 2008 per ereveld:

Ereveld Ancol Ereveld Menteng Pulo Ereveld Pandu Ereveld Leuwigajah Ereveld Candi Ereveld Kalibanteng Ereveld Kembang Kuning Totaal

890 1.115 1.258 1.198 496 425 872 6.254 27

EUROPA Inspectie en onderhoudsbezoeken erevelden Duitsland en Oostenrijk

- 21 april Hannover - 22 april L端beck - 23 april Hamburg - 24 april Bremen - 25 april Osnabr端ck - 2 september Salzburg - 4 september Frankfurt am Main - 5 september D端sseldorf

Medewerkers van de technische dienst reinigen de stenen met hoge druk

De bovengenoemde erevelden zijn in het verslagjaar eveneens door de mobiele ploegen van de technische dienst van de Stichting bezocht. Zij hebben daar alle grafstenen en monumenten grondig gereinigd. Tevens werden tientallen stenen vervangen en kleine reparaties uitgevoerd. Op het ereveld Bremen is in eigen beheer een omvangrijke renovatie uitgevoerd. Gebleken was dat in verschillende rijen de De nieuwe fundering wordt op maat gemaakt

stenen niet meer op de juiste hoogte stonden. Hierdoor ontstond een onregelmatig beeld in de verder strakke rijen. In week 36 werden de stenen in twee rijen onder handen genomen. Inmiddels staan alle 40 stenen weer kaarsrecht in het gelid.

Het stellen van de stenen is een nauwkeurig karwei

Werkbezoek CWGC Engeland

Op 28 mei brachten de heren P.C. van der Graaf en J.J. Teeuwisse een werkbezoek aan het hoofdkantoor van de Commonwealth War Graves Commission in Maidenhead. Aanleiding voor dit bezoek waren de problemen die werden ondervonden bij de vernieuwing van bronzen platen op graven van Nederlandse slachtoffers op de erevelden Ambon in IndonesiĂŤ, Chungkai en Kanchanaburi in Thailand en Thanbyuzayat in Myanmar. Door een wijziging in het beleid van onze Engelse zusterorganisatie, de Commonwelath War Graves Commission (CWGC) is het niet meer mogelijk om op bronzen platen geconstateerde fouten te corrigeren door middel van het verwijderen van de foutieve informatie en die met behulp van bronzen plakletters te verbeteren. Door de klimatologische omstandigheden in het Verre Oosten bleven de geplakte letters nooit lang zitten. Steeds moesten de letters opnieuw worden aangebracht. Dit werkte niet 29

alleen nieuwe fouten in de hand, maar vaak bleken letters ook - juist tijdens het bezoek van nabestaanden - te ontbreken. In navolging van de CWGC heeft ook de Oorlogsgravenstichting besloten foutieve platen te vervangen door nieuwe. Helaas kon de Australische leverancier van de platen aanvankelijk niet de juiste Nederlandse Leeuw leveren. Dit probleem is inmiddels opgelost en de nieuwe platen zijn inmiddels besteld.

Bronzen grafplaat op het ereveld Kanchanaburi

Uitreiking oorkonde Oorlogsgravenstichting

Namens de Oorlogsgravenstichting reikte mr. J. Hesseling, consul-generaal te Frankfurt am Main, een oorkonde uit aan mevrouw J.J. Leißner. Mevrouw Leißner is beheerder van de begraafplaats in Frankfurt-Oberrad waarop het Nederlands ereveld Frankfurt zich bevindt. Met de oorkonde gaf de Stichting blijk van haar grote waardering voor de uitstekende en toegewijde verzorging van de graven op het ereveld door mevrouw Leißner en haar medewerkers. In zijn toespraak onderstreepte de heer Hesseling het belang van een goede samenwerking tussen de Oorlogsgravenstichting en de lokale autoriteiten.

BUITENLAND De Nederlandse oorlogsgraven die over de wereld verspreid liggen, worden door tussenkomst van diplomatieke vertegenwoordigers ter plaatse geïnspecteerd en onderhouden. In het verslagjaar ontving de Stichting inspectierapporten uit de volgende landen: - Algerije - Argentinië - Bangladesh - Chili - Cuba - China, Hong Kong - India

- Japan - Marokko - Mozambique - Nigeria - Russische Federatie

- Senegal - Suriname - Trinidad - Tunesië - Uruguay

De meeste oorlogsgraven bleken in goede staat van onderhoud te verkeren. Daar waar nodig werd opdracht gegeven de onderhoudssituatie te verbeteren. Helaas kon in het onderhoud van drie graven ter plaatse niet worden voorzien. Daarom is de Stichting genoodzaakt de stoffelijke resten van de slachtoffers te doen herbegraven. De procedures om de hiervoor benodigde formaliteiten te verkrijgen, zijn inmiddels gestart.

Nederlandse graven op het Sai Wan War Cemetery in Hong Kong

HERDENKINGEN Binnenland

In 2008 hebben bestuursleden de Oorlogsgravenstichting vertegenwoordigd bij de volgende plechtigheden en bijeenkomsten ter herdenking van oorlogsslachtoffers. 25 april

Den Haag

ANZAC Day Herdenking op de gemeentelijke begraafplaats Westduin 4 mei Amsterdam Nationale Herdenking op de Dam 4 mei Den Helder Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Marine en de Koopvaardij 4 mei Soesterberg Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Luchtmacht 9 mei Amersfoort Herdenking op het Russisch ereveld 14 mei Kapelle Herdenking op het Frans ereveld 27 mei Margraten Memorial Day Herdenking op het Amerikaanse ereveld 15 augustus Den Haag Herdenking capitulatie van Japan bij het Indisch monument 19 september Oosterbeek Herdenking operatie Market Garden 16 november Berlijn Zentrale Gedenkveranstaltung zum Volkstrauertag 7 december Schaarsbergen Herdenking gevallenen 7 December Divisie 4-meiherdenking ereveld Loenen

De jaarlijkse dodenherdenking op het Nederlands ereveld Loenen trok dit jaar bijna 2000 bezoekers. Voorafgaande aan de herdenking werd door het beraad van Kerken te Loenen een oecumenische dienst opgedragen voor de kapel. Dominee J.W.C. van Driel en pastoor H.W.J.M. Rekveld leidden de dienst die muzikaal werd ondersteund door het St. Cecilia- en Paus Johannes koor en organiste mevrouw J.E. Tolman. Bezoekers bekijken de kransen

Hoofdspreker dit jaar was monseigneur J.F. Punt, krijgsmachtbisschop en bisschop van Haarlem. “Herdenken is een aangrijpend en emotioneel gebeuren”, aldus bisschop Punt. “In dankbaarheid en respect staan wij stil bij al degenen die hun leven verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog en de conflicten nadien. De meesten onder u roepen een concreet mens in herinnering; een dierbare. Wie in mij gelooft zal leven, ook al is hij gestorven, zegt Christus, en ik zal hem doen opstaan op de laatste dag. Herdenken maakt ons ook waakzaam tegen het gevaar dat wij vrede en veiligheid in onze tijd als iets vanzelfsprekends gaan zien. Dat er elders conflicten uitbreken, kunnen wij ons nog wel voorstellen, maar toch niet meer hier….”. Bisschop Punt haalde woorden aan van de Joodse non Edith Toespraak door bisschop Punt Stein. Kort voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zei zij: “Niemand kan zich voorstellen in wat voor een vrede en rust wij toen leefden …”. “Na die oorlog beloofden de volkeren van Europa plechtig nooit meer tegen elkaar ten strijde te zullen trekken. Wij weten nu hoe dramatisch anders het is gegaan. Vrede erf je niet definitief van je voorouders. Elke generatie moet het opnieuw verdienen en er opnieuw voor strijden. Als nooit tevoren zijn de volkeren van deze aarde met elkaar verbonden, hun lotgevallen met elkaar verweven. Wat elders gebeurt, weerspiegelt zich hier, en omgekeerd. Vredespolitiek vraagt in deze tijd dan ook oneindig meer dan alleen militaire strategie.” Bisschop Punt riep op tot dialoog op basis van wederkerigheid. Naar zijn stellige overtuiging een codewoord voor alle oprechte en vruchtbare dialoog. Hij haalde hiervoor een voorbeeld uit eigen ervaring aan. Een Haarlemse moslim van Turkse komaf, vroeg bisschop Punt voor een voettocht naar Santiago de Compostella hem de pelgrimszegen te geven. Deze man zag dit als zijn persoonlijke bijdrage aan vrede tussen religies. “Een moedig initiatief” aldus Bisschop Punt, die dit verhaal vertelde aan een Marokkaanse minister van religieuze zaken. Ik zei hem: “Wij onderhouden graag goede relaties met de moslimgemeenschap in Nederland en ik vraag van u hetzelfde ten aanzien van de christenen en andere minderheden in uw land. De Marokkaanse minister onderschreef dit ten volle.” Bisschop Punt eindigde met een eeuwenoud gebed om de komst van Gods Geest af te smeken over onze gewonde wereld. De tweede spreker was dr. A. Bierdja, Krijgs33

machtpandit. De heer Bierdja is een hindoe priester en sprak een overdenking uit waarin hij de overeenkomsten tussen religies en culturen benadrukte. “Wij kijken teveel naar verschillen,” aldus priester Bierdja “en te weinig naar overeenkomsten. Juist dat wat wij samen delen, zoals de 4-meiherdenking, zorgen ervoor dat wij elkaar respecteren en naar elkaar toegroeien”. De 4-meiherdenking op het ereveld Loenen is geadopteerd door de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn (KSA). De leerlingen van deze school: Dorien Venhoeven, Romy Tielbaard, Emilia Steendam Visser en Reinout Guljé, verzorgden tijdens de herdenking declamaties. De leerlingen Yanne de Haan, Marleen Groen, Sebastiaan Westdijk en Henk Limpers assisteerden bij het aanreiken van de kransen. Thema voor 2008 was “Solidariteit: de ruggengraat van vrijheid”. In het kader daarvan stonden de niet-geïdentificeerde oorlogsslachtoffers centraal met name de meer dan honderd graven op het ereveld waarop een steen ligt met de tekst ‘onbekende Nederlander’. De leerlingen droegen daarnaast teksten voor van Louise Broekhuysen, Hanan el Boudati en Anna Enquist.

De leerlingen van de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn die een declamatie hielden of assisteerden bij de kransleggingen. Van links naar rechts: Yanne de Haan, Romy Tielbaard, Marleen Groen, Dorein Venhoeven, Emilia Steendam Visser, Sebastiaan Westdijk, Reinout Guljé en Henk Limpers.

Romy Tielbaard las de volgende tekst voor. In vak D grafnummer 102 en in vak E grafnummers 1209 tot en met 1235 liggen allemaal onbekende Nederlanders begraven, na de oorlog opgegraven op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag en herbegraven hier in Loenen. Anderen zijn niet volstrekt anoniem: hun dossier bevat wel een naam, maar het is kennelijk niet de juiste, want het spoor naar de familie loopt dood. Zoâ&#x20AC;&#x2122;n verkeerde naam kan het gevolg zijn van verbastering door fonetische spelling. Veel van deze slachtoffers zijn eerst begraven geweest in het buitenland. Hun Nederlandse naam is daar wellicht op het gehoor geregistreerd door bijvoorbeeld een Duitser of een Italiaan. Vervolgens lazen Dorien Venhoeven, Emilia Steendam Visser en Reinout GuljĂŠ enkele verbasterde namen voor. Tot slot werden uit naam van 20 organisaties kransen gelegd bij het beeld De Vallende Man. Namens de Oorlogsgravenstichting legden de heren N.W.G. Buis en P.C. van der Graaf een krans. De Regionale Politiekapel Noord- en Oost Gelderland, onder leiding van de heer F. de Wever, verzorgde de muzikale omlijsting. Een stille rondgang over het ereveld sloot de herdenkingsbijeenkomst af.

Yanne de Haan (links) en Marleen Groen reiken een krans aan

Bisschop Punt legt, geassisteerd door leerlingen van de KSA, Sebastiaan Westdijk (links) en Henk Limpers, een krans

De heer mr. G.J. de Graaf, burgemeester van Apeldoorn, legt een krans

4-meiherdenking Militair ereveld Grebbeberg

Op het Militair ereveld Grebbeberg herdacht de krijgsmacht alle militairen die sinds mei 1940, waar ook ter wereld voor het Koninkrijk der Nederlanden zijn gevallen, dan wel zijn omgekomen bij de uitvoering van de militaire dienst. Dominee M. van der Bend, staflandmachtpredikant, sprak een overdenking uit. â&#x20AC;&#x153;Oorlog, gewapende conflicten, ongelukken. Ze hebben hun tol geĂŤist. De gestorvenen verdienen het dat ze worden herdacht. We staan hier vandaag in het besef dat elk verlies een enorme impact heeft gehad en nog steeds heeft tot op de dag van vandaag, op u zoals u hier als nabestaande Anita Poolman draagt voor uit eigen werk

aanwezig bent. Daarbij hoort respect en gepaste stilte. Mogen deze woorden een aanbod van troost en hoop zijn aan u, nabestaande, die misschien nog dagelijks geconfronteerd wordt met uw grote verlies.” Mevrouw Anita Poolman declameerde enkele gedichten, waaronder een uit eigen werk: “Een dodelijke stilte viel over het verlies, als een uitgerekte schaduw van pijn die verbindt van mens tot mens onverdraaglijk en vol mededogen.” Namens de Koninklijke Landmacht legden generaal-majoor M.F.P. van den Broek en brigade-generaal H. Morsink een krans bij het Leeuwenmonument. Staatssecretaris drs. J.G. de Vries legde een krans namens het ministerie van Defensie. Namens de Oorlogsgravenstichting legden de heren mr. R.S. Croll en P.C. van der Graaf een krans. Generaal-majoor Van den Broek (rechts) en brigade-generaal Morsink leggen een krans bij het Leeuwenmonument

Staatssecretaris J.G. de Vries legt een krans Reserve kolonel mr. R.S. Croll en de heer P.C. van der Graaf, schout-bij-nacht b.d., leggen een krans namens de Oorlogsgravenstichting

Onder leiding van de heer C. Willemsen, beheerder van het Militair ereveld Grebbeberg, maken de aanwezigen een rondgang over het ereveld

Het Leeuwenmonument na de kransleggingen

Allerzielen

Op zondag 2 november droeg pastor H.Hofstede SDB een gebedsviering op ter gelegenheid van Allerzielen. De dienst vond plaats in de kapel op het Nederlands ereveld Loenen. Het parochiale zangkoor Con Spirito onder leiding van dirigent T. van Dalen en de organiste J.E. Tolman, verzorgden de muzikale omlijsting. Circa 60 nabestaanden woonden de viering bij. Remembrance Day Den Haag

Op zondag 9 november, Remembrance Day, herdacht het Verenigd Koninkrijk de gevallenen van de Eerste Wereldoorlog en alle oorlogen en conflicten sindsdien. Dit jaar organiseerde de Australische ambassade de jaarlijkse herdenking op de gemeentelijke begraafplaats Westduin in Den Haag. Daar liggen in een erehof 87 gemenebest slachtoffers begraven. De Australische Ambassadeur, me38

vrouw L. Morton, heette de aanwezigen welkom. Zij las een tekst voor uit de bijbel waarin de profeet Micha vier vrijheden heeft beschreven. Vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijwaring van gebrek en vrijwaring van angst. Deze universele vrijheden zijn door president Roosevelt benoemd in zijn bekende â&#x20AC;&#x2DC;Four Freedomsâ&#x20AC;&#x2122;-toespraak uit 1941. Na het gezamenlijk zingen van het aangrijpende lied Abide with me, werd overgegaan tot het leggen van kransen. Minister E. van Middelkoop legde, samen met vice-admiraal M.A. van Maanen, de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht, namens de Nederlandse regering een krans bij het Cross of Sacrifice. Vervolgens legden jongeren bloemen op de individuele graven. De plechtigheid werd besloten met het zingen van de Australische, Engelse en Nederlandse volksliederen. De Oorlogsgravenstichting werd op deze dag vertegenwoordigd door het bestuurslid de heer C.N.J. Neisingh, generaal-majoor b.d.

Minister Van Middelkoop en vice-admiraal Van Maanen leggen een krans

Van een aantal Nederlandse ambassades en consulaten in den vreemde ontving de Stichting berichten van op 4 mei gehouden herdenkingen en andere herdenkingsplechtigheden. Opvallend daarbij was de aanwezigheid en betrokkenheid van veel jeugdige deelnemers. De Oorlogsgravenstichting juicht deze ontwikkeling van harte toe. 39

EUROPA

4-meiherdenking in het voormalige concentratiekamp Sachsenhausen bij Berlijn

De heren Van Deene (voorgrond) en Van Wulfften Palthe leggen een krans

Duitsland

Traditiegetrouw kwamen in het voormalige concentratiekamp Sachsenhausen bij Berlijn, onder leiding van de heer L.H. van Deene, voorzitter van de Stichting Vriendenkring Sachsenhausen, overlevenden en nabestaanden bijeen voor de herdenking op 4 mei. Sinds enkele jaren is de organisatie in handen van de Nederlandse ambassade in Berlijn. Ruim 60 nabestaanden, overlevenden en genodigden woonden de herdenking bij. De ambassadeur, drs. P.P. van Wulfften Palthe, legde samen met de heer Van Deene een krans ter nagedachtenis van de gevallenen. Het consulaat-generaal in Frankfurt am Main organiseerde een herdenking op het Nederlands ereveld te Frankfurt. De consul-generaal, mr. J. Hesseling, sprak de 40 nabestaanden en belangstellenden, waaronder veel jongeren, toe. Consul-generaal Hesseling houdt een toespraak op het Nederlands ereveld

Op het Nederlands ereveld Hamburg kwamen 25 nabestaanden en genodigden bijeen. Mevrouw C.E. Hackert-Orban, de Nederlandse consul in Hamburg, heette de aanwezigen welkom. Zij droeg het gedicht ‘Echte Wereld’ van Huub Oosterhuis voor. Onderstaand een strofe uit dat gedicht: “Sinds onheuglijke tijden staat de hoop geschreven dat ooit grote woorden als ‘verzoening – leed geleden – mensenrecht –schoon water –vrede’ tot een nieuwe wereld worden eindelijk de echte.”

Mevrouw Hackert leest een gedicht voor

Nabestaanden en belangstellenden bijeen op het Nederlands ereveld in Hamburg

Door zorg van het consulaat-generaal in Hamburg zijn op 4 mei kransen gelegd op de Nederlandse erevelden in Bremen, Hannover en L端beck. Ook op de erevelden in D端sseldorf en Osnabr端ck werden kransen gelegd.

Kransen bij het drieluik op het Nederlands ereveld te Hannover

Engeland

De dodenherdenking op het Nederlands ereveld Mill Hill in Londen is geadopteerd door de Prins Willem-Alexander School in Woking. Leerlingen van deze school heetten de nabestaanden en genodigden welkom op het ereveld. Vier leerlingen, Robert Balk, Bas Hilders, Daphne van Pul en Sophie Snellen droegen gedichten voor. Ook assisteerden zij onder anderen de ambassadeur, mr. P.W. Waldeck, bij de kranslegging. Sophie Snellen draagt, onder het toeziend oog van kolonel P.J.J. Lambrichts, een gedicht voor

Frankrijk

Op het Nederlands ereveld Orry-la-Ville woonden ruim 100 Nederlanders de herdenking bij. De ambassadeur, de heer H.H. Siblesz, sprak de aanwezigen toe. Noorwegen

Bij het Nederlandse erehof op de begraafplaats Vestre Gravlund kwamen 50 Nederlanders bijeen om de oorlogsslachtoffers te herdenken. In zijn toespraak schetste de Nederlandse ambassadeur, de heer R. van Roeden, kort de ontstaansgeschiedenis van het erehof in Oslo. “Zevendertig landgenoten. Mensen met een heel verschillende achtergrond, maar - zoals u en Ambassadeur Van Roeden legt een krans bij het beeld ik - mensen die ooit een normaal De Vallende Man op het Nederlands ereveld in Oslo bestaan hadden, met hun dagelijkse beslommeringen, werk, familie en een vriendenkring. Sommigen al wat ouder, anderen nog kind zoals de jongste, Engelina Lissaur die pas veertien was toen ze stierf. Zij was een van de overlevenden uit de kampen die in de weken na de oorlog stierven als gevolg van ziekte en uitputting. In totaal zeventien mensen op dit veld kwamen uit concentratiekampen, met name Neugamme en het vrouwenkamp in Ravensbrück. De meeste waren Joden, maar er zaten ook verzetsmensen bij en mensen die waren opgepakt om voor de Duitsers te werken en uiteindelijk in een kamp terechtkwamen. Na de oorlog werden ze geëvacueerd naar Scandinavië om aan te sterken, maar velen waren te verzwakt en stierven alsnog. Laten wij hen gedenken met eerbied en dankbaarheid.” Aanwezigen leggen bloemen op de graven op het ereveld in Oslo

INDONESIË Onthulling mariniersgedenkplaat

Op 25 januari onthulde luitenant-generaal der mariniers R.L. Zuiderwijk, commandant Zeestrijdkrachten,een bronzen gedenkplaat waarop de namen vermeld staan van 15 mariniers die in de periode 1942-1954 in Nederlands-Indië en Nederlands Nieuw-Guinea zijn omgekomen en van wie de laatste rustplaats niet aanwijsbaar is. Deze gedenkplaat, een initiatief van de Oorlogsgravenstichting, bevindt zich op het Nederlands ereveld Kembang Kuning in Surabaya, Indonesië. De gedenkplaat is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Lamers-Van Nass Trofee.

Luitenant-generaal Zuiderwijk plaats een krans bij de zojuist onthulde Mariniersgedenkplaat

Herdenking Slag in de Javazee

Op 27 februari zijn op het Nederlands ereveld Kembang Kuning te Surabaya de marinemannen herdacht die omgekomen zijn bij de Slag in de Javazee op 27 februari 1942. Ongeveer 20 gasten, waaronder nabestaanden, belangstellenden en een overlevende van de slag, woonden de herdenking bij. 44

De heren Boenandir en Nahuijsen leggen een krans bij het Karel Doormanmonument

4-meiherdenking

Op zondagmiddag 4 mei vond op het ereveld Menteng Pulo te Jakarta de Dodenherdenking plaats. Ongeveer tachtig personen woonden de plechtigheid bij. Namens het Koninkrijk der Nederlanden werd een krans gelegd door de ambassadeur, dr. N. van Dam. De tweede krans, namens het Ministerie van Defensie, werd gelegd door de defensieattachĂŠ, kapitein ter zee mr. A.H.L. Louter. De assistentdefensieattachĂŠ, aoo (Klu) A.W.P. Rameckers, legde een krans namens de Stichting Veteranenplatform. Voorts werd er een krans gelegd namens de Nederlandse Zakenkring Jakarta en de Nederlandse Club Jakarta door de heer J. Schuurmans en mevrouw J.M. Blom, en ten slotte werd er een krans gelegd door de heer W. Buss, voorzitter van de Raad van Toezicht van de Nederlandse Internationale School (NIS), en een aantal leerkrachten en leerlingen van de school. De kinderen van de NIS hadden ook tekeningen en gedichten gemaakt, die in de Simultaankerk konden worden bezichtigd. Na de kranslegging werd een minuut stilte in acht genomen. De plechtigheid werd muzikaal ondersteund door een hoornblazer van het Korps Mariniers.

Na een korte dienst in de Simultaankerk liepen de aanwezigen naar het Vlaggenmonument. â&#x20AC;Ś daar werden drie kransen gelegd. In het midden ambassadeur Van Dam.

Tegelijkertijd werden, in kleinere kring, op het ereveld Kembang Kuning te Surabaya eveneens de doden herdacht. De Nederlandse consul, mevrouw Sylvia Pangkey, legde namens het Koninkrijk der Nederlanden een krans bij het Karel Doormanmonument. Tijdens de stille tocht werd de scheepsbel van Hr. Ms. Java geluid. Herdenking Capitulatie Japan

Op 15 augustus vond op het ereveld Menteng Pulo de jaarlijkse ceremonie ter gelegenheid van de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-AziĂŤ plaats. Namens het Koninkrijk der Nederlanden legde de ambassadeur, dr. N. van Dam, een krans bij het vlaggenmonument. 30 belangstellenden woonden de herdenking bij. Bezoek staatssecretaris van Defensie aan ereveld Menteng Pulo

Op 18 november bracht de staatssecretaris van Defensie, de heer drs. J.G. de Vries, een bezoek aan het ereveld Menteng Pulo te Jakarta. Tijdens een korte plechtigheid legde hij namens het ministerie een krans bij het vlaggenmonument. De bewindsman werd begeleid door de Nederlandse ambassadeur, dr. N. van Dam.

Staatssecretaris De Vries legt een krans bij het Vlaggenmonument op het ereveld Menteng Pulo

De zojuist gelegde krans

BUITENLAND Canada

In Calgary was een herdenking georganiseerd door de honorair consul, mevrouw I.M. Bakker. Zij plaatste bloemen op de graven van de soldaten D.B. Heymans, H.J. van Vliet en matroos der eerste klasse A. Jansen. China

Op de Britse oorlogsbegraafplaats Sai Wan in Hong Kong verzamelden zich om 18.00 uur ruim veertig Nederlanders om de 72 Nederlandse oorlogsslachtoffers die daar begraven liggen te herdenken. De consul-generaal, de heer J. Revis, sprak de aanwezigen toe.

India

Op de oorlogsbegraafplaats Delhi, waar 3 Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven liggen en er 27 herdacht worden, woonden 20 genodigden de herdenking bij. De ambassadeur, mr. B. Hiensch, sprak de aanwezigen toe. Nederlandse Antillen

Op 4 mei werd met een indrukwekkende herdenkingsplechtigheid de geheel gerenoveerde Militaire begraafplaats aan de Roodeweg in Otrobanda, Willemstad, Curaçao formeel heropend. De gouverneur van de Nederlandse Antillen, mr. F. Goedgedrag, de minister-president, mevrouw E.S. de Jongh-Elhage en de gezaghebber van het eilandgebied Curaçao, mevrouw mr. L.M. Dindial, alsmede de Commandant Zeemacht Caraïbisch Gebied, commandeur P.W. Lenselink, woonden de plechtigheid bij. Ter nagedachtenis van de oorlogsslachtoffers plaatsten mevrouw Dindial en de heer Goedgedrag een krans op de graven. Mevrouw Dindial en de heer Goedgedrag leggen een krans

De vijf nieuwe Nederlandse oorlogsgraven op de Militaire

De Militaire begraafbegraafplaats in Willemstad, Curaçao plaats in Willemstad dateert uit 1890 en er liggen 92 militairen begraven. De laatste militairen die hier zijn bijgezet, zijn twee duikers van Hr.Ms. Rotterdam die omkwamen bij een dienstongeval op 30 april 1963. Tot 2006 zorgden vrijwilligers voor deze begraafplaats. Om het onderhoud voor de toekomst te waarborgen en tegelijkertijd op een hoger niveau te brengen, werd de Stichting Militair Erfgoed Curaçao opgericht in 2007. Op de Antillen houdt de Oorlogsgravenstichting toezicht op het onderhoud van 13 Nederlandse oorlogsgraven. De begraafplaatsen waarop deze graven liggen, verkeren over het algemeen in een matige staat van onderhoud. Na deze constatering vatte de Oorlogsgravenstichting het plan op om de graven van deze oorlogsslachtoffers over te brengen naar de onlangs gerenoveerde Militaire begraafplaats. Twee weken voor de heropening werden de stoffelijke resten van vijf Nederlandse oorlogsslachtoffers, met instemming van de nabestaanden, herbegraven op de Militaire begraafplaats aan de Roodeweg. Daarmee hebben zij een eervolle laatste rustplaats gekregen. Singapore

Op het Britse ereveld Kranji namen ruim 100 Nederlanders deel aan de herdenking. De Nederlandse ambassadeur, de heer C.C. Sanders, sprak een korte toespraak uit, waarna het woord werd gegeven aan drie kinderen die hun zelf geschreven teksten voordroegen. Een bijzonderheid was dat de Last Post, na de kranslegging, werd geblazen door twee Ghurka’s. Na het gezamenlijk zingen van het Wilhelmus sloot een rondgang over het ereveld de herdenkingsplechtigheid af.

Ghurka’s blazen de Last Post op het ereveld Kranji

Drie kinderen dragen gedichten voor op het ereveld Kranji

Verenigde Staten van Amerika

Tijdens de Memorial Day Herdenking op 26 mei zijn op de Cedar Lawn begraafplaats te Jackson, Mississippi de Nederlandse vliegers herdacht die daar bij hun vliegopleiding tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Het erehof waarin deze 26 oorlogsslachtoffers begraven liggen, is in beheer en onderhoud van de Oorlogsgravenstichting. Enkele weken voor de herdenking heeft de Stichting door een Amerikaans onderhoudsbedrijf enkele werkzaamheden laten uitvoeren. Het betrof hier onder andere het schoonmaken en rechtzetten van de individuele grafstenen. Ook het monument met de namen van 27 vliegers (één slachtoffer ligt elders begraven) was grondig gereinigd. Namens het Koninkrijk der Nederlanden waren de honorair consul, mevrouw C. Willems, en de defensieattaché, commandeur M.B. Hijmans, aanwezig. Ter nagedachtenis van de slachtoffers legden zij een krans bij het centrale monument. Japan

In het kader van de viering van 150 jaar diplomatieke betrekkingen tussen Japan en Nederland, bracht drs. M.J.M. Verhagen, minister van Buitenlandse Zaken, eind oktober een werkbezoek aan Japan. Een herdenking op de Britse oorlogsbegraafplaats Yokohama, waar 22 Nederlanders begraven liggen, maakte deel uit van het bezoek. In zijn toespraak bracht minister Verhagen de donkere dagen uit onze geschiedenis met Japan in herinnering. De Tweede Wereldoorlog en met 49

name de bezetting van Nederlands-Indie heeft diepe sporen nagelaten. Duizenden Nederlanders, krijgsgevangenen en burgers: mannen, vrouwen en kinderen zijn omgekomen in Japanse gevangenschap. Vele tienduizenden hebben de verschrikkingen tijdens de internering weliswaar overleefd, maar zijn nooit meer de oude geworden. Ter nagedachtenis van de slachtoffers plaatste de heer Verhagen een krans bij het Cremation Memorial op het ereveld.

Minister Verhagen houdt een toespraak (fotoâ&#x20AC;&#x2122;s ministerie van Buitenlandse Zaken)

Minister Verhagen plaatste een krans in het Cremation Memorial

PELGRIMSREIZEN Sinds 1969 organiseert de Stichting jaarlijks pelgrimsreizen voor nabestaanden van Nederlandse oorlogsslachtoffers naar erevelden in het Verre Oosten met het doel hen de gelegenheid te bieden de graven van hun dierbaren te bezoeken. Naast het bezoek aan het ereveld wordt tijd uitgetrokken voor het bezichtigen van diverse culturele bezienswaardigheden. In 2008 werden vijf reizen georganiseerd. Drie pelgrimsreizen naar Indonesië met als bestemming respectievelijk Surabaya, Jakarta en Bandung, een met het ereveld Thanbyuzayat (Myanmar) als bestemming en een naar de erevelden in Thailand. Zowel in Indonesië, Myanmar als Thailand werd op de bezochte erevelden een herdenkingsplechtigheid gehouden met een kranslegging namens de pelgrimsgroepen bij het centrale monument. Aan de reizen naar Indonesië, Myanmar en Thailand namen in totaal 110 nabestaanden deel. De pelgrimsreizen worden mede mogelijk gemaakt door het Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg die meedeelt in de opbrengsten uit de BankGiroLoterij. Deelname aan deze loterij wordt daarom van harte aanbevolen.

Deelnemers van de pelgrimsreis naar Myanmar 8 t/m 17 december bij de ingang van het ereveld Thanbyuzayat

Afscheid Pater Visser

In het verslagjaar werd afscheid genomen van Pater J. Visser SDB. Uit handen van de heer R.G.A. Hoefsmit, plaatsvervangend algemeen directeur van de Stichting, ontving Pater Visser een zilveren OGS-legpenning. Hij kreeg deze penning voor zijn jarenlange inzet bij de herdenkingen op de erevelden Chungkai en Kanchanaburi in Thailand. Tijdens door de Stichting georganiseerde pelgrimsreizen was Pater Visser met zijn inspirerende en troostende woorden de deelnemers tot grote steun. Pater Visser woont en werkt al weer een aantal jaren in Cambodja, maar op verzoek van de Stichting kwam hij speciaal voor onze reizen over naar Thailand. Sinds geestelijke verzorgers uit Nederland de nabestaanden tijdens de pelgrimsreizen naar het Verre Oosten vergezellen, is het niet meer nodig om voor de herdenkingsplechtigheden in Thailand een beroep op hem te doen. Daarmee is, na bijna 40 jaar, een einde gekomen aan de samenwerking met Pater Visser.

Pater Visser (rechts) toont de zilveren penning die hij zojuist ontving van de heer Hoefsmit

UIT DE INGEKOMEN POST “wat een fantastische website hebben jullie! En wat ongelooflijk dat je zomaar een graf kunt opzoeken van iemand. Ik ben daar heel blij mee en vind het heel ontroerend. Ben al jarenlang donateur. Heb zelf in ´95 reis ondernomen naar Duitsland. Maar dit is ook geweldig. Liefs en ga zo door met jullie belangrijke werk. Je geeft er mensen een naam mee. Hartelijk dank.” “Allereerst wil ik mijn respect betuigen tegenover het goede werk wat uw stichting heeft gedaan en nog steeds doet. Namens mijn familie kan ik u zeggen dat het enorm veel voor ons betekent dat de slachtoffers met respect en eerbied worden nagedacht en zij een goede rustplaats hebben gevonden. … Om nu eindelijk een grafsteen te zien met mijn vaders naam en wetende dat hij nu in vrede kan rusten, heeft mij ontzettend veel gedaan en ontroerd.” “Van mijn neef kreeg ik de foto van het graf van mijn vader toegestuurd, herbegraven op 9 juli op het ereveld Kembang Kuning. Ik wil u en de mensen die dit verzorgd hebben namens mij, mijn vrouw en mijn kinderen heel hartelijk dank zeggen. Het is jammer dat mijn moeder dit niet meer mee heeft mogen maken, maar ik weet zeker dat ze u zeer dankbaar zou zijn geweest. Voor mijzelf is dit een zeer emotionele gebeurtenis omdat ik mijn vader nooit heb gekend. Hij vertrok in juni 1938 en ik werd twee maanden later geboren. De foto zal ik laten vergroten en krijgt een mooie plaats. Nogmaals hartelijk bedankt.” “Ik heb in augustus van dit jaar samen met mijn dochter een bezoek gebracht op het ereveld Candi in Semarang waar mijn vader zijn laatste rustplaats heeft gevonden. De rust, stilte en mooie omgeving geeft mij de rust om met een goed gevoel weer huiswaarts te gaan. Mag ik de stichting bedanken voor de goede zorgen van al die mensen die daar rusten. Dank u wel.” “Ik kom net terug van een reis naar Indonesië, waar ik een viertal door u onderhouden kerkhoven bezocht. Mijn complimenten voor de uitstekende organisatie, alles ligt er keurig bij. Ancol was niet zo stemmig, een stukje verderop werden heipalen in de drassige grond gedreven, niet bevorderlijk voor een stemmige sfeer.” “Een paar dagen geleden mocht ik van u een brief ontvangen met daarin 2 foto’s van het oorlogsgraf van mijn opa in Melbourne Australië. Het graf ziet er keurig 53

verzorgd uit, helaas ligt het graf zover van Nederland af dat je er zelf niet makkelijk even een bezoekje aan kan brengen. Een erg mooi gebaar van jullie wat ik zeer waardeer en waarvoor ik u op deze wijze hartelijk wil bedanken. Ik wens u en jullie organisatie verder veel succes met dit goede werk ook in de toekomst.” “Naar aanleiding van de renovatie van het Belgische oorlogsgraf te Dokkum heb ik de eer u ten zeerste te bedanken en mijn respect uit te drukken voor de zorg die u besteedt aan de instandhouding van onze oorlogsgraven in Nederland.”

De heer J. Beekman met zijn kleinkinderen bij het graf van zijn vader op het Nederlands ereveld Kalibanteng te Semarang

DIENSTVERLENING Bloemlegging en graffoto’s

Sinds jaar en dag verzorgt de Oorlogsgravenstichting bloemen kransleggingen op de erevelden in Indonesië en Thailand. De kosten van een bloemlegging in Indonesië bedragen incl. foto € 8,50. Men heeft de keuze uit: Type A: Bloemstukje van orchideeën type Douglas/Vanda, hoog model. Type B: Andere soorten bloemen niet zijnde orchideeën. Type C: Bloemstukje van Bangkok orchideeën, laag model. Tevens is het mogelijk om voor de erevelden in Indonesië kransen te bestellen. Type K30: Kransje (doorsnede 30 cm.) voor plaatsing bij de graven; kosten incl. foto € 12,50. Eventueel met korte tekst op rood-wit-blauw lint (maximaal 40 letters, inclusief spaties). Soort bloemen wordt in overleg met de plaatselijke bloemist bepaald. Type K75: Een grote krans (oranje gladiolen of witte bloemen; doorsnede 75 cm.), inclusief rood-wit-blauw lint met korte tekst (maximaal 60 letters, inclusief spaties), bedoeld voor kranslegging bij de monumenten door comités en verenigingen; kosten € 27,50 inclusief foto. Wilt u een extra bloem- of kransleggingsfoto bestellen, dan is de prijs hiervan € 2,00. Wilt u alleen een graffoto bestellen (formaat 10 x 15 cm.), dan is dat ook mogelijk, de prijs hiervan is eveneens € 2,00. Voor Thailand kunnen uitsluitend kleine bloemstukjes worden besteld. De soort bloemen is afhankelijk van wat die dag voorradig is bij de bloemist, keuze van de bloemen gaat in overleg met de opzichter ter plaatse. De kosten bedragen € 8,50, inclusief foto. Om redenen van logistieke aard die buiten de invloedssfeer van de Stichting liggen, kan helaas niet gegarandeerd worden dat de voor de erevelden in Thailand bestelde bloemstukjes ook daadwerkelijk op de opgegeven datum gelegd worden en kan het vrij lang duren alvorens de foto’s van de bloemleggingen beschikbaar zijn. Bestellingen dienen uiterlijk 8 weken voor de gewenste uitvoeringsdatum bij de Stichting bekend te zijn. 55

Ter nagedachtenis

De eenvoudigste wijze van bestellen is per bankoverschrijving (ING nr. 40.10.00), onder vermelding van: naam overledene, naam van het ereveld en de gewenste datum. De gegevens uitsluitend op de voorzijde van de giro vermelden. U kunt natuurlijk ook via onze website (onder ‘Service’ en ‘Bloemleggingen’) een bloem- of kranslegging opgeven. In verband met een verandering in het verwerken van acceptgiro’s bij de banken kunnen wij u geen acceptgirokaart meer toezenden. Bij de brief met de foto van een bloem- of kranslegging zullen wij u vragen om de kosten voor de bloemlegging zelf over te maken op onze ING rekening 40.10.00 ten name van de Oorlogsgravenstichting onder vermelding van een in de brief vermeld bestelnummer. Indien u dit wenst, kunt u ons machtigen om eenmalig de desbetreffende kosten van uw bankrekening af te schrijven. Dit bespaart ons tijd en geld. Voor Hong Kong, Singapore, Korea en Myanmar (voormalig Birma) gelden aparte voorwaarden, waarover desgewenst nadere inlichtingen worden verstrekt. Op de erevelden in Thailand zijn 165 bloemstukjes geplaatst. Daarnaast werden 164 graffoto’s gemaakt. In Indonesië voerden wij in totaal 1557 bloemleggingen uit en werden er 44 56

kransleggingen verzorgd. Op verzoek van nabestaanden maakten wij 1.332 graffotoâ&#x20AC;&#x2122;s. Voorts werden er nog bloemstukjes gelegd op de erevelden in: AustraliĂŤ : 1 Duitsland : 14 Hong Kong : 1 Korea : 4 Myanmar : 7 Oostenrijk : 1

Bloemlegging op het Nederlands ereveld in Salzburg

Kleurenfoto’s van erevelden

Regelmatig ontvangen wij telefonische verzoeken om overzichtsfoto’s van Nederlandse erevelden op te sturen. In dergelijke gevallen wordt door ons een keuze gemaakt uit de diverse foto’s die wij hebben. Sinds enige tijd bestaat de mogelijkheid om - via onze website (www.ogs.nl) - zelf een keuze te maken en de gewenste foto(‘s) te bestellen. Op de homepage in het navigatieframe vindt u onder ‘service’ het ‘fotoalbum erevelden’. Op deze pagina wordt uitgelegd hoe u de diverse overzichtsfoto’s online kunt bekijken en bestellen, welke formaten wij kunnen leveren en wat de daaraan verbonden kosten zijn. In het navigatieframe bij deze pagina treft u diverse fotoalbums per ereveld aan. In de loop der tijd zullen we een aantal erevelden die nu nog ontbreken, hieraan toevoegen. Wij hopen met deze service vooral diegenen van dienst te zijn die zelf niet meer in staat zijn een bezoek te brengen aan ‘hun’ erevelden.

Grafverzorging op het ereveld Candi

U kunt natuurlijk ook telefonisch blijven bestellen. De prijs voor een foto bedraagt: Formaat 10 x 15 cm. € 2,00 Formaat 13 x 18 cm. € 3,00 Formaat 20 x 30 cm. € 8,00 N.B. Voor verzendingen naar het buitenland geldt een toeslag van € 2,50. Fotokopieën Gedenkboeken

Het is mogelijk om fotokopieën van pagina’s uit de gedenkboeken te bestellen. De prijs per set (titelblad met de gewenste pagina) bedraagt € 2,50, incl. verzendkosten. Men kan de set via onze website (onder ‘service’ en ‘gedenkboeken’) bestellen, of per giro door overmaking van dit bedrag op rekening 40.10.00, onder vermelding van naam van de overledene, en ‘fotokopie gedenkboek’. Om misverstanden te voorkomen merken wij op, dat in de gedenkboeken uitsluitend slachtoffers vermeld staan van wie geen aanwijsbare laatste rustplaats bekend is. Er bestaat ook een informatiefolder over de gedenkboeken. Reisfaciliteiten Duitsland (geldt ook voor Salzburg)

In de Oorlogsgravenovereenkomst die is gesloten tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Bondsrepubliek Duitsland is opgenomen dat familieleden van in Duitse gevangenschap overleden gedeporteerde Nederlandse burgers voor bezoek aan een in de Bondsrepubliek Duitsland gelegen begraaf- of gedenkplaats eenmaal per jaar gebruik kunnen maken van de treinreizenregeling. Op grond van deze regeling kan men op de trajecten van de Deutsche Bundesbahn gratis 1e klasse reizen voor een bezoek aan de in Duitsland gelegen begraaf- of gedenkplaats. Omdat ook met de Nederlandse Spoorwegen een regeling is getroffen, kunnen nabestaanden volledig kosteloos met de trein reizen om een bezoek te brengen aan de begraaf- of gedenkplaats van hun dierbare in Duitsland. Deze regeling geldt ook voor bezoeken aan gedenkplaatsen bij voormalige concentratiekampen, zoals Dachau, Bergen-Belsen, Hamburg-Neuengamme e.d. alsmede voor familieleden, die het ereveld Salzburg (Oostenrijk) willen bezoeken. De reisbiljetten voor de reis in de Bondsrepubliek Duitsland worden verstrekt door de Oorlogsgravenstichting en zijn na de datum van afgifte twee maanden geldig. Aanvraagformulieren vindt u op onze website (onder ‘service’ en ‘reizenregeling Duitsland’). U kunt ook een formulier bij de Stichting opvragen. Uw aanvraag dient uiterlijk twee weken vóór de reisdatum in ons bezit te zijn. Met de reisbescheiden kan in alle treinen worden gereisd. Op de ICE-sprinter is 59

echter een toeslag van toepassing, welke niet onder de regeling valt. In internationale treinen is een plaatsreservering verplicht. Hiertoe dient men zich te wenden tot het NS-station in uw woonplaats, het reserveringsbureau van de NS (telefoon 0900 - 92 96) of tot een door de NS erkend reisbureau in uw woonplaats. Indien u beschikt over een internetverbinding kunt u het internetadres www. ns.nl/internationaal bezoeken voor meer informatie. De Oorlogsgravenstichting verleent geen bemiddeling bij plaatsreserveringen.

Gedenksteen op het Nederlands ereveld te Salzburg

PUBLICITEIT EN INFORMATIE Website Oorlogsgravenstichting (www.ogs.nl)

Per maand telde de website in het verslagjaar bijna 21.000 bezoekers die goed waren voor een jaartotaal van 7.279.826 hits. Audiovisuele producties

”Want elk graf heeft z’n verhaal” (deel 1) In opdracht van het Bestuur van de Oorlogsgravenstichting heeft het bedrijf PiaMedia BV in 2006 een film gemaakt over de werkzaamheden van de Oorlogsgravenstichting in Indonesië. De film, met als titel “Want elk graf heeft z’n verhaal” is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Stichting Het Gebaar. De film is verkrijgbaar op DVD en te bestellen bij de Oorlogsgravenstichting in Den Haag. De kosten bedragen € 6,50, incl. verzendkosten. De productie: “De Oorlogsgravenstichting. Vervulling van een ereplicht, toen, nu en in de toekomst” is te zien in het informatiecentrum op het ereveld Loenen (duur ca. 20 minuten). Een verkorte versie van ca. 15 minuten is bij de Stichting verkrijgbaar op DVD. De prijs is € 5,00 euro, incl. verzendkosten. Genoemde bedragen kunt u overmaken op ING rekening 40.10.00 ten name van de Oorlogsgravenstichting in Den Haag, onder vermelding van ‘DVD Indonesië’ of ‘DVD OGS-film’, uw naam en adres. U ontvangt de bestelde DVD dan binnen 4 weken na ontvangst van de betaling. Informatiefolders

De Oorlogsgravenstichting beschikt over een ruim assortiment van in kleur uitgevoerde informatiefolders over diverse erevelden en onderwerpen. Inmiddels zijn ook enkele folders vertaald in het Engels. U kunt de folders, evenals dit jaarbericht en dat van de afgelopen jaren, digitaal van onze website downloaden. Wandelroutes ereveld Loenen

Op het ereveld Loenen zijn twee wandelroutes uitgezet. In het informatiecentrum kan men gratis de plattegrond van het ereveld meenemen, met daarop aangegeven een groene (ca. 1100 m.) en rode wandelroute (ca. 1800 m.). U kunt de plattegrond met de wandelroutes ook van onze website downloaden. Voorlichtingsstand ‘De Oorlogsgravenstichting’

Organiseert u een reünie of bijeenkomst en beschikt u over voldoende ruimte 61

(ca. 4 meter bij 2 meter) dan komen wij graag (kosteloos) informatie geven. Nadere inlichtingen zijn verkrijgbaar bij de afdeling Beheer & Onderhoud. Lezingen

De mogelijkheid bestaat om voor het middelbaar onderwijs, verenigingen, gezelschappen e.d. een PowerPoint presentatie te houden (ca. 45 minuten) over het werk van de Oorlogsgravenstichting. Nadere informatie is verkrijgbaar bij de afdeling Beheer & Onderhoud. Boek Loenen en boek Grebbeberg

Het boek “Ereveld Loenen. Laatste rustplaats van Nederlandse oorlogsslachtoffers” (ISBN 90 12 08756 2) is bij de Stichting verkrijgbaar. De kosten bedragen € 27,50 (inclusief verzendkosten in Nederland).

Op alle Nederlandse erevelden en erehoven in Europa heeft de Oorlogsgravenstichting informatieborden geplaatst

Bij de tentoonstelling in het informatiecentrum op het Militair ereveld Grebbeberg is een boek verschenen: “Daar spraken wij nooit over. Verwerking van oorlogsleed van nabestaanden en militairen in de strijd rond de Grebbeberg, mei 1940” (IJdo. J. Groot). De kosten bedragen € 5,00 (inclusief verzendkosten in Nederland). U kunt de genoemde bedragen overmaken op ING rekening 40.10.00 ten name van de Oorlogsgravenstichting in Den Haag, onder vermelding van ’Boek Grebbeberg’ of ’Boek Loenen’, uw naam en adres. U ontvangt uw bestelling dan binnen 4 weken na ontvangst van de betaling.

TER INFORMATIE Openingstijden erevelden Loenen en Grebbeberg

Het ereveld Loenen en het Militair ereveld Grebbeberg zijn dagelijks van 9.00 tot 17.00 uur voor het publiek toegankelijk. Op zaterdagen, zon- en feestdagen is geen personeel aanwezig. Op het uitgestrekte ereveld Loenen kunnen bezoekers zich oriënteren met behulp van een plattegrond en bijbehorend naamregister die ter inzage liggen in het informatiecentrum, rechts vóór de ingang.

Dodenherdenking ereveld Loenen

De jaarlijkse herdenking onder auspiciën van de Oorlogsgravenstichting wordt gehouden op 4 mei. Aanvang 14.00 uur. Voorafgaande aan deze plechtigheid vindt om 11.30 uur een oecumenische dienst plaats in de kapel op het ereveld. Nabestaanden van oorlogsslachtoffers die bij de Oorlogsgravenstichting geregistreerd zijn, worden hiervoor uitgenodigd. De bijeenkomsten zijn voorts openbaar en voor een ieder vrij toegankelijk.

Dodenherdenking Militair ereveld Grebbeberg

Deze 4-meiherdenking wordt georganiseerd door de Koninklijke Landmacht (Regionaal Militair Commando Midden in Utrecht). Aanvang 19.20 uur. Ook hier geldt dat bij de Stichting geregistreerde nabestaanden een uitnodiging ontvangen.

Allerzielen ereveld Loenen

In de kapel op het ereveld Loenen wordt jaarlijks op 2 november ter gelegenheid van Allerzielen een H. Mis opgedragen. Aanvang 11.30 uur. Nabestaanden van oorlogsslachtoffers die het katholieke geloof aanhingen, en geregistreerd zijn bij de Stichting, worden hiervoor uitgenodigd.

Openingstijden erevelden in Indonesië

Dagelijks van zonsopgang tot zonsondergang. De bezoeker dient bij de poort van het ereveld te bellen. Op elk ereveld zijn registers aanwezig met de namen van de slachtoffers waarin de graflocatie opgezocht kan worden. Naast het register van het desbetreffende ereveld kunnen ook de registers van de overige erevelden op Java geraadpleegd worden, evenals die van andere erevelden in Zuidoost-Azië (Ambon, Hong Kong, Singapore, Thailand en Myanmar). 64

Dodenherdenking in Indonesië

Op het ereveld Menteng Pulo wordt jaarlijks op 4 mei de nationale dodenherdenking georganiseerd. Dodenherdenking op de Dam te Amsterdam

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei organiseert ieder jaar de Nationale Herdenking in Amsterdam. Deze herdenking begint met een besloten bijeenkomst van 18.55 tot 19.25 uur in de Nieuwe Kerk die speciaal bedoeld is voor direct betrokkenen en nabestaanden. Op 4 mei 2009 houdt Wim de Bie in de Nieuwe Kerk een voordracht. Na de officiële kranslegging door H.M. de Koningin en Z.K.H. Prins Willem Alexander, volgen twee minuten stilte aansluitend vinden de overige kransleggingen plaats. Voor nadere inlichtingen kunt u contact opnemen met het Nationaal Comité 4 en 5 mei: Nieuwe Prinsengracht 89, 1018 VR Amsterdam, tel. 020-7183500. Herbegravingen in Nederland

Om te voorkomen dat stoffelijke resten van oorlogsslachtoffers verloren gaan, streeft de Oorlogsgravenstichting ernaar de in Nederland verspreid liggende par-

In gedachten verzonken bij een oorlogsgraf

ticuliere oorlogsgraven bij ruiming, onvoldoende onderhoud of anderszins over te brengen naar het Militair ereveld Grebbeberg te Rhenen of het ereveld Loenen. Een dergelijke overbrenging geschiedt in alle stilte, zonder ceremonieel en buiten aanwezigheid van familieleden of derden. Er zijn voor de nabestaanden geen kosten aan verbonden. Ook de nieuwe grafinrichting komt voor rekening van de Stichting. Voorts zijn voor graven op de erevelden geen onderhoudskosten of grafrechten verschuldigd. De militairen, gesneuveld in de meidagen van 1940, worden overgebracht naar het Militair ereveld Grebbeberg, de overige militairen en de burgerslachtoffers naar het ereveld Loenen. Wanneer men de overbrenging van een oorlogsgraf wenselijk acht, kan men zich wenden tot de Oorlogsgravenstichting. Beplanting oorlogsgraven

De beplanting van oorlogsgraven die direct of indirect door de Stichting worden beheerd is aan voorwaarden gebonden. Dit geldt speciaal voor graven, gelegen op de erevelden en speciale afdelingen van begraafplaatsen, waar de uniformiteit bepalend is voor het algemeen aanzien. Om deze reden wordt men verzocht geen vaste planten, kunstbloemen of andere versieringen aan te brengen, maar te volstaan met het plaatsen van losse bloemen in de daartoe bestemde vazen. Adreswijzigingen

Adreswijzigingen zijn bij voorkeur op te geven door middel van de bekende verhuiskaart, per e-mail of eventueel telefonisch. Omdat acceptgiroâ&#x20AC;&#x2122;s per computer worden verwerkt, kunnen eventuele wijzigingen niet via deze formulieren worden doorgegeven. Wij vragen hiervoor uw begrip.

Het Nederlandse erehof op de begraafplaats Rusthof in Amersfoort

FINANCIËLE STEUN In de vorm van giften, bijdragen van nabestaanden en legaten ontvingen wij een bedrag van € 947.937,09. De specificatie van dit bedrag is: Collectebussen Loenen en Grebbeberg 14 Legaten Periodieke en andere bijdragen 21 Bijdragen voor het Leven Totaal opbrengst 2008

€ 4.721,86 € 566.632,31 € 368.988,72 € 7.594,20 € 947.937,09

Verantwoording van contant ontvangen giften:

Vrouwenvereniging “De Passage”€ 50,--; Mw. N. S-LG. te T.A. Isr.; Dhr. H.H. te DH € 1,50; Mw. J.H.-vdV. te W. € 5,--; Dhr. E.J. Z. te W. Can. € 7,--; Dhr. J.J. van E. te M. € 50,--. Ontvangen inzake de opbrengst van het boekje “Mijn Oorlogskroniek” € 35,-. Overige bijzondere schenkingen: Oranjevereniging Rijnsburg € 400,-; Bouwhut Setia € 500,-; Lamers van Nass Trofee € 1.095,-; Orlanda Goban € 4.000,-; Reunie Commissie 1-1 RI € 1.742,18; Rotaryclub Albrandswaard € 1.000,-; Hervormde Stichting Prinses Irene € 1.000,--; Officiersvereniging Frank van Bijnenkazerne € 5.115,53; Diaconie Gereformeerde kerk Oentsjerk € 436,13; David Hazel, Mil.Spectator, schenking auteurshonorarium € 247,50. De Stichting is de goede gevers hiervoor bijzonder dankbaar! Verschillende schenkingsvormen en hun fiscale aspecten

Schenkingen zijn eenvoudiger te regelen dan de meeste mensen denken, bovendien kan een schenking de gever fiscaal voordeel opleveren. Met ingang van 1 januari 2008 is de Oorlogsgravenstichting door de Belastingdienst gerangschikt als ANBI (Algemeen Nut Beoogende Instelling). Hierdoor zijn wij vrijgesteld van schenkings- en successierecht voor erfenissen en schenkingen die wij ontvangen in het kader van het algemeen belang. Als een instelling door de Belastingdienst is aangewezen als een ANBI, kan een donateur giften van de inkomsten- of vennootschapsbelasting aftrekken (uiteraard binnen de daarvoor geldende regels). 67

Voor meer advies over legaten en erfstellingen kan men zich het beste wenden tot een notaris. Betalingen vanuit het buitenland

Regelmatig ontvangt de Stichting cheques, al dan niet in buitenlandse valuta, ten behoeve van de betaling van bloem-/kransleggingen of als begunstigerbijdrage. In voorkomende gevallen verzoeken wij u geen cheques te gebruiken omdat de incassokosten die ons hiervoor in rekening worden gebracht hoog zijn. Voor internationale overboekingen zijn de volgende bankgegevens van de Oorlogsgravenstichting van belang: Fortis bank Nederland N.V., rek. 24.62.44.097 IBAN-nummer: NL47 FTSB 0246 2440 97 BIC-code: FTSBNL2R

Drie generaties op het ereveld Loenen

Automatische incasso

In verband met de kosten die verbonden zijn aan het gebruik van een acceptgirokaart geven wij u in overweging de jaarlijkse bijdrage aan de Stichting (of een periodieke betaling voor een bloemlegging) voortaan middels een automatische incasso te voldoen. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met mevrouw J. Slappendel-IJmkers (tel. 070-3131090). Begunstigers

Met het verstrijken der jaren neemt het aantal begunstigers dat door overlijden de Stichting ontvalt, helaas toe. Gelukkig wordt het donateurschap dan in vele gevallen door de kinderen of kleinkinderen voortgezet. Ook anderszins stellen wij de werving van begunstigers op hoge prijs. Wij doen een beroep op alle lezers ons daarbij te helpen. Via onze website kunnen nabestaanden en belangstellenden zich als begunstiger aanmelden of door middel van een aanmeldingskaart die wij u graag op verzoek toezenden (tel. 070-3131090). Begunstigers krijgen jaarlijks het Jaarbericht toegestuurd, ook worden zij op de hoogte gehouden van andere activiteiten.

4 Mei. Oorlogsgraven op de gemeentelijke begraafplaats te Zwijndrecht

ORGANISATIE Beschermvrouwe:

Hare Majesteit de Koningin

Samenstelling Raad van Bestuur per 31 december 2008: President: Mr. R.S. Croll, president van de rechtbank ZwolleLelystad Vice-president: J.A. van Diepenbrugge, luitenant-generaal der Koninklijke Landmacht b.d. Algemeen secretaris: C.N.J. Neisingh, generaal-majoor der Koninklijke Marechaussee b.d. Leden die een ministerie vertegenwoordigen:

Mr. R.J. de Bruijn, beleidsmedewerker afdeling zeescheepvaart van het directoraat-generaal goederenvervoer, ministerie van Verkeer en Waterstaat; mevrouw drs. M.T.G. van Daalen, directeur consulaire zaken, ministerie van Buitenlandse Zaken; mevrouw drs. M.W. Gout, commandant van het Commando DienstenCentra, ministerie van Defensie; mevrouw mr.drs. S. Voortman, directeur bestuurlijke en juridische zaken, ministerie van Financien; mr. B.J.M. Baron van Voorst tot Voorst, namens de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Overige leden:

Drs. R.J.N. Abrahamsen; mevrouw I.J.A. Beekman-Siefkens; J.J.P. Boosman, rabbijn; C.G.A. Cornielje, commissaris der Koningin in de provincie Gelderland; mr. G.J. de Graaf, burgemeester van Apeldoorn; C.G.J. Hilderink, generaal-majoor der Koninklijke Luchtmacht b.d.; G.L.J. Huijser, generaal der Infanterie b.d.; prof.dr. E.J.J.M. Kimman s.j., hoogleraar Ethiek en Economie UvA; mgr. F.H. Kuttschr端tter, vicaris-generaal van het Militair Ordinariaat; mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten; mr. W.H. Zoomers, generaal-majoor der Koninklijke Landmacht b.d. Dagelijks Bestuur per 31 december 2008:

Drs. R.J.N. Abrahamsen; mr. R.S. Croll; J.A. van Diepenbrugge; C.G.J. Hilderink; prof.dr. E.J.J.M. Kimman s.j.; mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten; C.N.J. Neisingh. 70

Staf hoofdkantoor per 31 december 2008

Algemeen directeur Plv. algemeen directeur Hoofd beheer en onderhoud Hoofd financiën en automatisering Hoofd archief en necrologie

: P.C. van der Graaf : R.G.A. Hoefsmit : A.C. Bijsmans : M.H. van der Draai : J.J. Teeuwisse

Medewerkers:

Mevrouw E.D.R. Bongers; L. Bouwhuis; N.W.S.M. van Dijk; mevrouw K.A. Fernhout; J.G. Groenestein; A. Harrewijn; mevrouw M.D. Hekelaar; E.J. Hunnik; R.R. Jankisingh; D. Lagemaat; mevrouw R.G. Lalmohamed-Garib; mevrouw B.S. Lelieveld-van der Zee; mevrouw H. Nanda-Gayadin; F.A. Schuling; mevrouw J. Slappendel-IJmkers. Opzichters erevelden Nederland:

Ereveld Loenen, Apeldoorn Militair ereveld Grebbeberg, Rhenen

: H.J.M. Mulder : C. Willemsen

Medewerkers:

H. Bouhof; C.H. Kelderman; mevrouw J.W. Mulder-Bresser; G.J. Reusken; mevrouw G. van Rijn-Zalm. Staf kantoor Jakarta per 31 december 2008

Directeur Indonesië

: P. Steenmeijer

Medewerkers:

R. da Costa; mevrouw J. Darmanto; mevrouw C.S. Buss-Darmaun; mevrouw A. Pohan; mevrouw R. Sygiyanti; mevrouw A. Winarni. Opzichters erevelden Indonesië per 31 december 2008

Ancol, Jakarta Candi, Semarang Kalibanteng, Semarang Kembang Kuning, Surabaya Leuwigajah, Cimahi Menteng Pulo, Jakarta Pandu, Bandung

: Y.H. Tjiptadi : Y. Sunari : Effendi : J.B. Leuwol : F. Tuhumury : J.W. Tetelepta : Purwadi

Onder leiding van deze opzichters zijn nog ruim 120 Indonesische mensen werkzaam op de zeven Nederlandse erevelden op Java. 71

Presidentswisseling

Op 21 mei legde de heer N.W.G. Buis, vice-admiraal b.d., zijn functie van president van de Oorlogsgravenstichting neer. De heer Buis was gedurende 13 jaar lid van het bestuur van de Stichting, waarvan de laatste vijf jaar in de functie van voorzitter. In de voorzittersperiode van de heer Buis besloot het bestuur een belangrijke wijziging van het beleid door te voeren door het, daar waar mogelijk, weergeven van namen van oorlogsslachtoffers van wie de laatste rustplaats niet aanwijsbaar is op plaatsen waar De heer N.W.G. Buis zij herdacht worden. Het vermelden van de namen van 915 marinemannen op het Karel Doormanmonument en het oprichten van het Vlootmonument, waarop de namen van 356 marinemannen vermeld staan, op het Nederlands ereveld Kembang Kuning in Surabaya zijn betekenisvolle resultaten van dit gewijzigde beleid. “Namen zijn voor nabestaanden altijd en steeds weer het enige dat nog overblijft als zichtbare, hoorbare en herdenkbare herinnering aan hen, hun dierbare familieleden, die hun leven gaven in de oorlog. Namen op een graf zijn belangrijk. Namen van degenen zonder graf moeten eveneens zichtbaar zijn daar waar mensen bijeen komen om werkelijk te kunnen gedenken en te kunnen herdenken.” aldus een citaat van de heer Buis, uitgesproken bij de onthulling van 15 bronzen naamplaten op het Karel Doormanmonument in 2006. Mr. R.S. Croll volgde de heer Buis op als president van de Oorlogsgravenstichting. De heer Croll is sinds 1999 lid van het bestuur waarin hij vanaf 2003 de functie van vice-president bekleedde. Mr. Croll begon zijn loopbaan binnen de rechterlijke macht in 1988 als rechter in Dordrecht. In 1993 werd hij benoemd tot kantonrechter in ’s-Gravenhage en in 1996 in Arnhem alwaar hij tevens als militair kantonrechter fungeerde. In 2001 is de heer Croll aangesteld als voorzitter van de sector strafrecht in Zutphen. Sinds juni 2007 is hij president van de rechtbank Zwolle-Lelystad. De heer mr. R.S. Croll

Bestuursmutaties

Afgetreden leden:

mevrouw drs. E.H.M. Bots-Estourgie. de heer mr. A.W.B.M. Hendriks de heer drs. R.P. Zevenbergen

Aangetreden leden:

J.A. van Diepenbrugge, luitenant-generaal der Koninklijke Landmacht b.d. mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten mevrouw mr.drs. S. Voortman

Personeelsmutatie

Op 10 april nam de Stichting afscheid van de heer T. van Rijn, de beheerder van het Militair ereveld Grebbeberg. De druk bezochte receptie werd gehouden in het restaurant Tante Loes in Rhenen. In zijn toespraak memoreerde de heer P.C. van der Graaf dat de heer Van Rijn eerst als algemeen medewerker en later als beheerder van het ereveld vele jaren een belangrijke vertegenwoordiger van de Stichting was. Na de dodenherdenking op 4 mei en de Pinksterherdenking leidde de heer Van Rijn nabestaanden, genodigden en autoriteiten rond over het ereveld. Hij gaf daarbij altijd deskundige uitleg. Op de receptie kreeg de heer Van Rijn vele cadeauâ&#x20AC;&#x2122;s waaronder een foto waarop hij staat afgebeeld met de heer prof.mr. P. van Vollenhove en waarop de heer Van Vollenhove een persoonlijke boodschap had geschreven. De foto was gemaakt toen de heer Van Vollenhove de heer Van Rijn bedankte na de laatste rondgang op het ereveld die zij gezamenlijk maakten op 4 mei 2007. De heer Van der Graaf sprak ook zijn waardering uit voor de wijze waarop de heer Van Rijn zijn werk gedurende 38 jaar heeft uitgevoerd. Voor zijn betrokken en loyale inzet bij het onderhoud van het ereveld werd de heer Van Rijn in 2006 benoemd tot lid in de Orde van Oranje Nassau. De heer C. Willemsen is inmiddels aangesteld als beheerder van het Militair ereveld Grebbeberg.

Een overzichtsfoto van het Militair ereveld Grebbeberg