Kansenkaart voor Waterrecreatie en Watertoerisme in Noord-Holland Noord

Kansenkaart voor waterrecreatie en watertoerisme in regio Noord-Holland Noord

Opdracht: Door Provincie Noord-Holland (PNH) is de programmamanager van Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord (ONHN) gevraagd om naar aanleiding van het rapport van Decisio, de kansen voor de watersportsector in de regio Noord-Holland Noord (NHN) te onderzoeken. Naar aanleiding van gesprekken met overheid en ondernemers bleek dat dit rapport alleen niet voldoende was om een kansenkaart te ontwikkelen. Vandaar dat resultaten van andere onderzoeken meegenomen zijn. De activiteiten rond de kustversterking aan de Noordzeekust zijn hierin niet meegenomen.

Adriana Stam, projectleider Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord April 2013

1

ONHN 2012

Inhoud

Algemeen Landelijk beeld watersport Startpunt kansenkaart regio NHN SWOT analyse NH Vijf kansen Jachthavens Opkomst individuele, extremere sporten Trends in riviercruise en chartervaart Toegankelijkheid varen op binnenwater Triple helix

3 4 5 7 11 13 15 18

Regiobeeld Kop Noord-Holland Westfriesland Regio Alkmaar

23

Vervolgstappen

25

Subsidieregeling Water als Economische Drager

26

Bronnen

27

Zeilen was vroeger een levensstijl, nu is zeilen onderdeel van de vrijetijdsbesteding

2

ONHN 2012

Algemeen landelijk beeld De watersportindustrie bestaat uit veel kleine bedrijven met meestal maar enkele werknemers. De huidige crisis heeft effect op de verkoop van huizen, maar ook op de verkoop van boten. Jachtwerven en importeurs van boten hebben het moeilijk, net als de bouwbedrijven. Jachtmakelaars hebben meer moeite gebruikte boten te verkopen en dat heeft effect op de prijzen. In het kielzog van de werven, importeurs en makelaars is nog een hele industrie actief die onderdelen en toebehoren leveren, zoals masten, zeilen en scheepsmotoren. Zij leveren aan jachtwerven, maar ook aan onderhoudsbedrijven en watersportwinkels die zich net als de jachthavens vooral richten op de bestaande vloot.

De economische crisis van de afgelopen periode heeft geleid tot wat lagere omzetten in 2009 en 2010. Toch zijn de gevolgen in de meeste subbranches relatief beperkt gebleven in vergelijking met de gevolgen van de crisis in sommige andere sectoren. Vanaf 2008 zijn er reeds omzetdalingen tot 25% geweest. Sinds 2011 trekt de verkoop van pleziervaartuigen weer aan, met name die van gebruikte jachten. Op het water zelf is de drukte echter nog redelijk groot. Waarschijnlijk komt dit doordat de watersporters meer vrije tijd hebben gekregen. Dat leidt er toe dat ze vaker korte vakanties vieren.

De trend is dat het totale aantal vakanties in Nederland daalt en het totale aantal vakanties in het buitenland toeneemt. Hetzelfde geldt voor de bootvakanties. De bootvakanties in Nederland zijn in 10 jaar bijna gehalveerd en de (lange) bootvakanties in het buitenland zijn bijna verdubbeld. Het totale aantal vakanties in het buitenland, lang en kort, eigen boot, huurboot inclusief het verblijf aan boord van een cruiseschip, is toegenomen van 195.000 in 2002 naar 260.000 in 2011. [Onderzoek Jongeren en Watersport door Waterrecreatie Advies in 2012] De andere vormen van waterrecreatie laten een groei zien in de nieuwe, extremere sporten zoals duiken, kitesurfen, stand-up paddling en zeekanoĂŤn met een jongere doelgroep. En de recreatie aan de kust laat een verbreding zien in tijd en aanbod. Bij watertoerisme is een sterke groei te zien in riviercruisevaart en in mindere mate in de motor- en chartervaart. [Inventarisatie watersportsector Noord-Holland door Decisio in 2012] Doelgroepen: De huidige zeilboot eigenaar verouderd, stapt eventueel over op motorjacht of sloep [HISWA]. Jongeren zoeken gezelligheid en beleving in de watersport maar zij willen zelf dingen doen, uitproberen en vooral zelf kiezen. Daarbij laten ze zich graag omringen en adviseren door de peers [Waterrecreatie Advies]. Over de internationale bezoekers is te weinig bekend waarom zij kiezen voor een watersportvakantie in onze regio. De Duitse watersporters waarderen onze hoeveelheid water in diverse vormen en de cultuurhistorie. Voor hen is Nederland ook gemakkelijk bereikbaar[NBTC en ondernemers].

Aanleiding en startpunt van de kansenkaart: Het onderzoek Inventarisatie Watersportsector Noord-Holland dat Decisio in opdracht van PNH heeft uitgevoerd, is als basis genomen voor deze kansenkaart.

Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen: 1. Waterrecreatie of kleine recreatievaart (kano, roeiboot, fluisterboot, sloep, surfen, zwemmen, waterskien, sportvissen en sportduiken) 2. Watertoerisme (grotere motor- en zeilschepen, jachthavens, zee- en riviercruisevaart, motorcharters en bruine vloot, boat&bike vakanties, kusttoerisme)

3

ONHN 2012

Uit de gesprekken kwam naar voren dat er ook een onderscheid gemaakt kan worden in binnenwater en grootwater (IJsselmeer, Waddenzee en Noordzee). Want er is een groot verschil in type schepen en doelgroep.

Volgorde van economische belangrijkheid in Noord-Holland:  kusttoerisme (dag- en verblijfsbezoekers aan de kust)  pleziervaart/watertoerisme (motor- en zeilboten en jachthavens) en de verhuurmarkt van schepen  Cruise- en chartervaart (zee- en riviercruises, chartervaart/bruine vloot, boat&bike)  watersporten (surfsporten, zwemmen, waterskiën, sportvissen en duiksport)  kleine recreatievaart (kanoën, sloep- en fluistervaren) Reactie uit gesprekken: onderschat niet de indirecte financiële waarde van de laatste twee categorieën. De mogelijkheid tot deze activiteiten dragen namelijk ook bij aan woongenot en aantrekkelijke woonomgeving.

Het weer is een belangrijk beslisfactor Positionering NH als watersportprovincie De ambitie die PNH heeft opgenomen in de (concept) Economische Agenda 2012 - 2015 met betrekking tot watersportsector. Dit is geformuleerd als 'het versterken van de positie als vooraanstaande watersportprovincie' en PNH wil dit bereiken door een groei van de economische effecten van riviercruise- en motorchartervaart, het beschikbaar maken van kennis door de publicatie van de watersportmonitor NH en de inzet van subsidie via Water als Economische Drager (WED).

Concurrentie Op het gebied van watersportprovincie heeft NH twee concurrenten: Friesland en Zeeland. Flevoland wil avontuurlijk en dichtbij zijn en richt zich op outdooractiviteiten en de grote attracties in het gebied. In Batavia Haven in Lelystad wordt de Dutch Match Cup Amsterdam georganiseerd in september 2013.

Friesland positioneert zich als watersportprovincie en heeft dat imago historisch opgebouwd. Men richt zich daarbij op zeil- en motorschepen. Gewenste imago is: groot en klein vaarwater, goede infrastructuur en sfeervolle dorpen en steden. Huidige doelgroep is voornamelijk Nederlands en daarnaast de Duitse markt. Er wordt ingezet op kwaliteitsverbetering, duurzaamheid en verbreding naar landrecreatie met een focus op dagbezoekers.

Zeeland is NH voorbijgestreefd en staat nu als watersportprovincie op nummer twee achter Friesland. Zij richten zich met het provinciale beleid op watersportrecreatie in de brede zin van het woord: sport en vrijetijdsbesteding.

De drie pijlers zijn:  omgevingskwaliteit (ruimte voor ontwikkelingen die kwalitatief hoogwaardig zijn, duurzaam, passen in het landschap en bijdragen aan ecologische ontwikkelingen);  bevolking (verankering van de watersportrecreatie in de samenleving door bv opleidingsmogelijkheden, ontwikkeling oude havens, jachthaven als dienstverlener);  economische kansen (benutten van kansen en inzetten op realisatie samen met partners en subsidieregelingen).

4

ONHN 2012

Waterrecreatie en watertoerisme in NH In de regio NHN zijn 66 jachthavens (20% van het totaal in NH) met 7.740 ligplaatsen (22% van het totaal in NH).

SWOT analyse van de waterrecreatie en -toerisme in NH:  Sterkten  fysieke infrastructuur;  voldoende kritische massa bij een aantal plaatsen om het imago watersport provincie te ondersteunen;  diversiteit binnen de sector en provinciale (bestuurlijke) prioriteit;  ligging van NH (westelijke rand IJsselmeer en Markermeer) voor zeilers. 

Zwakten  het feit dat het product in NH heel divers is (IJsselmeer, Waddenzee, Noordzee, Markermeer en binnenwater) en daardoor niet zo makkelijk als één geheel te vermarkten is;  er zijn te veel deelbelangen en er is een beperkte financieringskracht in de sector;  Noord-Holland deelt niet mee in de groei zoals elders gezien wordt. Dit komt omdat de bestuurlijke prioriteit vaak naar land (naar binnen) gericht is en niet op het water  onvoldoende samenwerking met andere provincies (bestuurlijke prioriteit ligt niet naar buiten NH);  toegankelijkheid van NHN voor riviercruiseschepen groter dan 110 meter m.b.t. vaarwegen en capaciteit sluizen en havens.  fysieke infrastructuur van populaire havens (authentieke plaatsen) is onvoldoende.



Kansen  vraag naar recreatiemogelijkheden vanuit de Randstad nemen toe;  groei van sloepenvaart (nieuwe doelgroep)  opkomende watersporten;  omslag van jachthavens van ligplaatsfaciliteit tot verblijfsfacilitator;  mogelijkheden tot jaarrond-exploitatie en functieverbreding (verhuur);  toename groepsactiviteiten en evenementen aan/bij het strand;  beter benutten koppeling met aanbod aan wal zoals bij riviercruise;  beleidsmatige kansen zoals Waddenfonds, Deltaprogramma etc.



Bedreigingen  Natura 2000 en andere wet- en regelgeving;  overmatige groei van waterplanten;  commerciële activiteiten op het water (windturbines, gaswinning);  toegankelijkheid/ontsluiting van binnenwater;  stagnatie jachtbouw en andere gevolgen financiële crisis;  ontgroening en vergrijzing (jeugd meer en op andere manier betrekken bij watersport en als arbeidskracht in deze sector. En meer toestaan op gebied van nieuwe watersporten zoals snelvaren en kitesurfen etc.);  minder betrokkenheid bij watersportverenigingen doordat men zich minder snel aansluit bij collectieven of voor vrijwilligerswerk.

[Bronnen: onderzoeken zoals vermeld in dit document en input van overheden, belangenorganisaties en ondernemers]

5

ONHN 2012

Reactie op SWOT analyse in het concept Waterkansenkaart: er zijn een aantal jachthaven die nog een goede bezettingsgraad hebben, maar dit zijn steeds vaker havens met een stichtingsvorm of gemeentehavens. Door rijks- of gemeenteondersteuning kunnen de tarieven laag blijven. Dit wordt ervaren als een oneerlijke vorm van concurrentie voor de commerciĂŤle havens. Als voorbeeld werd de haven in Den Oever genoemd waar de overheid een passantenhaven wil realiseren terwijl er op 500 m afstand een commerciĂŤle jachthaven gevestigd is.

[Bron watersport ondernemer]

Opkomende watersporten zijn: kitebuggyen, blowkarten, stand-up paddling, flyboarden, landkite en golfsurfen.

6

ONHN 2012

--------------------------------

KANSENOVERZICHT---------------------------------

Jachthavens in NHN Ontwikkelingen Behoefte van hedendaagse watersportconsument:  dienstverlening verbreed (onderhoud, winterberging etc.)  kwaliteitseisen (omgeving, gastheerschap, faciliteiten) Huidige stand van zaken Er is geen jaarrond exploitatie en hierop wordt ook niet aangestuurd. Jachthavens zouden meer flexibiliteit in hun werkwijze of aanbod kunnen creëren. En gezien de ontwikkelingen is het zinvol te investeren om zo op de veranderende behoefte en vergrijzing in te spelen. Volgens ondernemers is de stijging van de hoogte van toeristenbelasting ook een bedreiging voor de watersport in de regio NHN. De uitbreiding van het vaarseizoen is een kans voor de sector. Dit in verband met warmer weer in het voorjaar waardoor het seizoen eerder start. Ook de betere kwaliteit van de isolatie van schepen speelt hierin een rol. Er is door de veranderende behoefte van de hedendaagse watersporter meer behoefte aan het huren van een schip dan aan kopen. Een verbreding van de doelgroepen kan bewerkstelligd worden door onder andere het aanbod van drijvende logiesaccommodaties om leegstand van boxen te compenseren en het aanbieden van camperovernachtingsmogelijkheden. Ongeveer 70% van de bestedingen van de watersportconsumenten zijn voor boodschappen, horeca en recreatief winkelen dus de spin off voor de economie is ook voor bedrijvigheid aan wal interessant.

Conclusie Sinds de opkomst van de watersport is de behoefte van hedendaagse watersportconsument sterk veranderd. Om de concurrentiepositie van NHN op het gebied van watersport te behouden en versterken is een andere werkwijze van de jachthavens en daardoor een ander businessmodel vereist om in te spelen op de kansen in de toekomst.

Aanbevelingen Een jachthaven zal zijn werkwijze en aanbod moeten aanpassen en groeien van stalling naar een jachthaven voor verblijf. Hierbij zou de eigenaar actief benaderd moeten worden.

1. Daarbij kan gezocht worden naar sectorale samenwerking zoals het gezamenlijk investeren in een kraan om boten te liften en faciliteiten voor winterberging. Dus het clusteren van service en technische voorzieningen. Dit aangezien de hedendaagse watersporter behoefte heeft aan een verbreding van de dienstverlening. Andere activiteiten ter ondersteuning van het business model zijn het aanbieden van mogelijkheden tot extreme sporten om zo een nieuwe markt aan te boren. Ook het inhuren van een zeilschool zodat kinderen van bestaande gasten vermaakt worden en enthousiast worden voor de sport. Tevens het aanbieden van huurschepen is een kans omdat vanwege de crisis minder schepen gekocht worden. Waarbij dan een schip bij A gehuurd kan worden en bij B ingeleverd kan worden, flexibiliteit voor de hedendaagse consument.  Mogelijke trekkers: HISWA, toeristische platforms en bestaande samenwerking tussen jachthavens.

2. Samenwerking kan ook intersectoraal gezocht worden om zo een sfeer creëren van dorp in een dorp: veiligheid, gezelligheid, herkenning van gelijkgestemden. Maar ook een betere aanspreekbaarheid en faciliteiten zoals horeca, dagelijkse boodschappen, leenfietsen, T&R informatie etc. Ook het organiseren van jaarlijkse evenementen kan bijdragen aan meer sfeerbeleving en loyaliteit voor de gasten. Bij meer en gevarieerd 7

ONHN 2012

aanbod verlengt de verblijfsduur en gaan de bestedingen omhoog. En de watersporter van vandaag heeft behoefte aan omgevingskwaliteit met bijbehorende faciliteiten.  Mogelijke trekkers: HISWA, KvK, ondernemersverenigingen en bestaande samenwerkingsvormen tussen watersportbedrijven en organisaties.

3. Samenwerking met de toeristische sector om arrangementen te ontwikkelen.

Bijvoorbeeld meerdaagse tochten met overnachting aan wal, ligplaats combineren met een vervoer en diner. Dit soort product-markt-place combinaties kunnen gezamenlijk ontwikkeld worden en professioneel vermarkt. Hiermee kunnen verblijfsduur verlengd worden en bestedingen verhoogd en nieuwe doelgroepen benaderd worden.  Mogelijke trekkers: regionale VVV's, toeristische platforms, citymarketing organisaties.

4. Informatievoorziening over de omgeving en mogelijkheden tot boeken van evenementen, kopen van entreekaarten etc. Het recreatief aanbod in de omgeving van een jachthaven versterkt het imago en daardoor de populariteit van de locatie. Bij meer en gevarieerd aanbod verlengt de verblijfsduur en gaan de bestedingen omhoog.  Mogelijke trekkers: regionale en plaatselijke VVV's, toeristische platforms, citymarketingorganisaties.

5. De jachthavens adviseren om aan te sluiten bij stichting Vrijetijdsindustrie NHN. Om gezamenlijk de problemen met ruimtelijke ordening in het voorafgaande traject met de overheid te vereenvoudigen en transparant te maken. Waardoor duidelijk wordt of plannen voor grote investeringen haalbaar zijn. Hoe meer bedrijven aangesloten zijn hoe meer invloed de sector heeft op beleid. Meer informatie over deze stichting op www.leisureboard.nl.  Mogelijke trekkers: werkgroep oprichten binnen stichting Vrijetijdsindustrie NHN Partners hierbij zijn provinciale en lokale overheid, ondernemers, belangenorganisaties, uitvoering- en promotieorganisaties Zijn er goede voorbeelden?

De jaarrond exploitatie aan de kust heeft een verbreding van het aanbod opgeleverd, waardoor meer groepsactiviteiten en evenementen georganiseerd zijn. Daardoor is meer omzet gemaakt. Er is door ondernemers (ontwikkelen en investeren) en overheid (faciliteren) goed ingespeeld op de veranderende markt van het strandbezoek dat verplaatst is naar middag/avond.

Bij de ontwikkeling van stalling naar recreatie door verbreding van de activiteiten wordt de jachthaven een aantrekkelijke plek om te verblijven.

HISWA Vereniging en het Watersportverbond onderkennen de risico’s van vergrijzing en zetten in op de beoefening van de watersport door jeugdigen. Fabrikanten van pleziervaartuigen ontwikkelen om die redenen nieuwe vaartuigen met specifieke eigenschappen die de jeugd aanspreken. Er is de laatste jaren sprake van een lichte toename van het aantal zeillessen in Nederland.

Haven a la Carte is een methode om een duidelijke keuze voor de beoogde doelgroep te maken en check of het aanbod daarbij past.

8

ONHN 2012

Wat speelt er in de regio NHN? Enkhuizen: in het kader van de aanbeveling om intersectorale samenwerking te bevorderen maakt gemeente Enkhuizen thans de HERT nota (Havens-Economische Zaken-Recreatie-Toerisme). Ondanks de mogelijkheden zijn er obstakels zoals financiën voor uitvoering en het definiëren van de samenhang. Het vaststellen van de bestemmingsplannen is actueel en de HERT nota ondervindt vertraging door onvoldoende capaciteit. Zijn hiervoor subsidie mogelijkheden?

[Bron J.H. Mooijen, lid Toeristisch Platform Enkhuizen] Heerhugowaard: dit jaar wordt gestart met de aanleg van een jachthaven voor ongeveer 80 ligplaatsen en een klein havengebouw. Locatie: Westdijk te Broekhorn. Geen informatie over verdere voorzieningen, exploitatiemodel en eigenaar.

[Bron Gerlof Kloosterman, beleidsmedewerker gemeente Heerhugowaard] Hoorn: lopende of te verwachten projecten zijn:  Ontwikkeling jachthaven Schelphoek (lopend project). Geen informatie over verdere voorzieningen, exploitatiemodel en eigenaar.  Realisatie nieuwe perscontainers  Realisatie beschikbaarheid Wifi  Plannen (nog niet besloten) voor gemeentelijke haven Hoorn: nieuw stroomsysteem/stroombetaalsysteem nieuw betaalsysteem voor liggeld uitbreiding aantal stroompunten verbeteren/uitbreiden aantal watertappunten en slangen  Plannen (nog niet besloten) voor uitbreiding voorzieningen charter- en riviercruiseschepen: inname systeem vuilwater walstroom  Plan (nog niet besloten) aanlegsteiger rondvaartboten zuidzijde Oostereiland  Plan (nog niet besloten) aanlegsteiger westzijde Julianapark als opvangcapaciteit en korte aanlegplaats voor recreatie  Plan (nog niet besloten) toiletvoorziening op het Baatland  Plan (nog niet besloten) informatiepaneel  Plan (nog niet besloten) voor cameratoezicht  Plan (nog niet besloten) voor realisatie digitale poort t.b.v. online reserveren [Bron Ellen Haasbroek, beleidsmedewerker gemeente Hoorn] Texel: ontwikkelingsplan Haven Oudeschild en Maritiem beleidsplan in voorbereiding.

Bezig met voorbereiding visievorming haven Oudeschild, waarbij de toeristische waarde van de haven beter benut moet worden met eventueel nieuwe doelgroepen. Binnen dit plan is het project multifunctionele drijvende steiger actueel die men wil voordragen voor een WED bijdrage.

[Bron Jook Nauta, voorzitter Stichting Waddenhaven Texel] Langedijk: in de door de gemeenteraad vastgestelde Economische visie is de versterking van de toeristische sector opgenomen. Dit wordt onder andere uitgewerkt in de gebiedsvisie Broek op Langedijk. Doel is om de in Broek op Langedijk gelegen passantenhaven en directe omgeving aantrekkelijker in te richten voor (water)recreanten, waardoor hun verblijfsduur verlengd wordt. In de studie ‘Waterways en ondernemen’1 wordt deze visie ondersteund en wordt de haven van Broek op Langedijk tevens genoemd als een geschikte locatie voor een water-land overstappunt voor varen, fietsen en wandelen.

[Bron Fokko Bons, beleidsmedewerker gemeente Langedijk] 1,2

Deze studies zijn uitgevoerd binnen het Europese Interreg IVB project Waterways for growth. Langedijk was een van de partners in dit project.

9

ONHN 2012

Opmeer: in opdracht van Recreatieschap Westfriesland heeft Unihorn BV een haalbaarheidsonderzoek gedaan naar de realisatie van een passantenhaven in gemeente Opmeer. Het onderzoek is oktober 2012 afgerond. De verwachting is dat halverwege 2013 besluitvorming door de gemeenteraad van gemeente Opmeer gaat plaatsvinden.

[Bron Jos Koopmans, beleidsmedewerker gemeente Opmeer] Recreatieschap Westfriesland: voert ook de passantenhaven in Opmeer op. Het project is in voorbereiding en omhelst het realiseren van de passantenhaven en het doorvaarbaar maken van de aanvoerroute voor de haven. Door deze voorzieningen ontstaat een zeer interessant alternatief in het BRTN netwerk.

[Bron Karel Schoenaker, medewerker Recreatieschap Westfriesland]

10

ONHN 2012

Opkomst van extremere watersporten Ontwikkelingen Er is een duidelijke behoefte zichtbaar bij een jongere doelgroep die extreme vormen van watersportrecreatie zoals duiken, kabelskiĂŤn, kite surfen etc. willen uitoefenen.

Huidige stand van zaken Natura 2000 en andere wet- en regelgeving kunnen belemmerend werken op het ontwikkelen van nieuwe businessmodellen. Het beschikbare water wordt al intensief gebruikt en er is een groei van waterplanten. Tevens is er in de watersportsector een beperkte financieringskracht.

Vraag naar recreatiemogelijkheden vanuit het stedelijk gebied waaronder de Randstad nemen toe. Er zijn nieuwe watersporten die een groeiende belangstelling genieten zoals kitesurfen, stand-up paddling etc. Jachthavens zouden kunnen investeren in de vraag en behoefte van hedendaagse watersporten en daardoor groeien van stalling naar verblijf.

Conclusie Er is een nieuwe doelgroep voor de watersportsector die groeit en waarvan de regio NHN ook kan profiteren. Daarmee wordt het imago als watersportprovincie versterkt door een andere positionering dan Friesland en Zeeland. Zonering zou een oplossing kunnen zijn om veiligheid van diverse vormen van watersport te behouden en vergroten.

Reactie op concept Waterkansenkaart: in Nederland zijn we overgereguleerd. Zodra de omvang van een activiteiten groter wordt komen er regels. Energie steken om meer activiteiten in N2000 gebied te gaan ontwikkelen heeft geen zin (zie ook conclusies in rapportage Waterrecreatie Advies).

[Bron J.H. Mooijen, TPE] Aanbevelingen Voor zwembaden, jachthavens, recreatieschappen, bungalowparken of campings kan het aanbieden van faciliteiten voor extreme sporten een betere exploitatie geven en het aanbod aantrekkelijker maken voor een bredere doelgroep. Bijvoorbeeld het behalen van het duikbrevet, een kabelskibaan of het oefenen met surfen. Hiervoor is wel noodzakelijk dat er afspraken gemaakt worden over de focus op bepaalde activiteiten in bepaalde gebieden (zonering). Zodat duidelijk is waar wat mag, dit handhaven en faciliteiten aanleggen, bereikbaar maken, bekend maken en koppelen met bestaand aanbod. Dit vergt intersectorale samenwerking.  Mogelijke trekkers: ondernemers, belangenorganisaties, overheid, uitvoerings- en promotieorganisaties met elk hun eigen rol.

Zijn er goede voorbeelden?

Recreatiebad de Schots uit Den Helder (Game Kingdom Heersdiep) investeert in een soort duiktoren waardoor het duikbrevet behaald kan worden.

Wat speelt er in de regio NHN? Uitbreiding HISWA programma met fun sports.

[Bron Gerdina Krijger, consulent HISWA] Hoorn: erkent opkomst van extremere watersporten. Bij jachthaven Schelphoek is het plan (nog niet besloten) om daar durfsporten te faciliteren.

[Bron Ellen Haasbroek, beleidsmedewerker gemeente Hoorn] Langedijk: in recreatiegebied Geestmerambacht zijn platforms aangebracht voor de duiksport.

[Bron Fokko Bons, beleidsmedewerker gemeente Langedijk]

11

ONHN 2012

Heerhugowaard: in het Park van Luna is het bedrijf SKEEF actief met een waterkabel skibaan en andere watersportfaciliteiten.

[Bron Gerlof Kloosterman, beleidsmedewerker gemeente Heerhugowaard] Recreatie Westfriesland: werkt aan regionaal kitesurf beleid [Bron Karel Schoenaker, medewerker Recreatieschap Westfriesland] ONHN: advies om naast zonering voor extreme watersporten en andere branding- en strandsporten een territoriale segmentering in te voeren. Wil men deze vrijetijdsbesteding aantrekken en aanbieden moet dat geen veiligheidsconsequenties hebben voor gewone strandplezier zoals zwemmen, zonnen en wandelen.

Tevens advies om meer aandacht te besteden aan de kansen die de hengelsport kan bieden in zowel binnenwater als het de zeeĂŤn. In Ierland is het een goede inkomstenbron en het Horizon College heeft een MBO opleiding sportvissen.

[Bron John Spee, projectleider ONHN]

12

ONHN 2012

Trends in riviercruise- en chartervaart Ontwikkelingen Deze manier van reizen stijgt nog steeds in populariteit: zeecruises +13% en riviercruises +20%. Ook de charters ontwikkelen meer capaciteit en het aantal vaardagen neemt toe. Door de vergrijzing is de verwachting dat de doelgroep voor riviercruises de komende jaren nog toeneemt.

Huidige stand van zaken In de piekperiode (maart-mei) wordt de capaciteit van aanmeermogelijkheden voor riviercruises al bijna volledig benut. Doordat de sluis bij Enkhuizen schepen tot 110 m kan verwerken neemt het aantal riviercruises in Enkhuizen af. De koppeling van het aanbod aan wal en de behoefte van de cruisevaart passagiers kunnen beter benut en/of gecoördineerd worden.

Onderzocht kan worden of de riviercruises goed gecombineerd kunnen worden met zorgconcepten. De rederijen die zee- en riviercruises aanbieden zijn goed georganiseerd, zij hebben marketingslagkracht en hun vaarschema is 1½ jaar van te voren bekend. De regio NHN heeft ruim aanbod aan wal dat aantrekkelijk is voor bezoekers die het typische Holland zoeken. En er zijn diverse havens die aantrekkelijk zijn voor riviercruise- en motorchartervaart: dicht bij de oude kern en goed bereikbaar.

Conclusie De passagiers van riviercruise- en motorcharterschepen kunnen meer van het aanbod aan wal gebruik maken en zo de lokale en regionale economie versterken. Uitbreiding van de aanmeercapaciteit in verband met de grootte van de schepen zou de branche nog kunnen laten groeien.

Aanbevelingen Het ontbreekt aan optimale coördinatie tussen de rederijen en het aanbod aan wal. De havenmeester kan hier een rol in spelen of een evenementen- boekingsbureau. Het schema van de rederijen is lang van te voren bekend en daarop kan ingespeeld worden.

Toeristisch, recreatieve, culturele ondernemers en organisaties zijn net als de detailhandel onvoldoende op de hoogte van de kansen die de rivierscruisevaart hen kan bieden.

Centrale rol van de havenmeester. Dit is een vak waarvoor men opgeleid moet worden (handhaving, veiligheid, maritieme kennis, gastheerschap, coördinatie wal en water).

Goede communicatieve eigenschappen en kennis van het aanbod aan wal is cruciaal omdat de havenmeester de praktische schakel kan zijn tussen de organisaties die de behoefte van de bezoekers op water en het aanbod aan wal kunnen matchen.

De havenmeester speelt een belangrijke rol in het delen van informatie waarop touroperators of lokale evenementen- en/of boekingsorganisatoren op kunnen inspelen.

Maar de rederijen zijn commercieel dus de rol van de havenmeester is meer verbindend en proactief informerend.

[Diverse bronnen: overheid, belangenorganisaties en ondernemers] 

Mogelijke trekkers: overheid, ondernemers, belangenorganisaties, uitvoering- en promotieorganisaties, ACP, havenmeesters.

Zijn er goede voorbeelden?

Hoorn Events biedt riviercruisepassagiers een 'Hollands' diner aan op een bijzondere locatie zoals in een kerk, waarbij bewoners van Hoorn aanschuiven. In Enkhuizen biedt Dutch Walk&Talk bijzondere stadswandelingen aan op locaties die normaal niet voor bezoekers toegankelijk zijn. Voor een goede planning en voorbereiding worden afspraken 13

ONHN 2012

gemaakt met de rederijen om dit soort arrangementen voordat aangemeerd wordt in de haven van Hoorn, aan te bieden aan hun gasten.

Wat speelt er in de regio NHN? Hoorn: overweegt deelname aan het project ACP riviercruise en chartervaart in NH. En er zijn plannen (nog niet besloten) om een locatieonderzoek uit te voeren ten behoeve van de uitbreiding van de steiger capaciteit voor cruise- en chartervaart schepen.

[Bron Ellen Haasbroek, beleidsmedewerker gemeente Hoorn] ACP heeft binnen het stimuleringsproject riviercruise- en chartervaart NH ingespeeld op het verbinden van aanbod aan wal en behoefte van de cruisegasten door speeddates te organiseren tussen ondernemers en rederijen.

[Bron Liesbeth Schepers, projectleider Amsterdam Cruise Poort] BBZ organiseert jaarlijks een havenmeestersoverleg. Hier is de rol van de havenmeester en zijn takenpakket besproken. Hoewel de meningen verdeeld waren was wel duidelijk dat de rol van de havenmeester niet alleen belangrijk is voor de indeling van de haven maar ook als aanspreekpunt voor de schippers.

[Bron Pam Wennekes, projectleider BBZ (vereniging voor beroepschartervaart)]

14

ONHN 2012

Toegankelijkheid varen op binnenwater Ontwikkelingen: De toegankelijkheid van het varen op binnenvaren is een behoefte van een grote doelgroep, waaronder mensen die in de stedelijke omgeving wonen. Met als voornamelijk doel om te recreëren en in mindere mate om vakantie door te brengen op of in nabijheid van water.

Huidige stand van zaken Er is te weinig bekendheid over routes met goede doorgangsmogelijkheden voor watersport recreatie of kleine recreatievaart. Het ontbreekt aan een eenduidig, eenvoudig, herkenbaar en eventueel digitaal routesysteem zoals het fietsenroutenetwerk op het water. Vaarwegen worden onvoldoende op diepte gehouden en er is beperkte brugbediening. Het is vaak niet duidelijk voor welke vaartuigen een vaarroute geschikt is.

Oorzaken zijn onder andere kleinschaligheid en ongeorganiseerdheid van het aanbod en beperkte financieringskracht. Ook ontbreekt het over informatie over aanlegplaatsen, verhuurmogelijkheden, wet- en regelgeving en het toeristisch recreatief aanbod aan wal.

Fysieke bebording is vanuit een boot of schip lastig te lezen of te dicht bij de wal onbereikbaar.

Mogelijkheden bieden inzet op uitbreiding van het vaarseizoen. In verband met warmer weer in het voorjaar en betere isolatietechnieken kan het seizoen eerder starten. De weersvoorspelling is een belangrijk beslisfactor voor consumenten voor hun vrijetijdsbesteding. Het verhuur van schepen in de watersport neemt toe. De vraag naar recreatiemogelijkheden van Randstad/stedelijk gebied neemt toe. En technologische ontwikkelingen maken het mogelijk dat routes ook voor mobiele toepassingen geschikt kunnen worden gemaakt.

Conclusie Nieuwe doelgroepen voor de watersport kunnen bereikt worden met duidelijke routestructuren en bekendheid met laagdrempelige vormen zoals varen met fluisterboten en sloepen in combinatie met het aanbod aan wal. Daarbij is er een maatschappelijk belang omdat watersporten gezondheid kunnen bevorderen en de stedeling daarmee rust en ruimte kan opzoeken.

Aanbevelingen 1. ontwikkelen van (digitale) routes of routekaarten en een (mobiele) website voor de kleine pleziervaart. Vanwege de laagdrempeligheid van deze vormen van waterrecreatie is het noodzakelijk dat helder is welke vaartuigen op welke vaarwegen mogen en kunnen varen. Voor optimale synergie bevatten de routekaarten informatie over het toeristisch recreatief aanbod aan wal.  Mogelijke trekkers: overheid voor zonering en handhaving, uitvoering- en promotieorganisaties voor ontwikkelen en vermarkten van routes, ondernemers voor het aanbod.

2. In verband met de behoefte aan flexibiliteit bij de consument, het vele aanbod voor vrijetijdsbesteding en het weer als beslisfactor moeten verhuurmogelijkheden flexibel aangeboden worden. Hiervoor kan social media een goed kanaal zijn.  Mogelijke trekkers: uitvoering- en promotieorganisaties voor ontwikkelen en vermarkten van routes, ondernemers voor het aanbod.

3. Fluisterboten worden vanwege praktische redenen (oplaadmogelijkheid, zware accu en hoge investering) vrijwel alleen voor verhuur aangeboden. Hiervoor zouden overheid en ondernemers in kunnen samenwerken. Waarbij de marketing ingezet kan worden op de groepsmarkt. Onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat groepen meer besteden aan wal dan particulieren.

15

ONHN 2012



Mogelijke trekkers: overheid, uitvoering- en promotieorganisaties en ondernemers.

4. arrangementen ontwikkelen voor bepaalde doelgroepen  Mogelijke trekkers: uitvoering- en promotieorganisaties voor ontwikkelen en vermarkten van routes, ondernemers voor het aanbod.

Zijn er goede voorbeelden?

In gebied Holland Rijnland en het Groene Hart is een systeem voor routenetwerk ontwikkeld voor de kleine recreatievaart genaamd: sloepennetwerk (informatie bij Dick Baay, Amsterdamse Vaargids).

Op 12 juli 2012 is Greenjoy van start gegaan met verhuur van fluistersloepen in Haarlem. De financiering is voor een belangrijk deel geregeld via crowdfunding. Meer informatie via www.greenjoy.nl en www.seeds.nl.

Wat speelt er in de regio NHN? Land van Leeghwater (gemeente Schermer, Graft-de Rijp en Beemster): Recreatie NH heeft in 2012 de mogelijkheden en draagvlak voor een sloepenvaarnetwerk geïnventariseerd voor de regio Laag Holland.

[Bron Deirdre Pronk, beleidsmedewerker gemeente Schermer] Hoorn: een lopend project is de vaarroute Hoorn-Enkhuizen.

[Bron Ellen Haasbroek, beleidsmedewerker gemeente Hoorn] Langedijk: in de studie ‘Masterplan doorvaarbaarheid gemeente Langedijk’ zijn de mogelijkheden en kosten benoemd om de doorvaarbaarheid van de waterwegen in de gemeente te vergroten (dit masterplan heeft een directe relatie met de studie ‘Waterways en ondernemen’). Op korte termijn wordt een verkenning uitgevoerd naar de financieringsmogelijkheden voor de vergroting van de doorvaarbaarheid.

[Bron Fokko Bons, beleidsmedewerker gemeente Langedijk] In het Masterplan van gemeente Medemblik staat de ambitie om de stad Medemblik verbinden met het landelijke gedeelte van de gemeente door middel van vaarroutes.

[Bron Edgar Rijsdijk, adviseur gemeente Medemblik] Recreatie Westfriesland: te hard varen is een groot probleem, dit levert gevaar op en schade aan walkanten. Hoe kunnen we dit gezamenlijk oppakken in de hele regio?

Recreatie Westfriesland: heeft een vaarroutenetwerk in Westfriesland dat zij wil uitbreiden. Hiervoor is door UNIhorn BV een inventarisatie uitgevoerd naar knelpunten en kansen. De resultaten worden verwerkt tot een regionaal wensbeeld. Doel is te komen tot een regionaal netwerk. Plan is nog niet vastgesteld door algemeen bestuur en zal naar verwachting gefaseerd uitgevoerd worden.

[Bron Karel Schoenaker, medewerker Recreatieschap Westfriesland] Door bezuinigingen worden meerdere sluizen en bruggen beperkt bediend. Is er een mogelijkheid tot subsidie om te onderzoeken in hoeverre digitale toepassingen hierbij een oplossing kunnen bieden?

[Bron watersportondernemer] BBZ: Op alle negen recreatieterreinen van het Recreatieschap Westfriesland is toegang alleen toegestaan tussen zonsopgang en zonsondergang. Het zijn echter prachtige plekken om te overnachten, zeker in combinatie met een bezoek aan het museum.

Voorbeeld is de steiger en het recreatiegebied van de vooroever in Medemblik, ook in

16

ONHN 2012

beheer van het recreatieschap. Hoe kunnen we dit beleid aanpassen aan een duidelijke behoefte van een doelgroep?

[Bron Pam Wennekes, projectleider BBZ (vereniging voor beroepchartervaart)]

17

ONHN 2012

Publiek-Private Samenwerking (PPS) watersportsector, vrijetijdsindustrie, detailhandel, belangenorganisaties, NGO's en overheid Ontwikkelingen Er is een groeiende bewustwording van de waarde van water voor de ruimtelijke kwaliteit in het algemeen. NH heeft een relatief zwak watersportimago terwijl het wel een divers aanbod heeft en een robuust fysiek waterinfrastructuur. Historisch gezien heeft NH namelijk een cruciale rol gespeeld bij de ontwikkeling van Nederland als zeevarende natie. Uit de stakeholdersanalyse in het rapport van Decisio blijkt dat er vele belangen zijn op diverse (schaal)niveaus en te weinig afstemming.

Huidige stand van zaken Een knelpunt is dat kennis, ervaring en expertise binnen de provinciale organisatie voor waterrecreatie en –toerisme over meerdere directies en sectoren verdeeld is. Het gaat daarbij onder meer om vaarwegenbeheer, recreatie, toerisme, economie, ruimtelijke inrichting, water, natuur en landschap. Daardoor ontbreekt aan samenwerking en afstemming binnen de provinciale organisatie met betrekking tot de watersportsector.

Er is er een probleem bij de doorvaarbaarheid door het onvoldoende op diepte houden van vaarwegen en de beperkte brugbediening.

Door ondernemers worden freeriders en/of beunhazen als een probleem gezien en ervaren. Vandaar dat gezamenlijke inspanningen niet breed gedragen worden.

Het passagiersvervoer (rondvaarten, riviercruise- en chartervaart) manifesteert zich niet in de binnenvaart of bij de overheid. Daardoor hebben ze geen sterke stem en externe representatie. Ze zijn minder innovatief met hun product en verenigen zich onvoldoende ondanks dat ze een directe economische betekenis hebben van 10% van de omzet van de totale binnenvaart.

Passagiersvervoer (rondvaarten, riviercruise- en chartervaart) is flexibel en vertoond desondanks dat er niet optimaal wordt samengewerkt een groei. De vraag vanuit het stedelijk gebied naar recreatiemogelijkheden nemen toe. Een nieuwe doelgroep manifesteert zich voor nieuwe vormen (extremer) van watersport. Hiervoor is wel enige bewustwording noodzakelijke die eventueel via wet- en regelgeving kan worden bereikt.

Jachthavens zien de noodzaak in van hun rol van stalling naar verblijfsaccommodatie. Er is noodzaak voor een succesvolle jaarrond-exploitatie om de sector te versterken.

Functieverbreding en toename groepsactiviteiten en evenementen zoals aan/bij het strand kunnen als goed voorbeeld dienen. Er zijn beleidsmatige kansen zoals Waddenfonds, Deltaprogramma etc.

Reactie op concept Waterkansenkaart: een zwakte in de PPS is het ontbreken van samenwerking en afstemming. Er is geen of onvoldoende gestructureerd contact daardoor ontbreekt de samenhang en optimaal resultaat van de inspanningen van gemeenten, ondernemers, belangenorganisaties en NGO's zoals het Hoogheemraadschap.

Aanbevelingen In de PPS zou een prioriteit voor langer termijn gesteld moeten worden (visie) met betrekking tot de ontwikkeling van watersportsector. Stakeholders moeten met betrekking tot de watersportsector elkaar actief informeren, plannen en prioriteiten afstemmen en samenwerking zoeken om de watersport verder te ontwikkelen.

1. Afspreken van duidelijke rollen en taken tussen Rijkswaterstaat (eigenaar water), gemeente (eigenaar wal), waterschappen (onderhoud en beheer) en PNH (RO). Door een praktische afstemming kan grote synergie behaald worden. Voorbeeld: geef 18

ONHN 2012

Waterschappen de opdracht als zij de vaarwegen onderhouden ook de op land staande landschapsinrichting (banken, borden etc.) die alleen via het water toegankelijk zijn, te onderhouden. Of het verbeteren van de toegankelijkheid van vaarwegen door het elektrisch bedienbaar maken van bruggen.

2. Focus op bepaalde activiteiten in bepaalde gebieden (zonering). Zodat duidelijk is waar wat mag, dit handhaven en faciliteiten aanleggen, bereikbaar maken, bekend maken en koppelen met bestaand aanbod. Dit vergt intersectorale samenwerking.

3. Bij het vormen van beleid moet rekening gehouden worden met interactie tussen diverse sectoren (dwarsverbanden, kruisbestuiving, gelijk optrekken bij infrastructurele investeringen) zodat optimaal van elkaar gebruik gemaakt kan worden en een win-win situatie kan ontstaan.

4. Als de watersportbedrijven zich binnen St. Vrijetijdsindustrie en sterke positie verwerven kan in samenwerking met Leisure Board een kenniscentrum watersport ontwikkeld worden. Hierbij zijn onderwijs, onderzoeksbureaus, kenniscentrum Kust, kennisafdeling van ATCB, overheden en de watersportsector nauw betrokken. Niet alleen feiten en cijfers op toegankelijke wijze beschikbaar maken maar ook de interpretatie van de data en een inventarisatie van locaties en aanbod watersportsector.

5. positionering van NH als watersportprovincie waarbij een andere positie wordt gekozen dan Friesland en Zeeland. Als een koers gekozen is, hierop ook gezamenlijk voor lange tijd in investeren. De HISWA adviseert om de aandacht te leggen op de binnenwateren met doelgroepen die recreĂŤren met sloepen, fluisterboten, kano's etc.

Vereiste partners overheid, ondernemers, belangenorganisaties, NGO's, uitvoering- en promotieorganisaties Zijn er goede voorbeelden?

Ondernemers (intersectoraal) in gemeente Waterland hebben een visie opgesteld met als doel revitalisatie (fysiek) en conversie (lokale economie) door betere benutting van waterrecreatie en watertoerisme. Visie Waterfront Monnickendam 2013.

[Bron Jan en Trees Zetzema, Jachthaven Waterland] De groei van riviercruise- en motorchartervaart in NH is mede gerealiseerd door een betere samenwerking tussen PNH, diverse gemeenten in NH, regionale ondernemers, touroperators en rederijen. Het stimuleringsprogramma Riviercruise- en motorchartervaart is gestart in 2008 en het aantal aanlopen van riviercruiseschepen in Noord-Holland is met 20 procent is gestegen in de periode 2008-2010 (van 1.355 naar 1.623). Tevens is door het programma het aanbod aan riviercruises verbreed en nieuwe doelgroepen aangesproken.

[Bron Liesbeth Schepers, projectleider Amsterdam Cruise Poort] Recreatie Westfriesland: vaarroute Drachterveld is onderdeel van een integraal project waarin waterberging, vaarverbinding en recreatieve voorzieningen worden gerealiseerd.

Een voorbeeld van PPS. www.drechterland.nl/Actueel/Drechternieuws/Vaarroute-Drachterveld-wordt-sociaalaangelegd.htm [Bron Karel Schoenaker, medewerker Recreatieschap Westfriesland] Alkmaar: gemeente Alkmaar heeft een site ontwikkeld met informatie over de havens in Alkmaar voor watersporters www.havensinalkmaar.nl/ Provincie Friesland verlegd de energie en inzet naar kwaliteit. Door het verbinden van de vraag/behoefte van de watersporters met de wal. Inzet op duurzaamheid en dagrecreatie 19

ONHN 2012

i.p.v. capaciteit uitbreiding. Het beleid is erop gericht mensen opnieuw te laten kiezen voor Friesland en niet in te zetten op het bereiken van nieuwe doelgroepen.

Provincie Friesland stimuleert duurzaamheid ook in watersport. Zij heeft een subsidietraject waarmee elektrisch varen gestimuleerd wordt. www.fryslan.nl/schoonvaren Wat speelt er in de regio NHN? HISWA; Stichting Recreatietoervaart Nederland (SRN) gaat medio 2014 over in platform Waterrecreatie NL. Dit is een PPS die benut kan worden om doelstellingen zoals in de Waterkansenkaart benoemd, te behalen.

[Bron Gerdina Krijger, consulent HISWA] Land van Leeghwater: heeft het plan om een projectplan op te stellen om de waterrecreatie te bevorderen in het gebied (2013 - 2014).

[Bron Deirdre Pronk, beleidsmedewerker gemeente Schermer] Hoorn: een effectieve samenwerking van de triple helix in de vorm van onderzoek en uitvoering. Bijvoorbeeld samenwerkingsmogelijkheden met andere havens in de regio, wat verbind ons en wat hoe onderscheiden we ons binnen deze samenwerking. Maar ook promotie, capaciteit, boekingsmogelijkheden etc. Het aanpakken van een gezamenlijk probleem zoals fonteinkruid die de toegankelijkheid van het water en de havens bedreigt.

[Bron Ellen Haasbroek, beleidsmedewerker gemeente Hoorn] ONHN: de watersporter besteed hoofdzakelijk consumptief (70%) en in mindere mate investeert in zijn vaarmiddel of vaartuig (diepte-investering). Is er een verbond te smeden met de jachtwerven en jachtbouwers om daarop in te spelen? In Friesland profiteren zowel toeristische branche als de jachtbouwers en werven van de watersport.

ONHN: gezamenlijke inzet en afstemming voor het opzetten en/of organiseren van events (zeilwedstrijden Skutsje Silen, Sail etc.) om watersport bij de jongeren in de provincie aantrekkelijker te maken. En jongeren van buiten de provincie aan te trekken.

ONHN: voor de Hargervaart in gemeente Bergen bestond een upgradingsplan. Wat is de status hiervan en kan dit meegenomen worden in een integrale WED aanvraag?

[Bron John Spee en Tineke van Schaik, projectleiders ONHN] Feiten en cijfers die actueel zijn moeten worden meegenomen in beleidsplannen. En niet die van 10 jaar terug of geflatteerde cijfers van groeifases. Tevens moeten investeringen door ondernemers wel terugverdiend kunnen worden en niet gedwarsboomd worden door overheden die op de stoel van de ondernemer gaat zitten.

[Bron watersportondernemer] Recreatieschap Westfriesland: meer gebruik maken van het principe werk met werk maken. In de regio worden genoeg kansen gegeven met betrekking tot de dijkversterking. Primair een project voor veiligheid en waterkwaliteit verbetering. Maar het biedt ook aanknopingspunten voor projecten die mee kunnen liften en zo financieel haalbaar worden. Voorbeeld is uitbreiding vooroever bij Medemblik. Kans is vooroeverontwikkeling in Hoornse Hop. [Bron Karel Schoenaker, medewerker Recreatieschap Westfriesland] Zeevang: Hoogheemraadschap gaat het gemaal bij Schardam realiseren in de gemeente Zeevang. Dit zou gecombineerd kunnen worden met de aanleg van een sluis zodat vanaf het Markermeer naar de boezem gevaren kan worden. Komt dit in aanmerking voor WED aanvraag? Wie zou projecttrekker moeten worden?

[Bron Piet Zwaan, wethouder gemeente Drechterland]

20

ONHN 2012

Langedijk: in de studie ‘Waterways en ondernemen’ zijn de mogelijkheden onderzocht voor het versterken van aan water gerelateerd ondernemerschap. De mogelijkheden hiervoor worden in sterke mate bepaald door een vergroting van de doorvaarbaarheid in de gemeente in die delen van de gemeente waar de economische bedrijvigheid het grootst is en verder versterkt kan worden (zie onder Toegankelijkheid vaarwegen).

[Bron Fokko Bons, beleidsmedewerker gemeente Langedijk] Jachthavens die een jaarrond exploitatie ambiëren zijn daarbij afhankelijk van andere jachthavens. Als er één haven open is maar de rest zijn gesloten dan zal een watersporter niet snel gaan varen. Hierbij is niet alleen afstemming binnen de regio gewenst maar interprovinciaal. Het IJsselmeer, Markermeer en de Waddenzee zijn een markt, daar kan op ingespeeld worden.

[Bron watersportondernemer] Vanuit betrokkenheid op het gebied van gebiedsontwikkelingen is ONHN regelmatig in gesprek met ondernemers die initiatieven tonen op het gebied van (water)recreatie.

Recent zijn er gesprekken gevoerd over de havenontwikkeling in Kolhorn. Het initiatief is om te komen tot een private exploitatie van de jachthaven in combinatie met de ontwikkeling van (drijvende) recreatiewoningen, een havenkantoor, camperplaatsen en horeca. Dit kan gekoppeld worden aan een ander privaat initiatief vanuit Medemblik waarin een sloepenpad door Nederland wordt ontwikkeld met daarlangs op waterrecreatie geënte verblijfsvoorzieningen. Daarnaast is er een kans voor verouderde verblijfsaccommodaties in NHN die wellicht een kwaliteitsimpuls kunnen krijgen wanneer de noodzakelijke herstructurering versterkt kan worden met een verbreding van de doelgroep naar de waterrecreant. De kansenkaart moet benut worden als een opmaat naar een nauwere regionale samenwerking. Dat kan leiden tot beter inzicht in de markt en de kansen, maar vooral om de verbinding te zoeken. Voor realistische ontwikkelingen is meer inzicht en samenhang nodig.

[Bron Cees Brinkman, projectleider ONHN] Oproep gemeente Heerhugowaard: dit jaar start de Gemeente Heerhugowaard met de aanleg van een jachthaven aan de Westdijk in de Broekhorn. Bij de haven zal een gebouw met faciliteiten zoals een was- en doucheruimte, een wasmachine en wasdroger etc. voor de gebruikers/passanten van de haven en voor een beperkt aantal camper plaatsen op het naast gelegen parkeerterrein gerealiseerd worden. De toegang tot het gebouw en de faciliteiten/diensten moet nog georganiseerd worden. We staan voor keuze de ontsluiting van het gebouw en diensten door middel van munt- of PIN automaat te regelen of met een aparte watersport- of stadspas. Voor passanten moet het een eenvoudig systeem zijn en bij voorkeur ook overal in de regio toepasbaar. Daarnaast willen we straks de haven ook in publicaties op laten nemen.

Vanwege bovenstaand een aantal vragen: 1.

Op welke wijze is de toegang tot de haven en de faciliteiten bij jullie geregeld.

2.

Kan het systeem van jullie gemeente ook in Heerhugowaard ingevoerd worden.

3.

Zien jullie voordelen om op regio niveau deze dienstverlening af te stemmen.

4.

Hoe is de informatievoorziening voor watersporters geregeld.

5.

Zien jullie voordelen om op regio niveau deze informatievoorziening af te stemmen.

6. Denken jullie dat het zinvol is een keer te overleggen over het afstemmen en waar mogelijk samenwerken over heldere informatie informatieverstrekking aan (potentiële) gebruikers.

[Bron Gerlof Kloosterman, beleidsmedewerker gemeente Heerhugowaard] Enkele doelen Masterplan Medemblik: Voor de gemeente in samenwerking met Watersportbond en het International Sailing Center Medemblik (ISCM) is het inschrijven voor internationale zeilwedstrijden te complex geworden. Er is noodzaak tot het ontwikkelen van een nieuw business model 21

ONHN 2012

voor grote internationale zeilwedstrijden. Dit aangezien er een aanzienlijk regionaal belang is en de activiteiten van ISCM een sterke onderbouwing zijn voor het watersportimago van de provincie. We zoeken partners en nieuwe manier van financieren.

Zoeken naar mogelijkheden voor vaarwegen om aan te sluiten op Basis Recreatie Toervaar Net (BRTN). Dit is een voorwaarde voor WED subsidie. En samenwerken met gemeente waarmee vaarwegen aansluiten en die behoren tot het BRTN. Om zo een gezamenlijk aanvraag te formuleren om knelpunten op te lossen. Genoemde (doorvaarbaarheid) knelpunten binnen gemeenten zijn: Zwaagdijk, Tolweg, Hazenweel, Broerdijk, Andijk en Twisk.

Aanleggen van Wifi-voorzieningen in gemeentelijke havens. Om zo te voorzien aan de behoeften van (watersport)gasten Accentueren en vermarkten van bijzondere atmosfeer in de havens (advies Adriana Stam: dit zou een student Imagineering kunnen oppakken NHTV Breda).

Medemblik wil gezien haar ambities trekker worden van de ontwikkelen van een visie en uitvoeringsplannen voor regio NHN m.b.t. IJsselmeer.

Advies en best practises voor het stimuleren van bedrijfsleven in watersporters om zo de verblijfsduur te verlengen van passanten in de haven.

Baggeren is een probleem dat in meerdere gemeenten speelt. Kan dit integraal worden opgepakt? Zoeken naar andere oplossingen, of transfereren van oplossingen uit andere gebieden of sectoren? Kan er een soort van HIRB regeling ontwikkeld worden?

[Bron Edgar Rijsdijk, Masterplan Medemblik gemeente Medemblik]

behoefte is veranderd: meer kwaliteit, meer faciliteiten, meer flexibiliteit

22

ONHN 2012

Regioprofiel: West-Friesland is een zeer waterrijke regio, met veel kleine vaarwateren die geschikt zijn voor de kleine recreatievaart.

Ten opzichte van andere regio’s in de provincie:  20 jachthavens (6 procent) met 3.840 ligplaatsen  20 procent van de fluisterbootactiviteiten  16 – 20 procent hengelsport  15 procent kanoactiviteiten  11 – 15 procent surf- en duiksport- en roeiactiviteiten  6 – 10 procent zwem-, waterski- en sloepvaaractiviteiten West-Friesland heeft een uitgebreid netwerk aan kleine vaarwegen, een historisch karakter (Enkhuizen, Hoorn, Medemblik) en veel ruimte en rust. Dit profiel sluit aan bij de vraag van een groeiende groep recreanten die recreatiemogelijkheden zoeken waarbij ze zowel op het water als aan de kant verschillende activiteiten kunnen ondernemen.

Elektrisch varen op fluisterboten heeft internationale belangstelling vanwege het duurzame karakter. Er is een groeiende groep bezoekers die duurzaam willen recreëren.

Tevens is de regio aangesloten op het IJsselmeer en Markermeer waardoor het aanbod voor de doelgroep voor het buitenwater ook bediend kan worden.

In de regio Alkmaar e.o. worden veel watersport- en waterrecreatieactiviteiten ondernomen van wisselende aard. Het fluisterbootvaren kent wel een bovengemiddeld aantal activiteiten in de regio's Alkmaar en West-Friesland.

Ten opzichte van andere regio’s in de provincie:  13 procent van de strandrecreanten  17 jachthavens (5 procent) met 1.030 ligplaatsen  20 procent van de fluisterbootactiviteiten  11 – 15 procent van de zwem-, waterski-, hengelsport-, duiksport-, kano-, roeien sloepvaaractiviteiten  6 – 10 procent van de surfsportactiviteiten In de regio wordt op jaarbasis een bovengemiddeld aantal fluisterboot activiteiten ondernomen. Fluistervaren biedt kansen voor elektrisch varen. Een vorm van waterrecreatie die ook in het buitenland veel gepromoot wordt en vanwege het duurzame karakter toerisme aantrekt. Om elektrisch fluistervaren goed te faciliteren moeten er voldoende oplaadpunten zijn. Hier ligt nog een aandachtspunt voor zowel de regio Alkmaar als West-Friesland. Alkmaar is goed ontsloten via het water. Vanwege haar historische binnenstad is Alkmaar een goede bestemming voor riviercruises. Voldoende aanlegfaciliteiten zijn een belangrijke voorwaarde om een groei in riviercruises te faciliteren.

De kop van Noord-Holland wordt aan drie kanten omsloten door water: Noordzee, Waddenzee en IJsselmeer. Mede hierdoor heeft deze regio een relatief hoog aandeel in verschillende watersporten.

Ten opzichte van andere regio’s in de provincie:  36 procent van de strandrecreanten  29 jachthavens (9 procent) met 2.660 ligplaatsen  20 procent van de hengelsportactiviteiten  16 – 20 procent van de zwem- en waterskiactiviteiten  11 – 15 procent van de surf- en duiksport  6 – 10 procent van de kano-, roei- en sloepvaaractiviteiten  < 5 procent van de fluisterbootactiviteiten De regio Kop van NH biedt veelzijdige watersport en –recreatiemogelijkheden. De wateren die de regio omsluiten en de trend naar steeds grotere zeewaardige jachten is kansrijk voor de regio, omdat het profiel van de regio aansluit bij de vraag naar 23

ONHN 2012

gemakkelijk toegankelijke en afwisselende vaarroutes. De regio is een belangrijke regio voor de strandrecreatie in de provincie Noord-Holland met een aandeel van 36% van de strandrecreanten. Jaarrond paviljoens en langere sportseizoenen door het zachter worden van de lente zijn dominerende trends binnen dit kader.

24

ONHN 2012

Vervolgstappen en planning: 1. Waterkansenkaart naar beleidsmedewerkers T&R in NHN en andere personen en organisaties sturen die input gegeven hebben (mei 2013, Adriana Stam projectleider ONHN).

2.Verkennende gesprekken met een aantal gemeenten om te kijken of er gezamenlijk een WED aanvraag gedaan kan worden (april-juli 2013 Jan Batstra en Cees Brinkman, projectleiders ONHN).

Optie: 3. Advies van HISWA: focusgroep bijeenroepen in samenwerking met HISWA, overheden, overheidsgerelateerde organisaties en ondernemers om knelpunten verder uit te werken in diverse oplossingsrichtingen (september 2013, trekker nog niet bekend).

25

ONHN 2012

WED subsidie regeling Met de subsidieregeling kan het economisch potentieel van de watersportsector beter benut worden. De focus ligt op een betere benutting van de (bestaande) vaarroutenetwerken in Noord-Holland d.m.v. de aanleg van openbare voorzieningen (bijvoorbeeld in jachthavens, voor de rivier- en chartervaart, voor surfsporten en sloepen) en een uitbreiding van de passantenplaatsen en ligplaatscapaciteit in jachthavens. Volgens planning wordt subsidieregeling in Q3 2013 beschikt.

Actieprogramma watersport • Budget € 3,5 miljoen • Uitvoeringsregeling (focus op economische multiplier) Aanleg openbare voorzieningen (rivier- en chartervaart, jachthavens, sloepen, surfsporten) Uitbreiding van passenplaatsen en ligplaatsen • Kennis delen Sector voorzien van (markt) kennis d.m.v. onderzoek en monitoren Organiseren van thema- en netwerkmiddagen Voorwaarden: WED aanvragen gelden alleen voor aanvragen waarvan uitbreidingen of vernieuwingen aan de BRTN liggen (Peter Holtes, januari 2013). BRTN normen liggen op het vlak van: diepgang, doorvaarthoogte, bediening, veiligheid, capaciteit en ontbrekende schakels.

26

ONHN 2012

Bronnen Belangrijkste bron: Inventarisatie Watersportsector NH (concept) Economische Agenda 2012-2015

Decisio Provincie Noord-Holland

2012 2011

Verder zijn geraadpleegd: Inventarisatie bestaande routes en knelpunten Publicatie 'Daarom Watersport' Onderzoek 'Passagiersvaart out of the blue' factsheet 'watersport en waterrecreatie' Cijfer en trendanalyse jachthavens onderzoek Jongeren en Watersport Regionale factsheet watersportsector Beleidsvisie Recreatie Toervaart Nederland

Provincie Noord-Holland Kenniscentrum Kusttoerisme C.J. Plaisier Erasmus Universiteit Leisure Result Rabobank ` Waterrecreatie Advies Provincie Noord-Holland Stichting Recreatie Toervaart NL

2009 2012 2011 2010 2009 2012 2011 2008

Algemene bronnen: Internet via Google op diverse site informatie gevonden. Gesprekken met beleidsmedewerkers van diverse overheden, gesprekken met ondernemers in de watersportsector in de regio Noord-Holland Noord en daarbuiten en een interview met de consulent van de HISWA mw. G. Krijger.

Met dank aan de volgende personen voor hun reactie op het eerste concept: Liesbeth Schepers Amsterdam Cruise Poort Jan en Trees Zetzema Waterland Yacht Charters en Jachthaven Waterland Eshter Cremer beleidsmedewerker gemeente Alkmaar Pam Wennekes BBZ (vereniging voor beroepschartervaart) Vivienne Grandiek beleidsmedewerker gemeente Castricum Linda de Groot beleidsmedewerker gemeente Bergen J.H. Mooijen TPE (Toeristisch Platform Enkhuizen) Gerlof Kloosterman beleidsmedewerker gemeente Heerhugowaard Ellen Haasbroek beleidsmedewerker gemeente Hoorn Jook Nauta Stichting Waddenhaven Texel projectleiders ONHN Fokko Bons beleidsmedewerker gemeente Langedijk Deirdre Pronk beleidsmedewerker Land van Leeghwater Jos Koopmans beleidsmedewerker gemeente Opmeer Marjolein Schutz beleidsmedewerker gemeente Schagen Marjan Nicolay beleidsmedewerker gemeente Texel Theo paddenburg marina den oever Piet Zwaan wethouder gemeente Stede Broec Karel Schoenaker Recreatieschap Westfriesland

27

ONHN 2012

Toekomstvisie Waterrecreatie 2025, versie 1.11 maart 2011 Stichting Recreatietoervaart Nederland

28

ONHN 2012

Stormbel luidt voor Nederlandse jachthavens 24 april 2013 Pretwerk Hans van Engelsdorp, van Lutine Jachthaven advies, ziet een zorgelijke ontwikkeling in de Nederlandse watersportsector. In 2009/2010 waren er de eerste tekenen, dat na een flinke groei vanaf 1990, de bezettingsgraad in jachthavens terug ging lopen. Vooral de havens aan het IJsselmeer ( Duitsers bleven meer in eigen land) en de Randmeren kregen te kampen met meer leegstand dan gebruikelijk. Dit jaar blijkt deze terugloop extreem. De gemiddelde bezettingsgraad is vooral bij commerciële haven met ruim 15 tot 20% gedaald. Dit komt mede doordat ook niet commerciële haven, meestal met lagere tarieven, nu ook geconfronteerd worden met lege ligplaatsen.

Mede oorzaken zijn:  Verkoop schepen naar het buitenland.  Veel woningen zijn de laatste 15 jaar gebouwd aan het water met een eigen ligplaats.  Toename aantal Yachtbrokers, schepen aan verkoopsteiger.  Meer schepen op de wal buiten het winterseizoen is goedkoper.  Tweeverdieners met kinderen hebben minder tijd voor een boot.  Economische recessie.  Overflow naar vooral niet commerciële havens met een lager tarief.  Vergrijzing AOW’ers die de kosten niet meer kunnen dragen.  De boot is niet meer het “ding” waarmee we alle vakanties mee op pad gingen, nee, we hebben de boot er bij.  Met vakantie naar Spanje, Griekenland en Turkije; daar schijnt de zon en het kost weinig.

Van Engelsdorp: “Uit diverse gesprekken met ondernemers van jachthavens, ook met niet commerciële blijkt, dat de tijd over is, dat de bootbezitter alsjeblieft een ligplaats kon krijgen. Elke klant is er nu een. De stelling van menig ondernemer was, men heeft altijd een ligplaats nodig ook al is de boot onverkoopbaar. Helaas is dit argument achterhaald. Het aantal booteigenaren heeft de boot verkocht (buitenland) of bij vrienden of familie die een huis aan het water hebben enz. ” Consequenties van de krimpende watersportmarkt Eigenaren en personeel van jachthavens moeten meer klantgericht gaan werken. Afgelopen week heb ik nog een bijeenkomst voor de deelnemers van de Kennisgroep Jachthavens Nederland georganiseerd met o.a. met een spreker over klantgerichtheid. Het merendeel van de deelnemers herkenden zich hierin. De (nieuwe) klant heeft een heel ander verwachtingspatroon en dat snappen een groot aantal havenexploitanten nog niet.

Steeds meer klanten nemen een afwachtende houding aan en verwachten advies en begrip.

Havenbazen denken dat hij/zij hem wel begrijpt. Dit komt mede door de grote diversiteit onder de klanten, ouderen en jongeren die alles wel weten, of ouderen en jongeren die niet eens weten wat SB of BB is. Het wordt steeds gecompliceerder om iemand op de juiste manier te woord te staan.

Over het algemeen wordt er redelijk goed in Engels of Duits gecommuniceerd op jachthavens. Ik denk dat dat geen probleem is. Wat wel een probleem is dat er bij de bevolkingsgroepen uit Turkije, Suriname en Marokko weinig tot geen belangstelling bestaat voor de watersport. Terwijl deze groep steeds groter wordt. …en anders verkoop je toch gewoon je boot…

Bedrijven die voldoende vlees op de botten overleven wel. Maar bedrijven die dat niet hebben en waarvan de haven ook nog achterstand in onderhoud heeft die krijgen het moeilijk. Stilstand is achteruitgang. Klanten blijven weg er zijn voldoende andere minder kostbare hobby’s om je te vermaken. De meeste vrouwen hebben toch al een hekel om elk weekend naar de boot te moeten. Er moet bezuinig worden dus hebben zij des te meer een reden om de verkoop van de boot te stimuleren.

De vraag is hoe hou je je klanten vast en welke aanbod heb je voor nieuwe klanten. Ik voer deze discussie al enige jaren met havenbazen. Een jachthavens gaat steeds meer lijken op een 29

ONHN 2012

botenparkeerplaats. Het gebruik van de boot is vooral van A naar B varen en in de loop van de middag afmeren zodat je verzekerd bent van een goede passantenligplaats. Vroeger was het van A naar B varen het recreëren, het genot om te varen en de sport om met zo weinig mogelijk slagen en zonder gebruik van de motor de volgende haven binnen te varen. Steeds meer bootbezitters gaan, als het mooi weer is een dagje varen en zijn aan het eind van de middag weer thuis.

Hoe maak je de haven weer meer aantrekkelijk voor de ligplaatshouder en heeft die daar wel behoefte aan. Of probeer je meer klanten van buiten de haven aan te trekken. Denk hierbij ook aan de grote verschillen in ligging van een haven. Je hebt havens die binnen de bebouwde kom liggen in een oud vissersplaatje en haven die ver van de bebouwde kom liggen of in een onaantrekkelijk omgeving.

De brancheorganisatie de HISWA heeft begin dit jaar ruim 30% van zijn werknemers moeten ontslaan, dit is toch wel een teken aan de wand. Gastelaars denkt dat de recessie meer zijn sporen zal nalaten in havens en watersport relaterende bedrijven dan dat we over een paar jaar geleden nog dachten.

“Een oplossing op korte termijn zie ik nog niet. ” Zie ook: cijfers CBS over jachthavens Met dank aan: Hans van Engelsdorp, Lutine Jachthaven Advies Te bereiken via nl.linkedin.com/pub/hans-van-engelsdorp-gastelaars/2b/a55/876 mail: hans@lutineadvies.nl

30

ONHN 2012