Gods geest stuurt bij by OnderwegOnline

OL EN HOOPV REND E INSPIR

Gods geest stuurt bij DE GROEIENDE AANDACHT VOOR RECHT EN GERECHTIGHEID

De kerk in het Noorden heeft een gezonde scheut uit het Zuiden nodig Pieter Kleingeld

‘Als consument worden we nog steeds blij van veel voor te weinig’ Karen Bouwsma

> Jaargang 7 > 15 mei 2021

 VOOR JE VERDER GAAT

Als de zon schijnt Mijn leven is verbonden aan de Haagse Schilderswijk. Toegegeven, het is niet altijd de meest prettige plek op aarde. Maar ik voel me gelukkig als ik in de lentezon door de wijk wandel. De omgeving ziet er leuker uit, de mensen lijken vriendelijker. Dan zingt af en toe een liedje van André van Duin in mijn hoofd: ‘Alles ziet er anders uit als de zon schijnt.’ Dat liedje hoorde ik voor het eerst toen ik een begrafenisdienst leidde van een Schilderswijkse (ja, dat kan hier zomaar gebeuren; waar anders kom je dat als dominee tegen?).

TEKST PETER STRATING

Het is weer lente. De zon nodigt ons uit om naar buiten te gaan, te spelen of gewoon op een bankje te zitten. Wat heb ik ernaar uitgezien dat het deze lente alweer kan zonder beperkingen. Helaas zijn die er nog wel. Maar ook in deze lente nodigt de zon uit en kan het af en toe zingen in je hoofd: wat is het leven fijn als de zon schijnt. PETER STRATING IS PREDIKANT VAN DE HAVENKERK IN DEN HAAG EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

 INTRODUCTIE THEMA

Van Zuid naar Noord

a je mee op reis naar Oeganda? Dan gaan we samen kijken hoe de kerken in het Zuiden bezig zijn met recht en gerechtigheid. Hoe zij agents of change in the community zijn, oftewel: centra van verandering. Met die uitnodiging reisde ik een aantal jaren geleden op uitnodiging van TEAR naar het Zuiden. Ik stond eigenlijk niet eens zo stil bij de grote verandering: Noord leert van Zuid in plaats van andersom. Eenmaal aangekomen in Oeganda was er op veel plekken ook geen verandering te zien. Op allerlei plaatsen reden we langs gemeenschappen die duidelijk geïnspireerd en geleid werden door christenen afkomstig uit het noordelijk halfrond. Daar reisden we alleen maar langs. Stoppen deden we op andere plaatsen. We hielden halt op plaatsen waar de lokale kerk geleid en getraind werd door Oegandese christenen zelf. Pinksterchristenen die deels geïnspireerd waren door een manier van bijbellezen afkomstig van Zuid-Amerikaanse evangelico’s.

 We stopten op plaatsen waar

de kerk werd geleid door lokale christenen 

Een van de centrale vragen die we ons stelden, was: wat kunnen wij als westerse christenen van deze kerken in het Zuiden leren? Die vraag was niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Nu de inheemse kerken in Nederland steeds meer zicht krijgen op de aanwezigheid van migrantenkerken, steeds meer beseffen dat christenen een minderheid vormen en vragen rondom recht en gerechtigheid steeds luider klinken in onze samenleving, wordt het beantwoorden van die vraag steeds belangrijker. In dit nummer van OnderWeg vestigen we de aandacht op een veranderende theologische windrichting; die wind komt namelijk steeds uit het Zuiden. Deze verandering werkt door in de manier waarop de kerk in Nederland haar missie verstaat. Natuurlijk, in een nummer kunnen we geen recht doen aan de veelkleurigheid en verscheidenheid van christenen uit het Zuiden. Dat is net zo generaliserend als alle christenen in Europa op een hoop gooien. Het Zuiden staat in dit nummer dus voor een paar accenten, accenten die waarschijnlijk ook niet door alle christenen in het Zuiden worden gedeeld. Ook van de doorwerking in Nederland kunnen we maar een begin vermoeden. Maar we geloven dat het thema belangrijk genoeg is om onder de aandacht te brengen.

PIETER KLEINGELD IS PREDIKANT VAN NGK OEGSTGEEST EN OMSTREKEN EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

 COLOFON OnderWeg is een inspirerend magazine voor christenen die God en de kerk liefhebben en midden in het leven staan. OnderWeg schrijft over relevante en actuele thema's voor christenen en bevat rubrieken over jeugdwerk, missionaire kerk-zijn en Bijbelstudie. OnderWeg ontstond in 2015 uit een samenvoeging van Opbouw en De Reformatie. Redactie Bram Beute, Jaap Cramer, Peter Hommes, Jannet de Jong, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Jordi Kooiman (webredacteur), Jacomine Oosterhoff (eindredacteur), Annelies Smouter (eindredacteur), Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema), Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Nocturnestraat 12, 7323 LC Apeldoorn, redactie@onderwegonline.nl Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl. Abonnementen Jaarabonnement Papier Plus: € 61,50 (studenten € 30,75/Europa € 102,00/buiten Europa € 135,00). Halfjaarabonnement Papier Plus: € 33,00.



Redactieadres

6 WIJ HEBBEN GERECHTIGHEID NODIG HET ZWAARTEPUNT VAN DE KERK VERSCHUIFT VAN HET NOORDEN NAAR THE GLOBAL SOUTH. DAT ZULLEN OOK DE GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND GAAN MERKEN. ONDER INVLOED VAN DE THEOLOGIE UIT HET ZUIDEN RICHT DE MISSIONAIRE FOCUS VAN DE KERK IN NEDERLAND ZICH STEEDS MEER OP RECHT ZOEKEN. ZIJN DEZE VERSCHUIVINGEN HERKENBAAR? HOE SPELEN WE ALS KERKEN DAAROP IN?

Digitaal abonnement via een app: € 39,50 (studenten € 19,75). (Digitaal) Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag in op www.onderwegonline.nl/abonneren. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Bestuur Persvereniging OnderWeg Marga van Gent-Petter, Arie Liebeek, Aad Lootens, Anko Oussoren en Hillie van de Streek. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving

20 EYEOPENER ZING, KNIEL, BUIG, BEEF!

Behoedzaam proberen we het gesprek op het geloof te brengen, we willen vooral niemand iets opdringen. Dat werkt alleen maar averechts. Geloof laat zich immers niet dwingen. Maar in Psalm 96 is de toon heel anders, signaleert Jan Mudde. God spreekt in die psalm in gebiedende wijs en Hij heeft het volste recht daartoe.

Bredewold Communicatievormgevers. Rondweg 76, 8091 XK Wezep, 038-376 33 90, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl. Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline www.instagram.com/magazine_onderweg

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

24 OPINIE HEB LIEF MET JE KOOPGEDRAG

Deze coronapandemie brengt ons ertoe om, nog meer dan anders, onze naasten te steunen en lief te hebben. Maar die steun mag niet stoppen bij onze familie of buren, vindt Karen Bouwsma. ‘Deze crisis is, naast een wereldwijde humanitaire uitdaging, een uitgelezen kans voor reflectie op het begrip ‘naaste’ en roept op tot ander consumptiegedrag.’



 INHOUD

10 DE ZOEKTOCHT NAAR RECHT DAT CHRISTELIJKE ORGANISATIES NIET ALLEEN DIACONAAL ACTIEF ZIJN, MAAR ZICH STEEDS MEER RICHTEN OP DE BESTRIJDING VAN ONRECHT, ERVAART OOK REDACTEUR PETER STRATING, DOMINEE IN DEN HAAG. HIJ STOND AAN DE WIEG VAN DE HAVEN, EEN DIACONALE ORGANISATIE DIE MEER EN MEER OOK IN DEN HAAG HAAR STEM LAAT HOREN EN OPKOMT VOOR PROSTITUEES.

Gods geest stuurt bij Stockbeelden: dell640/iStock (cover); domenec/iStock (pagina 6); majapetric/Unsplash (pagina 8); KevinCarden/Lightstock (pagina 20); ABDNIMIT/Pexels (pagina 35).



18 ‘DE LIEFDE VAN CHRISTUS DRIJFT ONS’ VERANDERT DE ROL VAN GERECHTIGHEID IN DE ZENDING? DIE VRAAG LEGDE KAREL SMOUTER VOOR AAN TWEE ZENDELINGEN. DE EEN LAAT ONS VANUIT NEDERLAND KIJKEN NAAR AFRIKA, DE ANDER GUNT ONS EEN BLIK IN DE ZENDINGSPRAKTIJK IN INDIA. HOE VERBINDEN DEZE ZENDELINGEN DE STRIJD TEGEN HET ONRECHT MET DE VERKONDIGING VAN HET EVANGELIE?

28 ONTMOETING ‘ONDANKS MEZELF GELOOF IK’

Het is een puinhoop in de wereld, vindt auteur en tekstschrijver Theanne Boer. Onlangs schreef ze een kinderboek over groen leven. Haar ergernis over de manier waarop mensen met Gods wereld omgaan legt ze neer bij ‘degene die nog enige invloed heeft. Maar zegt ze: ‘Ik denk dat Hij meer zaken dan mij lief is overlaat aan de verantwoordelijkheid van mensen zelf.’

Wij mensen hebben gerechtigheid nodig De kerk verschuift van het Noorden naar the Global South. Dat zullen ook de meer orthodoxe gereformeerde kerken in Nederland gaan merken. De aandacht voor recht en gerechtigheid groeit en er komt meer nadruk op de diaconie. Evangelisatie wordt als vanzelf deel van het gemeenteleven. Onder invloed van de theologie uit het Zuiden richt de missionaire focus van de kerk in Nederland zich steeds meer op recht zoeken. Zijn deze verschuivingen herkenbaar? Hoe spelen we als kerken daarop in? TEKST PIETER KLEINGELD 6

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

 BESCHOUWING

e gelijkenis van de werkers in de wijngaard uit Matteüs 20:1-16 vormt een goede manier om deze verschuivingen en de implicaties daarvan te illustreren. Die gelijkenis – waarover je ongetwijfeld wel een keer een preek gehoord hebt - roept zomaar een aantal vragen op: wie zijn de werkers van het laatste uur? Wat voor werk doen ze? Waarom krijgen juist zij als eersten en niet als laatsten uitbetaald? Waarom krijgen alle werkers hetzelfde loon?

Wijngaard

Misschien herken jij je in zo’n werker in de wijngaard. Wellicht niet een werker van het eerste of laatste, maar wel een van het derde of zesde uur. Misschien geloof je dat het werk in de wijngaard werk in de kerk of in Gods koninkrijk is. Misschien denk je wel dat de werkers in de wijngaard mensen zijn die barmhartigheid schenken of recht brengen. Staat de gelijke beloning van een denarie die alle werkers ontvangen niet voor het eeuwige leven? Was daarom de eigenaar van de wijngaard druk met de oogst en ging hij telkens naar de markt op zoek naar nieuwe werkers? Misschien zit het jou, ondanks alles, toch niet lekker dat de werkers van het laatste uur zo ongeveer fluitend hun beloning binnenhaalden, behalve op dagen dat je een sterk zondebesef hebt en jij je door genade gered weet.

Dagloners

Waarom krijgen de mensen die maar een uur gewerkt hebben als eerste uitbetaald? Omdat de werkers van het laatste uur niet elf uur feest, maar een hele dag onzekerheid achter de rug hebben. Onzekerheid of zij hun gezin die avond wel te eten konden geven; geen werk betekent geen inkomen; geen inkomen betekent dat je kinderen de volgende dag met een lege maag naar school gaan, slechter presteren, eerder ziek worden. Geen of te weinig inkomen betekent ook dat je thuis meer ruzie met je vrouw hebt, je eerder naar de drank grijpt, je familie in chaos en geweld kan vervallen. Deze uitleg, afkomstig van waarschijnlijk een groep Zuid-Amerikaanse vrouwen uit een favela, liet voor mij de betekenis van deze gelijkenis kantelen. Dagloners zijn mensen die noodgedwongen leven van wat de dag hun brengt. Anders dan de wetenschapper aan de universiteit of jouw predikant hoefden deze vrouwen zich niet in te leven, deze gelijkenis is hun leven. Deze gelijkenis gaat dus ook niet over mensen die het privilege hebben om recht aan anderen te brengen, maar over mensen die gerechtigheid nodig hebben. De landheer in de gelijkenis is gelukkig geen Jeff Bezos die je straft, omdat je drie in plaats van maximaal vijf keer naar het toilet bent geweest. Of die je ontslaat, omdat je noodgedwongen in een fles plaste, omdat je die straf wilde voorkomen. Nee, deze gelijkenis gaat over een goede landheer die gerechtigheid brengt, dat is leven en overvloed. Want leven en overvloed komen door goed betaald werk en daardoor kunnen mensen, mannen, vrouwen en families tot ontplooiing en bloei komen. De gelijke betaling is daarom voor alle werkers zowel een bewijs van goedheid als gerechtigheid.



 BESCHOUWING

Vrede

Zou jij geen deel willen uitmaken van dat koninkrijk zoals dat zich laat zien door deze uitleg van de gelijkenis? Een uitleg die focust op het koninkrijk van God als primair een zaak van vrede. Zoiets heeft vanzelfsprekend gevolgen voor de evangelisatievraag, daarin gaan Woord en recht doen samen. Dit koninkrijk van God is een zaak van vrede, vreugde en gerechtigheid door de heilige Geest (Romeinen 14:17). Ik maak het voorgaande nog iets concreter: de uitleg van de gelijkenis komt niet van een witte westerse academicus, maar van een groep ongeletterde vrouwen uit een favela. Veel zuidelijke theologie is afkomstig van of uit minderheden of onderdrukte groepen. Hoe interessant is het om de Bijbel te lezen met pakketbezorgers en allerlei logistieke medewerkers, ZZP’ers die gemangeld worden door grote bedrijven, slachtoffers van de toeslagenaffaire, MOE-landers die weggestopt in appartementjes als lijfeigenen moeten werken, vluchtelingen, om maar eens een paar groepen te noemen. In de uitleg van de gelijkenis door deze vrouwen hoor je geen privilege of plicht om Gods recht te brengen, maar het besef dat wij Gods recht nodig hebben, dat wij afhankelijk zijn van God.

 We hebben een gezonde

scheut uit het Zuiden nodig  Daarmee gaat de gelijkenis meteen meer over God. In diaconale woorden: waar diaconieën nu barmhartigheid willen schenken aan behoeftigen, kunnen zij ook centra worden van mensen die God vragen recht te brengen, en die zelf recht zoeken voor zichzelf en anderen. In deze uitleg van de gelijkenis lezen we ook impliciet de belofte van leven en overvloed in dit leven én het eeuwige leven. Deze impliciete belofte sluit precies aan bij de slotwoorden van Jezus in reactie op de ontmoeting met de rijke jongeling (Matteüs 19:29; Marcus 10:29-30). Bovendien wordt de eerste helft van die belofte – overvloed in dit leven – uitgeleefd door een christelijke gemeenschap als lonkend perspectief voor haar omgeving in plaats van gepresenteerd als de ketterij van het welvaartsevangelie. Bovendien kunnen anderen op een vanzelfsprekende manier genodigd worden om te participeren. Tegelijkertijd is er een kans: veel gereformeerde kerken vormen al sterke gemeenschappen rond het Woord. De uitdaging is om van die kerken sterke gemeenschappen te maken rond én gevormd door het Woord. De beschrijvingen van de gemeentes in het boek Handelingen vanuit het perspectief van recht geven aanwijzingen hoe dat eruitziet.

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

Prioriteit

De theologische verschuiving van ‘rond het Woord’ naar ‘vorming door het Woord’ broeide allang onder de oppervlakte. Tijdens een wereldconferentie in Lausanne in 1974, geïnitieerd door Billy Graham, tikte een klok gedurende de conferentie op dramatische wijze de zielen weg die verloren gingen. De boodschap was duidelijk: we kunnen praten over politieke en sociale thema’s, maar evangelisatie heeft prioriteit. De Peruaan Samuel Escobar kwam hiertegen in opstand. Hij stelde: als de wereld een dorp van honderd inwoners zou zijn, gaat het slechts zeven van de honderd inwoners goed. Maar die zeven willen onophoudelijk de drieënnegentig evangeliseren en willen voorbijgaan aan aan de economische, sociale, historische en culturele verschillen. Maar kunnen die drieënnegentig dat ook? De onlangs overleden Zuid-Amerikaanse theoloog René Padilla viel hem bij: een statistiek die getallen wegtikt zegt niets, wanneer we ons niet tegelijkertijd afvragen waarom deze mensen sterven. Maar die vraag wordt niet gesteld. Integendeel, het evangelie wordt verminkt, zodat de rijken er geen aanstoot aan nemen. De opmerking van Padilla doet me sterk denken aan de ontmoeting van Jezus met de rijke jongeling. De evangelist Matteüs plaatst dit verhaal direct voor de gelijkenis van de werkers in de wijngaard. Jezus gaf een antwoord dat voor de rijke jongen wel degelijk aanstootgevend was. In de jaren tachtig initieerde de Wereldraad van Kerken het conciliair proces, bedoeld om gelovigen bezig te laten zijn met vragen rond vrede, gerechtigheid en milieubescherming. Dit proces sloeg in Nederland maar matig aan bij de lidkerken en liet de GKv en NGK nog meer onberoerd. De start van de Micha Campagne aan het begin van de 21e eeuw en de Justice Conference markeren veel meer een verandering.

Stroomversnelling

Ik vermoed dat de verschuiving zich op dit moment in een stroomversnelling bevindt. Misschien komt dat door oproepen zoals die van Geert Jan van Dijk (Tearfund) of door mijn favoriete podcasts die de laatste maanden wel erg veel aandacht hebben voor zwarte feministische theologie of de positie van Spaanstalige christenen in de VS. Misschien komt het door de belangrijke rol die Samuel Lee vorig jaar vervulde als theoloog des vaderlands. Kleine hints dat de theologische wind steeds nadrukkelijker uit het Zuiden komt. Actieve gewetensvolle christenen schuiven politiek op richting Partij voor de Dieren of BIJ1. Ik merk enorme betrokkenheid van de tieners uit mijn gemeente bij BLM. Ook die zaken leggen allemaal nadruk op vrede, vreugde en gerechtigheid. De tieners zullen zich niet actief door zuidelijke theologie hebben laten beïnvloeden. Maar wellicht kan de zuidelijke theologie hun denken en doen een bijbelse bedding geven. Oftewel: het is misschien wel belangrijk om wat zuidelijker georiënteerd te raken.

 Nederlandse kerken geven hun roeping weg  De inheemse kerk in Nederland kan ook in een ander opzicht een scheutje van die theologie gebruiken. Cors Visser merkte het al eerder op in zijn boekje De Spelende Kerk: Nederlandse kerken hebben de neiging om hun roeping weg te geven. Ik zal een voorbeeld geven. Zijn er in de omgeving van een Nederlandse kerk veel mensen met schulden, dan zullen er al snel een paar leden opstaan om een stichting Schuldhulpmaatje op te richten. In het bestuur komen leden uit de kerk en vast ook uit wat genabuurde kerken. De vrijwilligers van de stichting worden goed opgeleid. Aanvankelijk zijn ze afkomstig uit dezelfde kerken, later haken ook andere mensen aan. Na een paar jaar kan het zomaar gebeuren dat de kerk waar het initiatief ooit ontstond zich nauwelijks betrokken of verantwoordelijk weet voor de stichting. Ze heeft, dramatisch gezegd, haar roeping weggegeven. Hoe anders gaat het met veel kerken in het Zuiden; hun oplossing is minder professioneel, minder adequaat, minder zorgvuldig: daar zal het in veel gevallen niet een aparte stichting, maar de kerk zelf zijn die haar leden en geïnteresseerden zal leren omgaan met financiën. Lid van zo’n gemeente zijn betekent dan dat je goed leert omgaan met geld én eeuwig leven ontvangt, oftewel leven en overvloed in dit leven én het eeuwige leven. Kortom, de missie van zo’n gemeente is holistischer of integraler dan die van de gemiddelde Nederlandse kerk. De term ‘integral mission’, die je hierin hoort doorklinken, is overigens afkomstig van de eerder genoemde René Padilla.

Opnieuw moet ik hier denken aan de woorden van Jezus in Matteüs 19:29 en de beschrijvingen in Handelingen over het leven van de eerste gemeentes in Jeruzalem en Antiochië.

Kanttekeningen

Hier aanbeland passen natuurlijk ook enkele nuances en kanttekeningen. Er is theologie die veel ouder is dan onze westerse traditie: Kopten, Armenen, Ethiopiërs, Aramese christenen – ze wonen ten zuiden van ons en kennen allemaal een geschiedenis die enorm rijk en oud is. Hun geschiedenis, traditie en theologie is grotendeels nog langs ons heengegaan en legt weer andere accenten dan die waarop ik nu wijs. Zeggen dat de theologische wind zuidelijker wordt, zal voor anderen veel te ongenuanceerd zijn: grote stappen, snel thuis. Zo zijn er nog meer kanttekeningen te plaatsen. Ik hoop dat die kanttekeningen ons niet ervan zullen weerhouden om zuidelijker te gaan lezen en luisteren. De grote woorden geven misschien iets aan van urgentie. De kerk in het Noorden (ja, generalisatie) heeft een gezonde scheut uit het Zuiden nodig heeft om het spoor te houden. De Geest heeft hun een geschenk gegeven dat ook voor ons bedoeld en noodzakelijk is: het koninkrijk van God is een zaak van vrede, vreugde én gerechtigheid door de heilige Geest. PIETER KLEINGELD IS PREDIKANT VAN NGK OEGSTGEEST EN OMSTREKEN EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

Samengevat

• Onder invloed van de theologie uit het Zuiden richt de missionaire focus van de kerk in Nederland zich steeds meer op recht zoeken. • Een uitleg die focust op het koninkrijk van God als, primair, een zaak van vrede. • Noordelijke diaconieën willen vanouds barmhartigheid schenken aan behoeftigen. • Deze diaconieën kunnen ook centra worden van mensen die God vragen recht te brengen en actief recht zoeken voor zichzelf en anderen. • Integral mission: de missie van een zuidelijke gemeente is net wat holistischer of integraler dan die van de gemiddelde Nederlandse kerk. Lid van zo’n gemeente zijn, betekent dat je leven en overvloed hebt in dit leven en eeuwig leven hebt. • Laten we als Nederlandse kerken wat zuidelijker lezen en luisteren, want we hebben een gezonde scheut uit het Zuiden nodig om het spoor te houden.

 ESSAY

Zoeken naar recht op plekken van onrecht De missionaire focus van de kerk in Nederland zal meer toegroeien naar het doen van recht, stelt Pieter Kleingeld in het openingsartikel van dit nummer. Christelijke organisaties die in hun werk geconfronteerd worden met onrecht laten deze ontwikkeling al duidelijk zien. Ik heb dat van dichtbij ervaren op een terrein waar ik zelf direct bij betrokken ben geweest: de hulp TEKST PETER STRATING BEELD IJM EN HAVENKERK

aan vrouwen in de prostitutie.

Meer dan vijfentwintig jaar geleden stond ik aan de wieg van stichting de Haven. Ik woonde op de hoek van een prostitutiestraat en kwam zo in aanraking met de wereld die zich daar afspeelde en raakte bewogen met deze vrouwen. Ik ging samen met anderen naar hen toe, sprak en bad met hen en bemoedigde hen vanuit de Bijbel. Ik kwam zeer schrijnende situaties tegen, maar geen moment heb ik toen bedacht dat ik moest strijden tegen het systeem van onrecht dat ik overduidelijk tegenkwam in die prostitutiewereld. Dat is vandaag anders.

Recht

Tijdens een vergadering van onze kerkenraad van de Havenkerk kwam namelijk de situatie van een van

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

onze ongedocumenteerde leden ter sprake en de wanhoop die zij ervaart vanwege het Nederlandse asielsysteem. We spraken als vanzelf niet alleen over de hulp die we haar persoonlijk kunnen geven, maar ook over onze roeping als kerk middenin de maatschappij, omdat wij zulke mensen binnen onze gelederen hebben. Het is een duidelijke illustratie van wat verschoven is in het denken over de missie van de kerk. Vijfentwintig tot dertig jaar geleden had ik vanuit bewogenheid alleen oog voor barmhartigheid, maar vandaag hebben we ook oog voor gerechtigheid en proberen we (misschien schoorvoetend) op te komen voor het recht van mensen die onrecht is aangedaan.

Bevrijdingsacties

De ontwikkeling naar aandacht voor recht is duidelijk te zien rond de christelijke aandacht voor prostitutie. Met de Haven was ik er vooral vanuit een pastorale missionaire insteek voor de vrouwen, vanuit de overtuiging dat God hen ziet en er voor hen is. Nu heb ik ook aandacht voor het recht van deze vrouwen. Een duidelijke vertegenwoordiger daarvan is International Justice Mission (IJM). Deze organisatie is vooral bekend vanwege spectaculaire acties van bevrijding van slaven, onder wie ook kinderen en vrouwen, uit bordelen waar ze worden uitgebuit. Naast deze bevrijdingsacties probeert IJM met hulp van overheden een einde te maken aan maatschappelijke structuren waarbinnen slavernij en seksuele uitbuiting kan plaatsvinden. Dat is heel wat activistischer dan wat ik voor ogen had met de Haven. Deze organisatie werkt anders dan wat ik met de Haven heb gedaan. Ik sprak met Caroly Houmes, de directeur van IJM Nederland over de organisatie en haar drijfveren om zich op deze manier in te zetten voor rechtenlozen

meer oog is gekomen voor de strijd om recht voor de armen. Zending ging vanouds gepaard met ontwikkeling van onder andere onderwijs en medische zorg. De aandacht voor recht is nieuw.

Hartverscheurend

Mijn eigen inspiratie om de Haven op te richten kwam vooral vanuit het evangelie, de omgang van Jezus met de mensen om Hem heen, de ‘tollenaars en zondaars’ die Hij zag en voor wie Hij er wilde zijn. Zo ging ik met mijn vrijwilligsters op pad om aan prostituees te laten weten dat God hen niet vergeten is en dat zij als mens waardevol zijn. Ik werd geconfronteerd met hopeloze vrouwen die gevangen zaten in een gesloten systeem en zichzelf daardoor als verloren voor God beschouwden. Hartverscheurend. Ik mocht hen bemoedigen vanuit de Bijbel, voor hen bidden en hen helpen om te beseffen dat God hen niet vergeten was



 E r is nu aandacht voor het recht van deze vrouwen 

in de wereld. De IJM is opgericht door een jurist in Amerika, Gary Haugen. Hij werd als advocaat, gespecialiseerd in mensenrechten, geconfronteerd in Afrika met de gewelddadige oorlog in Rwanda. Dit opende zijn ogen voor de rechtenloosheid van de armen. Terug in Amerika was dat voor hem de drijfveer om IJM op te richten. Caroly noemt als motivatie voor het werk van IJM de bijbelse roep om recht. Jesaja 1:17 is een belangrijke inspiratie voor de missie van IJM: ‘Zoek het recht, houd tirannen in toom, bied wezen bescherming, sta weduwen bij’. Doet de IJM ook aan preventie? Ja, dat gebeurt door de mensenhandelaren achter de tralies te krijgen. Een verrassend antwoord. IJM beperkt zich duidelijk tot haar eigen juridische roeping en laat bijvoorbeeld de armoedebestrijding aan andere organisaties over. Het is niet verrassend dat het meer dan tien jaar heeft geduurd voordat IJM na de oprichting in Amerika ook in Nederland voet aan de grond heeft gekregen (2010) en nu is uitgegroeid tot een stevige organisatie. Het past in de ontwikkeling dat er in de evangelicale en gereformeerde kerken

Vanuit deze plek in Calcutta werden vrouwen uit de > prostitutie bevrijd door IJM

 ESSAY

in de duistere wereld waarin zij zich bevonden. Ook dat heeft te maken met gerechtigheid: de gerechtigheid die wij als mens hebben door de liefde en genade van Jezus Christus. Maar het was geen roep om recht in navolging van een profeet, zoals bijvoorbeeld Amos die publiekelijk het onrecht van zijn tijd aan de kaak stelde en in naam van de Heer veroordeelde.

Professioneel

Hoe heeft de Haven zich eigenlijk ontwikkeld? Ik ben daar in 2002 weggegaan om werk te maken van de Havenkerk. Sindsdien volg ik de ontwikkelingen bij de Haven vanaf de zijlijn. Welke plek nemen barmhartigheid en gerechtigheid bij de Haven nu in? Het is een mooi moment om langs te gaan: juist deze maand is de Haven verhuisd en heeft een nieuw kantoor betrokken. Voor het eerst kom ik op deze nieuwe plek en ervaar ik direct de verandering die in een kleine twintig jaar heeft plaatsgevonden. Vroeger was het gebouw een uitvalsbasis voor het straatwerk van de vrijwilligers. Dat is het nog steeds, maar de Haven heeft zich duidelijk ontwikkeld tot een professionele hulpverleningsorganisatie. In het uurtje dat ik er ben, komen drie vrouwen binnen die afspraken hebben met een maatschappelijk werker. De huidige directeur,

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

Eva Wielinga, vertelt enthousiast over de drie pijlers in de missie van de Haven: persoonlijk, bekwaam en uitgesproken. Het persoonlijke herken ik helemaal. De vrouw achter het raam wordt gezien als vrouw. Ze is waardevol, en evenals 25 jaar geleden zijn er vrijwilligsters die wekelijks de straat opgaan om contacten te leggen en te onderhouden (zelfs nog enkele van dezelfde vrijwilligsters als twintig jaar geleden).

 D e strijd tegen de

prostitutie werd ook een politieke strijd 

Ook het woord ‘bekwaam’ was bij de start belangrijk. De Haven begon als werk van vrijwilligers, maar de vrijwilligers ontvingen een training zodat ze toegerust in contact konden komen met vrouwen in de straat. Na mijn vertrek zette de Haven in op professionele en betaalde ondersteuning van het werk. Ondertussen werken er verschillende maatschappelijk werkers en jobcoaches

< Vrijwilligsters van de Haven maken contact met een vrouw achter het raam

in de Haven die vrouwen begeleiden op hun weg uit de prostitutie met alle voetangels en klemmen die ze daarbij tegen komen. Het woord ‘uitgesproken’ zou ik ooit niet hebben bedacht. Zeker, we kwamen op voor kwetsbare vrouwen in de prostitutie door hun verhalen te vertellen in onze kerkelijke achterban. In uitgesprokenheid is de Haven enorm gegroeid. De Haven heeft een mening over het prostitutiebeleid in Nederland. In ons land denken we immers dat alles goed geregeld is en dat deze vrouwen gewoon werk doen, maar onder de oppervlakte van de schone schijn heerst veel onrecht. Daarom wil de Haven voor de vrouwen in de prostitutie opkomen. Zo heeft bijvoorbeeld de politieke lobby van de Haven ervoor gezorgd dat ook prostituees in deze coronatijd recht kregen op een uitkering.

 D e kerk is de samenhang

tussen barmhartigheid en gerechtigheid kwijtgeraakt  Protest

Bij het woord ‘uitgesproken’ komt bij mij een mooi oud boekje in gedachten over de geschiedenis van de Middernachtszending dat ik gekregen heb na een voorlichtingsavond vanuit de Haven. In de tijd van het Reveil is de Middernachtszending opgericht. Vanuit deze organisatie gingen mannen de prostitutiebuurten in om andere mannen in naam van de Heer te waarschuwen tegen de gevaren van de prostitutie. Vrijwilligers postten bij bordelen en voerden actie met als gevolg protest, omdat de mensen die belang hadden bij het in stand houden van de prostitutie zich bedreigd voelden. Daarnaast vingen ze vrouwen zo mogelijk op in een tehuis in Zetten. Uiteindelijk mondde de strijd tegen de prostitutie uit in een politieke strijd. Christenen trokken samen met feministen op om te strijden tegen de regulering van de bordelen. Het leidde in 1911 tot een wet op strafbaarstelling van prostitutie. Opvallend is het dat in de negentiende eeuw barmhartigheid en gerechtigheid kennelijk hand in hand gingen. Op de een of andere manier zijn we dat in de kerk in de loop van de tijd kwijtgeraakt. Tekenend voor de hernieuwde aandacht voor gerechtigheid is dat onlangs Gert-Jan Segers samen met vertegenwoordigers van CDA, PvdA en SP in de eerste Kamer een initiatiefwetsvoorstel bepleitte om prostituees beter te beschermen. PETER STRATING IS PREDIKANT VAN DE HAVENKERK EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

Aan alles komt een begin

e stad waarin ik woon, is een geinige plek om doorheen te lopen. Er is een mooie mix van oud en nieuw. Oud is superoud, met smalle straatjes, statige huizen, een stokoude poort. Nieuw zijn kleinere en grotere woonwijken, de laatste aan de randen van de stad. Waar de stad zich de laatste jaren ook op richt, is het weer opbouwen van een havengezicht, bij de door de stad slingerende rivier. Daar verdwenen oude fabriekspanden, nieuwe wooncomplexen stegen op. Ertussenin staan oudere panden. In een ervan huist een restaurant. Daar bovenop staat, in grote letters, een steeds wisselend gezegde, een slogan. Die een statement wil maken.

 ‘Ik proef er iets in van Prediker’  Te lang reed ik erlangs zonder ook maar een letter op het dak te zien. Recent veranderde dit; sindsdien kijk ik bewust. Op dit moment prijkt daar deze zin: aan alles komt een begin. De eerste keer dacht ik: da’s niks, wat zegt zoiets nou? Vervolgens ga je ongemerkt kauwen, waardoor de slogan steeds meer geur en inhoud krijgt. Ook al lijkt dit gezegde geen bijbelse oorsprong te hebben, ik proef er iets in van Prediker: God heeft alles mooi gemaakt in de tijd, maar Hij gaf de mens ook besef van eeuwigheid. Daardoor begrijpen wij begin noch eind. Zomaar lijkt ‘aan alles komt een begin’ ook iets te zeggen over hoe het zit met het koninkrijk van God. Dat er nu al is – van alles is het begin er – maar er ook nog niet is: er is gebrokenheid en daar moet eerst een eind aan komen. De slogan raakt het gewone mensenleven. Als kind verloor ik mijn moeder. Ik herinner mij pijn, verdriet. Maar ik heb ook herinnering aan de kinderlijke overtuiging dat na donkerheid iets nieuws zou beginnen, het ‘gewone’ leven. Neem corona. Al te lang horen we: nog even, het eind is in zicht. Bewust zeg ik het dit keer anders: aan alles, ook corona, komt een begin. Als ik dit hardop zeg, proef ik perspectief. Dan licht er al iets op: een nieuw begin. Wie weet hoe dat er straks uitziet.

LEENDERT DE JONG IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG

 REPORTAGE

Missie en sociale actie in de praktijk Zendelingen Berdine van den Toren-Lekkerkerker en Sukrit Roy vertellen hun verhaal. De een helpt ons vanuit Nederland naar Afrika te kijken, de ander geeft ons een inkijkje in de praktijk in India. Ik legde hun de vraag voor: ‘Verandert de rol van gerechtigheid in de zending?’ Berdine: ‘De student herkende niet eens dat hij door zout en zeep rond te brengen bezig was het onrecht te bestrijden.’

‘Wij geven vanuit een potdicht fort Europa’ TEKST KAREL SMOUTER BEELD SUKRIT ROY EN BERDINE VAN DEN TOREN-LEKKERKERKER

Berdine van den Toren-Lekkerkerker, theologe en interim-directeur Nederlandse Zendingsraad. Richt zich op missie in Afrika.

Berdine, je komt al lange tijd in Afrika, onder andere voor het ondersteunen van lokaal theologisch onderwijs. Zie je een verandering in de rol van gerechtigheid in de missie?

‘Ja, en die verandering staat niet op zich. Ik zie een brede beweging, waarvan bijvoorbeeld integral mission deel uitmaakt, ontstaan vanuit de bevrijdingstheologie. Ook ontwikkelingen in de Wereldraad van Kerken integreren missie en sociale actie. Het is niet los te denken van de verlegenheid bij de westerse kerk, met het koloniale verleden en met de leegloop van de kerk. J.C. Hoekendijk draaide het om: “Laat de wereld de agenda van de kerk maar bepalen.” The five marks of mission bepalen sinds de jaren tachtig de missionaire agenda in de Anglicaanse kerk: verkondiging, onderwijs, zorg voor de schepping, onrecht bestrijden, antwoorden in liefdevolle dienstbaarheid.’

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

Die verschuiving naar gerechtigheid, kan die ook geen uiting zijn van horizontalisme? Waarin is het bijvoorbeeld anders dan de vrijzinnige negentiende eeuwse ethische beweging?

De five marks of mission hebben verkondiging als wezenlijk onderdeel. Zo gaat het ook in de praktijk. Een voorbeeld: ik was in Bangui in tijden van oorlog en gaf er missiologie. Ik was bezig met integral mission toen een aantal studenten vroeg: gaat het er niet om dat we eerst het evangelie verkondigen? Want als ze sterven, gaan ze naar de hel of de hemel. Een student was heel scherp daarin. Hij bezocht me op mijn logeeradres en vertelde daar over zijn werk. Naast zijn studie ging hij op zijn brommer het veld in, naar door oorlogsgeweld platgebrande dorpen. Hij zocht de mensen op die het regenwoud waren ingevlucht waren en hielp hen hun leven weer op te bouwen. Dat deed hij door zout en

zeep te brengen of door afdakjes te helpen bouwen. De gevluchte dominee bemoedigde hij om zijn rol als pastor weer op te pakken. Kortom: hij herkende niet eens dat hij al bezig was dat onrecht te bestrijden en liefdevolle dienstbaarheid te betonen. Waar wij in het Westen nog wel eens zaken als verkondiging en sociale actie uit elkaar trekken, blijkt dat in de geleefde praktijk van deze student helemaal vervlochten te zijn.’

Mag ik jou die vraag stellen? Wie is je God in jouw stad, Groningen?

‘Benno en ik zijn betrokken bij het Pand in de Korrewegwijk. In die gemeenschap beginnen we met een kaars aansteken, omdat Jezus in ons midden is. Dan eten we samen soep en brood, gevolgd door een viering van vijftien minuten. Bij dat alles zijn allerlei mensen uit de wijk aanwezig. Van theoloog tot ongeschoolde. In het arbeidsproces en aan de rand. Opvallend veel alleenstaande vaders. Op een dag was ik aan het opruimen en ik stond met een van die vaders in de keuken. Hij zorgt voor de kinderen van zijn ex-vriendin. De moeder heeft weer een nieuwe vriend. Ik stond met overgebleven kaas en worst en zei “Dat moeten we helaas maar weggooien”. Hij werd zo kwaad op mij! “Geef dat dan liever aan mij. Dan

kunnen mijn ex-vriendin met haar vriend nog eens een feestje hebben.” God openbaart zich nu op heel nieuwe manieren. Dus moeten we ook leren van de wereldkerk. Dit gebeurt in Groningen, maar ook in Maleisië of Kongo. Dat geeft nieuwe inspiratie, nieuwe energie. Dan krijg ik weer zin. Ik ga weer aan de slag bij het Pand, vanuit de vreugde van het evangelie.’

 ‘Dat moeten we helaas

maar weggooien. Hij werd zó kwaad op mij!’  Als je in Kongo of Bangui vraagt welk onrecht er in Nederland is, welk antwoord krijg je dan?

‘De manier waarop je met je oude mensen omgaat. Of eigenlijk: dat je dat afschuift en zelf maar zo weinig met je oude mensen omgaat. Maar ook de manier waarop we met geld omgaan. Vanuit het idee dat er te weinig van is. We geven vanuit een potdicht fort Europa. Esther Mombo, een theologe uit Kenia, zegt dat zo: “Van delen word je heel blij. Maar dan moet je wel delen en de left-overs weggeven.”’

Picknickviering van het Pand binnen de coronaregels



 REPORTAGE

‘Heb God lief én de naaste’ Ik trotseer digitaal de landsgrenzen en leg contact met Sukrit Roy, Indische zendeling in Calcutta. Vertrouwd met de Nederlandse kerken door studie, reizen en ondersteuning.

Sukrit, in jullie missie staan verkondiging en hulp in de vorm van medische steun en scholing centraal. Welke rol heeft gerechtigheid in dat geheel?

‘Alleen als verkondigen samen opgaat met het aanpakken van onrecht bereik je mensen werkelijk. Het christendom is hier gekomen door het zendingswerk van William Carey, met een stevig accent op het Woord. Toch heeft het de mensen in India niet werkelijk bereikt. Het bleef iets voor de kringen van de Britse kolonisten. Wij proberen het evangelie juist tot in de kleinste hoekjes van India te brengen. Alleen al dat verschil in doelgroep bepaalt ons voortdurend bij het onrecht waarmee de laagste klassen te maken hebben. Het tegenstrijdige is dat hindoeïsme van binnenuit niet tot die misstanden hoeft te leiden: de hindoe gelooft door Karma het Nirvana te bereiken. Simpel gezegd: een hindoe gelooft dat hij de gevolgen oogst van zijn gedrag. Hij heeft dus alle reden om zich voor de naaste in te zetten. Dat is helaas niet de praktijk. De huidige regering onder leiding van premier Narendra Modi is hindoe-nationalistisch van aard. Nu is India grondwettelijk seculier, maar de regering probeert India om te vormen tot een hindoestaat. Dit leidt nu al tot een groei van de vervolging van minderheden. We merken dat de coronacrisis de vervolging versterkt. Mensen zijn bang, verliezen hun baan, raken in financiële problemen. Het tegenstrijdige gevolg is dat ze door hun hulpeloosheid eerder tot vervolging vervallen, maar ook meer openstaan voor het evangelie.’

 ‘Een dak voor de een, grond voor de kerk’  Hoe gaan christenen om met deze veranderde vijandelijke houding?

‘Als christenen kunnen en willen we niet strijdbaar reageren, want de liefde van Christus drijft ons. Het is aanleiding tot meer bidden en vasten, in het bijzonder voor de milities. Zij worden gedreven door hopeloosheid. Want die is reëel. Zo gaan het bestrijden van onrecht en missie hand in hand en vermenigvuldigt het aantal gelovigen juist. Een ander mooi

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

gevolg van de vervolging en het gebed is dat christenen van verschillende denominaties elkaar vinden. Ze ervaren dat de verschillen lang niet zo diep waren als de onderlinge afstand lang had gesuggereerd. Er worden nu interdenominale synodes gehouden en soms eeuwenoude kloven overbrugd. Ook dat is het herstellen van onrechtvaardige structuren. Door de nationalistisch-religieuze bril van de overheid bezien worden hindoes ook beleidsmatig anders behandeld. De overheid gaat er blind vanuit dat christenen wel door buitenlandse geldschieters gesteund zullen worden. Na een natuurramp in Birajnagar, Sundarban Islands was er een vergoeding om woningen te herbouwen. Sangha Paribar, een evangelist, kreeg echter nog geen fractie van wat zijn hindoebuurman kreeg. Hij kon er alleen een bakstenen muur van betalen, maar geen deur of dak. Nu werd in die plaats al geruime tijd gezocht naar een stuk land om een kerk op te kunnen bouwen. Met de nodige creativiteit is van de nood een deugd gemaakt: de kerk is bovenop het huis van de evangelist gebouwd. Een dak voor de een, grond voor de kerk.’

Wat verbindt gerechtigheid, goeddoen en de boodschap van het evangelie?

‘In Matteüs 9:35 lezen we dat Jezus van het ene dorp naar het andere gaat om de mensen te leren. Dat leren ging hand in hand met genezen. Zijn hart was met ontferming bewogen, want Hij zag de mensen dolen als schapen zonder herder. Zeker dat laatste had alles te maken met de onrechtvaardige structuren die Hij zag. Genezing slaat op het geheel: van vergeving, via genezing, tot het bevrijden uit gebroken structuren. Meteen daarna, in Matteüs 10, zendt Jezus de discipelen uit, met de autoriteit om te verkondigen en te genezen. Vanaf het eerste begin is het om niets minder gegaan dan om totaal herstel, sociaal, geestelijk en lichamelijk. Kijk hoeveel aandacht Jezus geeft aan vertrapte mensen, zoals in de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.’ Het beeld van het kruis is veelzeggend, vervolgt Sukrit: ‘De verticale balk verbindt als het ware de aarde waarop hij staat met de hemel waarnaar hij wijst. Zo verbindt hij hemel en aarde. In het midden, bij het hart, is de zonde en de dood. De horizontale balk verbeeldt de wijd uitgestrekte armen van Jezus, die zich tegelijk kwetsbaar en beschermend uitstrekken naar iedereen. Reiniging van zonde is meer dan vergeving, het brengt ook shalom: vrede,

Zwart bijbellezen heling, herstel. Daarom is het helpen van een integraal deel van het evangelie.’

Wat is het grootste onrecht dat in uw omgeving aangepakt moet worden?

‘De onderdrukking van vrouwen door mannen. Opnieuw geeft het hindoeïsme daarvoor als leer niet veel aanleiding, maar is het een werkelijkheid waarin het volk is afgegleden. De vreselijke statistieken van verkrachting en het aborteren van ongeboren meisjes is daarvan het meest zichtbaar. Maar tegelijk zijn die niet meer dan het topje van de ijsberg. Vrouwen worden vreselijk behandeld door mannen.’

U hebt een aantal bezoeken aan Nederland gebracht en wel enig beeld bij de situatie hier. Heeft u nog een boodschap om aan ons mee te geven?

‘Lang geleden zei Ghandi: “Als jullie christenen zelf te herkennen zouden zijn als kleine Christussen, dan zou heel India in korte tijd christen zijn.” Heb God lief én de naaste. Als wij er met die waarheid niet op uitgaan, dan is het evangelie niet meer dan holle woorden.’ KAREL SMOUTER IS GEESTELIJK VERZORGER AAN DE LUCHTMACHT TE GILZE-RIJEN EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

Berdine van den Toren-Lekkerkerker is opgegroeid in de Alblasserwaard. Samen met Benno, haar man, en hun drie kinderen, heeft ze acht jaar in de Centraal Afrikaanse Republiek gewoond en gewerkt. Na acht jaar in Oxford wonen ze nu weer in Nederland en wel in Groningen. Op dit moment werkt Berdine als interim-directeur voor de Nederlandse Zendingsraad. Daarnaast is ze regelmatig op reis om als gastdocent les te geven aan theologische scholen en universiteiten in Franssprekend Afrika en in Azië. In Groningen zijn Benno en Berdine actief in de christelijke gemeenschap Het Pand, een pioniersplek binnen de PKN. Sukrit Roy leidt met zijn vrouw Sang Yee als zendeling en predikant de Christ Mission Ashram in Calcutta, India. Hun visie is om lokale christenen te vormen en uit te zenden in de eigen regio. Zo is in 34 jaar een netwerk van rond de honderd kleine en grotere kerken ontstaan. Voor meer informatie over het zendingswerk van Berdine en Sukrit zie: www.evta.nl.

en jaar na zijn dood op 25 mei 2020 zijn George Floyd en Black Lives Matter nog altijd in het nieuws. Ook in Nederland heeft de schreeuw ‘I can’t breathe’ mensen wakker geschud. Wie ontnemen wij, bedoeld of onbedoeld, de adem? In kerken klinkt de vraag wat de Bijbel eigenlijk zegt, niet alleen over slavernij, maar ook over racisme en uitsluiting. Welke vorm heeft dat hier? Hoe zou berouw en vergeving over deze zonden eruitzien? Deze vragen zijn met veel ongemak omgeven. Woede staat gauw tegenover schuldgevoel en onbegrip. Het is daarom mooi als je voorbeelden hebt om je aan te spiegelen. Bijvoorbeeld aan Esau McCaulley, Afro-Amerikaans docent Nieuwe Testament aan Wheaton College nabij Chicago. Afgelopen jaar kwam hij met een boek dat inmiddels niet aan te slepen is, diverse prijzen won en hem een column bezorgde in de New York Times.

 In de spiegel kijken is niet voor watjes  Wat maakt Reading While Black: African-American Biblical Interpretation as an Exercise in Hope (Downers Grove, IVP, 2020) zo bijzonder? Staand in de traditie van het diepgewortelde geloof van de Afro-Amerikaanse kerken in het zuiden van de VS blijft McCaulley weg bij vrijzinnige gelijkheidsidealen. Maar ook het evangelicalisme is hem te wit. Hier heeft de zwarte kerkelijke uitleg iets te zeggen! Als leerling van Tom Wright ploegt McCaully de Bijbel door op een manier die je als gereformeerde direct herkent. Maar het confronterende is: als het gaat over hedendaags racisme en achterstelling, staat het spreken van de Schrift over vrijheid, de ziel die tot rust komt bij God en over gerechtigheid niet aan de witte kant. Ook komt goed naar voren hoe diep de Bijbel spreekt over woede en verdriet. Hoe kan hier ooit sprake zijn van vergeving, verzoening en een weg naar recht? Goddank is er hoop door het evangelie van Jezus Christus! In deze spiegel kijken is niet voor watjes. Natuurlijk is de situatie in de Verenigde Staten echt anders dan hier. Maar mensen zijn mensen: ze zondigen en wie de overhand heeft, is toch geneigd het door God geschonken eigene van de ander weg te drukken. Over dit boek ben ik voorlopig niet uitgedacht.

KOERT VAN BEKKUM IS HOOGLERAAR OUDE TESTAMENT AAN DE ETF LEUVEN EN DOCEERT AAN DE TUK

 PRAKTIJKLOKAAL

Koffie met de Bijbel in Leek Donderdagavond om acht uur begint het: koffie met de Bijbel. Zo’n zeventig à tachtig kijkers haken aan bij het Youtube kanaal van de GKv Leek. De predikanten Roel Prins en Tom Waalewijn zitten klaar in het kerkgebouw. Ze bespreken allerlei vragen die onder de mensen leven. Na een korte inleiding gaan de predikanten in op de vragen die gesteld worden. Ze sluiten af met een gebed. De eerste uitzending was het meteen raak: is corona een straf van God? Op 1 mei hadden al 755 mensen deze uitzending bekeken. Je kunt de uitzendingen achteraf bekijken door op Youtube te zoeken op ‘Koffie met de Bijbel’. Maar dan mis je wel iets: tijdens de live-uitzending kun je reageren via de chatfunctie van Youtube en Whatsapp of via Kahoot en de Mentimeter.

‘Samen door de week met elkaar verbonden bij de Bijbel’ Dominee Tom Waalewijn: ‘We willen dit op een laagdrempelige manier doen. Geen colleges of moeilijke betogen. Gewoon, met de Bijbel in de hand.’ Het idee is geboren toen er door de crisis geen middagdiensten meer waren en sluit aan bij het verlangen van de kerk: ‘Samen door de week met elkaar verbonden bij de Bijbel’.

Die verbondenheid ervaren de deelnemers ook, gezien de reacties in de chat. Kerkleden kunnen onderwerpen opgeven voor een volgende keer. Zo ging het over lezen van de Bijbel en over de achtergronden bij dat boek, maar ook over ‘wat als je boos bent?’ en over de betekenis van de opstanding van Christus. De uitzendingen vanuit Leek gaan door tot de zomervakantie, maar dominee Waalewijn sluit niet uit dat het een blijvertje is. Het is een van de activiteiten die de kerk in Leek aanbiedt. Ze deden ook mee aan een veertigdagenproject in de regio en tussen Hemelvaartsdag en Pinksteren zijn er ochtendgebeden via Zoom te volgen.

Reboundweek gaat door Het was even afwachten of de jaarlijkse sportweek in Apeldoorn-Zuid, een activiteit van de Tabernakelkerk (NGK) samen met De Voorhof (GKv) en de Samuelkerk (CGK), door zou kunnen gaan. Maar gezien het verloop van de coronacrisis kon het dit jaar wel. Wel met aanpassingen: geen publiek, alleen sporters en een gebedsteam via Whatsapp. Een team van acht sporters organiseert voor Apeldoorn-Zuid de start van een nieuw seizoen sportfreaks. Daarnaast gebruiken ze ook drama en willen ze via sportzondagmiddagen een band opbouwen met jongeren rond de Tabernakelkerk.

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

Tips om te bidden Ze staan al jaren op de website van de GKv Emmen: tips om te bidden. Allemaal vanuit een jeugddienst samen met de christelijk gereformeerde Bethelkerk. Dominee Jan Haveman (inmiddels overleden) gaf ze tien tips mee: 1. zoek een rustig plekje 2. is iets tussen God en jou 3. doe maar gewoon 4. laat merken dat je weet tegen Wie je praat 5. gebruik gerust een standaardgebed 6. doe het ook samen 7. vraag anderen voor je te bidden 8. denk zelf aan een ander 9. geen verlanglijstje opzeggen 10. laat aan God over hoe Hij je gebed verhoort Je vindt op deze website ook een overzicht van veertien manieren om te bidden. Bijvoorbeeld het popcorngebed: ‘Korte gebeden van maximaal één regel waarin je God prijst, looft voor wie Hij is en wat Hij doet door middel van zijn naam of eigenschap. Je hebt misschien wel tien dingen om God voor te prijzen, maar het is de bedoeling dat je net als popcorn in de pan om de beurt ‘springt’. Bovenstaande kun je ook doen om God te danken.’ Of een zegengebed: ‘De bidders vormen een kring, vragen toestemming een

Nieuwe regio-indeling voor GKv/NGK De herenigde kerkgemeenschap van GKv en NGK gaat 28 regio’s tellen, in omvang variërend van negen tot twintig gemeenten. Dat stelt de Regiegroep Hereniging voor aan de Generale Synode (GKv) en de Landelijke Vergadering (NGK). Die zullen daarover na de zomer beslissen. De indeling in regio’s, die de bestaande GKvclasses en NGK-regio’s vervangen, is het resultaat van commentaar uit de kerken op een indelingsvoorstel uit 2020. Daarbij zijn de criteria die GS en LV meegaven, zoals omvang, afstand en bestuurskracht, niet strak toegepast, maar is regionaal maatwerk geleverd, aldus de Regiegroep. Het meest opvallend is de keus van de

rechterhand op de schouder van de buurman/vrouw te leggen en elkaar tegelijk te zegenen. Dat kan ook door een lied te zingen bijvoorbeeld ‘Vrede van God’.

> Scan de QR-code voor nog meer gebedstips

Friese kerken voor één regio Friesland, net als in CGK en PKN. De nieuwe indeling gaat in bij de hereniging van GKv en NGK, waarschijnlijk in 2023. Kerkordehoofdstuk over tucht herschreven Het hoofdstuk over de kerkelijke tucht in de nieuwe kerkorde voor GKv/NGK is herschreven. Het is beter geïntegreerd in de kerkorde als geheel, de insteek is positiever en de gemeente heeft een prominentere plek in gekregen, aldus de Werkgroep Toekomstige Kerkorde (WTK). ‘Tucht is nu veel sterker verbonden met omzien naar elkaar in de gemeente.’ De herschrijving is het resultaat van interne bezinning in de WTK. > Meer nieuws staat op pagina 34

 EYEOPENER

Zing, kniel, buig, beef! Misschien kent u het grapje. Je maakt kennis met de

vriend van je zus: ‘Jij moet Vincent zijn!’ Zijn reactie luidt: ‘Ik moet niks!’ Het illustreert hoe allergisch wij zijn voor het woordje moeten. Aan ‘moeten’ hebben Nederlanders al helemaal een broertje dood als het om geloof en kerk gaat. Daarom kijken we wel uit om anderen in de gebiedende wijs voor Christus te winnen. Dat werkt alleen maar averechts. Bovendien: geloof laat zich niet dwingen. Dus zeggen we dat wij niet zonder God kunnen of dat geloven fijn is en dat we dit een ander ook gunnen, maar in Psalm 96 heerst een ander klimaat.

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

Zing, verkondig, maak bekend, erken, draag geschenken binnen, buig u, huiver… (Psalm 96 in de gebiedende wijs)

Psalm 96 begint met een drievoudig ‘zing!’ - in de gebiedende wijs. Meer dan supporters hun clublied, meer dan patriotten het volkslied, moet elk volk, ieder mens, heel de aarde zingen voor de HERE. In diezelfde gebiedende wijs wordt Gods volk opgeroepen zijn naam wereldwijd bekend te maken: verkondig van dag tot dag dat Hij ons redt. Maak aan alle volken zijn majesteit bekend… Van vrijblijvendheid is geen sprake. Net zomin als in het Nieuwe Testament. Jezus doet geen zendingsvoorstel, maar geeft een zendingsbevel: ‘Ga op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen.’

Gods rechten

Speelbal

 H eeft God het alleenrecht in mijn leven? 

TEKST JAN MUDDE

Nogal schokkend is het vervolg van Psalm 96. De psalm gebruikt een woordspeling als het gaat om andere goden. Het Hebreeuwse woord voor God of goden is èlohim. Het woord voor niets of niemand is èlilim. Nu, lezen we: de èlohim van andere volken zijn èlilim. Vandaar de vertaling: ‘De goden van de volken zijn minder dan niets.’ Is het niet arrogant om zo te spreken over wat voor anderen uitermate heilig is? Zeker omdat het Joodse volk naar de toenmalige maatstaven geen enkel recht van spreken had. De macht van een godheid werd namelijk afgemeten aan de mate waarin het volk dat hem of haar diende gedijde. Hoe machtiger een volk, des te machtiger klaarblijkelijk zijn god. Maar Israël was meestal de speelbal van machtigere volken. Dus stelde de HERE naar de maatstaf van die tijd weinig voor en werd de oproep van Psalm 96 pure bluf gevonden. Toch bleef dat nietige Joodse volk het zeggen: de èlohim van de volken zijn minder dan niets. Psalm 96 blijft in de sfeer van de gebiedende wijs. Israëls God zegt niet: ‘Lieve mensen, willen jullie als het jullie uitkomt en jullie er zin in hebben alsjeblieft een ogenblik van jullie kostbare tijd gebruiken om aan Mij te denken?’ Ongegeneerd eist Hij alle aandacht voor zichzelf op: ‘Erken de HEER, s tammenen volken, erken de HEER, zijn majesteit en macht, erken de HEER, de majesteit van zijn naam.’ Wat een contrast met hoe wij het gewend zijn en misschien zelfs gewenst vinden.

Vanuit Gods oogpunt is die gebiedende wijs vanzelfsprekend. Stel, je hebt een kind. Jij koestert en verzorgt het, jij hebt alles voor hem of haar over. Maar dan gaat je kind doen alsof de overburen papa en mama zijn. Je kind wil van hen knuffels en bij hen eten en slapen en jij wordt als een vreemde bejegend. Dat is voor hooguit een tel grappig, maar dan moet het ook afgelopen zijn. Je mag als ouders je rechten laten gelden en dat doe je, als het goed is, ook. Zo laat ook God zijn rechten gelden.

Hij is de enige, ware God, ver verheven boven elke macht en kracht. Hij heeft de hemel en de aarde gemaakt. Aan Hem hebben we te danken dat de aarde vast staat, ja, aan Hem hebben we al onze basiszekerheden te danken. Dat er vierentwintig uren zitten in een dag, dat op vastgestelde tijden de zon opkomt en ondergaat, dat een plus een twee is, het is allemaal Gods werk. Daarom komen de lof en aanbidding Hem toe en niet onze afgoden. Omdat de HERE God is, mag Hij ons claimen, met klem.

Niets

Maar is die soevereine claim in onze democratische, multiculturele samenleving waarin de wetenschap de dienst uitmaakt geen farce? Is het geen respectloze grootspraak: de èlohim van deze wereld (wetenschap, grootkapitaal) zijn èlilim? Het is een gegeven dat alle goden uit de oudheid (Marduk, Ra, Zeus) door geen mens meer worden aangeroepen. Alle goden van toen zijn gebleken niets te zijn. Maar overal wordt nog wel de naam van de HERE aangeroepen. Is dat toeval, een bizarre speling van het lot? Of bevestigt dit de waarheid van Psalm 96 en van heel de Bijbel dat deze God geen projectie



 EYEOPENER

van de menselijke geest is, maar dat Hij JHWH is? ‘Ik ben die Ik ben’, zijn naam is de naam aller namen. Bij het geopende graf van zijn Zoon, Jezus Christus belijden wij het laatste. En daarom zeggen en zingen we het Psalm 96 nog na: zing, kniel, buig, beef, roep het uit!

 Alle goden uit de oudheid

worden door geen mens meer aangeroepen  Koningschap

Hoofdschuddend hoort menig Nederlander dit met weerzin aan. Wat moet er veel en wat is er weinig ruimte voor andersdenkenden. Wij voelen die aversie haarfijn aan en zijn voorzichtig. Toch vraagt de HERE zelf van ons dat wij het appel van Psalm 96 integreren in ons geloof, ons leven, ons getuigenis. Maar hoe? Om te beginnen betrek ik de gebiedende wijs op mezelf. God claimt en heeft het alleenrecht. Heeft Hij dat ook in mijn leven? Ga ik in de binnenkamer van mijn hart werkelijk voor Hem op de knieën? In het klooster wordt elke dienst meerdere keren gebogen voor God. Bij de woorden ‘ere zij de Vader en de

Gespreksvragen

1. Hoe reageer jij in het algemeen op het woord ‘moeten’? 2. Welke rol speelt de claim van de gebiedende wijs van de Bijbel in jouw geloof? 3. Marduk, Ra en talloze andere grote godheden van vroeger worden nergens meer aanbeden. De naam van de HEER overal op aarde. Zie jij dit ook als een bevestiging van de waarheid van Psalm 96? Waarom wel of niet? 4. Onze Heer doet geen zendingsvoorstel, maar een zendingsbevel. Hoe kunnen we dat in onze geseculariseerde, post-christelijke samenleving vormgeven? Wat werkt dat uit in jouw leven?

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

Zoon en de heilige Geest, als in den beginne, nu en immer en van eeuwigheid tot eeuwigheid’ wordt telkens een diepe buiging gemaakt. Volg ik, volg jij, dat naar lichaam en ziel na – van harte zelfs? Het is niet kleinerend, maar heerlijk dat alleen deze God Koning is. De Vader van Jezus Christus laat ons dat tot in het diepst van onze ziel merken. Daar moeten we stil van worden in heilig ontzag, maar ook uitzinnig van blijdschap. Hij regeert, wiens openbaring in Jezus Christus is. Als we ons op zijn koningschap oriënteren, maakt dat een wereld van verschil.

Getuigen

Maar hoe voeren we dan het getuigende gesprek? Zoveel mensen, vaak heel lieve en respectabele, geloven simpelweg niets of staan uiterst argwanend tegenover God en kerk. Om domweg tegen hen te zeggen: ‘Zing voor God en dien Hem!’, werkt inderdaad averechts en doet de aversie alleen maar toenemen. Dat geldt precies zo voor de omgang met kerkverlaters die overgevoelig zijn geworden voor zelfs de meest subtiele poging om tot bekering te brengen. Niet loslaten, eerst maar eens vertrouwen winnen. We hebben hierin een lange weg te gaan,

 Heeft God het

alleenrecht in mijn leven?  maar dan nog kan de gebiedende wijs leidend blijven. Als je bidt voor de wereld bijvoorbeeld, voor inkeer en omkeer. Of in het gesprek met degenen die geloven dat er ‘iets’ is en vervolgens een volstrekt vrijblijvende en ongeïnteresseerde houding hebben. ‘Stel’, zeg ik dan, ‘dat een verre tante jou een groot cadeau bezorgt. Jij pakt het uit, neemt het gretig aan, maar doet geen enkele moeite haar te bedanken. Is dat niet respectloos? Nu, als je zegt in ‘iets’ te geloven, maar geen enkel verlangen hebt meer van dat ‘iets’ te willen weten, betekent dat ‘iets’ dan in wezen niet ‘niets’ voor je?’ Al ligt het er niet bovenop, het kan er wel degelijk onder zitten. En als ik Psalm 96 goed begrijp, moet dat ook. JAN MUDDE IS PREDIKANT IN DE WILHELMINAKERK IN HAARLEM

 STIMULANS

TEKST JANNET DE JONG

Lees-, kijken luistertips VOOR GELOOFS- EN GEMEENTEOPBOUW

Missie Vonk ‘Geloof delen wereldwijd’ is het thema van de vijfde editie van Missie VONK op 28 en 29 mei. Tijdens deze corona-editie stappen deelnemers twaalf uur lang in de schoenen van evangelisten wereldwijd om via verschillende opdrachten te ervaren hoe uitdagend het is om je geloof te delen. Dit jaar doen deelnemers dat vanuit hun eigen huis of tuin. ‘We planden dit evenement bewust in het weekend na Pinksteren; het evenement draait om geloof delen wereldwijd, hoe houd je het vuur van Pinksteren brandend?’ vertelt Lisette Vossebelt, medewerker Communicatie en Fondsenwerving van Verre Naasten. ‘Tijdens Missie VONK gaan we daar inhoudelijk op

in en testen we de teams op eigenschappen die je als evangelist nodig hebt zoals lef, moed, creativiteit en doorzettingsvermogen. Veel evangelisten die we steunen, werken onder moeilijke omstandigheden. Hun boodschap is niet altijd gewenst, soms worden ze zelfs bedreigd of mishandeld. Toch zetten ze door! Die inspiratie en passie voor het geloof geven we graag door, ook tijdens dit evenement.’ De deelnemers (al meer dan 35 teams) laten zich sponsoren, de opbrengst gaat naar het werk van evangelisten wereldwijd. www.missievonk.nl

Leren van de eerste gemeenten

Back on track?!

Een tijd waarin veel van onze gewone kerkelijke praktijk bevraagd wordt, leidt hoe dan ook tot bezinning. Werkt het nog wel, kerk zijn op een institutionele manier? Of belemmert de vorm (soms) ook de kansen voor evangelisatie en de ontwikkeling van nieuwe wegen van gemeente-zijn? De één zal het een lastige vraag vinden, een ander zegt volmondig ‘ja’. In zijn boek Vitaal gemeentezijn gaat evangelist Nico Grijzenhout te rade bij de nieuwtestamentische gemeenten. Op welke manier kunnen de praktijken van de gemeenten uit het nieuwe testament ons inspireren? En wat leren we van de ontwikkeling van die jonge gemeenten door de jaren heen? Onder andere de samenkomsten, de liefdemaaltijden en het leiderschap worden besproken en langs de praktijken van ons huidige kerkelijk leven gelegd. De sleutel? Verbind het gemeenteleven consequent met het leven van elke dag. Vitaal gemeente-zijn. Lessen uit de praktijk van de nieuwtestamentische gemeenten is uitgegeven door KokBoekencentrum.

Hoewel in veel gemeenten het jeugdwerk niet helemaal heeft stilgelegen in het afgelopen jaar, zag het er wel heel anders uit. Geen grote groepen, nauwelijks fysieke ontmoeting en van een doorgaande lijn was al helemaal geen sprake. Het afgelopen jaar is een jaar dat veel jongeren en hun begeleiders met liefde achter zich zullen laten. Hoe pakken we het jeugdwerk weer op na de zomer? Kunnen we al onze jongeren wel weer bereiken? En, ook best belangrijk: hoe gaat het eigenlijk met de jeugdwerkers? Met het webinar ‘Back on track?!’ wil Kerkpunt jeugdwerkers, van pastor tot catecheet, inspireren en handvatten geven om na de zomervakantie met nieuwe energie weer aan de slag te gaan. Meer informatie en aanmelden: kerkpunt.nl/nieuws.

 OPINIE

Heb je naaste lief met je koopgedrag ‘Houd moed, heb lief’ is het veelgehoorde advies tijdens de coronapandemie. Meer dan ooit moeten we onze naasten steunen en liefhebben. Maar dat stopt niet bij onze landsgrens of familie in Nederland. Deze crisis is, naast een wereldwijde humanitaire TEKST KAREN BOUWSMA FOTO FAIRTRADE NEDERLAND

uitdaging, een uitgelezen kans voor reflectie op het begrip ‘naaste’ en roept op tot ander consumptiegedrag

eb uw naaste lief als uzelf’, hoe vaak hebben we deze woorden niet gehoord? We denken dan waarschijnlijk al gauw aan onze buren, collega’s en familie. Of aan de goede doelen die we steunen. Maar associëren we het begrip ‘naaste’ ook met ons koopgedrag, onze rol als consument?

welvaart zijn. Deze enorme crisis laat ons zien hoe de internationale handel is verweven is met ons hele leven, hoe ons handelen hier gevolgen heeft elders in de wereld. De pandemie legt ons leven stil en biedt daarmee ook tijd voor reflectie op de manier waarop we nu leven, waarop we met elkaar én met de aarde omgaan, ook als consument.

Kwetsbaar

Het afgelopen jaar annuleerden Nederlandse kledingmerken voor miljarden euro’s aan bestellingen. Hierdoor werden katoenboeren en textielarbeiders

Door de pandemie ervaren we zelf hoe kwetsbaar ons leven is, maar ook hoe kwetsbaar onze economie en

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

om onverwachte uitgaven te doen, laat staan om de financiële klappen van een pandemie op te vangen.

Hamsteren

We zijn in Nederland steeds meer bezig met duurzaamheid, maar het onderliggende economische model is niet aangepast aan onze groeiende duurzaamheidsbewustwording. Onze economie is gericht op groei, op welvaart en niet op welzijn.

De prijzenslag is diep in onze poriën gaan zitten 



Als consument worden we nog steeds blij van veel voor (te) weinig. Kijk maar eens goed rond in supermarkten en kledingwinkels. Je kunt er niet omheen: korting, uitverkoop, hamsteren, meer voor minder, drie voor de prijs van twee. Deze prijzenslag is diep in onze poriën gaan zitten. We geloven een dief van onze portemonnee te zijn als we niet op de kleintjes letten, maar realiseren we ons voldoende dat altijd iemand de rekening betaalt voor de sociale en economische kosten die zijn gemaakt voor onze koopjes? Ergens wordt er bezuinigd en dat gebeurt vooral op de inkomens van lokale boeren en werknemers.

(in lagelonenlanden) getroffen en gingen weverijen en spinnerijen dicht. Op Oegandese en Keniaanse bloemenplantages - goed voor onze rozen en stekjes - hadden werknemers maanden nauwelijks inkomen doordat er geen vluchten naar Nederlandse veilingen plaats vonden. Dit zijn zomaar twee voorbeelden die de armoede bij boeren en werknemers aan het begin van onze voedseltoeleveringsketens schrijnend zichtbaar maken. Werknemers en boeren hebben door het al jaren uitblijven van een fatsoenlijk inkomen geen enkele financiële buffer

Natuurlijk weten we ergens ook wel dat het niet klopt. We lezen vaak genoeg over de gevolgen van corona, zoals verlies van banen en inkomensonzekerheid, over foute arbeidsomstandigheden in fabrieken en sterk toenemende ongelijkheid tussen rijk en arm. Maar dit inzicht hadden we voor corona ook al kunnen hebben als we ons hadden afgevraagd hoe die leuke jeans maar veertig euro kan kosten. Of waarom bananen uit Ecuador goedkoper kunnen zijn dan appels uit Nederland. Wie betaalt hiervoor de sociale en ecologische rekening? Dat dit niet de H&M, AH en de Jumbo zijn, moge duidelijk zijn.

Eerlijk reflecteren

Het huidige economische model met eenzijdige focus op prijs laat weinig tot geen ruimte aan boeren om de kosten van duurzame productie te dekken. Laat staan dat we kunnen verwachten dat ze duurzaam gaan produceren. Wat kunnen wij daarmee met de woorden ‘heb uw naasten lief’ in ons achterhoofd?



 OPINIE

Een aantal handreikingen. Laten we beginnen met eerlijk reflecteren op ons eigen consumptiepatroon. Uit een recente enquête van de Consumentenbond blijkt dat duurzaamheid wel degelijk een belangrijk thema voor consumenten is. Dat kun je hoopvol noemen. Driekwart van de ondervraagden zegt milieu en arbeidsomstandigheden in meer of mindere mate mee te laten wegen bij de aanschaf van producten. Maar die houding is tweeslachtig als er afgerekend moet worden. Er wordt meer duurzaamheid verwacht of we vinden het belangrijk, maar willen er vaak niet meer voor betalen. Stel jezelf de vraag hoe jij hierin staat. Kijk ook eens in je eigen boodschappenkarretje of kledingmandje. Welke keuzes heb je gemaakt, los van smaak? Ben je echt gegaan voor duurzaamheid?

Ergens weten we ook wel dat het niet klopt 



Bedrijven zeggen dat zij meer duurzame producten zullen aanbieden wanneer de vraag naar duurzaamheid door consumenten toeneemt. Dat kun je testen. Vraag daarom bij aankopen eens of er - in plaats van de steeds dalende wereldmarktprijs waar geen boer tegenop kan - een fatsoenlijke prijs is betaald

Praktische tips om te reflecteren op je consumentengedrag: •B ezoek voor een lesje bewustwording over welke prijzen er wel of niet doorberekend worden een keer de True Price Store in Haarlem. Hier krijg je de ruimte om echte prijzen te betalen en krijg je inzicht in de kostenopbouw. Heel verhelderend en pittig tegelijk als je bedenkt hoe we onze naaste momenteel in aankopen te kort doen. •G oede voorbereiding is het halve werk, zeker voordat de prijsverleiding begint in de winkel. Kijk voor je gaat winkelen eens op www.tearfund.nl/verhalen/duurzaam-shoppentips-voor-betaalbare-eerlijke-kleding of op www.fairtradenederland.nl/producten

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

voor de cacao, koffiebonen of spijkerbroek. Of vraag bij de kassa wat het bedrijf of het merk doet aan duurzaamheid en hoe de lokale boer of werknemer daar baat bij heeft.

Met ‘heb lief’ kunnen we direct beginnen 



Let ook op keurmerken die een betere prijs bieden aan boeren. Zo is bij Fairtrade de minimumprijs zo vastgesteld dat de kosten van duurzame productie worden gedekt. Is de marktprijs hoger, dan is die leidend. Maar zakt de marktprijs, dan biedt de minimumprijs de boeren en werknemers een vangnet. Gelukkig zijn er ook steeds meer bedrijven die het roer willen omgooien. Unilever liet laatst weten dat ze een leefbaar inkomen voor iedereen in de toeleveringsketens willen realiseren. Of denk aan de recente campagne van MVO Nederland, waarin ondernemers die voorstander zijn van een duurzame nieuwe economie met oog voor klimaat en eerlijke handelsketens de handen ineenslaan. Het zijn nu vaak nog intenties en woorden, maar die worden sneller werkelijkheid als wij als consument hierover vragen stellen of juist die producten kopen. Heb lief Door ons als consumenten steeds meer bewust te zijn van de noodzaak voor eerlijke prijzen en meer vraag naar duurzame producten te creëren, geven we de juiste signalen af aan bedrijven. We vinden duurzaamheid belangrijk en we begrijpen dat, met de huidige focus op bodemprijzen, duurzaamheid geen echte kans van slagen heeft. Maar dan moeten we ook de daad bij het woord voegen. Want onze naaste die ons van voedsel, kleding en elektronica voorziet, lijdt hieronder. Laten we dus als consumenten niet alleen denken aan onze eigen portemonnee, maar ons ook afvragen: hoe help ik mijn naaste hiermee? Het zal een kwestie van de lange adem zijn. Het is niet gemakkelijk om economische modellen te veranderen. Het ‘houd moed’ kunnen we daarom goed gebruiken, maar met ‘heb lief’ kunnen we direct beginnen. KAREN BOUWSMA WERKT ALS BELEIDSADVISEUR LEEFBAAR LOON BIJ FAIRTRADE NEDERLAND EN IS MET HAAR GEZIN BETROKKEN BIJ GKV LEIDSCHE RIJN

 JEUGDWERK

Wees niet kleurenblind

Ik ben opgegroeid in een dorp in de Alblasserwaard en mijn Surinaamse buren waren de enige personen die mij eraan herinnerden dat de

mensheid veelkleurig is. Nog steeds leef ik vooral met gelijkgestemden van dezelfde huidskleur. Hoe ga ik dan het gesprek met jongeren aan over racisme en discriminatie? Recent sprak ik een jongere die vertelde kleurenblind te zijn. Hij vertelde mij dat hij alles ziet vanuit zijn eigen kleur. Sommige voorwerpen hebben voor hem dezelfde kleur, terwijl ik iets heel anders zie. Ik realiseerde me dat we zo ook kunnen kijken naar andere mensen. Dat we het moeilijk vinden om mensen te ontmoeten die anders zijn. Wat mij opvalt, is dat het dan nauwelijks uitmaakt of je in een (wit) dorp of juist in een stad woont. Steden lijken wel heel veelkleurig, maar ook daar zoeken gelijkgestemden elkaar op. Anders-zijn en veelkleurigheid, we hebben het er moeilijk mee.

Discriminatie

TEKST ANKO OUSSOREN

Jongeren zijn vaak op zoek naar de praktische consequenties van geloven. Wat heeft het christelijk geloof te betekenen in onze wereld? Wat ik jongeren vooral wil meegeven, is dat Gods woord invloed heeft op de manier waarop we naar andere mensen kijken. Op de website lerenindekerk.nl hebben we daarom een module uitgewerkt over discriminatie. Met de preview hieronder kun je nu vast aan de slag gaan. Introductie Ga, om het thema te introduceren, met jongeren in gesprek over de volgende vragen: wat heb jij met dit onderwerp? Vind je het boeiend of heb je er niks mee? Welke mensen of groepen worden volgens jou gediscrimineerd?

Kijk naar een muziekclip Beluister het nummer I can’t breathe van H.E.R en praat er met elkaar over door. In dit nummer klinken de drie bekende woorden van George Floyd en je voelt de hartverscheurende pijn en het gebrek aan empathie dat de zangeres ervaart. Wat mij vooral raakt, zijn de woorden aan het einde van de clip: Do not say you do not see color; when you see us, see us; we can’t breathe. Nodig iemand uit Zorg ervoor dat de ander zijn kleur niet verliest, maar zie de ander in zijn context met zijn of haar kleur. Als we de kleur van de ander niet zien, missen we de rijkdom die schuilgaat in die andere kleur. Het is belangrijk dat we elkaar echt zien. Daarom is het zinvol om iemand uit te nodigen die kan vertellen wat het betekent om vanwege huidskleur te worden gediscrimineerd. Duik in de Bijbel Een bijbelgedeelte dat je zou kunnen lezen met jongeren is Numeri 12. Mozes is getrouwd met een Nubische vrouw, zij had een donkere huidskleur. Mozes wordt hierom belachelijk gemaakt door zijn broer en zus. God reageert woedend. Bespreek deze tekst met jongeren. Afsluiting Sluit de bijeenkomst ontspannen af en geef persoonlijke aandacht aan de tieners. Persoonlijke aandacht is een sleutel om racisme tegen te gaan. Uiteindelijk wil ieder mens gezien worden. ANKO OUSSOREN WERKT ALS ADVISEUR BIJ KERKPUNT EN WERKT MEE AAN DE WEBSITE LERENINDEKERK.NL

> De rubriek Jeugdwerk heeft een uitgebreide onlineversie. Dit online deel biedt extra verdieping, bronnen en adviezen om praktisch met het thema aan de slag te gaan. Ga naar www.onderwegonline.nl/jeugdwerk-OW707.

TEKST WILFRED HERMANS BEELD HANNAH BOUWMAN

SCHRIJFSTER THEANNE BOER OVER HAAR BEWOGENHEID MET GODS SCHEPPING:

‘Verdriet bracht me de gedrevenheid om zinvol bezig te zijn’ 28

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

 ONTMOETING Taalvakvrouw Theanne Boer schrijft veel over groen leven. Haar laatste boek, Kleur je wereld groen, is een ontdekkingstocht door de schepping voor kinderen. ‘Als Jezus op de wolken terugkomt, hoop ik dat Hij ons zélf onze troep laat opruimen.’

et is wel meteen een sombere deur in huis, maar ik vind dat het heel slecht gaat met de wereld,’ antwoordt Theanne op de vraag wat haar momenteel bezighoudt. ‘Een bijbeltekst die me geregeld te binnen schiet, is: “Heer, er is niemand die goed doet, zelfs niet één.” Misschien houd ik het nieuws te veel in de gaten, dat moet ik ook niet doen… Maar wat een puinhoop, vind je niet? De slechte kanten van het liberale denken worden steeds zichtbaarder, met als symbolische uitwas die 925 miljoen voor testevenementen voor feestende jongeren, terwijl een fatsoenlijke bonus voor overwerkt ziekenhuispersoneel er niet vanaf kan. Dat vind ik echt erg.’

Hoe reageer jij daarop? Slaat het je lam of word je juist activistisch?

‘Beide. Ik heb mezelf aangeleerd dergelijke ergernissen om te zetten in gebed. Het neerleggen bij degene die nog enige invloed heeft. Als ik niet kan regelen dat Hugo de Jonge andere keuzes maakt dan mensen naar Rhodos te sturen, dan bid ik maar dat hij het juiste inzicht mag ontvangen.’

Gaat God dat regelen, denk je?

‘Dat weet ik niet. Ik denk dat Hij meer zaken dan mij lief is overlaat aan de verantwoordelijkheid van mensen zelf.’ Een cynisch lachje. ‘Daar ben ik bang voor.’

Je eerste zorg op dit moment is dus niet het klimaat? ‘De eerste zorg is natuurlijk de coronacrisis, maar die heeft, denk ik, uiteindelijk dezelfde oorzaak als de klimaatcrisis. Doordat oerwouden gekapt worden, komen wilde dieren in het leefgebied van mensen en doordat we massaal de wereld overvliegen, verspreiden ziektes zich snel. De globalisering, het

gesleep met producten, voedsel en mensen wereldwijd is uiteindelijk niet goed voor mens en natuur, maar ik ben een leek. Uiteindelijk weet je als journalist en tekstschrijver van alles een beetje; je bent een vragensteller, geen kennisfabriek.’

Zou je dat meer willen zijn?

‘Ja, ik ben weleens jaloers op experts. Hoewel sommige vrienden zeggen dat ik meer expert ben dan ik wil toegeven. Zelf vind ik dat niet; ik ben een perfectionist, in de DISC-test scoor ik een duidelijke C.’

Misschien had je dan toch een ander beroep moeten kiezen. ‘Dat klopt. Ik studeerde Nederlands, omdat ik ontzettend van lezen hield. Tegelijk had ik zin om via sociale geografie ontwikkelingswerk te gaan doen, omdat ik als kind al bewogenheid voelde voor het arme deel van de wereld. Maar voor die studie had ik wiskunde nodig, het vak waar ik het slechtst in was. Uiteindelijk ben ik via een omweg, zonder passende opleiding, alsnog in Ghana terechtgekomen, om te

Theanne Boer is getrouwd met NanningJan Honingh en heeft een zoon. Ze werkte jarenlang bij de EO als (eind)redacteur en schrijft voor verschillende organisaties over duurzaamheid, natuur en milieu, gerechtigheid en geloof. Daarover gaan ook haar columns die ze tweewekelijks schrijft voor het Nederlands Dagblad. Theanne voerde de eindredactie over de Michacursus en de Groene Bijbel, werkte mee aan verschillende boeken over duurzaamheid en is auteur van Sterrenpracht, Hoe kan ik groener leven? en Kleur je wereld groen.

 29

 ONTMOETING

ontdekken of ontwikkelingshulp iets voor mij was. Ik had het enorm naar m’n zin, leerde veel, maar vond het ook heel zwaar om in dat warme klimaat te leven. Tot mijn schaamte moet ik toegeven dat ik het gebrek aan comfort ook niet trok.’



ls mijn man even niet A kijkt, zet ik de verwarming hoger  Terwijl van jou het beeld bestaat dat je heel groen, en dus niet ultiem luxe leeft. Klopt dat niet?

‘Voor westerse begrippen leef ik misschien nog best sober, ja. De verwarming komt niet hoger dan achttien graden, ik vlieg bijna nooit, ik kook alleen groenten van het seizoen, ook als ik daar geen zin in heb. En we eten vrijwel altijd vegetarisch. Maar dat haalt het niet bij Ghana, waar ik elke dag gestampte cassave at en waar je niet kon douchen als er geen water was.’

Is er een luxeproduct dat je gebruikt waar jij je voor schaamt?

‘De auto. En als mijn echtgenoot even niet kijkt, zet ik de verwarming wat hoger.’

Die bewogenheid voor arme kinderen die je als kind had, kwam dat voort uit je opvoeding?

‘Nee. Mijn ouders waren zelf ook verbaasd dat ik soms in tranen was over arme kinderen en zo. Ik weet niet waar het vandaan kwam, het zal in mijn hart gelegd zijn… Mijn streven naar duurzaamheid heb ik thuis niet zo meegekregen, hoewel mijn vader wel een enorme natuurliefhebber is; hij vond het ook geweldig dat ik met een ecoloog trouwde, ze gaan graag samen vogels kijken. Maar ik lees m’n vader niet de les, nee. De eerste tip die ik geef in mijn boekje Hoe kan ik groener leven is dat je vooral je eigen leven moet vergroenen en dat je niet iemands groene geweten moet willen zijn. Ik zeg dus niks van dat lapje vlees dat volgens mij nog dagelijks op z’n bord ligt.’

Zinvol

Toen Theanne negentien was, overleed haar moeder aan kanker, 46 jaar oud. ‘Kanker is een rotziekte, je wordt vakkundig gesloopt. We hebben haar zien overlijden. Samen met mijn zussen voelde ik me verantwoordelijk voor mijn broertje van drie, een nakomertje. Mijn moeder overleed in 1989, toen de chemotherapie nog maar net was uitgevonden. Dat hele proces hakte er bij mij enorm in. Ik stond op de drempel van een nieuwe levensfase, de vleugels uitslaan, op kamers gaan. Léven.

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

Dan iemand dood zien gaan, bepaalde me enorm bij de zinloosheid van het leven. Het gevoel: waar doe je het allemaal voor? Maar ook: wat is nu écht belangrijk? Die gebeurtenis overschaduwde mijn studententijd.’ Theannes ouders werkten beiden hard, vader als docent, moeder in de zorg voor haar zes kinderen. Theanne zag dat haar moeder dat zwaar vond. ‘Ze zei tijdens haar ziekte tegen mijn vader: “Als ik beter word, gaan we het echt anders doen.” Daarmee bedoelde ze: meer tijd vrijmaken voor de leuke dingen van het leven. Die tijd kreeg ze niet, wat bij mij het gevoel veroorzaakte: als je ergens tijd in steekt, moet het zinvol zijn. Die lat legde ik voor mezelf enorm hoog. Het verdriet heeft me dus ook de gedrevenheid gebracht om zinvol bezig te zijn. In die zin zag ik het als Godsgeschenk dat ik bij de EO aan de slag kon, een werkgever die met zingeving bezig was.’

Geloofscrisis

‘Toen ik voor mijn werk bij de EO veel evangelische mensen ontmoette, werd ik erg onzeker over mijn eigen geloof; dat mensen altijd zo op de toppen van hun geloof konden zijn, bracht bij mij juist twijfel, want ik ervoer dat niet zo. Het leidde tot een geloofscrisis.’

Hoe ben je daar uiteindelijk uitgekomen?

‘Ik werkte bij de EO aan verkondigende programma’s met Noor van Haaften en Pieter van Kampen. Met Pieter maakte ik een programma over Jezus. Op een gegeven

moment keek hij me aan en zei: “Volgens mij is er iets?” Ik zei: “Ja, ik maak dit programma nu wel, maar eigenlijk geloof ik er geen moer meer van.” “Oh”, zei hij nuchter, “je lijdt aan professionalisering van je geloof. Daar krijgen veel predikanten ook last van”, om mij vervolgens aan te raden een tijdje niets met het geloof te doen. Dat heb ik maanden volgehouden, wat enorm hielp. Daardoor ontdekte ik ook dat het me uiteindelijk niet lukte om níet te geloven.



J e moet niet iemands groene geweten willen zijn  Bovendien – achteraf gezien zijn dat mooie Leidinkjes met een hoofdletter L – mocht ik de lieddichter Willem Barnard interviewen. Hij vertelde over z’n geloofstwijfel en dat die twijfel soms tijdens een kerkdienst even weg was. “Dan gelooft het door mij heen”, zei hij. Dat herkende ik. Ondanks mezelf, geloof ik of het gelooft in mij, zoiets. Het geloof als een onuitroeibare neiging om Iemand boven je te weten.’

Kleine handeling

Haar geloof kreeg pas een groene tint nadat Theanne haar huidige echtgenoot ontmoette, ecoloog Nanning-Jan Honingh. Ze interviewde hem thuis in Zeeland voor een special over singles van het vrouwenmagazine Eva. ‘Hij leefde compleet in harmonie met de natuur rondom het arbeidershuisje dat hij net van de sloop had gered. Na het gesprek trok hij een zonnebloem uit de grond, deed er een natte theedoek omheen en gaf mij die mee. Die kleine handeling, waar liefde voor de natuur uit sprak, ontroerde me.’

En toen begon de verliefdheid, of later pas?

Lachend: ‘Nee hoor, die was er meteen tijdens het interview, rrráng, in één oogopslag. Door zijn verhaal voelden we meteen als soulmates. Hij had zijn vrouw aan kanker verloren en ik mijn moeder en later ook mijn stiefmoeder. Het gesprek ging meteen over de diepste dingen van het leven. Ik heb ook nog nooit zulke slechte aantekeningen van een interview gemaakt, ik kon er geen artikel meer van brouwen. Thuis mailde ik hem iets als: ik heb genoten van het gesprek, maar niet alleen als tekstschrijver… Ik dacht: ik ben nu 36, als ik dan iemand ontmoet met wie ik het echt zie zitten, dan moet ik doorpakken.’

Martine Vonk

In haar boek Kleur je wereld groen gaat Theanne de scheppingsdagen langs; ze koppelt elke

scheppingsdag aan de schade die de mens later aan het geschapene heeft toegebracht. ‘Tijdens het schrijven bekroop mij het gevoel: als ik hierin volledig wil zijn, dan schrijf ik die kinderen compleet de put in, moet ik niet doen. Daarom heb ik er haalbare opdrachtjes in verwerkt die kinderen uit kunnen voeren, zoals plastic oprapen. Maar ik schrijf ook dat volwassenen al veel doen, zoals Boyan Slat met zijn strijd tegen de plastic soep en klimaatactiviste Greta Thunberg.’ Haar goede vriendin Martine Vonk, in 2019 overleden, hielp met de research voor dit boek. Toen de vrouwen elkaar via Nanning-Jan ontmoetten, klikte het meteen. ‘We werden beiden laat moeder, kregen één kind en zijn beiden getrouwd met een vrijbuiter. Martine werd even oud als mijn moeder. Bij haar overlijden heb ik mezelf de opdracht gegeven haar gedachtegoed uit te dragen.’

Je hebt meerdere dierbaren verloren én een kinderboek over de schepping, waaronder dus hemel, geschreven. Hoe zie jij zelf de hemel voor je? Een lange denkpauze. Dan: ‘Ik denk vooral dat de hemel naar ons toekomt, niet dat wij naar de hemel gaan. Ik heb mezelf dus nooit voorgesteld dat Martine en mijn moeder in de hemel zwaar aan het genieten zijn. Als we überhaupt al over de hemel kunnen spreken als iets waar tijd een rol speelt – dat geloof ik namelijk niet – dan zie ik de hemel als wachtkamer. Dat mijn dierbaren, net als wij op aarde, wachten op een nieuwe wereld. Dan hoop ik dat wanneer Jezus in vol ornaat op de wolken verschijnt, zoals dat in de Bijbel staat, Hij ons allemaal aan het werk zet.’



et geloof als de onuitH roeibare neiging om Iemand boven je te weten 

Theanne droomt nog even verder: ‘Dat wij vervolgens met de grootste ijver en met het juiste hart zélf onze eigen troep moeten opruimen, dat Hij dat niet met een vingerknip voor ons gaat doen. Dat lijkt mij zo leuk om dat eensgezind met z’n allen aan te pakken! Alles herstellen wat in puin ligt, wat lijdt, wat verdrukt wordt of zelfs sterft. Nu pakken we ook al van alles aan, maar dan doen we dat met z’n allen, met alles wat beschikbaar is en met dezelfde hartsgesteldheid. Dat lijkt me echt geweldig.’ WILFRED HERMANS IS JOURNALIST EN TEKSTSCHRIJVER

 LITERATUUR

De kracht van het verlangen Hij zou binnenkort predikant worden, maar geloofde hij daarvoor wel genoeg? Zijn gevoel werkte vaak niet mee. Hij vroeg zijn mentor om raad: kun je wel predikant worden als je bidden lastig vindt, als je gevoel er niet altijd in meekomt? Zijn mentor had hem zijn verhaal laten doen, en gezegd: ‘Ik zie dat het verlangen er wel is, leef daaruit.’

Dit verhaal, dat een goede vriend me zo’n twintig jaar terug vertelde, kwam bij me boven bij het lezen van De tas, de nieuwe roman van Désanne van Brederode. Ze vertelt een wat complex verhaal over een liefde, waarin veel oorspronkelijke en diepe overwegingen verwerkt zijn. Van Brederode is filosoof en betrokken bij het Syrische Comité, een organisatie die zich inzet voor de bevolking van Syrië.

TEKST ARIE KOK

Het begint allemaal met een leren tas die door de Koerdische vluchteling Abdulrahman wordt achtergelaten op een station ergens in Nederland. Bewakers zien het gebeuren, proberen het te verhinderen. Een achtergelaten tas kan gevaar betekenen. Maar Abdul heeft niets kwaads in de zin. In de tas zitten brieven, voor wie ze maar vinden wil, met een uitnodiging om over een vraag na te denken. Toevalskunst noemt hij het. We lezen zeven reacties, zeven verhalen over de liefde. De gestelde vragen hebben ontregelend gewerkt, Nederlanders kunnen maar moeilijk omgaan met

OnderWeg #7 > Jaargang 7 > 15 mei 2021

zo’n spontane oprisping van een onbekende. Ondertussen lezen we ook over Abdulrahmans eigen pogingen het geluk te vinden bij zijn tweede vrouw in het land waarin hij is terechtgekomen, het aangeharkte, overgeorganiseerde Nederland, waar niemand lijkt te begrijpen wat er in zijn thuisland Syrië eigenlijk aan de hand is.

 ‘ Dan zou dat

verlangen zo sterk kunnen zijn dat het God zelf is’ 

Terug naar de betekenis van het verlangen. Op een dag oppert een minnares van Abdul, nadat ze seks hebben gehad: ‘Kijk, als een gelovige in gebed verlangt dat er een God is die luistert… Als

dat gebed, nog los van wat erin gezegd wordt, als de uitdrukking is van dat verlangen… Dan zou dat verlangen zo sterk kunnen zijn dat het God zelf is. Of wordt. Of praat ik onzin?’ Abdul kruipt ondertussen over de vloer, tast onder de bank, hij zoekt een sok: ‘Ga door, ik hoor je wel.’ De vrouw: ‘Ik bedoel dus, dat dat het al zou kunnen zijn, dat verlangen. Omdat hij in dat verlangen even ophoudt zelf de maat der dingen te zijn, en niet meer het laatste woord wil hebben. In het verlangen geeft hij vrijwillig, soeverein, iets uit handen.’ Vervolgens trekt ze de lijn door naar seks, of God ook aanwezig is in het intense verlangen naar elkaar.

 A chter de schone schijn

van de romantiek zitten veel schuldgevoelens  Naar aanleiding van:

Het was de kracht van het verlangen die het verhaal van mijn vriend in herinnering riep. Een sterkere drijfveer kennen we nauwelijks, of het moet angst zijn. Verlangen zet veel in beweging, in dit geval liefde, een relatie en uiteindelijk seks. Een te snelle of te gemakkelijke bevrediging doet die kracht teniet. In de instant consumptiecultuur waarin wij leven is directe bevrediging van verlangens nooit ver weg. In tegenstelling tot een land als Syrië, waar burgeroorlog nog altijd de levens van velen ontregelt. De liefdesrelaties die in De tas worden verteld, allemaal van Nederlanders, hebben echter nooit iets gemakkelijks. Achter de schone schijn van de romantiek zitten veel schuldgevoelens, traumatische ervaringen die ons voortdrijven. In De tas wil Désanne van Brederode veel kwijt, misschien wel te veel. Waarom het nu precies gaat, blijft zoeken. De liefdesverhalen zijn uit het leven gegrepen, sommigen wat taai, anderen meeslepend. De zoektocht van Abdul naar een leven in Nederland legt de contrasten tussen culturen pijnlijk bloot. In de epiloog valt veel op zijn plek en blijkt de verteller de verhalen niet zomaar verteld te hebben. Bestaat waarachtige liefde, hoe ziet die eruit? Waarom voelen mensen zich tot anderen aangetrokken, wat speelt daarin allemaal mee? Het zijn vragen die Van Brederode diepgaand aan de orde stelt. Tegelijk confronteert ze ons met onszelf in het aangezicht van de Syrische vluchteling. Wat een sterk verlangen al niet vermag.

Désanne van Brederode, De tas, Amsterdam (Querido), 2021. 316 pagina’s, € 22,99, ISBN 9789021420509.

In het kort • Veel thema’s en verhalen. • Scherpere keuzes hadden het boek goed gedaan. • Diepgravende verkenning van de ware liefde. • Interessant spel met het kruid tijm.

ARIE KOK IS AUTEUR EN JOURNALIST

FAMILIEBERICHT

Progressief

venals in Amerika, noemen ook hier sommige christenen zichzelf ‘progressief’. Een belangrijk platform is de website Lazarus, mede gefaciliteerd door de EO. Een aantal zaken heeft mijn hartelijke sympathie. Al tijdens mijn studietijd, veertig jaar geleden, leidde ik een groepje over nieuwe levensstijl (niet verkwisten en minder consumeren), aten we vegetarisch, hadden we geen auto (nog steeds niet) en waren we intens bezig met onrechtvaardige verhoudingen en de derde wereld. Zaken die je ook bij Lazarus tegenkomt. Mooi als ook nieuwe generaties idealen hebben en geloof daartoe inspireert. Nu ga ik toch een paar kritische dingen zeggen. Want ‘progressief’ slaat niet alleen op ethische keuzes, maar ook op theologische. Een van de auteurs die gepromoot wordt, is Rob Bell, ooit begonnen als een bevlogen evangelische voorganger. Maar er is weinig over van zijn evangelische bevlogenheid. Waarom moest Jezus sterven aan het kruis? Bell weet het. Niet omdat ‘God bloed nodig had’. Die hele offerdienst van Israël was een groot misverstand. Mensen dachten dat ze God op die manier tevreden konden stellen, maar kwamen tot het inzicht dat het zo niet werkt. Jezus is het grote voorbeeld voor hoe ook wij kunnen leven op een manier die God wil.

De HEER is genadig en rechtvaardig, onze God is een God van ontferming (Psalm 116:5)

Na jaren van ziekte mocht onze emeritus predikant

ds. Gerard de Lange op 30 april 2021 thuiskomen bij God. Wij danken God voor het vele waarin ds. De Lange de Nederlands Gereformeerde Kerk van Ede tot zegen is geweest. Zijn predikantschap stond in het teken van zijn liefde voor God en Zijn Woord. Zijn jaren van ziekte ontving hij dankbaar als genadetijd en gelegenheid om zijn Heer te dienen. Wij bidden zijn vrouw Pia, kinderen en kleinkinderen Gods troost en nabijheid toe. Ede - NGK De Proosdij en NGK De Pelgrim, Wim Martens, voorzitter NGK De Proosdij René van Leeuwen, scriba NGK De Proosdij Alko Afman, voorzitter NGK De Pelgrim Mario van Heerikhuize, scriba NGK De Pelgrim

 Je kunt het evangelie niet radicaler om zeep helpen  Het evangelie kun je niet radicaler om zeep helpen dan zo. Ik zou ook andere namen kunnen noemen dan die van Bell. De mix van op zichzelf nastrevenswaardige doelen met zo’n theologie ontfutselt het evangelie aan een niet meer bijbelvast publiek. De Bijbel hoeft je ook niet meer tegen te spreken, bijvoorbeeld op het gebied van seksuele moraal, want die (nogmaals Bell): ‘werd geschreven door mensen. Dat is wat je hier hebt: menselijke verslagen, menselijke perspectieven, mensen die hun ervaringen proberen te duiden, mensen die betekenis proberen te ontdekken, mensen op zoek naar begrip.’ Met andere woorden: ze wisten niet beter, maar wij wel. Zo kun je op allerlei gebied het politiek correcte geluid laten horen. Progressief, dat zal wel. Maar in feite is het vaak oude ketterij in een modern jasje.

DICK WESTERKAMP IS EMERITUS PREDIKANT VAN DE LICHTBOOG (NGK) IN HOUTEN

Dominee Peter van Dolderen van CGK naar NGK Met ingang van 1 mei is dominee Peter van Dolderen (CGK/NGK De Zuiderpoort, Almere) op eigen verzoek niet langer CGK-, maar NGK-predikant. Dit omdat het kerkenraadsbeleid inzake ambten en lhbt niet verenigbaar is met het CGK-ondertekeningsformulier, aldus het CGK-classisverslag. Het besluit is in goed overleg met CGK-classis en NGK-regio genomen. Van Dolderen (61) was vanaf 1985 predikant in de CGK. NGK-predikant Gerard de Lange overleden Dominee Gerard de Lange (72), emeritus predikant NGK, is overleden. Hij diende de NGK-gemeenten van Oegstgeest (1980), Rotterdam (1988) en Ede (1996). In 2012 ging hij om gezondheidsredenen met vervroegd emeritaat.

Aangenomen naar NGK Enschede: J.M. Mudde (NGK Haarlem)

OnderWeg online > Op Twitter

Dolf te Velde @DolfteVelde Word je op je wenken bediend door ad_de_boer in @onderwegonline: (houdt best van zingen) "Toch is dat niet mijn beeld – er moet immers ook gewerkt worden, kom op! B. Nijenhuis laat de boerenknecht Ezen in zijn boek De Tornado zeggen over de hemel: spitten en niet moe worden."

Matthijs Schuurman@mjschuurman @ad_de_boer en @onderwegonline De hemel (of de nieuwe aarde) is ook niet af? ;-) Simon Polinder @SPolinder Zie @JanvanderStoep en zijn lectorale rede https://sophieonline.nl/spitten-enniet-moe-worden-christelijk-geloof-alsinspiratiebron-voor-goed-werk/

GA VOOR MEER REACTIES NAAR:

www.twitter.com of scan de QR-code

IETS GEZIEN OP SOCIAL MEDIA DAT U MET ONS WILT DELEN?

Mail het dan naar redactie@onderwegonline.nl en wie weet delen wij het bericht online of in ons magazine!

Illustratie: Annelies Vonk • www.kriebelsenkrabbels.nl

vooruitblik HET BELIJDEN VAN DE (HERENIGDE) KERK • De rol van en beleving bij de belijdenisgeschriften veranderen. Als (herenigde) kerk zijn we op zoek naar een nieuw anker. • Hebben we behoefte aan een nieuwe verankering aan de leer van Christus, een nieuw belijden? Zo ja, hoe moet zo’n anker er dan uitzien? • Els van Dijk, columnist van OnderWeg en directeur van de Evangelische Hogeschool, kun je wel om een antwoord vragen. Dan komt er meestal een stevige reactie. Maar, heeft zij ook vragen en onzekerheden? In een ontmoeting gaat zij hierop in.

De volgende editie van OnderWeg verschijnt op 5 juni 35

ADVERTENTIES

www.dewittenberg.nl

God zoeken in de stilte

Kies voor een retraite op de Wittenberg

Zondag Vervolgde Kerk

voor de

30 MEI 2021

Bidden doen we samen Kom jij in actie?

Ga naar opendoors.nl/zondag