Samen leren geloven by OnderwegOnline

OL EN HOOPV REND E INSPIR

Zie je die stenen daar? SAMEN LEREN GELOVEN

Ook Jezus leerde zijn leven lang

Jelle de Kok

‘We hebben het leren in de kerk nogal platgeslagen’ Martine Versteeg

‘Ik weet heel goed dat ik een zondaar ben’

Ad de Boer

> Jaargang 7 > 24 april 2021

 VOOR JE VERDER GAAT

Tronk Ik houd van hout. Van de structuur, van het lijnenspel van nerf en knoest. Ik houd van strakke houten meubels. Maar ook het ouderwets gebeeldhouwde dressoir van oma heeft in mijn hart een bijzonder plekje. In deze tijd na Pasen herinnert hout mij aan het kruis van Jezus. De dwarsbalk op zijn rug. Zo droeg de timmerman zijn levenswerk tot in de dood. Mijn Heiland die als poëet dor hout tot bloei roept. Evenals uit de staf van Aäron bloeit vanuit het kruis het leven op. Uit de afgehouwen tronk van Jesse bloeit mijn heil. Zo wordt het kruis tot levensboom. Dor hout bestaat niet in Gods ogen.

TEKST HANS SCHAEFFER

‘Het is een volstrekt bovennatuurlijke, zeer krachtige en tegelijk zeer liefdevolle, wonderbare, verborgen en onuitsprekelijke werking. Deze is naar het getuigenis van de Schrift, die ingegeven is door dezelfde God die dit bewerkt, niet minder krachtig dan zijn werk bij de schepping of de opwekking van doden.’ HANS SCHAEFFER IS HOOGLERAAR PRAKTISCHE THEOLOGIE AAN DE TU KAMPEN EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

 INTRODUCTIE THEMA

Stapelstenen

e zit in een saai lokaaltje met systeemplafond, terwijl je hoort over Jozef, Mozes, sacrament en verbond en je vraagt je af: ‘Waarom zou ik daarover meer willen weten?’ Je bent digitaal verbonden met gelovige broers en zussen via het wereldwijde web, terwijl ze slechts enkele straten of hooguit een wijk verderop wonen. Waarom zou je, met hen, in deze tijd, energie steken in gelovig leren?

 Zodat je je blijft

herinneren wie God is 

Zie je die stenen? Het zijn onze identity markers. Ze liggen daar nu al vele generaties en vertellen ons het verhaal van onze reis door de wereld. In de tijd van Abraham trokken we weg uit Ur, naar een nieuw land, onze toen nog onbekende God achterna. Met Mozes verbleven we in de woestijn. Een hele generatie liet daar het leven. Maar uiteindelijk mochten we, we hebben God daarvoor gedankt, oversteken en trokken we nieuw land binnen. Daarom staan die twaalf stenen daar in de rivier en aan de overkant. Het zijn tekenen, zegels, die ons erop wijzen dat wij aan God verbonden zijn; dat hij zich aan ons verbonden heeft. Ik blijf het je vertellen, telkens weer. Je leven lang. Zodat je je blijft herinneren wie God is. Nieuwsgierig wordt naar het leven met Hem. Leergierig, omdat je meer wilt weten van en over Hem en de mensen die Hij bij elkaar gebracht heeft (naar aanleiding van Psalm 78 en Jozua 4). Wat betekent een leven lang leren geloven nu eigenlijk? Waarom moet je tijdens je hele levensweg investeren in geloofsleren? Wat is dat dan: geloofsleren? Gaat het daarbij om kennis en inzicht? Of eerder om vertrouwen? Samen met Jelle de Kok bezoeken we de leerschool van het geloof. We kijken hoe leerhuizen in ontwikkeling zijn in verschillende kerken en nemen je mee op de geloofsweg van wieg tot graf. We nodigen je uit om te blijven kijken, leren en delen: Zie je die stenen? Ze vertellen over Gods grootheid, over de wonderen die Hij gedaan heeft.

GERANNE TAMMINGA WERKT ALS PROJECTLEIDER BIJ WEETWATJEGELOOFT EN IS REDACTEUR VAN ONDERWEG

 COLOFON OnderWeg is een inspirerend magazine voor christenen die God en de kerk liefhebben en midden in het leven staan. OnderWeg schrijft over relevante en actuele thema's voor christenen en bevat rubrieken over jeugdwerk, missionaire kerk-zijn en Bijbelstudie. OnderWeg ontstond in 2015 uit een samenvoeging van Opbouw en De Reformatie. Redactie Bram Beute, Jaap Cramer, Peter Hommes, Jannet de Jong, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Jordi Kooiman (webredacteur), Jacomine Oosterhoff (eindredacteur), Annelies Smouter (eindredacteur), Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema), Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Nocturnestraat 12, 7323 LC Apeldoorn, redactie@onderwegonline.nl Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl. Abonnementen Jaarabonnement Papier Plus: € 61,50 (studenten € 30,75/Europa



Redactieadres

6 DE LEERSCHOOL VAN JEZUS LEREN GELOVEN IS BELANGRIJK. JE KUNT ERMEE EEN LEESBARE BRIEF VAN CHRISTUS WORDEN. JELLE DE KOK NEEMT ONS AAN DE HAND VAN JEZUS’ LEVEN STAP VOOR STAP MEE IN DE LEERSCHOOL VAN ONS EIGEN GEESTELIJKE LEVEN. ‘STA AF EN TOE STIL, KIJK TERUG EN STEL JEZELF DE VRAAG: WAT HEB IK GELEERD?’

€ 102,00/buiten Europa € 135,00). Halfjaarabonnement Papier Plus: € 33,00. Digitaal abonnement via een app: € 39,50 (studenten € 19,75). (Digitaal) Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag in op www.onderwegonline.nl/abonneren. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Bestuur Persvereniging OnderWeg Marga van Gent-Petter, Arie Liebeek, Aad Lootens,

24 EYEOPENER JEZUS IS JE EEN STAP VOOR

De Hebreeënbrief bevat een aantal sterke staaltjes retoriek, die neerkomen op hetzelfde: sluit aan bij de belevingswereld van je lezer. Hoe doet Paulus dat? En vooral, hoe kunnen wij levende getuigen van Christus zijn? Annelies Smouter duikt met ons in Hebreeën 12.

Anko Oussoren en Hillie van de Streek. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold Communicatievormgevers. Rondweg 76, 8091 XK Wezep, 038-376 33 90,

28 OPINIE AAN TAFEL!

Geen enkele christen kan zich ooit gemakkelijk voelen bij de verscheurdheid van de kerk. Die mag er helemaal niet zijn. Er is één Heer. Hij roept ons aan zijn tafel. Daar begint eenheid, niet pas na jarenlange procedures en gesprekken. Een pleidooi van Klaas van de Geest om elkaar eerst en vooral te vinden aan de tafel van Christus.

onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl. Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline www.instagram.com/magazine_onderweg

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

Stockbeelden: Gutzemberg/iStock (cover); Joachim Heller/iStock (pagina 2); nadia_bormotova/iStock (pagina 6); Inbetween/Lightstock (pagina 14); Alina Vilchenko/Pexels (pagina 23); Gray Sky/Lightstock (pagina 24); Erika Persson/Lightstock (pagina 28); Pixabay/Pexels (pagina 39).



 INHOUD

14 VERDIEPING VINDEN IN EEN LEERHUIS VEEL KERKEN BIEDEN VERDIEPENDE CURSUSSEN OF THEMA-AVONDEN AAN, VAAK BEKEND ONDER DE NAAM: LEERHUIZEN. DRIE KERKEN, IN AMERSFOORT, ARNHEM EN ZWOLLE, LATEN ZIEN HOE ZIJ HUN LEERHUIZEN VORMGEVEN, OOK IN CORONATIJD.



10 ‘WE LEREN DAAR WAAR HET SCHUURT’ MARTINE VERSTEEG BESLOOT HAAR PASSIE VOOR ONDERWIJS TE COMBINEREN MET HAAR PASSIE VOOR DE KERK: ‘IN DE KERK GAAT HET LEREN ECHT EEN LEVEN LANG DOOR, DAT VIND IK ZO MOOI. ER LIGT EEN GROTE POTENTIE IN GEMEENTES ALS HET GAAT OM ELKAAR MEENEMEN OP DEZE LEERWEG. DE UITDAGING VAN KERKEN IS OM DIE POTENTIE TE VERWEZENLIJKEN, ZEKER IN DEZE RARE TIJD. IK ZIE DAARIN VEEL KANSEN.’

Zie je die stenen daar?

32 ONTMOETING ‘MIJN GENADE IS U GENOEG’

Ad de Boer (74) heeft een welbesteed leven achter de rug en zit nog steeds niet stil. ‘Ik blijf ongeneeslijk nieuwsgierig en journalist tot m’n laatste snik.’ Aan Wilfred Hermans vertelt hij over zijn hoofdzonde, zijn geloof en over het glas dat voor hem altijd halfleeg is. Een openhartig interview met de oud-hoofdredacteur van OnderWeg.

EEN LEVEN LANG LEREN GELOVEN

De leerschool van Jezus Jelle de Kok geeft een inkijkje in Jezus’ leven. Jezus’ leven is de leerschool voor ons geestelijk leven. Zijn leven biedt geen vast leerprogramma dat wij in ons leven direct herkennen. Sta daarom af en toe stil, kijk terug en stel jezelf de vraag: wat heb ik geleerd?

TEKST JELLE DE KOK 6

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

 BESCHOUWING

ls volgeling van Jezus ben je je hele leven leerling. Leerling aan de leerschool van het geloof (Hebreeën 12:7). In het identiteitsdocument van deze school gaat het om geestelijk volwassen worden. Samengevat in een naam: Jezus. In deze school moeten zijn werk en zijn gezindheid door zijn Geest steeds meer in jou zichtbaar worden. Zo belangrijk is leren geloven: je kunt ermee een leesbare brief van Christus worden. Dat vernieuwen van ons leven door de Geest gaat volgens 2 Korintiërs 4:16 net zo lang door tot we aan Christus gelijk zijn. Dat is wanneer Hij aan ons zal verschijnen. Tot die tijd zijn wij leerlingen in de leerschool van het geloof. Een begrip als ‘geestelijke volwassenheid in Christus’ of ‘leerschool’ kan zomaar een vage term zijn die op afstand blijft. Daarom is het goed om die dichterbij te halen. In het vervolg van het artikel doe ik dit door naar Jezus’ leven te kijken. De Vader wil dat immers in ons door de Geest uitwerken: Jezus’ leven in al zijn facetten. Hoe is Hij geboren, gegroeid, volwassen geworden en tot zegen geweest?

 Ook wij zijn niet op

natuurlijke wijze geboren 

Wedergeboorte

Het leven van Jezus Christus is niet door een natuurlijke geboorte ontstaan. Hij is door goddelijk ingrijpen geboren uit de maagd Maria. Zo is het ook bij iedereen die van Christus is: ook jij en ik zijn niet op natuurlijke wijze geboren, maar uit God. Dit leven vanuit God is een mysterie. ‘De wind waait waarheen hij wil’, zegt Jezus, ‘zo is het met iedereen die uit de Geest geboren wordt.’ Tot dit leven gewekt worden is het wonder van Gods genade: een nieuw leven in verbondenheid met de Vader (Efeziërs 2:4,5). Dit nieuwe leven is een genadegift van God aan zijn kinderen die voortvloeit uit zijn barmhartigheid. Het leert jou en mij vanaf het begin dat leren geloven niet maakbaar en menselijk is, je bent afhankelijk van zijn Geest, goedheid, genade. Het is een uitdaging om dat te ontdekken.

Ingeschakeld

Wij kunnen het nieuwe leven niet bewerken. God de Vader schakelt ons er wel bij in, zoals Hij ook met Maria deed bij de geboorte van Jezus. Deze ‘wedergeboorte’ wordt bewerkt door het onvergankelijke zaad van Gods levende en blijvende woord (1 Petrus 2:23). Dan

 7

 BESCHOUWING

voegt Petrus toe: ‘Dit is het woord dat u verkondigd is’ (1 Petrus 2:24). De prediking van het evangelie wekt dus het nieuwe leven op. Daarbij gebruikt God onze mond om zo mensen tot leven te wekken. Hij wil dat wij vertellen over Jezus Christus zodat mensen dichtbij – kinderen, jongeren – en verder weg, van Hem horen. Het horen over Gods liefde wekt geloof en vertrouwen. Vanuit dat geloof kunnen mensen vragen om Gods Geest die hun het leven tot in eeuwigheid geeft. Ook dit hoort dus bij het leerproces van het evangelie: zoals Christus dit deed, delen ook wij het evangelie met mensen die Hem (nog) niet kennen. Daarin zijn wij evenals zijn leerlingen nooit uitgeleerd. Het luisteren naar het evangelie en de mensen vraagt om een continue actualisering van het evangelie, zodat harten voor Christus gewonnen worden.

 Wie zorgt voor deze

‘geestelijke wezen’? 

Toerusting van de heiligen om daarin te groeien is daarom van levensbelang voor de toekomst van de gemeente van Christus. Die toerusting, intern en extern, is een blijvende taak van de gemeente. Beide kunnen we niet delegeren naar een commissie. Een gemeente die hierin blijvend investeert, zal merken dat er (wervings-)kracht van heel de gemeente uitgaat. Belangrijk daarbij is dat we ontdekken: ’De Heer wil mij inschakelen.’ En: ‘Het is niet mijn slimheid, maar Gods genade waardoor mensen tot geloof, tot nieuw leven komen.’ Om daarbij ingeschakeld te worden is een eindeloos boeiend leerproces.

Groeien

Nadat Jezus geboren was, groeide Hij in genade en wijsheid bij God en de mensen (Lucas 2:52). Zelfs Jezus was dus leerling in de leerschool van het geloof. Ook Hij moest de gehoorzaamheid leren (Hebreeën 5:8). Die gehoorzaamheid en liefde moesten ook in Hem groeien. Een plantje dat begint te groeien, draagt niet direct vrucht, maar moet eerst sterker worden. Zo is dat ook bij het nieuwe leven dat jij en ik ontvangen. Langzaam maar zeker ontdekken wij hoe groot en breed het koninkrijk van God en de liefde van de Vader zijn. In dit proces ontdekken we steeds meer wie we in Christus zijn en wat Hij ons aan genade schenkt in vergeving, liefde, kracht, geduld en hoop. Dit proces gaat trouwens niet zonder horten en stoten. Zoals een mens door een proces van identiteitsontwikkeling gaat met puberteit en al, zo geldt dat ook voor het nieuwe

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

leven. Enthousiasme en frustratie kunnen elkaar afwisselen. Je loopt tegen je oude natuur op (hierin verschilt dit proces van dat van Jezus) of je merkt dat je nog sterk vanuit controle of destructieve of rebelse gedachten leeft. De kracht van onze oude, zondige natuur moet de Geest eerst afbreken (Romeinen 8:13). Waar je ook tegen op kunt lopen, zijn geestelijke verwondingen zoals afwijzing of een traumatische ervaring. Juist als je wilt leven met Christus, ga je ontdekken dat wonden in je leven jou kunnen beperken. Daarom is het nodig dat je die wonden ontdekt en zoekt naar genezing en heling door gebed en gesprek.

Investeren

De genade die wij ontvangen, vraagt om verantwoordelijkheid van onze kant. Jezus groeide in genade door bezig te zijn met de dingen van de Vader (Lucas 2:49). Uit alles blijkt dat Hij de Schriften intensief bestudeerde en veel in de synagoge en later in de tempel was. In navolging van Jezus Christus worden ook jij en ik dus opgeroepen om Gods Woord intensief te bestuderen. Als de Zoon van God dit al nodig had om te kunnen groeien in genade, hoeveel te meer wij. Wij zeggen vaak: ‘Ik heb het druk, ik heb geen tijd om de Bijbel te lezen en te bidden.’ Vaak is dat begrijpelijk, maar besef wel dat jij je op die manier feitelijk tekort doet: je mist de rijkdom die God wil geven. Waarom zou jij die niet willen oppakken?

 ‘Ik heb geen tijd om de Bijbel te lezen’  Niet alleen

Als we naar het leven van Jezus kijken, zien we dat God voor Hem ouders had uitgezocht: Jozef en Maria. Zij moesten Jezus begeleiden op zijn weg hier op aarde van baby naar volwassene. Het waren gewone, gelovige mensen, ingeschakeld door de grote God. Zullen wij onszelf ons deze vraag stellen: hoe kunnen wij in navolging van de Vader zorgen voor goed geestelijk ouderschap voor het nieuwe leven dat geboren wordt? Daarmee bedoel ik: als iemand tot wedergeboorte komt, als iemand tot overgave en navolging van Christus komt, hoe begeleiden wij zo iemand? Koppelen wij ervaren gelovigen aan een onervaren persoon die nog veel moet leren? Vaak kunnen natuurlijke ouders ook de geestelijke ouders van kinderen zijn of worden. Maar in een

sterk seculariserende samenleving kunnen steeds meer gelovigen niet op hun ouders terugvallen. Wie zorgt dan voor deze ‘geestelijke wezen’? Het is een uitdaging voor ervaren gelovigen om een minder ervaren gelovige bij de hand te nemen en te helpen om te groeien in genade en wijsheid. Er is veel geestelijke onvolwassenheid, omdat wij als gemeente van Jezus Christus het mensen maar zelf laten uitzoeken in plaats van hen te begeleiden in hun leerproces. Als je deze weg ontdekt, raak je nooit uitgeleerd. Je blijft dan, ook als ouder, altijd ingeschakeld in Gods koninkrijk. Bij zo’n leerproces gaat het om oplopen met iemand en om het delen van wat je van de Heer aan inzichten en genadeervaringen hebt ontvangen. Het vertellen van de verhalen van de Bijbel en het delen van eigen levenservaringen zijn manieren om anderen te doen groeien in genade (Psalm 78:4,7). Een mens groeit in genade als hij of zij met genadige mensen omgaat en in die ontmoetingen genade ervaart. Zoals een kind meerdere mensen nodig heeft om zich tot volwassene te ontwikkelen, zo geldt dit ook als het om het geloof gaat: laat de gemeente maar leergemeenschap zijn.

 In de leerschool van

het geloof gaat het om dienstbaarheid 

door het leven heen vormen en leren om op Hem te vertrouwen. Ook dat is de leerschool van het geloof. Uiteindelijk komt het aan op de vraag: wil ik dienstbaar zijn aan de Ander en de ander of leef ik toch voor mijzelf?

Geliefd

Dienstbaarheid kan alleen op een gezonde wijze bloeien in ons leven als wij weten dat wij door de Vader geliefd zijn zoals ook Jezus dat wist (Lucas 3:22) en door de bekrachtiging met Gods Geest. Het leren leven door de Geest houdt niet alleen in dat de Geest ons de ogen opent voor de bedoeling van Gods Woord. Het is ook niet alleen de vorming van het karakter, waarmee de gezindheid van Christus in jou en mij gestalte krijgt. De Geest is ook gegeven om te bewerken dat het koninkrijk door ons heen openbaar wordt. Wij zijn geroepen om als Christus’ gemeente zijn werken voort te zetten (Johannes 14:12) door de Geest. Dit hoeven wij niet in ons eentje te doen, nee, je mag dit doen als zijn lichaam dat begiftigd is met de gaven van de Geest. Ik ben dankbaar dat ik mensen heb mogen ontmoeten die mij geholpen hebben om veel meer te gaan leven vanuit de genadegaven. Veel meer ontvankelijk leven, veel meer verwachten dat God in jou en door jou werkt. Op dat gebied is er voor Christus’ gemeente nog eindeloos veel te leren om elkaar daarin verder te helpen. JELLE DE KOK IS PREDIKANT-TOERUSTER BINNEN DE PKN EN DOCENT BIJ DE PERMANENTE EDUCATIE PREDIKANTEN VAN DE TUK.

Dienen

Jezus is niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen (Marcus 10:45). In de leerschool van het geloof gaat het ook voor ons uiteindelijk niet om kennis, maar om dienstbaarheid. Anderen dienen met wat jij hebt ontvangen. Dat kan kennis zijn, het kan ook de eenvoud van een pannetje soep zijn dat je uit liefde voor een ander hebt klaargemaakt. Nadat Jezus in wijsheid en genade gegroeid is, gaat Hij vanuit die overvloed dienen met de gaven van God. In prediking, bemoediging, genezing, in het uitdrijven van boze geesten, in het vormen van de discipelen. In dat alles is Hij dienstbaar om een ander dichter bij de Vader te brengen. De grootste uiting van zijn dienstbaarheid is zijn gang naar het kruis om daar uit liefde voor ons zijn leven te geven en jou en mij bij de Vader te brengen. Deze groei in dienstbaarheid ging door beproevingen heen (Lucas 4:1-13). Zo zullen wij ook beproefd worden om te ontdekken wat er in ons hart leeft (Deuteronomium 8:2). God de Vader wil ons

In het kort

Het doel van blijvend leren geloven is een leesbare brief worden van Christus. Het motief ervoor is: ook Jezus leerde zijn leven lang, daarom mogen jij en ik dit ook. Geloofsleren is leren ontvankelijk en ontspannen te leven. Je mag ontdekken dat je Gods medewerker bent. En dat jij wordt wie je bent door genade. Leren is ook je verantwoordelijkheid nemen. Naast de Bijbel en het gebed leert God ons door mensen heen en wil Hij ons leren om anderen te leren. Het grote doel is om anderen te dienen vanuit het besef dat jij geliefd bent als kind van God met de gaven die de Heer geeft. Zo blijven wij ons leven lang leren.

 INTERVIEW

‘Van Jezus leren is niet alleen cognitief’ Martine Versteeg (40) stond tien jaar lang voor de klas voordat ze besloot haar passie voor onderwijs te combineren met haar TEKST ELZE RIEMER BEELD ARON BAGEL

passie voor de kerk: ‘In de kerk gaat het leren echt een leven lang door, dat vind ik zo mooi. Er ligt een grote potentie in gemeentes als het gaat om elkaar meenemen op deze leerweg. De uitdaging van kerken is om die potentie te verwezenlijken, zeker in deze rare tijd. Ik zie daarin veel kansen.’

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

Het creatieve talent dat Martine eerst inzette in haar werk als docent handvaardigheid, tekenen en kunstgeschiedenis op de middelbare school zet ze nu in als relatiemanager kerk & jeugd van MissieNederland. Ze ziet de kerk als de plek waar je als individu en als groep als leerlingen van Jezus tot bloei kunt komen.

Hoe ziet dat tot bloei komen er voor jou uit?

‘Het is een groeien in geestelijke volwassenheid, iets waarmee je nooit klaar bent. We zijn in de leer bij Jezus, onze meester, over wat het betekent om christen te zijn. Dat is een leren op allerlei vlakken: kennis, maar ook vaardigheden en gedrag. Heeft het leren in de kerk een bepaald doel of draagt het al voldoende uitdaging en doel in zich? Zelf geniet ik volop van het proces, de reis. De bestemming leeft minder voor mij en onttrekt zich meer en meer aan mijn oog: hoe meer ik leer over het geloof, hoe meer

ik besef dat ik maar zo weinig weet. Zie dit leren niet los van wie wij in de basis voor God zijn: zijn kinderen. Vanuit die veiligheid, geborgenheid, zorg en genade ontstaat een verlangen om te leren. Dat is een natuurlijk proces en verlangen; evenals een kind zijn ouders imiteert zonder dat hij het doorheeft. Jammer genoeg maken wij dat leerproces regelmatig stressvol door de lat hoog te leggen voor onszelf en anderen. God herinnert ons er juist aan dat er helemaal geen lat is. Wij zijn primair zijn geliefde kinderen in wie Hij vreugde vindt. Het leren dat vanuit deze Vader-kind relatie vertrekt heeft per definitie een ontspannen karakter.’

Heb je dat zelf ook zo ervaren?

‘Ik heb weleens periodes gehad dat ik van mezelf baalde, omdat ik vond dat ik te weinig tijd uittrok voor stille tijd. Maar de relatie met God als mijn Vader gaf mij dan een reality check. Elke levensfase kent zijn eigen uitdagingen. Toen mijn kinderen klein waren,

had ik simpelweg minder tijd. Dat is oké. Nu ze wat ouder zijn, heb ik weer meer tijd. Als ik merk dat ik mezelf wat opleg of mezelf veroordeel, weet ik dat het tijd is om weer vanuit het kind-zijn van God te leven.

 ‘ Ik geniet volop van het leerproces, de reis’  Het beeld van Petrus helpt me daarbij. Hij is Jezus’ leerling, maar zwalkt alle kanten op, iets waarin ik me wel herken: het ene moment is het ‘hallelujah, Hij is Heer, ik ga over water lopen’ en het andere moment verloochen je Hem. Ik ben een domineesdochter en tijdens mijn puberteit heb ik me flink afgezet tegen het geloof, ik wilde er niks meer mee te maken hebben. Nu heb ik mijn weg teruggevonden, maar weten dat er ruimte is voor vallen en opstaan, voor falen – dat troost me en geeft me vrijheid.’



 INTERVIEW

Het leven op zich is al een leerschool voor christenen, zo blijkt ook uit jouw verhaal. Waarom zou je de kerk daarbij nodig hebben?

‘Als je in een gemeenschap dat leerproces niet aangaat, krijg je last van blinde vlekken. Jezus gaf zijn opdracht om leerlingen te maken aan een gemeenschap en niet aan een individu. Dat is niet voor niets. Iedereen heeft zijn eigen leerstijl en daar kun je elkaar aan optrekken: leren is een proces waarin je elkaar meeneemt naar Jezus toe. Daarin ben je nooit volleerd - niet als individu, maar ook niet als kerk. Zoals je als individu de gemeenschap van je kerk nodig hebt om je perspectief te verbreden, om de breedte en diepte te ontdekken van het geloof, zo heeft de kerk de oecumene nodig. ‘Dan zult u met alle heiligen de lengte en de breedte, de hoogte en diepte kunnen begrijpen, ja de liefde van Christus kennen die alle kennis te boven gaat, opdat u zult volstromen met Gods volkomenheid’ (Efeziërs 3:18 en 19).

 ‘ We leren daar waar het schuurt’  Dat gaat natuurlijk niet alleen over de heiligen die dezelfde kleur of spiritualiteit hebben als jij, nee: alle heiligen. Er valt zoveel te leren van andere tradities. Zelf heb ik veel geleerd van het boek Eén bron, zes stromen van Richard Foster. De kerngedachte is dat in de geschiedenis de verschillende kerkelijke stromingen zijn ontstaan op momenten dat de gevestigde kerk iets belangrijks vergat. Zo ontstond de charismatische stroming bijvoorbeeld toen de gevestigde kerken het werk van de heilige Geest vergaten. De beweging van Franciscus van Assisi ontstond op het moment dat de kerk vergat om sociale gerechtigheid na te streven. Foster stelt dat het wezen van de kerk in al die stromingen samen te vinden is; dat vind ik een heel interessante manier om naar kerkgrenzen te kijken. Die nodigt bovendien uit om de eigen blinde vlekken te onderzoeken.’

Hoe vullen onze kerken het leerling zijn in, vind jij?

‘Het is jammer dat we het leren in de kerk nogal hebben platgeslagen, alsof leren voornamelijk een cognitieve kwestie is. Dat zou zomaar een van onze blinde vlekken kunnen zijn, als protestants-gereformeerde kerken. We hebben onze zondagse ontmoeting helemaal rond het onderwijs gebouwd; de preek is het centrale punt van onze vieringen. Maar onderwijs is gedifferentieerd. Niet alleen leert iedereen op een andere manier, iedereen zit ook in verschillende fases van leren, kent zijn of haar eigen uitdagingen. Een preek sluit daarop helemaal niet aan, omdat die eenzijdig is en slechts een bepaalde persoon, leerstijl en geloofsfase aanspreekt. Als het doel

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

van een kerkelijke gemeenschap is dat we groeien in het geloof, dan zou het goed zijn als we het onderwijs veel breder trekken en creatiever invullen. Je bent niet alleen christen in je hoofd, maar ook in je hart, lichaam en leven. Waarom vullen we het leerling zijn van Jezus dan zo cognitief in?’

Hoe zou jij het onderwijs in de kerk concreet vormgeven?

‘Neem allereerst ervan kennis dat verschillende vormen verschillende manieren van leren stimuleren. Een preek bijvoorbeeld gaat over horen en daarin op jezelf reflecteren. In kringen verdiep je die reflectie verder via het redeneren. Waarin ik veel meer zou investeren als kerk is enerzijds de nog kleinere intieme groep, van twee- of drietallen, waarin je kwetsbaar naar elkaar toe durft te zijn. In een groep van zes tot twaalf mensen voelt het niet gauw veilig genoeg om ook je kwetsbaarheden te delen, terwijl juist onze kwetsbaarheid de voedingsbodem is voor geloofsgroei. We leren daar waar het schuurt. Anderzijds zou ik investeren in de wat grotere groepen, van twintig tot dertig personen, die inzetten op leren door te doen: activiteiten in de wijk organiseren bijvoorbeeld. Idealiter zou ik op zondagochtend in plaats van de klassieke eredienst ruimte creëren voor verschillende soorten van dergelijke ontmoetingen, zodat zowel de individuele groei als ook het leren in de praktijk gestimuleerd worden. Waarom bijvoorbeeld niet de preek doordeweeks thuis in alle rust kijken en daar ’s zondags op voortborduren? Dit is de uitdaging voor onze kerken, helemaal nu in coronatijd: hoe kunnen we op meerdere plekken het leren stimuleren

en faciliteren? Daar is geen succesmodel voor ofzo, daarvoor moet je beginnen bij wat er leeft in de gemeente.’

Kun je een voorbeeld geven van hoe dat eruitziet?

‘Vraag aan je gemeenteleden wat deze coronatijd met hun geloofsleven doet en ga hiermee aan de slag in je gemeente. Bij MissieNederland hoor ik bijvoorbeeld van kerken dat veel gezinnen op dit moment afhaken, met name gezinnen met jonge kinderen, omdat het luisteren naar de livestream niet werkt. Daarbij blijkt dat ouders worstelen met hoe ze hun eigen geloof kunnen voeden, als ook het geloof van hun kinderen. Dat legt iets leerzaams bloot, namelijk dat we afhankelijk zijn geworden van de kerk in het voeden van ons geloof. Dat is helemaal niet logisch: je hebt de kerk nodig om te leren en te groeien, maar je bent uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor je relatie met God - niet de kerk. Hiermee kun je als kerk aan de slag gaan, op een coachende manier, zodat gemeenteleden weer zelf de verantwoordelijkheid voor hun leerproces oppakken. Hoe doe je dit als kerk? Door bijvoorbeeld te laten zien hoe andere gezinnen dat doen. Of door gesprekken te stimuleren tussen generaties; je kunt zoveel leren van iemand die in een andere levensfase zit, van zijn of haar groeien worstelmomenten. Juist nu, want door corona blijft iedereen meer dan ooit op zijn eigen eilandje zitten.’

Wat zou je kerken willen meegeven?

‘Experimenteer! Laat je daarbij inspireren door andere kerken, wat bij hen werkt en wat niet. Laatst sprak ik bijvoorbeeld een pastor van een migrantenkerk en ik werd zo enthousiast van wat hij had gedaan. Hij had het gevoel dat het leren ophield bij het luisteren naar de preek in plaats van dat mensen ermee aan de slag gingen in hun leven. Dus ging hij wat anders proberen: hij startte de zondagsvieringen met drie kwartier life class, waar elke keer een thema wordt besproken dat herkenbaar is vanuit het eigen leven. Dit thema wordt benaderd vanuit geest, lichaam en ziel. Over omgaan met conflicten, bijvoorbeeld. Verschillende experts op hun vakgebied vertellen dan over wat er gebeurt in een conflict. Hij vertelde dat een van de gevolgen is dat het aanbidden in de eredienst daarna veel intenser is geworden. Waarom? Omdat de mensen nu vanuit de praktijk van hun leven naar God toe gaan in plaats van andersom. Dus wees niet bang om het eens anders te doen. Misschien is het niet zo’n succes als dit voorbeeld, maar het zal altijd leerzaam zijn!’ ELZE RIEMER IS JOURNALIST EN GODSDIENSTWETENSCHAPPER

Weids

et zijn gekke tijden. Je hoort die zin vaak. Vreemd, vóór corona hoorde je ‘m nauwelijks. Nu wel. Logisch, corona is niet niks. Toch laat ik in deze column corona sec zitten; het gaat mij nu om wat corona met zich meebrengt en duidelijk maakt. Ik zie een paar dingen. De eerste: we hebben geen geduld meer. Wachten lukt niet. Zodra het woord versoepeling valt, moet die op de vermelde datum doorgaan, ook al wordt erbij gezegd dat een en ander afhankelijk is van een OMT-advies. Als de versoepeling vervolgens niet doorgaat, is het toch al kleine land te klein. Wachten vinden we lastig.

‘Wees nuchter, risico’s kun je nooit honderd procent uitsluiten’ Het tweede dat opnieuw duidelijk wordt: we willen over alles controle houden. Ergens denk je: we weten als samenleving zo langzamerhand toch wel dat ‘wij’ die controle niet hebben? Wat is er afgelopen tijd al niet geschreven over loslaten, over aanpassingen in leefstijl en samenleven, juist omdat wij superkleine mensen zijn. Toch lopen we opnieuw in de fuik van controledrang. Neem het nieuws over bijwerkingen bij coronavaccins. Prompt leggen landen het vaccineren stil. Want ja, als overheid wil je toch niet het risico lopen dat iemand jou hiervoor aanklaagt, dat jij niet meer ‘in control’ bent? Experts zijn superkritisch. Volgens hen is er sprake van een ‘hyperfocus’ op meldingen over trombose. Zeldzame bijwerkingen horen er nu eenmaal bij en ze gaan opvallen als miljoenen mensen gevaccineerd worden. ‘Wees dus nuchter’, zegt hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond: ‘Risico’s kun je nooit honderd procent uitsluiten.’ Laten we boven ongeduld en controledrang uitstijgen en ‘weids’ durven denken. Op dat woord ‘weids’ kwam ik toevallig door een tekst in het Oude Testament over Izaäk die over een bron geen twist met omwonenden krijgt. Bewust noemt hij die bron Rehoboth, dat staat voor ‘weids’: ‘Nu heeft de Heer ons ruimte gegeven’ (Genesis 26:22). Laten we die ruimte opzoeken, weg van ongeduld en controledrang. En teruggaan naar dé bron, in woorden van Stefan Paas in een recente OnderWeg: ‘Zorg goed voor je ziel. (…) Deze tijd en situatie putten ons uit. Juist dan is het nodig om uit te rusten, na te denken, je ziel te onderhouden.’

LEENDERT DE JONG IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG

 REPORTAGE

Het leerhuis: voor wie verdieping zoekt Veel kerken bieden verdiepende cursussen of thema-avonden aan, vaak bekend onder de naam: leerhuizen. Drie kerken, in Amersfoort, Arnhem en Zwolle, laten zien hoe zij hun leerhuizen vormgeven, ook in coronatijd.

Ontmoetingskerk Amersfoort: ‘Er zitten veel voordelen aan het online aanbieden van een leerhuis’ ‘We willen zeven dagen per week kerk zijn en samen leren. Daar voorziet het leerhuis mede in!’ Ronald van Tol, voorzitter van de regiegroep van de Ontmoetingskerk (GKv) in Vathorst, Amersfoort, is erg enthousiast over de leerhuisstructuur waarmee zijn gemeente sinds najaar 2019 bezig is. Omdat fysiek bij elkaar komen al langere tijd niet mogelijk is, hebben ze het programma online opgezet. Met succes.

TEKST ANNEMARIE VAN DEN BERG-NAP

‘Het leerhuis is eigenlijk gestoeld op de kernwaarden van onze gemeente: samen leren, samen vieren, samen delen. Onder die drie pijlers organiseren wij allerlei activiteiten. Voor het leerhuis hebben we weer een onderverdeling gemaakt met clusters, zoals omgang met God, Bijbel en gebed; stemmen uit de geschiedenis en geloofsleer; praktijk van het christelijke leven en omgang met de schepping en werk. Op die manier kun je thema’s in de volle breedte van het geloof aanbieden’, legt Ronald uit. Eind 2019 stond de structuur met thema’s en sprekers, maar begin 2020 stak corona een spaak in het wiel. Er volgden wat brainstorms en al snel besloot de regiegroep om het leerhuis online te gaan aanbieden. ‘In 2020 zijn vijf avonden georganiseerd met wisselende ervaringen. We hebben zo’n dertig bezoekers per avond gehad en de reacties waren erg positief. Een van de

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

grote voordelen is dat het relatief gemakkelijk is om een avond op deze manier te organiseren, mits je je aan een paar voorwaarden houdt. Zo moet je op tijd je achterban informeren en zorgen voor een eenvoudige manier van aanmelding. Maar dan is het eigenlijk binnen no-time geregeld en kun je een breed publiek iets bieden.’ De geleerde lessen van 2020 passen Ronald en zijn team nu weer toe voor het nieuwe seizoen. ‘We hebben ontdekt dat het goed is om een breed palet aan onderwerpen te kiezen. In 2019 hadden we veel mooie onderwerpen, maar ze zaten allemaal op het vlak van geloofsverdieping en theologie. Zo was er onder andere een avond over ‘Hoe lees je de Bijbel?’ door Arnold Huijgen en een avond over Lectio Divina door Jos Douma. We willen nu ook wat meer praktische onderwerpen aansnijden, zoals geloofsopvoeding of een duurzame levensstijl.’

onderwerp als het puberbrein, geloofsopvoeding en het generatiegesprek, daarvan zou je zo een flyertje kunnen maken en verspreiden in de buurt, want dat is voor veel meer mensen interessant.’ Voor kerken die nog wat aarzelen of opzien tegen het online organiseren van het leerhuis, heeft Ronald een duidelijke boodschap. ‘Natuurlijk ontmoeten wij elkaar ook liever live. Maar online is een goed alternatief. Ook na corona blijven wij dit deels online aanbieden. Gemeenteleden raken steeds meer gewend aan elkaar online ontmoeten, daarom lukt het ook steeds gemakkelijker om deelnemers te krijgen voor je avonden. Waaraan je normaal gesproken een hele avond kwijt bent, log je nu voor anderhalf uur in en je kunt weer gevoed je week in!’

Praktische tips van Ronald:

De gemeente in Vathorst wil graag een kerk zijn midden in de maatschappij. Dat is ook de reden dat het gebouw waarin de kerk huist, gedeeld wordt met maatschappelijke partners, zoals een kinderdagverblijf en een woonvorm voor mensen met een handicap. Ronald ziet voor zich dat kerk zijn in je buurt daarom ook mogelijkheden aanreikt om het leerhuis voor een breder publiek aan te bieden. ‘Een

• Bied een breed palet aan onderwerpen aan, zodat je een programma hebt dat meerdere mensen aanspreekt. • Zorg voor een gedegen technische voorbereiding (in bijvoorbeeld Teams). Stem ook met de (externe) spreker goed af, zodat het technisch soepel verloopt op de avond(en). • Stel voor de avond zelf een goede moderator aan die de bijeenkomst opent en afsluit en de discussie in goede banen kan leiden. • Heb ook vragen paraat voor de discussieronde voor als de vragen niet zo loskomen.

Kruiskerk Arnhem: ‘Een leerhuis is geen vervanging van een kring’ De Kruiskerk, een samenwerkingsgemeente van CGK en NGK in Arnhem, biedt al heel wat jaren een leerhuis aan. Ook de Koepelkerk (GKv) draait hierin mee. Werkgroeplid Aike Hilvers vertelt: ‘Het idee van een leerhuis is dat je nooit uitgeleerd bent. Het komt uit het jodendom waar je de traditie hebt van permanent leren.’

Een leerhuis is een aanvulling op wat de kerk al biedt: de zondagse viering en het kringenwerk. ‘In een leerhuis kun je een specifiek onderwerp echt uitdiepen. Daarom bestaan onze leerhuizen ook meestal uit drie of vier avonden. Het is geen vervanging van de kring, maar een surplus. Onze avonden zijn ook niet gratis. We vragen er een kleine bijdrage voor, zodat je je niet vrijblijvend opgeeft.’

In tegenstelling tot de Ontmoetingskerk in Vathorst worden de leerhuizen van de Kruiskerk vrijwel altijd door de eigen predikanten verzorgd. ‘Zij doen het graag, omdat het hun ook verdieping geeft. Bovendien leren ze door de avonden ook de gemeenteleden beter kennen. De nadruk van onze leerhuizen ligt echt op studie. Denk aan thema’s als ‘geloof en wetenschap’ of ‘het leven en de werken van Paulus’. Soms komt ook een thema langs dat raakt aan de



 REPORTAGE

actualiteit van dat moment, zoals een paar jaar geleden: de vrouw in het ambt. Doordat alle predikanten van de drie kerkgenootschappen meedraaien, ontstaat er vanzelf diversiteit in de leerhuizen. ‘Elke predikant heeft weer zijn eigen stijl. Zo hebben de leerhuisavonden van een wat oudere predikant een soort collegevorm met een lezing en daarna de mogelijkheid tot vragen. Een jongere predikant doet het weer heel anders. Die gebruikt bijvoorbeeld een werkboek, geeft huiswerk op en dan ga je in kleine groepjes uit elkaar.’

 ‘Een leerhuis is geen

vervanging van de kring’  De leerhuizen liggen door corona even stil. De Kruiskerk heeft er namelijk niet voor gekozen om de avonden online aan te bieden. ‘Gemeenteleden moeten al zoveel achter een scherm zitten, dat wij hieraan niet nog meer willen toevoegen. We hopen dat we rond de zomer ons programma weer op kunnen pakken.’

CGK Zwolle: ‘Bij een leerhuis ligt de nadruk echt op leren en verdieping’ Jort Diekerhof is betrokken bij een van de leerhuizen van de CGK Zwolle. ‘Een deel van de leden heeft behoefte aan een meer theoretische verdieping van het geloof. Een leerhuis biedt dat.’

In de CGK Zwolle zijn meerdere leerhuizen actief. Jort licht toe: ‘Zo is er een leerhuis rondom Israël en het Joodse volk. In het verleden was er een leerhuis speciaal voor de doelgroep twintig- tot dertigjarigen. Het leerhuis Verdieping biedt intellectuele verdieping. We behandelen godsdienst-filosofische en ethische thema’s, zoals een tweeluik over evolutie en het christelijk geloof. Daarin worden twee visies belicht: een die uitgaat van een aarde van zesduizend jaar oud en een waarin evolutie is te verenigen met het christelijk geloof.’ Hoewel elk leerhuis een eigen commissie heeft, komen de thema’s vaak van bottom-up. ‘Door aan te sluiten bij thema’s die leven, hebben de avonden een heel goede opkomst. Maar er is ook ruimte voor meer specifieke thema’s voor een kleinere groep.’ De leerhuizen hebben even stil gelegen, maar sinds kort worden de avonden online aangeboden via Zoom. Jort: ’Het meest recente thema was ‘corona en de eindtijd’. Tijdens de eerste avond keken we vanuit de evangeliën naar de eindtijd en tijdens de tweede avond stond het bijbelboek Openbaringen centraal. Voor de twee avonden was de interesse groot; we hadden rond de honderd deelnemers.’ Een leerhuis biedt andere mogelijkheden dan de zondagse dienst en het kringenwerk. ‘Waar bij een kring al snel de vertaling wordt gemaakt naar hoe je

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

een bijbeltekst kunt toepassen in je eigen leven, ligt bij een leerhuis de nadruk echt op het leren, de verdieping. Beide aspecten zijn belangrijk. Natuurlijk hoop je dat zo’n leerhuis vrucht draagt. Dat gebeurt ook. Dan horen we: “Ik ben echt anders gaan kijken naar de eindtijd.” Of: “Ik heb naar aanleiding van die avond een goed gesprek gehad.” Want het moet niet beperkt blijven tot overdracht van kennis.’

Praktische tips van Jort:

• Sluit aan bij thema’s die leven bij de gemeenteleden. • Zorg voor een duidelijk profiel van je leerhuis. Als je consequent onderwerpen aanbiedt die passen bij je leerhuis, bijvoorbeeld godsdienstfilosofische onderwerpen, dan bouw je een vaste groep bezoekers op. • Veel mensen zijn in korte tijd door corona digitaal vaardig geworden. Je kunt misschien niet fysiek bij elkaar komen, maar digitaal kan er veel. Benut die mogelijkheden!

ANNEMARIE NAP-VAN DEN BERG IS JOURNALIST EN CULTUREEL ANTROPOLOOG

ADVERTENTIE

Niets imponeert

N Mededeling

Hoofdredactionele wisseling Met ingang van 1 april jl. heeft Esther de Hek haar hoofdredactionele werk beëindigd. Zij trad op dezelfde datum in 2018 aan voor de afgesproken termijn van drie jaar. OnderWeg heeft royaal mogen ‘profiteren’ van haar creativiteit, inspiratie, inzet en kennis van bladen. Bestuur/uitgever en redactie zijn haar hier erg dankbaar voor. In de ontstane vacature in de hoofdredactie benoemde het bestuur Els Veurink (1971). Zij treedt later dit jaar aan. Els werkte, na een academische opleiding Taalkunde, voor enkele uitgeverijen, waaronder uitgeverij Vuurbaak. Sinds 2012 doet zij vanuit haar tekstbureau redactie- en vertaalwerk voor opdrachtgevers. Als programmasecretaris is zij onder meer verantwoordelijk voor de communicatie van een landelijke Alliantie voor schuldhulpverlening. Els is met haar gezin lid van de CGK Utrecht-Centrum. Gezien haar ervaring met media- en redactiewerk, haar passie voor magazines als OnderWeg en haar liefde voor God en mensen zijn wij blij dat zij samen met Leendert de Jong de redactiekar wil gaan trekken. Namens bestuur en redactie, Anko Oussoren en Leendert de Jong

OL EN HOOPV END INSPIRER

ergens in het kerkelijk jaar komen we dichter bij de kern van het christelijk geloof dan in de goede week en Pasen. God claimt de overgave in de dood van Jezus, mens uit Davids huis, als zijn eigen overgave voor mensen. Zijn definitieve goddelijke daad is menselijke overgave die op menselijke manier wordt doorgegeven: in woord en doop en (bij uitstek) avondmaal. Zelfs zijn goddelijke claim in Jezus’ opwekking verbergt Hij in getuigenissen van mensen die duidelijk in verwarring zijn over wat hen is overkomen. Een beetje god zou imponeren, bewijzen dat hij leeft in publieke en niet te ontkennen verschijningen, aan Jeruzalem, aan Rome, aan de wereld. De ware God hult zich in al te menselijke woorden en praktijken die altijd en overal te ontkennen of te miskennen zijn.

 De ware God hult zich in al te menselijke woorden  De kleine, kwetsbare setting van de avondmaalsviering op Witte Donderdag in onze eindeloos verlengde coronamaatregelentijd bepaalde me dit jaar extra daarbij. De kerk is van haar glorie ontdaan en staat te kijk als een groepje mensen dat even bang is voor zijn hachje als alle andere mensen. Alleen de vreemde boodschap en de gietijzeren eigenwijsheid van diezelfde gewone mensen om brood en wijn te delen, virtueel verbonden met andere angsthazen, staan nog overeind. Niets imponeert, alles beschaamt, en toch gebeurt het: de overgave wordt doorgegeven van mens op mens. Van mens zonder lef op mens zonder moed, in een kerk die nauwelijks meer doet dan managementprotocollen publiceren en wat liefdadigheid in praktijk brengen die geen van de heersers van deze eeuw in verlegenheid brengt. De God die dat toch laat gebeuren, moet wel allesomvattende liefde zijn, anders dan alle andere pretendenten die allesomvattende macht voorwenden. Juist Witte Donderdag gaf me de moed om op Pasen te zingen over Christus onze Heer verrees, halleluja. Juist als Gods klootjesvolk bewijzen we zijn overmacht in onze onmacht. ’t Is te gek voor woorden, maar het blijkt in brood en wijn.

WIM VAN DER SCHEE IS PREDIKANT VAN DE HERVORMDE WIJKGEMEENTE LINDTSE HOF IN ZWIJNDRECHT

 ESSAY GELOVEN IN FASEN

Een ontwikkelingsperspectief op geloven Geloof ontwikkelt zich een leven lang. Elke levensfase heeft eigen kenmerken die van invloed zijn op de relatie met God. In de Bijbel zie je hoe God steeds aansluit bij mensen in hun specifieke situatie. Jong, oud, rijk, arm, machtig of kwetsbaar, Hij ontmoet ons waar wij zijn. Ook thuis en in de kerk kun je aansluiten bij de uitdagingen, kansen en vragen van die levensfasen.

Hechting en vertrouwen

De basis om een relatie aan te kunnen gaan is hechting. Die ontstaat van jongs af aan als een kind zich gezien en gehoord voelt. Daarbij spelen de zintuigen een belangrijke rol. God is de grote IK BEN ER. Wees als ouder een ‘ik ben er voor jou’ en weerspiegel zo Gods liefde. Zorg als je oppast voor veiligheid en geborgenheid zodat de kinderen daarin iets van Gods liefde voelen. Koppel geloven aan de zintuigen: zing eenvoudige liedjes, aai, knuffel, spreek met een lieve stem en maak oogcontact.

BABY/DREUMES

Wie is er voor mij?

TEKST INGRID PLANTINGA

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

PEUTER

Wat herken ik? Herkenning en houvast

Bij peuters gaat taal in toenemende mate een rol spelen in hun ontwikkeling. Vaste rituelen geven structuur en houvast aan het leven van een kind. In deze fase komen ze tot de ontdekking dat ze een eigen persoon zijn met een eigen wil. Gebruik herkenbare woorden en herhaal verhalen en liedjes. Geloof wordt een vanzelfsprekend onderdeel van hun leven als jij je geloof regelmatig uit in herkenbare woorden of handelingen. Ook al begrijpen ze het nog niet, ze gaan dit wel koppelen aan de warmte die ze erin voelen. Zorg dat het oppassen tijdens de dienst of het programma voor peuters via een vaste structuur verloopt. Gebruikt bijvoorbeeld altijd hetzelfde openingsliedje, een standaard gebed en dezelfde volgorde. Verweef vaste geloofsrituelen in het dagelijks leven van je kind. Denk aan bidden bij de maaltijd, christelijke muziek tijdens het spelen, feestelijk eten op zondag of bijbellezen voor het slapengaan. Geef peuters binnen de vaste structuren een aanbod om uit te kiezen. Houd de opties wel beperkt want als de keuze te groot is, wordt het kind onzeker.

Imitatie en verwondering

Kinderen leren in deze fase veel door spelenderwijs iets na te doen. Fantasie en werkelijkheid lopen door elkaar, waardoor alles mogelijk is in hun magische wereldbeleving. Inzicht in eigen fouten en schuldbesef zijn nog lastig op deze leeftijd.

HET JONGE SCHOOLKIND

Wat kan ik nadoen?

Geef de ruimte aan hun fantasie en probeer die niet weg te redeneren. Stimuleer de inleving en verwondering. Laat hen spelenderwijs leren door kerkje te spelen of bijbelverhalen na te doen. Stimuleer hen om zelf te gaan bidden in hun eigen woorden en laat hen meedoen aan geloofsrituelen. Leg nog niet de focus op schuld en genade, maar vertel concrete bijbelverhalen over Gods liefde en wonderen. Verwonder je samen met hen.

HET OUDERE SCHOOLKIND

Wat kan ik leren?

Identiteit en gemeenschap

Relaties en vaardigheden

Het is in deze fase extra belangrijk om de relevantie van het geloof voor hun leven duidelijk te maken, omdat ze in beslag genomen worden door de vraag ‘wie ben ik?’ en weinig ruimte hebben in hun hoofd om verder te kijken.

Stimuleer contact met leeftijdsgenoten in de kerk. Bespreek thema’s als vriendschap, pesten, prestaties en falen.

In de puberteit vinden er grote lichamelijke en mentale veranderingen plaats. Tieners gaan op zoek naar hun eigen identiteit. Ze ontwikkelen hun zelfbeeld in relatie tot anderen. Ze hebben een diep verlangen ergens bij te horen. Het pleziercentrum in hun hersenen maakt overuren.

In Gods liefde kunnen tieners hun identiteit vinden, ook wanneer ze afwijzing ervaren. Weerspiegel als ouder, jeugdleider of gemeentelid Gods onvoorwaardelijke liefde voor hen. Werk in het jeugdwerk aan de onderlinge band zodat tieners een peergroup hebben in de kerk. Samen lol hebben, stimuleert een positieve geloofsontwikkeling. Gebruik creatieve vormen om met geloofsthema’s bezig te zijn.

TIENER

Wie ben ik?

Kinderen ontwikkelen in deze fase hun sociale, emotionele en cognitieve vaardigheden. Interactie met leeftijdsgenootjes is belangrijk. Ze zijn vaak leergierig en het abstracte denken begint zich te ontwikkelen. Ze ontdekken hun talenten en gaan van nadoen en meedoen naar zelf doen.

Deze fase is een uitgelezen kans om bijbelkennis aan te bieden. Daag hen uit om te leren door leuke werkvormen te gebruiken, zoals een quiz of jongenstegen-de-meiden. Vanaf deze leeftijd begrijpen ze het concept ‘geschiedenis’, dus bied niet alleen losse feiten aan, maar ook inzicht in de historie en de grote lijnen van de Bijbel. Stimuleer de zelfstandigheid in bijbellezen en bidden, maar ook bij het inzetten van hun talenten voor God en mensen.

TIP Kerken zijn vaak gewend om te investeren in

geloofsleren bij tieners. Als je kijkt naar de verschillende levensfasen is het veel logischer en efficiënter om te investeren in geloofsonderwijs aan kinderen tussen de acht en elf jaar. De methode ‘Spoorzoeken in de Bijbel’ op lerenindekerk.nl biedt materiaal daarvoor, inclusief een mooie tijdlijn van de Bijbel.

 ESSAY

JONGVOLWASSENE

Waarin vind ik rust?

TWINTIGER OF DERTIGER

Hoe kan ik groeien?

Ruimte en ontspanning

Jongvolwassenen analyseren wat waar en oprecht is. Ze gaan kritisch denken over anderen en zichzelf. Ze staan voor het eerst op eigen benen en hebben hoge verwachtingen van zichzelf en het leven. Gecombineerd met de verwachtingen van de samenleving kan dit zorgen voor prestatiedruk en een gevoel van tekort schieten. Geef ruimte om vragen te stellen en maak thema’s als ‘geloof en wetenschap’ bespreekbaar. Geef hun, met hun kritische denken en creativiteit, een eigen inbreng in de kerk. Leg hun geen maatstaf op om aan te voldoen, maar laat hen ervaren: bij God mag je zijn zonder te presteren, bij Hem ben je welkom met je tekortkomingen. Bied rituelen en vormen voor meditatie aan om rust te vinden bij God.

Dynamiek en fundament

Als een twintiger of dertiger zich gaat vestigen, gaan nieuwe verplichtingen een vast onderdeel van het leven uitmaken: baan, partner, gezin, taken in de kerk. De hoge productiviteit maakt het leven behoorlijk hectisch en er blijft weinig energie en tijd over om te investeren in het persoonlijke lijntje met God. Geef als kerk toerusting voor de taken en verantwoordelijkheden die mensen op zich nemen. Benadruk tegelijk dat geloven geen kwestie van hard werken is, maar van ontvangen. Inspireer hen hoe geloven onderdeel kan zijn van het gewone leven. God is het fundament onder je bestaan en verbindt al die verschillende rollen en taken aan elkaar.

VEERTIGER OF VIJFTIGER

JONGERE

Waar loop ik warm voor?

Wat is het waard? Stabilisering en herwaardering

Inzicht en radicaliteit

Jongeren zijn in staat om vanuit een ander te denken en ontdekken daarmee een wereld aan overtuigingen. In die wirwar kiezen ze hun eigen weg. Doordat ze zich inleven in een ander en een eigen identiteit construeren, hebben ze behoefte aan idealen en radicaliteit. Ze willen zich ergens hard voor maken. Geef inzicht in wat er te geloven valt en help jongeren om zich daarop te oriënteren. Bied ruimte om te twijfelen, te experimenteren en hun eigen weg te gaan, zodat het geloof echt iets van henzelf wordt. Benadruk de radicaliteit van Jezus. Ga samen met jongeren het avontuur aan om je in te zetten voor de idealen van het evangelie.

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

Volwassenen in deze levensfase besteden een groot deel van hun tijd aan hun baan of vrijwilligerswerk en hebben vaak een breed netwerk. Er is minder hectiek en meer ruimte om het leven, prestaties en gemaakte keuzes te evalueren. Veel mensen gaan in deze fase ook hun geloof evalueren. Bied bezinning en toerusting over de plek van het geloof op de werkvloer en in de samenleving. Bemoedig mensen in deze fase met de boodschap dat God aanwezig is in bezinning en crisis. Hij geeft het leven waarde zonder de imperfecties weg te poetsen. Geef ruimte om met zichzelfen God te worstelen. Bied nieuwe vormen aan die passen bij de nieuwe betekenis die mensen na een periode van bezinning of crisis aan hun leven en geloof geven.

Spiritualiteit en ontvangen

In deze fase combineren volwassenen deelname aan de arbeidsmarkt vaak met mantelzorg of oppassen op de kleinkinderen. Een druk bestaan dus, terwijl de energie begint af te nemen. Na het doorlopen van diverse fasen en crises ontstaat er levenswijsheid. Ze hoeven zich niet zo nodig te bewijzen of alles uit het leven te halen. Ze zijn op zoek naar wat er oprecht was en is als het gaat om hun eigen plichtsgetrouwe inzet voor God en kerk.

VIJFTIGER OF ZESTIGER

Hoe ben ik oprecht?

Creëer een plek voor eerlijke gesprekken en bezinning, waar spiritualiteit nieuw leven ingeblazen wordt. Laat mensen in deze fase ervaren dat ze zorg en zegen mogen ontvangen. God neemt verantwoordelijkheid voor hen, waar zij gewend zijn verantwoordelijkheid te nemen voor anderen.

Accepteren en danken OUDERE

Hoe kan ik balans vinden?

Loslaten en delen

Het pensioen is aangebroken en de gepensioneerden kunnen genieten van de rust die dit met zich meebrengt. Tegelijkertijd begint een zoektocht naar een nieuwe balans in het leven en in de betrokkenheid bij de kerk. In deze fase zijn mensen vaak vitaal en levenslustig. Het kan in deze fase lastig zijn om veranderingen in de kerk bij te benen. Blijf ook hun geloofstaal spreken door vormen en tradities die bij hen passen. Stimuleer hen om betekenisvol aanwezig zijn, ook als ze minder actief zijn. Moedig hen aan om iets van zichzelf te delen met andere generaties. Hun levensverhaal en geloof kunnen een bron van inspiratie zijn.

Ouderen krijgen in deze fase te maken met ziekte, beperkingen en het overlijden van leeftijdsgenoten. Ze moeten aanvaarden dat ze afhankelijk worden van zorg en eenzaamheid ligt op de loer. Het is een tijd om terug te kijken op het leven, herstel te zoeken voor gemaakte fouten en gemiste kansen te accepteren. Moedig hen aan om samen met God terug te kijken. Help hen woorden en rituelen te vinden om hun dankbaarheid te uiten voor alles wat God hen gegeven heeft en hun leven te zien in het licht van Gods genade. n hun dankbaarheid, afhankelijkheid en acceptatie I kunnen ze een geloofsvoorbeeld zijn voor andere generaties. Organiseer geloofsgesprekken met hen en andere leeftijdsgroepen. Bied inspiratie en perspectief op wat er na dit leven komt, door toerusting, bijbelstudie, preken of gesprekken.

BEJAARDE

Hoe kijk ik terug?

INGRID PLANTINGA IS PROJECTLEIDER GELOOFSONDERWIJS BIJ KERKPUNT

 PRAKTIJKLOKAAL

De vlag uit in Dalfsen De jongeren in de GKv van Dalfsen viel het op, kort voor Kerst 2020, dat kerken inhoudelijk wel veel aandacht aan de feestdagen besteden, maar dat dit niet zichtbaar is aan de buitenkant van de gebouwen. Een vlag zou kunnen helpen, dachten ze. Een van de jongeren, Jord Stevens: ‘Wij vinden het een goed idee om een vlag te hijsen als wij een christelijke feestdag vieren. Het is een mooi teken dat wij iets te vieren of te herdenken hebben. Een teken waar mensen misschien naar gaan vragen, zodat het gesprek op gang komt.’ Maar hoe kom je aan zo’n vlag? De jongeren schreven een competitie uit en het winnend ontwerp is van Luco Nijkamp. Hij koos voor elk van de vijf feestdagen een symbool: voor Kerst de Davidsster als verwijzing naar

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

Jezus, de Zoon van David en naar de ster van Bethlehem; voor Goede Vrijdag, het kruis; voor Pasen, het open graf; voor Hemelvaart, een wolk die opstijgt en voor Pinksteren, het vuur van de Geest. Centraal op de vlag staat het hart als teken van de liefde van God. Daarmee is de vlag ook een uitnodiging: Gods liefde is voor jou. Met Kerst wapperde deze vlag al bij kerkgebouwen van de GKv en de NGK, maar waarom niet bij alle kerken? Op 24 maart heeft Jord daarom de vlag aangeboden aan de Rooms-Katholieke Kerk, de Vechtstroomgemeente (evangelisch) en de Protestantse gemeente en met Pasen ging de vlag daar metterdaad uit. De jongeren hebben het ‘vlaggen-project’ overgedragen aan de stuurgroep Naar Buiten die hen steunde in dit idee en het mogelijk maakt om heel kerkelijk Dalfsen te laten vlaggen.

Paastassen naar Amsterdam Maar liefst 108 paastassen gingen vanuit De Ontmoeting (NGK VoorthuizenBarneveld) naar Amsterdam NieuwWest, waar partnergemeente Oase ze uitdeelde. In andere jaren werden er zo’n zestig à zeventig tassen gevuld: grote shoppers, gevuld met gezonde en houdbare producten, bij voorkeur halal. Nu dus meer dan honderd. ‘Juist nu kan Oase Gods liefde tastbaar maken in Nieuw-West voor zoveel mensen die zich door de gedwongen isolatie nog eenzamer en in de steek gelaten voelen dan normaal. Het zijn intensieve en uitdagende tijden. Maar ook tijden waarin we als kerk nog meer van Gods hoop mogen uitdelen in een wereld die snakt naar wat hoop en goed nieuws’, aldus de werkgroep Oase van NGK De Ontmoeting.

De band met Oase is ontstaan vanuit de behoefte om vanuit Voorthuizen en Barneveld inhoud te geven aan de missionaire roeping van de kerk, zegt Ronald Reemst, scriba van De Ontmoeting. Oase is een missionair initiatief van De Bron, samenwerkingsgemeente CGK/NGK in Amsterdam. Het doel van de verbinding tussen Oase en Ontmoeting is om elkaar wederzijds te ondersteunen, te bemoedigen en op te bouwen. De gemeentes helpen elkaar met menskracht, materiële zaken en bidden voor elkaar. Er wordt hulp geboden bij sport- en spelmiddagen in de wijk en er is kanselruil waarbij voorganger Martijn Rutgers van Oase de gemeenteleden van De Ontmoeting bijpraat. www.oasenieuwwest.nl

Deel de betekenis van Pasen De betekenis van Pasen met elkaar delen, dat deden ze in De Kandelaar (GKv Schildwolde). Petranel Bos nam het initiatief voor een doorgeefschrift. Twaalf schriften gingen de gemeente door met het verzoek: schrijf, plak of teken er iets in over wat Pasen voor jezelf en je gezin betekent. En geef het schrift dan weer door aan het

En verder • De diakenen van de GKv EnschedeOost (met een kerkgebouw aan de Wilhelminastraat) zijn bij alle gemeenteleden langs geweest. Ze namen een doosje Wilhelminapepermunt mee. Met – helemaal volgens hun ambt – een schriftuurlijke bemoediging daarop geplakt: ‘Allen die uw hoop vestigt op de Heer, wees sterk en houd moed’, Psalm 31: 25. • In De Ontmoeting (NGK Voorthuizen-Barneveld) is op tweede paasdag een nieuwe Whatsappgroep gestart: de Dankbare app: ‘Heeft een mooi lied je vandaag geraakt, of een uitspraak van iemand, een bijbeltekst of de zon die plotseling begon te schijnen door de wolken heen? Waar ben jij vandaag dankbaar voor?’ De bedoeling is om de Dankbare App tot Pinksteren voort te zetten.

gemeentelid dat het dichtst bij je woont. Had je er al in geschreven, geef het schrift dan gelijk weer door. Op Goede Vrijdag konden de schriften in de brievenbus van de kerk gedaan worden. De bedoeling: elkaar coronaproof bemoedigen, iets delen, elkaar een hart onder de riem te steken en zo verbondenheid ervaren.

• Wat doe je met een bidstond voor gewas en arbeid in deze tijd? In Den Haag kon je meedoen in een zoommeeting. Dominee Jasper Klapwijk las uit de Bijbel en na een korte toelichting werden er groepjes gevormd van vijf personen, die na een korte kennismaking met elkaar gingen bidden. Een samenwerking van de Morgensterkerk, de Franse kerk en de Ichthuskerk, alle drie GKv.

 EYEOPENER

De wedloop van het geloof ‘Probeer altijd te leren van andermans fouten, niet van jezelf - het is op die manier veel goedkoper!’ ‘Ik ben de enige die Amerika weer echt geweldig kan maken!’ Trump zullen we ons blijven herinneren om zijn tweets. Hoewel kort en ongenuanceerd, hebben ze miljoenen Amerikanen overtuigd. Wat overtuigt ons eigenlijk? Laten we eens luisteren naar de Hebreeënbrief.

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

Laten we daarbij de blik gericht houden op Jezus, de grondlegger en voltooier van ons geloof: denkend aan de vreugde die voor Hem in het verschiet lag, liet Hij zich niet afschrikken door de schande van het kruis. Hij hield stand en nam plaats aan de rechterzijde van de troon van God. (Hebreeën 12:2-3)

Wie de Hebreeënbrief leest, merkt meteen dat die brief geen one-liner of tweet is. De auteur van de Hebreeënbrief schreef een hele brief om zijn publiek te overtuigen. Deze brief is een retorisch hoogstandje, geschreven volgens de regels van de klassieke spreekkunst. Het is een betoog volgens het boekje, met zijn argumentatiestructuur, standpunten, motieven en weerleggingen. Overtuigend schrijven kon deze auteur, daarin was hij een zuivere sofist, een man van zijn tijd.

3-10). Vanuit deze kennis roept hij hen op om te volharden in het geloof in Jezus als de Hogepriester die zelf voor het offer zorgde (hoofdstuk 10-12). De van oorsprong Joodse lezers konden de citaten uit het Oude Testament direct plaatsen. De schrijver laat ook zien dat God door de geschiedenis heen aansluit bij de persoonlijke gaven van mensen. De voorbeelden die de auteur gebruikt, zijn een aanmoediging om te volharden in geloof. Het geloof is zowel een actie van vertrouwen, als datgene wat je gelooft of belijdt.

Persoonlijk

Startschot

Leefwereld

 God geeft het startschot en laat de finishvlag vallen 

De auteur sluit aan bij de manier waarop God zelf de mensen overtuigde. Hoe sprak God gelovigen door de geschiedenis heen aan? Hij raakte hen in hun goede eigenschappen, de gaven waarmee Hij aan de slag kon. Mozes sprak Hij aan op zijn rechtvaardigheidsgevoel. Hij moest alleen nog wel herders- en leiderschapsskills ontwikkelen. God zette Rachab in via haar kwetsbaarheid in haar beroep en de gastvrijheid en mensenkennis die daarmee gepaard gaan. Juist daardoor zag zij de kwetsbaarheid en de grootse missie van de verkenners. David kreeg een cruciale plaats in de heilshistorie vanwege zijn moed, zijn herdersinstinct en liefdevolle hart. Hij ontving er een opleiding voor legerleider bij. Juist doordat God inhaakte op deze goede eigenschappen en op hun bereidheid om verder te leren, konden deze geloofshelden getuigen van hun geloof. TEKST ANNELIES SMOUTER

De schrijver van de Hebreeënbrief sluit aan bij de lezers van de brief, de Joodse christenen, door in hun kennis- en leefwereld te stappen. Hij schrijft zijn brief in de tijd van keizer Nero, de tijd van christenvervolgingen in de heidense, afgodische Grieks-Romeinse cultuur. Hij laat merken dat hij hun leefwereld kent door in de opbouw van zijn brief aan te haken bij hun Joods religieuze achtergrond: Jezus is hoger dan de engelen (hoofdstuk 1-2), Hij is meer dan de wet van Mozes. Hij is de Hogepriester (hoofdstuk

Het elfde hoofdstuk gaat over de voorouders en hun geloofshouding. Dit hoofdstuk bevat een aansporing voor de huidige generatie: ‘Daarom dan, laten ook wij…’ Het begint met een terugblik op geloofsgetuigen: zij zijn in de heilsgeschiedenis een voorbeeld voor ons geloof. Met hun steun kunnen we beginnen aan de wedloop achter Jezus aan, de grote geloofsgetuige die zich geen strobreed op zijn heilsweg liet leggen. Hij is de grondlegger en voltooier: Hij geeft het startschot en laat de finishvlag vallen. In plaats van vreugde nam Hij het kruis op zich. De lichamelijke pijn en de rechtvaardige toorn van God daalden op Hem neer en als beloning ontving Hij de kroon, de krans van de overwinning en zit Hij nu op de troon aan de rechterhand van zijn Vader.

Finish

Wanneer je ervan overtuigd bent dat Jezus de Redder is, laat het startschot dan ook voor jou gelden. Begin aan de wedloop en blijf volhouden. Die wedloop is de worsteling tussen geloof en ongeloof, tussen toewijding en opgeven. Je hebt Jezus als koploper



 EYEOPENER

nodig. Geestelijke vermoeidheid, blessures, onjuiste beslissingen en blokkades bemoeilijken de wedstrijd. Houd je blik gericht op Jezus, je ultieme voorbeeld. Hij steunt je om door te gaan en niet geestelijk moe of zwak te worden. Hij is het doel van de wedloop en ook je grootste supporter. De lauwerkrans op je levensloop en -strijd.

Wedloop

Waarom kiest de schrijver juist dit voorbeeld van de wedloop? Het was in die tijd niet moeilijk om de sportieve strijd te vertalen naar de geestelijke. Het bloed van een Joodse martelaar werd regelmatig vergoten in sportwedstrijden in stadia. De wedstrijd moest tot bloedens toe gestreden worden (Hebreeën 3:7). Een wolk van getuigen volgde met spanning op de tribune de wedloop. Het woord ‘wolk’ wordt in het Grieks regelmatig voor een dicht opeengepakte menigte gebruikt. Hier staat het voor een grote wolkenmassa in plaats van een enkele wolk. Veel meer aanmoedigend publiek dan het maximum van dertig van de afgelopen tijd. Het woord getuigen gaat terug op de geloofshelden uit hoofdstuk elf. Het woord ‘getuige’ kan twee betekenissen hebben: 1. Deze oudtestamentische helden hebben in woord en getrouwheid van hun geloof getuigenis afgelegd. 2. Ze zijn toeschouwers, oftewel getuigen - zoals in een arena - van het leven van de gelovigen. Deze getuigen omringen ons, ze kijken zeer geïnteresseerd mee. Volharding is het kernwoord bij het lopen van een wedstrijd. Onder volharding valt ook geduld, doorzettingsvermogen en lijdzaamheid. Wanneer onze volharding wordt getest, groeien we in het geloof in onze Heer. Zonde is omvallen, niet bestand zijn tegen de druk van de competitie, niet volhouden op de weg achter Christus Jezus aan. Alleen wie al op weg is, de wedloper, kan door de zonde ten val komen. Volharding en nalatigheid komen beide tot stand onder druk. Bij nalatigheid wijk

Gespreksvragen:

1. Wie zijn jouw geloofshelden? 2. Op welke eigenschap kan God bouwen wanneer Hij je inzet in zijn koninkrijk? 3. In welke eigenschappen ben jij gegroeid? 4. Kun je aanvechtingen noemen in je leven? 5. W elke tools gebruik jij om te kunnen volharden in het geloof? 6. W anneer jij terugblikt op je geloofsleven, waarin zie je groei?

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

je voor de druk, je krijgt trage handen en slappe knieën (Hebreeën 12:12). Je wordt geraakt in je zwakke punt: aanvechtbaarheid (Spreuken 3:11,12). In het volgende hoofdstuk lezen we dan ook over de opvoedkundige tuchtiging van zijn kinderen in geloof door God. Volharding in geloof kan niet bestaan als er onderweg geen aanvechting is, geen gevecht tegen de zonde.

 God sluit aan bij je

eigen vaardigheden 

Voorbeeld

Hoe kunnen wij geloofsgetuigen voor de ander zijn? Zoals Trump, brullend, showend met zijn geld, populair doen? Of juist retorisch, zorgvuldig en bedachtzaam met woorden? Door te stappen in de kennis- en leefwereld van de ander? Of te vertellen over Jezus, de grootste geloofsgetuige, over de geloofshelden uit de heilsgeschiedenis en over de helden die jij ontmoet hebt? Hoe deed Jezus dat? Hij gebruikte al deze manieren, afhankelijk van de situatie. Hij sloot aan bij de leefwereld van de vissers en de boeren door het vertellen van gelijkenissen. In de Bergrede en zijn preken in de synagogen gebruikte Hij zijn welsprekendheid. Hij vertelde over geloofshelden als Hij verwees naar het werk van God in de geschiedenis van zijn volk. Hij sprak uit wanneer hij een groot geloof zag om Hem heen, zoals bij de centurio: ’Zelfs in Israël heb ik niet zo’n groot geloof gevonden (Lucas 7:10)’. Hij liet ook zien dat hij geraakt was door het contrast van de heiligheid van zijn Vader en de onreinheid van de wereld zoals bij de tempelreiniging.

Enthousiast

Dit enthousiasme voor God, hoe laten wij dat zien? Dat hangt af van jouw temperament, gaven en van je inzet. Je kunt enthousiasme laten zien in gehoorzaamheid, trouw, rechtvaardigheidsgevoel, of welsprekendheid (misschien zelfs in een licht Trumpiaanse stijl). Maar we kunnen, als nuchtere Nederlanders en steile gereformeerden misschien ook wel wat emotioneler reageren als er wordt gevloekt, de gerechtigheid aan de laars wordt gelapt en Gods regels met voeten worden getreden. En misschien kunnen we, net als onze Afrikaanse broeders en zusters, ook eens losgaan in onze lofprijzing? God sluit aan bij je eigen vaardigheden, maar vraagt je ook om je te ontwikkelen in andere skills zodat je je nog beter voor Gods zaak kunt inzetten. Op voorwaarde dat we onze basis zoeken in de Bijbel, met Gods koninkrijk als doel. ANNELIES SMOUTER IS THEOLOOG EN EINDREDACTEUR VAN ONDERWEG

 STIMULANS

TEKST JANNET DE JONG

Lees-, kijken luistertips VOOR GELOOFS- EN GEMEENTEOPBOUW

Operatie #prikpositief Na een dik jaar corona zijn de gevolgen voor jongeren in de kerk enorm. Er zijn er die al die tijd nauwelijks naar school, sport of vriendengroepen zijn geweest. Gevoelens van eenzaamheid en depressiviteit komen meer en vaker voor onder deze groep. Maar hoe bereik je hen als ook het kerkelijk leven veelal stil ligt? Diverse jongerenorganisaties slaan de handen ineen: het is tijd om met en voor jonge gemeenteleden positiviteit weer op de kaart te zetten. Met challenges worden jeugdgroepen uitgedaagd om voor zichzelf en anderen de wereld weer wat op te vrolijken. Voor jongerenwerkers is er een aanbod aan trainingen en masterclasses, om inspiratie op te doen en nood onder jongeren te herkennen. Een initiatief van onder meer EO Beam, Youth for Christ en Missie Nederland. www.prikpositief.nl

Lezingen over de Gewone Catechismus

Dagboek vol bemoediging

Dominee Gertjan Glismeijer, predikant van de hervormde gemeente in NieuwegeinVreeswijk, organiseerde een serie lezingen rond de Gewone Catechismus. De auteurs en verschillende theologen deden mee, zoals Maarten Wisse, Wim Dekker, Henk van den Belt en Maarten Kater. Ze bespraken elk een onderdeel van de Gewone Catechismus. De lezingen zijn gratis beschikbaar. Elke bijdrage is voorzien van vragen waardoor het materiaal ook geschikt is voor gesprekskringen en kerkenraden die een spade dieper willen. Alle lezingen zijn te downloaden op www.izb.nl/areopagus. Rolf Robbe schreef een gesprekshandleiding voor kringen bij de Gewone Catechismus, deze kun je downloaden op www.kokboekencentrum.nl/boek/gewone-catechismus/

De christelijke auteur Francine Rivers schreef in 1991 het bekende boek Bevrijdende liefde, een roman over profeet Hosea. De kernthema’s uit dit verhaal van Hosea en zijn vrouw - symbool voor God en zijn volk – gebruikte ze om een dagboek te schrijven dat cirkelt rond woorden als afwijzing, verzoening en vernieuwing. Aan de hand van korte fragmenten uit Bevrijdende liefde wordt ieder thema ingekleurd en uitgewerkt in een overdenking en bijbelteksten. Met het dagboek kun je veertig dagen aan de slag. Iedere dag eindigt met een vraag of een opdracht die je helpt om dichter bij jezelf en God te komen en meer van zijn liefde te ontdekken. Hoewel de thema’s universeel zijn, lijkt het boek in kleur en vormgeving met name op vrouwen gericht. Een geschenk voor moederdag? Liefde die bevrijdt is uitgegeven door KokBoekencentrum.

 OPINIE

De eenheid vieren De fusie van GKv en NGK is gaande. Wie zal de Heer niet danken? Bram van de Beek noemt deze ‘kleine fusie’ een hoopvol begin in zijn boek Lichaam en Geest van Christus. Tegelijk, zegt hij, moeten we niet rusten voor de verdeeldheid geheeld is. Geen enkele christen kan zich ooit gemakkelijk voelen bij de verscheurdheid van de kerk. Die mag er helemaal niet zijn. Er is één Heer. Hij roept ons aan zijn tafel. Daar begint eenheid, niet pas na jarenlange procedures en gesprekken.

V TEKST KLAAS VAN DEN GEEST

an de Beek staat bekend om zijn confronterend en kritisch doorvragen. Op de Nationale Synode (2019) sprak hij over de opvallende formulering over de kerk in de belijdenis van Nicea. Het woord één, zei hij, staat wel bij God de Vader en bij God de Zoon, maar niet bij God de heilige Geest. ‘Wij geloven in één God de almachtige Vader (…). En in één Heer Jezus Christus (…). En in de heilige Geest, die Here is en levend maakt.’ Bij de heilige Geest ontbreekt het woordje één, wat je niet verwacht. Het woord één komt later pas als het over de kerk gaat: ‘En één heilige, algemene en apostolische kerk.’ Dat is opvallend en heel krachtig: God is één, de kerk is één. God kan niet ge- of verdeeld zijn, de kerk evenmin.

Onzichtbaar

Dat we toch een verdeelde en verscheurde kerk zien, is door de tijden heen ‘opgelost’,

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

schrijft Van de Beek, door te zeggen dat we niet belijden wat we zien, maar wat we geloven. We geloven dat God één is, we geloven dat de kerk één is. Die eenheid is niet zichtbaar, we zien immers verdeeldheid. Maar we geloven dat allen die van Christus zijn, één zijn in Hem. De eenheid is dus onzichtbaar, een geloofseenheid met Christus.

 De kerk is één, omdat God één is  In het genoemde boek wijst Van de Beek erop dat deze uitleg een poging is om aan de ongemakkelijkheid van de verdeeldheid te ontkomen. Zo maken we wat onacceptabel is tot iets waarmee we (goed) kunnen leven. Dit hangt volgens Van de Beek ook samen met dat vaak is

gezegd: wij geloven niet in, maar aan de kerk. Geloven in, dat kun je alleen zeggen over God. Geloven is op Hem vertrouwen, maar je kunt niet op dezelfde manier geloven in de kerk. Op een gemeenschap van zondige mensen kun je je vertrouwen niet stellen. Aldus ook Augustinus en Calvijn. Van de Beek neemt ook van die uitleg afstand. Geloven ‘aan’ de kerk is onzinnig, zegt hij: je zegt niet meer dan dat je gelooft dat de kerk bestaat. Maar geloof richt zich niet op het bestaan van iets. Geloven in God is ook niet geloven dat Hij bestaat, het is een vertrouwensrelatie. Wij geloven, zegt Van de Beek, wel degelijk in de kerk, in deze verscheurde, zondige kerk, want we geloven in God. We geloven in Gods Geest die in haar woont. Die zondige kerk, die is Gods heilige woning in de Geest! Daarom is het woordje één bij kerk in de Niceense belijdenis juist op z’n plaats. Het is de geloofsuitspraak dat de Geest van God in de kerk is. Dat de kerk één is, omdat God één is. Geen enkele christen kan zich daarom ooit neerleggen bij de hopeloze verdeeldheid van de kerk. De eenwording van GKv en NGK is een begin. Een vreugdevol begin. Een eerste stap op weg naar nog meer eenheid in Christus.

 Wij geloven wel degelijk in deze verscheurde, zondige kerk  Fundament

Er is nog een bijdrage die ons kan stimuleren. Vorig jaar verscheen er een opmerkelijke verklaring: Gemeinsam am Tisch des Herrn. Ein Votum des Ökumenischen Arbeitskreises evangelischer und katholischer Theologen. Een groep theologen en voorgangers uit de Protestantse en Rooms-Katholieke Kerk kwam tot deze moedige verklaring na een jarenlang overleg over centrale geloofsthema’s. Zij zeggen: we zijn gedoopt, we geloven in Gods genade door Christus, we luisteren naar de Bijbel. Wat mag ons dan weerhouden om gehoor te geven aan de roep van Christus om samen het avondmaal te vieren? We erkennen allen de kernelementen van het avondmaal: dankzeggen om Gods genade, gedenken van Christus’ dood, en het gebed om de heilige Geest die ons deel geeft aan Gods genadegaven. Wat staat dan gezamenlijk vieren in de weg? De verklaring ontkent de grote theologische hobbels niet. Op welke manier is Christus in het avondmaal aanwezig? Rome leert de permanente reële



 OPINIE

 Geen enkele christen kan zich ooit neerleggen bij de verdeeldheid van de kerk  aanwezigheid van Christus in de gewijde hostie. En wie is bevoegd tot de bediening? Dominees zijn voor Rome geen echte opvolgers van de apostelen, ze zijn niet geordineerd door de bisschop en zo door ‘Rome’. Dat er nog veel ligt om over te praten, is duidelijk. Maar als allen erkennen dat Christus de tafelheer is en wij leven van Gods vergeving, dan delen we de meest fundamentele geloofswaarheid. Wat kan dan rechtvaardigen gescheiden wegen te blijven gaan? Dit is meer dan een zeer krachtige aansporing. Het is erkenning van het gezamenlijke geloofsfundament. Onder alle verdeeldheden ligt een stevige vloer, waar niemand die de Bijbel als Gods Woord erkent doorheen kan zakken. De echte gemeenschap is de Christusgemeenschap. Er is maar één christelijke waarheid, geen ontelbaar vele. Het uitgangspunt is dus niet de weg die je moet gaan om elkaar in alles te vinden, maar de gedeelde basis die er al is.

Eenheid

Ook Van de Beek kwam hierop uit tijdens de Nationale Synode: waarom wachten tot we het over alle onderdelen

in detail eens zijn geworden? Eenheid begint aan de tafel, bij het gezamenlijk knielen voor Jezus als Heer van ons allen. Voor zijn aangezicht moeten we verschillen kunnen dragen en erover in gesprek blijven. Maar dat gesprek is geen voorwaarde, want alles begint bij het vieren van de eenheid in Christus tijdens de maaltijd die Van de Beek consequent ‘het voedsel tot eeuwig leven’ noemt. De Heer roept: ‘Aan tafel!’ Wie zijn wij dan om te zeggen: ‘Ik kom zo, maar eerst nog even…’. Wie gaat er bewegen? Vanuit Rome werd al gewaarschuwd: mooi dit getuigenis, maar er ligt nog heel wat gespreksstof. Zoals bijvoorbeeld het offerkarakter van de mis. Inderdaad, daarover zijn we niet zomaar uitgepraat. Zal Rome ooit opschuiven? Het zou een immense aardverschuiving zijn. Maar allereerst leeuwen en beren aanvoeren in plaats van gehoor geven aan het bevel van onze Heer, is dat niet een zonde? Dat gebeurt zo gauw: er zijn te veel bezwaren, we beginnen er niet eens aan. Of we organiseren eens een ontmoetinkje of een Week van Gebed om dan weer stug onze eigen wegen te vervolgen. Is in gesprek gaan, zoeken naar elkaars hart, verspilde energie? Geloof spreekt zo toch niet?

 Wie zijn wij om te zeggen: ‘Ik kom zo, eerst nog even…’ 

In het kort

Bram van de Beek wees op de Nationale Synode 2019 op het woordje één in de Belijdenis van Nicea: het staat bij God de Vader, bij God de Zoon, maar niet bij God de heilige Geest. Het komt pas terug bij het artikel over de kerk. Wat betekent dat? Dat de kerk niet gedeeld kan zijn, omdat God zelf niet gedeeld is. Vorig jaar verscheen een prachtige verklaring: Gemeinsam am Tisch des Herrn. Een groep theologen uit protestantse en rooms-katholieke achtergrond komt tot de uitspraak: als we geloven in dezelfde genade, wat kan dan een gezamenlijke viering tegenhouden? Vanuit dit verlangen zouden ook kerken die tot een ‘kleine fusie’ komen (GKv en NGK) kunnen erkennen: onze eenwording is een vreugdevol begin. Wie verlangt er dan niet naar meer? Moeten we dan wachten tot alle kerken het over alles eens zijn? Of moeten we beginnen met knielen voor Christus en uit zijn hand brood en wijn samen ontvangen?

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

Begin alvast in je eigen gelederen. Wat is de essentie van het avondmaal? Het avondmaal is meer en meer een soort gemeenschapsviering geworden. Een feest van gelijkgestemde gelovigen die elkaar ontmoeten. Misschien moeten we eens bij onszelf te rade gaan of de viering niet te veel iets sociaal-intermenselijks is geworden, eens nadenken over wat het gedenken van de dood van Christus eigenlijk betekent. Gaan we naar de tafel onder belijdenis van onze zonden? Nu corona ons van tafel houdt, ervaren we een gemis. Het is immers in de kerk waar de tafel van de Heer staat. De bediener van het sacrament laat ons de hand van Christus zien, deelt het brood en doet de wijn rondgaan. Zien we in hem of haar ook de ambtsdrager namens Christus? Als wij eerst eens ons eigen huiswerk doen, zal de ontmoeting met onze ‘Roomse’ familie verbroedering betekenen, een waar katholiek feest. KLAAS VAN DEN GEEST IS PREDIKANT VAN HET KRUISPUNT (GKV) IN ALPHEN AAN DEN RIJN

 KRINGEN

Léren geloven? Ik vind leren geloven lastig om te omschrijven, want geloven heeft een mysterieuze kant. Het is iets geheims en persoonlijks. Kun je geloven wel leren? Geloofsleren wordt vaak geassocieerd met denken. Denken over geloven is gericht op het object: God en geloof. Het geloof beleven is subjectief: wat voor mij geldt, hoeft niet zo beleefd te worden door een ander. Het subjectieve delen we met elkaar in een gesprek of in een vertrouwde of nieuwe kring. Je leert van elkaars verhalen, getuigenissen en belevenissen.

Hoe leer je geloven?

TEKST HETTY PULLEN-MUIS

Er bestaan verschillende definities over geloofsleren. De combinatie geloof en leren maakt het complex. Er is een spirituele kant, omdat geloof een gave van God is. Tegelijk hebben we ook de opdracht of opgave om te geloven. Leertheorieën helpen om het geloofsleren iets beter te begrijpen. Er zijn drie benaderingen: • Je leert door te doen. Je doet (vanzelfsprekend) mee in de kerk, in de kring en zo kom je in aanraking met mensen die geloven. Zij vertellen waarom ze geloven en uit welke bron ze putten. Je leert in de praktijk en komt in aanraking met authentieke personen. Je onderneemt en beleeft al doende je geloof in de praktijk. Denk aan events of acties in kerken. Al doende maak je je geloof eigen. • Je leert uit en met je hoofd. Je bent cognitief bezig en wilt groeien in kennis. Hier gaat het om informatie uit de Bijbel, uit boeken, internet en andere kennisbronnen rond kerk en kringen. Dit kun je alleen doen of samen met anderen in de kring of kerk. Je kennis over het geloof groeit. • Je leert intersubjectief. In de lerende ontmoeting (iets wat georganiseerd is) probeer je elkaar te begrijpen. Daarbij spelen interactie en reflectie de

belangrijkste rol. Je bouwt samen aan geloofskennis en geloofsgroei. Je wisselt taal en beelden uit, waarbij verschillende geloofstalen in de onderlinge ontmoeting een plek hebben. Hierdoor groei je niet alleen, maar samen in je geloof als kring. Hoe je leert, vindt plaats in een gezamenlijke activiteit en proces waarbij iedereen gemotiveerd is.

Aan de slag

Geloofsleren roept verschillende beelden op. Voor sommigen heeft het te maken met alleen studeren in de Bijbel en daar een eigen keuze in maken. Anderen vinden dat geloofsleren alleen samen kan. Hoe is dat voor jou? Op pagina 12, 14 en 16 staan verschillende praktijkvoorbeelden over geloofsleren. • Welke zou je willen gebruiken in je gemeente of kring? Waarom past dit bij jullie? • Welke wil of kun je zeker niet toepassen? Waarom? Nico ter Linden zegt: ‘Leren geloven is wezenlijker dan geloven leren.’ Nico ter Linden legt hierin twee accenten. Het eerste is gericht op het leerproces en het tweede op de inhoud van het geloof. • Kun je deze twee los zien van elkaar? Waarom wel of niet? • Welke benadering past bij jouw visie op geloofsleren? HETTY PULLEN-MUIS IS ADVISEUR GROEIEN IN GELOOF BIJ KERKPUNT

> De rubriek Kringen is bedoeld voor huiskringen en sluit inhoudelijk aan bij het thema van het nummer. De rubriek krijgt online een vervolg met extra verdieping, bronnen en adviezen om praktisch met het thema aan de slag te gaan. Zie onderwegonline.nl/kringen-OW704

AD DE BOER, JOURNALIST TOT Z’N LAATSTE SNIK TEKST WILFRED HERMANS BEELD JACO KLAMER

‘Wat heb ik, terugkijkend op mijn leven, nu van mijzelf?’ 32

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

 ONTMOETING ‘Ik heb geen hobby’s,’ zegt Ad de Boer, man met een eindeloos cv. Ook nu hij de zeventig ruimschoots is gepasseerd, blijft hij ongeneeslijk nieuwsgierig. Niettemin zitten er lastige kanten aan het ouder worden, zegt hij. ‘Dat halflege glas van mij is bij tijden nog leger dan dat.’

oorafgaand aan het gesprek vraagt Ad (74) om vooral een mondkapje mee te nemen naar zijn ruime appartement in Nijkerk. Niet zo gek, want vier van zijn zeven kinderen hebben corona gehad met ingrijpende gevolgen. Verder zijn de beperkingen door corona gering, al hebben hij en zijn vrouw Ineke hun zeven kinderen al een jaar lang vrijwel niet fysiek gezien. Wat hij verder mist door corona? Zingen op zondag. ‘Drie strepen daaronder,’ benadrukt Ad, die zich graag laat tutoyeren.

Ben je bang om ziek te worden?

‘Een beetje wel. Als ik zie hoe ziek je kunt worden of er zelfs aan kunt sterven, dan zie ik daar niet naar uit. Vanmorgen hoorde ik Margriet van der Kooi in de bezinningspodcast Eerst Dit vertellen dat ze nog niet klaar voor de dood is – en dat dit ook niet hoeft, op basis van psalm 118: ‘Dit is de dag die de Heer ons geeft, verheug je daarin en wees dankbaar.’ Als het zover is, hoop en vertrouw ik erop dat God me daarvoor klaarmaakt. Toen ik in mijn studententijd worstelde met geloofsvragen, heeft het boekje Hoera voor het leven van dominee Buskes veel voor me betekend. Een man in de tram vroeg hem: “Bent u bereid te sterven?” “Nee”, zei Buskes, “want ik moet straks om acht uur daar en daar preken.”’

Gevangenis

Ondanks deze nuchterheid, wandelt Ad bepaald niet zorgeloos door het leven. ‘Bij mij is het glas altijd halfleeg, terwijl het bij Ineke driekwart vol is. Ik ben eerder somber, zie tegen dingen op, denk dat iets niet goed afloopt, meestal onterecht. We hebben een paar loodzware jaren doorgemaakt toen een

van onze geadopteerde kinderen toen hij negen was uit huis geplaatst moest worden. Niet te doen, maar het moest. Het ging alleen maar slechter met ‘m, hij belandde diverse keren in de gevangenis. Later heeft Ineke weleens tegen onze kinderen gezegd: “Jullie geloven niet in wonderen? Het feit dat ik niet in een inrichting ben beland, is het grootste wonder dat er bestaat!” Heel pittige tijden waren het, maar God heeft ons daar doorheen geholpen.’

‘Bij mij is het glas altijd half leeg’ 



Jullie hebben twee adoptiekinderen. Wat brengt jou dat, als vader?

‘Een dieper besef dat wij door God geadopteerd zijn: gewild, gekozen, geliefd. Dat besef is sterker gaan leven. Onze kinderwens was al ruimschoots vervuld. Maar we hadden plek over in ons huis, in ons hart en in onze portemonnee.’

Je was EO-directeur, hoofdredacteur van Koers en later van OnderWeg, voorzitter van de VBOK – je cv is schier eindeloos. En nu twitter je fanatiek. Kun je slecht stilzitten?

‘Ik heb geen hobby’s. Ontspannen lukt mij prima, maar dan moet ik fysiek weg zijn. In Nederland, Europa en Amerika trekken we graag met de camper waarmee we het liefst in de vrije natuur bivakkeren, op de bonnefooi. Vaak hebben we dan geen wifi. Maar als ik ergens verantwoordelijkheid voor heb genomen, ga ik daar ook helemaal voor. Wel heb ik met Ineke op enig moment geconcludeerd dat er periodes waren dat ik te veel tegelijk deed, inclusief ons gezin met zeven



 ONTMOETING

kinderen. Nu zeggen we weleens: “Hoe deden we dat, was ik weleens thuis?” Jawel, vrij vaak. “Maar ik bracht tussen zeven en half tien de kinderen naar bed”, zegt Ineke dan. Ze verwijt me niks, het is meer bespiegelend. Ik werkte vaak in de kleine uurtjes; het eindredactiewerk voor Koers deed ik tussen half twaalf en een uur ‘s nachts.’

Gat

Ad werkt niet uit angst om in een gat te vallen, zegt hij. ‘Ik blijf ongeneeslijk nieuwsgierig en journalist tot m’n laatste snik. Via Twitter kom ik op artikelen of websites die ik anders nooit zou ontdekken, soms voer ik prachtige gesprekken. Facebook idem. Die sociale media zijn soms een vloek, maar net zo goed een geweldige zegen.’

Heb je weleens spijt van dat vele werken?

‘Met de kennis van nu: ik had meer tijd in de opvoeding moeten steken. Maar als ik de kinderen ernaar vraag, krijg ik geen verwijten. Ik heb het enigszins goed proberen te maken door met de kleinkinderen in de tienerleeftijd een paar dagen naar een Europese stad te gaan. Maatschappelijk gezien lag de opvoeding destijds ook meer op het bord van de moeder. Het was volkomen normaal dat vrouwen stopten met werken als het eerste kind kwam. Daar hebben we nooit over gediscussieerd. Maar, in alle eerlijkheid: ik weet ook niet of ik het fijn gevonden had om minder te werken.’

‘Ik kan me mateloos ergeren aan luie mensen’





Als luiheid niet een van jouw hoofdzonden is, welke is dat dan wel?

‘Sterker nog: ik kan me zelfs mateloos ergeren aan luie mensen, of in ieder geval: aan mensen die niet doen wat ze moeten doen. Afspraken niet nakomen, te laat komen, mailtjes weken laten liggen… De eerste keer reageer ik daar beleefd op, maar inwendig word ik dan heel boos. Of boosheid dan mijn hoofdzonde is?’ Een korte stilte. ‘Nou, ik heb weleens een gat in de slaapkamerdeur van een van onze tienerzonen geslagen. Hij blowde, was zijn bed niet uit te branden, noch voor school, noch voor de kerk. Dun spul hoor, die deur, maar toch. Toen werd ik onvoorstelbaar boos, ja. Ik kan me heel lang inhouden, maar op een gegeven moment explodeer ik. Dat had mijn zoon wel vaker meegemaakt. Mijn vader was net zo, ik heb twee jaar bij hem in de klas gezeten. Lastige jongens kon ‘ie heel lang blijven waarschuwen, totdat hij ontplofte. Ik weet ook nog dat hij thuis de broodplank

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

had stukgeslagen bij een van mijn broers, op z’n gat. Maar ik heb ook van een EO-collega gehoord dat m’n vader bad om vergeving als hij het laatste lesuur van de dag uit z’n dak was gegaan en de dagsluiting moest doen. Die collega was zelf ook een driftkikker en deze ervaring met mijn vader is later enorm belangrijk voor hem geweest; dat m’n vader niet te groot was om de Here vergeving te vragen waar iedereen bij was.’

Wat is de belangrijkste les die je aan je kinderen wilde meegeven?

‘Sjonge… Ik hoop: laat aan anderen het beeld van Jezus zien, met alle lek en gebrek. Of ze allemaal nog geloven? Nee, het is een bonte verzameling van actieve gelovigen tot kinderen die moeilijk of niet in een levende God kunnen geloven. Een zoon kwam een paar jaar geleden speciaal langs om iets te vertellen. ‘God heeft mij weer gevonden’, zei hij. Dat hadden we nooit verwacht. Als EO zonden we programma’s als ‘God verandert mensen’ uit, dus wij baden vaak: waarom gebeurt dit bij ons niet? Vervolgens gebeurt het toch!’

Schijn

Ad is bijna 75. Wat vindt hij lastig aan het ouder worden? ‘Dat halflege glas van mij is bij tijden nog leger dan dat. Ik erger me sneller, ben eerder gestrest, denk eerder dat iets niet lukt. Dat vind ik niet leuk van mezelf.’

En daar heeft Ineke ook last van?

‘Wis en zeker! Zij is exact het tegenovergestelde. Ik val op die momenten stil, trek me terug, en zij maar gissen wat mij dan dwarszit.’ Op dat moment loopt

het gespreksonderwerp zelf de woonkamer binnen. Desgevraagd zegt ze: ‘Je kunt aan z’n gezicht zien hoe de vlag erbij hangt. Als er bezoek is, kun je aan hem zien of hij het naar z’n zin heeft.’ Ad: ‘Dat klopt, ik kan slecht de schijn ophouden.’

‘Zeker niet, nee, nee. En ook niet de sfeermaker in een gezelschap, of de lolbroek, helemaal niet. Met sommige vrienden heb ik het prima, maar dat is een beperkt aantal.’

heeft gegeven, moet dat vandaag nog doen.” Dit had ik nog nooit gehoord in een vrijgemaakte kerk, never! Wow, dacht ik… Dat moet ik dan maar doen. Dus heb ik thuis gebeden, waarna er geleidelijk aan dingen veranderden. Het boek van professor Verkuyl, Zijn alle godsdiensten gelijk?, hielp mij inzien dat het christelijk geloof de enige religie is waarin God afdaalt naar ons. Het advies van een medestudent vergeet ik nooit: “Twijfelen mag, maar blijf zoeken daar waar de Bijbel centraal staat, bij mensen die je vertrouwt. Cultiveer die twijfel niet.”’

Nu Ineke er toch bij staat: wat is het geheim van jullie huwelijk?



Je bent geen allemansvriend.

Tegen Ineke: ‘Zeg ‘s?’ Ineke: ‘Poe! Steeds weer opnieuw beginnen, haha! Ook als het even niet lekker zit.’ Ad: ‘Ja! Je hebt voor elkaar gekozen met de achterdeur dicht.’ Ineke, lachend: ‘Ik zei gisteren nog tegen je: ik houd van je, dus ik zal het ermee moeten doen!’

Nu de kerkgang beperkt is: hoe ziet je geloofsleven eruit? Waar vind jij God?

‘In ieder geval niet in gewijde kathedralen. Totaal niet, nul. Ik heb God leren kennen in aula’s en gymnastieklokalen waar de ringen boven mijn hoofd hingen. In het alledaagse, platte leven of in een preek waarin Gods wereld en onze leefwereld bij elkaar wordt gebracht. Momenteel vooral in muziek en zang. Of er een lied uitspringt? We hebben lijstjes voor onze begrafenis die…’ – Ad lacht smakelijk – ‘…zo lang worden dat ze straks uren in de kerk zitten. Onze muzikale range is ongelooflijk breed, van psalmen uit de Oude Berijming tot liederen uit het Liedboek, Opwekking, Mozaïek, New Wine, noem maar op. Moet ik er eentje kiezen? O Jezus, hoe vertrouwd en goed klinkt mij uw naam in ‘t oor, uw naam die mij geloven doet. Gij gaat mij reddend voor, Gezang 446. Ik las pas een interview met een theoloog die zei: “Ik ben Jezusmoe.” Daar snap ik níets van.’

‘Jezus-moe? Daar kan ik me níets bij voorstellen’ 



Je zei dat je in je studententijd worstelde met geloofsvragen. Welke waren dat?

‘Bestaat God wel? Waarom is juist het christelijk geloof waar en andere religies niet? Uiteindelijk werd ik in m’n nekvel gegrepen. Op een zondagmiddag hoorde ik dominee Gert van den Brink preken over Filippenzen. Hij zei: “Iedereen die zijn leven nog niet aan Jezus

‘Ik weet hartstikke goed dat ik een zondaar ben’ 

Heb je al een idee welke tekst er op je grafsteen komt?

‘’Mijn genade is u genoeg’. Dat bedoel ik niet gemakkelijk. Ik geloof het intens, want wat heb ik, terugkijkend op mijn leven, nu van mijzelf? Gods genade heeft mij gemaakt tot wie ik ben. Ik weet hartstikke goed dat ik een zondaar ben, tegelijk weet ik me een kind van de God die de goddeloze, ook mij, rechtvaardigt. Daarin zit het diepe besef dat je van nature zondaar bent. Daarvoor hoef ik alleen maar bij mezelf naar binnen te kijken. Wat ik dan zie? Iemand die verkeerde gedachten kan hebben, die zonder reden strontchagrijnig kan zijn. Het is aan God te danken – en aan ‘de vrouw die Gij mij gegeven hebt’, om met Adam te spreken – dat ik daar steeds weer uit getrokken word.’

Heb je een voorstelling van de hemel?

‘Ik houd enorm van zingen. Het breed gedragen idee dat er in de hemel veel gezongen wordt, staat me dus niet tegen. Toch is dat niet mijn beeld – er moet immers ook gewerkt worden, kom op! B. Nijenhuis laat de boerenknecht Ezen in zijn boek De Tornado zeggen over de hemel: spitten en niet moe worden. Nou, dat dus. Spitten, werken en niet moe worden. Wow. Ik geloof dat de hemel op aarde komt, God zal bij de mensen wonen. Een radicale vernieuwing van deze wereld, zonder rottigheid, met Jezus in het middelpunt. Daar in de boekenkast staat een rijtje reisgidsen. Ineke en ik willen graag nog veel landen bezoeken: NieuwZeeland, Argentinië, Chili. Dat redden we bij leven vermoedelijk niet meer, dus ik zeg weleens: dat komt dan op de nieuwe aarde wel.’ WILFRED HERMANS IS JOURNALIST EN TEKSTSCHRIJVER

 LITERATUUR

OP ZOEK NAAR HET OUDE ENGELAND IN INDIA

Een laat avontuur van emoties Het was vooral een zin op de achterflap die mijn aandacht trok. Het Missiehuis van Carys Davies zou ‘een nieuwe invulling geven van postkoloniale verhalen in een wereld vol breuklijnen’. Wat ook meespeelde, was de reputatie van de auteur uit Wales, die tegenwoordig in Edinburgh woont. Haar debuutroman West uit 2019 werd alom geprezen voor de subtiliteit waarmee ze maatschappelijke problemen weet te verbeelden. Ook Het Missiehuis is een fijnbesnaarde roman.

TEKST ARIE KOK

In romans van E.M. Forster (A passage to India) en Graham Greene trekken personages naar de koloniën om het formele en regenachtige Engeland te ontvluchten. Hilary Byrd, vijftiger en stuntelige vrijgezel, zoekt juist het oude Engeland in India. Hij werkt als bibliothecaris, maar de komst van allerlei nieuwe diensten hebben de rust in het gebouw verstoord. Byrd raakt overspannen en neemt ontslag. Hij wil ver weg zijn en daar tot rust komen. Hij komt terecht in Ooty, in de bergen van India. Het regent er veel, hoog boven de rommelige huizen priemt de torenspits van de witte kerk door de mist. Byrd huurt op het terrein van een lokale geestelijke (de padre) het huisje van een Canadese missionaris die met verlof naar huis is. Hij laat zich dagelijks rondrijden door Jawshed in diens tuktuk, langs de botanische tuinen, de Assembly Rooms, de Modern Stores en de Chocolate Shop

OnderWeg #6 > Jaargang 7 > 24 april 2021

om steevast te eindigen in de bibliotheek, een victoriaans gebouw waar nog wel rust hangt. Residuen uit de tijd van ‘Britain rules the waves’. De padre heeft een aangenomen dochter, Priscilla, geboren in een leprakolonie, die twee duimen en een voet mist. De padre zoekt een goede christelijke echtgenoot voor haar. Hij vraagt Byrd haar te helpen met Engels, het bakken van scones en het naaien van kleding. Als Byrd denkt dat de padre erop zinspeelt dat híj de echtgenoot van Priscilla zou kunnen zijn, ontwikkelt hij gevoelens voor haar. Maar Byrd is een stuk ouder en heeft het geloof al lang geleden afgezworen. Hij besluit naar de kerk en de bijbelstudie te gaan, een soort omgekeerde zending. Waar voorheen de inlanders uit puur pragmatisme voor het leven als christen konden kiezen, doet nu een atheïstische

Engelsman dat. Zo zit dit boek vol met stille, satirische verwijzingen naar de praktijk van het kolonialisme. Intussen zijn er politieke spanningen in India. Antichristelijke hindoe-nationalisten plegen aanslagen op Engelse, meestal christelijke, doelen. Davies laat er hier en daar iets van doorschemeren, als lezer voel je aan dat er nog iets gaat gebeuren. Byrd slaat geen acht op deze signalen, hij is te druk met het hervinden van zichzelf en het vergroten van zijn kansen bij Priscilla. Het zal hem fataal worden. Uit het nawoord blijkt dat de politieke ontwikkelingen voor de auteur geen bijverschijnsel zijn, ze heeft het verhaal bewust tegen dit decor willen plaatsen. Er zal steeds vaker en grimmiger wraakgenomen worden op de vermoeide oude romantiek van het Engelse verleden in India. Ondertussen onttrekt Priscilla zich aan de regelzucht van de witte mannen en gaat haar eigen autonome weg in de liefde. Goed beschouwd is zij de held van dit verhaal.

 H ij besluit naar de

Naar aanleiding van:

Carys Davies, Het Missiehuis, Amsterdam (Meulenhoff), 2021. 272 pagina’s, € 20,99, ISBN 9789029094016.

kerk te gaan, een soort omgekeerde zending 

Het Missiehuis is een pakkende vertelling, waarin veel gebeurt in de taal. De recensie in de Britse krant The Guardian laat dat zien. Bij de vertaling valt daarvan noodzakelijkerwijs wel het een en ander weg. Toch valt er nog genoeg te genieten, vertaler Nicolette Hoekmeijer heeft er een soepele tekst van gemaakt. Op een dag ontdekt Byrd dat de alomtegenwoordige eucalyptusbomen exoten zijn, meegekomen in de zakken van Tasmaanse soldaten van het Brits-Indische leger. Die avond bekijkt Byrd in de spiegel zijn naakte lichaam. Onwillekeurig moet hij denken aan de droge rimpelige eucalyptuszaden uit de zakken en tassen van de soldaten die prima gedijden in de vochtige berggrond. ‘Hij legde de hand op zijn borst en voelde zijn hart kloppen. Wat had Thomas Mann ook alweer geschreven? Een laat avontuur van emoties – zoiets.’

In het kort • Speciaal aanbevolen voor liefhebbers van Englishness. • Er klinken veel betekenisvolle ondertonen mee. • Spannend plot met onverwachte ontknoping. • Boeiende visie op postkolonialisme.

ARIE KOK IS AUTEUR EN JOURNALIST

Woorden voor het onzegbare

eneer, wij kunnen u hier niet genezen en ergens anders kan men u ook niet genezen.’ Openingszinnen in de spreekkamer van de specialist. Eigenlijk wist je het al, maar nu is het echt een feit: een gemeen ding binnenin je is bezig je lijf te slopen. Het gaat daarin slagen wanneer het de remmende middelen, die er gelukkig onder Gods zegen zijn, weet te overwinnen. Vanaf dat moment kantelt je leven op ongekende wijze. Er wordt gehuild, er wordt met gezin, familie en vrienden gecommuniceerd. Vooral wordt er geroepen tot de Almachtige. En niet tevergeefs, dat scheelt alles. Niettemin: er breekt een fase aan waarin je samen veel moet bespreken en onder ogen moet zien. Menselijkerwijs weet je wie je straks achter moet laten en wie achter moet blijven. Dat geeft heel ingewikkelde vragen.

Licht ledenverlies voor NGK

In 2020 verloor de NGK 154 leden. Dat blijkt uit het pas verschenen Informatieboekje 2021. De NGK telde per 1 januari 2021 32.700 leden, waarvan 20.498 belijdende leden. De 87 gemeenten worden bediend door 63 NGK-, twaalf GKv- en zes CGK-predikanten. De daling van het aantal doopleden dat belijdenis doet, lijkt door te zetten: in 2008 waren dat er 353, in 2019 275 en in 2020 121, al kan dat laatste cijfer vertekend zijn doordat het doen van belijdenis hier en daar werd uitgesteld. Het aantal doorbedieningen bleef wel vrijwel gelijk: 305 in 2020 tegen 317 in 2019; in 2008 was dat nog 470. Er gingen in 2020 net als in voorgaande jaren meer leden van andere kerken naar de NGK over dan omgekeerd.

Plaatselijke GKv- en NGK-gemeenten fuseren

Begin 2022 zullen de GKv- en de CGK/NGK-gemeente in Nieuwegein één 3G-gemeente gaan vormen. Ook de GKv en NGK in Sliedrecht willen begin 2022 fuseren. De GKv- en de CGK/NGK-gemeente in Zoetermeer hopen het moment van eenwording al eerder te bereiken.

 Deel de vragen met elkaar, hoe moeilijk het ook is  Allereerst vragen over het proces dat je samen gaat doormaken. Onzekerheden over het verloop van de ziekte, over allerlei maatregelen, voorbereidingen voor het moment dat… Dat is ingrijpend en lastig, maar nog niet het moeilijkste. Want dat is proberen om samen over de grens van het afscheid heen te kijken. Ook het levensperspectief van je partner is onvoorstelbaar gekanteld. Hoe moet het verder als die achterblijft, financieel bijvoorbeeld, maar vooral inhoudelijk? Een zwart gat… Al die vragen en onzekerheden: deel ze met elkaar, hoe moeilijk het ook is. Het is voor de zieke zwaar: die gaat denken aan en woorden zoeken voor een situatie die hij of zij zelf niet meer mee zal maken. De Here heeft je dan immers tot zich geroepen? Maar het is de moeite waard om in die prangende vragen samen woorden te zoeken voor het onzegbare. Hoe lastig ook, het zal gezegend worden: je blijft zo dicht bij elkaar en bij onze Heiland. Je houdt elkaar vast, ook in datgene waarvoor geen woorden zijn. En dat is goed. Tot slot deel ik graag met u: inmiddels zijn de palliatieve remmende middelen bij mij bijzonder gezegend; ik heb langer levensperspectief in het vooruitzicht gekregen. Goddank: Jezus leeft.

DINGEMAN QUANT IS EMERITUSPREDIKANT IN DE CGK

Verbonden aan: Vecht- en Angstelkerk (GKv), Loenen/ Abcoude, L. H. Th. Kooij (GKv Nieuwleusen) die daarnaast in deeltijd docent blijft aan de VIAA Zwolle; Immanuelkerk (NGK) Amstelveen: kandidaat E.C. Wiskerke (Kampen); Fonteinkerk (GKv) Buitenpost: mw. B. Wijnalda-Spoelman uit Roodeschool (predikant met bijzondere taak, als geestelijk verzorger woonzorghuis Toutenburg, Noardburgum); Columnakerk (GKv) Groningen-Noord/West voor drie jaar in deeltijd als ouderenpastor: J.H. Tempelman die naast deze detachering in deeltijd verbonden blijft aan GKv Drachten-Nijega. Benoemd als interim predikant (voor één jaar) in Zuiderkruis (NGKv) Maastricht: P.L.R. van der Spoel (PKN); in Opstandingskerk (GKv) Utrecht Noord-West: W. Noordzij (GKv Zwolle-Noord). Beroepbaar: kandidaat M.J. Hagg (Amersfoort), mjhagg@tukampen.nl Dominee R. van Nus (86) overleden Dominee R. van Nus, emeritus predikant van de GKv Rotterdam-Delfshaven is op 86-jarige leeftijd overleden. Hij diende de GKv-gemeenten van Rijnsburg (als zendingspredikant voor Curaçao, 1970), Bruchterveld (1976) en Rotterdam-Delfshaven (1987). In 1994 ging hij met emeritaat.

 TOT SLOT

OnderWeg online > Op Twitter

Esther de Hek @zinenzo Uitgelogd bij alle sociale-media-accounts van @onderwegonline, ook het Twitteraccount dus (was leukste om te beheren, vond ik). Per vandaag geen hoofdredacteur meer. @MelanieSpans neemt het beheer van de socials over. Moois en succes daarbij, Melanie! Ad de Boer @ad_de_boer Als antwoord op @zinenzo @onderwegonline en @MelanieSpans Onwezenlijk, hoor! Dank voor de afgelopen jaren. Esther de Hek @zinenzo Geen dank, Ad. Went vast snel ;)

GA VOOR MEER REACTIES NAAR:

www.twitter.com of scan de QR-code IETS GEZIEN OP SOCIAL MEDIA DAT U MET ONS WILT DELEN?

Mail het dan naar redactie@onderwegonline.nl en wie weet delen wij het bericht online of in ons magazine!

vooruitblik VERTEGENWOORDIGERS VAN GODS KONINKRIJK • Het zwaartepunt van de wereldwijde kerk verschuift steeds meer van het Noorden naar het Zuiden. • Daarmee krijgt ook Gods verlangen naar recht en gerechtigheid meer aandacht in de kerk. Komen wij deze theologische verschuiving in onze eigen leefomgeving tegen? Wat is de bijbelse betekenis hiervan en wat betekent dat voor ons kerk zijn?

De volgende editie van OnderWeg verschijnt op 15 mei

Illustratie: Annelies Vonk • www.kriebelsenkrabbels.nl

ADVERTENTIES

Rob van Houwelingen (red.)

KAMPER Kanttekeningen

Cijfers en letters

Bijbelse overwegingen vanuit de Theologische Universiteit Kampen

Hoe is de Bijbel relevant voor je dagelijks leven? Waarom openbaart God zich soms in de stilte? Welke boodschap verkondigt het kaalgeschoren hoofd van de profeet Ezechiël? Is het levensraadsel van de lijdende rechtvaardige te ontsluieren? Ben ik een priester, hoe dat zo? Wat wil Jezus bereiken door niemand te veroordelen? Wie is een potentiële volhouder in het geloof en in het lijden? Hoe kun je als christen een gamechanger zijn?

Deze jubileumuitgave (deel 25 van de Bezinningsreeks) bieden uitgever en universiteit voor een feestelijk lage prijs: slechts € 9,99.

De administratieve dienstverlener voor kerken en instellingen

Buijten & Schipperheijn Motief

www.SilasGroep.nl/kka Telefoon 033 – 467 10 12

www.buijten-motief.nl – 192 pag. – in de boekhandel

Onderweg april 2021 versie 2.indd 1

KKA is onderdeel van de Silas Groep

In een Bijbels dagboek geven medewerkers van de Theologische Universiteit Kampen dertig verhelderende en boeiende overwegingen, geschreven bij teksten uit Genesis tot Openbaring.

Daar weten wij wel raad mee. Wij zijn de administratieve dienstverlener voor kerken en instellingen. Wij verzorgen uw financiële administratie, salarisadministratie, traktementsberekeningen en begraafplaatsenadministratie. Daarnaast stellen wij graag uw begroting en jaarrekening op. Bovendien geven wij deskundig advies over verzekeringen en bieden wij ondersteuning bij ziekte of vacatures op het kerkelijk bureau. Waar kunnen wij u mee van dienst zijn?

15-04-21 13:23

HOOPVOL EN INSPIREREND

Hoop en inspiratie! Wij delen hoop en inspiratie ook op onze website. Bezoek www.onderwegonline.nl. Je vindt daar nieuws, blogs, gratis artikelen en het online archief met alle eerdere artikelen uit magazine OnderWeg.

> Volg je magazine OnderWeg al op Facebook? Facebook.com/onderwegonline