Kerk zijn in coronatijd by OnderwegOnline

OL EN HOOPV REND E INSPIR

Klagen, bidden, hopen KERK ZIJN IN CORONATIJD

‘Ik klaag meer in mijn gebed’

Marinus de Jong

‘Kerkmensen zijn online leuk gaan vinden’ Stefan Paas

‘Op drie uur vliegen verdrinken gewoon kleuters!’ > Jaargang 7 > 20 februari 2021

Rob Timmerman

 VOOR JE VERDER GAAT

Waakzaamheid Sinds enige tijd houden engelen mij bezig. Ik ontdekte dat Paul Klee (1879-1940), ook al beschouwde hij zich niet als gelovige, tijdens zijn laatste twee levensjaren ongeveer zestig schilderijen van engelen maakte. Het zijn mensachtige figuren, gevleugelde tussenwezens, soms grappig, soms griezelig, afgebeeld met slechts enkele lijnen. Ze weerspiegelen niet alleen de gemoedstoestand van de Zwitserse kunstenaar tijdens zijn ziekte, maar ook de verwarrende periode die de Tweede Wereldoorlog inluidde. Zelf zei Klee over zijn werk: ‘Wat ik wil laten zien (…) is het idee dat zich verbergt achter de zogenaamde werkelijkheid. Ik zoek naar de brug die het zichtbare verbindt met het onzichtbare.’ Inderdaad: engelen zorgen voor verbinding tussen hemel en aarde. De pentekening ‘Wachsamer Engel’ uit 1939 is de enige in wit geschetste engelfiguur tegen een zwarte achtergrond. Als met een griffel op een lei wordt hij in mijn geheugen gegrift. Het is geen vluchtige verschijning, nee, met ovale ogen waakt hij voortdurend over zijn omgeving, de vleugels omhoog geheven. Deze engel straalt licht uit in een duistere wereld. Daar word ik blij van. TEKST ROB VAN HOUWELINGEN

ROB VAN HOUWELINGEN IS HOOGLERAAR NIEUWE TESTAMENT AAN DE TUK EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

 INTRODUCTIE THEMA

Het goede

n onverwachte situaties val ik stil. Ik vecht of vlucht niet, maar verstijf. Eind maart 2020, toen corona ons net in de greep had, zat ik het liefst thuis, enigszins stil en onbereikbaar achter mijn bureau of op de bank. Doen wat nog moet, de rest voor me uitschuiven. Hopen dat mij niet te veel vragen worden gesteld. Voor je jaloers wordt: ook verstijven is heel vermoeiend! Een crisis ondergaan uit machteloosheid is iets anders dan hem accepteren en ermee leren omgaan. Ga eens na: hoe reageerde jij? ‘Wat gebeurt er in de kerk in reactie op de coronacrisis?’ vragen we ons in deze editie af. Vechten, vluchten of verstijven is een begrijpelijke reflex, maar het kan ook aangeven dat je de nare situatie nog niet onder ogen ziet. Het kost tijd om de nieuwe realiteit in te laten dalen. Tijd om je aan te passen: hoe gaan we het doen? En tijd om te reflecteren op wat er gebeurt.

 Geloven met alleen je Bijbel en een scherm is eenzaam  Na vier seizoenen corona (lente, zomer, herfst en winter) komen in de kerk de trage vragen op gang. Hoe kunnen en willen we gemeente zijn, Deo Volente na corona? Hierover begeleid ik als gemeenteadviseur gesprekken. Online, dat natuurlijk wel. In een van die bijeenkomsten sprak gemeentelid André zich uit: ‘Ik hoop dat corona ons goed doet.’ Ik was verbaasd: deze wens had ik nog niet eerder zo gehoord. André hoopte dat we in de kerk kern- en randzaken beter leren onderscheiden. Dat we onze zegeningen leren tellen als gemeente. En dat we dichterbij elkaar komen, nu we weten hoezeer we elkaar nodig hebben. Ikzelf ben door corona niet minder gaan geloven, geloof ik. Geloven is wel moeizaam en eenzaam als je het alleen met je Bijbel en een schermpje moet doen. Ik ontdekte opnieuw de ongelooflijke rijkdom van de geloofsgemeenschap. Ik lees het ook in het interview met Stefan Paas: de plek waar je welkom bent en gezien wordt, waar het soms irriteert en schuurt, waar je in Christus’ naam de tafel deelt en waar zichtbaar wordt dat verzoening ons bindt. Ik hoop dat we er nooit aan zullen wennen om naar een scherm te kijken. Ik hoop vooral dat, zoals André zei, ‘corona ons goed doet’.

JANNET DE JONG WERKT ALS GEMEENTEADVISEUR VOOR HET PRAKTIJKCENTRUM EN IS REDACTEUR VAN ONDERWEG

 COLOFON OnderWeg is een inspirerend magazine voor christenen die God en de kerk liefhebben en midden in het leven staan. OnderWeg schrijft over relevante en actuele thema's voor christenen en bevat rubrieken over jeugdwerk, missionaire kerk-zijn en Bijbelstudie. OnderWeg ontstond in 2015 uit een samenvoeging van Opbouw en De Reformatie. Redactie Bram Beute, Jaap Cramer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Jannet de Jong, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Jordi Kooiman (webredacteur), Jacomine Oosterhoff (eindredacteur), Annelies Smouter (eindredacteur), Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema), Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Nocturnestraat 12, 7323 LC Apeldoorn, redactie@onderwegonline.nl Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl. Abonnementen Jaarabonnement Papier Plus: € 61,50 (studenten € 30,75/Europa



Redactieadres

06 ‘EEN CHRISTEN WANHOOPT NOOIT’ DIT JAAR GINGEN WE IN DE KERK VAN EEN ONBEHOLPEN ‘HANDDRUK’ MET DE ELLEBOOG NAAR EEN VOLWAARDIGE LIVESTREAM. HOE NU VERDER? \WE KUNNEN DOEN ALSOF ER GEEN CRISIS IS EN DOORGAAN ZOALS EERST OF DE CRISIS AANGRIJPEN EN HET ROER HELEMAAL OMGOOIEN.’ MARINUS DE JONG BLIKT TERUG OP EEN JAAR KERK IN CORONATIJD.

€ 102,00/buiten Europa € 135,00). Halfjaarabonnement Papier Plus: € 33,00. Digitaal abonnement via een app: € 39,50 (studenten € 19,75). (Digitaal) Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag in op www.onderwegonline.nl/abonneren. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Bestuur Persvereniging OnderWeg Marga van Gent-Petter, Arie Liebeek, Aad Lootens, Anko Oussoren en Hillie van de Streek. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05,

24 EYEOPENER VERGEVING OF GENEZING?

Het is zo’n aardige uitdrukking in het Engels: first things first. Er moeten prioriteiten gesteld worden. In deze verkiezingstijd zijn bestuurders en politici daar volop mee bezig. Maar hoe is dat in het koninkrijk van God? Welke prioriteiten stelt koning Jezus?

adverteren@onderwegonline.nl. www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold Communicatievormgevers. Rondweg 76, 8091 XK Wezep, 038-376 33 90, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl. Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline www.instagram.com/magazine_onderweg

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

28 OPINIE VERTROUWD EN TOCH NIEUW

De Nieuwe Bijbelvertaling gaat verschijnen in een verbeterde versie. De mooie taal is gebleven, de nauwkeurigheid van de vertaling is vergroot. Waarom nu alweer een herziening van een toch uitstekende vertaling? Vertaalwetenschapper Tineke BolDrieenhuizen legt het uit.



 INHOUD

18 WE HOUDEN MOED, WE HEBBEN LIEF VIER SEIZOENEN CORONA IN DE KERK. WE BEDACHTEN HARTVERWARMENDE INITIATIEVEN EN ZOCHTEN ELKAARS NABIJHEID, DESNOODS VIA EEN SCHERM. WE KLAMPTEN ONS AAN ELKAAR VAST EN HIELDEN DE HOOP LEVEND. EEN FOTOVERSLAG.



10 ‘DE KERKEN HEBBEN HET HEEL AARDIG GEDAAN’ DE BALANS VAN EEN JAAR CORONA WIL HIJ NOG NIET OPMAKEN. MAAR HIJ HOOPT WEL ‘DAT DE KERK HET IDEAAL VAN VERZOENDE GEMEENSCHAP ZAL UITDRAGEN. DAARIN ZIT HET VERMOGEN OM ZICHZELF TE RELATIVEREN, TE BLIJVEN VERNIEUWEN.’ EEN GESPREK MET HOOGLERAAR MISSIOLOGIE STEFAN PAAS OVER DE GEVOLGEN VAN DE CORONACRISIS VOOR DE KERK.

Klagen, bidden, hopen

32 ONTMOETING ‘KOESTER HET STEENTJE IN JE SCHOEN’

Ex-programmamaker Rob Timmerman heeft al zo’n tweeduizend bootvluchtelingen van de verdrinkingsdood gered. Wat beweegt hem om steeds weer zijn gezin te achter te laten en de vluchtelingenkampen op te zoeken? ‘Na vijf jaar vluchtelingenwerk heb ik geleerd dat ik niemand kan redden. Ik kan er wel voor iemand zijn.’

Stockbeelden: Jair Ferreira Belafacce/iStock (cover); Paul Klee, Public domain, via Wikimedia Commons (pagina 2); ThitareeSarmkasat/ iStock (pagina 6); kibler/Shutterstock (pagina 14); Nicola Fioravanti/ Unsplash; Jan Kaptein/Unsplash; Guy Basabose/Unsplash; Nynne Schrøder/Unsplash (pagina 22/23); eugenesergeev/iStock (pagina 24); nadia_bormotova/iStock (pagina 39).

Terugblik op een jaar kerk in coronatijd

TEKST MARINUS DE JONG 6

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

 BESCHOUWING

in Amsterdam, zette zijn

p 8 maart 2020 deden we nog wat onbeholpen de handdruk met de elleboog, op zondag 15 maart moesten we de deuren van de Oosterparkkerk sluiten. Daar stonden we achter een geïmproviseerde camera of gewoon alleen met geluid naar woorden te zoeken in een plotseling lege kerk. Als ik mijn eigen gebed van die zondag terugluister, hoor ik de onwennigheid, de ernst en de onzekerheid. Maar ook: we doen dit samen en komen erdoorheen. Zowel kerkenraad als gemeente hadden een proactieve houding. Binnen no time hadden wij een livestream opgezet. Ideeën om verbonden te blijven, schoten als paddenstoelen uit de grond; ouderlingen deden hun belrondjes. De crisis leek zowaar een beetje leuk. Samen in hetzelfde schuitje.

gedachten erover op papier.

Onrust

Nog even en de coronacrisis duurt een jaar. Hoe kijken we in de kerk terug op deze bijzondere periode? En hoe kijken we vooruit? Marinus de Jong, predikant van de Oosterparkkerk

‘Deze pandemie is wel een teken, een herinnering, een concrete hint van God: Ik kom heus wel.’

De crisis bracht ook innovatie en vernieuwing. Opeens hadden wij een camera. De kwaliteit van de uitzending werd topprioriteit. Een aantal ouderen deed nu toch de stap naar whatsappen en een nieuwe laptop om verbonden te blijven. Deze vernieuwing trok ook nieuwe mensen: door de lage drempel van een stream raakten gasten verbonden en werden de trouwste kijkers. Toen de kerken tegen de zomer langzaam weer mensen mochten ontvangen, gaf dat weer energie: hoe combineren we camera en live-aanwezigheid? Hoe geven we iedereen de kans om te komen? In september huurden wij een grote rooms-katholieke kerk in Amsterdam waar we met zijn allen konden samenkomen: een prachtig moment. Maar ook een soort onrust maakte zich van mij meester. Een gevoel van: nu komt het erop aan. Allerlei - ten diepste hoogmoedige gedachten over een heldenrol voor de kerk in crisistijd. Citaten van kerkvaders, van Luther en van Bonhoeffer, zwierven over het internet en spookten door mijn hoofd. Los van de schrik van de crisis zelf, was dit misschien wel de meest vermoeiende. Het idee dat er van alles moest en wel nu.

Teleurstellingen

Na deze onrust kwamen de eerste teleurstellingen. Want die dertig plekken in de kerk raakten niet zomaar vol. Ook het aantal kijkers was niet stabiel. Ik vond dat als voorganger best lastig. Je bent druk om er het beste van te maken. Je bent heel blij dat er weer dertig mogen komen. Dan komen ze niet! Wordt het ooit weer zoals het was? Dat was vooral het gevoel van de kerkenraad. Iedereen was druk om zelf een weg te vinden door de crisis en alle onzekerheid. Sommigen bleven angstig thuis, anderen vonden het lastig om de gewoonte van de zondagochtend weer op te pakken of gewoon niet de moeite waard: op afstand van elkaar, zonder koffiedrinken, zonder zingen. De eerste stemmen preekten wat de kerk uit deze crisis leren kon. Dit was een kans. Een kans om in kringen te gaan werken. Een kans om technologie te omarmen, om het liturgisch helemaal anders te doen. Een radicale kerkherziening. Nu alles op het spel staat: nu kan het!

Braaf of ongehoorzaam?

Tegelijk was er ook druk vanuit de samenleving op de kerk. Vanwege de grondwettelijke vrijheid voor kerken ontstond een ‘zij-mogenmeer-dan-wij-gevoel’, met name doordat sommige kerken op de Biblebelt met honderden bij elkaar bleven komen. Kerken lagen onder een vergrootglas. Er leken maar twee reacties mogelijk: het braafste jongetje van de klas of burgerlijk ongehoorzaam.



 BESCHOUWING

En de sociale cohesie? Als relatief kleine en hechte kerk kunnen wij de onderlinge verbondenheid nog wel aardig vasthouden. Bij collega’s uit grotere, meer volkskerkelijke contexten is de crisis nu al een zichtbare versneller van de kerkverlating. Voor sommigen aan de rand is de doorbreking van de zondagse kerkgang een laatste duwtje de kerk uit. In een grote gemeenschap is het bovendien veel moeilijker om je gezien en verbonden te voelen.

Kaal

Bij de tweede golf in het najaar begon het echt te drukken. Steeds weer een stap terug en inmiddels is de kerkdienst nog kaler dan in de eerste golf, want ook live muziek wordt afgeraden. De solidariteit in de samenleving ebt weg en dat voelen we ook in de kerk. Het omzien naar elkaar wordt stroperiger en de energie voor nieuw initiatief ebt weg. Iedereen voelt: het is nu een kwestie van lange adem. Niemand weet hoe lang dit nog gaat duren, of het weer wordt zoals het was? Moeten we dat trouwens wel willen? Hoe nu verder? Een aantal elementen is belangrijk om als kerk vast te houden zolang deze crisis nog duurt. Met onderstaande drie zoek ik een middenweg tussen een aantal uitersten die ik om me heen zie: doen alsof er geen crisis is en doorgaan zoals eerst, alleen dan online; of de crisis aangrijpen en het roer helemaal omgooien. Het ene uiterste is de conservatieve reflex, het andere de progressieve.

1. Houd vast en slaap

Hierboven beschreef ik al even de onrust aan het begin van de crisis. Het is de oude gedachte dat je als leider van een kerk zelf de kerk moet redden. Maar Christus leidt zijn kerk, niet jij. Dus wind je niet op, doe je werk en ga slapen. Bedenk wat je roeping is als kerk en richt je daarop: God en elkaar liefhebben. Dat is een kompas in de crisis. Dat doe je zo goed en zo kwaad als het gaat.

 De crisis leek zowaar leuk. Samen in hetzelfde schuitje  Verander dus niet radicaal allerlei dingen. Zoals George Harinck begin januari in zijn column in het ND verwoordde: ‘Juist nu is er behoefte vast te houden aan wat we gewend waren.’ Hij laat zien dat het in de Tweede Wereldoorlog net zo ging: nu zou alles anders gaan, de oorlog is een kans. Maar veel van die verandering kwam helemaal niet. Juist in een crisis is er ook behoefte aan vastigheid. Juist nu zijn de woorden ‘Onze hulp is in de naam van de Heer, die hemel en aarde gemaakte heeft’ troostend. Ze spreken des te dieper, omdat ze vertrouwd zijn. Ook het kerkelijk jaar voelde niet eerder zo troostrijk en dat gaat onverstoord door: vastentijd, Pasen, Pinksteren, advent, Kerst. Dat is een beetje als het ‘nochtans’ van Habakuk 3:18: ‘Nochtans

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

zal ik juichen voor JHWH.’ Of als de psalmen die steen en been klagen, maar dan toch, nochtans, eindigen met de lof op God. ‘JHWH zal ik loven zolang ik leef, zijn lof bezingen zolang ik besta’ (Psalm 146:2). Die vastigheid biedt houvast in een tijd waarin alles wankelt. Wandel bewust op de weg die God je wijst. Houd je ogen open, dan zie je dat je ook veel zijwegen kunt bewandelen. Een ander, misschien jij. Maar onthoud, Jezus trekt de kerk door deze crisis heen.

2. Klaag, bid en vast

Helemaal aan het begin van de crisis deed Tom Wright een oproep in de New York Times. Hij waarschuwde dat je deze crisis niet te snel een oordeel van God moest noemen, een test of wat dan ook. Veel meer, zei hij, is deze crisis een tijd om te klagen. Hij wees daarbij naar het boek van de psalmen, waarin veel wordt geklaagd. Ik las dat toen instemmend. Maar toch liet ik het niet echt binnenkomen. Ik stond nog te veel in een soort adrenalinemodus. Pas nu de crisis langer duurt, voel ik de klacht dieper. Ook durf ik die in de liturgie een volle plek te geven. Bij het begin van de tweede lockdown begon ik de dienst met een klaaglied gevolgd door een klaaggebed. Deze crisis is ook een kwestie van volhouden. Dat is natuurlijk helemaal niet sexy. Hoeveel lekkerder is het om vol bravoure over hoop en kansen te preken. Maar het is ook doodvermoeiend. De Bijbel geeft nadrukkelijk stem aan beide: de klacht en de hoop. Ik klaag meer in mijn gebed, ook op de kansel, en ik benoem ook meer Gods oordeel, zij het voorzichtig. Als God de geschiedenis leidt en ik Hem dank voor al het mooie, dan moet ik toch ook in het moeilijke zijn hand zien?

werkelijkheid. Zonder te profeteren over straks, moet die nieuwe werkelijkheid wel worden meegenomen. Ik zie kerken die letterlijk kerkdiensten houden zoals het altijd ging. Maar dat is vreemd, want het is niet net als eerst. De situatie vraagt om creativiteit. Meer in kleine groepen, innovatief gebruik van techniek. Zo hebben wij tijdens elke dienst een publiek toegankelijke chatapp openstaan waarop volop wordt gedeeld tijdens de dienst. De dienst is herkenbaar, maar beknopter, inclusief de preek. Ik hoor van zoomsessies na de dienst, samenkomen in kringen, filmpjes van gemeenteleden. Onze oudste zuster wilde nooit aan de laptop, maar nu staat hij er dan toch en ze zit elke zondag voor de stream. Pure winst natuurlijk.

 Een christen wanhoopt

nooit, wat er ook gebeurt 

Juist deze crisis opende mij de ogen voor hoe vaak de Bijbel (ook het Nieuwe Testament) spreekt van Gods oordeel in de geschiedenis. Dit is dan juist in het Nieuwe Testament volop eschatologisch. Als deze pandemie door christenen niet wordt gezien als een teken, wat dan wel? Het hoeft niet nu bijna te gebeuren, maar het is wel een concrete hint van God: Ik kom heus wel. Ook in rampspoed ben Ik nog altijd de voorzienige God. De reactie van Gods volk in zulke omstandigheden was altijd: bekering, bidden en vasten. De komende vastentijd is daarvoor een uitgelezen moment. Laat de crisis ons als kerken uitnodigen tot gebed en bezinning. Geen fatalistisch conservatisme, geen hijgerige innovatie. Maar rustige bezinning, gebed en bekering.

3. Hoop en innoveer

Een kerk zonder hoop is geen kerk. Aan het begin van de crisis was opeens de boodschap van de kerk relevant. Iedereen smachtte naar hoop. Juist met Pasen, in de derde lockdownweek, was dat een prachtige boodschap. Ik ben hem blijven herhalen, het hele jaar door. Een christen wanhoopt nooit, wat er ook gebeurt. Er is immers meer dan deze wereld en de dingen die voorbijgaan. Er gaat van alles rond: eindtijdprofetieën, complotten. Breng daarbij de beroemde uitspraak van Luther eens in gedachten: ‘Ook al wist ik dat Christus morgen terugkomt, dan nog plantte ik vandaag een boom.’ Dat is de houding van hoop. Dus een reden tot wanhoop is er voor een christen nooit. Bij hoop hoort energie en innovatie. Het is belangrijk om de rust te bewaren en dingen herkenbaar te houden. Maar je kunt ook hierin overdrijven. We zitten in een nieuwe

De crisis is nog niet voorbij. Voor definitief terugblikken is het nog te vroeg. Het lijkt de goede kant op te gaan, maar de onzekerheid blijft groot. Hoe zal het de kerk vergaan als we de crisis langzaam achter ons laten? We weten het niet. Ik hoop op een bepaalde manier dat de kerk de draad ‘gewoon’ weer oppakt, zich nog meer bewust van de kracht van het evangelie dat haar is toevertrouwd, van de noodzaak van de hoop waarvan ze spreekt. Dat we meer dan ooit beseffen hoe kostbaar het is om samen te komen en wat een bemoediging het is om samen te zingen. Dat we intens genieten van even verloren alleen staan tussen koffieleutende broers en zussen. Om dan te worden aangesproken door die ene in wie je net geen zin had. Ik hoop geleerd te hebben dat ook wij, rijke ongenaakbare westerlingen, kwetsbare mensjes zijn die verwaaien als kaf in de wind. Dat onze zekerheden schijnzekerheden zijn. Ik hoop dat ik het zicht niet verlies op de kracht van het evangelie in moeilijke tijden. Dat ik niet vergeet dat het einde komt. Dat deze wereld met z’n skipistes, stranden en lattes en met virussen, slopende ziektes en economische malaise voorbijgaat. Dat Gods koninkrijk, zijn nieuwe wereld, spoedig komt. MARINUS DE JONG IS PREDIKANT IN DE OOSTERPARKKERK IN AMSTERDAM EN VERBONDEN AAN HET NEO-CALVINISM RESEARCH INSTITUTE AAN DE TUK

• Wat leer je in deze crisis? Wat doet het met je geloof? • Welke van de drie genoemde elementen herken je bij jezelf? Waarin zou je kunnen groeien? Leestip: N.T. Wright, God en de pandemie. Een theologische reflectie op het coronavirus en wat volgt. Utrecht (Kokboekencentrum), 2020.

 INTERVIEW

THEOLOOG STEFAN PAAS OVER LEVEN ALS CHRISTEN IN CORONATIJD:

‘Zorg goed voor je ziel’ Aan voorspellingen over de kerk na corona waagt hoogleraar missiologie Stefan Paas zich niet: ‘De echte balans kunnen we pas opmaken als het voorbij is.’ Wel koestert hij een diep verlangen voor de kerk nu en straks. En heeft hij een dankwoord voor jongeren: ‘Ik ben dankbaar voor wat jullie doen. Jullie brengen offers voor oudere generaties.’

TEKST LEENDERT DE JONG

‘Of er na corona toekomst is voor de kerk is een begrijpelijke en pretentieuze vraag. Deze belofte is er immers: de kerk is van God en zal er daarom altijd zijn. In welke vorm zal de kerk er zijn? In deze coronatijd wordt hierover veel nagedacht. Ook wordt studie gedaan of er een opleving van religie aan de gang is. Daar lijken aanwijzingen voor te bestaan. Sowieso merk je dat er door corona sprake is van het zoeken naar zingeving. Logisch, er is veel tijd om na te denken, ook over de eigen kwetsbaarheid waarmee we geconfronteerd zijn. Het klassieke instituut kerk wordt door alle maatregelen sterk gehinderd om mensen bij elkaar te brengen. Ook al heeft de kerk een groter bereik online, de onderlinge ontmoeting is er niet. Dan gaan mensen, populair gezegd, thuis bakken: velen

BEELD WERRY CRONE 10

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

zoeken op internet hun spirituele kostje bij elkaar.’

Kun je iets zeggen over hoe we straks kerk zullen zijn?

‘Zoiets is lastig te voorspellen. Het lijkt me logisch dat online vormen straks een grotere plek innemen: mensen zijn daaraan gewend geraakt en kerken zijn er veel beter in geworden. Overigens deelt de kerk het lot van ‘niet goed weten hoe het wordt’ met andere gevestigde instituten. Hoe zal het bijvoorbeeld gaan met bioscopen nu iedereen Netflixt of met de gang naar het voetbalstadion op zondag? Komt dit terug op de manier zoals het was? Routines slijten snel, het is maar de vraag of ze weer opgebouwd worden. Bovendien kunnen we niet snel naar ‘normaal’ terug; het kan zomaar nog een

jaar duren. Dan ontstaat een nieuw normaal, ook voor de kerken.’

Over hoe het straks qua kerk wordt of moet worden, is al veel geschreven. Ik loop twee ‘modellen’ langs. Allereerst de gedachte: de kerk is straks de kerk van huiskringen, met veel minder accent op de grotere bijeenkomst in een kerkzaal. ‘Ik denk dat we sowieso moeten oppassen om alle kaarten op een model te zetten. Bovendien: ook in zo’n huiskring zal veelvuldig gebruik gemaakt worden van materiaal dat ontwikkeld is in de kerk als instituut. Denk aan studiemateriaal, een theologisch boek, liederen of aan het samen meemaken en bespreken van een online dienst. Huiskringen zijn afnemers van zulke producten, maar om die te maken zijn kerken, kloosters en onderwijsinstituten nodig.

 V elen zoeken op internet hun spirituele kostje bij elkaar 

Ik heb eerder wel het concept van Simple Church genoemd, de kerk als huisgemeenschap die ook toegankelijk is voor buren, vrienden, toevallige bezoekers. Het risico bij huiskring of huisgemeenschap is namelijk dat zoiets te besloten wordt. Als dat gebeurt, neem je iets weg van de publieke ecclesia, de gemeenschap die uitstraalt: je bent welkom.’

De tweede denklijn betreft het boek Herkerken. De kerngedachte: de kerk staat voor ‘ik zie je’ en aandacht voor je naaste; een tweede typering: de kerk als ‘broedplaats van de liefde’.

‘Liefde is inderdaad een fundamenteel begrip voor het kerk zijn. Ik voeg wel iets toe: het centrum van de kerk is Christus. Dit houdt een liefde in die kloven overbrugt en vijanden verzoent. De kerk zal dus ook schuren. Want de kerk brengt mensen bij elkaar die het van nature niet goed met elkaar hebben. Er kunnen ook in de kerk forse verschillen tussen mensen zijn qua afkomst, kleur, politieke overtuiging. Daarom is de kerk, het lichaam van Christus, altijd geroepen om samen te komen bij Christus, alleen daar worden verschillen gerelativeerd en verzoend. Zoiets is mogelijk - nu een beetje, straks helemaal - omdat wij gezien zijn, wij worden door God gezien nog voordat wij iemand wilden of konden zien. Wie dat belijdt, merkt dat het ook mogelijk



 INTERVIEW

is om de ander te leren zien. Wees je ervan bewust dat de kerk iets eigens heeft; zij kan zich daarom niet tevreden stellen met: het voelt goed, fijn om bij elkaar te zijn. Dat eigene vind je in het avondmaal. Dat is niet een soort buurtbarbecue, bedoeld om te vieren dat je zo’n leuke buurt bent. Het is ook geen lopend buffet waar je langskomt voor je geestelijke snack om daarna te vertrekken. Nee, het avondmaal sticht een gemeenschap die er eerst nog niet was, het avondmaal gaat over verzoening. De kerk is een verzoende gemeenschap die leert dat ik de ander zie in Christus.’

Wat je overal proeft, is dat we coronamoe zijn. Door de eerste golf, nu is de tweede aan de gang en het schrikbeeld van een derde ligt voor ons. Herken jij die moeheid? ‘Ja, ik ben het ook zat. Tegelijk realiseer ik mij dat ik qua werk in een redelijk comfortabele situatie zit, vergeleken met een sportschoolhouder of iemand met een horecabedrijf. Maar ook ik voel het: je wilt naar buiten, je zou graag een vakantie plannen en noem maar op. Al die ‘gewone’ dingen zijn niet mogelijk.’

 H et avondmaal is geen

lopend buffet waar je even langskomt voor je geestelijke snack 

Hoe deed ‘de’ kerk het in coronatijd tot nu toe?

‘Ik heb daar geen uitgesproken oordeel over. Wat ik zie, is dat de kerken het heel aardig gedaan hebben qua online. We zijn dat als kerkmensen leuk gaan vinden. De kerken bleken ook inventief te zijn, zeker in het begin: je wist toen niet hoe lang dit zou duren. Nu weten we meer: corona is voorlopig niet weg. De aanvankelijke hoop dat we voorzichtig weer open mochten, is de kop ingedrukt. Maar ook nu zie je verrassende dingen, neem de podcasts van voorgangers van reformatorische kerken. Al met al kun je zeggen dat we er het beste van gemaakt hebben. Waar we alleen niets aan hebben kunnen doen, is de ontmoeting, het gemis aan spontaan contact met zomaar de vraag: vind je het leuk als ik deze week langskom? Juist uit die spontane ontmoeting bij het kopje koffie na de dienst komt veel creativiteit voort. Daarom moeten we de kerk ook niet overvragen: ergens is de kerk gekortwiekt, veel lukt er niet.’

Ik las een uitspraak van Karin van den Broeke, oudpraeses van de PKN: ‘Ik merk dat het mensen goed

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

blijft doen om bij een gemeente te horen.’ Zoiets sluit aan bij onderzoeksresultaten die laten zien dat mensen de eigen gemeente redelijk trouw lijken te blijven. Wat denk jij?

‘Lastig is dat er geen harde cijfers zijn, het is dus moeilijk te beoordelen. Ik kan me er wel veel bij voorstellen: de eigen gemeenschap is belangrijk. Ik denk dat de actieve kern inderdaad terugkomt. Maar wat doen dan mensen buiten die kern, diegenen die ook voor de crisis een los-vaste relatie met de kerk hadden? Datzelfde geldt voor de nieuwe bezoekers van online diensten, komen die straks ook? Er is veel onzeker. Ik maak mij zorgen om mensen die al eenzaam waren of eerder al moeite hadden om betrokken te zijn. Ook om ouderen die niet zo handig zijn met online. Hoe dan ook, de echte balans kunnen we pas opmaken als het voorbij is.’

Wij zijn er zat van, jongeren zijn dat zeker. Volgens hoogleraar ontwikkelingspsychologie Evelien Crone is onder jongeren van negentien tot drieëntwintig jaar door corona echt sprake van sombere gevoelens. Stel: jij kunt via Zoom iets zeggen tegen een vijftigtal jongeren in die leeftijd, wat zeg je? ‘Een paar dingen. Een: ik ben trots op jullie, ik ben ongelooflijk dankbaar voor wat jullie doen. Jullie brengen offers voor oudere generaties. Jullie betalen, samen met ondernemers, het grootste deel van de prijs voor het beschermen van de samenleving tegen dit virus. Twee: ik hoop dat jullie hiervoor beloond zullen worden. Drie: onthoud dat dit voorbij gaat, er komt een tijd dat je een ander weer kunt omarmen, dat

dichtbij contact mogelijk is, dat je naar een concert kunt. Vier: probeer deze tijd te gebruiken om dingen te doen die je eerder niet deed. Vraag je af: wat steek ik hiervan op? Wat leer ik over God? Misschien kun je een dagboek bijhouden en opschrijven wat je denkt en vindt, zodat je er straks mee verder kunt.’

Dezelfde vraag, maar dan voor kerkleden die betrokken zijn op hun gemeente en missionair actief zijn. Jij bent hoogleraar missiologie, wat zeg je? ‘Zorg goed voor je ziel. Misschien klinkt dit vreemd voor deze groep. Toch is dit echt cruciaal. Want deze tijd en deze situatie putten ons uit. Juist dan is het nodig om uit te rusten, na te denken, je ziel te onderhouden. Want hoe de kerk er straks uitziet, zit ‘m niet in een model. Uiteindelijk zit het in de mens in wie Christus leeft en zichtbaar wordt. Leg jezelf geen dingen op, dat werkt niet, wij zijn al moe. Nee, zorg goed voor jezelf. Neem de tijd voor gebed, een goed boek, gesprekken. Kijk of er iemand in je omgeving is die op jou betrokken wil zijn. Probeer er voor elkaar te zijn.’

 ‘ Ik ben trots op jullie.

Jullie brengen offers voor oudere generaties’ 

Wat is jouw verlangen voor de kerk nu en straks?

‘Ik hoop dat de kerk het ideaal van de verzoende gemeenschap zal uitdragen. Daarin zit het vermogen om zichzelf te relativeren, te blijven vernieuwen. Ik bedoel dit: te vaak zie je dat de heilsboodschap niet landt in de harten van mensen. Dat moet ons te denken geven. Waarom is dat zo? De heilsboodschap is er een van het kruis en de opstanding. Veel mensen kunnen daar niets mee. Dat is niet per se omdat zij zo opstandig zijn, wel omdat zij bij christenen niet zien waarom geloven zin heeft, dat de heilsboodschap de mens zelf verandert. Daarom is het zo belangrijk dat christenen opnieuw ontdekken waarvoor God ons bestemd heeft: voor een verzoende gemeenschap. Daar horen kruis en opstanding bij: we moeten leren vergeving te ontvangen, schuld te belijden, te vergeven, lief te hebben, nederig te zijn, er te zijn voor de ander, zoals dit onder corona zichtbaar is in #nietalleen. Ik denk dat mensen dan weer zien dat het evangelie het ‘verlangen van de volken’ raakt waarover de profeet Haggai spreekt.’ LEENDERT DE JONG IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG

Geef je over

ijna achttien jaar geleden overleed mijn vader volledig onverwacht op zestigjarige leeftijd. Hij was net met prepensioen, nog wat in de weer met trainingen, gezond en kloek. De dood kondigde zich aan zonder voorwerk. Hij was er opeens op een parkeerplaats bij een kerk onder de rook van Rotterdam en wij hadden het nakijken. Als er iets maakbaar was - een idee dat in de tussentijd als onverdacht virus ons denken en handelen heeft besmet - waren het alleen die paar uurtjes dat de apparatuur hem in leven hield. Zo konden we nog afscheid nemen. Dit abrupte sterven zette een wissel om in mijn leven, realiseerde ik me bij het ouder worden. De dood kan er blijkbaar ineens zijn, maar die rauwe werkelijkheid proberen te omarmen geeft ruimte, heb ik ervaren. Misschien dat ik daarom steeds meer vragen heb bij de coronamaatregelen die ontlasting van de zorg beogen en de mortaliteitcijfers moeten dempen, maar schooldirecteuren, psychologen en huisartsen alarm doen slaan over een toename van mishandeling, depressie en andere nood. Is sterven een medisch falen geworden dat kostte wat kost voorkomen moet worden en waarvoor bijna alles moet wijken?

 Is sterven een medisch falen geworden?  Als enige schepsels die het unieke zelfbewustzijn hebben sterfelijk te zijn, willen we het liefst zo lang mogelijk leven. De dagelijkse coronadodentabellen doen mensen wegduiken in volmaakt naleven van alle maatregelen, als zijnde ordehandhavers van eigen en soms andermans leven. Ook veel gereformeerde christenen tonen zich hierin secuur. Is het ingeprente plichtsgetrouwheid of toch ook dat liever wegkijken van ziekte en dood, vraag ik mij af? Tibetaanse geestelijken denken meermaals per dag bewust aan hun dood – het laat ze inzien wat er echt toe doet en geeft levenslust. Ik herken het, maar voeg er graag een paar regels uit een herschreven Bachkoraal van Ria Borkent aan toe. Omdat dit vers het geheim vertelt van het omarmen van onze sterfelijkheid: overgave. ‘Terwijl wij lijden aan het leven, aan de dood, niet te ontlopen, heeft Jezus in het zand geschreven alle dingen die wij hopen. En God zal naar zijn diep verlangen met open armen ons ontvangen. Geef je maar over, en over.’

ESTHER DE HEK IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG

 REPORTAGE

‘Als je nu als kerk actief blijft, houd je mensen betrokken’ Schakelen, bijsturen en af en toe flink gas geven: er komt veel af op kerken in coronatijd. Wat zijn de kansen? En wat de uitdagingen? Annemarie van de Berg-Nap schreef een realistisch inkijkje, inclusief adviezen en tips.

Met Gerbram Heek van De Fonteinkerk (GKv) in Buitenpost kijken we vanaf de eerste lockdown tot nu terug en vooruit. ‘Wij zeggen als kerk nooit dat iets niet doorgaat, maar zoeken naar hoe het anders kan.’ Maart 2020: eerste lockdown

TEKST ANNEMARIE VAN DEN BERG-NAP

‘Ik herinner me nog goed het gevoel van ongeloof over de situatie. Toch ging daarna de knop snel om naar: oké, en wat nu? We zetten een coronaregiegroep op. Die bracht onder andere in kaart wat we moesten doen als er mensen op sterven zouden liggen. Ook maakte ze lijstjes: wie is er kwetsbaar, werkt in de zorg of kan extra hulp gebruiken? Een eerste concrete actie was het opzetten van een hulplijn voor het dorp. In korte tijd hadden we een groep van zo’n vijftig vrijwilligers voor telefonische hulpvragen. De eerste golf ging grotendeels aan ons voorbij. De mensen maakten daarom niet zoveel gebruik van de hulplijn. Deze actie zette ons wel op de kaart bij welzijnsorganisaties en de lokale overheid.’

Zomer 2020: versoepelingen

‘Door de versoepelingen mochten er weer dertig mensen de kerkdienst live bijwonen, maar we kozen ervoor om vooral te investeren in het kringwerk. Wij zijn een grote kerk van zeshonderd mensen,

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

maar zeshonderd/dertig... Reken maar uit hoe vaak je dan naar de kerk mag. We hebben daarom goed kringmateriaal aangeschaft van Umoja Nederland en kringleiders een extra training aangeboden. Dankzij de ruime huizen en tuinen hier in Friesland liep het kringwerk in de zomer heel goed. Je kon met z’n tienen bij elkaar komen en toch voldoende afstand houden. Toen dit veranderde in maximaal vier personen, splitsten sommige huiskringen zich op.’

September 2020: tweede golf

‘We hadden net een reeks bijzondere diensten achter de rug, zoals belijdenis- en doopdiensten. Toen kwam de tweede golf. Ook voor het nieuwe seizoen zijn we ons blijven focussen op het kringwerk. Ik vergelijk kringwerk voor een kerk ook wel met de tweede motor van het vliegtuig. Als de eerste motor, de zondagsdienst, uitvalt, kun je toch doorvliegen als de tweede goed functioneert. Het was dus belangrijk om het kringwerk aan de praat te houden.’

December 2020: tweede lockdown

In de Fonteinkerk maken we altijd iets bijzonders van Kerst. Dat wilden we dit jaar ook. In onze kerk zit een gepensioneerde bakker. Hij bakte cakejes voor de kerkleden. Ook hebben we filmpjes bij mensen thuis gemaakt en gedeeld om zo verbinding met elkaar te houden. Voor oudejaarsavond konden kerkleden hun favoriete muziek insturen. Zo ontstond een bijzondere online dienst vol getuigenissen.’

Een online Alphacursus? Gertjan Schoneveld had er een hard hoofd in. Hij organiseerde al diverse Alphacursussen in NGK De Ark, in Maassluis. In 2020 kwam de vraag: kan het ook online? Gertjan was aanvankelijk sceptisch, maar ontdekte: ‘God laat zich door een scherm niet tegenhouden.’

Januari 2021: een nieuw jaar

‘De Alphacursus is een laagdrempelige kennismaking met het christelijk geloof, waarbij de persoonlijke ontmoeting heel belangrijk is. De avonden starten altijd met een gezamenlijke maaltijd en we gaan samen een weekend weg. Ik was sceptisch: hoe kun je dit online voor elkaar krijgen? Maar Alpha Nederland had inmiddels op een paar plekken in het land ervaring opgedaan en hun enthousiasme trok me over de streep.’

‘De gemeente gaat op diaconaal vlak wel door. Mensen houden contact. De strenge lockdown hakt er wel in en maakt mensen voorzichtiger. In de tweede lockdown is corona ook hier in Friesland dichtbij gekomen. De kringen komen digitaal samen en dat is erg ingewikkeld. Niet iedereen is even digitaal vaardig en een echt inhoudelijk gesprek voeren, is online toch lastiger. Toch zeggen we nooit dat iets niet doorgaat of stopt, maar dat het anders gaat. Zo proberen we steeds te laten zien wat wel kan. Deze periode uitzingen is iets wat we koste wat kost willen voorkomen. Geef als kerk voortdurend het signaal af dat je leeft, anders vervreemden mensen van je, zeker zij die toch al aan de rand zaten. Als alles weer normaal is? Tja, er wordt in deze tijd ook volop online geshopt, dus we weten het niet. We moeten hier eerst allemaal doorheen. Maar ik ben wel overtuigd: als je nu als kerk actief blijft, houd je mensen betrokken.’

Wat ging goed?

‘Mijn grootste zorg was het borgen van contact en vertrouwen. Tot onze verbazing deelden deelnemers vanaf het eerste moment heel

 15

 REPORTAGE

persoonlijke verhalen. De avond had een vast, maar redelijk strak schema: een half uur kennismaken, een half uur film kijken en een half uur napraten. Dat eerste half uur was heel belangrijk om een band te krijgen met elkaar. We gebruikten creatieve vormen, zoals: laat ons iets persoonlijks zien uit je huis. Het bijzondere was dat vlak voor corona de vernieuwde Alpha Film Series gereed waren en we daar tijdens een normale Alpha al ervaring mee hadden opgedaan. Deze filmpjes zitten goed in elkaar en zijn gratis beschikbaar via Alpha Nederland.’

Wat was lastig?

‘Alpha duurde nu anderhalf uur in plaats van een hele avond. Soms voelde het wat gejaagd. Bovendien voel je online minder goed aan of je ergens langer bij stil moet staan. Ook het weekend moest in aangepaste vorm online. In een Alphaweekend bieden we aan om persoonlijk voor deelnemers te bidden. Ook nu hebben

‘Ga er niet vanuit dat ieder gezin het wel redt’ Hoe doe ik catechese of organiseer ik clubwerk? Dat zijn vragen die Paul Smit, jeugdwerker en adviseur van het Jeugdwerk Steunpunt regelmatig krijgt. Hij signaleert echter in kerkelijke gezinnen een situatie die andere vragen oproept. ‘We moeten, nu de lockdown voortduurt, vooral oog hebben voor de dieperliggende vraag: ‘Hoe gaat het echt met jongeren en gezinnen in de kerk?’ ’Ouders die het altijd al goed deden en een goed netwerk hadden, redden zich ook wel in coronatijd’, signaleert Paul. ‘Ze zoeken elkaar op en vangen elkaars kinderen op. Maar in gezinnen waar het al moeilijk was om de vrede te bewaren, gaat het nu mis. Corona vergroot uit wat er al sluimerde.’ Paul maakt zich als jeugdwerker oprecht boos over het gebrek aan aandacht voor jongeren. ‘Zij zijn op een leeftijd dat ze zich losmaken van hun ouders en het contact met vrienden juist heel belangrijk is. Dan hakt zo’n avondklok er enorm in. Of denk aan al die jongeren met een nul-urencontract dat op geen enkele manier wordt gecompenseerd. Hun leven staat al bijna een jaar stil.’ De focus van veel kerken ligt op het in stand houden van het systeem. ‘Dat is wel begrijpelijk, maar we hebben een grotere missie: oog hebben voor elkaar. Tijdens de doopgelofte beloof je als kerk om ouders bij te staan in de geloofsopvoeding. Dat is meer nodig dan ooit. Dus houd je ogen open en praat wat langer met elkaar dan alleen uit beleefdheid. Ga er niet te snel vanuit dat ieder gezin het wel redt.’

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

we online de gelegenheid gegeven voor een persoonlijk gesprek en gebed. Een paar deelnemers die vooraf weinig met God hadden, werden echt geraakt door deze gebedsmomenten. Ze stapten de cursus in met: wat geloven jullie eigenlijk? Nu maken ze elke dag tijd om te bidden en Bijbel te lezen. God laat zich niet door een scherm tegenhouden.’ Tips • Bid als begeleiders voorafgaand aan de online meeting. • Vul de filmpjes aan met je persoonlijke verhaal. • Wees als een van de leiders handig met een online vergaderprogramma. • Maak een whatsappgroep aan voor onderling contact. • Kijk op: www.alphanederland.org/evenementen. Alpha Nederland biedt trainingen aan om te starten met Alpha Online.

Hoe vraag je hulp? • Deel met iemand wat er in jouw relatie/gezin moeizaam gaat door de coronamaatregelen. • Zoek daarvoor iemand die je vertrouwt. • Wil je anoniem je verhaal kwijt, bel Stichting Chris Voorkom (www.chris.nl). • Bij zorgen over de thuissituatie bij een ander: zoek contact en vraag hoe het gaat. • Is dit niet genoeg en is iemand in gevaar, bel Veilig Thuis (www.veiligthuis.nl) of Meldpunt Misbruik (www.meldpuntmisbruik.nl) voor advies. • Vraag als gemeenteleden elkaars hulp. ANNEMARIE VAN DEN BERG-NAP IS JOURNALIST EN CULTUREEL ANTROPOLOOG

> Op www.onderwegonline.nl/watjewelkuntdoen vind je informatie en tips over kerken in coronatijd.

Het spijt ons, PKN

nlangs verleende het Gomarus College in Groningen eerherstel aan Herman Nieboer, een biologieleraar die in 1964 vertrok nadat de leiding een aantal pogingen had ondernomen om hem te ontslaan – om twijfelachtige (kerkelijke) redenen. Nieboer is al overleden. Toch bezorgde dit eerherstel menigeen in het Groningse gevoelens van ontroering en opluchting. De geur van onrecht was nooit verdwenen.

 ‘ Zo reageer je niet op een schuldbelijdenis’  Een paar dagen later las ik het stuk van de historicus en Nijbroekse PKN-predikant Theo van Staalduine in de bundel Gereformeerde theologie stroomopwaarts. Terugkijken op 75 jaar Vrijmaking (Amsterdam), 2021. Daartoe uitgenodigd vertelt hij vanuit het ‘synodaal’ perspectief waar de kerkstrijd rond de Vrijmaking van 1944 om ging. Een mooi stuk. Leerzaam ook in het aanwijzen van in zijn ogen vrijgemaakte karikaturen van de toenmalige kijk in de Gereformeerde Kerken op verbond en doop. Dat er bij een kerkscheuring altijd iemand is die als eerste de trekker overhaalt, heeft Van Staalduine minder in beeld. Toch raakte hij me. Aan het eind stelt hij namelijk indringend de vraag of het van GKv-zijde niet eens tijd

wordt positief te reageren op de schuldbelijdenis van de GKN-synode van Almere in 1988. Is een streep eronder zetten en elkaar erkennen als delen van het lichaam van Christus echt onmogelijk? Dat appel riep een herinnering wakker: hoe teleurgesteld m’n vader – een door en door vrijgemaakte man – was over de hardvochtige reactie van de vrijgemaakte synode van Leeuwarden 1990. ‘Pijn? Zaaksgerechtigheid? Zeker. Maar zo reageer je niet op een schuldbelijdenis!’ Geen wonder dat PKN’ers zich, bewust of onbewust, bij vrijgemaakten soms toch wat ongemakkelijk of zelfs niet helemaal veilig voelen. Sla er op kerkrecht.nl de details maar eens op na (Acta GKv GS 1990, artikel 138). En vergelijk die met de Nederlands gereformeerde reactie van jaar later (Acta NGK LV 1991, artikel 54). Even overtuigd vrijgemaakt. Met in de aanhef nog het pesterige woordje ‘synodaal’. Maar vol christelijke verwondering over oprecht berouw. Van Staalduine heeft gelijk. Het verleden kan niet ongedaan worden gemaakt. Maar het is hoog tijd voor een ‘excuses aanvaard’. En een ‘sorry voor onze hartvochtigheid’.

KOERT VAN BEKKUM IS UNIVERSITAIR HOOFDDOCENT OUDE TESTAMENT AAN DE ETF LEUVEN EN DE TU KAMPEN

ADVERTENTIE

Gemakkelijk lezen en doorklikken op je tablet of iPad.

OnderWeg, inspirerend magazine voor christenen die God en de kerk liefhebben. Lees OnderWeg nu via onze vernieuwde app! OnderWeg digitaal lezen via de app: hoe doe je dat? • Ga met de QR-code naar de website (www.onderwegonline.nl/app). • Meld je aan voor een app-abonnement, € 39,50/jaar. • Je krijgt direct een e-mail ter bevestiging. • Download de app in Google Play of AppStore. •G ebruik de app door je e-mailadres en het wachtwoord in te voeren dat je per mail hebt gekregen.

Meld je hier aan! L EN HOOPVO END INSPIRER

Als bijsluiter bij dit magazine vind je een kaart die je naar iemand kan sturen die je ook wil laten kennismaken met magazine OnderWeg.

 VIER SEIZOENEN KERK ZIJN IN CORONATIJD

Lente

Samen komen we hier wel doorheen. Het milde weer brengt ons naar buiten, we spreken buren, gaan erop uit. Een berenjacht gedaan en even langs de kerk gelopen: zo hartverwarmend, al die kleine initiatieven. Samen komen we hier snel doorheen. Toelichting foto: GKv Amersfoort Emiclaer doet mee aan de teddyberenjacht. ©Jaco Klamer

TEKST JANNET DE JONG

Zomer

Wat is het goed om hier te zijn. Maar eens per maand, ik kom zo graag! Wat mis ik jou, nu je te ziek, te oud, te angstig bent om hier te zijn. Wat zit jij ver van mij! Ik mompel mee: er is troost die sterker dan de pijn is. We houden moed, we hebben lief. Toelichting foto: op zondag 5 juli spreekt dokter Gor Khatchikyan in Kruispunt Amersfoort, er mogen maximaal honderd mensen aanwezig zijn. ©Jaco Klamer

 VIER SEIZOENEN KERK ZIJN IN CORONATIJD

Herfst

We naderen een ander landschap. De een verkent het reeds, de ander wacht aan deze zijde. Bewapend met een warme jas, zoekend naar beschutting. Samen voelt het minder guur. Wankelend klampen we ons vast aan wat zo weinig lijkt: de vaste lijnen tussen hier en daar. Toelichting foto: gemeenteleden van de Diakonia (NGK Rijsbergen, Breda e.o.) lopen op 3 oktober een survivalwandeling, omdat het jaarlijkse survivalweekend in Belgisch Limburg niet kon doorgaan. ©Martin Stamhuis

Winter

Wat is het moeilijk om jou nu binnen te laten. Ik zet de deur graag open, maar de drempel is zo hoog. Geen warme hand, op mijn schouder, of om samen te bidden. Je armen maken grote gebaren, dankjewel, maar ik mis het kleine, het nabije, het oog in oog met jou te staan. Toelichting foto: Gert Binnendijk uit Katwijk organiseert veilige bezoeken aan een verpleeghuis. ©Maarten Boersema

 PRAKTIJKLOKAAL

Houten GKv: stiltevieringen Door de week naar de kerk? Steeds vaker is er die mogelijkheid. Soms in verband met de coronacrisis, maar ook los daarvan. In de GKv Houten beginnen ze binnenkort op woensdagavond met stiltevieringen. Het is een vervolg op vieringen in het najaar rond het toenmalige jaarthema: Ik zie jou. Maar nu gaat het anders: ‘Midden in de week worden we met elkaar even stilgezet en ademen we op om de stem van God te horen.

 ‘Midden in de week worden we even stilgezet’  De tijd zal gevuld zijn met gebed, muziek, bijbellezing, een korte overdenking en veel stilte’, vertelt organisator Jaap Dwarshuis. Veel gemeenteleden hebben toegezegd om mee te werken; de avonden zullen daarom van elkaar verschillen. De eerste bijeenkomsten zijn in ieder geval nog digitaal.

Kerkgebouw als rouwlocatie Is je kerkgebouw nutteloos in coronatijd? Zeker niet! In De Hoeksteen (GKv) in Bergentheim heeft het gebouw een nieuwe functie. De bezoekbeperking vanwege corona (een volwassene per dag in je eigen huis) betekent ook dat het niet verstandig is mensen thuis afscheid te laten nemen van je overleden familielid. Als gevolg daarvan is er in de regio gebrek aan opbaar-en rouwlocaties. Daarom biedt de kerkenraad het gebouw aan voor dit doel. ‘Het begraven van de doden is een van de zeven werken van barmhartigheid uit de christelijke traditie. We vinden het als christenen al eeuwen belangrijk om te kunnen rouwen als nabestaanden. We willen als christelijke gemeente ook goed zijn voor de samenleving’, aldus dominee Reinier Kramer. Maar ook wie thuis moet werken en dat in zijn of haar situatie niet goed kan, is welkom in het kerkgebouw. In elke zaal kan iemand een plek vinden. De GKv Bergentheim beschikt met ruim 1200 leden over een groot kerkgebouw.

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

Lootjestrekken in februari Sinterklaas is vorig jaar vrij ongemerkt voorbijgegaan, maar Veenendaal-Oost (GKv) gaat nog even lootjestrekken. Dat hebben de diakenen bedacht, omdat je elkaar in deze coronatijd zo weinig ziet. Ze werden geïnspireerd door Galaten 6:10: ‘Laten we dus, in de tijd die ons nog rest, voor iedereen het goede doen, vooral voor onze geloofsgenoten.’ De website ‘lootjestrekken.nl’ wordt ervoor gebruikt. Via de Scipio-app van de kerk en een mail naar de diakenen kun je aangeven of je mee wilt doen. Wie zich opgeeft, krijgt een lootje en kan een verlanglijstje invullen, al

is dat laatste niet verplicht. ‘Verras nu hem of haar met bijvoorbeeld een telefoontje, een wandeling, een kaartje, een praatje aan de deur, een gebed, een tekening, een pannetje soep, iets anders lekkers, een bloemetje of iets om te ruilen. Gebruik gerust je creativiteit’, schrijven de diakenen. Eerder al gaven ze praktische tips om in deze tijd toch contact te houden met elkaar. Maar ook om je in te zetten voor Veenendaal, bijvoorbeeld in de pas opgerichte winkel van de Voedselbank die vrijwilligers nodig heeft. In de winkel kunnen mensen zelf kiezen wat ze nodig hebben.

De andere kant van Urk Het is maar een klein eindje van de Jeruzalemkerk (NGK) op Urk naar rotonde De Akkers, bijna een traditionele plek voor ongeregeldheden op het voormalige eiland en in januari de plek voor het afsteken van illegaal vuurwerk. De kerk was vier zaterdagavonden open: voor de burgerwacht en voor bezorgde ouders. Koffie, thee en snert stonden voor hen klaar. ‘Terwijl buiten de sfeer toch enigszins grimmig was, hoorde je vanuit onze kerk de organist spelen en waren vanuit vele kerkelijke stromingen mensen bijeen om samen iets te mogen betekenen voor ons dorp’, vermeldt het kerkblad. Ook het college van B&W was hier dankbaar voor.

En verder •S oep rondbrengen, het klinkt ouderwets, maar werkt nog steeds. Dat merkten de leden van Wijk 1 in EnschedeOost (GKv). Enkele wijkgenoten brachten erwtensoep rond. Een vorm van omzien naar elkaar die al vóór de kou van februari in praktijk werd gebracht. •O mmen-West (GKv) kent de doorgeefcake van de kring: er gaat een cakeblik rond. Je bakt er een cake in en verrast daarmee iemand anders in de kring. Die geniet van de cake en bakt in het blik weer een nieuwe, waarmee weer iemand anders verrast wordt. •H et kerkblad van Heemse (GKv) had recent een speciale

bijlage: een tasje. Het is de bedoeling van de Commissie Gemeenteopbouw dat je dat vult met een verrassing voor iemand in je buurt - binnen of buiten de gemeente - die wel een opkikkertje kan gebruiken, Ze hebben in Heemse in februari een maandthema: Geef om elkaar. • Ook de samenwerkingsgemeente CGK/NGK/GKv in Deventer zet in het kader van #nietalleen de deuren open: op werkdagen van 10.00-16.00 uur of als de vlag buiten staat. Je kunt er terecht voor een praatje, het aansteken van een kaars, of voor gebed.

 EYEOPENER

FIRST THINGS FIRST

De prioriteiten in het koninkrijk van God Het is zo’n aardige uitdrukking in het Engels: first things first. First kan twee dingen betekenen: dat wat het belangrijkst is en dat wat het eerst moet gebeuren. Er moeten prioriteiten gesteld worden. Dat geldt voor iedereen. Ook bestuurders en politici zijn met het oog op de komende verkiezingen weer bezig om uit te leggen welke prioriteiten zij voor ons land stellen. Maar hoe is dat in het koninkrijk van God? Hoe liggen daar de prioriteiten?

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

‘Vanwaar toch al die bedenkingen? Wat is gemakkelijker, te zeggen: “Uw zonden zijn u vergeven” of: “Sta op en loop”?’ Lucas 5:22-23

Welke prioriteiten in Gods koninkrijk gelden, wordt duidelijk als Hij naar deze wereld toekomt in de persoon van zijn zoon Jezus Christus. Niet met imponerend machtsvertoon, maar Hij zoekt mensen op. In allerlei zalen en zaaltjes vertelt Jezus dat het jaar van Gods genade is aangebroken. (Lucas 4). ‘Mensen, God komt met vriendelijke woorden naar jullie toe. Ik mag jullie vertellen dat Hij van jullie houdt. Dat Hij jullie graag erbij wil hebben en dat jullie opnieuw of voor het eerst echt met Hem gaan leven! Er is niet alleen vergeving voor de dingen die jullie verkeerd gedaan hebben, maar ook voor de goede dingen die jullie nagelaten hebben.’

Probleem

Op een bepaald moment is Hij ergens (Lucas 5:17-26) en blijkt dat ook de religieuze elite Hem gevolgd is: farizeeën en wetgeleerden uit het hele land. En, zegt Lucas dan in een bijzinnetje: ‘Er was kracht van genezing voorhanden, zodat Hij kon genezen.’ Met andere woorden: er gaat nu vast iets spectaculairs gebeuren. Maar Jezus neemt alle tijd om het evangelie van zijn Vader te verkondigen. De mensen luisteren. Sommigen drinken het in, anderen zijn argwanend en weer anderen – de farizeeën en schriftgeleerden - zijn buitengewoon kritisch. Ze vinden het bloedlink dat Jezus zoveel volgers heeft. Daarom willen ze Hem ergens op kunnen pakken. TEKST ROEL VENDERBOS

Intussen komt een groepje vrienden bij het huis waar Jezus is. Ze hebben iemand bij zich die verlamd is. Toen ze hoorden dat Jezus in de buurt was, hebben ze hun vriend met bed en al meegesleept. Het zou toch wat wezen als hun vriend door deze Jezus geholpen werd? Kon hij weer aan het werk gaan, konden ze leuke dingen met hem doen en dan zou voor hem het gewone leven weer beginnen. Elke dag op bed, dat is geen leven toch? Omdat het huis stampvol is, kiezen ze een alternatieve route om bij

Jezus te komen. Door het dak. Vrij lomp natuurlijk om niet even te wachten… Jezus wordt midden in zijn verkondiging gestoord. En de impliciete boodschap van die gelovige vrienden is: we willen graag dat U hier en nu onze vriend geneest. Dat koninkrijk van U en uw Vader is wel belangrijk, maar onze vriend heeft een probleem. Een groot probleem, als hij weer kan lopen, is het opgelost.

Genezing of vergeving?

Wat heeft prioriteit: vergeving van zonden of genezing van een verlamde? De vriendelijke ogen van God of de kundige handen van een dokter? Wat zet meer zoden aan de dijk: dat die jongen weer kan lopen en weer een hardwerkende Israëliër wordt, of dat hij uit ervaring weet wat genade is? Wat is belangrijker: dat je kinderen een goede carrière hebben of dat ze de Heer volgen? De theologisch wenselijke antwoorden kennen we wel. Maar in de harde praktijk van het leven? Zijn de vriendelijke ogen van God echt belangrijker dan de vaardige handen van een chirurg? Kun je ermee leven wanneer God wel zijn vriendelijke ogen laat zien, maar dat je wel ziek blijft en vergeefs op herstel wacht? Wat is je meer waard: vergeving of genezing?

 E lke dag op bed, dat is geen leven toch?  Als ik denk aan mijn eigen werk in een verpleeghuis: wat is het evangelie waard als je ziet dat iemand door alzheimer compleet de weg kwijtraakt, wartaal uitslaat en zijn geliefden niet meer kent? Kunt u, Jezus, niet beter eerst de mensen genezen en dán vertellen over uw evangelie van een liefhebbende God en Vader? Vergeving van zonden, wat koop je

 25

 EYEOPENER

daarvoor? Kun je daardoor weer lopen? Helpt dat als je lijdt aan een psychische ziekte? Die man uit Lucas 5 heeft genezing nodig. Genezing is goed voor je leven hier, vergeving, dat is goed voor later, om in de hemel te komen.

 V ergeving van zonden, wat koop je daarvoor?



Jezus laat zich niet van de wijs brengen. Direct die man genezen zou Hem razend populair gemaakt hebben. Maar first things first! Wat het zwaarst is, moet het zwaarst wegen. Daarom zegt Hij: ‘Mens, uw zonden zijn u vergeven.’ Het sloeg voor de vrienden van de verlamde man en voor de man zelf waarschijnlijk als een tang op een varken. Alsof je een ons salami bestelt en vervolgens een volkoren bruin ontvangt. Ik vroeg toch om wat anders? Ja, maar dit is wat je nodig hebt: vergeving van zonden. Dat je ontdekt wie God is. Dat Hij je maker en je Vader is en dat je bij hem gered en geborgen bent. Mensen weer terugbrengen bij God, daar kwam Jezus voor. Dan kun je pas echt lopen en weer met Hem gaan leven. Nieuw, én anders!

Een ander mens

Hoe anders, dat blijkt wel uit het vervolg. Dan komt Hij namelijk bij Levi, een man die uit is op geld. Een corrupte kerel, gewoon ziek zoals hij doet en mensen bedondert. Jezus vraagt Hem om een van zijn

leerlingen te worden. Levi weet niet wat hem overkomt. Ziet U mij zitten? Ja, Jezus ziet jou zitten. Levi staat op, pakt het zware matras van zijn verleden op en gaat Jezus volgen. Hij wordt een ander mens. Even later zorgt hij voor een fantastisch etentje waarbij hij niet alleen Jezus uitnodigt, maar ook al zijn andere net zo corrupte collega’s. De een is niet beter dan de ander. Precies zoals Jezus het hebben wil. Want, zegt Jezus: ‘Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen – nette, brave mensen - maar om zondaars te gunnen een nieuw leven te beginnen.’ Met Jezus kan het leven pas weer echt gevierd worden! Zo gaat Jezus te werk in de spannende wereld van zijn dagen. Een wereld waarin de Romeinse keizer het voor het zeggen heeft en farizeeën en schriftgeleerden het evangelie verduisterd hebben. Jezus begint in het klein, in de dorpen en stadjes van een kleine provincie. Hij komt vertellen dat er toekomst is voor mensen die het verziekt en verbruid hebben. Dat God in Hem zijn vriendelijke ogen laat zien. Dat een veilig leven begint bij de vergeving van zonden en niet bij het naleven van allerlei regels. Daarom komt Hij, daarover spreekt Hij en Hij zelf vergeeft mensen hun zonden. Dat is de reden dat de farizeeën en schriftgeleerden uitzinnig van woede worden (Lucas 6:11). Helemaal als Hij ook nog de toen geldende regels voor de sabbat aan zijn laars lapt en mensen geneest op die dag. Er zijn grenzen, vinden ze. Maar Jezus laat zien dat God onbegrensd goed is, juist op de sabbat. Hij is goed en vergeeft en geneest.

 Alsof je een ons salami Om over door te denken of te praten:

•D e veertigdagentijd is weer begonnen. Ga in deze dagen eens aan de hand van de evangeliën na wat steeds en uiteindelijk de reden is dat Jezus dood moest. Wat zegt dat over mensen, jezelf en over God? •H oe kan het dat de vriendelijke ogen van God belangrijker zijn dan de vaardige handen van een chirurg? Of vind je dat misschien een vals dilemma? •W aarom leek de dood van Jezus aan het kruis een schandelijke nederlaag, maar bleek het de ultieme overwinning van Gods goedheid te zijn? •W at betekent Gods prioritering voor onze prioritering?

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

bestelt en een volkoren bruin ontvangt 

Dit is het begin van het einde. Want vanaf die dag wordt er door de religieuze elite druk overlegd hoe ze Jezus uit de weg konden ruimen. Jezus moet dood! Het brengt Hem uiteindelijk aan het kruis. Op het eerste gezicht lijkt dat een schandelijke nederlaag. Maar uiteindelijk blijkt het de ultieme overwinning van Gods goedheid te zijn. ROEL VENDERBOS IS PREDIKANT VAN DE NGK KAMPEN, AFGESTAAN ALS GEESTELIJK VERZORGER IN EEN VERPLEEGHUIS

 STIMULANS

TEKST JANNET DE JONG

Lees-, kijken luistertips VOOR GELOOFS- EN GEMEENTEOPBOUW

Herkerken Kerken op een kantelpunt, zo titelt het eerste hoofdstuk van dit boek van Remmelt Meijer en Peter Wierenga. Zij zien de kerk al jaren tegen kantelen aanhikken en zijn ervan overtuigd dat corona voor veel kerken het laatste zetje zal zijn: het gaat er niet om óf je als kerk dingen anders gaat doen, maar wanneer en hoe. Waar klinkt het evangelie als op zondag de kerken leeg zijn – werden ze niet al jaren leger? Hoe zijn we

een gemeenschap van christelijke liefde als verbinding onder druk staat – nog sterker dan voorheen? Kan het kleiner, eenvoudiger, flexibeler? Aan de hand van praktijkverhalen, jarenlange ervaring en inzicht in het kerkenwerk bieden Meijer en Wierenga richting aan de kerk van morgen. Een blauwdruk? Nee. Stof tot nadenken? Zeker. Uitgegeven door De Vuurbaak, meer informatie op www.herkerken.nl.

Lees je Bijbel Bij het verschijnen van deze OnderWeg ligt hij al bijna achter ons: de maand van de Bijbel 2021. Op welke manier geef je bijbellezen een stevige plek in je dagelijks leven? Uit een enquête van het Nederlands Bijbelgenootschap blijkt dat de helft van de respondenten dagelijks uit zijn of haar Bijbel leest. Naast ‘gewoon’ van kaft tot kaft lezen (circa 25%) zijn er tal van andere manieren om met de Bijbel aan de slag te gaan. Dagboekjes en leesroosters worden door velen graag gebruikt. Toch zijn veel bijbellezers niet tevreden met hoe vaak en hoe veel zij lezen, een meerderheid wil meer tijd nemen voor het lezen van de Bijbel en deze er regelmatiger bij pakken. • Het NBG wil ondersteuning bieden en is begonnen met de podcast Bijbelbekentenissen waarin Peter Siebe spreekt met bekende bijbellezers als Ben Tiggelaar, Jacobine Geel en Leo Feijen. Op welke manier zijn zij met de Bijbel bezig? Welke praktische tips hebben ze voor ons? Iedere aflevering duurt een minuut of twintig, net mooi voor je lunchwandeling. Meer informatie op debijbel.nl/podcastbijbelbekentenissen. • Corien Oranje en Marijke ten Cate schreven hier recent een zelfhulpboek over, gericht op vrouwen: Lees je Bijbel. Met dit boek in de hand kun je op zoek naar je eigen drijfveren en ontdek je manieren om (opnieuw) met de Bijbel aan de slag te gaan. Oranje en Ten Cate komen in een van de

eerste afleveringen van de podcast aan het woord. • Juist in een periode waarin we veel tijd thuis doorbrengen kan het leuk zijn om eens een nieuwe uitdaging te kiezen voor het bijbellezen. Neem bijvoorbeeld Ik ben een bijbelontdekker van Corine Zonnenberg. Een boek met opdrachten en experimenten aan de hand waarvan kinderen (samen met een volwassene) bijbelverhalen op een heel andere manier beleven. Aan de hand van gespreksvragen kun je daarna met je gezin of jeugdclub erover doorpraten. Corine Zonnenberg is theologe en werkt voor Youth for Christ als trainer en productontwikkelaar. Uitgegeven door KokBoekencentrum, meer informatie op www.bijbelborrels.nl.

 OPINIE

NBV21: vertrouwd en toch nieuw ‘Dit is wat blijft: geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde.’ Zo klinkt straks het slot van 1 Korintiërs 13. De Nieuwe Bijbelvertaling gaat verschijnen in een verbeterde versie. De mooie taal is gebleven, de nauwkeurigheid van de vertaling is vergroot. Maar was die herziening wel nodig?

ang hadden we uitgekeken naar de verschijning van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) in 2004. In kerkelijke kring was het vertaalproces goed in de gaten gehouden. Daardoor werd de NBV al snel in de kerken geaccepteerd. Voor veel mensen was het een verademing om de Bijbel te lezen in natuurlijk Nederlands. Maar er kwam ook kritiek. De tekst kon op sommige punten op minder bijval rekenen. Dat er discussie ontstaat over een bijbelvertaling is van alle tijden. Het Nederlands Bijbelgenootschap was daarop ook voorbereid. Sterker nog, het NBG had laten weten open te staan voor reacties. TEKST TINEKE BOL-DRIEENHUIZEN BEELD NBG

Het plan was om na een aantal jaar een verbeterde versie van de NBV uit te brengen waarbij alle reacties meegewogen zouden worden. Deze open houding getuigde van vertrouwen in de kracht en reikwijdte van de vertaling. Bij het NBV hoopten we dat de standaardvertaling zou worden gebruikt in een brede kring van kerken, voor zowel persoonlijk als liturgisch bijbelgebruik. Tegelijk realiseerden we ons ook dat de vertaling niet perfect was: wellicht zou er op bepaalde punten verbetering mogelijk zijn. De reacties van bijbellezers konden daarbij van pas komen.

Reacties

De reacties op de vertaling stroomden binnen in 2004 en daarna. In allerlei e-mails, brieven, boeken en artikelen reageerden mensen op de vertaling. Hun achtergrond en dus de reacties waren heel

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

divers. Exegeten en neerlandici reageerden vanuit hun professie, professoren en predikanten vanuit hun studie, bijbellezers vanuit de dagelijkse praktijk van bijbellezen, ouderen en jongeren kwamen met reacties. Sommige briefschrijvers waren alleen maar blij met de NBV, andere hadden suggesties ter verbetering. Ook de officiële kerkelijke instanties kwamen met reacties. De Deputaten Bijbelvertaling van de GKv leverden bijvoorbeeld een groot dossier aan: bijna ieder bijbelboek hadden ze nauwkeurig doorgenomen en voorzien van suggesties tot verbetering. Het was een beoordeling van de NBV op haar eigen uitgangspunten en dus heel waardevol met het oog op de verbeterde versie.

brontekst in natuurlijk Nederlands. Kenmerkend is de aandacht voor het eigen karakter van ieder bijbelboek: genre, stijl en tekstkenmerken klinken in de vertaling goed door. Bovendien is steeds goed gelet op de voorleesbaarheid van de tekst. Duizenden bijbellezers zijn vertrouwd geraakt met deze NBV. Zij zouden

Vertrouwd

zich ook in de nieuwe versie goed moeten kunnen herkennen. Tegelijk werd duidelijk dat bepaalde karaktereigenschappen van de NBV verder versterkt zouden kunnen worden. Dan gaat het bijvoorbeeld over consistentie (vergelijkbare teksten ook hetzelfde vertalen) of aandacht voor motieven in de tekst (concordantie), allemaal zaken die vanaf het begin onlosmakelijk bij de NBV hoorden. Maar nu de tekst in zijn geheel beschikbaar was, kon je ook constateren dat op deze punten nog veel winst te behalen viel.

In 2017 ging een vertaalteam van het NBG aan de slag. Alle reacties die de vertaling beter zouden kunnen maken, nam het team mee. Maar we spraken ook af dat het karakter van de NBV behouden zou blijven. De NBV biedt een getrouwe weergave van de

 Dat er discussie ontstaat over een bijbelvertaling is van alle tijden 

Nauwkeurigheid

De afgelopen jaren hebben we de NBV vers voor vers doorgewerkt. Wat goed was, bleef behouden; wat beter kon, werd aangepast. Voor het overgrote deel waren het kleine ingrepen. Zo kwam bijvoorbeeld aan het licht dat in 1 Samuel 1:11 over Samuel wordt gezegd: ‘Nooit zal zijn haar worden afgeschoren.’ Dit is gebaseerd op voorschriften voor nazireeërs in Numeri 6. Maar daar heeft vers 5: ‘mag (…) zijn hoofd niet door een scheermes worden aangeraakt.’ Deze uitdrukking komt ook voor in Rechters 13:5 (‘zijn haar mag nooit door een scheermes worden aangeraakt’) en Rechters 16:17 (‘nog nooit heeft een scheermes mijn hoofd aangeraakt’). Het is natuurlijk beter om die uitdrukking steeds hetzelfde te vertalen. 1 Samuel 1:11 en Rechters 13:5 zijn daarom aangepast met respectievelijk ‘nooit zal zijn hoofd door een scheermes worden aangeraakt’ en ‘nooit mag zijn hoofd door een scheermes worden aangeraakt’. Zulke verbeteringen versterken de nauwkeurigheid van de vertaling. En als je bedenkt dat er in totaal zo’n twaalfduizend aanpassingen zijn gedaan, kun je werkelijk spreken van een verbeterde versie. Verbeterd en tegelijk herkenbaar als NBV.

Verantwoorde keuzes

Een deel van de aanpassingen betreft kwesties met een grote impact. Na verschijning van de NBV is stevig gediscussieerd over enkele belangrijke bijbelteksten.

 OPINIE

Bijvoorbeeld over de vraag hoe de zegen van Abram uit Genesis 12:3 vertaald moet worden of over de vraag of het werkelijk zo is dat volgens Exodus 20:5 God kinderen laat ‘boeten’ voor de schuld van hun ouders, of hoe het mogelijk was dat Paulus spreekt van een ‘daad van gerechtigheid’ (onder meer in Romeinen 4). Soms stond die discussie het gebruik van de vertaling zelfs in de weg. Dat is jammer, want een vertaling is er toch voor om gebruikt te worden. Dit zijn dan ook de kwesties waarbij we de diepte in zijn gegaan. Deze kwesties zijn alleen op te lossen door zorgvuldig afwegen van alle argumenten. Je moet goed nagaan welke keuze het meest verantwoord is en breed wordt gedragen onder geleerden. Twee van de drie voorbeelden wil ik hier kort toelichten.

De zegen van Abram

Genesis 12:3 luidt in de NBV: ‘Alle volken op aarde zullen wensen gezegend te worden als jij’. Deze tekst, de zegen van Abram, wordt in het Nieuwe Testament geciteerd. Bijvoorbeeld in Galaten 3:8: ‘In jou zullen alle volken gezegend worden.’ Dat klinkt heel anders. De vertaling die veel lezers in Genesis 12:3 hadden verwacht, staat in de NBV in een voetnoot: ‘ook mogelijk is de vertaling: ‘Door jou zullen alle volken op aarde gezegend worden.’ Veel lezers vroegen zich af waarom die wel in de voetnoot stond, maar niet in de vertaling zelf. Dit is een lastige vertaalkwestie, die we goed hebben uitgezocht. Vanuit het Hebreeuws bekeken is de keuze van de NBV verdedigbaar. Het kan. Maar ook het alternatief, dat in de voetnoot staat, is een goede optie. Juist deze mogelijkheid wordt tegenwoordig door veel uitleggers aanbevolen. Daarom kiest de NBV21 daarvoor. In Genesis 12:3 staat dus: ‘In jou zullen alle volken op aarde gezegend worden.’

Rechtvaardige daad

Een andere kwestie waar veel om te doen is, betreft Romeinen 4:3 en Galaten 3:6. Paulus citeert daar Genesis

15:6. Die laatste tekst luidt in de NBV: ‘Abram vertrouwde op de HEER en deze rekende hem dit toe als een rechtvaardige daad.’ De brontekst is hier iets abstracter (‘als rechtvaardigheid’), de NBV maakt het concreter: ‘als een rechtvaardige daad’. In Genesis past dat prima. Maar in Romeinen en Galaten past die vertaalkeuze nou net niet. Als je daar Abrams rechtvaardigheid of gerechtigheid met ‘daad’ weergeeft (‘en dat werd hem als een daad van gerechtigheid toegerekend’) verstoor je Paulus’ betoog.

 Soms stond de discussie het gebruik van de vertaling in de weg  Want Paulus stelt juist het geloof, het vertrouwen in God tegenover daden en verdiensten. Er is voor de NBV21 gezocht naar een formulering die zowel in Romeinen en Galaten als in Genesis goed past, zodat het verband tussen deze teksten goed herkenbaar blijft. In de NBV21 wordt nu op alle drie de plaatsen de formulering ‘toerekenen als rechtvaardigheid’ gebruikt. De NBV21 bouwt voort op de NBV, maar het geheel is consistenter, nauwkeuriger en evenwichtiger. Tegelijk blijft het een vertaling die door het natuurlijk taalgebruik dichtbij het hart komt. We hopen dat het voor veel lezers het boek wordt waarin ze Gods stem tot zich horen spreken. Ga naar nbv21.nl voor een voorpublicatie van de NBV21. TINEKE BOL-DRIEENHUIZEN IS VERTAALWETENSCHAPPER BIJ HET NBG

ADVERTENTIE

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

 JEUGDWERK

Ben jij reddende genade? ‘Die corona, ik ben er helemaal klaar mee.’ Ze vertelde dat ze het lastig vond dat ze haar vriend niet kon zien en hij er ook doorheen zat. Ze is niet de enige. Er wordt veel geschreven en gepraat over jongeren. Helaas niet altijd op een manier die recht doet aan hun gevoelens. Doe jij hun wel recht en ben je er voor hen? Wat nog niet iedereen zich realiseert, is dat de impact van de coronacrisis voor jongeren nog groter is dan voor gezinnen met jongere kinderen of voor ouderen. Gebrek aan structuur en contact kan voor deze groep desastreus zijn. Jongeren hebben ineens veel minder mogelijkheden om elkaar te ontmoeten, terwijl het in hun levensfase cruciaal is dat ze fysiek contact met elkaar hebben. Op dit moment leidt het gebrek aan onderling contact tot een toename van angstklachten en somberheid bij jongeren.

Beschikbaar

TEKST ANKO OUSSOREN

Wat je in je vormende jaren als tiener en jongere meemaakt, heeft invloed op de rest van je leven. We weten nog niet wat de impact op lange termijn zal zijn van bijvoorbeeld online onderwijs, samenscholingsverbod en avondklok. Het zou kunnen dat ze er juist weerbaarder van worden en later beter om kunnen gaan met teleurstellingen. Daarvoor is het dan wel nodig dat jongeren de ruimte krijgen om hun gevoelens van frustratie, verdriet en teleurstelling te uiten. Tegelijkertijd is het belangrijk dat jongeren leren om te kijken naar wat nog wel kan en om met hen te delen waarvoor we dankbaar zijn. Laten wij beschikbaar voor hen zijn. Het is belangrijk dat we jonge mensen zien, dat we verbinding met hen aangaan en luisteren naar hun verhaal. Laat de jongeren niet alleen, zeker niet in hun boosheid en frustraties. Probeer op de een of andere manier contact te houden, hoe onbeholpen dit soms ook zal

gaan. Ik heb met meerdere groepen jongeren online ontmoetingen. Soms heb je een mooie ontmoeting, maar vaak is het vooral veel loltrappen met een serieus moment erin. Dat voelt voor mij niet altijd fijn, ik wil zoveel meer. Toch is het goed om contact te hebben en ieder contact dat ik heb, is de moeite waard, ook voor mij. Ook ik heb het nodig, zeker ook als een van de jongeren zijn frustraties uit. Want zomaar is het ook mijn frustratie die ik heb weggestopt.

Genade

De avond na haar uitbarsting zat ik wat muziek te luisteren en hoorde ik het nummer Saving Grace van Kodaline wat me emotioneerde. Als je kwetsbaar bent en moe van het hopen, ik zal er in een oogwenk zijn en naast je staan. Als je bang en eenzaam bent en er niemand is om je vast te houden, ik wil dat je weet dat ik naast je zal staan. Wees mijn reddende genade. Wil jij mijn reddende genade zijn. Als je verdwaald bent en je geloof verliest, Ik zal je reddende genade zijn. Ik dacht gelijk aan haar en zonder aarzelen appte ik: ‘Zag net deze clip en moest ff aan je denken.’ Een paar minuten later appte ze terug: ‘Wat prachtig heel erg bedankt deze had ik nodig ’ Als we in contact blijven, dan kunnen we ook wijzen op Gods hoop. Kun jij genadig zijn voor een ander zodat die gered wordt? Ben jij iemand bij wie een jongere zichzelf kan zijn? Het mooie is dat er bij God altijd genade is. Zijn genade redt altijd!

❤😁

ANKO OUSSOREN IS ADVISEUR BIJ HET PRAKTIJKCENTRUM

> De rubriek Jeugdwerk heeft een uitgebreide online versie. Dit online deel biedt extra verdieping, bronnen en adviezen om praktisch met het thema aan de slag te gaan. Ga naar www.onderwegonline.nl/jeugdwerk-OW703.

EX-PROGRAMMAMAKER ROB TIMMERMAN ZET ZICH IN VOOR BOOTVLUCHTELINGEN

TEKST WILFRED HERMANS BEELD GIJS WESSELS

‘Op welk leven wil ik terugkijken als ik tachtig ben?’ 32

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

 ONTMOETING Rob Timmerman heeft al zo’n tweeduizend bootvluchtelingen van de verdrinkingsdood gered. Zijn behoefte om een held te zijn gaat hand in hand met de wens een betekenisvol leven te leiden. ‘Ik heb allang afscheid genomen van het idee dat je én je idealen na kunt streven én in je comfortzone kunt

ob (45): ‘In 2016 was ik voor het eerst op zee. Veel mensen waren verdronken, ik had in een rubberboot met lichamen gestaan. Op de terugvlucht zat ik met een groep dronken Britse toeristen in het vliegtuig. Ik deed gefrustreerd mijn laptop open en ben de videobeelden van die reddingsmissies nog eens gaan bekijken. Langzaam werd het stil om me heen. Achteraf dacht ik: dit was mijn ego. Ik wilde laten zien: op twee uur varen van jullie vakantiestrand gebeurt dit! Achteraf schaamde ik me voor die actie. Ik wil mensen informeren, inspireren en activeren, niet shockeren. Dat heeft mijzelf ook nog nooit geïnspireerd. Mijn ideaal is mensen langdurig betrekken bij medemensen in nood. Dan moet ik ze niet lastigvallen met mijn gekwetstheid of frustraties. Vind je het logisch van me? Ja, veel achterlijk gedrag klinkt logisch. M’n ego bepaalt aan de lopende band mijn gedrag; ik ben de Here Jezus niet.’

Andere wereld

Tot corona roet in het eten gooide, was Rob van elke negen weken drie in het buitenland, zonder zijn vrouw Doortje en kinderen Mees (13), Julia (15) en Lieve (17). Hij mist plekken als Moria niet, omdat het slechte plekken zijn die er niet zouden moeten zijn. Romantisch wordt het nooit. Maar als hij daar eenmaal met een groep aan het werk is om het voor de vluchtelingen een iets betere plek te maken, voelt hij zich wel op z’n plaats. Daar zijn is inspirerend, een voorrecht zelfs. Momenteel werkt hij vijf à zes dagen per week voor het Leger des Heils. Het werk in de opvang van dak- en thuislozen en verpleegtehuizen ligt voor het oprapen. Voordat hij zich in het vluchtelingenwerk stortte, maakte Rob met veel liefde kinderprogramma’s bij de EO. Het creatieve aspect daarvan mist hij nog weleens, al ziet hij ook overeenkomsten met zijn werk in crisisgebieden: met weinig middelen in korte

blijven zitten.’

tijd en onder druk improviseren. ‘Ik genoot van mijn werk bij de EO. Zoals ik straks in het bejaardentehuis vermoedelijk over The A-team zal praten, is het een voorrecht om te werken aan programma’s als Checkpoint waar de jonge kijkers later, als ze oud zijn, mogelijk ook nog aan terugdenken. Maar er was ook die andere wereld, met vluchtelingen. Het was comfortzone versus de werkelijkheid.’

Het begon voor jou met een knoop in je maag toen je bootvluchtelingen op het journaal zag?

‘Klopt, met name dat aangespoelde Syrische jongetje op het strand. Bij de EO keek ik mezelf in het toiletblok in de spiegel aan en vroeg hardop: wat dóe ik hier? Op drie uur vliegen verdrinken gewoon kleuters! Overigens ging die vraag ‘wat doe ik hier’ veel verder dan de EO. Ik stond al een tijdje gevoelsmatig op een kruispunt en kwam, ook door een leven vol deadlines en stress, in een burn-out terecht. Ik was veertig en dacht: op welk leven wil ik terugkijken als ik tachtig ben? Noem

Wie is Rob Timmerman? • 45 jaar. • Maakte kinderprogramma’s bij de EO. • Werkt sinds 2016 als vrijwilliger onder vluchtelingen aan de zuidgrens van Europa. • Houdt inspiratietalks bij bedrijven en organisaties over zijn ervaringen en ontmoetingen in de vluchtelingencrisis. In zijn verhaal neemt hij je mee op zijn ontdekkingstocht door de Europese vluchtelingencrisis en maak je kennis met de mensen achter de cijfers. Rob helpt je ontdekken hoe jij in jouw omgeving van betekenis kunt zijn voor de ander. • w ww.robtimmerman.nl

 33

 ONTMOETING

het navelstaarderij, maar ik denk weleens na over wat er op mijn begrafenis over mij gezegd zal worden. Ik wil een betekenisvol leven leiden en daar dagelijks scherp op zijn.’

En, wat denk je dat er op je begrafenis gezegd zal worden?

‘Ha! Een gevaarlijke ego-vraag… Ik hoop van harte dat er mensen zijn die zeggen: “Hij was een druk, actief mannetje, maar kon ook luisteren, er voor mij zijn, terwijl veel anderen niks met mij te maken wilden hebben.” Dat zou ik mooi vinden.’

 ‘Op drie uur vliegen verdrinken gewoon kleuters!’  Die knoop in je maag, is dat hoe God in jouw leven werkt?

‘Dat weet ik niet. Bij mij lopen het goddelijke en het menselijke door elkaar heen. Ik heb er geen probleem mee om terug te kijken op bepaalde gebeurtenissen en daar een liefdevolle goddelijke hand in te zien. Ik geloof niet dat God die burn-out op me afstuurde om mij een lesje te leren. Wel dat ik – en jij ook – gemaakt zijn voor een betekenisvol leven, en dat het op een gegeven moment gaat wringen wanneer ik me eenzijdig op mijn carrière focus.’

Heeft dit werk ook iets verslavends?

‘Hm, dubbel. Het is voor mij geen straf om in een vliegtuig te stappen zonder te weten welke situatie ik aantref. Daar zit iets avontuurlijks in en het past bij me om op deze plekken te zijn, maar genieten doe ik er nooit van. Nu, bij het Leger des Heils, kan het ook spannend zijn. Volgens mij ben ik goed gezelschap voor mensen die het zwaar hebben. Misschien is het mijn behoefte om een held te zijn en daar zit altijd een ego-kant aan. Scoren, gezien worden, erkenning krijgen. Maar dat gaat hand in hand met mijn behoefte om een betekenisvol leven te leiden in dienst van de ander. Door interviews en lezingen hoop ik anderen te prikkelen om over die vraag na te denken: hoe kan ik een betekenisvol leven leiden? Tegelijk heb ik na vijf jaar vluchtelingenwerk geleerd dat ik niemand kan redden. Ik kan er wel voor iemand zijn en soms betekent dat gewoon: je bek houden, luisteren, samen stil zijn. Zij aan zij afval opruimen op Samos, terwijl je denkt: dit is te goor voor woorden, maar we maken andermans levensomstandigheden iets waardiger.’

Ik mijd soms het vluchtelingennieuws, omdat het overweldigend kan zijn zonder dat je er direct iets aan kunt doen. Hoor je dat vaker?

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

‘Je bent zeker niet de enige. Enerzijds vind ik het hoopgevend, omdat je eigenlijk zegt: ik kan het niet met droge ogen aanzien. Koester dat steentje in je schoen, zou ik zeggen. Onverschilligheid is pas echt zorgwekkend. Maar: je kent de beelden, je weet hoe het zit en daarmee ben je verantwoordelijk geworden. Hoe ga je om met die verantwoordelijkheid? Een spannende vraag is: zou je jouw ongemak zonder schaamte met iemand in z’n kapotte tentje in Moria kunnen delen? Zo van: “Ik ben maar gestopt met kijken naar jou op televisie, want ik lig er steeds wakker van.” Je voelt wel aan: dat schuurt als grof schuurpapier.’

Wat raad je mensen aan die wel iets willen doen, maar niet in de gelegenheid zijn of zich geroepen voelen af te reizen naar gebieden als Moria?

‘Die vraag krijg ik vaker. Voor mensen die zoeken naar een betekenisvol leven hoop ik dat mijn verhaal een duwtje in de goede richting is of het laatste zetje. En voor mensen die hun leventje fantastisch voor elkaar hebben, hoop ik

Wat doet deze manier van leven met je vertrouwen in God en zijn zorg voor jou? Is dat gegroeid?

‘Ik ben afhankelijker geworden. Op zee is de grens tussen leven en dood heel dun. Daar moet ik het niet hebben van mijn bravoure of enthousiasme. Mijn geloof is dan heel eenvoudig. Als we bij een boot met vluchtelingen kwamen, bad ik: laat deze boot niet zinken voordat iedereen gered is. Je wereldbeeld wordt door dit werk niet rooskleuriger en ik ben ook geen optimist, maar het is heel troostrijk om tijdens een missie ’s avonds in je bed te denken: God, ik begrijp hier geen flikker van, het is voor mij te groot, maar ik geloof dat U de wereld in uw hand houdt en ik wil een radertje zijn in uw grote plan. Dat vertrouwen heb ik keihard nodig, zeker als er moeilijke dingen gebeuren. We zijn weleens te laat geweest bij een boot, vonden niemand, maar drie dagen later kwam het bericht dat er honderdtwintig lichamen aan de kust van Libië waren aangespoeld, waaronder veel kinderen. Daar lijd ik aan en tegelijk hoop en bid ik dat deze mensen in Gods hand zijn.’

 ‘God, ik begrijp hier geen flikker van’  Vloek je dan, op de manier van Rikko Voorberg?

‘Ja, er wordt dan heel wat af gevloekt. Daar heb ik geen enkele moeite mee. Juist in een vloek klinkt iets door van: deze situatie druist zó in tegen Gods bedoelingen… Mijn God neemt daar geen aanstoot aan.’

dat dit verhaal een korreltje zand in de machine betekent. Ik vertel mijn verhaal soms bij bedrijven. De eerste keer dat ik dit deed, liet ik vooral heftige beelden zien zonder een duidelijke oproep om in actie te komen. Op sommige begrafenissen was de sfeer beter dan na dat praatje van

 ‘ Koester dat steentje in je schoen, zou ik zeggen’  mij. Na afloop stak iemand z’n hand op: “Verwacht je nu dat ik ook op zo’n enge boot ga werken?” Door die ervaring ontdekte ik: dit is míjn verhaal, maar ieder gaat z’n eigen weg. De echte hulp voor vluchtelingen begint pas nadat ze de sleutel van hun huurwoning in Nederland hebben gekregen; juist wanneer ze uit hun overlevingsmodus raken, hebben ze ons nodig. We hoeven niet allemaal naar Moria, ook in jouw straat kun je er zijn voor een gevluchte nieuwkomer.’

Hoe verwerk je zulke heftige ervaringen?

‘Voor mij is het meest helpend om met mensen te praten die iets vergelijkbaars hebben meegemaakt. Wat dat betreft zijn we een soort veteranen: het thuisfront is heel begripvol, maar ze waren er gewoon niet bij.’

Een paar jaar geleden zei je in een interview dat je niet uitsluit dat je kinderen later bij de psycholoog vertellen dat ze hun vader vaak gemist hebben. Hoe sta je daar nu in?

‘De weken dat ik thuis ben, ben ik er ook echt voor de kinderen. Maar soms schuurt het, ja. Ik heb allang afscheid genomen van het idee dat je én je idealen na kunt streven én in je comfortzone kunt blijven zitten. Op sommige belangrijke gezinsmomenten ben ik afwezig, fysiek of mentaal. Dat is domweg de kostenkant, ik kan daar geen mooi verhaal van maken. Ik hoop dat mijn kinderen daar in de toekomst mee kunnen dealen.’ WILFRED HERMANS IS JOURNALIST EN TEKSTSCHRIJVER

 LITERATUUR

EEN ROMAN OVER RELIGIEUS FANATISME EN TOLERANTIE

De bedoelingen waren goed Deze eeuw begon weliswaar rustig, maar op 11 september 2001 kwam de omslag. De Somalische vluchtelinge en politica Ayaan Hirsi Ali speelde een prominente rol in het publieke debat. Jessica Durlacher was bevriend met haar en schreef daar een roman over: De Stem.

‘Nu vraagt u zich wellicht af: hoe heet ik? Ik ben Ayaan, de dochter van Hirsi, die de zoon is van Magan, de zoon van Isse…’ Ik zie haar nog staan, het zal in Nieuwspoort geweest zijn, ergens in 2006. Ayaan Hirsi Ali was in opspraak geraakt omdat ze bij haar naturalisatie gelogen zou hebben over haar namen. Na een lange uiteenzetting over haar voorouders en stamvader zei ze: ‘Hoe ik heet? U weet nu hoe ik heet.’ Op dat moment drong er iets tot mij door: wij Nederlanders begrijpen niet veel van Ayaan, van de Afrikaanse cultuur. Ik had haar onderschat.

TEKST ARIE KOK

In De Stem zijn veel elementen en personages uit die tijd te herkennen, maar het is Durlacher vooral te doen om de dilemma’s waarvoor je in de dagelijkse omgang met vreemdelingen komt te staan, de verwarring, de goede bedoelingen die zich zomaar in het tegendeel keren. Durlachers alter ego heet Zelda, moeder van een samengesteld modern joods gezin. Ze

OnderWeg #3 > Jaargang 7 > 20 februari 2021

wonen in een groot huis dat in Bloemendaal zou kunnen staan. Zelda trouwt met Bor, in New York, op het dakterras van een liberale rabbijn.

 V anaf nu zal ze als atheïst door het leven gaan 

Na de plechtigheid komt er een vliegtuig laag overvliegen dat zich voor hun ogen in een van de Twin Towers boort. De scènes in De Stem zijn soms wat over de top, maar doordat we alles meemaken vanuit de zoekende en relativerende Zelda is het geloofwaardig. De vlucht uit het brandende Manhattan hakt er bij het gezin diep in. Vooral bij Bor, hij schrijft een boek over de rede en de gevaren van religieus fanatisme.

 D e joodse familie krijgt een onderduiker  Op een dag komt Amal het leven van Zelda binnengewandeld, door een besneeuwde straat, een rijzige, donkere gestalte in fleurige gewaden. Ze wordt de oppas van de kinderen. Op dat moment is ze nog volop religieus moslima. Al snel blijkt Amal fenomenaal te kunnen zingen. Op aangeven van Zelda geeft ze zich op voor het tv-programma De Stem. Als ze bij de eerste uitzending al schittert, werpt Amal publiekelijk haar traditionele kleding af. Vanaf nu zal ze als atheïst door het leven gaan. Het komt haar op serieuze bedreigingen te staan van radicale moslims. Bor regelt beveiliging voor haar, ze kan voorlopig in het tuinhuis verblijven. De joodse familie krijgt zo een onderduiker. De wereld is er na 9/11 niet gezelliger op geworden, het rakelt ook de joodse trauma’s op. Zelda ervaart dat nu in eigen huis en leven, ze probeert emotioneel en praktisch het hoofd boven water te houden. Als Amal in de finale van De stem staat, loopt het uit op een drama.

Naar aanleiding van:

Jessica Durlacher, De Stem, Amsterdam (de Arbeiderspers), 2021. 432 pagina’s, €24,50. ISBN 9789029541930

 H oe ga je om met

de vreemdheid van een ander? 

Dit bij tijden spannende verhaal gaat uiteindelijk over religieus fanatisme en tolerantie. Centraal staan de overwegingen van Zelda. Hoe ga je om met vreemdheid van de ander? Hoe ziet gastvrijheid eruit? Wat doet het met jezelf? Met veel goede bedoelingen doe je vaak precies het verkeerde. Bor grijpt in zijn ijver om Amals veiligheid te waarborgen boven zijn macht, wat fataal afloopt. Het is de westerse mens in optima forma: zonder al te veel inzicht in eigen waarden en gedrag proberen het voor de ander te regelen. Als Zelda’s leven in puin ligt, reageren haar familieleden ieder op hun eigen manier. Ze probeert ermee te leven. Amal verdwijnt naar de achtergrond, maar komt vijftien jaar later toch weer op een verrassende manier in beeld, op televisie. Als ze uiteindelijk weer belt en Zelda haar stem hoort, denkt deze: ‘Uit duizenden, nee miljoenen hadden we hem herkend. Een stem is een wereld, een belofte.’

In het kort • Vangt treffend de beklemmende sfeer van de jaren nul. • Spannend en soms spectaculair verhaal. • Zet aan tot bezinning op westerse houding jegens anderen. • Bevat een beperkte visie op religie, die slechts als oorzaak van geweld wordt gezien.

ARIE KOK IS AUTEUR EN JOURNALIST

Vervreemding

p zondag 31 januari keek ik naar de Holocaustherdenking op televisie. Ik was diep onder de indruk van de vele verhalen die verteld werden. Over omgekomen familieleden. Over het er mogen zijn. Over de niet-vanzelfsprekendheid van vrijheid. Kort daarna bekeek ik een YouTubefilmpje dat mij per mail was toegestuurd. Dat ging ook over vrijheid. De vrijheid om geen mondkapje te dragen. De vrijheid om niet gevaccineerd te worden. Inclusief de oproep om ‘in verzet’ te gaan. Ik werd overvallen door een diep gevoel van vervreemding.

 Het verzet tegen het

coronabeleid staat niet op zichzelf 

De Holocaustherdenking kon ik meebeleven. Ik kon de pijn meevoelen. De oproep om me tegen het antisemitisme te verzetten resoneerde in mijn hart. Maar het YouTubefilmpje over de coronacrisis kon ik niet meebeleven. Het was te oppervlakkig, te veel geïnspireerd door complottheorieën en onjuiste informatie. De oproep om ‘in verzet’ te gaan hoorde ik met afschuw aan. Vervreemding. Diepe vervreemding. Het verzet tegen het coronabeleid van de regering staat niet op zichzelf. Het is een uiting van de diepe onvrede die in onze samenleving leeft. Het heeft te maken met toenemende sociale tegenstellingen, woningtekorten, falend optreden van de overheid en armoede. Maar ook met de tijdgeest waarin solidariteit en gemeenschap het afleggen tegen de belangen van het individu. Ik had nóg een emotie bij het bekijken van dat filmpje: mededogen. Ik zag mensen voor wie het leven vaak moeilijk is, die gegrepen zijn door complotten en achter populistische leiders aanlopen op weg naar de volgende teleurstelling. Ik zag mensen die de maatregelen van de regering zien als een aantasting van hun fundamentele vrijheden en vaak een relatie leggen met de Tweede Wereldoorlog. Vrijheid verdraagt zich niet met toenemend antisemitisme. Vrijheid verdraagt zich ook niet met toenemende sociale tegenstellingen en een falende overheid. Vrijheid verdraagt zich al helemaal niet met populistische leiders die het volk naar de onvrijheid brengen. Vrijheid, je moet er elke dag voor vechten.

MAARTEN VERKERK IS EMERITUS HOOGLERAAR CHRISTELIJKE FILOSOFIE EN LID VAN DE EERSTE KAMER

GKv en NGK investeren in geestelijke kant van samenwerking

GKv en NGK in Dalfsen hebben een nieuwe stap gezet op weg naar één kerk. Begin februari werd in een onlinebijeenkomst het document ‘Delen in het Koninkrijk’ ondertekend. Daarmee willen de NGK-gemeente en de twee GKv-gemeenten ’een impuls geven aan de geestelijke kant van onze samenwerking’ en aan ‘de zoektocht naar de juiste vorm waarin we als delen in Gods Koninkrijk ook onze plek hebben in ons dorp Dalfsen’. Die zoektocht komt voort uit het gezamenlijke verlangen om in Dalfsen ‘een deel te zijn van Gods Koninkrijk, waarin onze Heer Jezus Christus centraal staat’. Het document is hier te vinden: www. dalfsen-west.gkv.nl/samen-onderweg-naar-1-kerk.

GKv Bruchterveld wordt opgeheven

De GKv Bruchterveld wordt op 1 mei 2021 opgeheven. De gemeente is in de afgelopen jaren steeds kleiner geworden. Er is afgesproken dat de vijftig gemeenteleden als groep zullen overgaan naar de naburige GKv Bergentheim. Dominee H.J. Visser van Bruchterveld heeft inmiddels een baan als geestelijk verzorger in Twente gevonden. Daarnaast blijft hij predikant van de GKv Daarlerveen

Leon van den Broeke hoogleraar aan TU Kampen

Leon van den Broeke is per 1 februari benoemd tot buitengewoon hoogleraar rechtstheologie en kerkrecht aan de Theologische Universiteit in Kampen. Hij is sinds 2016 universitair hoofddocent in Kampen en werkt ook voor de faculteit religie en theologie van de Vrije Universiteit.

Aangenomen naar GKv Nieuwleusen: J.E. Kramer (GKv Assen-Marsdijk); GKv Houten: W.B. van der Wal (GKv Monster); GKv Goes: J.B. de Rijke (GKv Krimpen aan den IJssel); NGK Amersfoort-Noord: A.J. Balk (GKv Wageningen); GKv RotterdamNoordoost: R. IJbema (GKv Groningen-Oost). Beroepbaar: J.J. Burger – Niemeijer (GKv Kampen), jannekeburgerniemeijer@gmail.com, 06 372 846 77; H. ten Brinke, henktenbrinke1@ kpnmail.nl, 06 106 750 91. Domninee Ten Brinke was tot 2016 gedurende dertig jaar predikant in de GKv en werkte daarna als predikant in de VPKB in België. Afscheid wegens emeritaat: J. Hagg (GKv Zwolle-Zuid). Hij diende de GKv-gemeenten van Kolummerzwaag-Zwaagwesteinde i.c.m. Twijzel (1986) en Zwolle-Zuid (1990).

 TOT SLOT

OnderWeg online > Op Twitter

Joost Smit @JoostHSmit Christen hebben een antwoord dat dieper gaat dan de antiracismebeweging: in Christus is er geen onderscheid. Mooi interview met @Shari_vdH @onderwegonline Magazine OnderWeg @onderwegonline Als antwoord op @JoostHSmiten @Shari_vdH. En iedereen kan dat mooie interview lezen: ‘Welke kleur je ook hebt, onderzoek je eigen hart’ Wat maak je als mens met kleur mee tijdens je studie, in het gewone leven, in kerken wa... INTERVIEW VERDER LEZEN?

het interview is te vinden in nummer 2-2021 of lees online via de QR-code

ZONDEBOK • OnderWeg 4 verschijnt in de lijdenstijd. Het thema van deze editie is: de zondebok. Het lijkt een trend in onze samenleving: voor het slechte dat ons overkomt, moet iemand boeten. Er is een schuldige en ik ben dat niet. • De vraag is of we ook onszelf aan durven wijzen als mede-veroorzaker van het kwaad. In deze OnderWeg staan we stil bij de schuld van de ander en van onszelf en leren we om onze schuld neer te leggen bij Christus. • Mirjam van der Vegt keert zich tegen te veel werken, maar een rustgoeroe wil ze ook niet worden. We portretteren haar, een vrouw die het afgelopen jaar niet stil zat en het beste spirituele boek van 2021 schreef.

OnderWeg 4 verschijnt op 13 maart.

IETS GEZIEN OP SOCIAL MEDIA DAT U MET ONS WILT DELEN?

Illustratie: Annelies Vonk • www.kriebelsenkrabbels.nl

Mail het dan naar redactie@onderwegonline.nl en wie weet delen wij het bericht online of in ons magazine!

ADVERTENTIES

www.dewittenberg.nl

Cijfers en letters

De administratieve dienstverlener voor kerken en instellingen

www.SilasGroep.nl/kka Telefoon 033 – 467 10 12

God zoeken in de stilte

Kies voor een retraite op de Wittenberg

KKA is onderdeel van de Silas Groep

Daar weten wij wel raad mee. Wij zijn de administratieve dienstverlener voor kerken en instellingen. Wij verzorgen uw financiële administratie, salarisadministratie, traktementsberekeningen en begraafplaatsenadministratie. Daarnaast stellen wij graag uw begroting en jaarrekening op. Bovendien geven wij deskundig advies over verzekeringen en bieden wij ondersteuning bij ziekte of vacatures op het kerkelijk bureau. Waar kunnen wij u mee van dienst zijn?

Ontvang gratis onze nieuwsbrief met nieuws, opinies en interviews!

MELD JE NU AAN!

L EN HOOPVO END INSPIRER

www.onderwegonline.nl/nieuwsbrief

Heeft uw kerkelijke gemeente een hypotheek nodig?

Bij Stichting Kerkelijk Geldbeheer kennen we de kerkelijke markt als geen ander! Veel kerkelijke gemeenten hebben dit al ervaren en hebben hun financiering tot volle tevredenheid bij SKG ondergebracht.

Bij SKG kunt u terecht voor:

een nieuwe financiering

oversluiten huidige financiering

passend advies voor uw kerkelijke gemeente

Vraag een vrijblijvend gesprek aan (0182) 58 80 00 of kijk voor meer informatie skggouda.nl.