Verlangen naar contact by OnderwegOnline

OL EN HOOPV REND E INSPIR

Verlangen naar contact In de stilte en de eenzaamheid heb ik Hem gevonden Vertelling Roel Venderbos

‘Veemd genoeg hoor ik in de kerk weinig over eenzaamheid’ Annemarie Roding-Schilt

‘Zonder God is alles nog wanhopiger en onmogelijker’ Petra Antuma

> Jaargang 6 > 19 december 2020

KERST 2020

 VOOR JE VERDER GAAT

Spannend

Aan mijn bureau staat een jonge tiener. In haar ogen lees ik paniek. De presentatie die ze over enkele minuten in de godsdienstles moet geven, wil ze doen over haar geloof. Haar klasgenoten weten niet dat ze christen is; ‘ze wil laten zien’, zegt ze, ‘dat christenen ook normale mensen zijn.’ Nu het moment van de presentatie nadert, ziet ze het niet meer zo zitten. ‘Want’, vertelt ze heel open, ‘op mijn vorige school lieten vrienden mij opeens in de steek toen ze erachter kwamen dat ik christen was.’ Na een kort gesprekje en een bemoediging doet ze het toch. Na afloop vallen er tranen van opluchting dat ze het aangedurfd heeft om ook deze kant van zichzelf te laten zien. En is ze blij vanwege de positieve reacties van haar klasgenoten. Als ik wegga bij school denk ik aan de woorden van Jezus: ‘Wie achter mij aan wil komen, moet dagelijks zijn kruis op zich nemen en Mij volgen.’ Dit meisje nam haar ‘kruis’ op, ze kwam voor haar geloof uit. O zo spannend, want de uitkomst was onzeker. Bijzonder! Ik bid graag voor tieners zoals zij. DEBBIE DEN BOER IS REDACTEUR VAN ONDERWEG

TEKST DEBBIE DEN BOER 2

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

 INTRODUCTIE THEMA

Tekort

eel mensen voelen zich eenzaam. Soms overvalt het je. Je hebt te maken met verlies van een geliefde, van je baan of je gezondheid. Door een verhuizing voel je je ontworteld en slaat de eenzaamheid toe. Of je vindt het als jongere op school moeilijk om mee te doen met anderen. Je staat er maar wat bij. Eenzaamheid hoeft niet te betekenen dat je alleen bent. Sommige mensen krijgen veel mensen op bezoek, maar voelen zich toch eenzaam. Anderen krijgen weinig mensen over de vloer en vinden dat juist prettig. Eenzaamheid ontstaat als je bedenkt wat er in jouw leven had kunnen zijn, maar er niet (meer) is. Een lieve man of vrouw, een luisterend oor, de aanraking als je thuiskomt van je werk. Het gemak waarmee je boodschappen kunt doen, als je lijf zou meewerken. De onbevangenheid die je kwijt bent geraakt doordat anderen over jouw grenzen heen gingen. Een grotere vriendengroep waarin je je geliefd en begrepen voelt.

 In eenzaamheid weerspiegelt gebrokenheid  Van jezelf zeg je niet snel dat je eenzaam bent. Dat klinkt zo zielig. Terwijl het ervaren van eenzaamheid de bewustwording is van een tekort in je leven. In eenzaamheid weerspiegelt gebrokenheid. Soms gaat het voorbij. Soms blijft het altijd. Mij raakt altijd weer een zin die vaak wordt uitgesproken als een diaken wordt bevestigd in de kerk. ‘De Heer roept ook nu op tot gastvrijheid, offervaardigheid en barmhartigheid. Niemand mag daar ongetroost blijven in ziekte, eenzaamheid of armoede.’ Het is lastig om eenzaamheid ter sprake te brengen. Voor degene die eraan lijdt, maar ook voor de broers en zussen in Christus. Eenzaamheid is lang niet altijd te voorkomen of op te lossen. Maar soms kan een kleine stap hierin veel betekenen. Oog hebben voor elkaar betekent ook het ongemakkelijke benoemen. Het is ook een uitnodiging: ik wil graag bij je zijn, op een manier die bij jou past. In navolging van onze Heer die als geen ander weet hoe eenzaam leven en sterven kan zijn. Toch kwam Hij naar deze wereld, omdat Hij niemand ongetroost wilde laten in ziekte, eenzaamheid of armoede.

PETER HOMMES IS PREDIKANT VAN DE GKV TE LEUSDEN EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

 COLOFON OnderWeg is een inspirerend magazine voor christenen die God en de kerk liefhebben en midden in het leven staan. OnderWeg schrijft over relevante en actuele thema's voor christenen en bevat rubrieken over jeugdwerk, missionaire kerk-zijn en Bijbelstudie. OnderWeg ontstond in 2015 uit een samenvoeging van Opbouw en De Reformatie. Redactie Bram Beute, Debbie den Boer, Jaap Cramer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Jordi Kooiman (webredacteur), Jacomine Oosterhoff (eindredacteur), Annelies Smouter (eindredacteur), Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema), Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Silversteyn 10, 3621 PA Breukelen, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl. Abonnementen Jaarabonnement Papier Plus: € 58,00 (studenten € 29,00 / Europa € 96,50 / buiten Europa € 128).



Redactieadres

06 MARIA SCHRIJFT ‘IK HEB DE BEHOEFTE OM IETS VAN ME TE LATEN HOREN WANT ER HEERST EEN ERNSTIGE PANDEMIE BIJ JULLIE. VEEL DINGEN GAAN ANDERS EN DOOR ALLERLEI REGELS KUNNEN JULLIE ELKAAR MINDER ONTMOETEN. MENSEN VOELEN ZICH EENZAAM EN ALLEEN. DAAROVER KAN IK MEEPRATEN, MAAR ER NU OOK OP TERUGKIJKEN. IK WIL JULLIE ER IETS OVER VERTELLEN.’ EEN BRIEF VAN MARIA.

Halfjaarabonnement Papier Plus: € 31. Digitaal abonnement: € 40 (studenten € 20). (Digitaal) Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag in op www.onderwegonline.nl/abonneren. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Bestuur Persvereniging OnderWeg Marga van Gent-Petter, Arie Liebeek, Aad Lootens, Anko Oussoren en Hillie van de Streek. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. www.onderwegonline.nl/adverteren.

24 EYEOPENER BARMHARTIGHEID IN HET KWADRAAT

Het vermogen om compassie te hebben, is iets bijzonders. Op onze ogenschijnlijk kille planeet zien we diepe bewogenheid van mensen met wie lijdt. Meer dan wat ook in de wereld wijst dat naar God, schrijft Jan Mudde. Kerst is het ultieme bewijs van wat God ten diepste drijft: compassie met mensen.

Vormgeving Bredewold Communicatievormgevers. Rondweg 76, 8091 XK Wezep, 038-376 33 90, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl. Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline www.instagram.com/magazine_onderweg

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

28 OPINIE HET ZIELSPROCES VAN KERST Kerst lijkt dit jaar belangrijker dan ooit. We blijven thuis

en willen dat het daar juist nu extra gezellig is. Meer dan anders stelt Kerst ons dit jaar voor de vraag: wat is het grote verhaal van God? Kerst is meer dan gezelligheid, het is het vaccin voor je ziel, stelt Tim Vreugdenhil.

 INHOUD



Verlangen naar contact 18 OP REIS DOOR DE WOESTIJN EENZAAMHEID ERVAREN WE ALLEMAAL IN ALLE FASEN VAN ONS LEVEN, MAAR STEEDS OP EEN ANDERE MANIER. DAT ZIJN ‘WOESTIJNERVARINGEN’, GROOT EN KLEIN. PSYCHOLOOG AUKELIEN VAN ABBEMA NEEMT ONS MEE DOOR DE BIJBEL EN DE GESCHIEDENIS. ‘IN DE WOESTIJN BEN JE IN GOED GEZELSCHAP.’



12 ACHTER EEN GLAZEN WAND ‘ALSOF IK ACHTER EEN GLAZEN WAND LEEF’, ZO OMSCHREEF EEN COLLEGA VAN GEESTELIJK VERZORGER ANNEMARIE RODING-SCHILT HAAR EENZAAMHEID. DICHTER BIJ EENZAAMHEID KOMEN, BEGINT BIJ HET VERHAAL DAT ACHTER DE EENZAAMHEID SCHUILGAAT, ZEGT ANNEMARIE. ZE GEEFT IN DEZE BESCHOUWING TIPS EN HANDVATTEN OM HET GESPREK OVER EENZAAMHEID AAN TE GAAN.

32 ONTMOETING ‘SOMMIGE GASTEN ZIJN AL TIEN KEER TERUGGEWEEST’

Petra Antuma wil er zijn voor mensen die tussen wal en schip vallen. Bij het Passion, waar ze werkt, ziet ze mensen worstelen en soms terugvallen, ook nadat ze hun leven aan God gegeven hebben. ‘Dat vind ik ingewikkeld: de gebrokenheid in mensenlevens en een God die soms zo verstopt zit.’

Stockbeelden: Andrii Biletskyi/Dreamstime.com (cover); seb-ra/ iStock (pagina 2); Ponomariova_Maria/iStock (pagina 10, 11, 16, 17) martin-dm/iStock (pagina 12); Tiago_Fernandez/iStock (pagina 18); Christian Dubovan/Unsplash (pagina 23); N.Pipat/Shutterstock (pagina 24); Edalin Photography/shutterstock (pagina 28); KevinCarden/ Lightstock (pagina 30); Nicolas Castro/Lightstock (pagina 39).

 VERTELLING

EEN BRIEF VAN MARIA Ja, je leest het goed, dit is een brief van Maria. Ik heb de behoefte om iets van me te laten horen, want er heerst een ernstige pandemie bij jullie. Veel dingen gaan anders en door allerlei regels kunnen jullie elkaar minder ontmoeten. Mensen voelen zich eenzaam en alleen. Daarover kan ik meepraten maar er nu ook op terugkijken. Ik wil jullie er iets over vertellen.

TEKST ROEL VENDERBOS BEELD RIEN POORTVLIET

Ook voor mij zijn er tijden geweest waarin ik mij alleen, eenzaam en door iedereen onbegrepen voelde. Ik begreep zelfs mijn eigen leven niet meer. Ik leefde mijn leven zoals zoveel andere meisjes van mijn leeftijd, niet indrukwekkend of opvallend, gewoon in een plaatsje ergens in de provincie. Zeker, het zou niet lang meer duren of ik zou trouwen met Jozef. Een fijne vent, eerlijk en betrouwbaar. Hij leefde met God, net als ik. We luisterden naar zijn Woord en wilden graag weten hoe Hij wilde dat we ons leven zouden inrichten. Ook gingen we naar de synagoge en kregen daar onderwijs. Ik hield van zingen en verdiepte me graag in oude gedichten en liederen. Mooi om te zien hoe mensen hun geloof in God verwoord hebben, dat inspireerde mij ook. Ook vertrouwden we erop dat de Heer al zijn oude beloften eens zou vervullen. Een Verlosser die uit Israël zou voortkomen, uit de stam van David, die het volk zou bevrijden van schuld en zonden. Maar dat het zó zou gebeuren, dat had ik niet verwacht.

ALLEEN

Op een dag was ik alleen in huis, ik was niet iets bijzonders aan het doen. Opeens stond er iemand bij me in de kamer, ik kende hem niet, maar hij leek heel gewoon. Tot hij me begroette en zei: ‘Gegroet Maria, je bent begenadigd, de Heer is met je.’ Ik wist niet wat ik hoorde. Wie was dit, wat zei hij? Ik begenadigd? Er ging van alles door me heen aan schrik, verwondering en verwarring. Ik zou heel blij moeten worden, zoals de oude profeten al schreven: ‘Verheug u, o dochter van Sion.’ Maar mijn gedachten schoten alle kanten op: wat

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

gebeurt hier, en wat heeft dit allemaal te betekenen? Zou God iets groots van plan zijn en betrekt Hij mij dan daarbij? Even gaf de man mij gelegenheid om zijn woorden tot me door te laten dringen. Maar toen hij mij zag worstelen met al die verschillende gedachten en gevoelens, stelde hij me gerust. Ik hoefde niet bang te zijn, God had me uitgekozen voor iets moois. Nog voor ik daarbij ook maar iets kon bedenken, zei hij erachteraan: ‘Je zult zwanger worden, en een zoon baren die je Jezus moet noemen. Een groot man die Zoon van de Allerhoogste zal worden genoemd, en God zal Hem voor altijd de troon van zijn vader David geven.’

Als ik die duizelingwekkende woorden nog eens teruglees, snap ik niet dat ik reageerde zoals ik deed. Dat hoorde vast ook bij dat ‘begenadigd’ zijn. ‘Hoe zal dat gebeuren’, reageerde ik? ‘Ik heb nog nooit gemeenschap met een man gehad.’ Gek hè, ik trok helemaal niet in twijfel dat het zou gebeuren, ik vroeg me alleen af hoe. Ik besefte nog nauwelijks wat de engel Gabriël (dat was die man namelijk) had gezegd. Hij zal wel gedacht hebben: je hebt straks alle tijd om daarover nog eens na te denken. Hoe dan ook, hij ging wel in op mijn vraag, want hij zei: ‘De heilige Geest zal over je komen en de kracht van de Allerhoogste zal je als een schaduw bedekken.’ Toen begon het me opnieuw te duizelen. ‘Geest’ en ‘bedekking van vleugels’, het waren woorden die me deden denken aan het begin van de geschiedenis. Toen zweefde Gods Geest over de wateren en liep het uit op de schepping van de mens. God creëerde hem



Rien Poortvliet, Hij was één van ons, Kampen (Kok), 2018

 VERTELLING

uit klei en blies hem de levensadem in. Ik dacht: zou Hij via mij een nieuw begin gaan maken met de geschiedenis? Dat kind met die veelbelovende namen en titels, zou de Geest dat in mij doen groeien en ter wereld doen brengen? Maar Gabriël kwam nog met een compleet andere, ook verrassende boodschap: je oude kinderloze nicht is al vijf maanden zwanger van een zoon, want ‘voor God is niets onmogelijk’. Het drong op dat moment nauwelijks tot mij door wat hij zei. Ik dacht nog aan wat hij eerder zei over mijn zwangerschap en hoe dat dan zou gaan, en ik zei: ‘De Heer wil ik dienen: laat er met mij gebeuren wat u hebt gezegd.’ Ik wist eigenlijk niet wat ik zeggen moest, maar wist wel dat ik de Here wilde gehoorzamen en dienen.

Stil

Even later verdween de engel, net zo plotseling als hij was gekomen. Wil je wel geloven dat ik een hele tijd stil op mijn stoel gezeten heb? Het leek wel een droom. Ik kneep in mijn armen om te voelen of het waar was. Het was ook zo groots, zo onwerkelijk. Met wie zou ik dit kunnen delen? Zou iemand me geloven als ik vertelde wat er gebeurd was? Ik kon het zelf al nauwelijks geloven.

 O peens stond er iemand bij me in de kamer  Voor m’n gevoel heb ik uren voor me uit zitten kijken. Steeds maar weer zag en hoorde ik Gabriël. Toen heb ik een papiertje gepakt en ik heb niet alleen Gabriëls woorden opgeschreven, maar ook wat ik zelf gezegd heb. Toen ik ze las en herlas, drongen ze nog dieper tot me door, tegelijkertijd kon ik ze niet bevatten. Zou ík moeder worden van de Zoon van de Allerhoogste? Ik voelde me klein en

kwetsbaar. Ik heb me vreselijk alleen gevoeld. Met wie kon ik dit delen, wie kon ik vertellen wat er gebeurd was, wie zou me geloven? Gek hè, dat ik mij door het kerstevangelie heel eenzaam voelde? Niemand zou me begrijpen of geloven. Ze zouden me vast meewarig aankijken en denken: ja, dat die Maria graag met de dingen van God bezig was, wisten we. Maar wat draaft ze nu verschrikkelijk door, ze lijkt wel aan godsdienstwaanzin te lijden. Of: Maria, je loopt wel erg vooruit op je huwelijk. Dat je nu al met het krijgen van kinderen bezig bent, doe een

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

beetje normaal.’ En Jozef, hoe zou hij reageren? Zou hij er iets van begrijpen of geloven? Of zou hij denken: Maria, wat valt me dat van je tegen. We waren zo gek op elkaar. Het is een ding dat je me ontrouw bent, dat had ik echt nooit van je verwacht, maar wil je daar alsjeblieft niet de naam van God bij gebruiken. Dat doet me nog meer pijn.’

Verbonden

Deze zwangerschap was zo anders dan al die andere zwangerschappen die ik later nog gehad heb. Het was een zwangerschap waarin eerst alleen maar ruimte was voor God. Ik voelde me alleen bij de mensen, maar niet bij God. Met God voelde ik me intens verbonden. Eigenlijk kon ik mijn geheim alleen met Hem delen en mijn ziel tot rust brengen bij Hem. Ik heb er later nog veel aan terug moeten denken als een van mijn kleine kinderen druk en onrustig was en tot rust kwam bij me. Zo kwam ik tot rust bij God. Intiem en verstild. Ik moest denken aan dat lied van Hanna die ook op een wonderlijke manier een kind verwachtte. Ik kende het uit mijn hoofd, steeds opnieuw kwam het boven en deed ik nieuwe ontdekkingen. Het ontroerde me zo om te zien hoe God zijn weg gaat en daarvoor ook mij wilde gebruiken.

Bij alle hoopvolle verwachting op God was er ook twijfel. Had ik mezelf niets ingebeeld? Was het allemaal wel echt waar? Toen schoot me te binnen wat Gabriël over Elisabet gezegd had, ook iets onbestaanbaars. Zou zij nog een kind kunnen krijgen? Ik besloot naar haar toe te gaan. Ik schreef Jozef naar wie ik ging en was zo blij dat er nog geen mobieltjes waren: dan zou hij doorvragen. Toen ik aanklopte, riep Elisabet me toe: ‘De meest gezegende ben je van alle vrouwen en gezegend is de vrucht van je schoot.’ Ongelooflijk, ze wist dus van mijn zwangerschap en mijn vertrouwen op God. Wil je wel geloven dat ik ontzettend blij werd van haar woorden? Het was gek, ik zong zomaar een nieuw lied, geïnspireerd door de oude woorden van Hanna. Drie maanden bleef ik bij haar, ze vlogen om. Met haar kon ik praten over wat haar en mij overkomen was en over wat dit allemaal te betekenen had. Samen onderzochten we wat God met ons voor had en we werden steeds blijer.

Eenzaam

Toen ging ik terug naar Jozef. Hij kon niet geloven wat ik vertelde. We stonden eenzaam tegenover elkaar. Er moest een engel aan te pas komen

om hem te overtuigen. Gelukkig werden we later gesteund door de herders, de wijzen uit het oosten, Hanna en Simeon. Maar die Simeon sprak ook over een zwaard dat door mijn ziel zou gaan. Ik heb daaraan vaak gedacht, toen al die kinderen werden vermoord in Betlehem en omstreken bijvoorbeeld. Toen Jezus twaalf jaar oud was en ons liet zoeken. Toen Hij, dertig jaar oud, ons huis verliet, gedoopt werd en het land doortrok. Toen Hij zich distantieerde van mij op de bruiloft in Kana. Toen mijn andere kinderen en ik dachten dat Hij gek geworden was, maar Hij ons corrigeerde door te vertellen wie zijn echte broers en moeder waren. Toen ze Hem een zuiplap noemden. Toen al zijn leerlingen Hem in de steek lieten. Toen Hij aan het kruis hing, zijn ogen op mij richtte, me toesprak en me aan Johannes verbond. Toen Hij vlak voor Hij stierf, riep: ‘Alles is volbracht!’

 In de stilte en de eenzaamheid heb ik Hem gevonden  Lees die laatste woorden nog eens: mijn Zoon was niet alleen onze oudste zoon, maar Zoon voor de hele wereld! En Hij was ook mijn Redder en Heer. Ik heb tijd nodig gehad en gekregen om tot die erkenning te komen. Maar wat ben ik blij dat Hij ook mij wilde redden. In de stilte en eenzaamheid heb ik Hem gevonden en Hij hielp mij ook door de verbondenheid

met anderen. Denk daar eens over door, het kan je helpen en stimuleren om God te vinden. Dan wordt deze tijd met alle beperkingen en de stille Kerst misschien wel een heel gezegende tijd voor je. Wie weet loop je ook een ‘Elisabet’ tegen het lijf. En straks kunnen jullie vast weer uitbundig zingen.

Hartelijke groeten,

en tot ziens bij Jezus! Maria

ROEL VENDERBOS IS PREDIKANT VAN DE NGK KAMPEN EN GEESTELIJK VERZORGER IN EEN VERPLEEGHUIS

Verleiding

et is verleidelijk om in deze laatste column van 2020 nog iets te zeggen over de zittende president van Amerika. Ergens denk ik: láát zitten. Maar vooruit, nog een keer, met woorden van verkiezingsfunctionaris Sterling. Zijn chef was door medestanders van Trump met de dood bedreigd, Sterling was woedend; volgens NRC-columnist Frits Abrahams stootte hij zinnen uit, niet samenhangend, wel klip en klaar: ‘It. All. Has. To. Stop.’ Ik werd er stil van. Het is verleidelijk om in deze column te schrijven over corona en over het vaccin. Het vaccin, dat komt later wel. Maar het virus mag hier niet missen. Het houdt ons bezig, het weekt ons los van wat ‘normaal’ was. En tegelijk dwingt het ons om te blijven nadenken over wat eigenlijk ‘normaal’ is. Moeten, las ik ergens, die drie zoenen wel terugkomen? Is het normaal om zo massaal te vliegen? Is het verstandig om thuiswerken uitzondering te laten zijn? Ik hoop dat we wijs zijn en niet in de fuik lopen die Rosanne Hertzberger schetste in het NRC: we zoeken ‘razendsnel een vaccin om de plaag af te schudden en door te gaan alsof er niets aan de hand is’.

 Moeten die drie zoenen wel terugkomen?  Het is verleidelijk om in deze column te somberen over de kerk-na-corona. Gaan ‘wij’ straks wel terug naar ‘onze’ kerk? Theoloog Henk Stoorvogel vraagt het zich af: ‘Mensen worden massaal losgeweekt uit hun relaties. Positief gezegd: ze hebben bijna een jaar lang kunnen oefenen om christen te zijn zonder de kerk.’ Dit laatste klopt. Maar is er ook niet zoiets als trouw? En zou gemeenschapszin, zo dominant zichtbaar in deze coronatijd en zo eigen aan kerkzijn, aan kerkgangers voorbijgaan? Lijkt me stug. Begrijp me goed: of onze kerkgebouwen straks volstromen, weet ik niet. Maar ik denk en hoop dat er ook straks levende gemeenschappen van bewogen christenen zijn die niets liever willen dan schuilen bij God die trouw is. Laat Kerst maar komen. Ik kijk uit naar de zegen die over Nederland wordt uitgesproken: ‘God is er dit jaar bij, wat er ook gebeurt.’

LEENDERT DE JONG IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG

 PORTRETTEN Herma, Wilma, Roelie en Marlies geven een inkijkje in de eenzaamheid die zij ervaren in hun leven. In vier portretten in deze kersteditie vertellen ze hun verhaal (zie ook pagina 16). ‘Misschien heeft mijn volle agenda juist te maken met eenzaamheid.’

‘ Veel vrienden zijn uit mijn leven verdwenen’ Herma Kortes (39) is getrouwd met Henk en moeder van vier kinderen. Ze kreeg tien jaar geleden de diagnose Multiple Sclerose (MS).

‘In het lied Is dit nu later van Stef Bos vind ik herkenning. De zanger vraagt zich af of zijn leven nu is wat hij als kind ervan had verwacht: “Is dit nu later als je groot bent?” Ook ik had mijn leven anders voor me gezien. Ik heb een diploma voor doktersassistente, maar daar heb ik niks aan, want vanwege mijn zenuwziekte Multiple Sclerose (MS) kan ik niet meer werken. Mijn rijbewijs heb ik laten vervallen, omdat ik geen auto meer mag rijden. De tekst van dit lied is voor mij zo herkenbaar dat ik er niet met droge ogen naar kan luisteren.

TEKST HARMKE ZONNEBELD

Tien jaar geleden kreeg ik de diagnose Multiple Sclerose. Eerlijk gezegd was dat voor mij een opluchting, een erkenning van mijn klachten. Ik probeerde die klachten niet te veel aan de buitenwereld te laten zien, totdat ik tien jaar geleden ineens in het gebied tussen mijn borst tot aan mijn tenen niets meer voelde. Na meerdere onderzoeken kwam het hoge woord eruit: je hebt MS. Zie je wel, dacht ik toen, ik ben niet gek. Door de MS heb ik weinig energie, maar ik laat mijn ziekte niet alles bepalen. Mijn leven ziet er anders uit dan ik graag had gewild, maar er is genoeg om dankbaar voor te zijn. Zo zijn mijn man en ik dichterbij elkaar gekomen door de tegenslagen die we hebben ervaren. Ik ben dankbaar dat wij op elkaars pad zijn gekomen, want we passen enorm goed bij elkaar. Samen relativeren we geregeld mijn ziekte, dat helpt

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

om ermee om te gaan. Dan zien we het leed waar anderen mee moeten dealen en ben ik dankbaar dat ik ´alleen maar´ MS heb. Mensen zagen mijn klachten niet of namen ze niet serieus. Dan voel je je alleen. Veel vrienden zijn uit mijn leven verdwenen, soms ineens, soms geleidelijk. Ze vonden het lastig dat ik altijd moe ben en dat het niet overgaat. Vooral nu onze jongste naar school

 ‘ Mijn leven ziet er anders uit dan ik had gewild’  gaat, voel ik extra wat ik door mijn ziekte moet missen. Toch ben ik tevreden met mijn leven. Ik ben vooral dankbaar voor ons gezin. Het is heerlijk om moeder te zijn van vier kinderen, ook al is dat soms moeilijk als je maar beperkt energie hebt. Het heeft gewoonweg geen zin om bedrukt door het leven te gaan, je kunt beter optimistisch zijn. Ik zie vooral de mooie kanten van het leven en ben dankbaar voor wat er wel is. Soms helpen de kinderen me daar ook bij. Onze oudste jongens gaan elk jaar naar een kamp met kinderen die ook een ouder met MS hebben. “Ik ben blij dat jij MS hebt”, zeggen ze dan, “want daardoor kunnen wij gezellig op kamp!”’

‘ Je moet zelf de eerste stap zetten’ Wilma Sikkema (62) voelde zich dertig jaar lang eenzaam in haar huwelijk. Nu ze gescheiden is, zoekt ze naar nieuwe manieren manieren van verbinden. ‘Anderen zullen mij niet gauw eenzaam noemen. Ik ben namelijk erg actief en mijn agenda is voldoende gevuld met activiteiten buitenshuis. Maar misschien heeft mijn volle agenda juist te maken met eenzaamheid. Ik woon nog maar kort in mijn huidige woonplaats, maar al snel regelde ik de preekvoorziening, nam ik deel aan een aantal kerkelijke commissies en zat ik in de Raad van Kerken. Toch voel ik mij inderdaad geregeld eenzaam. Waarom doe ik anders zo mijn best niet te veel alleen thuis te zijn en gezien en gewaardeerd te worden? Ik voel mij sneller eenzaam dan een ander doordat ik vroeger nooit geleerd heb dat ik mag zijn wie ik ben. Onbewust ben ik vaak op zoek naar iemand die mij ziet, mij begrijpt en mij waardeert. Dat zijn toch normale behoeften. In deze coronatijd hoor je veel over huidhonger, want elk mens heeft lichamelijk contact nodig. Zo heeft ook iedereen het nodig zich verbonden te voelen met anderen. Als alleenstaande moet ik daar wat beter mijn best voor doen dan een nietalleenstaande en zelf vaker initiatief nemen. Het helpt niet om af te wachten totdat anderen mij zien, maar het is juist goed om zelf de eerste stap te zetten.

 ’Ik probeer mezelf niet zielig te vinden’  Dertien jaar geleden ben ik gescheiden, omdat ik mij in mijn huwelijk eenzaam voelde. Met mijn ex-man ben ik dertig jaar getrouwd geweest. Maar als ik terugkijk, trouwde ik, net negentien geworden, hem om de verkeerde redenen. Ik voelde me in het gezin waar ik opgroeide niet gezien en geliefd en ben daarvan weggevlucht, maar ook in mijn huwelijk voelde ik me emotioneel verwaarloosd en eenzaam. Totdat onze kinderen volwassen waren, hield ik het vol ons huwelijk in stand te houden, maar daarna koos ik ervoor te scheiden. Die keuze zorgde ook voor eenzaamheid,

want ik was bang als schuldige aangewezen te worden en soms gebeurde dat ook. Het is ingewikkeld om uit te leggen waarom ik gescheiden ben, vooral aan mensen die zich nooit echt eenzaam hebben gevoeld. Het is belangrijk zelf iets aan je eenzaamheid te doen. Natuurlijk hoef je niet met iedereen alles uit je leven te delen, maar het helpt wel enorm om iets van jezelf te laten zien. Sommige mensen praten alleen maar over koetjes en kalfjes, terwijl het juist zo fijn kan zijn om aan te geven wat je nodig hebt of wat je mist. Zelf ga ik dagelijks de deur uit, al is het maar om naar de winkel te gaan. Zo voorkom ik dat ik een hele dag mijn stem niet gebruik. Ook bezoek ik graag mensen, de ene keer om zelf opgepept te worden en de andere keer om er voor een ander te zijn. Ik probeer mezelf niet zielig te vinden als ik me eenzaam voel. Ik stel me wel kwetsbaar op in contact met anderen, want dat is nodig om je te kunnen verbinden. Daardoor heb ik twee vrouwen goed leren kennen bij wie ik inmiddels echt mezelf durf te zijn. Ik kan ze zelfs, als het moet, midden in de nacht bellen. Dankzij dit soort waardevolle contacten ben ik minder eenzaam. Zo belangrijk is het dus om jezelf te laten zien.’ HARMKE ZONNEBELD IS JOURNALIST EN TEKSTSCHRIJVER

Echt luisteren is hard werken Afgelopen week werd ik verrast door iemands eenzaamheid. Het was een van mijn collega’s. Op mijn vraag hoe het met haar ging, vertelde ze dat ze zich regelmatig eenzaam voelde. ‘Ik heb mijn werk, kinderen, maar toch is het alsof ik achter een glazen wand leef.’ Haar verhaal raakte me. Ik was blijkbaar vergeten dat eenzaamheid bij iedereen voor kan komen.

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

 BESCHOUWING

ok het beeld van de ‘glazen wand’ bleef bij me hangen. Ik vind het een heel treffend beeld om uit te leggen wat eenzaamheid eigenlijk is. Eenzaamheid kun je namelijk niet aan iemand zien. Als ik naar mijn collega kijk, zie ik een vitale, sociale vrouw die haar werk met plezier doet. Ze heeft haar gezin en vrienden om haar heen, ze is vaak sportief bezig en actief in het dorp waar ze woont. Het lijkt goed met haar te gaan en eenzaamheid lijkt wel de minste van haar zorgen. Dat beeld is echter bedrieglijk, want zij voelt iets anders. Zij voelt zich eenzaam: er is afstand tussen haarzelf en de wereld om haar heen. Er staat een glazen wand tussen haar en het leven die voorkomt dat ze echte verbinding ervaart.

Vormen

De eenzaamheid die mijn collega ervaart, wordt ook wel ‘emotionele eenzaamheid’ genoemd. Die vorm van eenzaamheid is lastiger waar te nemen dan ‘sociale eenzaamheid’, waarbij je wat geïsoleerd leeft en weinig mensen om je heen hebt. Emotionele eenzaamheid zegt niets over je sociale leven, maar geeft aan dat er geen mensen zijn met wie je je echt verbonden weet, zelfs als je veel mensen om je heen hebt. In alle dagelijkse drukte en hectiek is er niemand die jou echt kent, bij wie je volledig jezelf kunt zijn. Er wordt wel gezegd dat ieder mens, ten diepste, een eenzaam mens is. Immers, er is geen ander mens die jou echt kent. Dit wordt ook wel ‘existentiële eenzaamheid’ genoemd.

Zorg

TEKST ANNEMARIE RODING-SCHILT

Misschien is ieder mens inderdaad ten diepste eenzaam. Maar niet iedereen heeft daar altijd last van. Niet iedereen kent het gevoel van eenzaamheid, want dat is het: een gevoel. Wanneer je dat gevoel wel kent, wordt dat een zorg. Het wordt een probleem als dat gevoel steeds groter wordt. Als je keer op keer in je eentje overblijft. Of als je merkt dat de hele wereld doordraait, maar jij op de een of andere manier niet mee lijkt te doen. Als je verlangen naar verbinding steeds maar niet vervuld wordt. Wanneer je dat ervaart, dan begin je onder eenzaamheid te lijden. Dat brengt soms nog meer narigheid met zich mee, bijvoorbeeld een grotere kans om ziek te worden, paniekaanvallen

De feiten • In 2016 gaf 43% van de volwassen bevolking aan eenzaam te zijn. • Het percentage mensen dat deelde zeer ernstig eenzaam te zijn, is ongeveer 10%. Bij ouderen (75-84 jaar) gaat het om 10,3%, in de groep 19-34-jarigen is dat 8,9% en bij de 35-49-jarigen 10,4%. Eenzaamheid doet zich dus in alle leeftijdsgroepen in serieuze mate voor (bron: volksgezondheidenzorg.info).

te krijgen of in een vicieuze cirkel van sociale isolatie terecht te komen. Alle reden dus om eenzaamheid serieus te nemen en er zo goed mogelijk mee om te gaan. Niet in de laatste plaats omdat het aantal mensen dat aan eenzaamheid lijdt behoorlijk hoog is.

 Er wordt gezegd: ‘Ieder

mens is ten diepste eenzaam, omdat niemand jou echt kent’ 

Geen wonder dat de overheid de afgelopen jaren het onderwerp ‘eenzaamheid’ stevig op de agenda heeft gezet. Zo werd er een aantal jaar geleden een Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid opgericht die allerlei initiatieven ontplooit, bijvoorbeeld de jaarlijkse ‘Week tegen Eenzaamheid’. Ook zijn er publicaties over eenzaamheid verschenen en wordt het onderwerp in de media niet geschuwd.

Corona

Juist in deze vreemde tijd waarin corona ons leven in de greep houdt, worden veel goede initiatieven tegen eenzaamheid stilgelegd. Maatjesprojecten zijn al maanden geleden opgehouden. Dokters, wijkouderlingen, predikanten en buurtwerkers zijn aarzelend met huisbezoeken. Buurtcentra zijn gesloten, sportverenigingen zijn meer dicht dan



 BESCHOUWING

open. Zo kwam onlangs een van mijn vrienden bij de audicien. Terwijl de audicien hem hielp, vertelde hij mijn vriend dat hij die ochtend iets bijzonders had meegemaakt. ‘Vanmorgen was hier een man’ vertelde de audicien, ‘die tegen mij zei: “U bent de eerste die ik sinds twee maanden spreek”’. De audicien was er nog beduusd van.

 Juist in deze tijd van

corona worden veel initiatieven tegen eenzaamheid stilgelegd 

Digitale gesprekken en digitale deelname aan bijvoorbeeld kerkdiensten lijken een mooie oplossing, maar ook daarin maakt de ‘glazen wand’ van onze telefoons en tablets echte verbinding lastig. Thuis online een kerkdienst volgen is toch een heel andere beleving dan samen met anderen in het kerkgebouw aanwezig zijn. Het is moeilijk om je vanuit je eigen huiskamer verbonden te voelen met wat er op het scherm gebeurt. Een telefoon- of beeldgesprek voeren met een vriend of familielid is anders dan wanneer je bij elkaar op bezoek kunt gaan.

Eenzaamheidstrigger

De decembermaand wordt vaak genoemd als ‘eenzaamheidstrigger’. Ik heb wel eens gepeild bij mensen in ons verpleeghuis of zij met de maand december meer moeite hebben dan met andere maanden. Niet eenmaal werd dat bevestigd. ‘Alle dagen zijn moeilijk’, zei een van onze bewoners. Een ander vertelde: ‘De zomermaanden, die vind ik veel moeilijker, als iedereen weg is.’ Nog een ander: ‘Met Kerst is er altijd wel iets te doen, er komt altijd wel iemand op bezoek, maar daarna, als die dagen weer voorbij zijn, dan wordt het heel stil.’ December is dus niet altijd de meest moeilijke maand voor mensen die lijden onder eenzaamheid. Wel is het een maand waarin we ons massaal herinneren dat eenzaamheid bestaat, soms zelfs bij ons om de hoek.

Kerk

Vreemd genoeg hoor ik in de kerk weinig over het onderwerp eenzaamheid. Misschien komt dat, omdat geloof daarmee een slechte match lijkt te vormen. Toch komt eenzaamheid ook in de kerk voor. Ik zie het bijvoorbeeld aan mijn oma die er al haar hele leven last van heeft. Alhoewel ze erg gelovig is,

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

neemt dit haar gevoel van eenzaamheid toch niet weg. Lastig is echter dat je je als gelovig, eenzaam mens, soms tekort voelt schieten. Je kunt je afvragen: geloof ik dan niet goed genoeg? Ook word je lang niet altijd gehoord. Dan heb je moed gevat en in alle eerlijkheid je verhaal gedeeld met iemand die daarop zegt: ‘Denk eraan: blijven lachen, zingen en God groot maken’ en het gesprek afsluit.

Oplossing

Wanneer ik een lezing houd over eenzaamheid is een van de meest gestelde vragen: wat kun je eraan doen? Iemand vroeg me zelfs eens: ‘Kun je me in vijf minuten zeggen hoe we als geloofsgemeenschap eenzaamheid op kunnen lossen?’ Nee, dat kan ik niet. Ten eerste omdat niet alle eenzaamheid oplosbaar is. Voor een groot aantal mensen zal eenzaamheid altijd deel blijven uitmaken van hun leven, hoe moeilijk dat ook is. En ten tweede: wanneer eenzaamheid wel een oplossing kent, is die zeker niet in vijf minuten gevonden. Ieder mens met eenzaamheid is immers anders. Ieder verhaal is anders. Wat we wel kunnen doen: proberen eenzaamheid beter te begrijpen en dichter bij mensen te komen die eenzaamheid ervaren – of dat nu tot het wegnemen van eenzaamheid leidt, of niet. Ik wil tot slot van dit artikel twee dingen noemen die daarbij helpen kunnen.

 Niet alle eenzaamheid is oplosbaar  Luisteren

Dichter bij eenzaamheid komen begint bij het verhaal dat achter de eenzaamheid schuilgaat. 1. Luister goed naar dat verhaal. Dat klinkt eenvoudig. Maar luisteren, echt luisteren, is hard werken. Het betekent namelijk ook dat je iemand hoort zonder oordeel. Je luistert zonder dat jij al weet wat de ander zou moeten doen (of juist niet). Je luistert zonder conclusies te trekken en zonder (voor)oordelen. Je luistert zonder een oordeel te hebben over de keuzes die iemand maakt(e) of over de mogelijke oorzaken van zijn of haar eenzaamheid. Als je goed geluisterd hebt, en soms heb je daar meerdere ontmoetingen voor nodig, dan zou je samen kunnen proberen de volgende vraag te beantwoorden:

2. Wat heb ik/heb jij nodig om (weer) verbinding te kunnen ervaren? Ook bij deze vraag bestaat het risico dat je het antwoord van de ander al weet. Waak hiervoor en zoek samen naar wat voor de ander passend is. Voor de een is dat contact met lotgenoten, de ander verbindt zich aan een nieuw doel en weer iemand anders bloeit op bij het zorgen voor een huisdier. Nogmaals: je zult niet altijd tot een oplossing van eenzaamheid kunnen komen. Maar als je iemand echt hoort of als je iemand vindt die aandachtig naar jouw verhaal luistert, dan maakt dat wel een verschil.

de glazen wand van eenzaamheid, waarover mijn collega vertelde, kan ik niet wegnemen. Wat ik wel kan doen, is er voor haar zijn. Er zijn zonder oordeel. Om zo samen de hoop te bewaren of soms voor de ander de hoop te bewaren dat het ooit anders zal worden. ANNEMARIE RODING-SCHILT IS GEESTELIJK VERZORGER IN DE OUDERENZORG

 ‘U bent de eerste die ik sinds twee maanden spreek’  Geloofsgemeenschap

In een geloofsgemeenschap willen we er zijn voor ieder kwetsbaar mens, ook voor mensen die eenzaamheid ervaren. Dat kunnen we doen door allereerst te erkennen dat eenzaamheid ook binnen onze gemeenschap voorkomt. Maak het onderwerp bespreekbaar in publicaties, in de preek, op gemeenteavonden of op huiskringen. Ik schreef dat werkelijk luisteren naar de ander de opstap is tot dichter bij eenzaamheid komen. Als geloofsgemeenschap mogen we kritisch naar onszelf kijken en ons afvragen of wij genoeg ruimte bieden voor het echt horen van de ander, voor die onvoorwaardelijke acceptatie van elkaar: zoals God ons onvoorwaardelijk accepteert, hoe we ook zijn, wie we ook zijn, wat we ook gedaan hebben – zo mogen we in onze geloofsgemeenschap ook naar elkaar en onze andere medemensen kijken. In de meest ideale situatie zouden we pas als die ruimte er is allerlei initiatieven moeten gaan ontplooien. In de praktijk worden er vaak al acties uitgevoerd, terwijl de bezinning nog gaande is. Dat hoeft niet meteen verkeerd te zijn, mits je je altijd in het gesprek blijft afvragen wat die ander nodig heeft om (weer) verbinding te ervaren. Maak daarbij gerust gebruik van wat al is bedacht. Hoop Hoewel ik al heel wat jaren in het verpleeghuis werk, leer ik nog altijd bij. Een van de belangrijkste lessen die ik er opdeed, was dat ik de moeiten die mensen in het leven ervaren, niet kan oplossen. Ook

Gespreksvragen 1. Sommigen zeggen: ‘Ieder mens is ten diepste eenzaam, omdat niemand jou echt helemaal kent.’ Herken je dit? 2. We kunnen dichter bij eenzaamheid komen door te luisteren naar het verhaal van de ander. Dan is het noodzakelijk dat het thema ter sprake komt. Hoeveel ruimte is hiervoor in jouw sociale contacten? 3. Als we er in onze gemeente willen zijn voor hen die zich eenzaam voelen, dan is het belangrijk dat je weet en bespreekbaar maakt dat eenzaamheid ook in de kerk voorkomt. Hoeveel aandacht is er voor het thema eenzaamheid in publicaties, preken, op gemeenteavonden en in huiskringen? 4. Hoe zou er binnen de kerk nog meer aandacht kunnen komen voor eenzaamheid?

Meer lezen Annemarie heeft de boeken De dementievriendelijke kerk, Narratio (2015) en Dichter bij Eenzaamheid, Narratio (2019) geschreven. Dichter bij Eenzaamheid is een laagdrempelig boekje met voorbeelden en suggesties. Geschikt om te lezen voor wie meer over eenzaamheid wil weten, maar ook prima te gebruiken wanneer eenzaamheid ter sprake komt binnen een geloofsgemeenschap.

 PORTRETTEN Herma, Wilma, Roelie en Marlies geven een inkijkje in de eenzaamheid die zij ervaren in hun leven. In vier portretten in deze kersteditie vertellen ze hun verhaal (zie ook pagina 10). ‘Misschien heeft mijn volle agenda juist te maken met eenzaamheid.’

‘ Je kunt toch gelukkig zijn als alleenstaande’ TEKST HARMKE ZONNEBELD

Roelie Schuitema (71) voelt zich gelukkig, maar mist als alleengaande wel het delen van haar geloof met anderen. Bidden en bijbellezen met andere christenen is voor haar extra waardevol. ‘Voor mijn leven ben ik heel dankbaar, ik ben gelukkig en geniet elke dag. Ik ben niet getrouwd en, hoewel het geen bewuste keuze was om alleen te blijven, ben ik tevreden met hoe mijn leven eruitziet. Het verlangen naar een partner is nooit helemaal weggegaan, maar ik heb geleidelijk aan geaccepteerd dat ik alleen ben. Gelukkig kan ik goed alleen zijn, ik houd van stilte en vind het heerlijk om na een afspraak buitenshuis weer thuis te komen. Je mist als alleenstaande natuurlijk het een en ander, maar je kunt toch gelukkig zijn. Het is lastig dat anderen dat soms niet begrijpen. Een jongeman uit de kerk zei dat het zielig is als je alleen blijft. “Zie ik er zo zielig uit dan?” vroeg ik hem. Tegen die negatieve beeldvorming moet ik altijd vechten, het lijkt alsof ik mij dan moet verantwoorden dat ik niet getrouwd ben. Ik mis het delen van mijn geloof met anderen. Ik bid en ik

lees uit de Bijbel, maar er is thuis niemand met wie ik kan delen wat een bijbelgedeelte bij mij oproept of met wie ik samen kan bidden. Deelnemen aan een kerkelijke kring is daarom erg belangrijk. Het is fijn om samen te praten over het leven met de Heer.

 ‘ Ik houd van stilte’  Ik geniet ervan om bij anderen te eten, want ook dan kan er iemand anders zijn die hardop bidt. Soms hoor ik gebedspunten waaraan ikzelf niet zou denken of bidden mensen op een manier die nieuw is voor mij. Dan merk je verschillen in gebedsstijlen op. De een somt een verlanglijstje op, terwijl de ander juist breed bidt, bijvoorbeeld voor het bewaren van de kerk of voor de uitbreiding van Gods koninkrijk. Soms bidt iemand voor de vervolgde kerk waar ikzelf niet altijd aan denk. Het is voor mij, als alleenstaande, heel bijzonder als anderen voor mij bidden. Alleen zijn is niet hetzelfde als eenzaam zijn. Wie zich verbonden voelt met anderen hoeft zich niet eenzaam te voelen. Ik voel mij verbonden met mijn familie en met een vriendin met wie ik al veertig jaar lang maandelijks samen eet. Laatst zei de dochter van mijn zus tegen mij: “Tante Roelie, ik lees de laatste tijd zoveel over eenzaamheid en nu heb ik u al zolang niet gebeld, dat vind ik vervelend.” Maar ik ben niet eenzaam, want de verbondenheid met haar is er ook als ik haar twee weken niet spreek. Ik heb een heel goede band met haar en haar man, alsof ze mijn eigen dochter en schoonzoon zijn. Ik had vroeger niet gedacht dat onze relatie zich op die manier zou ontwikkelen. Zo zie je maar: God zorgt voor je op een andere manier dan je zelf gedacht had.’

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

‘ Mijn hobby’s geven mij afleiding’ Marlies van den Bergh (38) had graag een man en kinderen gewild, maar is single. Ze worstelt geregeld met gevoelens van eenzaamheid. ‘Als ik me rot voel en alleen thuis ben, verlang ik naar iemand tegen wie ik aan kan kruipen en die een arm om me heen slaat. Het is moeilijk dat ik geen partner en kinderen heb, ik voel mij daardoor soms eenzaam. Sinds de intelligente lockdown zijn die gevoelens sterker geworden. Allerlei activiteiten waarnaar ik uitkeek zijn afgelast en op zondagochtend bekijk ik heel ongezellig in mijn eentje een kerkdienst. Ik vind het niet zo erg dat we het nieuwe jaar nu niet zo uitbundig kunnen inluiden, want ook de jaarwisseling is vaak een moeilijk moment. Veel leeftijdsgenoten brengen die met hun gezin door, maar ik ben meestal bij mijn moeder, omdat zij sinds het overlijden van mijn vader ook alleen is. Gelukkig heb ik de laatste jaren meer mensen kunnen toelaten in mijn leven, hoewel zij geen vervanging vormen voor een partner of een gezin. Ik kan mijn verdriet niet gemakkelijk met iemand delen. Ik heb wel mensen in mijn netwerk die ik kan bellen of aan wie ik een whatsappje kan sturen, maar ik wil niet altijd iemand storen als ik verdrietig ben. Ook ben ik bang dat anderen niet op mijn problemen zitten te wachten. De mensen geven juist vaak aan dat ze het fijn vinden als ik me kwetsbaar opstel, maar elke keer moet ik weer een drempel over. Ik kan gelukkig steeds beter met gevoelens van eenzaamheid omgaan. Op de middelbare school werd ik gepest en voelde ik mij ook eenzaam, maar toen stopte ik die emoties weg. Nu erken ik ze en dat is een eerste stap om er iets aan te doen. Die omslag kwam tijdens mijn studie Dierwetenschappen, toen een studentenarts vroeg naar mijn psychische gezondheid. Na dat gesprek lukte het mij steeds beter mijn kop niet meer in het zand te steken.

Mijn netwerk is ondertussen groter geworden en daar ben ik blij mee. Een tijdlang heb ik helemaal geen vriendinnen gehad, maar via een gospelkoor heb ik een paar leuke vrouwen ontmoet. Vooral met een van hen heb ik geregeld contact en dat is sinds de coronacrisis nog meer geworden. Inmiddels durf ik deze vrouwen ook vriendinnen te noemen. Eerder vond ik dat spannend, maar ik heb geleerd dat ik meer uit relaties haal als ik mezelf geef.

 ‘ De jaarwisseling is vaak een moeilijk moment’  Mijn hobby’s geven mij afleiding als ik me alleen voel. Ik kan mijn creativiteit kwijt in naaien. Ik geniet ervan om een kledingstuk te bedenken, het resultaat al in mijn hoofd voor me te zien en er vervolgens een patroon bij te tekenen. Momenteel maak ik een jas. Het leuke is dat zo’n project niet in een avondje af is. Het blijven puzzelen op je ontwerp is juist lekker uitdagend. Waarom voel ik me eigenlijk eenzaam? Mijn sociale netwerk is gegroeid, ik heb een baan en geniet van mijn hobby’s. Deze gevoelens zitten heel diep en ze worden bij mij als single extra vaak getriggerd. Mijn vertrouwen in andere mensen én in mezelf moet nog verder groeien. Daarvoor blijf ik goed mijn best doen.’ HARMKE ZONNEBELD IS JOURNALIST EN TEKSTSCHRIJVER

 ESSAY

Eenzaamheid in de Bijbel Vraag drie mensen hoe ze eenzaamheid in hun leven ervaren en je krijgt drie verschillende verhalen. De single die verlangt naar een partner en zich eenzaam voelt te midden van de schijnbaar gelukkige stelletjes. Het stel dat verlangt naar kinderen en zich eenzaam voelt in hun kinderloosheid. De moeder of vader van een stel kinderen die zich eenzaam voelt in de relatie als er weer eens ruzie is geweest.

TEKST AUKELIEN VAN ABBEMA 18

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

et kan allemaal en er zijn nog veel meer voorbeelden te geven. Eenzaamheid is niet alleen voor ouderen die hun partner hebben verloren, maar net zo goed voor tieners die zich anders voelen dan hun klasgenoten. Het overkomt mensen die geen baan meer hebben, maar ook mensen die gepest worden op hun werk. Eenzaamheid ervaren we allemaal in alle fasen van ons leven, maar steeds op een andere manier en in een andere mate. Dat zijn ‘woestijnervaringen’, groot en klein. Soms duren ze een dag, soms een seizoen, soms jarenlang.

aandachtig door en je kunt met ze mee. Naast ze zitten op een rots, in de droogte en de hitte, starend naar de sterren ’s nachts of het droge zand overdag, op zoek naar het doel van je bestaan. ‘De woestijn is de uitgelezen plaats om niet alleen de bekoringen, maar ook de lauwheid van de wereld te ontvluchten’ (introductie RKK-Kloosterserie, NPO 2).

 E en stem zijn in de woestijn. Wie gaat je daar horen? 

Woestijn Daarin waren onze voorvaderen in de Bijbel niet anders. In de woestijn ben je in goed gezelschap. Kijk ’s nachts omhoog naar de sterren en je weet dat duizenden jaren eerder mensen uit de Bijbel naar diezelfde sterrenhemel hebben gestaard. Een prins en zijn zus, een verstoten geliefde, een profeet, een koning, een dominee en God zelf. Mozes en Mirjam, Hagar, Elia, David, Johannes en Jezus zelf. Allemaal bevonden ze zich op enig moment in hun leven in de woestijn. Ga er goed voor zitten, lees hun verhalen

Roeping Johannes de Doper wordt wel de voorvader van de kloosterlingen of de eerste monastieke woestijnvader genoemd. Zijn training voor zijn missie vond plaats in de woestijn. De profeet Jesaja had de komst van Johannes al aangekondigd: ‘Let op, ik zend mijn bode voor je uit, hij zal een weg voor je banen. Luid klinkt een stem in de woestijn: “Maak de weg van de Heer gereed, maak recht zijn paden’’’ (Marcus 1:2-3).



 ESSAY

Johannes droeg een kamelenharen jas en hij had een leren riem om zijn middel. Hij at wilde honing en sprinkhanen. Niet echt een chic bestaan, wel een duidelijke getuige van waar hij vandaan kwam, rechtstreeks uit de woestijn. Wat een zware roeping had hij! Een stem zijn in de woestijn? Wie gaat je daar horen? Een van Johannes’ voorgangers was de profeet Jeremia. Ook hij leidde een weinig comfortabel leven, meestal in een woestijn, ongetrouwd, zonder vaste woonplaats. Hij zegt daarover het volgende: ‘Nooit was ik in vrolijk gezelschap, nooit heb ik plezier gemaakt. Eenzaam was ik, door uw toedoen, U had mij immers volgegoten met uw woede’ (Jeremia 15:17). Toch is zowel het leven van Jeremia als dat van Johannes de Doper nodig om Jezus’ komst aan te kondigen en voor te bereiden. Hun leven draait niet om henzelf, niet om hun eigen geluk, maar het staat in dienst van de Koning die komt. Ze verwijzen naar Jezus.

 E lke gast begroette hij met:

‘Welkom heer!’ Alsof God zelf voor de deur stond  Wegwijzer Ik hoorde het verdrietige, maar prachtige verhaal van de heilige Alphonsus Rodriguez. Alphonsus verloor op zijn twaalfde zijn vader en stopte met zijn opleiding om zijn moeder te helpen in het familiebedrijf. Op zijn 27e trouwde hij en kreeg drie kinderen, maar eerst verloor hij zijn vrouw en twee van zijn kinderen en een aantal jaren later verloor hij ook zijn derde kind. In 1571, op zijn 37e, trad hij toe tot de orde van de Jezuïeten. Maar omdat hij zijn school nooit had afgemaakt, werd besloten dat hij alleen lekenbroeder kon worden. Hij bleef de rest van zijn leven portier in het klooster. Toch werd hij beroemd, met name om zijn geweldige gastvrijheid. Elke gast begroette hij met: ‘Welkom heer!’ Alsof God zelf voor de deur stond. Daarmee verwees hij iedereen naar de aanwezigheid van Jezus. Zo is ook Johannes wegwijzer naar Jezus. Al kan hij het bijna niet geloven als Jezus voor zijn neus staat (Matteüs 3:13-17). Daar is hij dan, de messias, wiens komst Johannes had aangekondigd. Opeens is Hij er in levenden lijve. Sterker nog, Jezus vraagt of Johannes Hem wil dopen. Dopen? ‘Ik zou door U gedoopt moeten worden, en dan komt U naar mij?’ roept Johannes geschrokken (Matteüs 3:14). Maar Jezus blijft rustig, je ziet Hem haast glimlachen. ‘Laat

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

het nu maar gebeuren, want het is goed dat we op deze manier Gods gerechtigheid vervullen’ (Matteüs 3:15). Jezus kan niet gedoopt worden door een dominee die net van de universiteit komt. Er moet een wat wereldvreemde man in een kamelenharen jas aan te pas komen die net uit de woestijn is gekomen. Een man die weet wat het betekent om een missie te hebben die weinig mensen snappen. Een man die niet bang is voor de woestijn. Voor eenzaamheid. Voor zijn roeping. Een man die zich door God laat gebruiken voor zijn plan.

Dorst De woestijn zoek je meestal niet zelf op. Die overkomt je of je voelt je door God geroepen om de woestijn in te gaan. In tijden van droogte wortelen bomen dieper, zodat ze optimaal kunnen profiteren van het beschikbare water. In tijden van wachten, van tegenslag of van eenzaamheid beseffen mensen dingen die ze anders niet beseft hadden. Over God, zichzelf of de wereld om hen heen. Zo kan God een tijd van droogte in je leven gebruiken om je dieper te laten wortelen. Je staat zo steviger in de tijden die volgen. Dat neemt niet weg dat droogte schrijnt. Een mens overlijdt veel eerder aan dorst dan aan honger. Een mens is niet gemaakt om eenzaam te zijn, maar om de verbinding te zoeken. Daarom is eenzaamheid ook niet goed, zelfs al brengt het je dichter bij water, bij de Bron van levend water, bij God. Johannes de Doper ging de woestijn in, omdat God hem daar bracht, net als Jezus zelf.

Woestijnvaders De monniken die zich woestijnvaders noemen, gaan ook de woestijn in. Maar zij doen dat niet om God te ervaren. Zij doen dat uit gehoorzaamheid, omdat ze zich geroepen voelen. Abt Manu van Westvleteren: ‘Monniken zoeken God te ervaren? Ik denk dat dat niet geheel juist is. Monniken zoeken God. En als zij Hem ervaren, is dat een cadeau van God, maar als zij Hem niet ervaren houdt het monnik zijn niet op.’ Oftewel, in de stilte waarin monniken vaak leven is hun doel niet zozeer Gods stem te horen, Gods aanwezigheid te voelen. Ze zijn blij als dat gebeurt, zeker, maar ze zijn vooral trouw in het doen van hun kant van de relatie. Regelmatig bidden, bijbellezen, zingen, gastvrijheid tonen. Net als Alphonsus trouw 45 jaar lang zijn rol van portier vervulde. De monniken van Westvleteren bidden ook ’s nachts. Om drie uur hebben ze een dienst van anderhalf uur, waarvan een half uur in totale stilte is. De abt: ‘Het woord dat de stilte voor mij het meest karakteriseert

is ‘luisteren’. Dus vrijkomen van mezelf om te luisteren naar wat mij in de stilte overkomt, gevuld met woorden die van elders komen en die niet van mij komen. Dat is iedere keer weer verwonderend.’

 A ls je eenzaam bent,

weet dat Jezus naast je zit in de woestijn 

Ik vind om die tijd ’s nachts wakker liggen enorm eenzaam. Ik moet er regelmatig uit voor mijn drie maanden oude dochter. Maar sinds ik weet dat er dan monniken wakker zijn en bidden, geeft me dat toch een kleine troost. Je bent niet alleen! Er wordt met je gewaakt, ergens op de wereld. Dat is ook de troost van de Bijbel. Als je eenzaam bent, op wat voor manier en in welke fase van je leven ook, weet dan dat je in goed gezelschap bent. Dat je niet alleen bent. Dat Jezus zelf naast je zit, in de woestijn, op een rotsblok, starend in de verte. Hij kan dan zeggen, met gevoel: ‘Ik weet hoe je je voelt. Ik weet hoe het is. Ik ben er ook geweest.’ AUKELIEN VAN ABBEMA IS GZ-PSYCHOLOOG EN AUTEUR

In het kort •B ijbelse voorgangers in woestijnervaringen: - Jeremia was meestal in de woestijn. Hij was ongetrouwd en had geen vaste woonplaats; - Johannes de Doper is de eerste monastieke woestijnvader. De training voor zijn missie vond plaats in de woestijn; - God bracht Jezus zelf naar de woestijn. •D e woestijn zoek je meestal niet zelf op. Ze overkomt je of je voelt je door God geroepen om de woestijn in te gaan. •D e monniken, woestijnvaders, trekken de woestijn in uit gehoorzaamheid aan een roeping van God. •W ie eenzaam is, bevindt zich in goed gezelschap. Jezus zit in de woestijn naast je. Meer lezen Aukelien van Abbema schreef over dit onderwerp de boeken Eenzaamheid, Single in de kerk en Zinvol Daten.

Houd vol!

e afgelopen maanden waren voor mij om uiteenlopende redenen een woestijnperiode. Op een gegeven moment komt dan de vraag boven: hoe houd ik dit vol? In ieder geval niet door het straatliedje van vroeger te zingen: ‘Van je hela, hola, houd er de moed maar in en als de moed eruit is, pomp je ‘m er maar weer in.’ We zongen dat als kinderen in de bus tijdens een schoolreisje. Dat dit verboden werd door de meester begrijp ik nu wel. Heilloze missie. Natuurlijk heb ik veel nagedacht over ‘volharden in het goede werk’ en ‘het kwade overwinnen door het goede te doen’, maar wat is dat volharden dan eigenlijk? Is dat meer van hetzelfde: je stinkende best blijven doen, er een tandje bij zetten? Gelukkig zijn er twee aspecten van volharding die een andere weg wijzen. De eerste is die van ‘eronder blijven’: onder Gods woorden en zijn beloften blijven. Dat is belangrijker en grootser dan bijvoorbeeld zelfbeklag en aanklacht door anderen. Zoals de rabbi die ooit tegen zijn studenten zei: ‘In mij zitten twee honden, een goede hond en een slechte hond.’ ‘Maar’, vroeg een van de studenten, ‘hoe weet u nu wie van de twee voorrang krijgt?’ ‘Dat is de hond die ik het meeste te eten geef’, zei de rabbi.

 V olharding begint niet bij mijzelf  In de Bijbel is volharding ook een relatiebegrip. Er ligt een duidelijke verbinding met ‘wachten op God’: je blik meer op God gericht houden dan op je (verwarrende) omgeving. Dat zie je terug in hoe Jezus zijn leven vormgeeft. Bijvoorbeeld als Hij de lofzang staat te zingen, terwijl Getsemane wacht. Niet: ‘houd er de moed maar in’, maar in de nacht waarin de dood dreigt, loopt Hij niet weg. Hij blijft eronder en zingt Gods daden naar binnen. Volharding begint niet bij mijzelf, maar bij God. Volharden in het goede werk omdat God dat doet. Het gaat niet om mij, maar om de volharding van Jezus Christus. Als antwoord daarop mag ik mij beschikbaar stellen. Voor Hem. Hoe heilzaam is dat.

ELS VAN DIJK IS DIRECTEUR VAN DE EVANGELISCHE HOGESCHOOL

 PRAKTIJKLOKAAL

Dominee maakt podcast Sinds afgelopen zomer verzorgt Pieter Kars van de Kamp (33), predikant van de GKv Grijpskerk-Niezijl in het Groningse Westerkwartier, een podcast. Elke week bouwt hij voor een nieuwe doelgroep (inclusief jongeren en buitenkerkelijken) zijn zondagse preek om tot een minipreekje. De bijbellezing doen vrijwilligers in het Westerkwartiers, Fries of Gronings. ‘De liefde voor de regio is in opkomst. Mensen zijn daar weer trots op. Daar maak ik gebruik van’, zegt Van de Kamp in het Dagblad van het Noorden. De podcast heet Tomos, naar het Griekse woord voor scherp uit Hebreeën 4:12: ‘…het woord van God is scherper dan een tweesnijdend zwaard’. Behalve de minipreek verzorgt hij ook de muziek. ‘Een beetje blues, een beetje desolaat, daar houd ik van.’ Enkele preekthema’s van de afgelopen tijd: Jouw Pijn, Mijn Pijn, Heilig Huisje en Kop D’r Veur. Van de Kamp vertelt voor RTV Noord: ‘Je kunt zeggen: kom naar de kerk. Maar de drempel is hoog. Door het digitaal aan te

bieden, hoop ik die drempel te verlagen. De mensen hoeven niet naar jou toe te komen. Jij stapt de kamer van de mensen binnen.’ De podcast kan op elk moment beluisterd worden. ‘Onder het koken, op reis, in de file. Ik hoop dat het mensen prikkelt om meer te willen weten.’ De coronatijd met barrières voor fysieke ontmoeting gaf hem een extra push om met de podcast te beginnen. Die is te beluisteren via Soundcloud, Spotify, Google en iTunes. Van de Kamp werd getraind door podcastexpert Allard Amelink. Voor wie zich op dit vlak wil begeven, heeft hij een paar adviezen: 1. Grijp je kans om mensen in een andere context en op een ander moment in de week te bereiken met wat je op je hart hebt. Dit gaat verder dan corona en is een blijvende aanvulling op je gereedschapskist. 2. Maak geen kopie van je zondagse preek: mensen luisteren alleen wat ze willen horen. Ga niet puur zenden, maar stel je in op hen en hun context. 3. Kies een superstrak concept met

altijd dezelfde opzet; niet de ene keer dit, de andere keer dat als een zak gemengde drop. 4. Wees realistisch: drie keer per jaar is geen podcast, maar voor drie keer per week is de werklast te zwaar. Voor predikanten die podcasts willen gaan maken biedt podcastmaker Allard Amelink online trainingen aan: www.pepredikanten.nl/ studiebijeenkomsten/podcasting.

ADVERTENTIES

Ontvang gratis onze nieuwsbrief met nieuws, opinies en interviews! L EN HOOPVO END INSPIRER

www.onderwegonline.nl/nieuwsbrief

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

MELD JE NU AAN!

Wees duidelijk over collectedoelen ‘Vandaag wordt er gecollecteerd voor Soemba, een eiland in Indonesië. U kunt daarvoor gebruik maken van de Givt app’. Dat was een van de mededelingen door de ouderling van dienst. Maar waar gaat de opbrengst van de collecte naartoe? Naar wie of wat op Soemba? En waar wordt het geld voor gebruikt? In veel gemeenten is de informatie over de collectedoelen uiterst summier. Of het nu voor Soemba, Steun Messiasbelijdende Joden of Jubilee Campaign is, zonder nadere toelichting hebben de gemeenteleden geen idee waarvoor ze geven en dat is niet bevorderlijk voor de motivatie om te geven. In de Jeruzalemkerk (NGK Utrecht) en De Brug (GKv/NGK Nunspeet) doen ze het anders. In elk kerkblad worden de collectedoelen voor de komende maand met een paar regels toegelicht, zodat zonneklaar is waarvoor de collecte bedoeld is. Zo schrijven de diakenen van De Brug over een van de collectedoelen in december: ‘Stichting Diaconea is sinds 1998 actief in de provincie Transkarpaten van de Oekraïne waar een grote Hongaarse minderheid woont. De stichting verstrekt micro-kredieten, geeft hulp aan ouderen en sociaal zwakken via humanitaire transporten, biedt Roma werk en geeft aan jongeren vakantiebijbelweekreizen’. Hetzelfde gebeurt bij alle andere collectedoelen, zelfs als enige bekendheid kan worden verondersteld, zoals bij de zending in Zuid-Afrika: ‘Naast de zendende NGK van Kampen zijn we sinds 1957 evenals veertig andere kerken medeverantwoordelijk voor dit zendingswerk. Er wordt ondersteund in een bijbelschool, de zendingspost en gemeente van Enkumane, een kliniek e.d.’

De Jeruzalemkerk in Utrecht doet het net zo. Aan de uitgebreide informatie voor het kerkblad voegen ze in de online inhoudsopgave van de livestream nog beknopte informatie toe. ‘Vandaag is de collecte bestemd voor A Rocha. Dat is een wereldwijde beweging van christenen die vanuit hun geloof zorgen voor Gods schepping.’ Consequent wordt een link toegevoegd naar het werk waarvoor de collecte is bestemd. En o ja, Soemba is de Vereniging Steun Oost-Soemba, verbonden met de NGK, die gereformeerde kerken op Soemba ondersteunt bij onderwijs, medische zorg, landbouw en veeteelt.

Avondmaalszesdaagse in Kampen Sinds dertig het maximum aantal toegestane kerkgangers is, zie je gemeenten zoeken en tasten hoe ze binnen die beperking het avondmaal vieren: met een klein aantal in de kerk en de rest van de gemeente thuis bij de livestream of toch zoveel mogelijk fysiek? In de Bazuinkerk (GKv Kampen-Zuid) kiezen ze voor een avondmaalszesdaagse, waarin het avondmaal zes dagen achter elkaar in het kerkgebouw wordt gevierd. De zesdaagse begint op zondagmorgen met viering met een uitgebreide liturgie die ook wordt

uitgezonden. Aansluitend zijn er van maandag- tot vrijdagavond kortere vieringen. De gemeenteleden worden wijksgewijs voor een van de zes vieringen uitgenodigd, als ze mee willen doen, moeten ze zich inschrijven. Ook voor gasten is er ruimte. Op deze manier hopen ze in Kampen op een veilige manier avondmaal te kunnen vieren ‘zonder al te veel afbreuk te doen aan het gezamenlijke karakter van de maaltijd en aan de andere essentiële kenmerken van het avondmaal’.

 EYEOPENER

Kerst: barmhartigheid in het kwadraat

Op Youtube staat een filmpje over een apenmoeder die een dood jong in haar armen heeft. Ze kan er geen afstand van doen. Alles wijst erop dat ze rouwt en lijdt. Het meest ontroerende is misschien wel dat een andere aap haar een moment komt troosten. Ze stelt eerst vast dat het jong dood is. En vervolgens maakt ze een teer gebaar en streelt ze de verwarde moeder met haar arm en kopje. Vol meeleven en medelijden, zo lijkt het. 24

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

Dankzij de liefdevolle barmhartigheid van onze God zal het stralende licht uit de hemel over ons opgaan. Lucas 1:78

Hoe komt het dat beelden als deze ons raken, aangrijpen zelfs? Dat komt, omdat we ons kunnen inleven in de apenmoeder. We kijken niet als toeschouwers, maar als mensen die zelf weten wat pijn en gemis is of die zich daarbij iets kunnen voorstellen. Daarom kunnen we meelijden met wie lijdt en rouwen met wie rouwt. Sommige dieren hebben dat vermogen dus ook. Het gebaar van die aap, getuigt dat niet van mededogen?

zieke kind ziet lijden. Dergelijke gevoelens leven ook bij de HERE God als Hij Israëls nood, de wereldnood ziet. Zo fel komt onze nood bij Hem binnen dat Hij zich daarmee identificeert. Daarin gaat Hij zo ver dat Hij zelf mens wordt, deelneemt aan ons bestaan. Hiermee is iets heel wezenlijks over God gezegd. Het komt bij Hem binnen wat wij hier lijden en doormaken. Je vraagt je soms af: doet het God wel iets, het

Compassie

 K erst is niet los te zien

Bewogenheid kan een enorme kracht zijn. We herinneren ons allemaal nog de foto van het driejarige Syrische jongetje, verdronken in de Middellandse Zee en aangespoeld op het strand van Bodrum. Meer dan alle verhalen en beschouwingen heeft het mededogen dat deze foto opriep iets in beweging gebracht. Het besef: ‘dit mag niet bestaan, hier moet iets gebeuren’. Het is helaas wel zo dat dat gevoel na verloop van tijd weer is weggeëbd, nog steeds wordt er veel te weinig hulp aan vluchtelingen geboden. Het vermogen om compassie te hebben, is iets bijzonders. We leven in een koud heelal dat ogenschijnlijk volkomen onverschillig staat tegenover leed en pijn. Maar op ons planeetje kunnen wezens geraakt worden door en zich identificeren met wie lijdt. Dat wijst – naar ik geloof – boven zichzelf uit naar God, meer dan wat ook in de wereld. Als iets hiervan het bewijs is, is het Kerst wel. Kerst is niet los te zien van wat God ten diepste drijft: compassie. En de enorme kracht daarvan.

Baarmoederlijke proporties TEKST JAN MUDDE

In de aanloop die Lucas neemt naar de geboorte van Jezus Christus gebruikt hij maar liefst vier keer het woord ‘barmhartigheid’. Zacharias spreekt zelfs van ‘de liefdevolle barmhartigheid van onze God’. Letterlijk staat er ‘de splagchna eleos van God’, dat zoiets betekent als ‘erbarming van baarmoederlijke proporties’, barmhartigheid in het kwadraat dus. Denk aan het gevoel dat een vrouw heeft als ze haar ernstig

van de enorme kracht van compassie 

onrecht in deze wereld? De enorme crisis die als gevolg van het coronavirus over de aarde raast? Doet het Hem wat, al die vormen van moderne slavernij? Het definitieve antwoord op deze vragen wordt met Kerst gegeven: God toont intense bewogenheid met zijn schepselen door zijn eigen Zoon in deze wereld te zenden. Zonder die bewogenheid zou er niets te vieren zijn.

Veelzijdige barmhartigheid In Christus’ komst licht Gods barmhartigheid op. Christus’ leven geeft vervolgens invulling aan die barmhartigheid. Met wie God bewogen is en waar Hem dat toe brengt, kunnen we aflezen uit het leven van zijn Zoon. Jezus is bewogen met zieke mensen en geneest hen. Als iemand op Hem afkomt en smeekt hem van zijn huidvraat te genezen, krijgt Jezus medelijden, strekt Hij zijn hand en zegt: ‘Ik wil het, word rein’ (Marcus 1:40-41). Jezus is bewogen met zoekende mensen, met degenen die dolen en dwalen, en Hij onderricht hen. Hij kijkt niet arrogant neer op wie zich door influencers en politici laten misleiden en manipuleren. Ook omwille van hen is het Kerst geworden. Jezus wil



 EYEOPENER

niets liever dan iedereen zicht geven op de zin en het doel van hun leven. (Marcus 6:34) Maar Jezus is niet minder bewogen met zondige mensen

 Z onder Gods bewogenheid zou er niets te vieren zijn  en met wie schuldig staan. Hij vergeeft hen (Matteüs 18:23-27). Dat staat wat verder bij ons vandaan. Ons medelijden wordt als vanzelf opgeroepen door een klein mensenkindje in een couveuse. Je ziet de kleine vingertjes met de minuscule nageltjes, maar ook de sensoren en overal de slangetjes. Op het moment dat je dat kleine mensje ziet, voel je een aan pijn grenzende erbarming: ‘God, mag het leven, blijven leven.’ Maar denk je aan Jos B. en wat hij Nicky Verstappen (en zijn familie) heeft aangedaan, dan kun je de verwensingen meevoelen die op internet rondgaan. We voelen mededogen met wie lijdt, maar niet met de erkende rotzakken en de stommelingen die door eigen toedoen diep in de problemen zitten. Waarbij we voor het gemak vergeten dat die rotzak in ons allemaal zit. In Gods ogen zijn ook zondaren ten diepste stakkers en ook omwille

Vragen 1. Waardoor worden jouw gevoelens van erbarming in het bijzonder opgewekt? 2. Kun je voorbeelden geven van momenten waarop je jezelf betrapte op gebrek aan mededogen? 3. Erkende rotzakken roepen geen gevoelens van erbarming bij ons op. Is dat helemaal waar? Heb je enig idee hoe het mogelijk is dat dit bij de HERE God wel het geval is? 4. Welke gevoelens, denk je, roep jij in jouw persoonlijk situatie op bij de HERE? Wat doet dat met je? 5. H oe zou je onze samenleving typeren: als een barmhartige of als een harde samenleving? 6. Wat heeft Kerst jou te zeggen? Anders gezegd, hoe zou jij meer van Gods barmhartigheid in deze wereld kunnen weerspiegelen?

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

van hen is het Kerst geworden. God koestert voor de zondige mensheid dezelfde gevoelens als ouders voor hun couveusekindje. Als Hij ons in onze misère ziet, beroert Hem dat zo diep dat Hij er alles voor over heeft om ons daaruit te redden, de kribbe en het kruis. Het raakt God, het raakt Hem tot in het diepst van zijn wezen, ons lijden, jouw lijden, onze domheid en diepe dwaasheid en de misère waarin we daardoor zitten. En daarom: aan ontferming in het kwadraat hebben wij de komst van Jezus Christus naar deze wereld te danken.

Gelukkig de barmhartigen Met Kerst prijzen we God om zijn liefdevolle barmhartigheid. Maar met Kerst wil God ons ook raken met zijn liefdevolle barmhartigheid. Onlosmakelijk verbonden met Gods betoon van barmhartigheid is daarom de oproep om barmhartig te zijn. Zoals Jezus het zei: ‘Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is’ (Lucas 6:36). Dat is niet maar een van de mogelijke uitwerkingen van het evangelie, het is de essentie van het evangelie. God zelf heeft in jou, in ons, de mogelijkheid gelegd om

 G od koestert voor de

mensheid dezelfde gevoelens als ouders voor hun couveusekindje 

barmhartig te zijn. Kerst wil die mogelijkheid opnieuw geboren laten worden. Kerst voedt de barmhartigheid, niet alleen voor wie lijdt, maar ook voor wie doolt en zelfs voor wie dwaas is. Laat dus de barmhartigheid, Gods barmhartigheid, leidend worden in je leven. Als iets ons waarachtig mens kan maken en als er iets is waarmee we in deze wereld het verschil kunnen maken, is dat het. Als er iets is dat Jezus’ messiaanse koningschap laat zien in deze wereld, ja, als er iets is waarin God zelf oplicht in deze wereld, is het dat. Zijn zegen rust daarop. Gelukkig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheidondervinden. JAN MUDDE IS PREDIKANT VAN DE WILHELMINAKERK IN HAARLEM

 STIMULANS

TEKST DEBBIE DEN BOER

Lees-, kijken luistertips VOOR GELOOFS- EN GEMEENTEOPBOUW

Inspiratie voor het nieuwe jaar Zo tegen het einde van het jaar verschijnen er altijd veel nieuwe dagboeken. We lichten er hier twee uit. Voor wie de Bijbel in één jaar wil lezen, komt uitgever Royal Jongbloed met de HSV Bijbel in een jaar. Dit dagboek bevat de tekst van de complete Bijbel, verdeeld over 365 dagen. Elke dag bestaat uit een verhalende tekst, een onderwijzend gedeelte en iets uit de poëtische of wijsheidsboeken. Daarbij is geprobeerd de drie teksten inhoudelijk zoveel mogelijk bij elkaar aan te laten sluiten. Op deze manier worden de verbanden die in de Bijbel aanwezig zijn zichtbaar en komt

het regelmatig voor dat de Schrift als het ware commentaar geeft op de Schrift. Voor degenen die juist wat uitleg bij de Bijbeltekst zoeken, heeft Sestra het Zij Lacht Dagboek uitgegeven. De redactie van Zij lacht deelt dagelijks overdenkingen op zijlacht.nl. Recent zijn driehonderd van deze overdenkingen gebundeld in een speciaal bijna-elkedagboek. Elke overdenking daagt je uit om eerst zelf een stukje uit de Bijbel te lezen, waarna je in het dagboek een verdiepende uitleg leest met ter afsluiting een suggestie om mee aan de slag te gaan.

Jeremia

Daarom zijn we kerk

Het boek Jeremia is een bijzonder bijbelboek. Niet alleen is dit het grootste profetische boek in het Oude Testament, maar ook wordt in geen ander boek zoveel gesproken over afval en kwaad, over verraden liefde en komende verwoesting. Tegelijkertijd is Jeremia ook een boek met profetieën van hoop waarin het hart van de God van Israël zichtbaar wordt; een God die ondanks alles het werk van zijn handen niet laat varen. De afgelopen jaren deden meerdere studenten van de Theologische Universiteit in Apeldoorn onderzoek naar dit bijbelboek. In het boek Jeremia, profeet van oordeel en hoop, het 77e deel van de Apeldoornse Studies, hebben zij dit onderzoek omgevormd tot leesbare artikelen. Een aanrader voor iedereen die zich meer in het bijbelboek Jeremia wil verdiepen!

Waarom zijn we kerk? En wat missen we, nu we maar beperkt kunnen samenkomen? Deze vragen dringen zich steeds meer aan ons op. Ze doen ons nadenken over waar het in de kerk nu echt 95 stellingen over de kerk van vandaag om gaat. Voor de GZB, IZB en HGJB was dit aanleiding om de zijn we kerk campagne #daaromzijnwekerk te starten om samen na te denken over de kern van kerkzijn in deze tijd. Op de speciaal ontwikkelde website daaromzijnwekerk.nl is onder andere een serie korte video’s te vinden over vragen als ‘hoe houden we elkaar vast?’ en ‘hoe laten we van ons horen?’. Bij elke video zijn gespreksvragen gemaakt, maar ook verwerkingsvormen om het thema concreet te maken voor de eigen gemeente. Ook zijn er gespreksmaterialen om het gesprek op gang te brengen in je gezin of op de jeugdclub. Verder worden er via de diverse socialmediakanalen van de campagne steeds weer nieuwe filmpjes gedeeld waarin mensen hun antwoord delen op de vraag waarom we kerk zijn. De kerk anno nu heeft alles voor handen om veelkleurig kerk te kunnen zijn. Het enige ‘De dat daarvoor nodig is: denken vanuit de liefde van God voor het verlorene.’ veelkleurigheid van de gemeente van Jezus Christus kan de kerk verlossen van clubjesgeest ‘In de kerk hoor je dat ‘houd moed en houd vol’ werkelijk ergens en hokjes denken.’ ‘De Heilige op gebaseerd zijn’. ‘De kerk moet geen veilige bubbel Geest verbindt de ledematen van zijn waarin we zonder consequenties Christus’ Lichaam achter de ‘In de kerk geloven wij kunnen zweven, maar een plaats waar schermen.’ we toegerust worden om het kruis op in de opstanding. Dat kan soms betekenen dat wij afscheid moeten ons te nemen en Jezus te volgen.’ nemen van vertrouwde vormen en ‘Kerk-zijn is nooit vrijblijvend; een eredienst zet mensen in beweging gebruiken.’

om in het volle leven met God en ‘Geloven in de kerk en geloven thuis anderen in verbinding te staan.’ hebben elkaar nodig. Soms draagt de ‘Iedereen kan zich thuis voelen in de kerk het thuis geloven en nu houdt kerk: nergens kunnen zoveel verschillende thuis geloven vast wat er wegvalt in ingezet.’ worden talenten de kerk.’ ‘Kerkmuren moeten nog meer ‘De kerk is een afbreken om midden in de samenleving te komen staan.’ van de wereld laat zien dat Hij God onwaarschijnlijk stel mensen door wie ‘In de kerk kom je thuis bij God en houdt.’ mensen die net als jij van de overvloedige ‘In een genade van God mogen leven.’ wereld vol van verwarring klinkt in de kerk een Woord van de andere kant: we zijn door God geziene en ‘In de kerk gekende mensen!’ leven we van Gods genade die ons samen dankbaar, vreugdevol en gevend in het leven doen ‘Waar in de kerk de staan.’

‘Kerkelijke trouw ‘Levenslang geloven houd je alleen samen vol.’ afhaken.’ ‘We belijden het als schuld dat we praten over Gods weerspiegelt Gods trouw.’ medearbeiders zijn, maar ondertussen de kerk willen vormen naar onze eigen inzichten.’ ‘De coronacrisis brengt ons wel in verlegenheid, maar versterkt ook onze identiteit: we zijn geroepen om elkaar lief te hebben en om te zien ‘Als de nood het hoogst naar ieder ander.’ ‘Juist omdat onze identiteit in is, is de kerk nabij.’ Christus ligt, kunnen we open staan voor nieuwe mensen en ‘Wij zijn kerk omdat God ons roept en bij elkaar brengt tot eer nieuwe inzichten.’ ‘Eén ding mogen we niet vergeten: de kerk gaat nooit verloren omdat van Hem.’ ‘De kerk is de plek waar je heel concreet kan ervaren dat je zelf God over haar waakt.’ geen haar beter bent dan wie dan ook en waar je ‘Geloven in de kerk is een daad desondanks welkom bent om samen aan één van verzet tegen de tijdsgeest.’ ‘In een crisis is tafel de genade te proeven.’ het niet de vraag óf we avondmaal kunnen vieren, maar alleen hoe we dat het beste ‘Wij spreken vaak in de verdedigende sfeer over geloven en kerkkunnen doen.’ zijn. Laten we eerlijk naar kritische noties luisteren en op een nieuwe manier naar ‘Een kerk is veel meer dan een gebouw van bakstenen; het bestaat uit onszelf kijken.’ levende lidmaten die ﬂexibel bij elkaar kunnen komen.’ ‘Het gaat niet om het gebouw, maar om de oefening.’ een ontmoetingsplek voor ‘De kerk is van mensen

daarom

generaties elkaar ontmoeten, ‘Als heeft de kerk toekomst.’ de kerk zich meer op het verlossingswerk van Jezus richt, vallen de meeste menselijke discussies ‘Een paar keer per week weg.’ word ik in en door de kerk stilgezet om te ‘In de kerk is.’ belangrijk echt nu wat zien leer je anderen zien door de ogen van Jezus ‘Alleen voor de zegen zou je al naar Christus.’ ‘In de kerk worden wij genadig op de kerk gaan…’ ons nummer gezet en ‘In 2020 raakte de kerk leren we de Nummer Eén de vanzelfsprekendheid volgen.’ ‘In de kerk gaat het voorbij, maar de maak- niet over oplossen (van alle problemen), baarheid nog niet.’ ‘In de kerk gaan maar over verlossen.’ ‘We zijn kerk om Gods liefde te we struikelend achter Jezus aan.’ ‘In de kerk moeten we minder onze eigen zaakjes reﬂecteren, elk uur van de dag.’ ‘Als de kerk regelen en meer leren luisteren naar wat God werkelijk van ons vraagt.’ niet de stilte zoekt, zal veel drukte en vlagvertoon verhullen dat de Geest is geweken.’ ‘Kerken blijven vaak ‘Je bent geen cactus; de kerk heb je nodig voor voeding.’

Hervormingsdag

steken in bepaalde thema’s, liederen en regels. Daarmee wordt de groei ‘Zonder de aanwezigheid van kinderen, belemmerd en is vernieuwing niet tieners en jongeren is de boodschap van ‘Statistiek wijst uit: de kerk niet meer relevant.’ mogelijk.’ kerkmensen zijn gezonder en ‘Wij kennen Christus dankzij kerkmensen uit een ver gelukkiger dan anderen.’ ‘Hoe groots is het een deeltje te zijn van de wereldwijde kerk van alle verleden.’ ‘Kerk-zijn begint ‘De kerk houdt het gebed voor de wereld gaande.’ eeuwen!’ ‘De wereld heeft gemeenten nodig waar mens-zijn wordt geleerd in je eigen buurt.’ ‘De kerk voegt vertrouwen toe aan onze door naar Gods karakter te kijken.’ ‘Het hart van kenniseconomie: vertrouwen op God die ons door dit leven leidt.’ de kerk spreekt het krachtigst als daar in woord en daad de naastenliefde centraal ‘Omdat de kerk ‘Alleen een kerk die dient, beërft het Koninkrijk van God.’ staat.’ met Jezus als Hoofd in de hemel verbonden is, kan ze met handen en voeten in de

bagger van onze aardse gebrokenheid ‘De missie van de kerk is niet het ‘In een kerk die aandacht heeft staan.’ voor de wereldkerk wordt God goed hebben als gelijkgestemden, maar het ‘De uitgezonden zijn in deze wereld.’ groter en de mens kleiner.’ tijd waarin wij momenteel leven, heeft het meeste aan een kerk die bestaat uit kleine gemeenschappen. Het massale is passé.’ ‘Kom uit je kerkelijke bubbel, ga naar ‘buiten’, zoek je naaste, wees dienstbaar.’ ‘We moeten het Evangelie niet consumeren maar communiceren; de kracht van het ‘De kerk is daar waar leden van het Lichaam van geloofsgesprek in kleine groepen.’ Christus elkaar helpen in hun geestelijke groei en elkaar aanmoedigen in het uitreiken naar ‘Een gemeenschap behoedt je voor hen die nog geen deel van het Lichaam zijn.’

‘In de kerk vind je waar iedereen naar snakt: geborgenheid en

verschillende toekomstperspectief.’ leeftijden en achtergronden waar we ontdekken wat de Bijbel ons vandaag te zeggen ‘In de kerk vieren we heeft.’ alvast hoe het straks zal worden.’ ‘De kerk is nooit gesloten, want de kerk dat ben jij!’ ‘Kerk- en gemeenschap-zijn staat of valt met persoonlijk ‘God is overal. Maar contact.’ de kerk is de plek waar Hij zich juist laat vinden, omdat Zijn Woord er ‘In de kerk kom je

open gaat.’ ‘De voor God, de rest is toegift.’ kerk faciliteert krachtig éénparig gebed.’ ‘De kerk is de enige plek waar mensen vanuit alle politieke stromingen elkaar nog ‘Wie de eenheid van de écht ontmoeten.’ kerk niet als een groots geschenk ervaart, zal haar ‘Wie zich vooral op de vele gebreken van bederven.’ de kerk concentreert in plaats van op haar Heer, is ver heen.’ ‘Onze motivatie voor kerk-zijn is de lofprijzing van Gods ‘Heiliging is geen persoonlijke opdracht, maar een naam.’ ‘Ik ga naar de kerk om gecorrigeerd te gezamenlijke roeping.’ ‘Alleen wie iedere keer opnieuw verwonderd is over God worden.’

31 oktober 2020

‘De kerk moet voortdurend liefde, is in staat de juiste prioriteiten te stellen.’ de terugkomst van de Heere Jezus verwachten! Doet zij dat niet, dan slaapt zij – met alle gevolgen ‘Als de kerk echt gelooft dat de van dien!’ terugkomst van de Heere Jezus voor de deur staat, ‘De kerk is het veranderen haar prioriteiten.’ ‘Leiders die denken dat ze in de sterkst in een nederige en kwetsbare gestalte.’ ‘De kerk kerk alle problemen moeten oplossen, vormen zelf een groot probleem.’ ‘De kerkdeur staat open voor is een goede plaats voor koﬃe en vergeving schenken.’ ‘Ik ga naar de kerk om op gloeiende kooltjes die samen een krachtig vuur maken.’ adem te komen en adem te halen, omdat de adem mij in de wereld altijd weer wordt ‘Als de samenleving wankelt, blijkt des te meer de rust en de geborgenheid afgesneden.’ ‘Wie niet meer naar de kerk gaat (of anno 2020: niet meer die Gods kerk biedt.’

‘De kerk is een verzamelplaats van hypocrieten, maar er is nog plek voor méér.’

online aanhaakt), staat op een smakeloos dieet en ‘Elke kerkdienst is ‘De kerk pompt wereldwijd mist het zout in het leven.’ een poging om ons te verleiden tot een nieuw leven in de haarvaten van ‘In de kerk zitten we te luisteren naar het de maatschappij.’ begin.’ bevrijdingsnieuws, zoals mensen in de oorlog stilletjes samenschoolden om de radio: ze zágen nog niets, maar ze hóórden van de kómst van de ‘In de kerk zoeken we naar antwoorden op vragen van deze tijd.’ bevrijding.’ ‘In de onrust van het leven is de kerk een oase van rust en stabiliteit, van liefde en ‘De ware ‘In de kerk streven we niet naar perfectie, maar naar passie.’ hoop.’ schat van de kerk is het heilig Evangelie van de heerlijkheid en de genade van God.’ ‘Zwicht niet voor cynisme, zelfbeklag of angst dat het helemaal niet goed gaat met

de kerk. De kerk is niet van ons, maar van ‘In de kerk ontvang ik echte Christus.’ vreugde: waar anders kan je dat vandaag de ‘Je hoeft bij de kerk dag nog vinden?’ niet te presteren, maar je mag er uit genade bij horen.’

#daaromzijnwekerk is een initiatief van GZB, HGJB en IZB

daaromzijnwekerk.nl

 OPINIE

Het zielsproces van Kerst Eind oktober al meldden verkopers van kerstbomen een recordverkoop, soms tot vijftig procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Kerst wordt in dit coronajaar belangrijker dan ooit. Iedereen voelt wel een beetje aan waarom. We zijn meer thuis en we willen dat het daar juist nu extra gezellig is. Maar advent en Kerst zijn ook een zielsproces. Meer dan anders stelt Kerst ons dit jaar voor de vraag: wat is het grote verhaal van God?

W TEKST TIM VREUGDENHIL

at bracht dit jaar? Wat heeft het ons gekost? Waar was en is God? Waarop durven we voor het nieuwe jaar te hopen? Al die vragen hebben in de kerkelijke traditie een brandpunt: het kind in de kribbe. Bij ieder tuincentrum kun je tegenwoordig, behalve een kerstboom, ook een ‘kindje Jezus’ kopen. Dat lijkt misschien kitscherig. Maar mij ontroert het ieder jaar weer hoe de oude paus Franciscus in de kerstnacht teder en eerbiedig zo’n ‘kindje’ in de kribbe van de Sint-Pieter legt. ‘Ik kom tot U en breng U, Heer, wat Gij mij hebt gegeven.’ Dat is waar we met Kerst mee bezig zijn.

Vaccin

Het recept van de kerstverhalen van Charles Dickens is bekend: eerst een lange, koude, soms eenzame winter vol armoede en dan wordt het Kerst. Die ene dag – mits echt gevierd – verdrijft de kilte van honderd andere dagen. Kerst is bij Dickens veel meer dan gezelligheid. Het is eerder een vaccin voor je ziel. Daarmee bouwt

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

Dickens voort op de middeleeuwskerkelijke traditie. Feestdagen waren in die tijd ontzettend belangrijk, met name vanuit een psychologisch en spiritueel begrip van de werkelijkheid. Een goed gevierde Aswoensdag werkt louterend.

 K erst is een vaccin voor je ziel 

Een goede Kerstmis is hartverwarmend. Ik denk dat Kerst dit jaar voor velen een opgave is: je kunt niet gewoon doen wat je ieder jaar doet. Maar daarmee is deze Kerst ook een kans. Gebruik bijvoorbeeld de decembermaand om de kilheid van het jaar 2020 te doorvoelen. De effecten van COVID op je lichaam en je ziel, op je relaties en netwerk. De onzekerheid over de toekomst. De vraag of God nog ergens in deze, in jouw wereld past. Met het antwoord op die vraag wordt het Kerst. Dan ben je klaar om goed nieuws te horen, bestemd voor mensen die veelal in het duister tasten.

Perspectief

Allemaal hebben we dit jaar nieuwe ervaringen opgedaan met iets dat we voor COVID ook al voelden: het gemis van een groter verhaal. Je redt het niet door alleen je eigen verhaal te vertellen, hoe belangrijk dat op zichzelf ook is. Bovendien is een verhaal dat alleen over de zorg gaat, over de economie of over een combinatie van beide, te mager. Aan maatregelen en cijfers ontbrak het dit jaar niet. Nooit eerder zijn de effecten van een wereldwijde ziekte zo intens gemeten. Maar meer dan ooit hoorden we deze herfst de klacht dat er geen perspectief is, geen verhaal over waar het heen gaat. De vraag is of jij het wel hebt, dat perspectief. Misschien gaat het bij jou wel ongeveer zo: je noemt jezelf christen, maar je kon dit jaar maar weinig naar de kerk; je bijbelstudiegroep of kring kwam amper samen en het viel nog niet mee om je goede voornemens over

online inspiratie en contacten handen en voeten te geven. Als je eerlijk bent, lijkt het erop dat het christelijke verhaal meer in de vormen zit dan je had gedacht. Wat nu? Opnieuw beginnen, lijkt me. Luisteren, echt luisteren naar het verhaal. Want dat is Kerst. In deze samenleving is het onze taak om ook anderen bij dit verhaal te betrekken. In de kern vertellen we elkaar dat het altijd weer licht wordt, dat we bij elkaar horen, en may God bless us, everyone. Dat is de blik naar buiten. Terwijl met Kerst je blik ook naar binnen is gericht, op het kind in de kribbe. Dat houdt die voornoemde zinnen scherp en heilig. Jezus is het Licht. In Jezus hoort God bij ons en wij bij Hem. In Jezus zegent God deze wereld.

Coca-cola

Een goede Kerst moet jouw kerst zijn, weet iedereen die zich met marketing bezighoudt. Bij Dickens is er veel ellende, maar niet zoiets als kerststress. Kleine Tim en zijn familie hoeven alleen maar aan tafel te gaan zitten: de kalkoen, de pudding en de muziek zijn ieder jaar hetzelfde. Bij ons werkt dat anders. Zoals alles in onze tijd heeft ook het kerstfeest een personal touch nodig.

 W e vertellen

elkaar dat het altijd weer licht wordt 

Kerst gaat over jou en wie jij om je heen wilt hebben. Coca-Cola levert dit jaar opnieuw een prachtige kerstcommercial af: give something only you can give. Het gaat over een visser-vader die het verlanglijstje van zijn dochter bij de kerstman wil bezorgen en daarvoor over hoge bergen en door diepe dalen moet. Uiteindelijk heeft het meisje maar een verlangen: dat haar vader op tijd thuis is voor Kerst. Alleen zij kan hem dat vragen. Alleen hij kan haar dat geven.



 OPINIE

Geef jezelf

Geef jezelf, zegt zelfs Coca-Cola. Geef jezelf, roept het Nieuwe Testament op. Geef jezelf, zal ook de paus dit jaar op het Pietersplein preken. Mooie gedachte? Dan komt het er vervolgens op aan om te bedenken wat jij te geven hebt. Met jouw levenservaring, jouw hart, jouw inzicht, jouw naasten, jouw plek, jouw sensitiviteit, jouw vermogen om bepaalde mensen te zien en te begrijpen. Denk opnieuw aan dat middeleeuwse idee: een dag dit goed bedacht en doorvoeld, heeft impact op een heel jaar. ‘O zon die door het donker breekt, en ’t ware licht in mij ontsteekt, hoe heerlijk zijn uw stralen.’

Opeens zie ik een christelijke commercial voor me. De camera laat een donker landschap zien en zoomt dan in: een hutje, een maxicosi, een baby, twee oogjes en een speen. Onder in beeld verschijnt opeens een tekst: something only God can give. Dat is wat engelen aan herders vertelden. En wijzen uit het oosten, getraind in spirituele rituelen en verhalen, begrepen de boodschap: hier geeft God zichzelf cadeau. Wat dat precies betekent voor jouw kerstfeest? Doe niet alsof de magiërs daar in de stal de geloofsbelijdenis van Nicea hebben opgezegd: ‘God uit God, Licht uit Licht’. Die formulering zou nog eeuwen op zich laten wachten. Een persoonlijk kerstfeest – voor jezelf of in kleine kring – bestaat in het zoeken naar jouw antwoord. ‘Voor ik als kind ter wereld kwam, zijt Gij voor mij geboren.’ Wat geloof jij dat God hier geeft? Wat geeft hij jou?

 De vraag is natuurlijk of jij het hebt, dat perspectief  Misschien nog scherper dan de kerk ziet Coca-Cola de implicaties van dit feest. Het mooiste kerstgeschenk is niet een flesje cola. Ook niet een bijbel of een goed verhaal. Hét cadeau, dat ben je zelf. Wat een magnifieke uitdaging voor ons allemaal, van welke kleur of afkomst of levensovertuiging, in welke sociale omstandigheden en met welke beperking dan ook. Dit jaar kwamen mensen meer dan ooit tegenover elkaar te staan. Terwijl in velen van ons een diep verlangen leeft om broeders en zusters te worden.

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

 Het mooiste kerstcadeau is niet een flesje cola  In de kern vieren we met Kerst dat God geeft wat alleen Hij kan geven. En ik denk dat Coca-Cola er geen probleem mee heeft als ‘wij van de kerk’ voor het nieuwe jaar 2021 hun slagzin lenen. Een kerk die geeft wat alleen een kerk kan geven. TIM VREUGDENHIL IS PREDIKANT-DIRECTEUR VAN CITYKERK EN STADSPREDIKANT BIJ DE PROTESTANTSE KERK AMSTERDAM

In het kort Een goed gevierde Kerst is hartverwarmend. Daarmee verdrijf je de kilte van het afgelopen jaar en kun je het nieuwe jaar in. Goed Kerst vieren is een zielsproces. In deze sombere tijd, waarin velen van ons perspectief missen, is het nodig dat we persoonlijk antwoord geven op de vragen waar Kerst ons voor stelt. Die vragen lijken dit jaar prangender dan ooit, nu de effecten van COVID zich laten voelen in ons leven, in onze ziel en onze relaties. De vraag ligt op tafel of God nog ergens in deze, in onze wereld past. In de kern vieren we met Kerst dat God ons geeft wat alleen Hij kan geven. Een uniek geschenk. Het komt erop aan dat wij bedenken wat wij te geven hebben aan de wereld om ons heen.

 KRINGEN

Verbonden in eenzaamheid Eenzaamheid is lang niet altijd op te lossen. Soms kun je niet eens precies aanwijzen waaraan het ligt. Toch kan het goed zijn als je in je eenzaamheid niet alleen bent. Hoe kun je verbinding zoeken als je je eenzaam voelt of met iemand van wie je vermoedt dat die eenzaam is? Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 43% van de volwassenen eenzaam is. Ongeveer 10% zegt ernstig eenzaam te zijn. Dat laatste komt voor in alle leeftijdsgroepen. Soms is er voor eenzaamheid een aanwijsbare oorzaak: het verlies of gemis van een partner, een chronische ziekte, een beperking, anders zijn dan anderen in je omgeving. Toch hoeven dat soort zaken lang niet altijd tot eenzaamheid te leiden. Lees de portretten maar eens: single zijn leidt niet noodzakelijkerwijs tot diepe eenzaamheid en andersom kun je getrouwd zijn en je toch erg eenzaam voelen.

Soorten eenzaamheid

TEKST BRAM BEUTE

Annemarie Roding-Schilt onderscheidt in haar artikel emotionele, sociale en existentiële eenzaamheid. Het soort eenzaamheid dat je ervaart, maakt uit voor je omgang ermee en eventuele oplossingen. Eenzaamheid komt ook in de Bijbel onder gelovigen voor. Volgens Aukelien van Abbema is dat overigens niet alleen negatief. Zij beschrijft hoe eenzaamheid ook een manier kan zijn voor gelovigen om God te zoeken en te ontmoeten. Niet iedereen kan zich inleven in een eenzaam mens of eenzaamheid voor zichzelf benoemen. In het online gedeelte vind je ideeën om je daarbij te helpen.

Het gesprek voeren

Ga er in het gesprek vanuit dat eenzaamheid vaak niet op te lossen is. En luister vooral naar elkaars verhalen over eenzaamheid zonder ongevraagd oplossingen aan

te dragen. Als je dat te moeilijk vindt, vraag dan ‘kan ik iets voor je doen?’ en respecteer het antwoord. Ter inleiding op het gesprek zou je eventueel een

 ‘Kan ik iets voor je doen?’  passend bijbelgedeelte met elkaar kunnen lezen. Bijvoorbeeld Psalm 22, Psalm 88 of Prediker 4:7-12. Probeer – als het veilig genoeg is – met elkaar te delen: 1. Ervaar jij eenzaamheid? Zo ja, in wat voor situaties? Zo nee, kun je je er wel iets bij voorstellen? 2. Als je eenzaamheid ervaart, wat voor eenzaamheid is dat dan? 3. Helpt geloof of de kerk bij eenzaamheid of maakt dat het alleen maar moeilijker? 4. Aukelien van Abbema ziet in eenzaamheid ook de mogelijkheid om God te zoeken. Kun jij in eenzaamheid ook iets positiefs ontdekken? 5. K unnen jullie iets voor elkaar betekenen in de eenzaamheid? Sluit af met een gebed, het luisteren naar een lied of het lezen van een psalm of ander gedicht. BRAM BEUTE IS PREDIKANT VAN DE BAZUINKERK IN KAMPEN

> De rubriek Kringen is bedoeld voor gebruik in huiskringen en sluit aan bij de thema-artikelen in de OnderWegeditie waarin de rubriek verschijnt. De rubriek heeft ook een online deel met extra verdieping, bronnen en adviezen om praktisch met het thema aan de slag te gaan. Zie www.onderwegonline.nl/ kringen-OW621

PETRA ANTUMA, BEGELEIDER BIJ HET PASSION:

‘Door dit werk heb ik gezien dat God leeft’

TEKST ANNEMARIE VAN DEN BERG-NAP BEELD HANS VAN SLOTEN 32

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

 ONTMOETING Ze wil graag een leven leiden waarin ze verschil maakt voor mensen, in het bijzonder voor mensen die tussen wal en schip vallen, of aan de onderkant van de maatschappelijke ladder bungelen. Ik ontmoet Petra Antuma bij haar thuis, in een kleurrijke en creatieve woning die hoort bij een woongroep in de Arnhemse volkswijk Vredenburg. ’Door gesprekken en ontmoetingen met mensen die worstelen met verslaving, pijn

en afwijzing, heb ik gezien dat God leeft.’

o’n zeven jaar woont Petra nu in de woongroep met haar man en jongste nog thuiswonende zoon. De twee oudere kinderen zijn al uitgevlogen en studeren in Groningen. ‘We zijn een poos bezig geweest om zelf een woongroep te starten, omdat we graag vanuit ons geloof iets voor de wijk wilden betekenen. Maar het lukte niet om dat van de grond te krijgen. Ik wist van het bestaan van deze echte oude hippie-woongroep’, lacht ze, ‘dus toen er een huis leegstond, zijn we hier gaan praten. We werden wel met wat argwaan begroet, want ze vonden ons wel heel christelijk. De bewoners vroegen zich bijvoorbeeld af of we wel over iets anders konden praten dan over het geloof.’ Het maakte Petra wat voorzichtig, maar inmiddels is er vertrouwen gegroeid en biedt ze mensen soms ook aan om voor ze te bidden. ‘Er is hier ook veel nood en mensen waarderen het juist als je naar ze luistert en aanbiedt voor ze te bidden.’

vormden een bijbelkring met christenen uit allerlei kerken. Er was veel respect voor elkaar en er werd open en eerlijk gepraat over dat wat we geloofden. Dat was nieuw voor mij. Het zette me aan het denken: wat vind ik nu zelf? Dus als ik in het weekend naar huis ging, had ik een hele lijst met vragen voor mijn vader. Waarom zit dit zo? Waarom vinden wij dat?’

Kritisch

Hoewel Petra de op een na jongste in een gezin van vijf was, was zij de eerste die haar ouders kritische vragen stelde over het geloof. ‘Dat was best spannend voor mijn ouders, want het idee was toen toch wel dat ze precies wisten hoe het zat. Later hebben ze tegen me gezegd dat deze tijd waarin ik met veel vragen thuiskwam, hen ook heeft gerijpt. Misschien scheelde het dat het van mijn kant geen schoppen tegen iets was, het was een serieuze zoektocht.’

Lijst vragen

Petra vervult een heel natuurlijke pastorale rol op de plek waar ze woont. Toch was dit niet altijd vanzelfsprekend. Ze vertelt: ‘In mijn studententijd was ik soms wel jaloers op studiegenoten van de studentenvereniging die mooie pastorale gesprekken konden voeren. Ik was meer iemand die mensen met argumenten onder tafel praatte of die goede grappen maakte.’ Petra groeide op in Lelystad, in een gereformeerd vrijgemaakt gezin waar het geloof heel vanzelfsprekend was. ‘Het was een veilige plek, maar achteraf zie ik wel dat we weinig over gevoelens praatten. Daarom was mijn studententijd ook zo vormend voor mij. Ik ging studeren in Maastricht en werd lid van de studentenvereniging Ichthus. We

Petra Antuma (1972) studeerde Milieugezondheidskunde (Universiteit van Maastricht) en HBO Theologie (Bijbelschool Heverlee). Ze werkte met haar man Ikenius van 1999 tot 2007 in Siberië, waar ze namens de GZB christelijk studentenwerk deed. Ze is al ruim tien jaar verbonden aan Het Passion, een time-out plek voor dak- en thuislozen in Hummelo (hetpassion.nl). Petra en Ikenius hebben drie kinderen en zijn lid van de Koepelkerk (GKv) in Arnhem.

 33

 ONTMOETING

Ze vervolgt: ‘In mijn studententijd ontdekte ik dat het geloof en mijn relatie met God meer was dan ‘geloven in de waarheid’. Van mijn hoofd daalde het geloof af naar mijn hart.’ Toen Petra in het derde jaar van haar studie Milieukunde zat, ontdekte ze dat ze hierin geen toekomst voor zichzelf zag. Daarom begon ze naast haar studie ook met theologie aan de Bijbelschool in Heverlee in België. ‘In die tijd leerde ik ook mijn man, Ikenius, kennen. We correspondeerden met elkaar over theologische kwesties, maar tijdens een liftwedstrijd van de studentenkring sprong de vonk echt over.’

 ‘ Ze vonden ons in het begin wel heel christelijk’  Zelf nadenken

Eenmaal afgestudeerd en nog maar een jaar getrouwd, vertrokken Petra en Ikenius naar Siberië om te gaan werken onder studenten. ‘Mijn eigen studententijd is zo belangrijk en vormend voor me geweest dat de vacature van de GZB om christelijk studentenwerk te gaan doen me enorm aansprak. Het is als je studeert essentieel om de tijd te nemen om te zoeken naar wie je bent. Je bent niet zomaar een logisch gevolg van wat je ouders je hebben meegegeven.’ Acht jaar lang woonde het jonge stel in een flat in Novosibirsk, waar ook hun drie kinderen werden geboren. Ze organiseerden bijbelstudies, conferenties en bidstonden op de universiteit. ‘Het belangrijkste was, dat we probeerden om de studenten zelf na te laten denken. Dat is in Rusland nog niet zo vanzelfsprekend, zowel qua cultuur als in de kerken. In de kerken heerst nog erg de gedachte: wat de dominee zegt, is waar. Bovendien was het werk dat wij deden interkerkelijk en dat vonden sommige kerken ook spannend, want stel je voor dat de studenten naar een andere kerk zouden gaan?’ ‘Achteraf waren we misschien wel erg jong! Ik denk weleens: als we nu zouden gaan, zou God meer aan ons hebben’, peinst Petra. ‘Maar het bijzondere is dat we later van studenten hoorden dat ze vooral veel van ons leven geleerd hebben. Dus niet wat wij dachten te moeten brengen, maar het voorbeeld van hoe we als gezin met jonge kinderen met elkaar ons leven leidden. Wij zijn verre van perfect, maar blijkbaar maakte de manier waarop wij als man en vrouw met elkaar omgingen en hoe wij een gezin met werk combineerden, toch indruk op hen.’

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

Zoektocht

Eenmaal terug in Nederland was het voor Petra een zoektocht om haar draai weer te vinden. ‘In Siberië was het duidelijk waarom we daar waren. Daar had ik het gevoel een verschil te maken. In Nederland vroeg ik me echt af: wat doe ik hier? Waarom ben ik hier? Ik zocht naar manieren om de wereld een beetje mooier te maken.’ Tijdens het studieverlof dat Petra kreeg na hun verblijf in Siberië bracht ze een week door op Het Passion. Dit is een plek waar mensen die tussen wal en schip gevallen zijn op adem kunnen komen. Het gaat bijvoorbeeld om mensen die uit de gevangenis komen en nog geen woonplek hebben of mensen die een verslaving willen doorbreken. Ze vertelt: ’Dat was zo’n leuke week, ik voelde me er echt als een vis in het water. Dus toen er een vacature kwam, heb ik gesolliciteerd en werd ik aangenomen.’

Opbloeien

‘In het begin voerde ik vooral pastorale gesprekken, later ben ik ook meer de rol van begeleider ingerold.’ Petra volgde hiervoor in de afgelopen jaren nog een post-HBO GGZ agoog. ‘Het Passion draait eigenlijk om mensen zien en ze een plek bieden waar ze tot rust kunnen komen. De meeste mensen verblijven zo’n vier tot zes weken bij ons. Je ziet ze dan opbloeien door de structuur, het eten, de gezelligheid en ook de veiligheid.’ Het Passion is een boerderij ver van de bewoonde wereld, wat helpt om de verleiding

van verslaving even buiten de deur te houden. Het liefst zou Petra alleen maar succesverhalen willen vertellen, ‘maar het Passion is niet een miraculeuze oplossing waarna alles goed gaat’, zegt ze eerlijk. ‘Sommige gasten zijn al tien keer terug geweest.’ Het ontmoedigt Petra niet en het maakt haar ook niet cynisch. ‘Ik zie het zo: elk verblijf is een positieve ervaring voor onze gasten. Zelfs al zijn ze na die paar weken bij ons weer ‘terug bij af’, deze ervaring neemt niemand van hen af. Bovendien zie ik dat er steeds iets meer inzicht komt, dat ook terugkerende bezoekers sterker worden en andere keuzes kunnen maken.’

Doenerig

Het willen helpen en van betekenis willen zijn, is diep in Petra verankerd. Is dat nu geloof of karakter? ‘Dat is lastig te scheiden, mijn geloof is zo verweven met wie ik ben. En daarbij, dit werk vraagt niet alleen, maar geeft ook veel. Door dit werk heb ik echt gezien dat God leeft. Ik heb gezien dat mensen tot keuzes kwamen die menselijkerwijs niet mogelijk waren. God was daarbij, dat kan niet anders. Dat heeft mij heel erg bemoedigd en gesterkt.’ Maar dat helpende in haar karakter heeft ook een andere kant, erkent Petra. ‘Soms kijk ik terug en dan vraag ik mij af: wie is er meer door geholpen? Die ander of ik? Het risico bestaat dat ik bij elke hulpvraag denk dat die op mij gericht is. Maar ik kan de wereld niet redden en dat hoeft ook niet. Dat is bevrijdend. Ik leer hierdoor minder hoge verwachtingen te hebben van mezelf. Misschien is het wel het gereformeerde in mij, dat doenerige. Maar mensen helpen vind ik ook gewoon leuk, al is het niet altijd helpend als ik die ‘helper’ ben’, lacht ze.

 ‘ Ik zocht naar manieren

om de wereld een beetje mooier te maken’  Bevrijder

Het gezin bezoekt de Koepelkerk in Arnhem. Ziet Petra ook iets van haar sociale betrokkenheid terug in die kerk? ‘De Koepelkerk is een kerk-metstip, wat betekent dat mensen in een kwetsbare positie welkom zijn, zoals mensen die net uit de gevangenis komen.’ Dat dit in de praktijk nog niet

altijd meevalt, ontdekte Petra toen ze een keer wat cliënten van het Leger des Heils mee naar de kerkdienst nam. Laten vertelden ze haar dat ze zich zo bekeken voelden en niet op hun gemak waren. ‘Dat heeft me veel pijn gedaan. Ik had het niet verwacht, ik dacht dat onze kerk daar wel redelijk oké in was. Maar blijkbaar niet.’

 ‘Ik kan worstelen met

het gegeven van God als bevrijder’  De kerk is overigens wel heel belangrijk voor Petra. ‘Ik heb de kerk nodig als voeding en adem, en om onder de indruk te blijven van wie God is.’ Want hoewel ze de mooie en bemoedigende kanten ziet in haar werk, wordt ze door de ontmoetingen ook geconfronteerd met wat schuurt en gebroken is. ‘Ik kan erg worstelen met het gegeven van God als bevrijder. Dan denk ik: waar en hoe dan? Als ik iemand zie worstelen die zijn leven aan God heeft gegeven, maar toch niet loskomt van zijn verslaving, dan vraag ik me af: waar is God dan? Zulke vragen heeft God al vaak van me moeten horen. Dat vind ik echt ingewikkeld: de gebrokenheid in mensenlevens en een God die soms zo verstopt zit.’

Vertrouwen

‘Vaak ga ik dan wandelen in het bos, dan spreek en huil ik alles uit bij God. Ik heb ook een poos hard gezocht naar antwoorden. Dan ging ik studeren, boeken lezen en mensen spreken. Maar ik ben tot de conclusie gekomen dat ik het echt niet weet. Maar dit weet ik wel: zonder God is alles nog wanhopiger en onmogelijker. Daarom doe ik een poging om God te blijven vertrouwen - al lukt dit mij de ene keer beter dan de andere keer.’ Een van de mensen die haar erg inspireren, is Nadia Bolz-Weber, de Lutherse pastor en theoloog die de gemeenschap House for all Sinners and Saints oprichtte in Denver. ‘Zij kan zo goed woorden geven aan alle vragen die ik heb. Ik heb het elke keer nodig om dat perspectief van hoop en licht te horen en te zien. Anders zou ik verdwalen.’ ANNEMARIE VAN DEN BERG-NAP IS JOURNALIST EN CULTUREEL ANTROPOLOOG

 LITERATUUR

Een zwarte koets die niet open kan

De engelen van Elisabeth, de nieuwe roman van Els

Florijn, gaat over armoede, de positie van vrouwen,

maar vooral over ‘zwakzinnigen en krankzinnigen’. Het is nog niet zo heel lang geleden dat we niet wisten hoe met hen om te gaan. Els Florijn richt met deze roman een monument voor hen op.

In een zwarte koets met deuren zonder handvatten aan de binnenkant wordt Elisabeth weggebracht. Twee mannen hebben haar opgehaald, mannen in het zwart, terwijl de veldwachter een oogje in het zeil hield. Haar jongste zoon Jan keek vanonder de tafel toe, klemde zich vast aan haar been. Naar hem zal ze hartstochtelijk blijven verlangen, hij mist haar, dat weet ze. Oudste zoon Jozef, nog maar vijf jaar, lijkt op Julius, haar man. ‘Alles wat je niet ziet, bestaat voor hen ook niet’, zegt ze over die twee.

TEKST ARIE KOK

Naar Julius en Jozef lijkt ze niet te verlangen. Jozef heeft een getuigenis tegen haar afgelegd, lezen we even verderop als Elisabeth in het gemeentehuis verhoord wordt door dikbuikige heren, eveneens in het zwart. Is het toeval dat haar beide dochters vlak na de geboorte gestorven zijn? Heeft ze er de hand in gehad? En die nachtelijke zwerftochten door de stad, klopt dat verhaal? Gelooft ze in engelen? Heeft ze er inderdaad een gezien? Als Elisabeth daar

OnderWeg #21 > Jaargang 6 > 19 december 2020

bevestigend op antwoordt, is de zaak gedaan. Ze zal voor onderzoek naar het krankzinnigengesticht gebracht worden. De zwarte koets die van binnenuit niet open kan, staat symbool voor het leven van Elisabeth. In de tweede verhaallijn, die Florijn hoofdstuk om hoofdstuk door de andere heen vlecht, leren we Elisabeth kennen als ze nog thuis woont. Met zijn vieren in een eenkamerkrot diep verscholen in een smerige steeg, zoals veel armen in de steden tot in het begin van de vorige eeuw woonden. Auke van der Woud heeft er in Koninkrijk vol sloppen onthullend over geschreven, Florijn verwijst ernaar in de bijlagen. Van haar moeder leert Elisabeth kantklossen. Moeder spaart de extra inkomsten in het geheim op, misschien kan Elisabeth er ooit van naar school. Het maken van kunstwerkjes van fijn draad staat in schril contrast met de grofheid en treurigheid van het leven in de krotwoning. Vader werkt op de houtzagerij, is gehard, drinkt en steekt

ngewenste elementen  O

in de samenleving, meer zijn ze niet  haar moeder neer als hij de geheime geldbuidel ontdekt. Weg toekomst, en moeder is een wrak. Alleen broer Jacob brengt wat vrolijkheid in het gezin. Hij is zwakzinnig, zoals dat toen heette, zwerft door de stad en de natuur in de omgeving. De paardenbloemen en stukjes boomschors die hij als cadeautjes meeneemt, kleuren het leven nog een beetje. Elisabeth komt in het gesticht terecht. Krankzinnigen werden eind negentiende eeuw als gevangenen gedrild. Het eten is slecht, privacy ontbreekt en de bejegening van de patiënten is meedogenloos. Ongewenste elementen in de samenleving, meer zijn ze niet. Elisabeth houdt het alleen vol door haar verbeeldingskracht in te zetten. En door zich vast te klampen aan het advies van haar moeder dat je altijd door moet blijven gaan, omdat je geen keuze hebt, maar wel mag hopen op genade. Die genade mag ze ook ervaren, zomaar op een nacht in de kleine kapel in de tuin van het gesticht, nadat een medepatiënte eerder die dag een psalm had gezongen over de goedertierenheid des Heren. Vanaf dat moment zoekt Elisabeth vastberaden naar de sleutel om de zwarte koets van het gesticht te kunnen openen. Vanaf dat moment ook krijgt het verhaal vaart en wordt het spannend.

Naar aanleiding van:

Els Florijn, De engelen van Elisabeth, Mozaiek, 2020, 256 pagina's, € 21,99. ISBN 9789023960225

 J e wilt er niet aan dat het ooit zo was  Els Florijn vertelt ons een verhaal dat beklemt. Je wilt er niet aan dat het ooit zo was, je wilt ontsnappen uit de zwarte koets waarin ze je al vertellend meeneemt. Als lezer zie je de uitweg aanvankelijk ook niet, maar Florijn slaagt er wel in om je zo bij het verhaal te betrekken dat je je gaat schamen voor je vluchtgedrag. Dat maakt De engelen van Elisabeth tot een urgent boek, een verhaal dat verteld moet worden en dat gelezen wil worden. Uiteindelijk krijgen we te horen hoe het is gegaan met de geboorte en het sterven van haar twee meisjes, haar twee engelen. Hoe dan ook, een ding weet Elisabeth zeker, ze spelen op de straten van Jeruzalem.

Samengevat • Donker verhaal, dat mededogen wekt met het zwakkere • Meeslepend verteld • Neigt soms naar sentimenteel taalgebruik • Hoopvol, zonder prekerig te worden

ARIE KOK IS SCHRIJVER EN JOURNALIST

De valkuil van Kerst

olgens het kabinet moeten we het aanstaande kerstfeest samen kunnen vieren. Dat bleek uit de persconferenties waarin steeds verdergaande coronamaatregelen werden afgekondigd. Maar echt concreet werd het niet. Nogal logisch, want de afgelopen weken werd het er niet veel beter op. Op het moment van schrijven weet ik nog niet hoe de vlag er met Kerst bij zal hangen, maar ik houd er ernstig rekening mee dat het zozeer begeerde ‘samen zijn’ toch heel beperkt zal zijn. En dan zie ik het al gebeuren: iedereen is er even zat van en wil dan toch in ieder geval op 25 december COVID19 een moment vergeten. Net doen alsof het er niet is. Met alle gevolgen van dien. Zo gaat dat immers vaak met Kerst? Even geen oorlog, geen sores aan de kop, even niet denken aan die voortvretende ziekte in je lijf, de zorgen over je baan parkeren. Even…ja, wat eigenlijk? Is Kerst een aangenaam intermezzo om daarna het gewone leven weer op te pakken?

 L aat Kerst geen intermezzo zijn  Volgens mij is dat een valkuil. Het klopt ook niet als je naar de geschiedenis van de geboorte van Jezus kijkt. Daar kregen de herders in de velden van Efrata lucht van. Rechtstreeks uit de hemel. Ze wisten niet hoe snel ze bij dat pasgeboren kindje moeten komen en daarna bazuinen ze uit. Waarom toch? Deze herders weidden hun schapen in een gebied waar de schapen voor de offerdienst werden gefokt. Zonder letsel, zonder gebrek, bestemd voor de offerdienst in de tempel. Het zouden zelfs zomaar zulke herders kunnen zijn geweest. Maar in ieder geval kenden ze van dichtbij hun collega’s die hun dagelijks leven hiermee vulden. Een herder is geboren, en wat voor een. Een die zelf lam zal worden (Jesaja 53). Kerst zet hun dagelijkse leven helemaal op zijn kop, geeft er een heel nieuw perspectief aan. Dus laat Kerst geen intermezzo zijn. Laat de komst van Christus ons concrete leven – met al zijn ups en downs – bepalen, veranderen en ons bemoedigen. Zalig kerstfeest!

DINGEMAN QUANT IS EMERITUSPREDIKANT IN DE CGK

GKv en NGK krijgen roepingenzondag

De laatste zondag van januari wordt in GKv en NGK roepingenzondag, waarin aandacht wordt gevraagd voor de roeping van God tot een taak, beroep of studie. Daarbij krijgt de roeping binnen de kerk, zoals tot predikant extra aandacht. De roepingenzondag is een in de NGK bestaand initiatief van de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding, dat nu in samenwerking met de Theologische Universiteit Kampen een vervolg krijgt. Voor eind januari is gekozen vanwege de studiekeuze die aankomende studenten dan nog kunnen maken. De eerstvolgende roepingenzondag is op zondag 31 januari 2021.

Synode GKv en NGK: kerkorde resteert

De gezamenlijke GKv/NGK-synode heeft zijn agenda grotendeels afgehandeld. Recent werd besloten de landelijke uitgaven te beperken, kregen PKN-predikanten de mogelijkheid om onder voorwaarden in GKv en NGK te preken en omgekeerd en werd de start van het nieuwe Toerustingscentrum per 1 januari mogelijk gemaakt. In het eerste halfjaar van 2021 zal de synode de nieuwe kerkorde behandelen en besluiten over andere herenigingsthema’s zoals de naam van de nieuwe kerkgemeenschap.

Vrouwelijke ambtsdragers in 3G Deventer

De Koningskerk (3G - CGK/GKv/NGK) in Deventer heeft de ambten opengesteld voor vrouwen. Net als eerder door samenwerkingsgemeenten van CGK met GKv of NGK in Arnhem, Hilversum, IJmuiden en Nieuwegein wachten zij niet op een nieuw besluit van de CGK-synode over vrouwelijke ambtsdragers. Verwacht wordt dat deze synode het eerdere afwijzende besluit daarover zal handhaven.

Aangenomen naar GKv Westerkerk (Eemdijk): kandidaat A.M. Clement (Kampen). Verbonden aan NGK De Rank (Emmeloord): J.H. Biewenga, die als predikant in opleiding aan deze gemeente was verbonden; aan CGK/GKv Petrakerk (IJmuiden): S. de Bruine (GKv Balkbrug). Afscheid van GKv De Open Poort (Hattem-Noord): R.H. Knigge, wegens het volgen van de roeping om met zijn vrouw leiding te geven aan een gezinshuis voor de opvang van kinderen die niet meer thuis kunnen wonen. Hij diende de GKv-gemeenten van Vleuten-De Meern i.c.m. Maarssen-Breukelen (1994), Leidsche Rijn (2001), Amsterdam-Zuid/West en Hattem-Noord (2009); van GKv Pro Rege (Emmeloord) wegens emeritaat: P.L. Voorberg. Hij diende de GKvgemeenten van Waardhuizen (1981), Rouveen (1987) en Emmeloord (1994).

 TOT SLOT

OnderWeg online > Op Facebook Scharlaken Koord 7 november VERHAAL: ‘Elke dag sta ik op met maar een gedachte: ik moet werken aan mijn plan om uit de prostitutie te stappen.’ Alessandra (51) is sekswerker in een Amsterdamse club. Ze vertelde haar verhaal aan magazine OnderWeg. We zijn dankbaar voor jounaliste Elise Lengkeek die dit verhaal op een prachtige en ontroerende manier heeft opgetekend.

(beeld Ruben Timman)

‘Ik heb deze keuze gemaakt, maar vrij ben ik niet’

HEILIG LEVEN

• Als gelovige hebben we als opdracht gekregen om heilig te leven. Maar hoe doe je dat? • Er wordt verschillend gedacht over wat heilig leven is, hoe je daarover spreekt en hoe je dat in de praktijk brengt. Heilig leven is een verlangen dat je in beweging zet, maar ook laat ontvangen. • Hans Vel Tromp onderbouwt in zijn beschouwing op een inspirerende en aanstekelijke manier de bijbelse opdracht tot heilig leven. • In een tweegesprek komen verschillende visies op heilig leven aan bod en in de reportage ontmoeten we mensen die ieder op hun eigen manier invulling geven aan ‘heilig leven’. • We ontmoeten Cors Visser, directeur van het nieuwe praktijkcentrum waarin drie organisaties binnen GKv en NGK samengaan. Visser combineert die taak met zijn rol als 'abt' van de stadskloosters onder de vlag van IFES.

GA VOOR MEER REACTIES NAAR:

https://www.facebook.com/scharlakenkoord/ of scan de QR-code.

Het volgende nummer van OnderWeg verschijnt op 9 januari 2021

Illustratie: Annelies Vonk www.kriebelsenkrabbels.nl 39

ADVERTENTIES

Gereformeerde Kerk vrijgemaakt Soest- Baarn

Wij zijn een gemeente in het midden van het land met ruim 150 leden. Dankzij de zegen van God zijn wij onder andere door de komst van een aantal jongvolwassenen, weer aan het groeien. In onze gemeente ervaren we een grote onderlinge verbondenheid. Jong en oud zetten graag hun talenten en gaven binnen en buiten de gemeente in. Wij wonen verspreid over de dorpen Soest, Baarn, Maartensdijk en Eemnes, te midden van mooie bossen, duinen, polders en dichtbij de rivier de Eem. Steden als Amersfoort en Hilversum liggen op fietsafstand en Utrecht is goed bereikbaar via OV en snelwegen. Wij zijn vacant en zoeken daarom een nieuwe predikant. Onze gedachten gaan uit naar iemand die: • met ons vanuit de Bijbel de weg zoekt om in deze tijd als gemeente van Christus verder te gaan; • ons weet te stimuleren, bemoedigen en troosten waar dat nodig is; • ons voorgaat in het ‘kerk zijn’ naar buiten toe; • naast het pastorale werk voor de hele gemeente, zowel een hart heeft voor jongerenwerk als aandacht heeft voor de behoeften van onze ouderen. Hebben we uw belangstelling gewekt of wenst u meer informatie, wilt u dan vóór 11 januari 2021 reageren? Dit kan door telefonisch contact op te nemen met één van de voorzitters van de beroepingscommissie: Piet Heij (06-10854955) of Jeannette Pals (06-48087561). U kunt ons ook mailen op mailadres: beroepcie@soest-baarn.gkv.nl.

Gunstige rentetarieven voor uw lening?

Bij Stichting Kerkelijk Geldbeheer kennen we de kerkelijke markt als geen ander! Veel kerkelijke gemeenten hebben dit al ervaren en hebben hun financiering tot volle tevredenheid bij SKG ondergebracht.

Bij SKG kunt u terecht voor:

een nieuwe financiering

oversluiten huidige financiering

passend advies voor uw kerkelijke gemeente

Vraag een vrijblijvend gesprek aan (0182) 58 80 00 of kijk voor meer informatie skggouda.nl.