Kerk aan de rand by OnderwegOnline

l e bb u b e j t i Weg u

KERK AAN DE RAND

In Christus vallen standsverschillen weg

Peter Strating

‘Ik ben niet iemand die snel een mening geeft’

Theoloog des Vaderlands Samuel Lee

OL EN HOOPV REND E IR INSP

> Jaargang 6 > 4 januari 2020

 VOOR JE VERDER GAAT

Gods luister

Wie in Barcelona geweest is, herkent waarschijnlijk de beroemdste kerk van de stad, de imposante en nog steeds niet afgebouwde Sacrada Família. Deze naam is verbonden met Jezus. Door het geloof krijg je deel aan die ‘heilige familie’ van Jezus. Gaudí zag zijn kerk als een geestelijk thuis voor kinderen van God. Voor mij staat deze kerk voor een dubbele verbinding. Samen met de vele bezoekers kan ik er uren ronddwalen en mij verbonden voelen met de mensen om mij heen. Tegelijk roepen het spel van lijnen en licht, de geniale architectuur en de soms overweldigende kleuren een mysterie in mij op. Te groot voor woorden, meen ik iets van Gods grootheid te kunnen proeven. Verstilling kom je in de Sacrada Família niet tegen. Toch kan ik bij het zien van dit beeld verstild raken. Ik sluit mij af en proef Gods luister, die vele malen groter is dan ik aankan en toch in de juiste dosering mij gegeven wordt. HANS VEL TROMP IS PREDIKANT VAN DE NGK LANGERAK EN REDACTEUR VAN ONDERWEG.

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

 INTRODUCTIE THEMA

Ambitieus

‘

k ben niet ambitieus. Ooit was ik dit wel, maar nu interesseert mij dat niet meer; ik ben nu vooral mezelf.’ Deze uitspraak in het interview met Samuel Lee trof me. Lee is de nieuwe Theoloog des Vaderlands. Ik moest denken aan Psalm 131: ‘Ik zoek niet wat te groot is, voor mij en te hoog gegrepen. Nee, ik ben stil geworden, ik heb mijn ziel tot rust gebracht.’ Misschien geldt het eerste deel van Lee’s uitspraak ook voor de kerk. Ooit dachten we kerk in het centrum te zijn, maar die plek heeft de kerk al lang niet meer. Ooit ontdekten we dat we kerk aan de rand waren en koesterden we de ambitie weer in het centrum te komen, desnoods door de rand van de samenleving tot centrum van Gods koninkrijk te verklaren. Ooit ontdekten we dat de kerk zomaar aan de rand van ons eigen leven kon komen te staan. Onze kerkelijke projecten en dromen liepen stuk op de praktijk van ons eigen drukke leven en ons angstige verlangen naar veiligheid, zoals Peter Strating fijntjes opmerkt in het openingsartikel. Ooit dachten we dat als de kerk aan de rand van ons leven kwam te staan, ons geloof toch een plek zou kunnen behouden in het centrum van ons bestaan. Maar ook dat is voor velen te ambitieus.

 Onze kerkelijke projecten en dromen liepen stuk op de praktijk van ons eigen drukke leven 

Hopelijk kunnen we ons daarom het tweede deel van het citaat toe-eigenen: ‘Ooit was ik dit wel, maar nu interesseert mij dat niet meer.’ Kunnen we voorbij onze soms onuitgesproken teleurstelling? Voorbij de greep van het machts- en vooruitgangsdenken? Kunnen we leven met blijvend ongemak over mensen die anders zijn? Over mensen die aan de rand van onze kerk zijn komen te staan? Over kerkdiensten die anders zijn dan wij zouden wensen? Kunnen we blijven leven met Christus die ons blijft storen, omdat Hij in het centrum staat? Want alleen zo kunnen we zijn rust ingaan en kerk aan de rand blijven.

PIETER KLEINGELD, REDACTEUR VAN ONDERWEG

 COLOFON Redactie Bram Beute, Debbie den Boer, Jaap Cramer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (webredacteur), Annelies Smouter (eindredacteur), Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema), Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp. Redactieadres Silversteyn 10, 3621 PA Breukelen, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060,

OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499. Abonnementen Jaarabonnement Papier Plus: € 58,00 (studenten € 29,00 / Europa € 96,50 / buiten Europa € 128).



administratie@onderwegonline.nl.

06 KERK ZIJN OP DE RAND STOND DE KERK VROEGER MIDDEN IN DE SAMENLEVING, VANDAAG IS ZE VERDRONGEN NAAR DE MARGE. DAT IS EEN LASTIGE PLEK. PETER STRATING VRAAGT ZICH AF OF HIER NIET TEGELIJK EEN UNIEKE KANS VOOR DE KERK LIGT.

Halfjaarabonnement Papier Plus: € 31. Digitaal abonnement: € 40 (studenten € 20). (Digitaal) Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag in op www.onderwegonline.nl/abonneren. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Bestuur Persvereniging OnderWeg Marga van Gent-Petter, Arie Liebeek, Aad Lootens, Anko Oussoren, Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata

22 EYEOPENER GELOOFSERVARING MOET JE DOEN ‘Zo is dan het geloof uit het horen’. Met die woorden van Paulus zijn velen van ons opgegroeid. Ze lijken tegenwoordig plaats te moeten maken voor: ‘Zo is dan het geloof uit het ervaren’. Maar kennis en ervaring sluiten elkaar niet uit. Ze gaan juist hand in hand, zo laat Bas Luiten zien.

www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold Communicatievormgevers. Rondweg 76, 8091 XK Wezep, 038-376 33 90, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl. Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline www.instagram.com/magazine_onderweg

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

26 ONTMOETING ‘SOMS DENK IK: IK WEET OOK NIET OF IK ALLES WEL WIL SNAPPEN’

Brandweercommandant Frans Schippers is sinds afgelopen november de nieuwe voorzitter van de Landelijke Vergadering van de NGK. ‘Ik vind het belangrijk dat we het eenwordingsproces zo doormaken dat we niet opnieuw verdeeld raken, dat er geen ongeduld of onbegrip ontstaat.’

 INHOUD

Weg uit je bubbel 

Stockbeelden: Bychykhin Olexandr/iStock (pagina 1); JByard/iStock (pagina 2-3); Pradeep Thomas Thundiyil/iStock (pagina 6); Mactrunk/iStock (pagina 18); Horkins/iStock (pagina 19 boven); flukyfluky/iStock (pagina 22); Shaun Menary/Lightstock (pagina 30-31).

14 GOED LUISTEREN EN VOORAL NIET OORDELEN KERK ZIJN BUITEN DE KERK GAAT OVER GOED LUISTEREN EN OORDELEN OPSCHORTEN. WE MOETEN ER GEWOON ZIJN VOOR DE MENSEN, ZONDER ONDERSCHEID. DAAROVER VERTELLEN DRIE VRIJWILLIGERS DIE ACTIEF ZIJN IN DE SAMENLEVING.



10 ‘IK PREEK ZO SIMPEL MOGELIJK: GODS LIEFDE IS ER VOOR IEDEREEN’ HOE BLIJF JE BETROKKEN BIJ MENSEN DIE LIJKEN AF TE HAKEN? VEEL AUTOCHTONE NEDERLANDSE KERKEN WORSTELEN MET DIE VRAAG. GELDT DAT OOK VOOR DE VELE MIGRANTENKERKEN IN NEDERLAND? HELAAS WEL, ZEGT SAMUEL LEE, VOORGANGER VAN EEN MIGRANTENKERK IN AMSTERDAM EN SINDS KORT THEOLOOG DES VADERLANDS.

30 OPINIE VROOMHEID VERBINDT

Afgevaardigden van bevriende buitenlandse kerken zijn op synodevergaderingen aan het woord geweest over heikele punten. Ook hebben ze gereageerd op de rapporten en de besluiten die genomen zijn. Maar wie kritiek had, zag hier nauwelijks iets van terug. Nemen wij hen wel serieus?, vraagt Simon van der Lugt zich af. Als deputaat voor de buitenlandse betrekkingen zet hij zich in voor het voortzetten van de contacten.

Kerk zijn op de rand

Op 25 januari is er een werkconferentie over de vraag hoe we geloof, hoop en liefde delen met anderen, binnen en buiten de kerk. De bijeenkomst is een initiatief van onder meer het Praktijkcentrum en Verre Naasten. Zie www.kerkzijnopderand.nl.

Kerk zijn op de rand

TEKST PETER STRATING 6

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

 BESCHOUWING Vroeger was de kerk een factor van betekenis midden in de samenleving, vandaag is ze verdrongen naar de rand. Dat is een aparte plek. Vaak bedoelen we mensen die niet goed kunnen meekomen als we het hebben over de rand van de samenleving. Ligt hier een unieke kans voor de kerk nu ze naar de marge is verdreven? De kerk zou dan in elk geval op haar meester lijken. Want ook Jezus verbond zich gemakkelijk met mensen aan de rand.

erbinding maken met mensen in de marge is geen vanzelfsprekendheid. We leven vandaag in een netwerksamenleving. We hebben allemaal onze eigen netwerken waarbinnen we onze contacten met anderen onderhouden. Zonder dat we het ons misschien echt bewust zijn, zijn die netwerken steeds meer netwerken van gelijkgezinden geworden. Zo vormen deze netwerken een veilige bubbel waarin we niet geconfronteerd worden met mensen die anders zijn dan wij. Deze veilige netwerkbubbel maakt dat het voor mensen aan de rand steeds moeilijker is geworden om mee te doen. Maar juist van de kerk wordt gezegd dat het een van de weinige plaatsen is waar mensen van verschillende milieus elkaar ontmoeten. De kerk is een unieke plek waar mensen samenkomen en samenleven met anderen die ze niet zelf hebben uitgekozen. Die ontmoetingen kunnen heel verrijkend zijn, maar als we eerlijk zijn, is de drempel soms wel hoog om met mensen om te gaan die anders zijn. Om als mensen vanuit verschillende leefwerelden verbonden te zijn, moeten er barrières worden overbrugd. Ook in de kerk is die hang naar eenvormigheid zichtbaar geworden. Waar het vroeger gewoon was om te blijven bij het kerkgenootschap waarbinnen je was opgegroeid, kiezen we vandaag veel meer voor de kerk waar we ons thuis voelen: een kerk van gelijkgestemden. Laten we eerlijk zijn, de kerk is allang de binding met bepaalde groepen uit de samenleving verloren.

Buurtactiviteiten

Naast verlies is er ook een andere ontwikkeling. Juist nu de kerk in de marge van de samenleving terecht is gekomen, gaan op verschillende plekken de ogen open voor de roeping in de marge.

Kerken krijgen oog voor de eigen omgeving, de buurt waarin ze staan. Er ontstaan allerlei mooie diaconale projecten, praktisch ondersteund door kerkindebuurt.nl, een website waar verschillende mooie voorbeelden zijn samengebracht. Door allerlei buurtactiviteiten komen we in de kerk met mensen in aanraking die anders zijn dan wij. In mijn kerk, de Havenkerk in Den Haag, doen we dat onder andere door het organiseren van buurtmaaltijden, koffieochtenden en activiteiten buiten op een plein. Vaak blijven deze projecten ergens aan de rand van de kerk, gedragen door enkele enthousiastelingen. Als we kerk zijn op de rand dan mag de verbinding met anderen aan de rand wel wat sterker, hoe anders die andere ‘randfiguren’ ook zijn. We hebben als kerk zo veel te bieden.

Lokkertjes

Ik vind het goed als diaconaat op zichzelf staat. Diaconale activiteiten zijn geen lokkertjes om mensen binnen de kerk te krijgen. Als mensen alleen komen voor een gezonde warme hap dan zijn ze van harte welkom, ze hoeven van mij niet meer. Maar ik gun het ze wel, want de kerk heeft meer te bieden. Mijn verlangen is dat mensen die deelnemen aan een diaconale activiteit er helemaal bij horen in de kerk. Ik bedoel niet dat mensen er pas bij horen in de kerk als ze ook op zondag in de kerkdienst verschijnen. Er zijn allerlei manieren waarop mensen deel kunnen worden van de gemeenschap van de kerk, maar dat gaat niet vanzelf.

Subgroepjes

In de Havenkerk hebben wij de visie dat we samen kerk willen zijn met mensen van zeer diverse afkomst. Samen kerk zijn vraagt om ontmoeting. Maar ik zie dat mensen als vanzelf binnen de kerk hun eigen subgroep vormen. De jonge hoogopgeleide mensen met een kerkelijke

 7

 BESCHOUWING

Het onderzoek van het SCP naar tegenstellingen in de samenleving: Mark Bovens, Paul Dekker & Will Tiemeijer (red.), Gescheiden werelden? Een verkenning van sociaal-culturele tegenstellingen in Nederland, Den Haag (SCP/WRR), 2014. Te downloaden via wrr.nl.

achtergrond komen graag op zondagmorgen, de (vaak wat oudere) mensen uit de buurt sluiten doordeweeks aan bij de maaltijd. Als ze in de zondagse kerkdienst komen (en dat doen ze) dan zitten ze samen aan een tafel achter in de kerk, min of meer afgescheiden van de rest. Het blijkt dat mensen vanuit verschillende achtergrond het lastig vinden om met elkaar om te gaan. Het verlangen is er wel, maar de praktijk is weerbarstig.

Kloven

Waarom hebben mensen behoefte aan veiligheid die gezocht wordt in het omgaan met gelijkgestemden? Uit onderzoek blijkt dat die behoefte er vooral is onder hogeropgeleide welgestelde blanke mensen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft onderzoek gedaan naar tegenstellingen en kloven in de samenleving (zie kader). Daaruit blijkt dat vooral hogeropgeleiden zich ervan bewust zijn dat ze anders zijn dan lageropgeleiden en zich graag van hen afschermen. Lageropgeleiden zijn zich er veel minder van bewust dat er verschillen zijn. Het onderzoek bevestigt mijn eigen waarneming. Ik ben zelf hoogopgeleid en zie de verschillen tussen mensen uit verschillende sociale lagen heel goed. Er is in mijn kerk een duidelijk onderscheid tussen hoog- en laagopgeleid. We komen elkaar vanuit alle lagen van de bevolking wel tegen, maar dat wil nog niet zeggen dat er ook echt verbinding is. Het verlangen is er om samen kerk te zijn, maar er is weinig onderling contact tussen mensen van de verschillende groepen. We zijn ook echt heel verschillend.

Gemeenschap

Vanuit het evangelie is er alles voor te zeggen om het ideaal van een hechte gemeenschap van onderling zeer verschillende mensen hoog te houden. De vroege kerk van het Nieuwe Testament ontwikkelde zich als een kerk in de marge, waar prachtige dingen gebeurden. Vanaf het begin van Handelingen is duidelijk dat de gemeente een kerk is van rijk en arm. Er was sterke onderlinge verbondenheid, waarbij welgestelde mensen als Barnabas bijdroegen aan het levensonderhoud van de armen. Echte gemeenschapsvorming met rijk en arm, slaaf en vrije bleek ook in de tijd van het Nieuwe Testament al moeilijk. Paulus schrijft in het begin van de

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

eerste brief aan de gemeente in Korinte heel mooi over de achtergrond van de meeste leden van deze gemeente. Er waren maar weinigen van aanzienlijke afkomst, maar juist deze mensen hebben anderen wat te leren. God kijkt immers anders naar mensen dan wij gewend zijn. Hij gebruikt juist onaanzienlijke mensen om anderen iets van zijn grootheid te laten zien (1 Korintiërs 1:26-29). In hoofdstuk 11 blijkt dat de welgestelden het verre van eenvoudig vonden om gelijkwaardig met de armen om te gaan. De standsverschillen waren ook zichtbaar op het moment dat de gemeente samenkwam. Paulus geeft het volgende scherpe verwijt: als de gemeente samenkomt om te eten, zorgen de welgestelden goed voor zichzelf, maar ze laten de armen niet delen in hun maaltijd (1 Korintiërs 11:20-22).

Revolutionair

Zonder na te denken werden de verhoudingen in de maatschappij doorgetrokken binnen de kerk. In de kleine brief van Paulus aan Filemon laat hij op prachtige wijze zien hoe binnen de gemeente verhoudingen kunnen veranderen. Paulus schrijft deze brief aan Filemon, die een welgestelde gelovige is. Een slaaf van Filemon is bij hem weggelopen en naar Paulus gevlucht. Deze slaaf, Onesimus, heeft veel betekend voor Paulus, die op dat moment gevangen zat. Desondanks vindt Paulus dat hij Onesimus terug moet sturen naar zijn heer. Hij stuurt een brief mee waarin hij een goed woordje voor Onesimus doet. Hij schrijft in die brief: ‘Misschien hebt u hem korte tijd moeten missen om hem voor altijd terug te krijgen, niet meer als een slaaf, maar als veel

 We zijn ook echt heel verschillend  meer dan dat, als een geliefde broeder’ (Filemon 1516a). Revolutionaire taal voor die tijd: in Christus vallen standsverschillen weg, want door het geloof zijn we allen broeders en zusters.

Ontmoeting

Tegenwoordig kennen wij in onze samenleving geen slaven meer en ook standsverschillen zijn verleden tijd. Maar ook vandaag zijn er nog altijd mensen die niet mee doen in de ‘normale’ maatschappij. Ze leven aan de rand. Het Nieuwe Testament laat zien dat Christus aan hen een centrale plaats kan geven binnen zijn gemeente. Misschien is het daarom ook wel heilzaam dat de kerk in de marge is terechtgekomen. Bij de kerk horen levert geen status op. We zijn als kerkgangers allemaal mensen

die leven aan de rand van de samenleving. Dat maakt het wellicht gemakkelijker om ons te verbinden met de grote diversiteit aan andere mensen die zich aan de rand bevinden. Het is heilzaam om uit de bubbel van je eigen sociale laag te stappen en je te verbinden met mensen die anders zijn. Overal waar dat gebeurt, zien mensen het als een verrijking. Door ontmoeting ga je anders naar elkaar kijken en leer je elkaar waarderen. Diversiteit in de kerk is een groot goed. Ieder heeft iets eigens te bieden.

 Van vluchtelingen en daklozen valt te leren wat vertrouwen in God betekent  Juist waar we verschillend zijn kunnen we veel van elkaar leren. Van vluchtelingen en daklozen valt bijvoorbeeld te leren wat vertrouwen in God betekent; zij kunnen op hun beurt van andere mensen misschien iets ontvangen van een stabiel leven en structuur om de Bijbel te lezen en te overdenken.

Vriendschappen

Net als in Korinte gaat de verbinding in de kerk tussen mensen in hele verschillende sociale omstandigheden niet vanzelf. Mijn kerk in de Haagse Schilderswijk is duidelijk een kerk in de marge. We zijn klein en qua aantal onbetekenend in een door moslims gedomineerde omgeving. Maar in de marge hebben we elkaar als een zeer divers groepje gevonden. We houden van elkaar en zijn mensen van goede wil. De hogeropgeleiden in de Havenkerk hebben allemaal bewust gekozen voor deze kleine kerk met een grote diversiteit. Maar ook bij ons gaat de verbinding niet vanzelf. Vooral als hogeropgeleiden hebben we een duwtje in de rug nodig. Daarom zijn we een project gestart van ‘verrassende vriendschappen’. Het ideaal is dat iedereen binnen de kerk vriend wordt van iemand met wie hij buiten de kerk nooit bevriend zou zijn geraakt. Er zijn inmiddels prachtige voorbeelden ontstaan van zulke vriendschappelijke relaties. Tegelijk zien we dat de praktijk weerbarstig blijft.

Eng

Mensen vinden het lastig om ‘verrassende vriendschappen’ aan te gaan. Wellicht raad je het al, de weerstand zit vooral aan de kant van de hoogopgeleide blanke mensen. Het is een weerstand die ik heel goed

begrijp. Het leven is druk. Iets organiseren om goed te doen voor mensen die anders zijn, dat lukt nog wel. Maar vriendschappelijk met iemand omgaan die echt anders is en een stukje van ons leven delen, dat is andere koek. Dat is moeilijk en eng. Echt samen kerk zijn met al onze verschillen vraagt dat we onze weerstanden en vooroordelen onder ogen zien. Het begint ermee dat we ons realiseren dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Wat onze achtergrond en sociale positie ook is, als kerkmensen zijn we toch allemaal mensen aan de rand. We hebben iets gemeenschappelijks dat ons verbindt. Kerk zijn aan de rand biedt nieuwe perspectieven. Als het lukt om open te staan voor de diversiteit aan mensen aan de rand dan krijgen we er veel voor terug. PETER STRATING IS PREDIKANT VAN DE HAVENKERK (NGK) IN DEN HAAG, DOCENT DIACONAAT AAN DE TU KAMPEN EN REDACTEUR VAN ONDERWEG.

Verwerking

• In het artikel worden verschillende Bijbelgedeelten aangehaald. In Handelingen 4:32-37 wordt over de eerste gemeente gezegd: niemand had gebrek, omdat niemand zijn bezit als persoonlijk eigendom beschouwde. Het lijkt een ideaalplaatje waar wij nooit aan kunnen voldoen. Wat zou dit Bijbelgedeelte ons te zeggen kunnen hebben over het omgaan met arm en rijk in de kerk? • 1 Korintiërs 1:26-29 zegt dat God de zwakken en onaanzienlijken in de wereld gebruikt om wat sterk en machtig is te beschamen. Misschien heb je ervaring met het omgaan met mensen uit een ander sociaal milieu. Wat heb je geleerd of zou je kunnen leren van iemand met een totaal andere achtergrond? Wat zou een ander van jou kunnen leren? • In de brief aan Filemon doet Paulus verrassende uitspraken over de verhoudingen binnen de gemeente van Christus. In deze brief gaat het over een slaaf en een heer. Probeer deze brief eens actueel te maken: wat heeft deze brief te zeggen over hoe wij kijken naar bepaalde mensen?

 INTERVIEW

PINKSTERVOORGANGER EN KERSVERSE THEOLOOG DES VADERLANDS SAMUEL LEE:

‘Ik preek zo simpel mogelijk: Gods liefde is er voor iedereen’ Hoe blijf je als kerkelijke gemeente betrokken bij mensen die uit het zicht verdwijnen, die lijken af te haken? Je wilt hen vasthouden en met hen verbonden blijven. Maar hoe doe je dat? Veel autochtone Nederlandse kerken worstelen met die vraag. Speelt dit ook in de talloze migrantenkerken in Nederland? We vragen het aan Samuel Lee, voorganger van een migrantenkerk in Amsterdam en sinds kort Theoloog des Vaderlands.

Wie is Samuel Lee?

‘Samuel Lee is een christen die onderweg is. Ik ben een sojourner, een gast, een reiziger in het leven en in het geloof. Tijdens die reis heb ik niet overal een antwoord op. Dat deel ik met anderen die mee reizen. Nog iets persoonlijker: ik ben getrouwd, al heel lang. We hebben drie kinderen: twee zonen en een dochter. Ik ben al zo’n vijfendertig jaar in Nederland. Ik ben niet ambitieus. Ooit was ik dit wel, maar nu interesseert mij dat niet meer; ik ben nu vooral mezelf.’ TEKST LEENDERT DE JONG

Sinds kort ben je Theoloog des Vaderlands. Hoe voelt dat?

‘Het voelt druk en het geeft druk. Mensen die ik niet kende, komen nu om mij te spreken. Zoiets is verrijkend, je leert van hen. Maar persoonlijk vind ik het soms ook eng: van nature ben ik niet iemand die ervan houdt om aan debatten mee te doen. Ik ben niet iemand die snel een mening geeft. Terwijl onze samenleving dat wel van mensen eist, dat je overal iets van moet vinden. Maar dat vind ik niet. Dus is het

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

een uitdaging om ook nu mezelf te blijven. Ik wil ook niet trots worden. Ik wil iedereen blijven behandelen zoals ik dat eerder gedaan heb. Ergens maakt deze verkiezing mij ook blij. Niet voor mijzelf, maar wel voor de migrantenfamilie in Nederland. Het is net of zij hiermee een prijs krijgen.’

Je bent ook voorganger van een gemeente. Welke?

‘Onze gemeente heet Jesus Christ Foundation. Het woord ‘foundation’ in deze naam betekent niet stichting, het staat voor wat de Bijbel over Jezus zegt als het enige fundament dat er ligt. We zijn een pinksterkerk, een onafhankelijke. We kunnen ons wel aansluiten bij een koepel van kerken, maar het is beter om dat niet te doen: ik ben te avontuurlijk voor een koepel, omdat ik soms dingen zeg die misschien niet zo goed vallen. Daar wil ik een koepel niet in betrekken.’

Kent ook jullie gemeente het verschijnsel van mensen die zich aan de rand van de kerk bevinden? ‘Jazeker, die kennen wij ook. Iedereen heeft immers

Samuel Lee, voorganger van migrantenkerk Jesus > Christ Foundation in Amsterdam en sinds kort Theoloog des Vaderlands.

z’n eigen reis in het leven en in het geloof. Onder hen zijn er mensen die ruimte willen en zich niet in een gemeenschap thuis voelen. Er zijn mensen die persoonlijke problemen hebben. Maar er kunnen ook heel andere dingen spelen die het lastig maken om bij een gemeente betrokken te zijn, zoals geld- of immigratieproblemen.’

Hoe houd je als gemeente contact met hen?

‘We hebben in de afgelopen jaren als gemeente op dit punt veel geleerd. Dat heeft ook wel strijd gekost: er zijn mensen vanwege die koerswijziging bij ons weggegaan. Belangrijk in die wijziging is dat wij mensen niet willen veroordelen. Wij willen hen (blijven) dienen, en met hen blijven omgaan, wie of hoe zij ook zijn.

 ‘Ik ben niet iemand die snel een mening geeft’  Vanwege dit uitgangspunt, en om andere redenen, werken we als gemeente in drie of eigenlijk vier onderdelen, ‘communities’: de Ghanese, de Nigeriaanse, de Filipijnse en ‘de anderen’, onder wie Surinamers en ook Nederlanders. De communityleden zorgen voor elkaar en waar mogelijk ook voor mensen aan de rand van de gemeente. De leden komen regelmatig op een doordeweekse dag bij elkaar en eten dan samen. Dan praten ze ook over anderen die niet meer regelmatig komen of niet meer zo bij de gemeente betrokken zijn: heb jij die of die nog wel gezien? Wie weet iets van hem of haar? Hoe komt het dat zij nu wegblijven? Kan iemand van ons iets voor hen doen?’

En werkt dit?

‘Niet altijd. Soms vergeten ze iemand. Of lukt het gewoon niet om contact te krijgen en zien we iemand weinig. Dat is niet zo erg, daar leert zo’n community van. Maar soms gebeuren er ook bijzondere dingen. Er is bijvoorbeeld een Nederlander binnen onze gemeente gekomen die betrokken wil zijn, maar sociaal heel stevige problemen heeft. Toch heeft de gemeente hem niet laten vallen en is hij, omdat dit gaandeweg de beste oplossing bleek, geadopteerd door de Nigeriaanse community.’

Hiervoor ging het over communities als onderdeel van de gemeente. Hoe ziet de gemeente eruit? ‘De gemeente telt ongeveer tweehonderd mensen en komt elke zondag bij elkaar. Ik leg daar geen druk op; een gemeente is geen orgaan maar een organisme. We beschouwen de gemeente vooral als een chaotisch en druk gezin, met veel kinderen en met leden die soms actief zijn maar soms ook niet.’

Lijkt me best ingewikkeld, om er als voorganger te zijn voor een gemeente met zo’n karakter en met zulke verschillende communities. ‘Ja, dan moet je verbinden. Het gebeurt namelijk niet vanzelf: Ghanezen en Nigerianen gaan bijvoorbeeld

 11

 INTERVIEW

‘That’s normal’

n vijf dagen hebben we tientallen mensen ontmoet en gesproken. Een paar uur interviewmateriaal staat er op mijn telefoon – gesprekken met vrouwen vooral. Het verhaal van de christelijke vrouwen in India – ook wel ‘het gevaarlijkste land voor vrouwen’ genoemd – fascineert mij. Vrouw en ook nog christen zijn, hoe is dat, wie zijn zij? Ik schreef erover en ben bezig met meer verhalen. Over de door onrecht, verdriet en tegenslag getekende christinnen die ik ontmoette. En over hun veerkracht en geloof. In dit stukje wil ik het niet over de vrouwen hebben, maar over een paar woorden die groot, met pen omcirkeld in mijn aantekeningenboekje staan. Ze sloegen in als een bom: ‘That’s normal.’ De woorden kwamen uit de mond van Aman, zoon van een predikant die in 2018 werd vermoord door een groepje hindoe-extremisten. ‘Hoe wreed en barbaars de laatste uren van zijn leven moeten zijn geweest, krijgen we op foto’s te zien: ik voel weerzin en kijk weg naar mijn aantekeningenboekje’, zeg ik er later over in een radiocolumn.

 Waarom lijkt vergeving daar

zo moeiteloos en hier zo moeilijk te gaan? 

Die drie woorden zette ik in een vlaag van verbazing en ongeloof op papier. Aman, die naast me zat, sprak ze uit in reactie op de vraag aan zijn moeder of ze de daders van deze ijzingwekkende moord wel kón vergeven. ‘That’s normal’, hoorde ik hem zeggen zonder het antwoord van zijn moeder af te wachten. Oftewel: dat doe je gewoon. Alsof er een knopje omging, houdt sindsdien het geheim van vergeven mij bezig. Waarom lijkt dat daar zo moeiteloos en hier zo moeilijk te gaan? Op de radiocolumn over Aman kreeg ik een aantal reacties, alle met de strekking dat we vooral niet te simpel moeten spreken over vergeving. ‘Het is cultuur’, schreef iemand. En Bram van de Beek schreef in het ND over waarom mensen in Zuid-Afrika zo makkelijk vergeven: ‘Je wilt verder.’ Ik vind die reacties te makkelijk; voor vergeven van onrecht en schade bestaat geen universeel draaiboek, daarvoor is het veel te complex. Maar als de geloofsvrucht van vergeving in Nederland wat meer ‘normaal’ zou zijn, zou dat iedereen ten goede komen.

ESTHER DE HEK, HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG

niet gemakkelijk met elkaar om; het betreft heel verschillende culturen. In mijn preken probeer ik rekening te houden met al die diverse perspectieven. Ik preek zo simpel mogelijk: het Woord van God en zijn liefde zijn er voor iedereen. Jezus is immers de deur door wie je naar binnen gaat, Hij is geen muur.’

Als het gaat om de externe gerichtheid, om mensen aan de rand van de gemeente en anderen te bereiken, wat is dan jullie boodschap: kom naar de kerk? ‘Nee, juist dit is onderdeel van de verandering die ik enkele jaren geleden doormaakte. Op mensen die jij bedoelt, moet je niet blijven hameren. Het is veel beter om hen bij wijze van spreken door je gedachten te laten gaan, maar feitelijk, praktisch contact te houden, zonder geheime agenda. Ik sms of app vaak met zulke mensen. Ik geef aan dat ik op hen betrokken ben. Ik sluit dan af met: laat mij weten als ik iets voor jou kan doen.’

Over autochtone christenen wordt gezegd dat zij – en ik herken dit – in een bubbel leven; je ontmoet vooral en het gemakkelijkst christenen. Geldt dat ook voor leden van migrantenkerken?

‘Ja, ik denk dat het helaas in het algemeen voor christenen geldt. Dat is pijnlijk. Jezus heeft gezegd: laat je licht schijnen en zet dit niet onder de korenmaat. Het is zo duidelijk: waar wij als christenen ons licht echt laten schijnen, wordt het licht. Daarvoor hoef je geen systeem op te zetten; het evangelie werkt en denkt niet in een systeem. Wat kan en nodig is, is om er maar gewoon te zijn. En om een relatie met mensen aan te gaan.’

En lukt dat, om buiten de bubbel te treden?

‘Ja, gelukkig wel. Het mooie is dat zoiets ook dankzij een bubbel kan! Een voorbeeld. In onze gemeente is de Filipijnse community actief. In de Bijlmer komt iemand wonen vanuit de Filippijnen; ze werkt hier als au-pair. Ze komt een landgenote tegen, een vrouw uit onze gemeente. Die is er voor haar en wijst haar de weg in praktische zaken. Die vrouw zegt nooit: kom naar de kerk. Nee, ze is er gewoon en ze doen dingen samen. Als vanzelf ontstaat dan contact met de community en de gemeente. Bijzonder aan deze manier van missionair werk is dat het op leden van de gemeente veel minder druk legt. Ze voelen dat ze zichzelf mogen zijn. We benadrukken daarbij: handel maar gewoon spontaan, als dat iets is wat bij jou past (en dat is voor de meesten het geval). Ga met iemand mee om boodschappen te doen of als iemand naar het ziekenhuis moet; zoek hem of haar op als zij in het ziekenhuis zijn, doe iets voor hen. En

Samuel Lee: ‘Wat kan en nodig is, is om er maar gewoon te zijn. En om een relatie met mensen aan te gaan.’

dat werkt.’

Kun je zeggen dat migrantenkerken in het algemeen dichter bij de samenleving staan dan een doorsnee autochtone gemeente? ‘Ja, ik denk dat dit voor een gemiddelde migrantenkerk inderdaad zo is. Dat komt vooral doordat mensen van zo’n kerk, van onze gemeente bijvoorbeeld, zelf behoren tot wat ik maar even de lagere sociale klasse noem. De drempel naar anderen toe is dan laag. Ook onze mensen komen maar net of net niet rond. Ze kennen het verschijnsel om als gezin in een tweekamerflat te wonen. Voor hen is de Bijlmer in zekere zin de wereld; de stad Utrecht, of zelfs Amsterdam, staat mijlenver bij hen vandaan. Kortgeleden werd dit aspect binnen onze gemeente concreet genoemd. We wilden met een poster bekendheid geven aan een activiteit binnen de gemeente die tegelijk bedoeld is voor allerlei mensen eromheen. De vraag was hoe groot die poster moest zijn: A2, dat is een groot formaat poster of A3, de helft kleiner. Een broeder zei toen: “Laten we voor het kleine formaat gaan. Wij wonen in huizen met een kleine kamer; er is te weinig ruimte om zomaar een grote poster op te hangen.”’

En dat wordt 'm dan, een A3 poster?

‘Ja! En die gaat werken, voor onze gemeenteleden en ook voor anderen, bijvoorbeeld voor mensen die hier zijn en geen officiële papieren hebben. Immigranten die weinig rechten hebben. Velen van hen wonen hier, in de Bijlmer. Wij willen er ook voor hen zijn, hen helpen; ook deze naasten willen we liefhebben.’ LEENDERT DE JONG IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG.

Breder kijken

Samuel Lee is voorganger van een migrantenkerk. Hij is als directeur van het Center for Theology of Migration ook verbonden aan de Faculteit Religie en Theologie van de VU. Jaren geleden al richtte Lee de Foundation of Amsterdam op die, vertelt Lee, ‘pinkstermensen breder wil laten kijken dan alleen de Bijbel’. De academie geeft migranten ook de kans om een universitaire studie te gaan volgen.

 REPORTAGE

Goed luisteren en vooral niet oordelen Kerk zijn buiten de kerk gaat over goed luisteren en oordelen opschorten, het komt in alle verhalen terug. We moeten er gewoon zijn voor de mensen, zonder onderscheid. Daarover vertellen Harm Messink, Annelies van Til en Jan Geluk, gedreven vrijwilligers bij de Koffiebus, stichting El Roi en Gevangenenzorg Nederland.

Harm Messink, coördinator van de Koffiebus op het Euterpeplein in Amersfoort.

TEKST ARIE KOK BEELD WILMAR BOER

Het is steenkoud en het regent. Tussen de portiekflats rond het Euterpeplein in Amersfoort staat de smaakvol beschilderde Koffiebus. De ramen zijn beslagen, de deur zwaait open, er wordt plek gemaakt op de bank. Coördinator Harm Messink maakt koffie voor me en schuift een punt pecannotentaart toe. ‘Alles komt uit de wijk,’ licht hij toe. ‘De taart, de soep en zelfs alle vrijwilligers. Voor de wijk, door de wijk.’ Mijn buurvrouw knikt. ‘Hij is lekker hoor, maar mierzoet.’ Ik schat haar tegen de 80. Ze is in de wijk komen wonen om dicht bij haar enige zoon te zijn. Twee keer al werd ze weduwe, haar eerste man stierf jong aan kanker. ‘Ik kom hier vrijwel elke week, soms blijf

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

ik wel een hele ochtend. De tafelpoten thuis zeggen niets terug. Hier kun je met mensen praten. Vorige week zat ik nog met iemand achterin, dan gaat het over dingen die belangrijk voor je zijn. Dan komen de tranen bij mij ook wel, hoor.’

 ‘De tafelpoten thuis zeggen niets terug’ 

Beeld van de feestelijke opening van de Koffiebus.

Annelies van Til, teamleider bij stichting El Roi voor diaconaal werk onder sekswerkers. EL Roi werkt voornamelijk in Amersfoort, Utrecht en omgeving. Een dag eerder belde ik met Annelies van Til, teamleider bij stichting El Roi. De verpleegkundige, die bijna afgestudeerd is als psycholoog, vertelt gedreven over het werk onder sekswerkers. ‘We benaderen de vrouwen op hun werkplek, in de club, het bordeel of bij de tippelzone. Ook leggen we contact met vrouwen die zich op internet op welke manier dan ook aanbieden. In het circuit kennen ze ons inmiddels wel. Maar als we nieuwe vrouwen ontmoeten, krijgen ze een cadeautje met een kaartje waarop staat wie we zijn en wat we voor hen kunnen betekenen. Evangelisatie is niet ons primaire doel, we willen vooral omzien naar mensen. Belangrijk is dat we niet oordelend zijn. Dat hebben ze al zo veel meegemaakt, helaas ook door de kerk. We worden gedreven door wat er in Genesis 16 staat. Hagar is verstoten door Sarai en ontmoet dan in haar eenzaamheid een engel van de Heer. Die stelt drie vragen: vrouw, wie ben je, waar kom je

vandaan en waar ga je naartoe? Die vragen willen wij ook stellen. El Roi betekent: U bent de God die naar mij omziet. We willen dat deze kwetsbare vrouwen worden gezien, in plaats van bekeken.’

Maatjescontact El Roi werkt vooral in Amersfoort, Utrecht en omgeving. In Utrecht heeft El Roi op maandag ochtend een inloophuiskamer. Annelies: ‘Daar kunnen vrouwen langskomen voor een kop koffie. Soms lunchen ze mee of krijgen ze taalles. We beantwoorden hun vragen en helpen hen met bijvoorbeeld het zoeken van een baan. Maar ons werkgebied beperkt zich niet tot deze steden, eigenlijk is dat heel Nederland. We zoeken daarbij samenwerking met andere christelijke organisaties en diaconieën. Onze vrijwilligers, inmiddels zo’n dertig, vooral vrouwen maar ook een paar mannen, komen uit heel verschillende kerken.’

 15

 REPORTAGE

Jan Geluk werkt als vrijwilliger bij Gevangenenzorg Nederland. Op een dag vroeg Jan Geluk uit Doetinchem zich af hoe het toch met zijn oude vriend Jaap zou zijn. ‘Als je het wilt weten’, zei Jaaps moeder, ‘dan moet je naar de gevangenis.’ Ik ging hem regelmatig bezoeken en zag daar zo veel nood, dat ik contact heb opgenomen met Gevangenenzorg Nederland.’ Jan werkt als leidinggevende in de baggerwereld en doet al jaren vrijwilligerswerk in gevangenissen. Vooral het bezoekwerk spreekt hem aan. ‘Via posters in de gevangenis worden gevangenen erop gewezen dat ze bezoek kunnen aanvragen. Gevangenenzorg zoekt dan een vrijwilliger die geschikt is om deze persoon te bezoeken. We krijgen de mogelijkheid om zogenaamd ambtelijk bezoek af te leggen, buiten de bezoekuren om. Je meldt je dan en wordt naar een kamertje gebracht, waar slechts een tafel staat met twee stoelen. De gevangene wordt bij je gebracht. De eerste gesprekken laat ik volledig aan hen over. Natuurlijk stel je af en toe een vraag, maar meestal is het een grote waterval. Zo blij zijn ze dat ze vertrouwelijk kunnen praten met iemand die niet beroepsmatig betrokken is. Ze vertellen vaak over familierelaties die verstoord zijn door de detentie. Over hun kinderen vooral, en over hun vrouw of vriendin. De zaak komt ook wel aan de orde, bijvoorbeeld als ze opzien tegen de zitting. Naar het delict vraag ik nooit, dat komt meestal wel op tafel,

Harm Messink, coördinator van de Koffiebus in Amersfoort. In de Koffiebus schuiven nieuwe bezoekers aan. Er wordt geknuffeld, het koffieapparaat maakt overuren. Ik ga met Harm achterin zitten. Hij werkte in de commercie en wilde iets in zorg en welzijn gaan doen. Op Burendag 2018 gingen ze van start met de bus, vertelt hij. ‘Toen waren we al negen maanden bezig geweest om de bus om te bouwen, met mensen uit de wijk en mensen van de kerk. Inmiddels hebben we zo’n honderd vrijwilligers: bakkers, schenkers, chauffeurs en soepmakers, die twee smaken per week bereiden. De meeste mensen zetten zich eens per maand in, elk dagdeel komen er weer anderen.’

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

maar alleen als zij dat willen. Vonnissen lees ik liever niet, je kunt maar beter niet alles weten.’

Luisteren ‘In dit werk moet je vooral goed kunnen luisteren en je oordeel over mensen opschorten. Hoewel je er veel voor terugkrijgt, aangenaam is het niet altijd. Een tijd terug bezocht ik een man die zich vergrepen had aan kinderen. Eigenlijk wilde ik dat niet, maar God bracht hem op mijn pad. Al zijn bitterheid, gooide tegen mij eruit. Dat was heel onprettig. Na een zelfmoordpoging werd hij in het detentieziekenhuis in Den Haag op genomen. Ik besloot daar maar naartoe te rijden, ik moest toch in de buurt zijn voor mijn werk. Daardoor gebeurde er iets met hem, waarna de gesprekken prettiger werden.’

Opdracht ‘Waarom ik dit werk doe? De Heer Jezus zegt: “Ik zat gevangen en jullie kwamen naar Mij toe.” Het is een opdracht van Hem. Maar het ligt mij ook goed. Je krijgt er veel voor terug, er ontstaat soms iets wederkerigs, een soort vriendschap. Je gaat beseffen dat je er zelf ook had kunnen zitten, als je bijvoorbeeld in andere omstandigheden opgegroeid was. Dat helpt om op voet van gelijkheid met ze om te gaan.’

Omgekeerde Sint Flexibel ‘Het initiatief is uit de wijk zelf gekomen, van een wijkbewoner. In de wijk hadden ze behoefte aan een plek waar je zonder verplichtingen kunt koffiedrinken en andere mensen ontmoeten. We dachten eerst aan het huren van een pand, maar dan moet je veel open zijn om de huur terug te verdienen. Bovendien zagen we dat veel ontmoetingen plaatsvinden bij de visboer of de oliebollenkraam. Met de bus zijn we mobiel en flexibel en het is van onszelf. Dit jaar staan we ook op het Neptunusplein in Kruiskamp, een wijk die meer multicultureel is. Zo breiden we gaandeweg uit, naar andere wijken en eventueel naar buurgemeenten. Wij volgen hierbij niet alleen ons eigen verlangen, maar het wijkplan van de gemeente. Daar staan speerpunten in ter verbetering van de leefbaarheid of voor het realiseren van ontmoetingsplekken.

 ‘Wij schenken koffie en aandacht’  Op basis daarvan verstrekt de gemeente subsidie. De kerk waar ik bij hoor, draagt ook financieel bij. We zijn nu van plan om bedrijven te benaderen, zodat we over enige tijd ook zonder subsidies verder zouden kunnen.’

Voorportaal ‘In deze wijk wonen veel mensen alleen. Die zijn niet allemaal eenzaam, maar ze hebben wel een grotere kans sociaal geïsoleerd te raken. Wij zoeken aansluiting bij wat er in de wijk is en we verwijzen naar elkaar door. Deze bus is geen kerkelijk initiatief, er ligt geen bijbel en er hangt geen kruis. Op de bus staat alleen: wij schenken koffie en aandacht. Ik doe dit werk natuurlijk wel vanuit mijn christelijke motivatie en dat geldt ook voor veel vrijwilligers. Ik houd van Jezus en wil Hem volgen. Dat vertel ik de mensen ook, bij gelegenheid.’ ARIE KOK IS JOURNALIST EN TEKSTSCHRIJVER.

< Bij de opening van de Koffiebus werd gebak uitgedeeld.

en maand geleden mocht ik Sinterklaas helpen, als u begrijpt wat ik bedoel. De gewone kleren uit om me te hullen in de prachtige kleding van de bisschop uit Spanje. Een wit linnen onderkleed als teken van reinheid, een stola als uitdrukking van waardigheid en de bekende rode kazuifel als mantel der liefde. Ook de witte pruik, baard en snor werden mijn deel, als symbool van wijsheid en ouderdom. Aan mijn handen witte handschoenen en grote, kleurrijke ringen. Voorzien van mijter en herdersstaf schreed ik over de afdelingen van het verpleeghuis, samen met de hoofdpiet en het grote boek. Het was een heel bijzondere ervaring kan ik wel zeggen. Het doet wat met mensen als Sinterklaas hen bezoekt. De een kruipt weg, de ander begint als een klein kind te giechelen, de derde wordt brutaal en de vierde is blij verrast. De mensen raken van de wijs bij deze hoge en mysterieuze gast. En ze proberen te ontdekken wie hij is.

 De mensen raken van de wijs bij deze hoge en mysterieuze gast 

Ook doet het wat met de Sint zelf. Opeens kan hij dingen zeggen die hij anders niet zou zeggen. Hij kan heel makkelijk op een buitengewoon vriendelijke manier zijn macht misbruiken en er dingen uitflappen. Want hij weet: niemand gaat met me in discussie. Het is maar spel… Een paar weken later was het Kerst. Ik realiseerde me eens temeer dat we dan precies het omgekeerde vieren. Iemand van bijzonder hoge komaf, ongekend in aantal jaren, iemand die enorm zou kunnen imponeren, legt al zijn waardigheid af. Geen prachtig kostuum of fraaie attributen, ook niet hoog te paard gezeten. Een omgekeerde Sint dus. Hij kwam als een heel gewoon jongetje dat een van ons wilde worden. Zo verbijsterend gewoon dat de mensen er niet mee uit de voeten konden. Ze probeerden te ontdekken wie Hij was, maar ze konden er de vinger niet achter krijgen. Bij Hem was het geen spel, maar bloedserieus. Het kostte Hem zijn leven. Toch kun je Hem ook in 2020 zomaar tegenkomen. Het hele jaar door. Jezus is zijn naam.

ROEL VENDERBOS IS PREDIKANT VAN DE NGK KAMPEN EN WERKT ALS GEESTELIJK VERZORGER IN EEN VERPLEEGHUIS.

 PRAKTIJKLOKAAL

Rouwgroep in Bergentheim In de GKv van Bergentheim kan het verdriet over geliefden die er niet meer zijn, worden gedeeld in een rouwgroep. Gespreksleider Ageeth Bolks introduceert het als volgt: ‘Rouw is bitter. Hard. Lastig uit te leggen. Verschillend per situatie. Rouw is hard werken. Rouw is blijvend. Het verlies van een dierbare, een man/vrouw, kind, kleinkind, vader/moeder, broer/zus, en alle pijn en vragen die daarbij komen. Waarom? Hoe verder? Het doet zo zeer...’

 ‘Rouw is

hard werken’ 

Iedereen ervaart rouw op zijn of haar eigen manier. Het maakt uit of de rouw het gevolg is van het verlies van een kind of juist een ouder. De eigen leeftijd maakt verschil. Op de eerste open avond is hierover doorgesproken. Na een inleiding van Bolks werd in drie groepen

doorgesproken over het verlies van een kind, partner of ouder. Uitgangspunt: ‘Rouw is er in veel verschillende vormen en is voor ieder mens verschillend. En dat is goed, de

ene vorm is niet beter dan de andere.’ De deelnemers keken terug op een mooie avond waarin er ruimte was voor het verdriet. Een nieuwe avond staat in 2020 op het programma.

Regionale samenwerking op de Noord-Veluwe Op 12 september was er een ontmoeting tussen afgevaardigden van de kerken in de GKv-classis Hattem en vertegenwoordigers van de NGK-gemeenten in Zalk en Hattem namens de regio Nunspeet van de NGK. In het kader van het samen werken aan het nieuwe gezamenlijke kerkverband was eerder afgesproken dat de classis en regio elkaar zouden uitnodigen op hun vergaderingen. De bijeenkomst was voorbereid door de samenroepende kerk, de Verbindingskerk (GKv/NGK) van Heerde/Epe. Het doel was om geestelijk met elkaar kennis te maken en samen Bijbelstudie te doen.

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

De afgevaardigden maakten er grondig werk van. De psalmen stonden centraal, de ‘liederen van God die ons als mens in allerlei aspecten raken’, zo meldt het verslag. De vorm waarin het gebeurde was eenvoudig: eerst een rondje voorstellen, dan in groepjes van drie elkaar vertellen over je favoriete psalm en wat die met je doet. Op de plenaire zitting werd daarvan een terugkoppeling gegeven. Het was een mooie ontmoeting: ‘We konden elkaars vreugde en pijn delen vanuit de gekozen psalmen en het was boeiend om mee te maken. Echt voor herhaling vatbaar.’

Speelse groeigroepen In veel gemeentes wordt gewerkt met kringen of groeigroepen om samen te groeien in geloof. Vaak is de opzet vergelijkbaar: de kringleden bespreken met elkaar een Bijbelgedeelte aan de hand van een boek of een tekst van iemand die daarbij ook de nodige gespreksstof aanlevert. De groeigroepen in de NGK Oostzaan zijn anders. Er zijn daar wel groeigroepen, maar die zijn behoorlijk verschillend. Er is een wandelgroep, een creatieve groep, een studiegroep naar de joodse wortels van het geloof, een kookgroep, een YouTubedienstengroep en een missionaire groep. Ina IJlst, een van de deelnemers: ‘Het gekke was: ik vond er stiekem meerdere leuk. En ik heb me dus ook voor meerdere opgegeven, gewoon omdat het kan. Ik hoop en bid dat we zo met elkaar meer naar elkaar toegroeien en meer van elkaar leren, elkaar beter leren kennen en elkaar kunnen helpen.’ Het idee achter deze benadering is dat de groepen op maat zijn en voor elk wat wils bieden. Het doel is niet alleen groeien in geloof, maar ook – en dat geldt dus niet alleen voor de missionaire groep – om meer naar buiten te treden en mensen uit te nodigen om mee te doen. De belangstelling in de gemeente voor deze nieuwe opzet is groot.

De groeigroepen zijn behoorlijk verschillend, zo is er een wandelgroep, een creatieve groep en een kookgroep.

Insectenkapel in Nijmegen De CGK/GKv-samenwerkingsgemeente in Nijmegen maakt voor haar kerkdiensten gebruik van de Boskapel. Deze hoort oorspronkelijk bij het Augustijns Centrum in die stad. Dit centrum gebruikt de kapel ook nog steeds voor zijn vieringen. Het bijzondere aan het Nijmeegse kerkgebouw is dat hij ook onderdak biedt aan insecten. Gemeenteleden hebben voor die beestjes een insectenkapel gebouwd op het terrein, samen met mensen uit de buurt. Het was een project van de diakenen, die zes mensen uit de buurt meekregen: ‘We hebben samen plannen gemaakt en daar met elkaar aan gewerkt. Het is heel fijn om zo samen met vreemden iets leuks te doen. Goede sfeer, lekker bezig zijn. Wat ik het mooiste eraan vind, is dat ik een aantal van hen de kerkzaal heb kunnen laten zien en dat ik heel kort iets over de kern van ons christen-zijn heb kunnen vertellen.’

Overledenen op de ledenlijst Er komt in de kerken steeds meer aandacht voor de gemeenteleden die ons zijn voorgegaan naar de Heer en voor de lege plaats die ze achterlaten. Eeuwigheidszondag is geen geïsoleerd verschijnsel meer. In de GKv Barneveld-Voorthuizen kwam de vraag op of de overleden gemeenteleden ook nog een plek in De Wegwijzer (de naam van het informatieboekje met ledenlijst) mogen hebben. De vraag kwam vanuit een rouwgroep. Als overledenen niet meer in de ledenlijst voorkomen, kan het gevoel ontstaan dat zij uit de gemeente zijn verdwenen. De kerkenraad: ‘Dat is gelukkig niet zo, integendeel, zij zijn ons voorgegaan naar de hemel en in Christus blijven wij met elkaar verbonden.’ Daarom voldoet de kerkenraad aan dit verzoek. ‘De Wegwijzer is meer dan alleen een ledenlijst of handboekje, het geeft ook de gelegenheid om met elkaar in de gemeente mee te leven.’ Van deze mogelijkheid wordt ook gebruikgemaakt. In de papieren versie zijn de namen van de overledenen terug te vinden; in de app van de kerk niet.

 STIMULANS

TEKST DEBBIE DEN BOER

Lees-, kijken luistertips VOOR GELOOFS- EN GEMEENTEOPBOUW

Een goed begin De afgelopen weken verschenen zo veel mooie nieuwe dagboeken, dat ik er graag nog enkele onder de aandacht breng. Zo kwam het Nederlands Bijbelgenootschap met de Bijbelse scheurkalender Een vers voor elke dag, speciaal voor senioren. De kalender bevat voor elke dag een Bijbelvers in grote letter uit de Nieuwe Bijbelvertaling. Op de achterkant van elk blaadje staan enkele regels of een couplet van geliefde kerkliederen van vroeger en nu of een gebed. Onder redactie van Rolf Robbe verscheen het Bijna-elke-dagboek voor zorgverleners (KokBoekencentrum), dat verpleegkundigen, thuiszorgers en mantelzorgers wil inspireren bij hun werk. De auteurs van het dagboek hebben zich laten inspireren

door Bijbelverhalen over mensen die liefde en zorg geven aan anderen en werpen Bijbels licht op het werk in de zorg en op actuele thema’s, zoals eenzaamheid en het omgaan met lijden en verlies. Het dagboek bevat vijf overdenkingen per week voor een periode van veertig weken. Ds. Paul Visser schreef het Bijbels dagboek Op pelgrimage met Abraham (KokBoekencentrum). In dit dagboek werkt Visser zes maanden lang voor iedere week een van de verhalen over Abraham uit, op zo’n manier dat de verhalen verrassend dichtbij komen. Daarnaast biedt hij voor iedere dag in die week een suggestie voor verdere Bijbellezing.

Zoeken naar het goede leven

Geloof, hoop en liefde delen

Hoe ziet de toekomst van de theologie eruit? Deze vraag kreeg Stefan Paas voorgelegd door de organisatoren van de Nacht van de Theologie. Als antwoord op deze vraag kwam Paas met het essay Zoeken naar het goede leven (KokBoekencentrum), waarin hij ingaat op het bestaansrecht van de theologie in een samenleving als de onze. Of theologie toekomst heeft, hangt volgens Paas uiteindelijk af van een voldoende breed gedragen besef dat de theologie een zinvolle maatschappelijke bijdrage levert en daarom niet gemist kan worden. Daarvoor is het nodig om uit te leggen wat theologie is, wat zij doet en waarom. In dit essay probeert Paas dat te doen voor een breder publiek. Ook legt Paas in dit essay uit waarom volgens hem theologie aan de universiteit thuishoort. Een aanrader voor iedereen die wil nadenken over de toekomst van de theologie.

Wat antwoord je als een collega vraagt wat jouw geloof voor jou betekent? Wat vind je in jouw gemeente de mooiste manier van het delen van geloof, hoop en liefde? Welk onrecht raakt jou het meest op dit moment? Deze vragen zijn onderdeel van het recent verschenen spel Open Blik dat groepen wil helpen om in gesprek te gaan over het delen van geloof, hoop en liefde. Het spel bestaat uit meer dan zestig vragen, stellingen en dilemma’s en is eenvoudig te spelen: je pakt om de beurt een kaart en geeft eerlijk antwoord. Een aanrader om eens te spelen in je kring, je gespreksgroep, tijdens een gemeenteavond of met vrienden. Open Blik is te bestellen via webshop. diaconaalsteunpunt.nl/product/open-blik-kaartspel.

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

 KRINGEN

Kijk om je heen, ga naar buiten In de kleine groepen in de kerk delen de gemeenteleden het leven met elkaar, ze hebben het goed samen en ervaren geloofsgemeenschap. De keerzijde daarvan is dat kringen vaak te veel naar binnen zijn gericht. Hoe ben je als kring ook van betekenis voor de niet-gelovige omgeving? Kijk om je heen en ga naar buiten.

TEKST HETTY PULLEN-MUIS

De randen van de kringen in de kerk zijn vaak gesloten, terwijl de kringleden leven in een wereld met steeds minder christenen. De tekst van Galaten 6:10 is mooi om eens te bespreken op de kring: ‘Laten we dus, in de tijd die ons nog rest, voor iedereen het goede doen, vooral voor onze geloofsgenoten.’ De kring kan steun en kracht bieden voor het geloofswelzijn. Dan heb je het fijn met elkaar. Tegelijkertijd is de brede oproep van Paulus in deze tekst ook belangrijk voor christenen. Doe het goede ‘voor iedereen’, dus ook voor je omgeving, buurt, wijk en de mensen die je ontmoet. Hoe doe je dat als kring? Eigenlijk is het vrij simpel. Kijk om je heen. Wat en wie zie je? Wie ontmoet je? De kerk kan op buitenstaanders als een gesloten bolwerk overkomen. Vraag je als kring eens af hoe jullie kijken naar die ‘randen’ van de kerk. Zijn ze open, gesloten of is er misschien hier en daar al een opening?

Paradox

Het onderzoek ‘Het functioneren van kleine groepen’ van het Praktijkcentrum (uit 2019) wijst uit dat kringen wel missionair wíllen zijn, maar dat het toch vaak niet lukt. Missionair-zijn is als doel geformuleerd (meestal op gemeenteniveau), maar dit in de praktijk vormgeven wordt als lastig ervaren. ‘Het missionair-zijn werkt

nog niet zo’, zegt iemand die meewerkte aan het onderzoek. En ook: ‘Missionaire kansen en kringen kennen een rare paradox: met kringen zet je in op de gemeenschap, op groei in verbondenheid, waarbij je eigenlijk de grenzen markeert. Met missionair-zijn wil je juist graag mensen van buiten bereiken.’

Kanteling

Wat kun je als kring doen? Zoek antwoorden op een aantal vragen. Dat kan helpen om te komen tot een kanteling vanuit je kring naar buiten toe. • Wie kun je zoeken en ontmoeten vanuit de kring? • Welke netwerken (sport, buurt, hobby, werk) raken aan de kring? • Waar kun je actief van betekenis zijn? • Wie is in je omgeving nieuwsgierig naar het geloof en/of de kerkgemeenschap? • Wie kun je persoonlijk opzoeken in plaats van online bereiken? • Waar kun je mensen uit een andere cultuur ontmoeten? Begin gewoon met kijken, zoeken en kies het goede. Leg contact met mensen die actief zijn rond stichting Present, in sociale wijkteams of buurthuizen, die vrijwilligerswerk in je omgeving doen of werken met asielzoekers of statushouders. Verken meer praktische voorbeelden via kerkzijnopderand.nl. HETTY PULLEN-MUIS IS ADVISEUR BIJ HET PRAKTIJKCENTRUM.

> De rubriek Kringen is bedoeld voor gebruik in huiskringen en sluit inhoudelijk aan bij het thema van het nummer. De rubriek krijgt online een vervolg met extra verdieping, bronnen en adviezen om praktisch met het thema aan de slag te gaan. Zie daarvoor www. onderwegonline.nl/kringen-OW601.

 EYEOPENER

Geloofservaring moet je doen ‘Zo is dan het geloof uit het horen’. Met die woorden van Paulus zijn velen van ons opgegroeid. Ze lijken tegenwoordig plaats te moeten maken voor: ‘Zo is dan het geloof uit het ervaren’. Maar kennis en ervaring sluiten elkaar niet uit. Ze gaan juist hand in hand.

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

Veel christenen verlangen naar meer geloofservaring, maar het is vaak een moeizame zoektocht. De één zegt teleurgesteld: ‘Het is allemaal theorie voor mij, want ik voel het niet.’ Een ander bekent: ‘Ik heb veel kennis meegekregen. Ik hoop dat het waar is, maar het zegt me niet meer zoveel.’ Er is vraag naar enthousiaste evenementen, naar minder gepreek en meer beleving. Maar ervaring is toch meer dan praisen in een groot gezelschap? Hoe krijg je nu die persoonlijke ervaring die je geloof bevestigt en verdiept? Dat is de vraag waar het om gaat. Die vraag is legitiem. En ervaring is zeker niet vaag. Ik noem drie eyeopeners.

Inspanning

TEKST BAS LUITEN

Soms lijkt het of ervaring alleen maar draait om gevoel. De eerste eyeopener is dat gevoel niet het doel is, maar het middel. Stel je wilt een auto kopen en je vraagt om een proefrit. Dan doe je ervaring op met die auto, zodat je weet wat je eraan hebt. Die ervaring is allerminst vaag, al kan die per persoon verschillend zijn. Je gevoel is wel belangrijk, maar het gaat om die auto. Je test niet je gevoel, maar je eventuele aankoop. Op een vergelijkbare manier kun je ook werkervaring opdoen. Iedereen die een opleiding volgt, moet op stage om te leren hoe je de theorie toepast in de praktijk. Is dat vaag? Integendeel. Stagelopen is een klus die inspanning vraagt. Juist dan ontdek je of dit het werk is dat je wilt gaan doen. Tegelijk word je getest, wat positief of negatief voor je kan uitpakken. Zo komen we terecht bij de opmerking van Petrus in 2 Petrus 1:8. Als je het voorafgaande in zijn brief erbij leest, ontdek je dat het gaat om een inspanning. Je kennis van Jezus moet toegepaste kennis worden. Je moet er ervaring mee opdoen. De tweede eyeopener is dan: ervaring krijg je door te doen. Je loopt als het ware stage bij Jezus, bij Hem leer je het echte leven in de praktijk. Hij helpt je daarbij. Tegelijk beoordeelt Hij of Hij je wel kan vertrouwen en straks op de nieuwe aarde een aanstelling kan geven.

Vroom Bij die inspanning hoort dat je vroom leeft, schrijft Petrus. Dat betekent dat je groot denkt van God en in zijn spoor blijft, omdat je alles van Hem verwacht. Dat lijkt simpel, maar is het niet. Want elk spoor loopt

Als u deze eigenschappen in overvloed bezit, is uw kennis van onze Heer Jezus Christus niet nutteloos maar vruchtbaar. 2 Petrus 1:8

het risico te worden overwoekerd, zodat je het niet meer ziet. Wij beschermen onze spoorlijnen met ruime bermen om te voorkomen dat de natuur de doorgang terugpakt en onbegaanbaar maakt. Zo moet je voor Jezus ruim baan maken en dingen opzij zetten, als je Hem wilt ervaren.

 Je loopt als het ware stage bij Jezus  Dat is de derde en misschien wel belangrijkste eyeopener: geloofservaring is geen ervaring met je geloof, maar ervaring met Jezus! Als je het woord ‘geloofservaring’ te letterlijk neemt, draai je rondjes om jezelf, zoals een hond die probeert zijn eigen staart te grijpen. Dan wordt ervaring inderdaad heel vaag, zonder enig houvast. Maar dat is niet de bedoeling. In geloof strekken we onze handen uit naar Jezus. Doordat we Hem leren kennen, kunnen we ervaren hoe het is om het leven met Hem te delen.

Deugdzaam Petrus vertelt ons hoe onze kennis van Jezus vruchtbaar kan worden, het tegenovergestelde van nutteloos. Het is nutteloos om een kastanje op de plank te leggen, hoe mooi hij ook is. Vruchtbaar wordt die pas als je hem in de grond stopt. Zo is het ook met onze kennis van Jezus: die kan prachtig zijn, maar wordt pas vruchtbaar in de praktijk. Deugdzaam leven is: de dingen doen die Jezus je leert. Dan zul je Hem ervaren op manieren die je zelf niet had kunnen bedenken. Zijn grote opdracht is: vertel de

 EYEOPENER

 Niets is mooier dan

iemand tot geloof zien komen  mensen wie Ik ben, leer ze Mij te volgen. Bij die opdracht heeft Jezus de belofte gegeven: Ik zal altijd bij je zijn, tot aan de voleinding van de wereld (Matteüs 28:19-20). Die belofte is uiteraard op meerdere situaties van toepassing, maar allereerst betekenen deze woorden van Jezus: vertel wie Ik ben aan de mensen om je heen, dan zul je ervaren hoe Ik bij je ben. En laat dat nu net bijna helemaal ondergesneeuwd zijn. We leven in een cultuur waarin we elkaar niet lastigvallen. We trainen ons er ook amper meer in. Naar de trainingen die er zijn, is nauwelijks vraag. Nee,

Verwerking •H erken je dat je bang bent om met nietchristenen een geloofsgesprek aan te gaan? Zo ja, waar ben je bang voor? Zo nee, hoeveel geloofsgesprekken met niet-christenen heb je? •Z ou je willen oefenen in geloofsgesprekken om ervaring op te doen? Probeer dan een groepje te vormen met zes of acht anderen die dat ook willen en neem contact op met het Praktijkcentrum van de GKv: www. praktijkcentrum.org/missionair-en-diaconaal. •M et welke niet-christen zou jij een geloofsgesprek willen voeren? De redding van je buurvrouw, collega, huisarts, kapper en automonteur is even belangrijk als jouw redding, hun leven net zo waardevol als jouw leven. •N eem iemand in gedachten die je over Jezus wilt vertellen. Of vraag God iemand in je aandacht te brengen. Bid om hulp en wijsheid en ga naar die persoon toe, vraag om een gesprek over geloven, omdat je benieuwd bent naar de overtuiging van die ander en ook zelf graag iets wilt vertellen. •N odig als huiskring of als Bijbelkring mensen uit die Jezus niet of niet meer kennen, het liefst uit je eigen straat. Doe een rondje over wie God voor je is en vraag de gasten naar hun ervaring.

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

we zoeken het liefst christenen op, gelijkgestemden, zodat we samen ons geloof kunnen beleven. Dat is ook verrijkend, zeker. Maar Petrus schrijft dat de christelijke liefde tot elkaar moet uitmonden in liefde tot alle mensen. Dan zul je meemaken dat Jezus wegen baant en harten opent, dat Hij daarin wonderlijke dingen doet. Niets is mooier dan iemand tot geloof zien komen. Dat is een groot wonder, puur uit God, door zijn Geest. Als je dat meemaakt, ervaar je de kracht van Jezus die doden opwekt. Dat is een ervaring die groter is dan je bevatten kunt.

Vruchtbaar leven Ik zeg er eerlijk bij dat ik dit ook jarenlang moeilijk heb gevonden. Zelfs als predikant liep ik met een boogje om niet-christenen heen. Totdat een collega mij leerde hoe je het gesprek aangaat. Hij trok een week met mij op en dat veranderde mijn leven. Sindsdien zoek ik nietchristenen op, met de liefde van Jezus. Ik zie ze overal en kan niet meer langs hen heen leven. En ik ga op mijn beurt met anderen mee die het willen leren.

 Ik liep met een boogje

om niet-christenen heen



Zo kom ik in onverwachte situaties, soms spannend, vaak verrassend en altijd met Jezus. Het heeft met durf te maken, met vertrouwen op God. Je kunt het vergelijken met de mensen die in de oorlog Joden verborgen. Wat ze deden overzagen ze niet, maar ze deden wat ze moesten doen. Niemand zocht naar ervaring, die kwam vanzelf. Ervaring overkomt je, als je met Jezus de stap naar je naaste durft te zetten. Het is een stap die jij niet overziet, maar waar Hij alles mee kan. Zo werkt vruchtbare kennis: Jezus geeft vrucht, als ik mijn kennis van Hem durf te zaaien. Van Hem getuigen door liefdevolle inzet, hulp bieden en bijstand verlenen kan evenzeer vruchtbaar zijn, als een taal zonder woorden. Toch is die taal niet zonder meer duidelijk, omdat ook veel niet-christenen buitengewoon liefdevol zijn. Dat is prachtig, alle liefde is uit God. Maar het blijft nodig dat we Jezus als de verlosser bekendmaken. Doe het dan met elkaar, net als Mozes en Aäron: de één met daden, de ander met woorden, samen in de kracht van de Heer. BAS LUITEN IS PREDIKANT VAN GKV DE HORSTEN IN AMERSFOORT.

ADVERTENTIES

Gestopt met je studie? DOE HET EH-TRAJECT 4 februari t/m 3 juli Voorlichting 10 januari 13.00-16.30u

EH.NL

Evangelische Hogeschool Amersfoort

OnderWeg app! Met de app OnderWeg online kun je ons magazine nu ook op mobiel of tablet

GKv-synode en Landelijke Vergadering NGK aan de slag

De GKv-synode bespreekt van 9 tot 11 januari de relaties met buitenlandse kerken, ook met 25 afgevaardigden van deze kerken uit 14 landen. Daarbij zullen de zorgen van diverse kerken over de koers van de GKv aan de orde komen. Er zijn ook workshops en bijeenkomsten over thema’s van wederzijds belang, zoals jeugdwerk in de kerk. Op 9 januari is er om 19.30 uur in de Petrakerk in Harderwijk een avondmaalsdienst met de buitenlandse gasten. Daarna vergadert de synode op 23, 24 en 25 januari. Naar verwachting komen dan de verzoeken tot herziening van de synodebesluiten uit 2017 over vrouwelijke ambtsdragers aan de orde. De Landelijke Vergadering van de NGK vergadert op 11 januari. Ook daar komen de contacten met buitenlandse kerken aan de orde. Daarnaast wordt een voorstel besproken om de beroepbaarstelling van GKv- en CGK-predikanten en -kandidaten in de NGK te vereenvoudigen.

lezen. De app bevat de nieuwste editie van OnderWeg en alle eerdere nummers (vanaf 2015).

Ja, ik wil OnderWeg digitaal lezen! Voor € 37,50 per jaar (studenten betalen € 18,75) lees je magazine OnderWeg op mobiel of tablet. De speciaal voor OnderWeg ontwikkelde app OnderWeg online werkt simpel en snel. Meld je aan via www.onderwegonline.nl/app

Eén gereformeerde kerk in Langerak

De GKv- en NGK-gemeenten in Langerak vormen vanaf 1 januari 2020 één kerk. Dat is de uitkomst van een proces van steeds intensievere samenwerking tussen beide gemeenten. Op zondag 5 januari is de eerste kerkdienst als samen werkingsgemeente in de Bethelkerk. De nieuwe gemeente Gereformeerde Kerk Langerak telt ongeveer 850 leden en heeft ds. Hans Vel Tromp (NGK) en ds. Hans Riemer (GKv) als predikanten.

Aangenomen naar CGK/GKv Levend Water, Enkhuizen: kandidaat J. Hooiveld (Kampen); naar GKv Ommen-Noord-Oost: W.Q. Hoorn (GKv Eemdijk); naar CGK/GKv Surhuisterveen: kandidaat A.J. Dorst (Ridderkerk); naar NGK Schiedam: kandidaat J.A.E. Dekker-de Groot (Apeldoorn). Verbonden aan GKv/NGK De Levensbron, Nijverdal: A.J. Holsappel (GKv Sliedrecht). In het vorige nummer stond ten onrechte dat ds. H.D. Bondt (GKv Leek) was verbonden aan GKv ApeldoornCentrum. Dat moet zijn (vanaf 2 februari) GKv Heemse-Marslanden. Beroepbaar in de GKv: P. Zuidema, 06 19282271, p.zuidema@ziggo.nl.

> Voor meer actueel nieuws ga naar onderwegonline.nl

FRANS SCHIPPERS, VOORZITTER VAN HET NGK-MODERAMEN:

‘Soms denk ik: ik weet ook niet of ik alles wel wil snappen’ Brandweercommandant Frans Schippers is sinds afgelopen november de nieuwe voorzitter van de Landelijke Vergadering van de NGK. ‘Ik vind het belangrijk dat we het eenwordingsproces zo doormaken dat we niet opnieuw verdeeld raken, dat er geen ongeduld of onbegrip ontstaat.’

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

 ONTMOETING

n zijn huis in Heemstede vertelt Frans dat hij graag actief is, maar dat hij niet gevraagd heeft om het voorzitterschap van de Landelijke Vergadering. ‘Ik heb een vol pakket, dit komt er nog bij. Ik ben gewend dingen vooruit te plannen. Dat gaat nu even niet, de uitdaging is mijn werkritme weer te normaliseren.’ En geruststellend: ‘Dat gaat ook wel lukken, maar het heeft even tijd nodig.’

Waarom heb je deze klus aangepakt?

‘Ik zat al in het vorige moderamen en dacht: ik teken nog een keer bij. De volgende vraag was wie de voorzitter zou worden. Ik heb vier mensen gevraagd, maar kreeg vier keer nee te horen. Gaandeweg kreeg ik het gevoel: moet ik het zelf misschien doen? Hoe zou God daarover denken? De overtuiging groeide: ik moet het doen. De eerste zitting was in november. Spannend, ik had het nooit gedaan. Maar ik merkte: ik doe het niet alleen, God is erbij. Dat was een grote geruststelling voor me.’

Je komt van oorsprong uit de synodaalgereformeerde kerk. Hoe ben je opgegroeid?

‘Ik kom uit Papendrecht, ik was de derde van zeven kinderen. Mijn vader was huisarts met apotheek aan huis, mijn moeder werkte mee. Ik groeide op met een gezonde Rotterdamse mentaliteit, er werd aangepakt. Als tiener was ik voorzitter van de jeugdkerkenraad, die mocht adviezen uitbrengen aan de kerkenraad en meepraten. In die jaren kwam ik in aanraking met koffiebar De Schor, opgericht door jongeren van verschillende kerken. Vier jaar heb ik daar intensief meegedaan en ik ontmoette Cobie daar. Het was een vormende tijd, ik ging serieuzer de Bijbel lezen, ontmoette veel andere jongeren en we hadden mooie gesprekken. We zongen andere liederen en ons gebed kreeg de vorm van een kringgebed.’ TEKST EMBERT MESSELINK BEELD JACO KLAMER

En brandweer worden, de droom van iedere jongen, zat dat er al vroeg in? ‘Nee, ik had een andere droom, hoewel ik in Papendrecht al bij de jeugdbrandweer zat. Maar ik was toen bevriend met een spastische jongen en ik wilde iets gaan ontwikkelen waardoor hij beter kon functioneren. Technische instrumenten bijvoorbeeld. Ik had begrepen dat je daarvoor fysische techniek moest studeren. Daarom ging ik de hts doen. In het

tweede jaar schreef ik een brief naar Het Dorp, de woongemeenschap voor mensen met een beperking in Arnhem. Daar wilde ik graag stage lopen. Maar ik kreeg een teleurstellende brief terug: als je op dit vlak iets wilt, had je de lts moeten doen. Ik stond toen in dubio over de vraag hoe nu verder. Een instructeur bij de jeugdbrandweer vroeg me of ik weleens gedacht had aan een opleiding tot brandweerofficier. Ik solliciteerde en het bleek heel goed bij me te passen. Als ik nu terugkijk, denk ik: God heeft ons op een mooie manier geleid in ons leven. Dit is een vak dat bij me past. Ik ben hulpverlener, ik help graag mensen. En ik ben ook een organisator, ik beteken graag op die manier iets voor mensen.’

Hoe belandden jullie in de NGK?

‘Toen we in Amstelveen woonden, bezochten we eerst de hervormde gemeente, maar deze paste niet bij onze geloofsbeleving. In onze oriëntatie stuitten we op de NGK. We zijn er met open armen ontvangen en op allerlei manieren actief geweest. In die jaren hebben we ook twee pleegkinderen in huis genomen, twee jongens. De een was iets ouder dan onze kinderen, de ander jonger. De oudste maakte een heftige puberteit door en heeft zich niet goed aan ons kunnen hechten. Toen hij 18 was, ging het niet meer en heeft hij een andere plek gekregen. Een half jaar later stond hij overigens weer op de stoep, sindsdien is de relatie weer goed. Intussen staan alle kinderen op eigen benen.’

Frans Schippers (60) is directeur van de veiligheidsregio Kennemerland en brandweercommandant. In die functie is hij verantwoordelijk voor een organisatie van negenhonderd mensen. Sinds begin november 2019 is hij ook de nieuwe voorzitter van de Landelijke Vergadering van de NGK. Schippers heeft een synodaal-gereformeerde achtergrond en werd in de jaren negentig in Amstelveen Nederlands-gereformeerd. Hij groeide op in Papendrecht en woont alweer jaren in Heemstede. Hij is getrouwd met Cobie, met wie hij twee kinderen en twee pleegkinderen heeft.



 ONTMOETING

Je geeft nu leiding aan de veiligheidsregio in Heemstede en de brandweer. Dat lijkt me nogal een andere bestuurlijke omgeving dan de kerk. ‘Veel mensen denken dat de brandweer erg hiërarchisch is, maar dat is helemaal niet zo. Commando’s zijn niet vaak nodig. We hebben zelfbewuste mensen die wat kunnen en weten wat hun taak is. De brandweer is wel een aparte organisatie: als er niks aan de hand is, zijn we in rust. Er zit onvermijdelijk een grote snelheid en traagheid in de brandweer. Er wordt eindeloos overlegd over de betrouwbaarheid van het gereedschap en er wordt heel snel gereageerd tijdens calamiteiten. Een deel bestrijdt branden, een deel werkt om branden te voorkomen. Die verschillende stijlen en werktempo’s vormen een paradox die bij de brandweer hoort.’

 ‘Er zit onvermijdelijk een

grote snelheid en traagheid in de brandweer’  Heb je die twee verschillende kanten zelf ook?

‘Ik kan een crisis prima managen. Als het spannend wordt, kan ik rust brengen en weet ik wat ik moet doen. En ik heb inderdaad ook een pastorale kant: ik weet wat er nodig is om op een andere manier dingen voor elkaar te krijgen. Die zachte kant is in mijn werk overigens steeds harder nodig om dingen voor elkaar te krijgen.’

Welke vorm van leiderschap past bij je?

‘Ik wil een dienend leider zijn. Ik heb ooit een reorganisatieplan gemaakt waarin ik mezelf helemaal onderin had gezet. Ik wilde duidelijk maken dat ik er was om hun werk mogelijk te maken. In de kerk ben je ook dienend. Er zijn natuurlijk verschillen tussen werk en kerk. In de kerk gaat het erom dat God van ons houdt en wij van God. Dat is alles. Dat vraagt dat je soms meer moet incasseren. Het is in de kerk moeilijker om te zeggen: nu is het einde discussie.’

Wat zijn de moeilijkste momenten die je in je werk hebt meegemaakt?

‘Ik heb de cellenbrand op Schiphol meegemaakt en de vliegramp met Turkish Airlines. Maar het meest ingrijpend was het verlies van een man van mijn korps. Hij kwam in Harderwijk om het leven, waar hij ook vrijwilliger was. Dat was diep ingrijpend. Brandweermensen zeggen wel dat het verlies van een familielid minder erg is dan het verlies van een collega. De organisatie was van slag terwijl het werk moest doorgaan. Ik heb toen vooral op mijn intuïtie gewerkt, mensen gedwongen om hulp te aanvaarden. Als leidinggevende heb ik duidelijk gemaakt dat iedereen eigen

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

manieren heeft om met verdriet om te gaan. Ik merkte toen dat ik veel kon betekenen. God heeft me hier geplaatst, dat geloof ik echt. Datzelfde heb ik ervaren in het begeleiden van begrafenissen van brandweerlieden die met korpseer werden begraven. Ik heb tien jaar leidinggegeven aan een landelijk team dat die verantwoordelijkheid had. In die tien jaar hebben we veertien collega’s moeten begraven. Dat zijn zeer emotionele gebeurtenissen. Tegelijk wil je het perfect voor elkaar hebben.’

De komende Landelijke Vergadering gaat voor een groot deel over de eenwording van NGK en GKv. Ken je alle gevoeligheden wel met je synodaal-gereformeerde achtergrond?

‘Ik heb heel veel verhalen gehoord. Ik kan me inleven in wat er is gebeurd, hoe pijnlijk het is. En ik kan dus blij zijn met hereniging en herenigde families. Tegelijk heb ik enige afstand, ik ben niet zelf geraakt. Soms denk ik: ik weet ook niet of ik alles wel wil snappen. Dat zie ik ook bij nieuwe generaties. Ze hebben hier niet of nauwelijks mee te maken

Geluk gehad. Maak het in orde, zeggen ze, dan kunnen we weer met belangrijkere zaken aan de slag.’

Wat zijn de uitdagingen in het proces van eenwording?

‘Ik sta enerzijds met verwondering te kijken hoe het gaat, echt in positieve zin. De Regiegroep die het proces van eenwording begeleidt, doet geweldig werk. Er liggen nu een verlangendocument, een mooi rapport van de regiegroep en een concept-kerkorde. Anderzijds denk ik dat er nog uitdagingen in het proces zitten. Op de kerkorde hebben gemeenten hun visie kunnen geven. Ze konden ook reageren op het verlangendocument, maar dat was vrijblijvender. Terwijl ik het juist belangrijk vind dat we ook over de toekomst nadenken. Wat is ons gezamenlijke verlangen? Willen we dat alles vooral in de plaatselijke kerken gebeurt? Willen we een overwegend missionaire kerk worden? Willen we ons vooral in diaconaal werk onderscheiden? Als we over dat soort vragen praten, zetten we samen een stip op de horizon die verder gaat dan hereniging. Dan kunnen we elkaar aanspreken op een visie die richting geeft voor de toekomst. De zoektocht is: hoe voer je het goede gesprek daarover met elkaar? We gaan als moderamen nu eerst achterhalen hoe dit in de NGK ligt. We willen nog beter voelen wat er speelt, waar we voor staan. Zijn de kerken echt aan boord? Ik vind het belangrijk dat we dit proces zo doormaken dat we niet opnieuw verdeeld raken, dat er geen ongeduld of onbegrip ontstaat.’

Is dat nodig: een visie voor de kerk? We hebben toch allemaal dezelfde opdracht van Jezus gekregen?

‘Maar die opdracht kan nieuwe vormen krijgen. Ik zie dat 40-plussers de meeste lokale kerken organisatorisch trekken. De generaties daaronder denken heel anders over kerk-zijn. Dat betekent dat we onszelf misschien opnieuw moeten uitvinden. De nieuwsgierigheid naar de kerk van de toekomst mag wel een graadje steviger in de kerken. Hoe houden we de volgende generaties bij ons? Wordt de kerk netwerkachtig? Is het erg dat de kerk fragmenteert? Durven we te experimenteren? Durven we serieuze verschillen toe te laten en toch samen te gaan?’

Als ik je goed beluister, is dat wat je wilt?

‘Ja, wat mij betreft moet in de toekomstige kerk ruimte ingebakken zijn voor serieuze verschillen. Jezus had twaalf discipelen die allemaal heel verschillend waren. Dat is een prachtig model voor kerk zijn.’

at was leuk vandaag? En wat was niet leuk? Deze twee vragen behoren al jaren tot het ritueel als ik ’s avonds mijn kinderen op bed leg. Hoe simpel de vragen ook zijn, het blijft boeiend om naar de antwoorden te luisteren. Verrassend vaak hoor ik dingen waar ik totaal geen weet van had. Het is fijn om er zeker van te zijn dat je kind niet met een boos hoofd gaat slapen. En wat me vaak opvalt: de categorie ‘niet leuk’ is opmerkelijk korter dan de categorie ‘leuk’ – ook op dagen dat mijn lieve schatjes elkaar bijna de hersens inslaan. Wat mijn kinderen bijna van nature doen aan het einde van de dag – vooral aandacht hebben voor de mooie momenten – blijkt een belangrijke randvoorwaarde voor levensgeluk te zijn. Dankbare mensen ervaren meer geluk en schijnen zelfs langer te leven, zo leerde ik onlangs bij een sessie over ‘werkgeluk’.

 ‘Ik kan de machteloosheid en de verontwaardiging een stem geven’ 

Beleving van geluk is voor een belangrijk deel niet beïnvloedbaar, was de tweede les die ik uit die werkgeluksessie meenam. Zo’n vijftig procent wordt door je karakter bepaald, twintig procent door omstandigheden. Maar – en dit is een belangrijke – op dertig procent heb je wél invloed. Bijvoorbeeld door niet te piekeren, vriendelijk te zijn, proberen te vergeven. Of door een dagboek bij te houden. ‘Praktiseer geloof of spiritualiteit’ behoort ook tot het lijstje zaken waarmee je je geluk kunt beïnvloeden. Mijn kinderen zijn nog ver van deze geluksbeleving verwijderd. Het lijstje ‘niet leuk’ is weliswaar meestal kort, maar de kerkdienst scoort hoog in dit lijstje. Recent zag ik de katholieke pastor Marinus van den Berg bij De Verwondering. Hij vertelde daar hoe hij dagelijks rust in zijn hoofd creëert. ‘Er is zoveel níet beïnvloedbaar in het leven: oorlog, armoede, eenzaamheid. Maar’, zei hij, ‘ik kan wel íets. Ik kan de machteloosheid en de verontwaardiging een stem geven. Door het op te schrijven.’ Schrijvend bidden. Misschien dat ik in 2020 met mijn kinderen maar eens een dagboek ga bijhouden.

In de volgende Ontmoeting een gesprek met Melle Oosterhuis, synodevoorzitter van de GKv. EMBERT MESSELINK IS ZELFSTANDIG TEKSTSCHRIJVER.

DICKY NIEUWENHUIS IS DIRECTEUR VAN ONTWIKKELINGSORGANISATIE LIGHT FOR THE WORLD.

 OPINIE

Vroomheid verbindt ‘Je moet de mantels van je remkabels vervangen,’ zei de man van de garage. Ik had de garage om een goede inspectie gevraagd. Toch besloot ik er niets mee te doen. Er is geen direct gevaar bij het remmen, volgens mij. Wat zal de monteur zeggen als ik binnenkort voor de APK kom?

H TEKST SIMON VAN DER LUGT

et advies van iemand met wie je een zakelijke relatie hebt, kun je naast je neerleggen. Maar wat nu als je je zus om advies hebt gevraagd bij de inrichting van je huis, maar daar niets mee doet. Met haar heb je een familieband. Neem je mij wel serieus?, zal zij denken. Iets dergelijks doet zich momenteel voor in het internationale kerkelijke netwerk van de GKv. In het verleden is gezocht naar het herkennen en erkennen van elkaar als kerken van Christus, om zo van elkaar te leren over grenzen heen. In dat contact denk je met elkaar mee en bevraag je elkaar. In de afgelopen jaren zijn buitenlandse afgevaardigden op synodevergaderingen aan het woord geweest over heikele punten. In brieven is aan hen gevraagd om een reactie te geven op de rapporten en de besluiten die genomen zijn op de GKv-synode. En zij maakten daar werk van. Maar wie kritiek had, zag hier in de besluiten van 2017 op bijvoorbeeld het dossier man/vrouw en ambt nauwelijks iets van terug. Nemen wij hen wel serieus?

Levensstijl

Iedereen die betrokken is bij de interne discussies in de orthodoxe gereformeerde kerken (het probleem speelt breder dan de GKv) zal hier iets van herkennen. Want het onderling aanspreken op de vormgeving van het christelijk en kerkelijk leven leidt tot vergelijkbare uitkomsten. Elkaar aanspreken hoort bij het evangelie. Gods goede nieuws over ons leven vraagt om aanvaarding en vertrouwen. Wie

OnderWeg #01 > Jaargang 6 > 4 januari 2020

zwijgt of zich verzet, krenkt de genadige Heer. Zijn apostelen roepen op om een gemeenschap te vormen waarin we door intensief samen te leven elkaar vormen. Zo zal de gestalte van de Heer zichtbaar worden in ons (2 Korintiërs 3:18). Dan is het dus passend om elkaar om advies te vragen bij het ontdekken van wat goed, volmaakt en God welgevallig is (Romeinen 12:1-2). Ook ongevraagde raad is welkom. Maar wat nu als jij in volle gewetensovertuiging een levensstijl kiest waar de ander je voor gewaarschuwd heeft? De teleurstelling zal overduidelijk zijn: neem je mij wel serieus als broer of zus in Christus?

Bezwaren

Als deputaten Betrekkingen buitenlandse kerken hebben wij bezoeken afgelegd bij verschillende bevriende kerkgenootschappen om te verhelderen wat er speelt in Nederland en hoe de besluitvorming gegaan is. We hebben geprobeerd duidelijk te maken dat de inbreng van onze zusterkerken en andere contacten wel degelijk gehoord is. Toch hebben de bezorgde en waarschuwende bezwaren niet de doorslag gegeven. Het is een kwestie van volwassen

afhankelijkheid en urgentie (2 Petrus 3:12-13). Dan gaat het om een intensief gebedsleven dat vraagt naar Gods wil. We willen bij elkaar het vuur van de Geest voelen branden. We willen horen over de strijd om in te gaan in Gods rijk en om de afgoden van deze tijd te ontmaskeren en te weerstaan. We willen zien hoe mensen groeien in deugdzaamheid, kennis, zelfbeheersing, volharding, vroomheid, liefde voor broers en zussen en liefde voor allen (2 Petrus 1:5-7). Iets daarvan beleefden we tijdens ons bezoek aan ZuidKorea. Zodra we samen in gebed gingen, werd vloeibaar wat exegetisch vastzat. Toen we elkaar vertelden over bijvoorbeeld de oefening van het geloof in het gezinsleven, merkten we verbinding; de gemeenschappelijke vragen brengen herkenning.

Oefenen

Vroomheid kun je bij elkaar opmerken door persoonlijk, intensief en langdurig contact. Dat kunnen we moeilijk waarmaken in de internationale contacten. De bezoeken zijn meestal maar kort. Zou het te oefenen zijn in de Nederlandse situatie? In de plaatselijke kerken hebben we dat persoonlijke, intensieve en langdurige contact wel met elkaar. Het wordt steeds urgenter om met elkaar in vrede te leven en een heilig leven te leiden, zodat we klaar zijn voor de ontmoeting met de Heer (Hebreeën 12:14). Als we in Nederland daarop inzetten in de komende jaren, dan dank ik God dat Hij (de lessen van) onze internationale contacten invloedrijk heeft gemaakt in ons leven. SIMON VAN DER LUGT IS PREDIKANT VAN DE GKV ZWOLLE-WEST EN DEPUTAAT BETREKKINGEN BUITENLANDSE KERKEN VAN DE GKV. gedrag om met elkaar van mening te verschillen zonder de relatie op het spel te zetten. Vandaar dat wij ook vroegen om het voortzetten van de contacten nu deze besluiten genomen zijn. We hopen daarop, ook als de GKv-synode die nu van start is gegaan de besluiten zou handhaven. Of dat voortzetten van de contacten lukt, is afhankelijk van hoe zwaar de zaak wordt ingeschat. Is het een halszaak, waarmee de identiteit van de geloofsgemeenschap als kerk van Christus staat of valt? Dan kun je niet anders dan met verdriet afscheid van elkaar nemen. Of kun je omstreden besluiten onderscheiden van de kern van het evangelie? Dan is het wellicht mogelijk om door te gaan, al heeft de relatie misschien wel schade opgelopen. Hoe kun je dan samen verder?

Vroomheid

Op bezoek in Zuid-Korea zei iemand tegen ons: ‘Met Bijbelteksten en hermeneutiekdiscussies gaan we elkaar niet vinden. Het gaat om vroomheid zoals we die kennen uit de traditie en de wereldwijde kerkgemeenschap.’ Het woord ‘vroomheid’ roept een beeld op van toewijding,

De landelijke synode van de GKv benoemt elke drie jaar een commissie van mannen en vrouwen om de kerken te vertegenwoordigen in internationale netwerken en bij bevriende kerkgenootschappen: deputaten Betrekkingen buitenlandse kerken (BBK). Ruim veertig zusterkerken en contactkerken leven via BBK met de Nederlandse kerken mee en omgekeerd. Een deel van deze kerken heeft het contact opgeschort of afgebroken na de besluiten over man, vrouw en ambt in 2017. In toenemende mate werken de deputaten samen met de leden van de Commissie voor Contact en Samenspreking met andere kerken (CCS) in de NGK, die dezelfde opdracht hebben.

Zet jij magazine OnderWeg stevig op de online kaart? Magazine OnderWeg is een eigentijds kerkelijk magazine dat zich richt op christenen die God liefhebben en midden in het leven staan. Het magazine, dat tweewekelijks uitkomt, is volop in beweging, op zoek naar vernieuwing, verjonging en verbreding.

Wij zoeken een freelance (online) marketingspecialist Online activiteiten nemen een steeds grotere plaats in. Daarom zoeken we een jonge online marketingspecialist die magazine OnderWeg stevig op de kaart zet. Je ondersteunt en adviseert bestuur/uitgever bij het formuleren en daarna verwerkelijken van de (online) strategie en doelstellingen. Wat vragen wij? • Een relevante opleiding op het gebied van (online) marketing; • aantoonbare ervaring; • eigentijdse visie op online marketingstrategie; • creatieve geest en ‘handen-uit-de-mouwen-mentaliteit’; • interesse in de onderwerpen van magazine OnderWeg en affiniteit met onze doelgroepen; • meelevend lid van GKv, NGK of één van de samenwerkende kerken (CGK, PKN); • zelfstandigheid en tegelijkertijd in staat om goed samen te werken; • flexibele inzet voor ca. 5 uur per week.

Wat bieden wij? •D e kans om in grote mate van zelfstandigheid te een boeiend mediamerk beter op de (online) kaart te zetten. •N auwe betrokkenheid bij het formuleren en daarna verwerkelijken van (online) strategie. •E en boeiende, eigen plek in de samenwerking met bestuur/uitgever en (hoofd)redactie. •E en goede honorering voor de gewerkte uren. Interesse? Benader voor meer informatie Arie Liebeek, bestuurslid Marketing en PR, via marketing@onderwegonline.nl. Of stuur direct een korte brief en cv naar Arie Liebeek.

OL EN HOOPV END INSPIRER