Kun je even stil zijn?

www.onderwegonline.nl

#05  jaargang 5  2 maart 2019

Kun je even stil zijn?

THEMA: PERSOONLIJK CONTACT MET GOD

Onder

e Inspirarti voo n te s i re geno

06 LUIGI GIOIA ‘STILTE ZEGT MEER DAN WOORDEN’ 10 STILTETRAINER WAT ALS STILTE NIET LUKT? 14 JOS DOUMA AANDACHTIG AANWEZIG IN GODS AANWEZIGHEID 28 JEUGDWERK JONGEREN VINDEN ZENDING MAAR NIKS

 Inhoud Thema

06 INTERVIEW

‘Stilte zegt meer dan woorden’

Hoe kun je bij God zijn en de blijdschap, liefde en vrede van zijn aanwezigheid ervaren? De Italiaanse monnik en theoloog

10 INTERVIEWS

Stilte en gebed: zoek een vorm die jou past Stil zijn met God, hoe doe je dat? En vooral: hoe doe je dat

Luigi Gioia schreef daarover twee boeken en vertelt er graag

in de drukte van elke dag? En wat moet je als stil zijn – voor

over. ‘Het in de stilte bij God zijn werkt door in heel je leven. Je

gebed, voor overdenking, voor rust – gewoon niet lukt? Is

hele leven wordt een gebed.’

dat erg? OnderWeg praat hierover met Tjitske Volkerink, stiltetrainer, en Wil Doornenbal, psycholoog.

20 EYEOPENER

Een veelbetekenende start

Misschien heb jij ook weleens gedacht: was het nou nodig dat

28 JEUGDWERK

Is zending uit de tijd?

Jongvolwassenen vinden evangelisatie en zending maar niks.

Jezus ingreep bij een bruiloft die in het water dreigde te val-

Sterker nog, uit onderzoek blijkt dat zij het zelfs verkeerd

len vanwege een gebrek aan wijn? Dat was nou niet bepaald

vinden om te doen. Tijd dus om jongeren opnieuw te stimu-

een onoverkomelijke gebeurtenis. Er zijn ergere dingen in

leren om hun geloof te delen. Toch? Of wordt het tijd om de

de wereld. En voor die erge dingen was Jezus toch naar deze

zending en evangelisatie zoals wij die kennen ter discussie te

wereld gekomen?

stellen?

24 ONTMOETING

‘Als ik naar Jezus kijk, smelten de vragen weg’

30 OPINIE

Een mozaïek van kerkplekken

Er is een bont palet ontstaan van missionaire projecten en

Na het eindredacteurschap bij het Nederlands Dagblad en

nieuwe vormen van kerk-zijn. Ondertussen is er met name in

EO Visie werd Maarten Vermeulen recent eindbaas bij BEAM,

de PKN een bezinning op gang gekomen over de vraag hoe

de jongerenafdeling van de EO. Toch is geloven voor hem

deze plekken binnen het kerkverband hun plaats kunnen

allesbehalve vanzelfsprekend. ‘Onbewust leefde ik met de

krijgen. Met die bezinning kunnen wij als GKv en NGK ons

gedachte dat God mijn ellende zou fixen. Dat geloof ik niet

voordeel doen, schrijft Peter Strating.

meer.’

2

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

 Thema  Introductie

Onrustige stilte I

k ben ooit een preek begonnen met een onaangekondigde minuut stilte. Daarna zei ik: ‘Fijn hè, mensen, die stilte.’ Het

was natuurlijk een beetje gemeen en helemaal niet fijn. Mensen vertelden me later dat ze zich zorgen om me gemaakt hadden, omdat ik zo lang stil was. Was er iets niet in orde?

Die vraag roept stilte snel op. Stilte maakt gemakkelijk onrustig.

14 PRAKTIJK

Mag ik even stilte?

Voor het schrijven van dit stukje heb ik geprobeerd tien minuten stil te zijn en niets te doen. Al snel kwam de gedachte op: wat zit ik hier te niksen, ik moet aan het werk! Ik keek uit het

Ook Jos Douma is op zoek naar stilte. Hij verlangt naar

raam en zag mensen lopen op weg naar een doel. ‘En ik doe

momenten dat het even stil is om hem heen. Zulke

niks!’ Allerlei dingen die ik nog moest doen, schoten me te bin-

momenten van ontmoeting met jezelf en ontmoeting

nen. De onrust werd groter. Ik keek op mijn klok: pas drie minu-

met God zijn heilig. Misschien dat ze daarom zo zeldzaam

ten voorbij. ‘Volhouden!’ Ik voelde met mijn tong in mijn mond.

zijn. Douma wil ons sporen wijzen waarlangs we opnieuw

‘O ja, er is een stukje van mijn kies af. Ik moet nog een afspraak

gemotiveerd kunnen worden om die stilte te zoeken.

maken bij de tandarts.’ Na een tijdje werd ik slaperig. Toen ik na heel wat keren op de klok kijken weer aan het werk mocht, was ik opgelucht.

 Wat zit ik hier te niksen!  EN VERDER: 4 Praktijklokaal

‘Voor U is stilte een lofzang’, zegt Psalm 65:2. Hoe kan dat?

Stilte maakte mij vooral onrustig. Als je de psalm leest, lijkt dat ook te gelden voor de dichter van die psalm. Hij moest denken aan zijn fouten, zijn misstappen. Niet alleen wat je nog moet

12 Redactioneel Esther de Hek

doen, maar ook wat je gedaan hebt, kan in de stilte naar je toe-

18 Stimulans

tumult van de volken’ (Psalm 65:8).

19 Column Koert van Bekkum

komen. Juist in de stilte hoor je ‘het geraas van de zeeën, het Hoe kan al die onrust een eerbetoon aan God zijn? Misschien is het wel dit: bij God hoef je niets te verstoppen. Niet je zorg om

23 Nieuws

wat je nog moet doen of je vermoeidheid. Niet je herinnering

23 Colofon

wereld wel doordraaien zonder jouw inspanningen. Het geraas

27 Column Dicky Nieuwenhuis

aan je misstappen. De stilte en de leegte leren: God laat de van de zee en de volken brengt Hij tot bedaren. Het kost tijd, inspanning en onrust om dat ook in de stilte te leren.

Bram Beute, redacteur van OnderWeg

Stockbeelden: goldy/iStock (pagina 1); Igor Salov/iStock (pagina 9); AndreyPopov/iStock (pagina 15); palidachan/iStock (pagina 17); LUMO/Lightstock (pagina 20); LiudmylaSupynska/iStock (pagina 29); Andrey/Lightstock (pagina 30-31).

3

 Praktijklokaal

Het QliQt in Dronten

D

ronten is één van de plaatsen waar gesprekken en ontmoetingen tussen kerken tot mooie

resultaten hebben geleid. Er is zelfs sprake van 4G-kerken: twee GKv, één NGK en één CGK. Zo zijn er sinds 1 januari 2019 gezamenlijke middagdiensten.

Maar de jongeren hadden elkaar al eerder gevonden in QliQ, een initiatief van en voor jongeren van 14 tot 28 jaar.

Voorzitter Sjon Venhuizen: ‘Jongeren liepen voorop en zagen de kerkmuren niet.’ De pijnpunten vanuit het verleden tussen GKv en NGK herkennen ze niet, al hebben ze er wel begrip voor. Al een aantal jaren ontmoeten ze elkaar en dat gaat nog verder dan de 4G-kerken: ook jongeren uit de PKN en een evangelische kerk doen mee. In het begin zaten

‘De jongerendiensten organiseren we helemaal zelf. De ene kerk levert een drummer, een

er ook volwassenen in de organisatie,

andere heeft weer andere muzikanten.’ (beeld Gert Buchner)

maar inmiddels hebben die alleen een adviesrol. werd een topvoetballer met een chris-

zijn: één van de drie leerhuizen ging

telijke achtergrond uitgenodigd, die

over het ontstaan van de Bijbel.’ Een

sprak over de vraag: hoe combineer je

andere ging over je roeping als christen;

topsport en geloof? Ook dat leidde tot

daarvoor was iemand uit de politiek

goede gesprekken.

uitgenodigd. Deze serie was meer op de

De gesprekken die vanuit de sportieve

praktijk gericht.

activiteiten ontstaan leiden als vanzelf

De Timoteüsgroep, bestaande uit jonge-

naar de jongerendiensten. Sjon Venhui-

ren én ouderen, maakt dit jaar deel uit

zen: ‘De jongerendiensten organiseren

van het leerhuis. Het is een groep men-

QliQ werkt via drie sporen: sport, jon-

we helemaal zelf. De ene kerk levert

sen die samen oefent in de uitleg van

gerendiensten en het leerhuis, en die

een drummer, een andere heeft weer

de Bijbel, onder leiding van een predi-

versterken elkaar. Sjon Veldhuizen: ‘We

andere muzikanten. We kiezen een

kant. De leden van de Timoteüsgroep

zijn begonnen met jongerendiensten,

thema en overleggen met de voorgan-

bereiden samen een preek voor die

daarop volgde al snel sport. Sport werkt

ger.’ Deze interkerkelijke jongerendien-

door één van de groepsleden ook echt

verbindend, ook omdat het laagdrem-

sten worden een paar keer per jaar

wordt gehouden. Het is een initiatief

pelig is.’ Niels Schutter en Roeland Veen

gehouden.

van ds. Rien van den Berg, tot voor kort

‘Jongeren liepen voorop en zagen de kerkmuren niet’ 

zetten zich in voor de sporttak en zien het belang ervan: ‘Wij vinden het be-

Leerhuis

langrijk dat de jeugd uit de kerk(en) met

Sinds 2018 is er een nieuwe tak: het

elkaar optrekt. Wij hebben zelf gemerkt

leerhuis. Het leerhuis is een platform

hoe belangrijk het is om in je jeugd

voor cursussen en is opgestart vanuit de

samen op te trekken met andere chris-

ervaring dat jongeren het lastig vinden

telijke jongeren.’

om zich voor een heel jaar te binden

Rond de sportieve activiteiten is er

aan bijvoorbeeld een vereniging, maar

plaats voor gesprek en soms ook mooie

wel interesse hebben voor kortlopende

getuigenissen. In de zomer van 2018

projecten. ‘Dat kan dan best diepgaand

4

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

predikant van de GKv Dronten-Zuid.

Webtip www.qliqdronten.nl

 Praktijklokaal

Waarderende gemeenteontwikkeling

O

p 1 september 2018 zijn de NGK

Je bent niet zomaar klaar met zo’n pro-

Heerde-Epe en de GKv Heerde-

ces. In de loop van 2019 komt er een af-

Epe samengegaan. Samen

ronding en als het zover is (de gemeente

vormen ze de Verbindingskerk. Beide

zit er nog middenin), heeft de gemeente

kerken hebben hun eigen geschiede-

zes stappen doorlopen. Het begon met

nis – met hun eigen pijnpunten. Hoe ga

een wall of wonder: ‘We inventariseren

je dan verder? Wat voor soort kerk komt

wat voor ons de afgelopen jaren waarde-

er? Vaak wordt er top-down een commis-

vol is geweest in onze beide gemeenten

sie benoemd, die na verloop van tijd een

en wat op dit moment waardevol is. En

mooi document produceert dat daarna

van daaruit wat we zien in de toekomst

over de vormgeving van het pastoraat.

in een la verdwijnt. Daarom koos men in

van onze samenwerkingsgemeente.’

De kerkenraad daagt de gemeente daar-

Heerde-Epe voor een bottom-upbenade-

Daarna volgde de vertelfase: met elkaar

bij uit: ‘Grijp het stuur! De rol van de ker-

ring. Ze sloten daarbij aan bij de aanpak

mooie verhalen delen. Dat gebeurde op

kenraad wordt veel meer ondersteunend

van ‘waarderende gemeenteopbouw’,

de startzondag. Een voorbeeld: ‘Voor mij

dan voorheen.’

die binnen de PKN is ontwikkeld door

is de doop van mijn eerste kind een heel

Ook zo’n proces starten? Bereid je dan

Jan Hendriks in zijn boek Goede wijn. Bij

bijzondere gebeurtenis geweest. Toen ik

goed voor. Het team van de Verbin-

waarderende gemeenteontwikkeling

bij het doopvont stond en de gemeente

dingskerk heeft deelgenomen aan de

verzwijg je de pijn niet, maar ligt de na-

in keek, realiseerde ik me hoezeer ik me

leergemeenschap ‘Waarderende ge-

druk op het waardevolle van de gemeen-

onderdeel voelde van deze gemeen-

meenteontwikkeling’ die is ontwikkeld

schap.

schap.’

door Els Deenen en Els Roza (van Met

Bij stap drie, de stap van het verbeelden,

andere ogen; zie webtips).

zocht men met elkaar bloeibevorderende factoren voor de gemeente. Inmiddels is de gemeente bezig met de vierde stap: vernieuwen. Aan het einde van het pro-

Webtips

ces ligt er een kort document met daarin

• www.verbindingskerk.nl

de visie van de gemeente.

• w ww.waarderendegemeenteopbouw.nl

Gaandeweg heeft de gemeente zelf be-

• www.met-andere-ogen.nl

langrijke keuzes gemaakt, bijvoorbeeld

In twee jaar de Bijbel door

G

‘

elukkig hoeven we in de vakantie niet Bijbel te lezen.’

De Bijbel wordt wel van kaft tot kaft gelezen, maar niet lineair van

Deze geestige reactie op Facebook gaat over het project

Genesis 1 tot Openbaring 22. Je hoeft overigens niet alle veertien

Samen Bijbellezen van vier Hardenbergse GKv-kerken

blokken mee te doen; je kunt elk moment aanhaken en stoppen.

(maar leden van andere kerken zijn ook welkom). Samen Bijbel-

lezen is een project waarbij je in twee jaar met elkaar de Bijbel doorleest en in aparte bijeenkomsten regelmatig samen bijpraat en elkaar vragen voorlegt. Predikanten hebben daarbij hun inbreng.

In de vakantie staat het project stil. Het persoonlijke Bijbellezen natuurlijk niet.

Er is een speciale website ontwikkeld waar deelnemers een leesschema kunnen downloaden: www.samenbijbellezen.nl. Het is ook mogelijk om elke dag de te lezen tekst via e-mail te krijgen.

5

 Thema

Luigi Gioia over bidden en met God zijn

‘Stilte zegt meer dan woorden’ Hoe kun je bij God zijn en de blijdschap, liefde en vrede van zijn aanwezigheid ervaren? Luigi Gioia schreef daarover twee boeken en vertelt er graag over. Hij doet dat rustig met wel overdachte zinnen. In zijn woorden ervaar ik enthousiasme, ruimte en liefde. Na het gesprek voel ik me lichter en vrolijker dan ik in lange tijd geweest ben. Heb ik in Gioia’s aanwezigheid ook iets van Gods aanwezigheid ervaren?

tekst en beeld Bram Beute

Hoe kunnen mensen echt in contact met

manuel: God met ons. In Jezus heeft God

woorden. God neemt dan het gebed van

God komen? Hoe kunnen ze bidden?

het laten zien: Ik wil echt bij jullie zijn. De

mij over. Dat heeft iets spannends, iets

‘Eigenlijk is bidden heel eenvoudig, maar

laatste woorden van Jezus in het evan-

beangstigends. Het is een duidelijk her-

vaak denken we dat het lastig is. Je hebt

gelie volgens Matteüs zijn: “Ik ben met

kenbaar moment. Een moment waarop je

bijvoorbeeld besloten om te bidden en

jullie.” Christus is opgestaan om bij ons te

echt je mond moet houden.

opeens denk je aan iets anders. Je ziet

zijn, zou je kunnen zeggen.’

Meerdere christelijke schrijvers heb-

die gedachte als een afleiding en je pro-

ben hierover geschreven. Ze gebruiken

beert het weg te stoppen. Maar dat hoeft

Dus je kunt bidden door alles te zeggen

verschillende beelden hiervoor, maar

niet. Het is iets wat jou bezighoudt en dat

wat je bezighoudt?

ze hebben het over hetzelfde. Eén zo’n

hoort juist in je gebed thuis. Als het voor

‘Ja, maar bidden is meer dan zelf spre-

jou belangrijk is, is het belangrijk voor

ken, het is ook God laten spreken. Voor

God. Bid dus voor de dingen die je “aflei-

mijn gebeden gebruik ik vaak bestaande

De Italiaan Luigi Gioia is een

den”. Zeg het tegen God!’

gebeden, zoals de psalmen of het Onze-

benedictijner monnik. Hij

vader, die ik dan telkens weer herhaal.

studeerde in Oxford en doceert

U zegt dat alles wat ons bezighoudt ook

Maar er komt ook een moment dat ik

nu systematische theologie in

belangrijk is voor God. Waarom denkt

stil ben en luister. Het is als met iemand

Cambridge. Hij schreef twee boeken

u dat?

die je goed kent, met wie je ook stil

over het gebed.

‘De mooiste naam voor God vind ik Im-

kunt worden. Die stilte zegt meer dan

6

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

 Interview

 ‘Soms is er een moment waarop je echt je mond moet houden’  beeld is dat je al sprekend en biddend de woorden van de psalm of het Onzevader als het ware hebt uitgepakt, opengebroken en dat je nu geniet van de geur die daardoor tevoorschijn is gekomen. Het in de stilte bij God zijn werkt vervolgens door in heel je leven. Je hele leven wordt een gebed. Ook als je andere dingen aan het doen bent, ben je je bewust van Gods aanwezigheid.’

Het is niet zo gemakkelijk om die stilte te vinden. Hoe hebt u dit zelf ontdekt?

‘Vanaf mijn zeventiende woonde ik in een benedictijnerklooster. Ik werd daar getraind in de lectio divina. Dan lees je een Bijbeltekst, daar mediteer je over, vervolgens bid je en ten slotte is er ruimte voor contemplatie, voor het in stilte bij God zijn. Ik las daar ook allerlei spirituele auteurs over, zoals Johannes van het Kruis en Theresa van Avila. Maar ik had geen flauw idee waar het over ging. Wat was dat “bij God zijn” nu toch?

Ik ervoer het zelf voor het eerst tijdens een retraite. Een spreker hielp ons met sleutels voor een eenvoudig gebed, onder andere door te bidden met een korte tekst en die telkens te herhalen.’

Wat is voor u de vrucht van contemplatie?

‘Het is bijzonder troostrijk. God raakt me aan. Hij houdt van me. Toen ik in mijn leven worstelde met ernstige schuldgevoelens hielp dit mij erdoor. Ik ben homo en zoals zo veel homo’s heb ik al vanaf heel jong een diep gevoel van schaamte en schuld. Ik kom uit Zuid-Italië, uit een heel conservatieve omgeving, die echt homofoob was. Dan is een beetje therapie niet genoeg. Maar de liefde van God ervaren in de stilte, dat was echt gene-

Luigi Gioia: ‘Eigenlijk is bidden heel eenvoudig. Als het voor jou belangrijk is, is het



belangrijk voor God. Zeg het tegen God!’

7

 Thema

zend. Ik leerde daar wat Johannes schrijft

die meer ervaring hebben in het leven

genieten, anders kunnen ze elkaar echt

in zijn eerste brief: “Dan kunnen we met

met God dan jij. De gave van onderschei-

kwijtraken.’

een gerust hart voor God staan. En zelfs

ding komt zelf ook voort uit het gebed.

als ons hart ons aanklaagt: God is groter

Je gaat daardoor Gods aanwezigheid en

Sommige mystici vergelijken de ont-

dan ons hart, Hij weet alles” (1 Johannes

actie ook buiten het gebed herkennen.

moeting met God dan ook met de liefde

3:19b-20).

Soms juist op plaatsen waar je het niet

bedrijven.

verwacht. Ik geloof dat God eropuit is om

‘Ik zou daar voorzichtig mee zijn, maar

Is contemplatie iets voor iedereen, of

iedereen te redden. En die redding vindt

ik begrijp het wel. De Bijbel bevat ook

is het toch vooral iets voor mensen die

niet alleen plaats als mensen die redding

Hooglied, vol erotiek waarin de liefde

wat introvert zijn? Is het misschien ook

kennen en begrijpen. God handelt ook op

voor God met zijn volk wordt verbeeld.’

cultureel gebonden? Voor bijvoorbeeld

andere manieren. Ik verlang ernaar dat

de gemiddelde Afrikaanse christen of

christenen zich meer inzetten om Gods

Hoe kunnen christenen anderen helpen

kerk is de beleving van het contact met

werk in deze wereld te onderscheiden.

om meer van God te ervaren?

God heel expressief.

Wij hebben niet het monopolie op God.’

‘Allereerst door zelf de tijd te nemen om

‘Ik weet niet of contemplatie iets voor

te bidden. Daardoor kun je ook anderen

iedereen is. Maar de kern ervan wel.

inspireren. In de tweede plaats kun je

Het gaat erom God te ontmoeten en zijn liefde en vrede te ervaren. Alleen

 ‘Over het

mensen uitnodigen om naar de kerk

algemeen komt God in vriendelijkheid en geduld naar ons toe’ 

te komen om te bidden. Dat vraagt om

zoeken en ervaren als anderen in con-

Waarom vindt u het zo belangrijk dat

OnderWeg.

templatie?

christenen bidden en God ervaren?

‘Ja, ik denk dat die dingen vergelijkbaar

‘Ik maak me zorgen, want levens van

zijn en dat ze ook beide dezelfde risico’s

christenen verliezen hun smaak als ze

hebben. Het gaat over gevoelens en

die ervaring van God niet cultiveren. We

gevoelens kunnen je ook voor de gek

weten ons geloof operationeel te maken

houden. Je moet ze dus onderzoeken. Zo

en institutioneel. We weten te formule-

kun je je verbeelden dat je heel veel van

ren wat onze missie is. Maar de brandstof

verhouding tot God en anderen, Zoeter-

iemand houdt, terwijl je later ziet dat het

voor dat alles is dat we ons open blijven

meer (Boekencentrum), 2002.

alleen maar een voorbijgaande verliefd-

stellen voor God zelf. Dat we ons aan de

heid was. Aan de andere kant: dat er

ontmoeting met Hem blootgeven. Over

luisteren in de stilte. Lectio Divina

risico’s zijn aan gevoel betekent niet dat

het algemeen komt God in vriendelijk-

met 40 oefeningen, Heerenveen (Ark

we het gevoel moeten opgeven. We heb-

heid en geduld naar ons toe. Hij dringt

ben de gave van onderscheiding nodig.

zich niet op.

We moeten leren onderscheiden hoe God

Dat betekent dat we af en toe enige af-

werkelijk aanwezig en werkzaam is.’

stand moeten nemen van ons dagelijkse

de Schrift lezen en bestuderen is niet genoeg. De Schrift is ook het middel om God te ontmoeten. De Bijbel zegt dat het Woord van God als honing is en vrede en vreugde geeft. Het zou dan toch erg zijn als we dat niet ervaren?’

Zou je kunnen zeggen dat sommige christenen in dans en muziek hetzelfde

leven. We trekken ons bijvoorbeeld terug

creativiteit. Het gaat dan niet om een kerkdienst, maar er is dan bijvoorbeeld gelegenheid om na een gezamenlijk inleidend gebed in de kerk een kaars te branden, te bidden in stilte of te luisteren naar muziek.’

Bram Beute is predikant van de GKv Kampen-Zuid en redacteur van

Leestips • Wil Doornenbal, Geloven zoals je bent.

De invloed van je persoonlijke stijl op je

• Jos Douma, Anselm Grün e.a., Samen

Media), 2019.

• Luigi Gioia, Zeg het tegen God. Een aanmoediging om te bidden, Utrecht (Kok), 2018.

• Luigi Gioia, Aangeraakt door God. Leven

Zou je dan je persoonlijke gebedsleven

in een retraite. Vergelijk het met een

in gebed, Utrecht (KokBoekencentrum),

en ontmoeting met God aan anderen

leven van een stel. Ze zijn dagelijks druk

2019.

moeten voorleggen?

met hun werk, de zorg voor de kinderen

‘Je kunt dat niet verplicht stellen, maar ik

en het huishouden. Ze functioneren,

zou mensen daartoe wel uitnodigen. Je

maar het is noodzakelijk dat ze ook tijd

kunt op zoek gaan naar oudere mensen

hebben voor elkaar en van hun liefde

8

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

Webtip • www.contemplatio.nl.

 Thema

Ik kies de stilte, doelbewust, en breng mezelf tot diepe rust.

Ik houd mij klein, zoals een kind dat bij zijn moeder vrede vindt.

(Psalm 131:2 De Nieuwe Psalmberijming)

9

 Thema

Stilte en gebed: zoek een vorm die jou past Stil zijn met God, hoe doe je dat? En vooral: hoe doe je dat in de drukte van elke dag? En wat moet je als stil zijn – voor gebed, voor overdenking, voor rust – gewoon niet lukt? Is dat erg?

OnderWeg praat hierover met Tjitske Volkerink, stiltetrainer, en Wil Doornenbal, psycholoog.

tekst Annemarie van den Berg-Nap

‘Stilte is niet iets wat je af en toe opzoekt in een klooster of op een retraite’ Stilte is niet alleen maar iets voor de liefhebber of de introverte mens. Stilte is noodzakelijk voor iedereen, stelt Tjitske Volkerink, werkzaam als stiltetrainer, masseur en wellness-coach bij het Christelijk Spiritueel Centrum in Hilversum. ‘Stilte heb je nodig als tegenhanger van alles wat er op je afkomt.’

Het lag helemaal niet zo voor de hand dat Tjitske, een

Drijfveer

extraverte dame die houdt van praten, ooit zo onder de

In haar zoektocht naar meer balans bezocht ze diverse stil-

indruk zou raken van stilte. ‘Ik ben opgegroeid in een gezin

tekloosters en conferenties. Ze vertelt: ’Ik ben mijn leven

waar verbaal contact, discussiëren, heel belangrijk was.

lang al bezig met de vraag naar wat waar, wat wezenlijk is.

Net als je inzetten voor de samenleving en studeren. Mijn

Ik kwam in het klooster mensen tegen die iets hadden. Iets

geloof was heel rationeel. Bijbelstudie en kerkgang waren

wat met gevoel en intuïtie te maken had en waar ik met

belangrijk. Dat is op zich niet zo verkeerd, je mag je her-

mijn hersenen niet bijkwam. Het wakkerde een verlangen

senen gebruiken. Maar later in mijn leven merkte ik dat ik

aan en dat bleek een heel krachtige drijfveer om te zoeken

vast kwam te zitten in die rationele benadering. Ik wilde

buiten mijn comfortzone. Toen ben ik me gaan richten op

het goed doen en dat legde veel druk op mij. Daar ben ik op

meer “zachte” waarden zoals ik ze wel noem: luisteren,

een gegeven moment tegenaan gelopen. Ik kwam er met

voelen en intuïtie.

alleen denken niet uit.’

Stilte is niet iets wat je af en toe opzoekt in een klooster

10

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

 Interviews

Tsjitske Volkerink-Koops (1976) is radiopresentator bij de Evangelische Omroep en oprichter van het Christelijk Spiritueel Centrum in Hilversum. Dat heeft als doel een plek te bieden waar je kunt thuiskomen bij jezelf en bij God om zo tot rust te komen.

Het centrum is onderdeel van het netwerk pioniersplekken van de PKN. Meer informatie: christelijkspiritueelcentrum.nl.

was onder de mensen, Hij diende hen, maar ook Hij had het nodig om zich af en toe terug te trekken.’

De stilte kan in het centrum dat Tjitske in 2015 startte op verschillende manieren ervaren worden: via een massage, een meditatieoefening of een stiltewandeling. Tjitske: ‘Zoals ieder mens verschillend is, zo zijn er ook verschillende manieren om stilte te ervaren. Voor de één werken de stilte en ontspanning van een massage goed, de ander Tjitske Volkerink: ‘Het begint met de bewustwording dat stilte

gaat liever de natuur in. De stiltewandelingen organiseren

belangrijk voor je is.’ (beeld Willem Jan de Bruin)

we vaak rondom jaargetijden of belangrijke dagen in het kerkelijke jaar. Zo is er een stiltewandeling op Stille Zaterdag. Bij een stiltewandeling word je begeleid door een gids die je meeneemt de stilte in. Want het frappante is: als je

of op een retraite’, beklemtoont Tjitske. ‘Je moet stilte in-

stil bent, merk je juist hoe onrustig je hoofd is. Dus biedt

bouwen in je dagelijkse leven. Iemand zei eens: “Woorden

de gids oefeningen aan, zodat je ook echt tot stilte kunt

dragen vrucht in de stilte.” Als je iets moois hoort, bijvoor-

komen.’

beeld in een preek op zondag, en je gaat daarna meteen weer door, dan is het mooie dat je aangereikt kreeg als een

Koffieautomaat

ingepakt cadeau. Pas in stilte en rust kun je het uitpakken.

Als stilte zo veel brengt, waarom zoeken we het dan niet

De één heeft daar meer tijd voor nodig dan de ander. Maar

vaker op? ‘Stilstaan is niet zo gemakkelijk’, zegt Tjitske.

voor iedereen geldt: je hebt tijd nodig om woorden te laten

‘Daarom zie je vaak dat mensen echt stilgezet worden, bij-

landen.’

voorbeeld door ziekte of ontslag. Dan is er ineens ruimte,

Stiltewandeling

dan moet je wel. Dat kun je maar beter voor zijn. Het begint met de bewustwording dat stilte belangrijk voor je is. Dan

Is de stilte dan niet vooral iets wat heilzaam is voor jezelf?

ontdek je dat je stilte overal tussendoor kunt vinden. Al

Tjitske:’ Ik geloof dat je als mens één geheel bent. Als iets

loop je maar naar de koffieautomaat op kantoor, waarbij je

je raakt, dan is het niet alleen omdat het je praktisch of

jezelf even rust en ruimte gunt om te reflecteren. ‘Het kan

psychologisch raakt. Gelovige mensen zien stilte, zelfzorg,

ook helpen om thuis een stilteplekje in te richten’, oppert

al snel als ik-gericht en dus slecht, want je moet toch op

Tjitske. Maar ook voor haar blijft stilte iets wat ze moet

God en de ander gericht zijn. Ik kom in het Christelijk Spiri-

opzoeken en organiseren. ‘Kloosters hebben niet voor niks

tueel Centrum veel christenen tegen die alsmaar bezig zijn

zo’n strak schema met gebedstijden. Die discipline is blijk-

met uitdelen en zichzelf voorbijlopen. Kijk naar Jezus. Hij

baar nodig om rust in de dag in te bouwen.’

11



 Redactioneel

Rooilijst M

ijn favoriete oude appelboom in het Utrechtse Máximapark lijkt geen toekomst meer te hebben nadat hij met oud en

nieuw ernstig werd toegetakeld door vuurwerk. De holle binnen-

kant is zwartgeblakerd en ademt de geur van een intensief ge-

‘Stilte is noodzakelijk voor iedereen, ongeacht je persoonlijkheid’

bruikte barbecue. Het zou zomaar een serieuze kandidaat voor de gemeentelijke rooilijst kunnen zijn.

Bijna twintig jaar geleden schreef psycholoog

Ik kom regelmatig in de boomgaard van deze appelboom. In het

Wil Doornenbal het boek Geloven zoals je

plukseizoen voor de appels, daarbuiten om op het nabijgelegen

bent. Want ze was en is ze ervan overtuigd: er

bankje ideeën op te doen en te lezen. Zo bladerde ik daar alvast

is geen one size fits all-geloof. Je hebt allemaal

door het deze week verschenen boek van de katholieke journalist en historicus Leo Fijen, Het succes van de kerk. Fijen heeft spijt van zijn intensieve bemoeienis met het tienjaarlijkse onderzoek ‘God

je eigen persoonlijkheid en dat beïnvloedt je weg met God.

in Nederland’ dat ons in de afgelopen dertig jaar alsmaar zorgwekkender resultaten bezorgde. Van die cijfers waarvan je schouders gaan hangen. Dus werkte Fijen aan een tegengeluid: een boekje vol

’Toen ik het boekje schreef in 2002 was er minder

hoopvolle verhalen uit kerken en parochies. ‘Het gaat niet alleen

aandacht voor de vraag hoe je karakter meespeelt in

om aantallen’, schrijft hij. ‘Het draait steeds vaker om nieuwe initia-

je geloofsleven. Er waren nogal wat boekjes over het

tieven die geloof op een andere manier zichtbaar maken.’

gebed die door introverte mensen geschreven waren.

Een extravert persoon kan dan bij voorbaat al de moed

De schaduwkant van de kerk heeft Gods akker al héél wat verkwikkende zonnestralen gekost 

verliezen, omdat die manier van bidden hem moeilijk

Dat de Protestantse Gemeente in Zuidland haar moestuinopbrengst

innerlijke reflectie nodig, voordat hij of zij een gedachte

volledig deelt met de Voedselbank in Spijkenisse is natuurlijk een

uitspreekt. Het helpt om te weten hoe je in elkaar zit

pareltje. Zo zijn het stuk voor stuk fijne verhalen in Het succes van

om daar een vorm bij te zoeken die werkt, juist ook in je

de kerk. Maar eerlijk is eerlijk: ieder succes heeft zijn schaduwkant

geloofsleven. Je ziet die verschillen ook in de Bijbel, bij

– en die van de kerk heeft Gods akker al héél wat verkwikkende

een Martha en een Maria of een Nehemia en een Ezra.

zonnestralen gekost, vrees ik. Zelfs zonder de tobberige cijfers over

En ook bij de discipelen; dat is heel troostend.’



af gaat. Het is belangrijk dat je weet wat je motiveert.

Grofweg werkt het bij extraverten zo: praten – denken – praten. De extravert denkt vaak eerst hardop en pas daarna volgt de innerlijke reflectie. Bij introverten is het meer: denken – praten – denken. De introvert heeft eerst

geloofs- en kerkverlating zie ik met eigen ogen hoe geloof en kerk vaak aan het kortste eind trekken. Wie verbaast het nog dat er in

Voor de één is stilte en gebed gemakkelijker dan voor

Nederland tussen nu en 2030 zo’n duizend kerkgebouwen de deu-

de ander. Wat als het niet zo bij jouw karakter past?

ren zullen sluiten, niet zelden trotse, monumentale godshuizen die

‘Welke persoonlijkheid je ook hebt, stilte voor God is

decennialang een bloeiende tijd kenden?

noodzakelijk voor iedereen, zoals in Psalm 62 (HSV) staat: “Weest stil mijn ziel”. Of kijk naar Christus, die ook

Nu staan ze op een rooilijst, zoals ik ook even vreesde voor de toe-

steeds de stilte opzocht. Stilte is een belangrijk gegeven

getakelde appelboom. Die vrees is trouwens geweken: aan de tak-

in je geloofsleven. Als je vrucht wilt dragen, dan moet

ken zitten inmiddels kleine, verse knopjes. De nieuwe lente meldt

er voldoende reflectie zijn. Het stil-zijn op zich is geen

zich toch, ondanks een binnenkant waar het nodige aan mankeert.

deugd, maar wel als het leidt tot openheid voor God.

Die kerkenrooilijst ten spijt werkt het gelukkig Godzijdank ook nog

Hetzelfde geldt voor het gebed. Het is de levensadem

zo in de kerk, bedacht ik me.

die je in leven houdt. Maar dan volgt de belangrijke

Esther de Hek, hoofdredacteur van OnderWeg

 Interviews

Wil Doornenbal (1938) is klinisch psycholoog. Ze schreef diverse boeken, waaronder Geloven, zoals je bent (2002).

Haar laatste boek gaat over ouder worden: Reizen door nieuw land (2015).

vijf of tien minuten. Probeer verschillende gebedsvormen uit. Soms helpt het om aan de hand van een psalm te bidden. Een introvert hanteert stilte misschien gemakkelijker, maar die mag uitgedaagd worden om zich meer te uiten.

Introverten en extraverten vullen elkaar prachtig aan. Want de extravert brengt gemakkelijk een stukje levendigheid mee en de introvert draagt gemakkelijk bij aan verdieping.

Onderschat dus niet wat je bijdrage is.’

Annemarie van den Berg-Nap is journalist en cultureel Wil Doornenbal: ‘Als je vrucht wilt dragen, dan moet er vol-

antropoloog.

doende reflectie zijn.’ (beeld Niek Stam)

vraag: wanneer helpt stilte mij? De één heeft behoefte aan een langere tijd van ongestoorde stilte. De ander gedijt beter bij een kortere tijd, gevolgd door wat afwisseling.’

God ontmoeten in de Bovenkamer De Bovenkamer in Breukelen is een bijzonder initiatief

De laatste tijd is er veel belangstelling voor stilte en con-

van drie zussen, Marie-Louise, Willeke en Marit, en

templatie, ook onder christenen. Hoe verklaart u dit?

Nico, oud-directeur van een bouwbedrijf. De Bovenka-

’Vroeger was het vooral belangrijk om de geloofswaarhe-

mer bestaat uit verschillende plekken: een creatieve

den op een rijtje te hebben en daar met hart en ziel ja op

kamer, een stilteruimte en een café. De ruimtes zijn

te zeggen, tegenwoordig ligt de nadruk meer op de vraag:

kosteloos te reserveren als vergader- of retraiteplek

wat werkt het geloof uit in de praktijk? Daarbij is het gelo-

voor christelijke organisaties of initiatieven. Willeke

ven ook meer individueel geworden. Waar je vroeger meer

vertelt: ‘Het is ons verlangen dat iedereen in de Bo-

groepsmores had, heb je nu meer vrijheid en eigen verant-

venkamer op zijn eigen manier in contact met God kan

woordelijkheid. Maar dat zorgt ook voor onrust. We hebben

komen en dat iedereen zich thuis kan voelen.’

de tijd niet meer. We weten bijna niet meer hoe we moeten

Elke maandagavond komt er een groepje bij elkaar

reflecteren. Maar een mens die niet kan reflecteren, is een

voor gebed. Een deel blijft in de Bovenkamer, een

mens met te weinig zuurstof. Die krijgt ademnood. De mo-

ander deel gaat al biddend wandelen door Breukelen.

derne mens roept: geef me stilte en help me daarbij.’

‘Strategisch bidden’ noemt Willeke dat. ‘Sommige mensen zijn meer pastorale bidders, die bidden vooral

Welk advies heeft u voor mensen met die uiteenlopende

voor mensen. De strategische bidders hebben meer

karakters om vorm te geven aan stilte, gebed en contem-

het grotere plaatje op het oog en bidden voor de

platie?

plaats Breukelen.’ Naast gebed, vergaderen en mini-

‘Voor extraverten helpt het om te praten met anderen.

retraites kun je in de Bovenkamer ook workshops

Ga aan de slag met je eigen en andermans vragen. Een

volgen, zoals de workshop ‘Luisteren naar Gods stem’

concrete tip voor mensen die het moeilijk vinden om tot

die Willeke geeft.

gebed en Bijbellezen te komen, is om een haalbare tijd af

Meer informatie: www.bovenkamerbreukelen.nl.

te spreken met jezelf. Zet bijvoorbeeld een wekkertje op

13

 Thema

Mag ik even stilte?

Ik ben op zoek naar stilte. Ik verlang naar momenten in mijn leven dat het even stil is om me heen. En dat het even stil wordt in mijn hoofd. En in mijn hart. Zulke momenten zijn heilig. Misschien dat ze daarom zo zeldzaam zijn. Een stil moment, een heilig moment, een moment van ontmoeting met mezelf en ontmoeting met God.

tekst Jos Douma

We gaan maar door. We branden op. We

Een mooie tekst die voor mij woorden

Deze woorden wakkeren mijn verlangen

geeft aan de waarde van stilte vond ik

naar de stilte aan. Tegelijk weet ik ook

lopen tegen de muur. Er zijn zo veel ver-

kortgeleden in het nieuwe Liedboek. Op

dat stilte niet gemakkelijk is, dat inspan-

wachtingen waaraan we willen voldoen

bladzijde 1415 staat deze zegenbede over

ning nodig is. Dat ervaar ik ook wel als

dat we onszelf verliezen. Weer een taak.

stilte:

iets paradoxaals: me inspannen om me

Weer een project. Weer een plan. Ik werk

te ontspannen, iets dóen om te kunnen

dus ik besta. Ik plan dus ik ben. Mijn

God, luisterende God,

zíjn. Ik wil in dit artikel aan beide kanten

agenda is gevuld tot in de verste uithoek.

we danken U voor de zegen van de

stem geven.

Nergens ruimte om op adem te komen.

stilte.

14

Zelfs de invulling van onze vrije tijd is

De stilte van de zon die opkomt.

Drukte

De stilte van de mist over de heuvels.

Het wordt steeds duidelijker dat we niet

Nergens rust. Het bezit van een smart-

De stilte van het luisteren.

zonder stilte kunnen. We gaan kapot

phone heeft alles alleen nog maar erger

De stilte aan het eind van het verhaal.

door gebrek aan stilte. We zijn druk.

gemaakt. Telkens weer is er iets nieuws

De stilte tussen de tonen in de muziek.

We hebben volle agenda’s. We ervaren

wat de aandacht vraagt. Overprikkeld-

De stilte tussen vrienden.

chaos in ons hoofd. We zijn overprikkeld.

heid. Rusteloosheid. Chaos in je hoofd en

Amen.

Er is zo veel wat aandacht nodig heeft.

in je hart en in je lijf.

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

een taak op onze to-do-lijst geworden.

 Praktijk

Sta een minuut stil bij je verlangen naar stilte. Op welke moment heb je behoefte aan rust? Aan even niks?

Stiltemomenten Ik ben er zelf intensief mee bezig, met dat zoeken naar en creëren van betekenisvolle stiltemomenten. Ik doe dat als christen, als volgeling van Jezus, die zich geroepen weet om zich geregeld terug te trekken om tijd met God door te brengen.

Ik doe dat ook als predikant en voorganger die zich geroepen voelt om andere mensen te helpen betekenisvolle stiltemomenten in hun leven te scheppen.

Plekken waar de Geest de ruimte krijgt om zijn werk te doen – geduldig, mild, rustgevend, zachtjes en zonder druk.

Oefening Op verschillende plekken in dit artikel vind je een vak met daarin een aanwijzing, een uitnodiging. Verder niks. Stop even met lezen om die aanwijzing daadwerkelijk op te volgen. Kies voor stilte, rust, even niks. Of voor echt aandachtig stilstaan bij iets. Ervaar hoe het is om even tot rust te komen.

Weer een taak. Weer een project. Ik werk dus ik besta. Ik plan dus ik ben.

Via drie trefwoorden reik ik nu wat bezinnende gedachten aan als het gaat om het zoeken van betekenisvolle momenten

Ga even ontspannen zitten, zonder iets anders te doen.

Adem drie keer rustig in en uit.

In. Uit. In. Uit. In. Uit.

van stilte in je leven. ruimte om op adem te komen? Hebben we het niet gewoon verleerd om stil te

1 Spatie

zijn?

De woorden die je nu leest zijn herken-

Zeker, ergens weten we wel dat het

baar dankzij de spaties die ertussen

belangrijk is om rust te nemen en stil

staan. Kijk maar eens naar de spaties.

te worden. Dat is geen nieuws. Maar

Je bent aan het einde van deze zin al 28

waarom komt het er dan zo weinig van?

spaties tegengekomen. Teksten zijn on-

In zo’n samenleving bevinden we ons. En

In plaats van een analyse van de oorza-

leesbaar als er tussen de woorden geen

in de kerk is het vaak niet veel anders.

ken te geven, lijkt het me zinniger om

spaties staan. Een spatie is de ruimte

Ook daar heersen de drukte, de agenda,

een paar sporen aan te wijzen waarlangs

tussen twee geschreven woorden. Het is

de planning, de volheid en de veelheid.

we opnieuw gemotiveerd kunnen worden

één van de minst opvallende vormen van

Niet alleen mensen, ook kerken kunnen

om de stilte te zoeken. Om plekken te

interpunctie. En ik denk dat je nog niet

de symptomen van burn-out vertonen.

creëren in onze levens (en daarmee ook

half weet hoe dankbaar je ervoor bent:

Herken je dat?

in onze agenda’s) die we markeren als

heerlijk zijn ze, die spaties tussen al die

Waar is de stilte gebleven? Waar de zorg

stiltemoment. Momenten van ontmoeting

woorden! Teksten zouden anders een on-

voor de ziel? Waar de rust? Waar de

met onszelf en ontmoeting met God.

doordringbare letterbrij worden.

Zorg voor de ziel

 15

 Thema

Het woord ‘spatie’ komt van het Latijnse spatium, dat ruimte betekent. We herkennen dat ook in het Engelse woord space. Hoeveel spaties zijn er eigenlijk in jouw leven? Hoe zorg jij ervoor dat al je bezigheden worden omringd door spaties, door ruimtes waar je even adem kunt halen? Want zoals teksten onleesbaar worden als er tussen de woorden geen spaties staan, zo wordt ons bestaan onleefbaar als er geen spaties tussen onze activiteiten staan.

Als je balans in je leven wilt creëren, let dan op de spaties. Maak ruimte: ruimte waar je even ademhaalt, ruimte waar de Geest kan waaien, ruimte waar je inspiratie opdoet. Een spatie is dat je even stilstaat, even stilvalt, even stil wordt. Zonder spaties wordt je leven onleefbaar.

2 Binnenkamer De woorden van Jezus die we in het centrum van de Bergrede vinden, zijn voor mij steeds meer een uitnodiging geworden om de stilte te zoeken. Niet de veelheid van woorden, maar het aandachtig aanwezig zijn bij de Vader is de weg waarlangs de rust van Gods zegen en de zegen van Gods rust mijn

De aanwezigheid van de Vader vraagt om mijn aanwezigheid in mijn innerlijke heiligdom.

leven binnenkomen. ‘Maar als jullie bid-

Daar kijkt de Vader mij liefdevol en zegenend aan.

den, trek je dan in je huis terug, sluit de deur en bid tot je Vader, die in het verborgene is. En jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal je ervoor belonen’ (Matteüs 6:6).

Bidden is voor mij lange tijd vooral geweest: veel woorden zeggen die zinnen vormen om aan God iets te vragen of met Hem iets te delen van wat

Word stil. En bid gedurende enkele minuten met één woord: liefde. Als je merkt dat je ‘afdwaalt’, ga dan rustig terug naar dat ene woord: liefde.

me bezighoudt. Maar ik merk dat de

ook dat er mooie zinnen worden geformuleerd. Dat je echt de tijd neemt om je hart uit te storten bij God. Dat je veel vraagt aan God, omdat Jezus eens zei: ‘Bid, en jou zal gegeven worden.’ Dat je de Heer aanbidt met veel woorden, totdat de woorden op zijn en er alleen nog diepe verwondering is, voorbij de

woorden een beetje op zijn. Als je mij

Ik ben een beetje moe geworden van

woorden.

op dit moment zou vragen wat bidden

al die woorden waarvan ik dacht dat ze

En toch. Ik hoor mezelf steeds vaker zeg-

voor mij is, zou ik het volgende als ant-

moesten klinken – hardop of in mijn hart

gen: de omschrijving ‘bidden is praten

woord geven: stil zijn. Geen woorden.

– in mijn gebeden. Bidden is vooral min-

met God’ doet geen recht aan wat bidden

Of een paar woorden. Een enkele zin

der geworden: minder woorden, minder

is. Bidden wordt er bij voorbaat zo pra-

misschien. Maar vooral: stil zijn, tot rust

moeten, minder ‘zo hoort het’.

terig van. En de kerkelijke cultuur waarin

komen, contact maken met mijn eigen

Ik snap best dat daarmee niet alles over

ik adem, is ook zo praterig. Er zit vaak

hart en met het hart van God.

bidden is gezegd. Natuurlijk, bidden is

zo weinig stilte in, zo weinig ruimte, zo

16

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

 Praktijk

nodig. Alleen maar: stilte, aanwezig zijn.

ontvangen hebt van God’ (1 Korintiërs

Net zoals Jezus regelmatig tijd nam om

6:19a). De mens die op zoek is naar de

zich terug te trekken en tijd door te bren-

aanwezigheid van God, is ook zelf een

gen met zijn Vader.

plaats van Gods aanwezigheid.

Word stil. Ga naar je ‘innerlijke heiligdom’. Blijf daar even.

Word je ervan bewust dat je een ‘binnenkamer’ hebt.

3 Contemplatie

Word stil. Besef: God is ook aanwezig. Hier. Nu. ‘U bent hier.’

De stilte zoeken langs de weg van contemplatie is dus: komen in Gods aandach-

Naast woorden als stilte, meditatie en

tige aanwezigheid, die ik allereerst geloof

rust, merk ik steeds vaker dat het woord

en die ik soms ook ervaar, doordat het

‘contemplatie’ een veelbelovende we-

rustig wordt en stil van binnen. Er stroomt

reld openlegt. Het wordt me aangereikt

dankbaarheid. Er is vrede. Want God is er.

vanuit met name de rooms-katholieke

Hij is genadig aanwezig. Hij is aandachtig

geloofstraditie. Maar ook in meer secu-

aanwezig.

liere contexten worden woorden als ‘con-

En ik ben ook aanwezig, niet langer ver-

templatie’ en ‘contemplatief’ naar mijn

strooid door alles wat zich aandient in

idee steeds vaker gebruikt. Contemplatie

mijn leven, niet langer bezig met van alles

staat daarbij enerzijds voor reflectie, een

en nog wat, ook niet meer met woorden

nadenkende manier van stilte beoefenen,

en gedachten. Nee, enkel aanwezig in het

en anderzijds voor aandachtig aanwezig

hier en nu, aandachtig, verstild, verwon-

zijn in het hier en nu. En als christen vul

derd over Gods vriendelijke aanwezigheid.

ik dat dan aan met: aandachtig aanwezig

Voorbij de woorden. ‘Nee, ik heb mijn ziel

zijn in Gods aanwezigheid.

tot rust gebracht’ (Psalm 131:2).

Het begrip contemplatie kan in veel betekenissen worden gebruikt (aanschouwen,

Jos Douma is voorganger van de Planta-

diep nadenken, overpeinzen, stil aanwe-

gekerk (GKv) in Zwolle. Vanuit de School

zig zijn), maar ik vind het vooral helpend

voor Spiritualiteit geeft hij lezingen

weinig leegte ook. Zo veel proza en zo

om te zien dat het woord ‘tempel’ erin

en workshops over thema’s als lectio

weinig poëzie.

voorkomt, een afgebakend heilig gebied

divina, stilte, spirituele vorming en

Daarom spreken die woorden van Jezus

(con (met) en templum (tempel)). De

contemplatief kerk-zijn. Zie www.leven-

me ook zo aan: ‘Trek je terug in je huis.’

tempel staat voor de heilige ruimte waar

indekerk.nl, www.contemplatio.nl en

Daarmee bedoelt Jezus volgens mij de

Gods aanwezigheid is. Deze woorden

www.tijdmetjezus.nl.

binnenkamer van mijn hart, of ook wel,

uit Psalm 27:4 geven hier voor mij een

om een uitdrukking van monnik Anselm

mooie inkleuring aan: ‘Ik vraag aan de

Grün te gebruiken: ‘mijn innerlijke hei-

HEER één ding, het enige wat ik verlang:

In het kort

ligdom’. Daar trek ik me terug als ik de

wonen in het huis van de HEER alle dagen

Stilte is niet gemakkelijk, daarvoor is

stilte zoek. Daar sluit ik de deur om alle

van mijn leven, om de liefde van de HEER

inspanning nodig. We gaan kapot door

prikkels van buiten uit te bannen. En daar

te aanschouwen, Hem te ontmoeten in

gebrek aan stilte, omdat we te druk

ontmoet ik de Vader die niet allereerst

zijn tempel. Mijn hart zegt U na: “Zoek

en overprikkeld zijn.

spreekt of luistert, maar die – naar de

mijn nabijheid!” Uw nabijheid, HEER, wil

Het is belangrijk om plekken te creë-

woorden van Jezus – is en ziet.

ik zoeken.’

ren in onze levens die we markeren

De aanwezigheid van de Vader vraagt

Hierbij bedenk ik dat ook de mens zelf

als stiltemoment. Momenten van ont-

om mijn aanwezigheid in mijn innerlijke

een tempel van God is. ‘Of weet u niet

moeting met onszelf en ontmoeting

heiligdom. Daar kijkt de Vader mij liefde-

dat uw lichaam een tempel is van de

met God.

vol en zegenend aan. Woorden zijn niet

heilige Geest, die in u woont en die u

17

 Stimulans Lees-, kijk- en luistertips

tekst Debbie den Boer

voor geloofs- en gemeenteopbouw

Bidden met hulp van je telefoon

I

n de Week van gebed werd een

richtje te krijgen over gebeurtenissen

bijzondere Engelstalige app gelan-

in de wereld en dat kun je vervolgens

ceerd: InnerRoom. Deze app van

gemakkelijk toevoegen aan je eigen

de organisatie 24-7 Prayer maakt van

gebedslijst. Ook is het mogelijk de app

één van onze grootste afleidingen,

te gebruiken als een soort ‘gebeds-

onze telefoon, een belangrijk gebeds-

wekker’, die je eraan herinnert om te

instrument. De app helpt je op tal van

bidden en die bijhoudt of de tijd die je

manieren om gericht en met aandacht

aan gebed wilde besteden al voorbij

te bidden voor zaken die jij belangrijk

is. De app is gratis en is te downloaden

vindt. Zo kun je zelf gebedslijsten of

van de AppStore en Google Play. Meer

een gebedsbord met foto’s maken,

informatie over de app is te vinden op

maar geeft de app ook gebedstips. Het

innerroom.app.

is bijvoorbeeld mogelijk om een be-

Opvoedvragen in prediking en pastoraat

O

pvoedvragen beantwoorden, kun je dat als pastor en kun je dat maken? En hoe kun je als predikant in een eredienst aandacht geven aan geloofsopvoe-

ding? Hoe rust je ouders toe vanaf het doopgesprek? Deze en andere vragen stonden centraal op het symposium ‘Heilige Huizen’ dat de organisatie Geloof in het gezin afgelopen januari samen met de Theologische Universiteit Apeldoorn organiseerde. Tijdens het symposium verzorgde Laurens Snoek een lezing rond het thema ‘pastoraat en opvoeding’, waarin hij vanuit verschillende invalshoeken op zoek ging naar het perspectief en de mogelijkheden voor de pastor die opvoeders wil steunen. Daniëlle van de Koot-Dees en M.J. Kater verzorgden op hun beurt elk een lezing rond het thema ‘geloofsopvoeding en prediking’, waarbij ze ingingen op de vraag waar ouders behoefte aan hebben en hoe je daar als predikant in de eredienst op in kunt gaan. Alle le-

Daniëlle van de Koot-Dees sprak over geloofsopvoeding en prediking vanuit het

zingen zijn nu terug te kijken via de website van Geloof in

perspectief van de ouders.

het gezin: www.geloofinhetgezin.nl/blogs/terugblik-symposium-heilige-huizen.

18

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

10 Bijbelstudies

D

 Column

eze maand verschijnt bij Ark Media een nieuwe Bijbelstudieserie: de 10-serie. De serie bestaat tot nu toe uit vier boekjes die elk tien overdenkingen bevatten rond een ac-

tueel thema. Zo verzorgt Lianne Post in het deeltje Van stress naar stilte tien Bijbelstudies over het vinden van rust in ons drukke leven. De Bijbelstudies in dit boekje helpen je om te begrijpen wat stilte werkelijk is en bevatten praktische en creatieve opdrachten

Contrast

die je kunnen helpen te ontdekken hoe je in je drukke leven Gods rust kunt ervaren. Het boekje sluit mooi aan bij dit themanummer.

Leven met een doel zijn tien Bijbelstudies van de hand van Pieter

H

Both te vinden, waarin hij laat zien dat onze alledaagse ziner-

kunt aankomen. Hoe zou je dat toch kunnen proberen?’ Het

varingen kunnen bijdragen aan het doel van ons leven. Janneke

eerste jaar van de predikantsmaster zit gebogen over Jeremia

Nijboer schreef ten slotte het boekje

21, waarin de HEER de ondergang van Jeruzalem aankondigt.

Eline Lindeboom schreef op haar beurt tien Bijbelstudies over geven en ontvangen in het boekje God geeft meer dan genoeg. In

et werd even stil in de collegezaal. ‘Eén van jullie schrijft in zijn voorbereiding dat je met het godsbeeld van deze

tekst tegenwoordig toch eigenlijk niet meer bij een gemeente

Kiezen voor het beste, met tien

De uitdaging is in korte tijd het lezen van een Hebreeuwse

Bijbelstudies die je helpen

tekst te combineren met persoonlijke meditatie, uitleg, en

inzicht te krijgen in de di-

nadenken over de betekenis van de tekst. Voor jezelf. Voor je

lemma’s bij het maken

omgeving. Kan dat: een knalhard Bijbels oordeel toepassen op

van keuzes en die je

jezelf?

even stilzetten om af

De wereld staat op z’n kop. Dagelijkse zorgen te over. Tegelijk

te stemmen op wat

irriteert de gedachte dat wijzelf misschien de kern vormen van

er in je leeft en wat

het probleem. Dat we verantwoording moeten afleggen. We

God jou te zeggen

doen toch ook goede dingen? Je jaagt er mensen mee naar de

heeft.

psychiater. Zo is God toch niet? Jezus is toch gekomen?

In hun voorbereiding hebben de studenten – een heerlijke gemêleerde groep van mensen die eerder in Kampen, Leuven, Utrecht, Nijmegen en Jeruzalem hebben gestudeerd – alle

Homoseksualiteit bespreken op catechese

I

weerstanden al benoemd en gepasseerd. Ze kennen zichzelf en tal van medegelovigen. Ook het gesprek over al dan niet deprimerende doopvragen. Maar tegelijk laten die indringende woorden van 2600 jaar geleden niet na diepe indruk te maken.

Woorden vol woede, passie en teleurgestelde liefde. En daarom werp ik de vraag nog maar eens op: ‘Wat zou deze tekst van-

n reactie op de vele vragen die de HGJB heeft ontvangen na

daag betekenen?’

de Nashvilleverklaring, heeft de organisatie een gratis les-

Het is even stil. En dan ontspint zich voorzichtig een mooi ge-

pakket beschikbaar gesteld waarmee homoseksualiteit be-

sprek. Over de mensen in Jeruzalem die zich ook niets bij Jere-

sproken kan worden in het jeugdwerk en de catechese. Het gaat

mia’s emotionele oproep tot bekering konden voorstellen: God

om al bestaande lessen uit de catechesemethoden Leer & Leef

zou hen redden! Over persoonlijke toewijding aan de Heer, en

(12-15 jaar) en Follow Me Next (16+), die beide zijn ontwikkeld in

gebrek daaraan. Over de Noord-Zuidproblematiek. Over chaos

samenwerking met de organisatie Hart van Homo’s. Het lespak-

in de wereld als gevolg van langdurig volgehouden kwaad. En

ket stelt het thema op een pastoraal gevoelige wijze aan de orde

over de irritatie die ontstaat als iemand het gordijntje weg-

en besteedt onder andere aandacht aan het veilig kerk-zijn, ook

trekt.

voor homoseksuele jongeren. Het lespakket is te downloaden via

God redt. Helemaal. Vast en zeker. Maar Hij doet dat door het

www.hgjb.nl/voor-jongeren/actueel/bericht:gratis-lespakket-

oordeel heen. Het oordeel van de val van Jeruzalem, van de

jongeren-en-homoseksualiteit.htm.

dood van Jezus en van de afbraak van onze wereld. Want ieder die zijn leven wil behouden, zal het verliezen; maar wie zijn leven verliest omwille van de Heer en het evangelie, zal het behouden.

Koert van Bekkum is universitair hoofddocent Oude Testament aan de ETF Leuven en de TU Kampen.

 Eyeopener

En toen de ceremoniemeester het water dat wijn geworden was, proefde – hij wist niet waar die vandaan kwam, maar de bedienden die het water geschept hadden wisten het wel – riep hij de bruidegom en zei tegen hem: ‘Iedereen zet zijn gasten eerst de goede wijn voor en als ze dronken zijn de minder goede. Maar u hebt de beste wijn tot nu bewaard!’

(Johannes 2:9-10)

20

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

 Eyeopener

Een veelbetekenende start Misschien heb jij ook weleens gedacht: was het nou nodig dat Jezus ingreep bij een bruiloft die in het water dreigde te vallen?

Oké, het zou vast heel vervelend zijn geweest voor het bruidspaar, wanneer hun gasten geen wijn meer konden drinken. Maar onoverkomelijk was het nu ook weer niet. Er zijn ergere dingen in de wereld. Daar was Jezus toch voor gekomen? tekst Roel Venderbos

De evangelist Johannes vertelt dat Jezus’ optreden in Kana

zonden. Net als het water in het doopvont in de kerk.

niet maar en passant plaatsvond (Johannes 2:1-11). Nee,

Jezus geeft de bedienden opdracht om deze vaten te

Jezus wilde kennelijk een punt maken: het was zijn éérste

vullen met water. En nota bene, ze doen wat Hij zegt. Ze

wonderteken. Net daarvoor was Jezus voor het oog van

kijken Hem niet vreemd aan, ze zeggen niet dat Hij zich

iedereen gedoopt en was de Geest in de gestalte van een

niet met hun zaken moet bemoeien. Nee, ze doen wat

duif op Hem neergedaald. Met andere woorden: mensen,

Jezus zegt. En om een lang verhaal kort te maken: Jezus

kijk goed, dit is de messias, Hij is het die komen zou. Ver-

verandert het water in die vaten in wijn, bij elkaar zo’n

volgens had Jezus een groepje discipelen om zich heen

zevenhonderd liter, voor ons begrip: zo’n duizend flessen.

verzameld en ging Hij aan het werk. Je zou zeggen: ga

Als de ceremoniemeester de wijn proeft, weet hij niet wat

dan eerst maar eens naar een ziekenhuis, waar mensen

hem overkomt. Hij is stomverbaasd. Hoe kun je nu zulke

worstelen met pijn. Of waar mensen bang zijn dat ze het

goede wijn tot het laatst bewaren?

niet redden en zullen doodgaan. Of naar een verpleeghuis waar mensen aan een rolstoel gekluisterd zijn of in de war zijn. Dat zou toch prachtig zijn, als Hij zou laten zien dat Hij ziekte en dood de baas is!

Doopvont Maar Jezus gaat met zijn discipelen naar een feest. Zijn

 Je zou zeggen: ga

eerst maar eens naar een ziekenhuis 

moeder Maria is er ook, en zij hoort dat de wijn dreigt op

Johannes stopt zijn beschrijving van het verhaal met de

te raken. Ze spoort Jezus aan tot actie. Maar Jezus geeft te

verwondering van de ceremoniemeester tegenover de

kennen dat zijn uur nog niet gekomen is. Maria vraagt niet

bruidegom. Het zal vast een geweldig feest zijn gewor-

wat Hij daarmee bedoelt, maar ze zegt tegen de bedien-

den, want met zo veel wijn kun je nog wel even doorfees-

den: ‘Wat Hij u ook zegt, doe dat!’ Ze voelt dat er iets in de

ten. Maar daar schrijft de evangelist niet meer over. Wel

lucht hangt.

zegt hij dat Jezus dit gedaan heeft als éérste wonderte-

Jezus ziet zes vaten staan, bedoeld voor het water dat

ken. Op die manier toonde Jezus zijn grootheid en heerlijk-

normaliter gebruikt wordt voor een reinigingsritueel,

heid, en zijn leerlingen begonnen in Hem te geloven.

namelijk het wassen van de handen. Dat gebeurde uit hygiënisch oogpunt, zoals wij ook onze handen wassen voor

Uitbundigheid

het eten. Maar het was ook symbolisch bedoeld, als beeld

Het eerste wat Jezus als messias dus liet zien was zijn

voor wat God met ons doet: ons schoonwassen van onze

grootheid en heerlijkheid. Hij is Heer over de schepping.

 21

 Eyeopener

Hij heeft net als zijn Vader in de hemel alle macht, en Hij

Ik zal zorgen dat het leven niet eindigt in de dood, maar

gebruikt die om mensen weer blij te maken. Zijn Vader

weer stralend wordt.’ Daarom stuurt Hij zijn eigen Zoon,

riep ooit alle dingen tot aanzijn. Hij sprak en het was er.

Jezus Christus, en in dit verhaal zien we Hem aan het werk

God was daarin niet sober. Hij schiep alles in een over-

gaan.

vloedige uitbundigheid. Hij creëerde niet mondjesmaat

Het is daarom niet toevallig dat Hij zijn werk begint op

één sterretje, maar miljarden sterren. Zo veel dat er tot op de dag van vandaag nog steeds nieuwe ontdekt worden.

Hij schiep ook niet één vlindertje, één vogeltje, één zoogdier, één boom, maar talloos vele soorten. God heeft er plezier in gehad om hemel en aarde te maken. Als je daaraan twijfelt, denk dan eens aan de vrolijk dansende dolfijn of een poesje dat achter zijn eigen staart aanrent. Of aan de narcissen die om zich heen ‘tetteren’.

Bij zijn scheppingswerk dacht God steeds aan de mens. Hij

 Jezus zorgt ervoor

dat de vreugde op een fantastische manier hersteld wordt 

hoopte dat de mens er eindeloos veel plezier in zou heb-

een feest. Het feest van de liefde tussen een man en een

ben. Daarom ook gaf Hij Adam een vrouw. Vol verwonde-

vrouw mag niet in duigen vallen. Het wordt een feest

ring keek Adam naar haar, hij raakte niet uitgekeken en

waar tot in lengte van dagen over gesproken zal wor-

schreef het eerste liefdesgedicht. God maakte Adam en

den. Hij zorgt ervoor dat de vreugde op een fantastische

Eva om samen plezier te hebben en vreugde te beleven.

manier hersteld en overtroffen wordt. We zien in deze

Ze waren voor elkaars geluk geschapen, om God daarvoor

geschiedenis hoezeer de Zoon lijkt op zijn Vader. God de

dagelijks te danken en te loven. Dat deden ze dan ook,

Vader sprak en het was er, maar ook de Zoon spreekt en

wandelend in de avondkoelte met God.

het is er. Hij zegt wat ze moeten doen en ze doen wat Hij

Feest Wat een verdriet heeft de HEER gehad toen alles lelijk en grauw werd door de opstand van de mens. Maar

zegt, en water wordt wijn. Het wordt een feest met messiaanse afmetingen: duizend flessen wijn. Jezus zorgt voor overvloed, verbazing en vrolijkheid.

toen dat gebeurde, zei God niet: ‘Weg met die aarde en

Beginsel

die mensen!’ Nee, Hij zei: ‘Dit laat Ik niet gaan. Ik houd

Het wonder in Kana is Jezus’ eerste wonderteken. En ik

ontzettend van mijn mensen, die Ik bedacht en gemaakt

vermoed dat Johannes met dat ‘eerste’ meer bedoelt

heb. Ik ga hen redden en mijn schepping weer herstellen.

dan alleen een chronologische aanduiding. Het wonder in Kana is niet alleen het begin van zijn wonderlijke reddingswerk, het geeft ook het principe of beginsel ervan

Om over na te denken of door te praten • Wat betekent het voor je als je bedenkt dat God ons tot vreugde geschapen heeft? Maakt dat je dagelijkse agenda anders?

• Ook voor ons geldt dat we ooit vol verbazing zullen zeggen: ‘U hebt

aan, datgene waar het Hem in zijn werk als messias om begonnen is. Het is een veelbetekenende start, een wonder dat Hem kenmerkt. Jezus wil meer dan wassen of redden, zoals de mensen in die tijd zich reinigden via hun reinigingsrituelen. Water maakt schoon en dat is nodig.

het beste voor het laatst bewaard!’ Wat zal de vreugde dan helemaal

Maar wijn maakt vrolijk en dat is heerlijk. Jezus zet zo de

compleet maken? (Johannes 16:22)

toon voor zijn verlossingswerk. Mensen, er gaat nog een

• Johannes schrijft dat het eerste wonderteken van Jezus plaatsvond op

heleboel gebeuren, maar hier is het Mij om begonnen: dat

‘de derde dag’. Op het eerste gezicht lijkt ook dat niet meer dan een

jullie weer verwonderd zijn en in en in blij kunnen wor-

chronologische aanduiding, maar in het licht van de Bijbel betekent het

den. Dat jullie weer kunnen stralen!

veel meer. Kijk maar eens naar Genesis 1:9-13, Exodus 19:10-11, Hosea

Het is dan ook geen wonder dat zijn discipelen in Hem

6:1-3 en natuurlijk naar de derde dag als de dag waarop onze Heer de

begonnen te geloven. Jezus is geheel anders dan alle an-

dood overwon en uit het graf opstond (Lucas 24:7, 21, 46; 1 Korintiërs

dere rabbi’s, bestuurders en machthebbers. Hij is machtig,

15:4). Wat typeert deze derde dag, en daarmee ook de dag in Kana?

maar Hij intimideert niet. Hij is niet uit op eigen eer, maar

• Over Jezus’ moeder schrijft Johannes pas weer aan het eind van zijn evangelie. Als Jezus aan het kruis hangt, ziet Hij zijn moeder staan. Zijn

imponeert door zijn liefde. Dat zie je hier bij dat jonge bruidspaar in Kana.

tijd is dan gekomen en Jezus toont zijn heerlijkheid. Hoe doet Hij dat?

Roel Venderbos is predikant van de NGK Kampen en werkzaam als geestelijk verzorger in een verpleeghuis.

22

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

Nieuws Veel ideeën voor naam herenigde kerk

 Colofon Kernredactie Bram Beute, Debbie den Boer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman

Op sociale media zijn veel suggesties gedaan voor een naam

(webredacteur), Maarten van Loon, Annelies Smouter-de Rooij (eindredacteur),

voor de nieuw te vormen kerk van NGK en GKv. Ze vormen

Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema).

een reactie op de vraag van de Regiegroep Hereniging NGKGKv aan kerken en kerkleden om ideeën voor een naam voor de nieuwe kerk. Volgens ds. Rob Vreugdenhil, lid van de Regiegroep, moet de naam ‘herkenbaar, inhoudelijk en onderscheidend’ zijn, maar ook passen ‘in de brede familie van verschillende kerkgenootschappen’. Tot de op Twitter en Facebook voorgestelde namen behoren: Evangelisch(e) Gereformeerde Kerken, Gereformeerde Kerken (in) Nederland,

Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Medewerkers Koert van Bekkum, Ad de Boer, Eline de Boo, Els van Dijk, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene, Bas Luiten, Jan Mudde, Dicky Nieuwenhuis, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Dingeman Quant, Wim van der Schee, Paul Smit, Jeroen

Gereformeerd Katholieke Kerk, Verenig(en)de Gereformeerde

Sytsma, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Martine Versteeg, Dick Westerkamp, Jeannette

Kerken, Nederlands Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt, Ne-

Westerkamp-Stegeman.

derlandse Gereformeerde Kerken, Gemeenschap van Gereformeerde Kerken, Christelijke Kerk (in Nederland) en Vrije Gereformeerde Kerken. Tot half april zijn ideeën nog welkom bij regiegroep@ngk.gkv.nl. Later dit jaar wil de Regiegroep een voorstel doen aan de GKv-synode en de Landelijke Vergadering van de NGK.

Preventiepakket voor een veilige kerk beschikbaar De vier kerkelijke meldpunten seksueel misbruik, waaronder

Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, redactie@onderwegonline.nl.

Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl.

OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor

het Meldpunt Misbruik van CGK, GKv, HHK, NGK en vGKN,

Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB:

hebben het preventiepakket Een veilige kerk ontwikkeld,

0341-565499.

dat op de nieuwe website www.eenveiligekerk.nl aan alle kerken wordt aangeboden. Het bestaat uit een zesstappenplan waarmee elke geloofsgemeenschap kan werken aan veiligheid. Het stappenplan en de nieuwe website zijn het resultaat van intensieve samenwerking tussen de vier meldpunten.

Regionale samenwerking GKv-NGK De GKv-classis Dordrecht-Gorinchem en de NGK-regio Dor-

Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 52,50 (studenten € 26,25 / Europa € 89 / buiten Europa € 119).

Halfjaarabonnement € 28,75. Digitaal abonnement: € 37,50 (studenten € 18,75).

Bij automatische incasso geldt op deze tarieven een korting van 1 euro.

Proefabonnement: drie maanden gratis.

Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl.

IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

drecht gaan waarnemers sturen naar elkaars vergadering.

Persvereniging

Op die manier hoopt men elkaar ook op het niveau van het

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

regionale kerkverband beter te leren kennen. Diverse ge-

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

meenten in deze classis en regio werken al langer met elkaar samen.

Bestuur Persvereniging

COGG bespreekt katholiciteit van de kerk

Tjirk van der Ziel.

Het Contactorgaan Gereformeerde Gezindte congresseert op 4 april over het thema ‘Om de katholiciteit van de kerk’. De hoofdlezing ‘Waarom katholiek vandaag?’ wordt gehouden door prof.dr. W. van Vlastuin. Ds. A.J. Mensink, prof.dr. B. Kamphuis en ds. W. Visscher zullen reageren op zijn lezing.

De bijeenkomst vindt plaats in De Schakel in Nijkerk. Infor-

Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Aad Lootens, Roel de Ruiter, Hillie van de Streek en

Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl.

Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90,

matie en aanmelding: tschans@solcon.nl, 0642667942.

fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Komen en gaan

Technische realisatie en druk

Verbonden aan Kruispunt Vathorst (CGK/NGK/PKN), Amersfoort: J. Hansum (Maranathakerk (Hervormde Gemeente), Lunteren); aan 3G Hengelo (CGK/GKv/NGK): R.R. Roth (GKv Oegstgeest).

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline

23

 Ontmoeting

Journalist Maarten Vermeulen heeft het geloof niet vaarwel gezegd

‘Als ik naar Jezus kijk, smelten de vragen weg’ Na het eindredacteurschap bij het Nederlands Dagblad en EO Visie werd Maarten Vermeulen recent eindbaas bij BEAM, de jongerenafdeling van de EO. Toch is geloven voor hem allesbehalve vanzelfsprekend. ‘Onbewust leefde ik met de gedachte dat God mijn ellende zou fixen. Dat geloof ik niet meer.’

tekst Wilfred Hermans beeld Sahil Aamir Fotografie

In zijn Nederlands-gereformeerde kerk is Maarten Ver-

Shoppen

meulen (39) ouderling voor het cluster Communicatie.

‘Ik ben min of meer per ongeluk Nederlands-gerefor-

In dat kader bezocht hij onlangs een bijeenkomst over

meerd geworden, ik wist niet eens van het bestaan van

het fusieproces met de GKv in het gebouw van de

dit kerkgenootschap af. Ik kom uit een evangelische

plaatselijke GKv. ‘Die kerk is een stuk ruimer en prak-

gemeente, daarvoor bezochten we de Vergadering

tischer ingedeeld dan de onze, dus terwijl ik wat om

van Gelovigen. In mijn jeugd wist iedereen haarfijn uit

me heen keek, mompelde ik halfluid: “Zo, dus dit wordt

te leggen wat goed was en waar het kwaad zich ma-

straks ook allemaal van ons?’’’ Met pretogen: ‘Je zag

nifesteerde. In terugdraaimuziek, bijvoorbeeld, en de

die vrijgemaakte broeders wit wegtrekken.’

Snorkels waren gevaarlijk, de Smurfen ook. Halverwege

Waar mogelijk zou volgens hem een vrolijke noot bij

mijn studententijd was ik een beetje klaar met het

alle veelal serieuze gesprekken niet misstaan. ‘Het lijkt

evangelische gedoe, dus ging ik shoppen. Bij de eerste

me geinig als iedereen uit onze gemeente een taart

kerk waar mensen aardig waren, bleef ik hangen. Ik

zou bakken om na de dienst in een soort taartcolonne

word een beetje moe van kerken waarin voortdurend

naar de vrijgemaakten te lopen om samen koffie te

dingen anders moeten op zoek naar de volgende gees-

drinken en taart te eten. Of kanselruil, maar dan fysiek.

telijke piek. In mijn NGK vind ik een soort gewortelde

Dat is toch te gek? Dat je ’s morgens in de kerk komt en

vrijheid: weten waar je vandaan komt, met oog voor

denkt: wat staat dáár nou?’

vernieuwing.’

24

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

 Ontmoeting

Ankerpunt Als mensen proberen op emoties te spelen, is Maarten op zijn hoede. Een overblijfsel uit zijn evangelische jeugd wellicht. ‘Nog steeds kan ik bij een mooi pianomuziekje het gevoel krijgen: ik moet naar voren! En dan denk ik meteen: ho, rustig, blijf zitten. Maar ik wil er niet vervelend over doen, in een woelig tienerbestaan kan zo’n emotioneel moment een ankerpunt zijn. Bij BEAM horen we van jeugdleiders dat zo’n komnaar-vorenoproep tijdens de EO-Jongerendag bij uitstek een moment is waarover zij achteraf kunnen doorpraten: hé, ik zag dat je naar voren ging, wat gebeurde er? Dus al is zo’n oproep niet meer mijn stijl, ik wil die toch niet afschaffen, omdat het wel degelijk een functie heeft.’

Welke boodschap hoop jij als Jongerendagbaas dat die duizenden jongeren op 25 mei mee naar huis nemen?

‘Het klinkt cheesy, maar: dat ze niet alleen zijn.

Op veel plekken denken christelijke jongeren dat ze de enige gelovigen zijn. Zo’n EO-Jongerendag kan bij uitstek een wowmoment opleveren: al deze jongeren zijn met Jezus bezig! Dat kan mij ontroeren.’

Je werkte altijd voor christelijke werkgevers.

Waarom ben je nooit uit die bubbel gestapt?

‘Bedoel je uit het christelijke wereldje, of: waarom ik het geloof nooit vaarwel heb gezegd?’

Is die laatste vraag ook relevant dan?

‘Jazeker. Geloven is voor mij allesbehalve vanzelfsprekend. Eén van mijn grootste ontdekkingen is dat niet ik het geloof vasthoud, maar dat God mij vasthoudt. Klinkt vroom, maar voor mij is dat een bevrijdende gedachte. Ik voel me niet meer verplicht om welk ritueel dan ook te volgen, daar hangt het niet meer van af.’

Wanneer is dat inzicht ingedaald?

‘Kijk, ik vind geloven niet zo makkelijk. Over Maarten Vermeulen: ‘In mijn NGK vind ik een soort gewortelde vrijheid: weten waar je

veel dingen ben ik kritisch, ook over hoe God

vandaan komt, met oog voor vernieuwing.’

de zaken aanpakt. Stel: ik breek mijn been, er

25



 Ontmoeting

wordt gebeden voor genezing en mijn been geneest.

Prachtig, maar waarom gebeurt dat? Ik had ook gewoon zes weken kunnen wachten. Geef dat wonder liever aan iemand die geen zes weken meer heeft. Ik begrijp niet hoe dat werkt. Er lijkt geen ethiek te zitten achter wie wel en niet geholpen wordt met wonderen.’

Alsof God lukraak geneest wie Hij wil?

‘Ik vind dit zo lastig dat ik soms denk: zie je wel, het is allemaal niet waar, we hebben het zelf bedacht. Ik heb écht het geloof van een mosterdzaadje. Er zijn momenten geweest dat ik dacht: nu stop ik ermee.

Bijvoorbeeld een jaar of tien geleden, tijdens een burnout met heftige angst- en paniekaanvallen. Ik was zes weken in India geweest, waar ik veel armoede had gezien. Weer thuis liep ik door de winkelstraat en kreeg ik een soort omgekeerde cultuurshock: hier klopt niets

Maarten Vermeulen: ‘God vindt elk leven kostbaar, zeker, maar of Hij

van. Ik besefte voor het eerst dat het leven helemaal

een expliciete bedoeling heeft met míjn leven, betwijfel ik. Ik ben er

geen speeltuin is, maar juist keihard. Daarbij werd ik

in elk geval niet meer naar op zoek, het komt wel.’

net vader. Op het dieptepunt ervoer ik een donkerte waarin ik niets aan God had; het maakte niet uit of ik bad. Dit was toch wel het uitgelezen moment waarop

mijn persoonlijke Siri-assistent, en die burn-out was de

God iets had kunnen doen, dacht ik.’

enige manier om dat te ontdekken. Al hoor ik nog veel christenen het tegenovergestelde beweren.’

Zat daar de gedachte achter dat een mens niet zo zou hoeven lijden?

Er valt geen mus van het dak zonder Gods wil…

‘Nee, eerder: God is er dus niet. Ik wil best een beetje

‘Ja, terwijl ik denk: er vallen wel héél erg veel mussen

lijden, maar nu was het wel érg donker. Ik heb me lang

van het dak. Daar kan ik cynisch van worden, ongelo-

afgevraagd waarom er toen geen verlichting kwam.

vig bijna. Maar ik heb een religieus gen, lijkt het wel:

Het was ook aanleiding om me af te vragen hoe ik

ik raak het geloof niet kwijt. Of beter gezegd: God laat

God zie. Onbewust leefde ik met de gedachte dat God

mij niet los. Het is een onaf proces, ik weet niet waar

mijn ellende zou fixen. Dat geloof ik niet meer. Dingen

het eindigt.’

gebeuren gewoon, ze overkomen je, shit happens.

Dat hoort bij het leven op aarde. Die gedachte vind ik

Hoe of waar zie je Gods hand wél in je leven?

draaglijker dan: God heeft er een bedoeling mee.

‘Als ik naar Jezus kijk, dan smelten veel vragen weg.

Ik ben opgegroeid met het idee dat God met iedereen

Hij gooit mijn logische redeneringen ondersteboven.

een specifiek plan heeft. Ik was altijd bang dat ik iets

Ik kan me eindeloos verliezen in moeilijke vragen

koos wat “niet de bedoeling was”. Daar liep ik in vast.

rondom het lijden, maar Jezus laat zien dat je er ook

Ik kan wel uit de voeten met de gedachte dat God een

iets aan kunt doen. Dat zit ‘m in kleine dingen. Ster-

weg gaat met de mensheid. In dat grote verhaal mag

ker nog, als ik Jezus een beetje begrijp, heeft Hij een

ik een tijdje meedoen. God vindt elk leven kostbaar,

uitgesproken voorkeur voor onbenullige goedheid. Je

zeker, maar of Hij een expliciete bedoeling heeft met

buurman groeten. Hallo zeggen tegen de kassamede-

míjn leven, betwijfel ik. Ik ben er in elk geval niet meer

werker, in plaats van als een zombie je boodschappen

naar op zoek, het komt wel.’

afrekenen. Iemand uitnodigen die vaak buiten de boot valt. Dat is mijn remedie tegen grote, verlammende

26

Hoe zie je achteraf Gods rol in jouw burn-out?

vragen: in het alledaagse Jezus zoeken. Het is fijn om

‘Ik kan Hem daar niet verantwoordelijk voor houden.

een relatief kleine daad te kunnen plaatsen in een gro-

Hij bracht me niet ín die leegte, maar er ook niet úit.

ter verhaal; kleine, profetische momentjes die wijzen

Misschien was dat de les die ik moest leren. God is niet

op een wereld die komende is.’

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

 Column

Moeder

Heb je recent iets van God ervaren?

‘Eén van mijn laatste interviews voor EO-Visie was met Adrian Plass. Hij heeft een aardse, vrolijke, ontspannen manier van geloven en hij zei: “God is aardig.” Dat

houd. Maar weet jij wat dat betekent, hoe dat voelt?

M

Ik niet. Het is zo abstract. Maar dat God tegen mij

Op 20 oktober overleed mijn moeder. Sinds die dag kan ik niet naar

zegt: “Ik vind jou aardig, Ik wil tijd met je doorbren-

dit nummer luisteren zonder tranen. Het heet ‘Moeder’ en wordt

gen”, en dat ik Hem ook gewoon aardig mag vinden,

gezongen door Alex Roeka. ‘Donker en schurend’ typeert hij zelf

dat kwam bij mij wél binnen. Het is taal waar ik iets

zijn liedjes. Ik hou van zijn doorleefde stem, de treurige ondertoon,

mee kan. Niet dat God rechtstreeks tot me sprak,

de intensiteit van zijn teksten.

raakte me. Ik hoor mijn hele leven al dat God van mij houdt. Ik heb zelf ook vaak gezegd dat ik van Hem

oeder, kom nog eens praten in mijn droom Over toen, onverbloemd en zonder schroom

maar door Adrian heen ervoer ik toch dat Hij er is.’

Moeder, kom nog eens zitten in uw stoel Praten over uw verzwegen gevoel (...)

 ‘Jezus heeft een uitgesproken voorkeur voor onbenullige goedheid’

Dat u liever een ander leven had gehad Het lied ‘Moeder’ vond ik altijd al één van Roeka’s mooiste num-



mers, maar komt nu meer dan ooit binnen.

Mijn moeder was van de generatie ‘niet klagen, maar dragen’. Weinig mensen wisten met hoeveel gezondheidsproblemen ze kampte.

Op de vraag: ‘Hoe is het?’ antwoordde ze vrijwel altijd opgewekt:

Je organiseert in Ede maandelijks een filosofisch

‘Goed! En met jou?’ ‘Opkomen voor jezelf’ kwam in haar woorden-

café. Wat brengt filosofie jou?

boek niet voor.

‘Laten we als christenen vooral niet zo arrogant zijn

Het gezin waarin ze opgroeide in de naoorlogse jaren was warm en

om te denken dat wij als enigen over het leven na-

gezellig. Maar praten over wat er in je omging was een vaardigheid

denken. Ik vind het super inspirerend me te verdiepen

die weinig beoefend werd. Zeker niet als het je persoonlijke geloof

in mensen die dit ook hebben gedaan zonder het idee

betrof. Dat was te groot, te hoog – beter om daar geen woorden

God daarin te betrekken. Filosofen gebruiken vaak

aan te geven.

woorden en beelden die nieuw voor mij zijn. Ik zit al mijn hele leven in de kerk, dus ik word niet vaak meer

Als u komt maak ik vuur

verrast door wat daar gezegd wordt. Een filosoof kan

Er ligt nog hout zat in de schuur

mij bijvoorbeeld leren dat je het leven kunt opvatten

Ga niet weg voordat het gloort en alles is gezegd

als een zoektocht naar erkenning, uit angst voor het niet-zijn. Heel verrijkend.

Ik drong niet makkelijk binnen in het hart van mijn moeder. Lag dat

Er zijn tijden geweest dat ik vond dat ik sommige

aan haar? Welk aandeel had ik daar zelf in? Er was een diepe ver-

gedachten niet mocht toelaten, maar dat is een onzin-

binding waar zowel zij als ik weinig woorden aan gaven. Waarom

nige beperking. Hoe zou je je leven invullen als God

heb ik die woorden nooit aan het papier toevertrouwd en met haar

niet bestaat? Wat als religie een uitvlucht is om te

gedeeld? Nooit in haar oren gefluisterd?

ontsnappen aan zinloosheid? Het is heel zinvol om over dergelijke vragen na te denken, ik ga ze niet

Als u gaat wacht dan even

wegduwen.

Ik wil u in mijn armen nemen

Ik ben wars van doen alsof. Ik ga niet in de kerk zitten en doen alsof ik geloof, of liedjes zingen in de hoop

Een paar weken na het overlijden van mijn moeder stak ik op een

dat het gevoel vanzelf wel komt. Ik wil ook trouw zijn

zondagmorgen samen met mijn man en kinderen een kaars aan in

aan mezelf. Want als het écht niet van mij afhangt,

de kerk. De naam van mijn moeder werd voorgelezen. Een eenvou-

maakt het ook niet uit hoe ik erbij zit.’

dig – vrijwel woordeloos – ritueel. Mijn moeder, ikzelf, ons gezin, verbonden door de generaties heen, allen geborgen in Gods hand.

Wilfred Hermans is journalist en tekstschrijver.

Liefde heeft niet altijd woorden nodig.

Dicky Nieuwenhuis is directeur van ontwikkelingsorganisatie Light for the world.

27

 Jeugdwerk

Is zending uit de tijd?

Jongvolwassenen vinden evangelisatie en zending maar niks. Sterker nog, uit onderzoek blijkt dat zij het zelfs verkeerd vinden om te doen. Tijd dus om opnieuw aandacht te geven aan evangelisatie en zending. En om jongeren te stimuleren om hun geloof te delen. Toch? Of wordt het tijd om de zending en evangelisatie zoals wij die kennen ter discussie te stellen?

tekst Martine Versteeg

In de afgelopen maand kwamen twee

vrienden- en familiekring ook meerdere

onderzoeksrapporten naar buiten over

mensen kennen met een ander geloof.

jongeren en evangelisatie. De Barna

Daardoor zullen zij eerder beseffen dat

• Voorjaar 2019: To get there young, trai-

Group uit Amerika en de Church of Eng­

het niet vanzelfsprekend is om christen

ningstour over het jeugdwerk voor de

land rapporteerden afzonderlijk van el-

te zijn.

3G-kerken. 7 maart in Ede, 21 maart in

kaar dat christelijke jongeren bijna niets

Goes. Meer info: www.praktijkcentrum.

zien in zending of evangelisatie.

Profetisch

org/3g-trainingstour.

47 procent van de Amerikaanse christe-

De voorzitter van de Barna Group stelt

Agenda

• 2 2-23 maart: Teenstreet@Home, tiener-

lijke jongvolwassenen geeft aan dat ze

in een reactie dat de kerk meer aan-

conferentie van Operatie Mobilisatie. Zie

het verkeerd vinden om je geloofsover-

dacht moet hebben voor evangelisatie.

www.om.org/teenstreet.

tuiging te delen met een ander in de

We moeten bij de jeugd benadrukken

hoop dat die ander tot dezelfde overtui-

dat evangelisatie goed is en de moeite

ging komt. Van de generaties vóór hen

waard. Ik vraag mij af of dat de juiste

vindt 27 procent van de generatie X dat

conclusie is.

het verkeerd is zo je geloof te delen en

Op 8 februari hield Paul Bendor-Samuel,

slechts 19 procent van de babyboomers.

hoogleraar aan het Oxford Centre for

In het Barna-onderzoek geven de jong-

Mission Studies, een lezing tijdens de

volwassenen ook aan dat zij in hun

studiedag ‘Weg met zending?’ Daarin

voor predikanten en jeugdwerkers over

directe familie- of vriendenkring gemid-

reflecteerde hij op trends, uitdagingen

catechese in de kerk. Meer info: www.

deld vier mensen kennen die een ander

en kansen van zending en missie anno

praktijkcentrum.org/highlight/tranings-

geloof dan het christendom aanhangen.

2019. De uitdagingen die hij signaleert

event-jong-geleerd.

Ter vergelijking: christelijke babyboo-

en benoemt, zie ik terug in de reactie

mers zeggen dat ze in hun directe fa-

van de jongeren in deze onderzoeken.

jaar organiseert JOP weer een PaasChal-

milie- en vriendenkring gemiddeld één

Is het mogelijk dat de negatieve kijk

lenge: een interactief spel voor tie-

persoon kennen met een ander geloof.

van jongeren op zending en evange-

nerclubs als kennismaking met het

Voor Nederland, dat in vergelijking met

lisatie eerder een profetisch geluid is,

paasverhaal. Zie jop.nl/themas/vieren-

Amerika vele malen meer gesecula-

in reactie op wat wij als volwassenen

en-ontmoeten/paaschallenge-2019.

riseerd is, mogen we ervan uitgaan

van zending en evangelisatie gemaakt

dat christelijke jongeren in hun directe

hebben?

• 23 maart: Jong geleerd? Trainingsevent

• 20 april: PaasChallenge 2019. Ook dit

28

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

 Jeugdwerk

 In het

navolgen van Jezus ben je onderdeel geworden van zijn missie 

opvallend dat in datzelfde onderzoek 73 procent van de jongeren vindt dat ze goed zijn in het delen van hun geloof, terwijl 59 procent van de babyboomers dat vindt.

We mogen ervan uitgaan dat christelijke jongeren in hun directe vrienden- en familiekring meer-

Ik heb vaker gezegd dat jongeren en jong-

dere mensen kennen met een ander geloof.

volwassenen richtingaanwijzers in het lichaam van Christus zijn. Dus als ik zie dat jongeren moeite hebben met iets wat we

Superioriteit

een taak waar je al dan niet goed in bent of

als kerk doen, dan ben ik benieuwd naar de

Bendor-Samuel stelt dat rond missie en

affiniteit mee hebt. Maar in hoeverre zijn

reden erachter. Het zou zomaar kunnen dat

zending verschillende eenzijdigheden zijn

we ons er nog van bewust dat het delen

we als kerk onze koers moeten aanpassen

ontstaan, die we wellicht moeten herover-

van het evangelie een gevolg is van ons

of onze huidige manier van doen moeten

wegen. Zo ligt er bij zending en evangelisa-

leerling-zijn van Jezus? Het is niet één van

evalueren. Laten we de richtingaanwijzers

tie een grote nadruk op zenden. Wij hebben

de mogelijke taken van een christen, die

van de kerk serieus nemen.

de waarheid en die moeten we overbren-

sommigen wel doen en anderen niet. Ie-

gen op de ander. De ander is verloren en

dere christen is missionair, omdat je in het

Martine Versteeg is jeugdwerkadviseur bij

heeft onze boodschap van redding nodig.

navolgen van Jezus onderdeel bent gewor-

de Nederlands-Gereformeerde Toerusting

Volgens Bendor-Samuel lijkt hier zelfs on-

den van zijn missie.

(NGT). Met bijdragen van Anko Oussoren

bedoeld een gevoel van superioriteit een

Ooit zei een jeugdleider, toen we het

(adviseur bij het Praktijkcentrum) en Paul

rol te spelen, overgebleven uit koloniale

hadden over een cursus evangeliseren:

Smit (jeugdwerkadviseur bij de NGT).

tijden waarin de zending zoals wij die ken-

‘Bedoel je een cursus normaal doen voor

nen gevormd is.

christenen?’ Wellicht is het inderdaad tijd

Gelukkig groeit er steeds meer besef van

dat we als christenen leren om ‘normaal’ te

de wederkerigheid in missie. Zowel zen-

doen. Dat wil zeggen: accepteren dat ons

delingen ver weg, als missionaire pioniers

hele leven onderdeel is van Gods missie.

dichtbij zien dat God al bezig is op de plek

Zending en evangelisatie vormen niet een

waar zij komen. Ook ontdekken en leren ze

aparte taartpunt van het christelijke leven,

in de interactie met mensen zo veel meer

maar zijn een smaakbepalend ingrediënt

van de Barna Group: www.barna.

over de God die ze in eerste instantie dach-

van het leven in zijn koninkrijk.

com/research/millennials-oppose-

ten te brengen.

Affiniteit

Richtingaanwijzers

Media/tips • Meer informatie over het onderzoek

evangelism.

• Verslagen en verschillende downloads

Wanneer jongeren negatief blijken te zijn

van de studiedag ‘Weg met zending’

Een andere eenzijdigheid waar Bendor-

over zending en evangelisatie, laten we dan

zijn te vinden op: www.missieneder-

Samuel op wijst, is missie als een taak.

eerst even nadenken over wat daarachter

Hierdoor zien we in kerken dat deze taak

zou kunnen liggen. Wellicht vragen jonge-

kan worden uitbesteed aan enkelingen. Er

ren niet alleen om het opnieuw definiëren

Mission after Christendom, Milton Key-

wordt onderscheid gemaakt tussen diaco-

van zending en missie, misschien zijn ze

nes (Paternoster Press), 2009.

nale en missionaire missie. Dat laatste is

daar al mee bezig. Het is bijvoorbeeld

land.nl/wegmetzending.

• Alan en Eleanor Kreider, Worship &

29

 Opinie

Een mozaïek van kerkplekken Vanaf het begin van deze eeuw is er geëxperimenteerd met missionaire projecten en nieuwe vormen van kerk-zijn. Er is een bont palet ontstaan van meer of minder kerkelijke initiatieven.

Ondertussen is er met name in de PKN een bezinning op gang gekomen over de vraag hoe deze plekken binnen het kerkverband hun plaats kunnen krijgen.

Met die bezinning kunnen wij als GKv en NGK ons voordeel doen.

tekst Peter Strating

De inbedding van pioniersplekken in

pioniersplekken als het gaat om (nieuwe)

meenschappen niet zonder het ambt

het kerkverband roept verschillende

experimentele projecten waarbinnen de

kunnen. Hoe het ambt wordt ingevuld,

fundamentele vragen op. Het gaat om

kerk zich op één of andere manier ver-

mag onderwerp van discussie zijn, maar

vragen over wat nu eigenlijk een kerk

bindt met de samenleving. Als zo’n plek

dat volgens het Nieuwe Testament de

is, over kerklidmaatschap, over ambten,

meer de structuur krijgt van een geor-

geloofsgemeenschap ambten nodig

en over wat voor opleiding mensen die

ganiseerde kerk, bijvoorbeeld omdat er

heeft, staat buiten kijf. Ik ben blij met

werken in nieuwe kerkplekken moeten

samenkomsten gehouden worden, dan

deze stellingname. In de tijd dat ik de

hebben. Nadat er in de GKv en CGK (en

spreken ze van een kerkplek. De vraag is

Havenkerk stichtte, zo’n vijftien jaar

in mindere mate de NGK) nieuwe kerk­

hoe deze kerkplekken passen binnen het

geleden, was er nog niet zo’n bezinning

initiatieven waren ontstaan, is de PKN in

grotere geheel van de kerk.

op hoe een nieuwe kerk er uit hoorde

2005 gestart met pioniersplekken, waar-

te zien. Maar ik vond het logisch dat de

van er ondertussen ongeveer 250 zijn.

Ambtsdragers

Interessant is de terminologie die binnen

In de bezinning op deze kerkplekken

van ambtsdragers. We kozen voor twee

de PKN gebruikt wordt. Ze spreken van

zegt de PKN nu dat deze geloofsge-

‘oudsten’ naast mij als voorganger. Een

30

OnderWeg #05 > Jaargang 5 > 2 maart 2019

kerk officieel begon met het instellen

 Opinie

diaken vonden we niet direct nodig, van-

bevestigde oudste of ouderling vind ik

niet op tot ondernemende pioniers. Wat

uit de overtuiging dat de hele gemeente

toch wel dat er een duidelijke geestelijke

vraagt deze specifieke situatie aan vor-

diaconaal is.

verantwoordelijkheid in meeklinkt. Een

ming van de voorganger? Ik begeleid en

Die oudstenraad is wat mij betreft een

leiderschapsteam kan makkelijk vervallen

coach enkele gedreven pioniers, die mooi

in een soort managementdenken.

werk doen dat ik zelf niet kan. Als er iets

zegen geweest. Langzaamaan is de verant-

van een gemeenschap ontstaat, komen

woordelijkheid voor de

Deelnemers

kerk van mijn persoon

Ook de bezinning op wie erbij horen in de

niersplek doorgroeit naar een kerkplek en

overgegaan naar een

kerk vind ik van groot geestelijk belang.

misschien naar een kerk, moet er dan een

gezamenlijke verant-

Veel kerken kennen naast belijdende en

andere voorganger komen, met andere

woordelijkheid. Voor

doopleden ook gastleden. In een nieuwe

vaardigheden en een andere opleiding?

mij is het in elk geval

kerkplek voldoet dat niet. Dan is het juist

En als het geen bevestigde academisch

heel goed geweest

mooi dat iedereen mee mag doen en

gevormde predikant is, mag deze dan wel

om verantwoording te

een stukje verantwoordelijkheid

er ook vieringen op gang. Als zo’n pio-

dopen en het avondmaal bedienen?

mag dragen, lid of niet, gelovig of (nog) niet. Bij een inclusieve kerk, die openstaat naar de buurt, is de vraag naar het formele lidmaatschap niet belangrijk. Wel roept het natuurlijk vragen op over doop en avondmaal. Wanneer

 In de praktijk

heeft de ledenlijst bijna geen waarde 

dopen we? En wie wordt genodigd aan het avondmaal? Dat zijn vragen waar elke missionaire plek

Uitdagend

die uitgroeit tot een geloofsge-

Ik vind het prachtig dat de nieuwe missio-

meenschap mee te maken krijgt.

naire initiatieven zo veel mooie en goede

moeten afleggen in deze

In de Havenkerk zijn we met de vragen

oudstenraad. Op dezelfde

rond het lidmaatschap nogal pragmatisch

Volgens het adagium ecclesia reformata

manier vind ik het wel zo

omgegaan. Formeel is lang niet iedere

semper reformanda is het ook nodig om

veilig voor het voortbe-

deelnemer bij ons ook lid. Iedereen die

telkens weer te zoeken naar vernieuwing

staan van de Havenkerk

vanuit een andere kerk komt of in onze

die dienstbaar is aan de eer van God. Wat

dat ze deel uitmaakt van

kerk gedoopt is, hebben we lid gemaakt.

dat betreft leven we in een mooie en uit-

een groter verband, dat

Er zijn ook mensen die al jaren meedoen,

dagende tijd voor de kerk.

mee kan kijken als ik (of

maar bijvoorbeeld als kind in de Rooms-

Juist nu we als GKv en NGK naar een

later een ander) eigenzin-

Katholieke Kerk gedoopt zijn, en niet

eenheid groeien, zal uitgebreid worden

nige wegen ga die niet

op de ledenlijst staan. Dat heeft er ook

nagedacht over de vraag hoe de kerk er

goed zijn.

mee te maken dat mensen op verschil-

in de toekomst uit gaat zien. Misschien is

In de wereld van de ker-

lende manieren met ons meedoen. In

vanwege de diverse (missionaire) experi-

kelijke pioniers bestaat

de praktijk heeft de ledenlijst bijna geen

menten het wat en hoe van de kerk min-

een zekere aversie tegen

waarde (alleen voor de statistieken van

der duidelijk geworden, en blijft het een

het ambt. Kennelijk is de

het informatieboekje en de rekening van

kenmerk van de kerk dat ze een grote

zichtbare praktijk van

het kerkverband). Rond de tafel van de

diversiteit aan vormen en uitwerkingen

het functioneren van de

Heer ontmoeten we elkaar met vrijmoe-

kent. Juist dan is belangrijk dat we onder-

ambten niet zo aanlok-

digheid.

ling betrokken zijn én ruimte bieden voor

kelijk. In plaats daarvan

vragen op de agenda van de kerk zetten.

nieuwe wegen die de Geest ons wijst.

wordt tegenwoordig

Voorgangers

vaak gesproken over

Ook de eisen die we stellen aan de voor-

Peter Strating is voorganger van de

een leiderschapsteam.

gangers van nieuwe kerkplekken vormen

Havenkerk (NGK) in Den Haag, docent

Dat kan natuurlijk ook,

een belangrijk bezinningspunt. In onze

aan de TU Kampen en redactielid van

maar het mooie van een

huidige academische setting leiden we

OnderWeg.

31

-advertenties-

22-23 maart 2019

KERKENBEURS NEDERLAND 2019

Jaarbeurs Utrecht

s?

Waar ander

Thema: Duurzaam en Toekomstbestendig Duurzaam is niet alleen ‘goed voor milieu en klimaat’, maar ook ‘lang meegaand’. Dat is goed rentmeesterschap in praktisch en financieel opzicht!

Breder aanbod van exposanten Op de Kerkenbeurs 2019 vindt u een nog breder aanbod van producten en diensten dan bij voorgaande edities.

Dat maakt een bezoek nog zinvoller.

Programma Ruim 40 workshops, presentaties en masterclasses over: • Meubilair & Inrichting • Beveiliging & Veiligheid • Bouw, Onderhoud & Restauratie • Kerkelijke Communicatie • Energiebeheer & Duurzaamheid • Beeld & Geluid • Bestuur & Administratie • Kerk in de toekomst

Gratis entreebewijs t.w.v. €15,- via onze website met code KB2019ODW

www.kerkenbeurs.nl

STANDS

PROGRAMMA

ONTMOETING

Advertentie_Onderweg_KB2019.indd 1

22-01-19 11:37

Gratis 6 nummers OnderWeg in de brievenbus?

Benieuwd naar OnderWeg? Kies het Proefabonnement en ontvang het magazine 3 maanden* (6 nummers) gratis thuis! *stopt automatisch

onderwegonline.nl/proefabonnement

e Inspirati voor n te reisgeno