Verbinding zoeken, met God, met elkaar by OnderwegOnline

www.onderwegonline.nl

#15  jaargang 5  3 augustus 2019

Verbinding zoeken, met God, met elkaar THEMA: PASTORAAT

VAKANTIE NUMMER

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

06 BRENG GOD TER SPRAKE GOD WIL EEN RELATIE MET MENSEN 10 DE GOEDE HERDER GOD IS GEEN SOFTIE 16 HET KRINGLEVEN PRAKTIJKVERHALEN UIT DE KLEINE GROEP 32 JEUGDWERK WAT BLIJFT ER HANGEN?

 Inhoud Thema

08 BESCHOUWING

Breng God ter sprake

Wat is eigenlijk pastorale zorg? Er klinkt nieuwsgierigheid door in deze vraag. Een vraag die goed voor te stellen is van

12 INTERVIEW ‘ Pastoraat is mensen eraan

herinneren dat er een Herder is’

Een interview over pastoraat met Kees en Margriet van

iemand die nieuw is in de wereld van het pastoraat. Aan

der Kooi, beiden theoloog. Kees is vooral actief in de

de andere kant kan juist een ervaren ouderling of pastoraal

wetenschappelijke wereld en Margriet in het (ziekenhuis)

werker verzuchten: ‘Zo langzamerhand weet ik niet precies

pastoraat. Beiden delen ze hun liefde voor pastoraat en

meer wat pastorale zorg eigenlijk is!’ Peter van de Kamp gaat

‘goede theologie’. ’Pastoraat zoekt mensen op daar waar ze

de uitdaging aan om deze vraag opnieuw te beantwoorden.

zijn, en herinnert ze aan de goede Herder.’

24 EYEOPENER

‘ Vertrouw nou maar op Mij’

Daar staan de Israëlieten dan. Vóór hen de zee. Achter hen

32 JEUGDWERK

Wat blijft er hangen?

In de Bijbelklassen, de catechisaties en de jeugdclubs in de

de legers van de farao. Ze zitten als ratten in de val. Welke

kerk zit altijd een leerelement. Een onderwerp of een ge-

kant je ook kijkt, overal loopt de weg dood. En dan horen ze

dachte die je als catecheet of jeugdleider over wilt dragen

die woorden: ‘De HEER zal voor u strijden, u hoeft zelf niets

aan de groep. Paul Smit schrijft over wat je kan helpen bij het

te doen.’ God daagt hen en ons uit om juist in moeilijke om-

overdragen van de kern van jouw bedoeling.

standigheden op Hem te blijven vertrouwen.

28 ONTMOETING

‘ God is een God van vergeving en nieuwe kansen’

34 OPINIE

Kerk in de buurt

De integratie van het Diaconaal Steunpunt van GKv en NGK en

Scheiden is een allesomvattende en bittere ervaring, heeft

het Missionair Steunpunt van de NGK tot één informatie- en

ook relatiecoach Linda Pasman-Schimmel (48) ondervonden.

inspiratieplatform sluit aan bij de groeiende overtuiging dat

‘Zelf miste ik destijds begeleiding om deze ingrijpende

evangelisatie en diaconaat twee kanten van dezelfde medaille

gebeurtenis vanuit mijn geloof te leren verwerken.’ Waar

zijn. Wat dat kan betekenen wordt onder meer duidelijk in het

moest zijzelf doorheen om haar leven weer op de rails te

project ‘Kerk in de buurt’, waarin samengewerkt wordt met

krijgen? En hoe leerde ze opnieuw geloven in liefde die wel

een breed netwerk van organisaties en kerken, zoals de CGK

lukt?

en de PKN.

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Thema  Introductie

Zoals de ziel van Gajus

oede kans dat je dit leest terwijl een groot deel van de activiteiten van je gemeente op een lager pitje staat. Mis-

schien sta je zelf ook op een wat lagere frequentie afgesteld. Voor mij is dit ook een tijd van persoonlijke zielzorg. Johannes bidt in zijn derde brief dat het Gajus in alle opzichten goed mag gaan. Ik hoop altijd dat de vakantie een periode is waarin God dat gebed van Johannes ook voor mij verhoort. Ondertussen heb ik, tijdens het schrijven van deze inleiding, een klein voorschot genomen op de inhoud van dit nummer

16 REPORTAGE

Het kringleven

over pastoraat. Ik heb namelijk geprobeerd mijn leven in deze vakantieperiode te verbinden met de Bijbel. Dat is net pastoraat. Ook dat heeft alles te maken met Gods verbondenheid

Peter van Genderen, Marc van der Linden en Linda Miala

met mensen aan het licht brengen, met God die mijn ziel – dat

vertellen over hun huis- of gemeentekring. Peter is lid van de

is mijn leven – hoedt. Ik merk dat het nadenken over pastoraat

NGK in Houten, Marc van de CGK in Hasselt en Miala van de

de laatste jaren een beweging terug naar de Bijbel en naar God

ICF in Gouda. Wat beweegt hen om actief deel te nemen aan

maakt. Natuurlijk kwam God impliciet wel altijd aan de orde,

een gemeentekring? Wat zien en ervaren zij als waardevol

maar er zat soms ook een flinke scheut psychologie of sociolo-

aan hun kring? En hoe zit het met het onderlinge pastoraat in

gie in. Misschien is mijn observatie wat te generaliserend, maar

een kring?

ik zit er denk ik niet helemaal naast.

 Pastoraat: God is het die mijn ziel hoedt  EN VERDER: 4 Praktijklokaal

Vakantie – persoonlijke zielzorg. In de gemeente gaat het om de zorg die wij voor elkaars ziel hebben. Dat vormt de insteek van dit nummer. Dus ja, dit nummer gaat over meer dan per-

6 Beeld

soonlijke zielzorg. Als ik het nog even persoonlijk mag houden,

12 Redactioneel Esther de Hek

spoord door het interview met Margriet en Kees van der Kooi.

19 Nieuws

wil ik op de drie volgende dingen wijzen. Mijn ziel werd aangeZij wijzen erop dat pastoraat mensen eraan herinnert dat er een Herder is. Mijn ziel werd bemoedigd door een opmerking van

19 Colofon

Marc van de CGK Hasselt over pastoraat in een huiskring: ‘Als

20 Beeld

ziel werd uitgedaagd door Peter van de Kamp om de vraag ‘wat

22 Stimulans 23 Column Roel Venderbos

wij elkaar treffen, ervaar ik dat de heilige Geest erbij is.’ Mijn is pastoraat eigenlijk?’ te bespreken met mijn pastoraal team of kerkenraad. Die vraag onthoud ik. Ik hoop dat dit nummer jou ook

27 Nieuws

mag aansporen, bemoedigen en

31 Column Maarten Verkerk

zijn van jouw ziel en van die van je

Stockbeelden: Korawat photo shoot/Shutterstock (pagina 1); sabinamajoor/Pixabay (pagina 4); fujidreams/Pixabay (pagina5); Dafinchi/iStock (pagina 5); Motortion/iStock (pagina 6-7); Prixel Creative/Lightstock (pagina 8-9); Prixel Creative/Lightstock (pagina 10-11); Pearl/Lightstock (pagina 16); Priscilla Du Preez/Unsplash (pagina 20-21); Blake Connally/ Unsplash (pagina 24); Chris Mainland/Lightstock (pagina 33).

uitdagen en zo tot opbouw mag gemeente. Pieter Kleingeld, redacteur OnderWeg

 Praktijklokaal

Vakantie 2019: voor iedereen?

et is fijn als mensen een mooie

geven de mensen die van een mini-

minimuminkomen krijgen het bedrag

reis kunnen maken naar een ver

muminkomen leven graag iets extra’s.

persoonlijk overhandigd, als zij hiervoor

land en kunnen genieten van de

Ze voeren daarom een zomeractie, met

een aanvraag hebben ingediend. Met de

natuur en cultuur. Maar de vraag ‘waar

als toelichting: ‘Geef vanuit een (royaal)

burgerlijke gemeente Hoogeveen zijn

ga je op vakantie naartoe?’ kan ook

gevulde hand aan die gemeenteleden die

afspraken gemaakt dat het bedrag niet

pijnlijk zijn. Niet iedereen is in de gele-

op deze manier mogen ervaren dat u zich

gekort wordt op een WWB-uitkering in

genheid om weg te gaan. Daarom is er

met hen verbonden voelt.’

het kader van de Participatiewet. Ook

in diverse kerken aandacht voor juist die

In Hoogeveen werken leden van vier

hoeven de mensen het bedrag niet als

groep mensen.

kerken (CGK, GKv, RK en PKN) al voor de

inkomen op te geven. De doelgroep is

In Apeldoorn werken meer dan twintig

achttiende keer samen in een vakantie-

helder omschreven: het project is voor

kerken voor de negende keer samen in

geldproject. Zij geven daarbij een richt-

mensen die minimaal een jaar op het

het project ‘Vakantiegeld samen delen’.

lijn mee: ‘Geef als je kunt 2 à 3 procent

sociaal minimum leven, één inkomen per

Ook de diakenen van de GKv Heemse

van je vakantiegeld.’ Mensen met een

huishouden hebben en wonen in de gemeente Hoogeveen. In Woerden werken kerken samen in een vakantieproject om mensen met een minimuminkomen een weekje weg te bezorgen. De samenwerkingsgemeente CGK/GKv in die plaats geeft daarbij aan dat het niet alleen om geld gaat; zij vragen ook om chauffeurs die mensen naar een vakantiebestemming willen rijden.

Webtips • w ww.stichtingzonvakantie.nl • w ww.vakantiegeldsamendelenapeldoorn.nl Kerken in Woerden werken samen om mensen met een minimuminkomen een weekje weg te bezorgen.

GKv Dalfsen: opa- en omaproject

e GKv Dalfsen (Oost en West)

een ‘opa en oma’ noemt. Ieder gastadres

hebben. Soms hebben ze hun grootou-

heeft een diaconaal project voor

bepaalt zelf wat voor activiteiten het dan

ders moeten achterlaten in het land waar

kinderen van vluchtelingen en

doet.

ze vandaan komen of zijn hun opa en

‘opa’s en oma’s’ in de gemeente. Deze

Het project is allereerst opgezet omdat

oma tijdens de oorlog omgekomen. De

zomer gaat het project het derde jaar in.

kinderen van vluchtelingen zelden op va-

kinderen missen vaak hun opa en oma en

Vier tot zes weken lang kan een kind, in

kantie kunnen.

waarderen contacten met ouderen.

de leeftijd van 6 tot 12 jaar, een dagdeel

In de tweede plaats omdat de meesten

Ten derde omdat het Nederlands van de

naar een gastadres van wat het project

van hen geen grootouders in Nederland

kinderen van vluchtelingen in de vakan-

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Praktijklokaal

tietijd vaak achteruitgaat. Ze volgen dan

oudere mensen voor bijvoorbeeld praktisch

geen lessen meer en hebben niet allemaal

advies en gezelligheid.

Nederlandse vriendjes of vriendinnetjes.

Over het algemeen zijn de ervaringen

In 2017 is in de kerkdiensten van beide

positief. Er ontstaan soms contacten die

gemeentes informatie over dit project ge-

ook na de zomervakantie doorgaan. In het

geven; gastouders konden zich na de dienst

dorp komen de gastouders ‘hun’ kind weer

opgeven. Dat leverde op één zondag al

tegen waardoor het netwerk van een kind

meer dan twintig adressen op, van oudere

groter wordt en het kind zich meer on-

broeders en zusters én van jongere ge-

derdeel van de Nederlandse samenleving

meenteleden. In 2017 en in 2018 zijn onge-

voelt.

veer vijftien kinderen geplaatst. Ongeveer

Het project trekt de aandacht en kreeg

de helft van deze kinderen is moslim, de

onder andere een plek in de jubileumbun-

andere helft christelijk.

del van het Diaconaal Steunpunt.

Soms is het een puzzel om een kind te plaatsen, bijvoorbeeld wanneer een kind niet naar een adres mag waar ze een hond hebben (voor sommige moslims is een In Dalfsen kunnen kinderen van vluchtelin-

hond een onrein dier). Daarom is er vooraf

Webtip

gen in de vakantie naar Nederlandse ‘opa’s

goed overleg met de ouders; ook voor hen

diaconaalsteunpunt.nl/inspiratie

en oma’s’.

is het fijn om terug te kunnen vallen op

Wel of niet reanimeren?

En verder

at doe je als het met iemand

komst van een deskundige, zoals een arts

in de kerk niet goed gaat?

of verpleegkundige. Die kan vervolgens

Natuurlijk help je, dat ben je

beoordelen of je mag stoppen met de re-

Meestal blijft die buiten de normale

volgens de Nederlandse wet ook ver-

animatie of niet. Een situatie als deze kan

begroting en wordt het geld gebruikt

plicht. En 112 bellen kan iedereen. Maar

vragen oproepen; daarom wordt in het

voor iets extra’s. Onlangs kreeg ook

er is natuurlijk meer mogelijk. In veel

kerkblad toegevoegd: ‘We geven hiermee

de GKv van Zevenbergen een legaat.

kerken hoort een aed-toestel al tot de

aan dat de bhv’ers in de kerk misschien

Dit legaat zal worden gebruikt om

standaarduitrusting en zijn er mensen

een beslissing nemen waar u niet achter

tweemaal per maand een maaltijd

die daarmee om kunnen gaan, zoals een

staat. Zij zijn daar vrij in. Wij vragen u om

voor de buurt te organiseren.

bhv’er of EHBO’er.

de beslissing die dan wordt genomen te

De GKv Drachten-Nijega stuitte daarbij

respecteren.’

• Soms krijgt een kerk een legaat.

• De inkt van de Gewone Catechismus (van Dolf te Velde, Arnold Huijgen

wel op een probleem. Gebruik je een aed

en Theo Pleizier) is nog maar net

ook als iemand, bijvoorbeeld met een

droog of Jaap van den Bos en Rinze

niet-reanimatieketting, duidelijk gemaakt heeft dat hij of zij niet gereanimeerd wil worden? Wordt dan niet verwacht

Webtips

IJbema, beiden predikant in de GKv Groningen-Oost, gaan het boek al behandelen in de middagdiensten.

dat jij je van actie onthoudt? Het lastige

• www.npvzorg.nl

Zij volgen daarbij de opzet van het

is: als leek kun je de situatie niet goed

• www.reanimatieraad.nl

boek, met de drie trefwoorden: ver-

beoordelen. Heeft iemand zich verslikt

• w ww.medischcontact.nl/nieuws/laat-

trouwen, volgen en verwachten.

of is er meer aan de hand? Daarom kan

ste-nieuws/artikel/niet-reanimeren-

het zijn, zo geeft Drachten aan, dat een

penning-is-geen-oplossing.htm

bhv’er toch begint met reanimeren, tot de

 Thema

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Beeld

 Thema

Pastoraat: de bloedsomloop van de gemeente

Breng God ter sprake Wat is eigenlijk pastorale zorg? Er klinkt nieuwsgierigheid door in deze vraag. Van iemand die nieuw is in de wereld van het pastoraat kan ik me voorstellen dat hij of zij deze vraag stelt, maar er klinkt ook een soort van verzuchting in door. Kan een ervaren ouderling of pastoraal werker niet verzuchten: ‘Zo langzamerhand weet ik niet precies meer wat pastorale zorg eigenlijk is!’ Het voelt als een uitdaging om die vraag ook nu weer opnieuw te beantwoorden. tekst Peter van de Kamp

Om te beginnen is een andere vraag nuttig. Is

en niet-gehandicapten, lesbo’s, homo’s en hetero’s.

die vraag wat pastorale zorg eigenlijk is wel te

• Pastor Willem bezoekt Petra, die vanwege een

beantwoorden? Ik stel de tegenvraag om mezelf

hartinfarct in het ziekenhuis ligt. Wat gebeurt er

ervan bewust te maken wat voor soort antwoord

met iemands geloofsvertrouwen als zoiets zich

ik eigenlijk verwacht. Pastoraat is namelijk enorm veelzijdig, veelkleurig en veelvormig. Alleen al in één mensenleven kunnen zich allerlei situaties voordoen van vreugde en verdriet, voorspoed en

voordoet? • Dominee Kees zoekt Jan op. Twee weken geleden is zijn vrouw begraven. Hoe gaat het met Jan en met zijn rouwproces?

tegenspoed, leven en dood. Daar komt dan nog bij

• Pastoraal werker Wiebe heeft een overleg met

dat er zo veel verschillende mensen zijn: vrouwen

enkele gemeenteleden die bereid zijn om in de

en mannen, jongeren en ouderen, gehandicapten

komende tijd Fred te bezoeken die depressief is.

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Beschouwing

 Pastoraat is veelzijdig,

veelkleurig en veelvormig  Het gaat erover waar je aan moet denken en op moet letten bij bezoekwerk aan een depressief iemand.

• Een pastor krijgt vaak te maken met relaties, op een positieve manier (huwelijksvoorbereiding) en op een negatieve manier (echtscheidingsproblematiek). • Erica maakt deel uit van het pastorale team van de kerk. Ze heeft vanmorgen een gesprek met Marian, die met haar wil praten over haar werksituatie, waarin ze nogal wat tegenslag meemaakt en zich onzeker voelt. • Kringleider Wilma baalt van de kring-samenkomst van gisteravond. Het is al nooit zo gemakkelijk om een beetje verstandig met Hans om te gaan, omdat hij agressief uit de hoek kan komen. Gisteravond ook weer: opeens verweet hij Joke dat ze altijd over zichzelf zit te praten en daar eens een keer mee moet stoppen. Hoe gaat het nu verder met die twee op de kring?

Verschillend Bovenstaande opsomming van verschillende pastorale situaties zou nog wel even kunnen doorgaan. In elke situatie ziet pastorale zorg er weer anders uit. Mensen worden aangespoord om zich zo open mogelijk op te stellen richting hun niet-gelovige familie. Iemand wordt bemoedigd om op God te blijven vertrouwen in een aangrijpende verliessituatie. Een ander wordt gecorrigeerd vanwege zijn onverstandige woorden tijdens een gemeentevergadering. Mensen worden aangevuurd om te streven naar verzoening in hun complexe familiesituatie. Ouders worden bezield om te blijven bidden voor hun zoon die geen contact meer wil en de kerk heeft verlaten. Iemand werd geconfronteerd met zijn afwezigheid toen zijn eenzame moeder hem nodig had en tevergeefs zijn hulp inriep. Eén antwoord volstaat niet voor al deze verschillende situaties: één antwoord op die vraag wat pastorale zorg is. Want in de ene situatie ziet pastoraat er heel anders uit dan in een andere. Anders gezegd: een



omschrijving van pastoraat is ontoereikend om

 Thema

alle aspecten, variaties en kleuren van pastoraat te omvatten.

Schakel Tussen al die uiteenlopende pastorale situaties bestaat echter wel een verbindende schakel. Want het overkoepelende is dat het steeds gaat over de relatie tussen God en mensen. Omdat ‘relatie’ wat technisch of kil kan klinken, zeg ik liever: het gaat steeds over de verbondenheid tussen God en mensen. God is met mensen verbonden en mensen zijn dat met God. Juist omdat de verbondenheid tussen God en mensen er zo verschillend en gevarieerd uitziet, is pastoraat zo veelkleurig en veelzijdig. Sommige mensen hebben een sterke verbondenheid met God, maar de verbinding kan bij anderen zwak of flinterdun zijn. Mensen kunnen

gen betekent dat je samen wilt ontdek-

te veel om op te noemen. Het begint

een doorleefde relatie met God ervaren,

ken hoe en wanneer God al aanwezig en

meteen al met het verhaal van Adam

terwijl voor anderen de verbinding met

bezig is in jouw leven! Het betekent dat

en Eva. De verhalen blijven komen.

God een mager en moeizaam verhaal

iemands persoonlijke situatie gekoppeld

Denk aan Job, Abraham en Jozef. Lees

is. Pastoraat is dat die sterke of zwakke

wordt aan Gods evangelie. Een pastor wil

het uitgebreide verhaal over David. Je

verbondenheid met God ter sprake komt;

in geloof en met het hart communiceren

kunt ook denken aan het getuigenis

dat daarover wordt doorgepraat, met

over de verbondenheid met God van de

van Psalm 139 (en andere psalmen). In

veel of weinig woorden (soms kan het

mens die zij of hij opzoekt en die een

het Nieuwe Testament gaat het verder

ook helpen om een tekening te maken

schepsel van God is.

met de verhalen van Petrus en Johan-

van je verbinding met God!).

Waarom-vraag

nes en niet te vergeten dat van Paulus. Denk aan de betrokkenheid van Jezus

Maar waarom zou je als pastor God ter

hier op aarde bij de persoonlijke leefsi-

sprake willen brengen? Waarom doen

tuatie van mensen, vooral in situaties

wij aan pastoraat? Het antwoord op die

van ziekte, ellende, handicap enzo-

urgente vraag ligt besloten in wat ik al

voort.

onder woorden bracht. God is met men-

Deze Bijbels-theologische lijn recht-

sen verbonden. Hij wil met mensen ver-

vaardigt de stelling dat het verhaal van

bonden zijn. Dat is het diepste antwoord

God en het verhaal van mensen op

op die waarom-vraag. De Bijbel laat ons

elkaar betrokken zijn. Hoewel God niet

zien dat de drie-enige God geïnteres-

afhankelijk is van mensen, kan toch het

seerd is in het leven van mensen van wie

verhaal van God evenmin verteld wor-

Pastoraat betekent dat God ter sprake

Hijzelf de schepper en redder is. God is

den zonder het verhaal van mensen.

wordt gebracht. Dat er (verbaal of non-

dus betrokken op de persoonlijke leefsi-

Dat is uiteindelijk het antwoord op de

verbaal) gecommuniceerd wordt over de

tuatie van mensen. In het pastoraat staat

vraag naar het waarom van pastoraat.

verbinding tussen God en mensen; de

juist die persoonlijke leefsituatie centraal!

Waarom zou je God ter sprake willen

 Pastoraat:

spreken over verbondenheid met God 

Communicatie

verbinding tussen God en ons en tussen

brengen als mensen vertellen over de

God en jou. Voor alle duidelijkheid: God

Levensverhalen

ter sprake brengen betekent niet dat

Je kunt de Bijbel op een bepaalde manier

geïnteresseerd is in het leven van men-

God er nog niet was in het leven van een

typeren als een boek vol levensverhalen

sen! Hij wil mensenlevens redden en

mens. Hij is er altijd. God ter sprake bren-

waarin God bezig is. De voorbeelden zijn

mensen tot hun bestemming brengen.

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

ups en downs in hun leven? Omdat God

 Beschouwing

Antwoord

uitgepraat. Misschien kan ik nog beter

voorziet. Pastoraat zorgt ervoor dat het

Zo komen we ook de intentie van pasto-

zeggen: dan ben je gauw uitgevraagd!

bloed blijft stromen. Pastoraat zorgt er-

rale zorg op het spoor. Het doel van pas-

Want belangrijk is juist dat je komt met

voor dat God aan het woord blijft komen

toraat is dat je zoekt naar het antwoord

een houding van niet-weten en dat je

in de kerkelijke gemeente.

dat iemand geeft op Gods betrokkenheid.

daarom attent luistert naar het verhaal

God wil met mensen verbonden zijn. Hij

van de ander door steeds maar te blijven

Peter van de Kamp was onder meer

heeft ons ook op zo’n manier geschapen

vragen. Helemaal wanneer een pastoraal

docent pastoraat aan de TU in Kampen.

dat we op allerlei manieren reageren

contact nog op gang moet komen, is het

Eind 2018 ging hij met emeritaat. Bij-

op zijn interesse in ons. God heeft ons

belangrijk om je mening of oordeel op te

gaand artikel is een bewerking van een

gemaakt als mensen die antwoorden

schorten.

artikel dat verscheen in Dienst, nummer

op zijn woorden. Wij reageren met blijd-

Het is ook eerlijk om dan tegen jezelf

2 2018 (www.blad-dienst.nl).

schap of met boosheid, met toenadering

te zeggen dat jij en die ander bij ‘punt

of met vluchtgedrag, met vragen of met

nul’ beginnen. Misschien weet je dat

klagen. We kunnen ook reageren met

die ander in de afgelopen tijd veel heeft

Doorpraten over pastoraat

afwijzing van Gods betrokkenheid of met

meegemaakt, maar het gaat erom dat

De vraag ‘wat is pastoraat eigenlijk?’

ontkenning van zijn interesse. Daarover

die ander dat nu aan jou als pastor gaat

kun je bespreken binnen een pasto-

gaat pastoraat: hoe ziet jouw antwoord

vertellen. En niet alleen maar wat zij

raal team of een kerkenraad, maar

op Gods betrokkenheid eruit?

heeft meegemaakt, maar vooral ook wat

ook binnen een kring of wijkgroep

zij ervan vindt en hoe zij erop reageert.

met het oog op onderling pastoraat.

Daarom is het van groot belang om jezelf

Dit kan aan de hand van de volgende

Een volgende stap is dan dat pastoraat

voor te houden dat je (nog) niets weet.

vragen:

ook de intentie heeft om door te praten

Deze houding lijkt vanzelfsprekend. Toch

• De verbondenheid tussen God en

over ons antwoord op Gods betrokken-

is dat allerminst zo. Zeker in de setting

mensen (hoe zwak of sterk ook)

heid. Op welke manier geven wij onze

van een kerkelijke gemeente ken je el-

wordt beschouwd als de verbin-

verbondenheid met God vorm, als ant-

kaar vaak al wat langer. Als pastor weet

dende schakel tussen verschillende

woord op Gods verbondenheid met ons?

je soms ook welke verhalen over iemand

pastorale situaties. In hoeverre her-

Kan die verbondenheid nog groeien? Of

de ronde doen (zeurkous, slachtoffer,

is er een andere richting nodig?

optimist, idealist). Dan valt het niet mee

Een voorbeeld: Eline is een vrouw die

om open en onbevangen een pastoraal

God geïnteresseerd is in mensen en

veel tegenslag in haar leven heeft mee-

contact met iemand aan te gaan en niet

betrokken wil zijn op hun persoon-

gemaakt. Ze heeft de neiging om te

alvast allerlei zaken in te vullen. Zo’n

lijke leefsituatie. Welk accent zou

benadrukken wat God in haar leven niet

houding van niet-weten vraagt om oefe-

jij aanbrengen als je de vraag naar

heeft gedaan, maar volgens haar wel had

ning en discipline.

het waarom van pastoraat beant-

Doorpraten

moeten doen. Toch lukt het haar pastor

ken je dat? • De kerk ‘doet aan pastoraat’ omdat

woordt?

in de loop van de tijd om Eline meer te

Veiligheid

laten ontdekken wat God in haar leven

Daar komt nog bij dat veiligheid cruciaal

kende verhaal in de Bijbel als het

juist wel heeft gedaan, maar waar zij

is voor een pastoraal contact. Iemand

gaat over Gods verbondenheid met

geen oog voor had.

moet het gevoel krijgen dat haar of zijn

Niet-weten

verhaal bij jou als pastor in goede handen

• Wat is voor jou het meest aanspre-

mensen? • In het artikel staat een verhaal over

is, inclusief alle gevoelens en gedach-

Eline die door haar pastor gecor-

Daarom is onze pastorale houding een

ten die erbij horen. Die veiligheid staat

rigeerd wordt. Welke voorbeelden

factor die ertoe doet in het contact

meteen onder druk als een pastor vrij

met mensen. Om te zoeken naar een

snel gaat invullen voor de ander wat zij

antwoord op Gods betrokkenheid op

of hij wel zal moeten denken of voelen.

wordt wel het beeld van een gast-

iemands leven past een houding van

Pastoraat wordt wel getypeerd als de

vrouw gebruikt om de open en be-

niet-weten. Als je als pastor na een paar

bloedsomloop van de gemeente. Een

langeloze houding van de pastor te

woorden van iemand al denkt te weten

sprekend beeld. Door de bloedvaten van

typeren. Wat vind je van dat beeld?

hoe haar of zijn antwoord op Gods be-

ons lichaam stroomt het bloed dat alle

trokkenheid eruitziet, dan ben je gauw

lichaamsdelen van voeding en zuurstof

van corrigerend pastoraat ken jij? • Voor de houding van ‘niet-weten’

 Thema

‘Pastoraat is mensen eraan herinneren dat er een Herder is’ Ik ontmoet het echtpaar Kees en Margriet van der Kooi, beiden theoloog, voor een gesprek over pastoraat. Hoewel hun werkveld verschilt, de een is vooral actief in de wetenschappelijke wereld, de ander in het (ziekenhuis)pastoraat, delen ze hun liefde voor pastoraat en ‘goede theologie’. ‘Pastoraat zoekt mensen op daar waar ze zijn, en herinnert ze aan de goede Herder.’

tekst Annemarie Nap-van den Berg

beeld Hans van Sloten

Als ik de tuin in loop van de prachtige oude pastorie waar het

Hoe zouden jullie pastoraat omschrijven?

echtpaar Van der Kooi woont, rondt Margriet een telefoonge-

Kees: ‘Voor mijn wetenschappelijke loopbaan was ik dominee.

sprek af met haar dochter die onlangs bevallen is. ‘Ons achtste

In de gemeente gebeurt het echte, niet op de universiteit. Op de

kleinkind. Ik hoor het me zeggen en kan het bijna niet geloven’,

plek waar mensen elkaar tegenkomen, waar getrouwd en ge-

lacht ze. We lopen door naar de studeerkamer waar een impo-

scheiden, geboren en gestorven, geloofd en gewanhoopt wordt.

sante boekenkast een hele wand vult en Kees achter de computer zit. Jullie staan nog volop in het maatschappelijke leven, hoewel

Kees van der Kooi was tot zijn emeritaat in oktober 2018

jullie op een leeftijd zijn gekomen dat het niet meer hoeft. Wat

hoogleraar systematische theologie aan de Vrije Univer-

drijft jullie?

siteit Amsterdam. Momenteel doet hij als distinguished

‘Met pensioen gaan is geen scheppingsordinantie’, stelt Mar-

lecturer aan de Erasmus Universiteit Rotterdam onder-

griet allereerst vast. ‘Het is meer fluïde en hangt af van het

zoek op het snijvlak van theologie en economie.

werk dat je doet. Het ontroert me dat ik in mijn werk het ver-

Margriet van der Kooi volgde na haar doctoraalexamen

trouwen krijg van mensen. Als ik zie en voel hoeveel onrust er

aan de Vrije Universiteit diverse postdoctorale oplei-

is in de wereld, mogen we toch leven van een verhaal van hoop,

dingen, waaronder pastorale psychologie en pastorale

omdat Gods eigen belofte erin doorklinkt. Het komt goed.’

counseling. Ze werkt sinds 1980 als hart- en zielzorger

‘Deze fase geeft overigens wel de gelegenheid om met andere

in ziekenhuizen en momenteel in het Daan Theeuwes

dingen te beginnen’, vult Kees aan. ‘Er blijven vragen komen

Centrum en het Sint Antonius Ziekenhuis in Woerden.

en ik heb zin om ermee aan de slag te gaan. We zijn ervan

In 2017 verscheen het boek dat Kees en Margriet van

overtuigd dat theologische bagage belangrijk is voor het leven,

der Kooi samen schreven: Goed gereedschap is het halve

voor kerk-zijn en voor je gezin. Theologie heeft een bescheiden,

werk. De urgentie van theologie in pastoraat en zielzorg.

maar hier en daar sturende rol. Het is het beste samen te vatten

Utrecht (Boekencentrum), 2017.

met: we hebben zin in het leven.’

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Interview

Daar gaat pastoraat over. Pastoraat zoekt de mensen op waar ze zijn en herinnert ze aan de goede Herder. Die goede Herder is niet alleen maar een softie. Herders zijn in onze samenleving een romantisch idee geworden. In de tijd van de Bijbel was het echter ruw volk. Het was geen beroep dat hoog werd aangeslagen. Als herder leerde je ook vechten. Als je de karakteristieken leest van een herder in Johannes 10 dan ontdoe je het meteen van alle romantiek.’ Margriet: ‘Het beeld van een herder is zo goed, omdat het beeld het allemaal heeft: het vechten tegen leeuwen en beren, het behoeden en bewaren. God is geen softie. Hij is geen vriendje dat je in je zak stopt en waar je dingen van eist. Dat hebben de zwaardere bevindelijke kerken wat beter begrepen dan de evangelische kringen.’ Waarom is het belangrijk om die ‘niet-softe’ kant van God te benadrukken in pastoraat? Kees: ‘Omdat het leven af en toe hard is. Alle moeilijke vragen komen we juist in het pastoraat tegen. Waarom overkomt me dit? Waarom heeft het leven me niet meer gegeven?’ Margriet: ‘“Het christelijk geloof geeft geen antwoord op alle vragen, maar wel genoeg antwoorden om met die vragen te kunnen leven.” Dat vind ik een van de mooiste citaten die ik ken. Zo blijf je weg van: waarom overkomt mij dit? Dat weet ik niet. We zitten immers niet in de directeurskamer. Zelfs een uitspraak als: “Het leven is als een borduurwerk waarvan wij alleen de onderkant met alle draadjes zien”, is veel te mooi. We

Kees en Margriet van der Kooi.

moeten niet overal antwoorden op willen.’ Maar wat kun je met een herder in een wereld waarin men-

 ‘Met pensioen gaan is geen scheppingsordinantie’ 

sen steeds minder met God hebben, of zoals jij, Kees, ergens schreef: ‘waar God uit de wereld is weggelekt’? Kees: ‘God is als thema misschien uit de wereld weggelekt, maar de realiteit van Gods aanwezigheid niet! Mensen ervaren God op veel meer manieren dan ze zich bewust zijn. God kietelt hen in hun verlangen. God triggert hen in hun verontwaardi-

Jullie spreken liever over zielzorg dan over geestelijke

ging. Weigeren kinderen om nog langer vlees te eten, vanwege

verzorging. Waarom?

een groeiend besef van goed en kwaad of een opkomende ver-

Margriet: ‘Pastoraat is ook mooi, maar dat is exclusief christe-

antwoordelijkheid? God is niet alleen maar God in den hoge, als

lijk. In de gezondheidszorg waarin ik werk hebben ze het over

heilige Geest omspoelt Hij mensen.’

“geestelijke verzorging”. Maar daar kan ik niks mee en verzet ik me al zo’n dertig jaar tegen. Zeker in deze tijd, waar in de

Gewoon

zorg juist nadruk ligt op eigen regie, moet ik gaan “verzorgen”?

‘Het zit in alledaagse dingen’, stelt Margriet. ‘Denk aan jonge

Sinds een jaar werk ik ook onder jongeren met niet-aangeboren

ouders die – hoe moe ze ook zijn – toch steeds ‘s nachts hun bed

hersenletsel. Welke naam moest mijn functie krijgen? Hoe zou

uitgaan om voor hun kleintjes te zorgen. Ruimte maken ter wille

deze doelgroep begrijpen waar ik voor was? Via Facebook heb

van een ander. Dat is het werk van de Geest, zonder dat ze het

ik mensen gevraagd mee te denken en onze medisch directeur

weten. 99,99 procent van de tijd weten we niet hoe God met

opperde: hart- & zielzorg. Dat vond ik een heel mooie. Dat snap-

ons leven bezig is.’

pen de jongeren ook.’

Kees: ‘En de wereld zegt dan: dat is gewoon. Gewoon? Een

 13

 Redactioneel

De vakantiepolitie

beetje goede theologie laat zien dat God al veel dieper in het leven zit dan jij je bewust bent. Dus wrijf je ogen uit. Als mensen zeggen: ik ervaar God niet, dan bedoelen ze vaak: Hij heeft niet bij me aangebeld, of:

er kwam geen briefje uit de hemel. Ga dan eens dichet valt me op dat je een verre vakantiereis tegenwoordig

ter op het leven zitten. Wat ervaar je wel? Mensen

moet verantwoorden. Nog niet zo lang geleden maakte je de

ervaren van alles. Zoek naar de presentie van God in

blits met de gezinsreis naar Sri Lanka die we deze zomer maken.

dit leven.’

Dat is voorbij. De hoofdredacteur van het Nederlands Dagblad sprak onlangs in zijn hoofdredactioneel commentaar zelfs een zaligverklaring uit over de mens die zijn vakantie ‘creatiever en goedkoper weet te realiseren’. Ik begrijp het wel. Die vijf retourtjes Amsterdam-Colombo leveren

 ‘Zoek naar de presentie van God in dit leven’ 

een CO2-uitstoot op van 6,84 ton, maar liefst zeven luchtballon-

nen vol. Dat vertel je niet met trots tijdens de koffie na de dienst. Natuurlijk kun je je schuld wat wegpoetsen door voor een paar

In 2017 verscheen het boek dat jullie samen schre-

tientjes een soort ‘vliegaflaat’ te kopen en zo te investeren in

ven: Goed gereedschap is het halve werk. De

duurzame energieprojecten. Maar die 6,84 ton broeikasgassen

urgentie van theologie in pastoraat en zielzorg.

en ultrafijn stof worden binnenkort hoe dan ook de lucht ingebla-

De aanleiding was onder meer dat jullie zagen dat

zen. Voor één ton CO2-uitstoot moeten vijftig bomen een jaar lang

pastoraal werkers soms schroom hebben om te

groeien, las ik. Oh boy, ik kijk nu graag even de andere kant op.

Laat de vakantiepolitie buiten onze christelijke gemeenschap 



spreken. Is die schroom niet begrijpelijk in pastorale situaties? ‘Zeker’, beaamt Margriet, ‘schroom is ook gereedschap. Goed gereedschap is soms ook de vinger op je lippen leggen. Een goede ambachtsman kijkt eerst heel goed.’ Kees: ‘Veeg je voeten, voordat je het leven van men-

‘Wacht niet op vakanties om alles wat je verlangt te realiseren’,

sen binnenkomt. Het beeld van gereedschap is ook

zei de Belgische psychiater Dirk de Wachter even voor de zomer-

niet dat je meteen een hamer pakt en de ander op z’n

vakantie op de Belgische radio. Juist met deze psychiater voorop,

kop slaat… De metafoor van gereedschap is juist heel

als bewonderde vertolker van het ‘gewoon gelukkig zijn’, wordt

fijnzinnig.’

de doorgeslagen, dwangmatige focus op genieten en (vakantie)

Margriet denkt even na en zegt dan: ‘Belangrijk zijn

geluk de laatste tijd steeds vaker gehekeld. Met een zekere gretig-

ook de trage vragen. Er moet eerst heel goed geke-

heid zoeken we naar een meer ascetische levenshouding. Dat dit

ken en geluisterd worden. Maar als we ervoor kiezen

naadloos aansluit op waar het christendom in zijn beste vorm al

niet te spreken, moet dat niet uit verlegenheid zijn.

eeuwenlang voor staat – concentratie op wat werkelijk belangrijk is

Ja, het is soms een uitdaging om het verhaal van

– is mooi meegenomen. Maar, hadden we die tickets dus beter niet

mensen te verbinden aan Bijbelse beelden. Dat doe ik

kunnen boeken?

niet omdat ik mensen ergens wil krijgen. Wel omdat

Vergun me daarop simpelweg het antwoord schuldig te willen blij-

er zo’n schat aan troost en wijsheid in de Bijbel ligt,

ven. Verantwoord met Gods schepping omgaan, net als met geld

die je kan helpen je eigen situatie net even wat an-

en materie, kun je niet los zien van het christelijk geloof. Maar laten

ders te framen. Dit vraagt wel om een grote ambach-

we de vakantiepolitie liever buiten onze christelijke gemeenschap

telijkheid en veel geduld.’

houden. Waar gedrag en keuzes graadmeter worden voor enig uitgesproken of onuitgesproken oordeel, mag je alert zijn. De Wachter

Als pastoraat of zielzorg een ambacht is, in hoeverre

adviseerde in het radioprogramma ‘niet het paradijs te verwachten’.

kunnen gewone gemeenteleden dan aan pastoraat

Dat lijkt me een wijs advies. Pak je deze zomer ook het vliegtuig, of

doen?

kies je voor de fiets? Geniet ervan in dankbaarheid. Mooie vakan-

‘De essentie van een gemeenschap is het omzien

tie!

naar elkaar en het samenleven vanuit Bijbelverhalen’, stelt Margriet. ‘Dus nee, je hoeft geen theoloog

Esther de Hek, hoofdredacteur van OnderWeg

 Interview

heeft. Dat kan mensen pastoraal bij de kern brengen. Wat is voor mij belangrijk geweest? Misschien iets dat een tante ooit zei of een liedje van De Dijk? Pastoraat gaat niet om hoog of ver.’

 ‘Een pastoraal begeleider delft iets op van de aanwezigheid van God’  Margriet vult aan: ‘De vraag die ik heel vaak stel in mijn werk is deze: “Bent u God ergens tegengekomen in uw leven? Want ik geloof in een God die spreekt. Kan het zijn dat Hij zich ergens gemeld heeft?” Laat die vraag dan liggen, ga het niet invullen, maar kom er een dag later op terug. Niet zelden komen mensen dan met iets. De rol die je hebt als pastoraal begeleider is Margriet van der Kooi: ‘Je hoeft geen theoloog te zijn om pastoraat

iets opdelven van de aanwezigheid van God.’

te verlenen.’

Annemarie Nap-Van den Berg is journalist en cultureel antrote zijn om pastoraat te verlenen, maar je moet wel je eigen

poloog

gelovig-zijn serieus nemen. Als je op voetbal gaat, is het ook de bedoeling dat je jezelf daarin bekwaamt en de spelregels kent. Het belangrijkste in een kerk gebeurt niet door een pastor of dominee, maar door de gemeenschap.’ Kees: ‘Het omzien naar elkaar, de koinonia, is heel wezenlijk. Tegelijkertijd is het wel goed als er enige vorm gegeven wordt aan de rol van een ouderling of pastoraal werker.’

 ‘Pastoraat is soms ook de vinger op je lippen leggen’  Wat zouden jullie gemeenteleden die pastoraat verlenen vooral willen meegeven? Margriet: ‘Dan moet ik denken aan wat Karl Barth zei toen hem gevraagd werd zijn denken samen te vatten.’ Kees begrijpt waar zijn vrouw op doelt en begint te zingen: ‘Jesus loves me, this I know, for the Bible tells me so.’ ‘Ik vind het wel mooi’, vervolgt Margriet, ‘dat een man, de grootste theoloog van de twintigste eeuw, zo’n eenvoudig antwoord gaf door te verwijzen naar dat liedje. Lees je Bijbel, bid elke dag. Dat is heel fundamenteel.’ Kees is even stil en zegt dan: ‘Misschien moet je mensen wel vooral vragen welk lied of beeld hen in hun leven geholpen

Kees van der Kooi: ‘Het omzien naar elkaar is heel wezenlijk.’

 Thema

Praktijkverhalen uit de kleine groep

Het kringleven Peter van Genderen, Marc van der Linden en Linda Miala vertellen over hun huis- of gemeentekring. Peter is lid van de NGK in Houten, Marc van de CGK in Hasselt en Miala van de ICF in Gouda. Wat beweegt hen om actief deel te nemen aan een gemeentekring? Wat zien en ervaren zij als waardevol aan hun kring? En hoe zit het met het onderlinge pastoraat in een kring?

tekst Anne-Wil Ruijg-Jens

 Reportage Peter van Genderen (54 jaar)

Kerkelijk werker in NGK De Lichtboog in Houten.

Kerngroep

Basispastoraat

groep heeft hierin een verantwoordelijke

In de Lichtboog spreken ze liever van

Het pastoraat vormt een belangrijk

taak, hij of zij is het aanspreekpunt, neemt

kerngroepen dan huiskringen, want

onderdeel voor de kerngroepen in de

het voortouw en moet zich ook bewust

zegt Peter: ‘De huiskringen vormen voor

gemeente. ‘In de kerngroep is er zorg en

zijn van de manier van communiceren.’

ons de kern van de gemeente. In de

aandacht voor elkaar. De kernwaarden

kerngroep word je gekend.’ De groepen

voor de kerngroepen zijn: een open Bijbel,

Fris

bestaan uit zes tot twaalf volwassenen

praktische zorg voor elkaar, gebed en

‘Het is goed om een kerngroep fris te

die tweewekelijks bij elkaar komen in de

gastvrijheid.’ In de kerngroepen zit het

houden. Gemeenteleden leren elkaar ken-

huiskamer van een gemeentelid.

basispastoraat verweven. Kerngroepleden

nen. De gedachte achter de kerngroepen

‘Er zijn ruim zestig kerngroepen actief. De

helpen elkaar, bijvoorbeeld bij het koken,

is ook dat de achterdeur van de kerk klei-

kerkenraad heeft mij veertien jaar gele-

maar bieden elkaar een luisterend oor.

ner wordt. Gemeenteleden zullen minder

den gevraagd of ik als kerkelijk werker de

Voor complexere zaken, zoals bij ernstige

snel uit de kerk vertrekken als ze elkaar

kerngroepen wilde aansturen. Hiervoor

ziekte of echtscheiding is er een pastoraal

in het dagelijks leven ontmoeten. In de

heb ik samen met anderen beleid ontwik-

team beschikbaar.’

kerngroep mag je met elkaar de diepte

keld. Zeker in een grote gemeente als de

‘Het is belangrijk om in een kerngroep te

van Gods liefde ervaren. Het is echt

onze, die meer dan tweeduizend leden

geven en te ontvangen. Daar deel je je

waardevol om elkaar, zeker in deze tijd

telt, zijn de kerngroepen een belangrijke

leven met elkaar. Dit vraagt wel om een

waarin veel eenzaamheid is, te onder-

samenbindende factor. Wij stimuleren ge-

gevoel van veiligheid, zodat je je kunt

steunen als christenen en elkaars lasten

meenteleden om deel te nemen aan een

openstellen. Dan zul je ook merken dat je

te dragen. Deze huiskring zie ik eigenlijk

kerngroep.’

gaat ontvangen. De leider van de kern-

als mijn kerk.’

Marc van der Linden (45)

Lid van een huiskring van de CGK Hasselt.

‘Onze huiskring bestaat uit een vaste

een gebedskring. ‘In de gemeente is er

zijn ‘Bijbelclub’, vertelt Marc. ‘Maar

groep van acht personen die zich in de

behoefte om in kleine kring bij elkaar

het is veel meer: ik heb het hier over

loop van de tijd heeft ontwikkeld tot

te komen. Onze huiskring is begonnen

de gemeenschap der heiligen, over

wat je wel “een huisgemeente” kunt

als Bijbelstudiegroep, maar na mijn

gemeente-zijn. We ervaren onze groep

noemen. We komen tweewekelijks

scheiding veranderde in januari 2017

als een soort huisgemeente. Onze ach-

samen voor Bijbelstudie, zang, gebed

de dynamiek. Vanwege mijn autisme

tergronden verschillen, maar iedereen

en om na te praten over de actualiteit

heb ik weinig empathisch vermogen en

in de kring heeft zijn of haar eigen rol

en de zondagse kerkdienst. Er is echt

ben ik veel rationeler ingesteld. Lang-

en de sfeer is ontspannen. Iedereen

aandacht en zorg voor elkaar. Via onze

zamerhand werden de avonden steeds

mag kwetsbaar zijn. Zo hoort een kerk

eigen groepsapp houden we elkaar op

persoonlijker. We bespraken wat we

te zijn, maar dat mis ik daar soms wel.

de hoogte van allerlei gebeurtenissen.

meemaakten en hadden meegemaakt.

Daarom zie ik deze huiskring eigenlijk

We delen ook mooie of moeilijke privé-

We durfden ons steeds meer kwetsbaar

als mijn kerk. Als wij elkaar treffen,

kwesties en benaderen elkaar voor

op te stellen en zijn zo vrienden gewor-

ervaar ik dat de heilige Geest erbij is.

acute voorbede; ook gaan we samen op

den die alles aan elkaar durfden te ver-

We delen hoe we God in ons dagelijks

pad voor bijvoorbeeld een interessante

tellen. Er was behoefte om ook naast

leven ervaren en hoe we ons daarvan

theatervoorstelling of een kookwork-

de zondagavond elkaar, in verschillende

bewust willen zijn. Het lijkt wel een

shop “Bijbels koken”.’

samenstellingen, te ontmoeten. Alle

thuisbasis waar je je zorgen, verdriet

avonden sloten we af met voorbede.’

en leuke dingen kunt neerleggen,

Vrienden De CGK in Hasselt telt vierhonderd

Thuisbasis

leden, twee Bijbelstudiegroepen en

Hij noemt de huiskring nog weleens

zodat je bemoedigd het dagelijks leven in kunt. Dit is gemeente-zijn zoals het bedoeld is.’



 Thema

Linda Miala (35)

Woont in Moordrecht en is aangesloten bij International Christian Fellowship (ICF) in Gouda.

De gemeente waarbij Linda is aangeslo-

We krijgen in de kringen hulp van elkaar.

toen ik in het ziekenhuis van mijn doch-

ten is onderdeel van de PKN. ‘De ICF is

We komen elke twee weken op donder-

tertje was bevallen. Dit is gemeente-zijn:

een internationale kerk voor mensen van

dagavond bij elkaar. Dan hebben we een

je bent zussen en broers die met elkaar

verschillende landen en culturen. In de

inloop, we bidden, zingen samen, doen

door de heilige Geest verbonden zijn.

Bijbelstudiegroepen worden er op een

Bijbelstudie en sluiten af met voorbede.

De onderlinge band wordt ook steeds

avond drie talen gesproken. Ik kom zelf

We bidden voor elkaar, voor mensen in

sterker. Het is een familie geworden. Ik

uit Angola en spreek Frans, Portugees

werk fulltime en heb vier kinderen. Als ik

en Nederlands. Ik ben gelovig opgevoed.

niet oplet, ga ik op in de drukte van het

In Angola waren er geen huiskringen, maar we konden wel doordeweeks en ’s avonds in de kerk terecht.’

Boost Vier jaar geleden ontstond er in de ICF behoefte om elkaar naast de zondagse

 ‘Op een

bestaan. De structuur van de huiskring

Bijbelstudieavond wordt in drie talen gesproken’ 

diensten ook doordeweeks te ontmoe-

geeft mijn geloofsleven daarom een boost.’

Divers ‘De samenstelling van de kringen is divers: van jong tot oud en met verschillende culturele achtergronden. Zo

ten. Er zijn toen Bijbelstudiegroepen

de kerk en voor de wereld. Ik ben God

bestaat onze kring naast een Nederlands

opgericht met het karakter van een

echt dankbaar voor onze kring, die geeft

echtpaar uit mensen die afkomstig zijn

huiskring. Er zijn inmiddels vijf huiskrin-

me kracht. Je groeit samen, staat voor

uit Angola, Burundi, Congo, Peru en

gen, waaronder drie in Gouda, een in

elkaar klaar en in nood bezoek je elkaar

Aruba. Respect voor elkaar is erg belang-

Moordrecht en een in Bodegraven. Linda:

en bid je voor elkaar. De mensen uit de

rijk, dat je elkaar, ondanks verschil van

‘Hiermee worden ook de pastorale teams

kring waren er voor me toen mijn broer

mening, niet veroordeelt. Je leert elkaar

in de gemeente ontlast.

drie jaar geleden onverwachts overleed,

kennen en je mag echt jezelf zijn.’

Moniek Mol is adviseur bij het Praktijkcentrum GKv. Ze

in de praktijk. Het delen van persoonlijke levensverhalen is

werkte intensief mee aan het onderzoeksrapport ‘Functi-

iets waar veel mensen een flinke drempel voor over moeten.

oneren van de kleine groep’ dat in september verschijnt.

Om het levensverhaal van de ander en soms ook het eigen

We vroegen haar op de drie verhalen te reageren.

levensverhaal te verweven met Gods verhaal, blijkt weer een volgende drempel.’

‘De praktijkverhalen laten prachtig zien dat mensen binnen hun kleine groep met en van elkaar leren in het leven met

Hoe komt dit?

God.’

‘Veiligheid speelt hierin een belangrijke rol, zoals ook Peter

Het Praktijkcentrum onderzocht de kringenpraktijk in vier ge-

van Genderen zegt’, antwoordt Moniek. ‘En het kunnen en

meentes. ‘Niet overal gaat het even gemakkelijk en vanzelf,

willen geven en ontvangen. Een ander aandachtspunt is ook

blijkt uit ons onderzoek’, vertelt Moniek. ‘Het diaconale as-

toerusting. Want hoe geef je persoonlijk vorm aan je ge-

pect, het elkaar dienen, komt in de kleine groep zeker tot ui-

loofsidentiteit? Hoe spreek je met elkaar over welke God in je

ting. Mensen zijn op elkaar betrokken en weten welke zorg er

leven met je meegaat? En, een volgende stap: hoe spreek je

nodig is; zo kan men elkaar ondersteunen. Maar het pastorale

daar liefdevol een ander op aan vanuit zijn Woord? De toerus-

aspect, waar God ter sprake komt en men wordt aangespro-

ting daarin en een flinke dosis vrijmoedigheid zullen ongetwij-

ken door zijn Woord, blijkt een stuk moeilijker vorm te krijgen

feld een verdieping geven aan de term geloofsgesprek.’

Anne-Wil Ruijg-Jens is kunsthistoricus en freelance-journalist.

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

Nieuws

 Colofon Kernredactie Bram Beute, Debbie den Boer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert

Eredoctoraat ds. Henk de Jong

de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman

De Theologische Universiteit Kampen verleent een eredocto-

(webredacteur), Maarten van Loon, Annelies Smouter-de Rooij (eindredacteur),

raat aan ds. Henk de Jong, emeritus predikant in de NGK. De

Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema).

Jongs invloed en verdiensten voor de Bijbelwetenschappen worden breed erkend, alsook zijn bijdragen aan het publieke debat. Het eredoctoraat wordt uitgereikt op 6 december aanstaande in Kampen.

Kerk aan het Lint GKv Leidsche Rijn en NGK RijnWaarde hebben een nieuw kerkgebouw in gebruik genomen: Kerk aan het Lint. Het gebouw is genoemd naar de lange asfaltweg door het Máximapark, waar-

Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp. Medewerkers Koert van Bekkum, Ad de Boer, Eline de Boo, Els van Dijk, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene, Bas Luiten, Jan Mudde, Dicky Nieuwenhuis, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Dingeman Quant, Wim van der Schee, Paul Smit, Jeroen Sytsma, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Martine Versteeg, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman.

aan de kerk ligt. Kerk aan het Lint heeft een eigen stilte- en gebedsruimte voor gemeenteleden en wijkbewoners. Tijdens

Redactieadres

het openingsweekend op 13 en 14 juli werd er 48 uur non-stop

’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, redactie@onderwegonline.nl.

gebeden voor de wijk, de kerken, Leidsche Rijn en de inwoners.

Voor recensie-exemplaren: Silversteyn 10, 3621 PA Breukelen.

Gebouw GKv Ulrum naar CGK

Lezersservice

Het gebouw van de GKv Ulrum, dat verkocht was aan een particulier, is doorverkocht aan de CGK Ulrum. Het kerkgebouw kwam in oktober vrij nadat de GKv in het dorp werd opgeheven. Veel vrijgemaakte Ulrummers stapten vervolgens over naar de CGK. Mede door deze toestroom is het huidige kerkgebouw van de CGK te klein geworden.

Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl. OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565477 of klantenservice@cbb.nl.

Komen en gaan Aangenomen naar GKv Winsum: E.T. van de Kamp te Nieuwegein. Verbonden aan GKv Wetsinge-Sauwerd: kandidaat H. van Noort, Kampen; aan de GKv Apeldoorn-Zuid: J.M. Beute (Leens). Preekbevoegdheid in de GKv verleend aan: student T. Bekkema te Zwolle, e-mail: tbekkema@gmail.com. Beroepbaar in de GKv: kandidaat J.A.G. Bosman te Utrecht, email: jagbosman@yahoo.com.

Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 52,50 (studenten € 26,25 / Europa € 89 / buiten Europa € 119). Halfjaarabonnement € 28,75. Digitaal abonnement: € 37,50 (studenten € 18,75). Bij automatische incasso geldt op deze tarieven een korting van 1 euro. Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

Afscheid van de Theologische Universiteit Kampen en de Ne-

Persvereniging

derlands Gereformeerde Predikantenopleiding: dr. Ad van der

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

Dussen, docent systematische theologie (wegens emeritaat).

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

Van der Dussen spreekt op 5 september aanstaande de openingsrede uit tijdens de opening van het academisch jaar. De aanstelling van prof. dr. Jaap Dekker als bijzonder hoogleraar en universitair hoofddocent aan de TU Kampen wordt vanaf 1 september uitgebreid naar een bijna voltijdsaanstelling. Hij gaat meer taken op zich nemen binnen de sectie Oude Testament. Dekker neemt op 25 augustus afscheid als gemeentepredikant van de NGK Enschede. Na instemming van de regio wordt hij door de NGK Enschede aangesteld als predikant met een bijzondere opdracht, namelijk de opleiding van predikanten.

Bestuur Persvereniging Marga van Gent-Petter, Arie Liebeek, Aad Lootens, Anko Oussoren (voorzitter), Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold communicatievormgevers. Rondweg 76, 8091 XK Wezep, 038-376 33 90, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Afscheid wegens emeritaat van GKv Baflo: A.J. Minnema. Hij diende eerder de GKv-gemeenten van Vleuten-De Meern en

Technische realisatie en druk

Breukelen-Maarssen (1978-1983), Blija-Holwerd (1983-1990),

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle,

Avereest-Dedemsvaart (1990-2001), Balkbrug (2001-2006) en Vollenhove (2006-2011).

038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline

 Thema

 Beeld

 Stimulans Lees-, kijken luistertips voor geloofs- en gemeenteopbouw

tekst Debbie den Boer

Tot rust komen

akantie – wat kun je er aan toe zijn. Even tot rust

augustus. Ook is het mogelijk om de eerdere meditaties terug

komen en opladen voor het nieuwe seizoen. En als dat

te lezen via www.opkijken.nl/meditatieserie-rustpunt. Via deze

nieuwe seizoen weer begint, proberen om de rust van

site kun je je tevens aanmelden om de meditaties per mail te

de vakantie vast te houden. Of de vakantie nu net begint of dat

ontvangen.

deze al weer achter je ligt, tot rust komen en die rust vasthouden is een hele kunst. Om je daar in deze zomertijd bij te helpen, ontwikkelde het online platform Opkijken.nl een meditatieserie Rustpunt. Viermaal per week biedt deze serie je een handvat om een moment te nemen voor stille tijd. De meditaties bevatten een Bijbeltekst, een korte overdenking en een bijpassend filmpje. De overdenkingen zijn eerder al door Mirjam van der Vegt geschreven voor het dagboek Kracht voor elke dag 2016. Hoewel de serie van start is gegaan op zaterdag 6 juli, duurt deze nog de hele maand

Bijbelstudie in het nieuwe seizoen

oewel we nog midden in het zomerseizoen zitten,

met negen Bijbelstudies over de profeet Elia. Martin van

nadert het nieuwe kerkelijke seizoen met rasse

Veelen verzorgde in Levenslessen van de goede Herder

schreden. Met het oog hierop verschenen in de

negen Bijbelstudies over gelijkenissen van Jezus. Van Veelen

Kringserie van de IZB vier nieuwe deeltjes. Zo verscheen

gaat in op de beeldspraak die Jezus gebruikte bij zijn ver-

van de hand van René van Loon God is groter dan je denkt!,

kondiging en stelt de vraag wat die beelden ons vandaag de dag te zeggen hebben. Over Jona werden zes Bijbelstudies geschreven door Wout van Laar in Geroepen om te gaan. Evert Schimmel ten slotte schreef negen Bijbelstudies over schoonheid in ons leven, onder de titel De kunst van het leven. Schimmel gaat in op de schoonheid in de schepping, in de Bijbelse taal, in muziek en bouwkunst en in de manier waarop we God mogen dienen.

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Column

Vragen over God

an de hand van André

Schim of schijntje

F. Troost verscheen recent Als God een vraag

is. Mijmeringen in Mokum (een uitgave van KokBoekencentrum), een populair-theologisch boek over vragen die cirkelen rond het grote ‘waarom?’ In dit boek be-

spreekt Troost deze vragen terwijl hij zogenaamd met zijn (fictieve)

en glas dat voor de helft is gevuld, is dat nu halfvol of halfleeg? Het antwoord daarop laat iets zien van hoe

iemand in het leven staat. Wie zegt ‘halfleeg’, is vaak iemand

kleinzoon Floris door Amsterdam wandelt. De plaatsen die ze op hun

die eerder de donkere en sombere kanten van het leven ziet.

wandeling tegenkomen, vormen

Iemand die daarentegen ‘halfvol’ zegt, ziet mogelijk eerder de

aanleiding voor nieuwsgierige en

lichtere en hoopvolle kanten van het leven.

kritische vragen over het geloof omtrent alle grote thema’s waarmee Troost zich al zijn hele leven bezighoudt.

Die twee benaderingen kun je ook tegenkomen bij een uitvaart.

Zo vormt in het eerste hoofdstuk het bezoek aan dierentuin Artis

Zeker als het iemand betreft die de laatste jaren van zijn leven

de aanleiding voor een kritische vraag over Genesis, want (zo

steeds meer heeft moeten inleveren. De fut was eruit, de zo

zegt kleinzoon Floris) als mensen van de apen afstammen en dus

kenmerkende energie en vitaliteit waren verdwenen. Ook de

het begin al niet klopt, kan de Bijbel wel in de prullenbak. Deze en

originele denkkracht was er niet meer en de gezondheid liet op

andere vragen leiden tot interessante dialogen, doordrenkt van

allerlei manieren te wensen over. Hij was op het eind van zijn

Amsterdamse humor, maar soms ook bloedserieus. Reden voor

leven nog maar een schim van wat hij geweest is, hoor je dan

het schrijven van dit boek is voor Troost dat hij de vragen van

wel mensen zeggen. Zij vergelijken degene die overleden is met

twijfelaars serieus wil nemen, in plaats van deze in een dogmati-

zijn verleden en zitten daarmee op de lijn van ‘halfleeg’.

sche doofpot te stoppen.

 In hun benadering is Uitverkiezing hoopvol?

itverkiezing is een term die vaak negatieve associaties

een begrafenis een hoopvol gebeuren 

oproept. Toch kan het geloof in een verkiezende God volgens Jan Hoek en Wim Verboom juist ook hoopvol en

moedgevend zijn. Het gaat niet om deuren die in het slot vallen,

Er zijn ook mensen die hun uitgangspunt niet in het verleden nemen, maar in de toekomst. Zij zeggen: hij was nog maar een

maar om een wijd geopende poort waardoor het licht binnen

schijntje van wat hij worden zal. In hun benadering is een be-

stroomt. Deze gedachte werken zij verder uit in hun pastorale

grafenis een hoopvol gebeuren. Ze vergelijken het met zaaien.

boek ‘Ik zie een poort wijd open staan’ (KokBoekencentrum).

Ze weten dat het zaaien van zaad toekomst heeft. Er gaat iets

Hierin komen allereerst de Bijbelse gegevens aan bod en ver-

moois en spannends gebeuren. Dat kleine onooglijke zaadje

volgens wordt ingegaan op het katholieke, gereformeerde en

ontkiemt en komt straks met schittering en kracht tevoorschijn.

actuele belijden. De auteurs trek-

Zo kan een handvol zaadjes uitgroeien tot een prachtig boeket.

ken daarna lijnen door naar prediking, pastoraat en

Natuurlijk, in die wat ik nu maar noem ‘halflege’ benadering zit

geloofsbeleving. Het

iets waars. Maar in de ‘halfvolle’ benadering zeker ook! Moet je

boek is geschreven

eens zien wat er in dit leven al zichtbaar is geworden van wat er

met een brede doel-

voor moois in deze man of vrouw schuilging. Zo bijzonder. En hij

groep voor ogen, maar bevat voldoende diepgang waardoor ook liefhebbers

was nog maar een schijntje van wat hij eens zal worden... Het geloof in de opstanding doet me anders tegen de dood én anders tegen het leven aankijken. ‘Halfvol’ en dus hoopvol.

van theologische verdieping aan hun trekken komen.

Roel Venderbos is predikant van de NGK Kampen en werkt als geestelijk verzorger in een verpleeghuis.

 Eyeopener

‘De HEER zal voor u strijden, u hoeft zelf niets te doen.’ Exodus 14:14

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Eyeopener

‘Vertrouw nou maar op Mij’ Daar staan de Israëlieten dan. Vóór hen de zee. Achter hen de legers van de farao. Ze zitten als ratten in de val. Welke kant je ook kijkt, overal loopt de weg dood. En dan horen ze die woorden: ‘De HEER zal voor u strijden, u hoeft zelf niets te doen.’ God daagt hen en ons uit om juist in moeilijke omstandigheden op Hem te blijven vertrouwen. tekst Maurits Oldenhuis

Misschien herken je die ervaring: klemgezet, meer dan je

komst brengen moge (...) aan des Vaders trouwe hand loop

lief is. Met de rug tegen de muur. Waar kun je heen? Overal

ik met gesloten ogen naar het onbekende land.’ Ja, dat zijn

dreigt gevaar. Zo ging het met Israël. Het was zo mooi be-

woorden die je argeloos kunt zingen in de kerk. Maar dan

gonnen, die tocht naar de vrijheid. Met de HEER voor hen

kom je met je rug tegen de muur te staan. Wat zeg je dan?

uit. Maar amper zijn ze op weg, of ze worden klemgezet.

Liever slaaf in Egypte dan sterven in de woestijn, zeggen de

Farao wordt wakker en besluit zijn slaven terug te halen. De

Israëlieten tegen Mozes. Als dit de prijs is van het volgen

Egyptenaren naderen al in de verte. Voor hen ligt de zee. Hoe

van God, de diepte in, klemgezet worden, waarom zijn we er

moet je daarlangs met al die mensen, kinderen en dieren?

dan ooit aan begonnen? Natuurlijk, dat oude slavenleven in

Met God de woestijn ingaan betekent niet een rustige weg

Egypte was bepaald niet alles, maar je wist tenminste waar

naar de vrijheid. Het kan met zich meebrengen dat je wordt

je aan toe was. Maar met God weet je kennelijk nooit waar

klemgezet. Ook achter God aan kun je vastlopen. Uit het

je weg naartoe wordt geleid. Is dat niet om bang van te wor-

begin van Exodus 14 valt op te maken dat het niet gaat om

den?

een vervelende samenloop van omstandigheden of een vergissing in het beleid van God, maar eerder om een doelbewuste actie van God. Keer om naar de zee, zegt God tegen Mozes, de farao zal achter jullie aankomen. Zo gaat dat dus. Vroeger, nu nog steeds? Daar tekende je niet voor, of wel? Je sloot je aan bij de stoet van bevrijde mensen. Nu zal het anders worden, dacht je misschien. Maar God brengt je daar waar je met de rug tegen de muur komt te

 Met God weet je

kennelijk nooit waar je weg naartoe wordt geleid 

staan. Welke kant kun je nog op?

Doodsbang

Levensles

De reactie van de Israëlieten laat zich raden. Angst en wan-

Opmerkelijk is de manier waarop God reageert. Waarom roep

trouwen maken zich van hen meester. Ze lopen te hoop

je Mij om hulp, zegt Hij tegen Mozes. Alsof Hij zeggen wil:

tegen Mozes, doodsbang, boos. Wat heb je ons aangedaan,

wat denken jullie nou met elkaar, dat Ik jullie laat barsten, dat

Mozes? Dan hadden we toch net zo goed in Egypte kunnen

Ik machteloos sta tegenover de diepte waarin je je bevindt?

sterven?

Waar is jullie geloof?

Het is de reactie van ons mensen van vlees en bloed. Ang-

God daagt uit om juist nu op Hem te blijven vertrouwen. ‘De

sten bespringen ons en wanhoop bevangt ons. ‘Wat de toe-

HEER zal voor u strijden, u hoeft zelf niets te doen.’ Juist nu,



 Eyeopener

met de nood op zijn hoogst en de wanhoop op zijn diepst, wil

overstijgen wat er gebeurde aan de oevers van de Rietzee. Ze

God iets laten zien: Ik zal jullie redden. Ik roep farao een halt

leggen Gods hart bloot en zijn manier van werken. Zo gaat Hij

toe. Ik zorg voor een uitweg. Ik ga redden op een ongedachte

met ons mensen om. Zo is de God van de Bijbel, de Vader van

manier. Mozes, strek je staf uit over het water. Er komt een pad

Jezus Christus. Zo redt Hij ons mensen, brengt Hij ons thuis aan

door de zee, het water zal wijken. Met droge voeten zullen jul-

de overkant.

lie aankomen op de andere oever. Zo zal het gaan. En zo is het gegaan. Precies zoals God zei: jullie hoeven zelf niks te doen. Geen actie van de kant van de mensen, God doet het. Hij springt in de bres, Hij baant de weg, Hij doet alles. Je hoeft maar te volgen. Vertrouw nou maar op Hem! Juist nu jij geen uitweg meer ziet, er geen gat meer in ziet, wilt ineenzakken en het allemaal wilt opgeven.

 Als onze Mozes

gaat Jezus voor ons uit, de zee in 

Meteen aan het begin van de woestijnreis leert Israël de allerbelangrijkste levensles die er is aan de oevers van de Rietzee. Een les om steeds opnieuw te leren, tot op de dag van vandaag.

‘De HEER zal voor u strijden, u hoeft zelf niets te doen.’ Je zou

Kijk je om je heen en zie je overal alleen gevaar, sta je met de

het ook als een opschrift boven het leven van Jezus kunnen

rug tegen de muur – God zegt: Ik trek je erdoorheen. Ik zal voor

zetten. Als onze Mozes gaat Hij voor ons uit, de zee in. En Hij

je strijden, je hoeft zelf niks te doen. Laat je redden. Vertrouw

zegt: Volg Mij maar. Vertrouw nou maar op Mij. Ik breng je naar

nou maar op Mij!

de overkant. Ik versla de machten van dood en kwaad die je op

Handelsmerk

de hielen zitten. Je hoeft zelf niets te doen. Genade heet dat. Wij hoeven alleen maar te ontvangen, alleen

Ik word geraakt door die woorden die Mozes spreekt: ‘De HEER

maar te volgen. Ja, dat is God ten voeten uit. Israël leerde het

zal voor u strijden, u hoeft zelf niets te doen.’ Het zijn woor-

al. Psalmdichters en profeten komen er vaak op terug. Dit gelo-

den om uit te knippen, in te lijsten en op te hangen boven de

ven wij van Hem. Zo willen we op Hem vertrouwen. Wij staan

doorgangen in je leven. Woorden om je door te laten begelei-

steeds maar weer met de rug tegen de muur, maar Hij zal voor

den op die soms onherbergzame tocht die het leven heet. Ze

ons strijden, wij hoeven zelf niets te doen. Weet je nog? Gods handelsmerk. De kern van het evangelie van Jezus.

Nieuw vertrouwen Om over na te denken of door te praten

Er zullen momenten blijven komen dat je er weer middenin

• Ook achter God aan kun je vastlopen. Wat herken je daarvan in

ting en ongeluk. Het pad door de Rietzee bleef niet liggen, het

je eigen leven of in dat van anderen? • Onze reactie op dreiging en gevaar: angst en wantrouwen. Wat

terechtkomt, in nieuwe situaties van dreiging, onheil, verwoeswater ging weer terug. Niets herinnerde later meer aan het wonderbaarlijke ingrijpen van God. Was het allemaal wel waar?

valt je op aan de manier waarop God op die angst en dat wan-

Later, veel later, denkt de dichter van Psalm 77 eraan terug.

trouwen reageert?

Ook hij zit in een situatie van onheil, verwoesting en wanhoop.

• ‘Vertrouw nou maar op Mij.’ Dat klinkt makkelijk, maar is misschien wel het moeilijkste om te doen. Waarom? • ‘De HEER zal voor u strijden, u hoeft zelf niets te doen’ – je kunt

En hij vraagt zich af: is het over en uit met Gods genade en ontferming over mij, over ons? Maar dan denkt hij terug aan toen, aan het pad door de zee. Het is nu niet meer zichtbaar, maar het

het Gods handelsmerk noemen. Kun je voorbeelden geven

was er wel. ‘Door de zee liep uw weg’, daar houdt hij zich aan

waarin het inderdaad zo gaat?

vast. God zal het doen en blijven doen.

• Iemand zei: Jezus volgen betekent dat je nergens komt waar

Een nieuw vertrouwen maakt zich van hem meester. Het was

Hij niet eerder is geweest. Welke hulp, troost of rust brengt die

niet één moment en daarna nooit weer. ‘De HEER zal voor u

gedachte voor jou met zich mee?

strijden, u hoeft zelf niets te doen.’ Hij doet het, vroeger, van-

• Neem Psalm 77 er even bij. Bij deze dichter gaat het van felle

daag, morgen. ‘Vertrouw nou maar op Mij.’

twijfel naar overgave. Hoe komt dat? Welke bemoediging voor jezelf of een ander haal je uit deze psalm in combinatie met

Maurits Oldenhuis is predikant van Het Baken (GKv) in

Exodus 14:14?

Bergschenhoek.

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

-familiebericht-

Nieuws Ds. Kor Muller overleden Op 15 juli is ds. Kor Muller (71), emeritus predikant van de NGK Rijsenhout, na een ernstige ziekte overleden. Hij diende vanaf 1977 de NGK Alkmaar in combinatie met de NGK ZaanstreekCentrum, vanaf 1982 de NGK Heerenveen en vanaf 2004 tot zijn emeritaat in 2013 de NGK Haarlemmermeer OZ, later NGK Rijsenhout. Kor Muller heeft decennialang een grote rol gespeeld in het landelijke kerkverband van de NGK. Hij diende vier Landelijke Vergaderingen als scriba en was lid van de Commissie voor contact en samenspreking met andere kerken. Muller was ook actief in de Commissie voor kerkrecht en beroepszaken en als kerkrechtspecialist nauw betrokken bij de voorbereidingen voor de nieuwe kerkorde voor de herenigde kerk NGK/GKv. Ds. Muller was bestuurslid van de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding en stond aan de wieg van de regeling voor landelijke examinering voor het predikantschap in de NGK. Vanaf de vroege jaren zeventig was hij actief in de redactie van Opbouw, in latere jaren was hij redacteur van het Informatieboekje van de NGK.

Ds. Jan Haveman overleden

Hij die hemel en aarde schiep Hij is het die u bij name riep Ps.134 Na een periode van ziekte bereikte ons het bericht dat onze emeritus predikant

Ds. Kor Muller op 15 juli 2019 is overleden. Geroepen tot predikant diende hij onze gemeente van september 2004 tot en met januari 2013. Met dankbaarheid zien wij terug op de trouw en toewijding waarmee hij onder ons werkzaam was in prediking en pastoraat. Wij wensen zijn vrouw Anna, de kinderen en kleinkinderen Gods nabijheid toe om dit verlies te dragen, nu Hij Kor heeft thuisgehaald. Gemeente en kerkenraad Ned. Geref. Kerk ‘Lichtbaken’ te Rijsenhout. Jan Dreschler, voorzitter Yvonne Korver-van Veen, scriba

Op 15 juli jl. is ook ds. Jan Haveman, predikant van de GKv Emmen, overleden; hij was al geruime tijd ernstig ziek en ging in verband daarmee kortgeleden met emeritaat. Jan Haveman is 53 jaar geworden. Van 2016 tot 2017 was ds. Haveman lid van de kernredactie van OnderWeg. Hij werkte aan diverse themaedities mee, onder meer aan een uitgave over verbondenheid met het Joodse volk. Die verbondenheid was er bij hem nadrukkelijk: hij was vele jaren actief – het laatst als lid van de Raad van Toezicht en Advies - binnen Yachad, de organisatie die zich in de GKV sterk maakt voor bewustwording van de relatie met het Joodse volk. Jan Haveman liet ook op andere manieren van zich horen, onder meer via blogs waarin hij zich o.a. kritisch uitliet over het m/v besluit van de GKv-synode van 2017. Jan Haveman startte op latere leeftijd de predikantsopleiding aan de TU in Kampen. Met ingang van het jaar 2000 diende hij achtereenvolgens de gemeenten van Roodeschool, HattemNoord en sinds 2011 Emmen.

Ds. Wilbert Scheffer overleden Op 22 juli is ds. Wilbert Scheffer na een ernstige ziekte overleden. Hij was tot begin 2019 als predikant verbonden aan de NGK in Zwolle (Zuiderkerk). Wilbert Scheffer is 48 jaar geworden. Ds. Scheffer is op latere leeftijd predikant binnen de NGK geworden. Daarvoor werkte hij als jeugdwerker in Ede (PKN) en als missionair projectleider in de NGK Houten. In 2006 startte hij in Zwolle, zijn eerste gemeente. Wilbert Scheffer was een broer van ds. Herman Scheffer, NGK-predikant in Barendrecht.

-advertentie-

 Ontmoeting

‘God is een God van vergeving en nieuwe kansen’ De praktijkruimte van relatiecoach Linda PasmanSchimmel (48) ademt rust en geborgenheid. Aan de wanden hangen quotes over geloof, hoop en liefde. En over miscommunicatie. Scheiden is een allesomvattende en bittere ervaring, heeft ook Linda ondervonden. ‘Zelf miste ik destijds begeleiding om deze ingrijpende gebeurtenis vanuit mijn geloof te leren verwerken.’ Waar moest zijzelf doorheen om haar leven weer op de rails te krijgen? En hoe leerde ze opnieuw geloven in liefde die wel lukt?

tekst Elise G. Lengkeek beeld Gert Jan Kole

Als boerendochter en enig meisje in een

dat ze in de horeca wilde werken. Kok

trouwde op mijn 22ste en droomde er

gezin met nog drie broers groeide Linda

worden in een restaurant was met het

vooral van om moeder te worden en kin-

op met een vastomlijnd geloof. ‘Mijn

oog op de zondagsrust geen optie. In een

deren te krijgen. Maar na mijn scheiding,

ouders waren lid van de Gereformeerde

instelling was dat geen probleem. ‘Daar

elf jaar geleden, kwam ik met vijf kinde-

Bondsgemeente in Linschoten. Elke zon-

kon ik mijn creativiteit ook kwijt in het

ren alleen te staan. Om rond te komen

dag trouw naar de kerk. Hoe je hoorde te

bereiden van diëten.’

werkte ik tijdens de schooluren als of-

denken over God, gezin, werken en trou-

ficemanager en verhuurde ik een deel

wen lag min of meer vast. Mijn ouders

De switch van kok naar coach ligt niet

van mijn huis. Toen mijn oudste zoon

werkten hard en ik deed simpelweg wat

erg voor de hand. Welk verhaal gaat

vmbo-examen moest doen, ontdekte ik

van me werd verwacht.’ Omdat Linda

daar achter schuil?

dat hij het niet zou redden op de gang-

gek was op koken, lag het voor de hand

‘Een bijzonder verhaal, vind ik zelf. Ik

bare manier. Er stond zo veel voor hem

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Ontmoeting

coach. Natuurlijk moest ik wel eerst de

een God die mij helpt opstaan als ik ge-

nodige opleidingen volgen, maar dit was

vallen ben. Een Vader in de hemel met

wat ik voortaan wilde doen.’

wie ik, net als met Gerjo, een persoonlijke relatie mag hebben.

In hoeverre speelden jouw ervaringen

Op onze roze wolk droomden we ervan

met scheiden een rol in je verlangen om

dat we samen een ‘happy family’ zouden

anderen te helpen?

vormen, een samengesteld gezin met

‘Scheiden is een bittere ervaring, die

drie kinderen van hem en vijf van mij.

alles wat ik eerder geloofde en dacht op

Nu konden we laten zien dat echte liefde

z’n kop heeft gezet. Dat je relatie op de

en harmonie de basis vormen voor een

klippen loopt, is niet wat je voor ogen

gelukkig gezin. Die droom spatte echter

hebt als je gaat trouwen. Op scheiden

in het eerste jaar al uit elkaar. Wij liepen

rustte in onze gemeenschap nog steeds

veel te hard van stapel. Gerjo’s kinderen

een taboe: het hoort niet en God haat

waren een stuk ouder dan die van mij,

gebrokenheid. Behalve de kritiek van

en al uit huis. De mijne moesten wennen

mijn omgeving, kreeg ik ook te maken

aan een bonusvader in huis. We dach-

met gemis, verdriet door verlies, schuld-

ten dat een gezamenlijke vakantie zou

gevoel en het gevoel te hebben gefaald

helpen om aan elkaar te wennen. Dat

voor God, mezelf en mijn gezin. Ik heb

werd een tegenvaller, want daar hadden

onze scheiding niet aangevraagd, maar

Gerjo’s kinderen helemaal geen zin in.

ook niet tegengehouden. Begeleiding om

We hadden nog te weinig oog voor het

deze ingrijpende gebeurtenis vanuit mijn

eigen proces en de emoties van elk van

geloof te leren verwerken, was er niet.

onze kinderen afzonderlijk. We beseften

Ik moest het allemaal zelf uitzoeken. Ik

ineens dat we voor een nieuwe, span-

volgde allerlei pastorale cursussen om

nende opgave stonden: twee verschil-



dichter bij God te komen. Ik dacht dat ik vooral heel hard moest werken om Gods liefde terug te verdienen, want ik had zijn wet en regels geschonden. Natuur-

Linda Pasman (1971), eerder instel-

lijk geloofde ik heus wel dat Jezus mijn

lingskok en officemanager, werd

schuld heeft betaald, maar ik was ook

in 2013 kinderleercoach. Sinds 2015

bang voor Gods afwijzing. Ik hoopte dat

runt zij samen met haar man Gerjo

ik, als ik maar meer stille tijd zou nemen

(1964) een relatie- en gezinscoa-

en meer in de Bijbel zou lezen, zijn liefde

chingspraktijk: Lynn’s coaching

en nabijheid ook meer zou ervaren. Maar

(www.lynnscoaching.nl). Linda en

Hij bleef op afstand. Pas toen Gerjo, mijn

Gerjo hebben zich gespecialiseerd

op het spel als hij niet zou slagen, dat ik

huidige man, op mijn pad kwam, maak-

in het begeleiden van stellen met

besloot mijn baan op te zeggen. Alleen

ten we samen een alles veranderende

een samengesteld gezin, op basis

zo kon ik de nodige tijd vinden om hem

omslag door die ons gebracht heeft waar

van hun persoonlijke ervaringen

alle examenstof voor te lezen. Luisteren

we nu zijn.’

met een verbroken relatie en een samengesteld gezin. Linda schreef

kon hij namelijk uitstekend. Hij slaagde uiteindelijk met mooie cijfers! Ik dacht: er

Een alles veranderende omslag: wat

onlangs In 10 stappen naar een slim

zijn vast meer kinderen met vergelijkbare

hield dat in?

samengesteld gezin. Geloof in de

leerproblemen. Die zijn – net als mijn

‘Door Gerjo leerde ik heel anders te kij-

kracht van Gods liefde en voeg je

zoon – niet dommer dan andere leerlin-

ken naar het werk van de heilige Geest

nieuwe samengestelde gezin suc-

gen, maar hebben een afwijkende leer-

en de liefde van God. De God die ik in

cesvol samen. Ze woont met Gerjo

stijl, die niet past bij de aanpak van de

mijn jeugd had leren kennen – rechtvaar-

in Vleuten en ze zijn lid van NGK

school. Misschien zou ik meer kinderen

dig, streng en van de regeltjes – maakte

RijnWaarde.

kunnen helpen met leren, als kinderleer-

plaats voor een vergevingsgezinde God,

 Ontmoeting

Linda Pasman met haar man Gerjo.

lende gezinnen samenvoegen – hoe doe

opstaan ontdekten we hoe het moest:

nen tot een nieuwe scheiding. Het

je dat?’

door te vertragen, door verwachtingen

samenvoegen van twee gezinnen kost

naar beneden bij te stellen, te leren

zeker vijf tot zeven jaar, is onze erva-

Dat moet een grote teleurstelling zijn

luisteren naar de behoeften van elk kind

ring. Als stellen voortijdig afhaken in

geweest. Wat deed dat met jouw geloof

afzonderlijk, en door ieders eigen tempo

een coachingsproces, trek ik me dat als

en je vertrouwen in God en je nieuwe

in het wennen aan elkaar te respecteren.

coach maar ook persoonlijk emotioneel

relatie?

Door dit proces van binnenuit mee te

aan, vooral vanwege hun kinderen. Een

‘Het was heel confronterend. Ik dacht:

maken, begrepen we steeds beter wat

tweede scheiding meemaken is een

wat heb ik nu weer verkeerd gedaan?

nodig is om een succesvol samengesteld

ware emotionele ramp. Kinderen heb-

Van Gerjo, komend uit de NGK, had ik

gezin te worden. Die lessen zijn we

ben immers geen zeggenschap over wat

inmiddels zo veel geleerd over een per-

vanaf 2015 gaan delen vanuit onze coa-

hun ouders doen en hebben geen keuze,

soonlijke relatie met God. Over zijn ge-

chingspraktijk.’

maar ze dragen wel de gevolgen ervan.’

om altijd opnieuw te mogen beginnen.

Bij succesvol denk ik eerder aan hard

Je hebt onlangs het boek In 10 stappen

We zaten vol goede bedoelingen en

werken en verdienen dan aan accepta-

naar een slim samengesteld gezin ge-

voornemens, dus waar ging het dan mis?

tie. Wanneer is volgens jou een samen-

schreven. Wat voegt jouw boek toe aan

We hebben veel gebeden om inzicht in

gesteld gezin succesvol?

wat er al is op dit terrein?

onze situatie. Begeleiding bij dit proces

‘Voor mij is het al succesvol wanneer

‘Wij misten bij onze eigen zoektocht

hadden we niet. We moesten zelf leren

beide partners de uitdagingen van een

vooral gedeelde ervaringen en tips van-

wat werkte en wat niet. We liepen

samengevoegd gezin doorstaan en bij

uit Bijbels perspectief. Juist het inzicht

vooral aan tegen de cultuurverschillen

elkaar blijven. Helaas komt het bij 60

dat God ook aan zijn plan werkt door

tussen onze gezinnen. Met vallen en

procent van de samengestelde gezin-

gebroken gezinnen heen, was voor mij

nade en liefde die ons de ruimte geven

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Column

een eyeopener. Ik zag dat terug in de Bijbelverhalen over bijvoorbeeld de samengestelde gezinnen van Abraham en Sara en van Jakob en zijn vier vrouwen. De kracht van de genade van

 Opinie

Het nieuwe wegkijken

Jezus’ kruisdood was meer dan genoeg om ook mij voorgoed te bevrijden van schuld en schaamte. Dat soort inzichten wilde ik via mijn boek delen met andere stellen met samengestelde gezinnen die worstelen met dezelfde vragen als wij. Er blijkt een grote behoefte te zijn aan een boek als dit: met Bijbelse verdieping en praktische tips hoe je het beste te werk kunt gaan.’

k moet eerlijk bekennen dat Thierry Baudet een snaar bij mij raakt. Hij schildert de contouren van een toekomstige maat-

schappij. Hij oriënteert zich op het verleden, waarin alles nog goed was. Waarin we niet bedreigd werden door de opkomst van de islam. Waarin de multiculturele problematiek niet bestond.

 ‘God werkt ook aan zijn plan door gebroken gezinnen heen, dat was voor mij een eyeopener’

Waarin we echt gelukkig waren. Hij appelleert aan mijn diep menselijke verlangen naar rust, vrede en krachtige leiders die het volk in het ‘beloofde land’ brengen.

 Het verleden komt nooit meer terug, hoe graag we het ook willen 

Welke valkuilen blijven op de loer liggen, nu je weet hoe het

Ik droom ook weleens van het verleden. Van de vrede in het dorp

allemaal werkt als je hertrouwt?

waar ik geboren ben. Van de heldere vrijgemaakte signatuur van

‘Aan een romantische relatie moet blijvend worden gewerkt,

de kerk waarin ik gedoopt werd. Het dorp van mijn jeugd bestaat

van twee kanten. Dat geldt net zo goed voor ons. Samen blijven

niet meer. Die heldere vrijgemaakte signatuur bestaat ook niet

verkennen hoe diep echte liefde gaat, hoe mooi seksualiteit kan

meer. Het is allemaal verdwenen. En het komt nooit meer terug,

zijn. Maar dat vraagt wel de bereidheid om eerlijk te zijn naar

hoe graag we het ook willen.

elkaar over je eigen emoties. Durf echt kwetsbaar te zijn over je

Baudet heeft dat goed begrepen. Dromen maken ons blind voor

angsten, behoeften en verlangens.

de feilen van het verleden en ze helpen ons te ontsnappen aan

Met een samengesteld gezin wordt het nog spannender, omdat

de pijn van het heden. Ze scheppen een nieuwe werkelijkheid.

de bloedband deels ontbreekt. Bloed is nu eenmaal dikker dan

Dromen zijn – met een variant op de uitspraak van Marx – opium

water. Door de bloedband blijven biologische ouders en kinde-

van het volk. Dit fenomeen is op indrukwekkende wijze verbeeld

ren altijd verbonden. Die band is er niet tussen bonusouders en

in de film Inception, waarin mensen vluchten in een zelfgecre-

-kinderen. Hun relatie kan goed worden, heel goed zelfs, maar

ëerde droomwereld. Waarin ze geloven dat de droomwereld echt

blijft ook altijd iets houden van het vluchtige van water dat door

is en de echte wereld als een droom wordt beleefd.

je vingers wegglipt.’ Dit is precies wat er in onze samenleving gebeurt. Het verleden Hoe ga je om met de emotionele belasting van alle verhalen

wordt als realiseerbare werkelijkheid voorgespiegeld en het

die je hoort in je praktijk, terwijl jij juist zo veel moeite hebt

heden wordt als een valse droom weggezet. Politiek correct

gedaan die achter je te laten?

uitgedrukt: het nieuwe wegkijken. Wegkijken van een verande-

‘Het gaat er niet om dat ik de problemen van stellen overneem

rende kerk. Wegkijken van een schepping die de vernieling in-

of oplos, maar om bewustwording en inzicht in hun eigen situ-

gaat. Wegkijken van maatschappelijke tegenstellingen die groter

atie op gang te brengen. Alle verhalen die ik hoor, zeker de

worden. Wegkijken van de realiteit van toenemende vluchtelin-

moeilijke en verdrietige, breng ik in gebed voor God. Dat doe ik

genstromen.

ook wanneer wijzelf soms terugvallen in oude patronen. Ik kan

‘Zijt gij het die komen zou?’ vroegen christenen aan Baudet. De

dan alleen maar bidden om wijsheid en inzicht, voor mezelf en

eindtijd met haar valse profeten wordt zo wel heel concreet. Ik

de ander. En voor een doorbraak in vastgelopen situaties.’

sidder en ben bang. Ik hoop en kijk naar de wolken.

Elise Lengkeek is journalist en publiceert onder andere literaire

Maarten Verkerk is onder meer bijzonder hoogleraar filosofie

non-fictie.

aan de TU Eindhoven en de Universiteit Maastricht.

 Jeugdwerk

Wat blijft er hangen? In de Bijbelklassen, de catechisaties en de jeugdclubs in de kerk zit altijd een leerelement. Een onderwerp of een gedachte die je als catecheet of jeugdleider over wilt dragen aan de groep. Wat kan je helpen bij het overdragen van de kern van jouw bedoeling?

tekst Paul Smit

Veel werkers in de kerk zijn op zoek naar

ook kinderen, tieners en jongeren – zo

verschillende manieren zijn die je kunt

een goede manier om de kern van hun

eenvoudig in elkaar zitten. Het plaatje en

gebruiken om informatie over te dragen in

boodschap over te brengen. In mijn con-

het gevoel dat het op kan roepen, name-

onderscheiden situaties. Denk maar eens

tacten met hen kom ik allerlei boekjes en

lijk dat we een manier kunnen bedenken

aan mensen als Nikodemus en Petrus en

internetartikelen tegen die het leren pro-

die we het beste kunnen gebruiken, is

hoe verschillend zij door Jezus aangespro-

beren in te delen in wat zinvol is en goed

misschien wel heel aantrekkelijk, maar

ken worden. Jezus sluit volgens mij altijd

werkt en wat niet. Daarbij krijg ik vaak het

het doet geen recht aan de grote verschil-

aan bij de persoon die voor Hem staat: de

volgende plaatje (zie figuur 1) voorgelegd,

len tussen mensen. En dus ook niet aan

moeder die vraagt om de kruimels van

dat aangeeft hoe effectief de verschil-

het gegeven dat God ons aan elkaar heeft

de tafel, de Samaritaanse vrouw, de rijke

lende vormen van overdragen zijn.

gegeven om elkaar aan te vullen.

jongeman enzovoort.

Het vervelende van dit plaatje is dat het

Het is voor ons te veel gevraagd om, net

misschien wel goed aanvoelt, maar dat

Verschillen

het helemaal niet klopt. Uit onderzoek

Dat het makkelijke plaatje niet klopt, be-

jeugdwerk aan kunnen sluiten bij elk kind

blijkt er niets van dat mensen – en dus

tekent ook weer niet dat er niet allerlei

en elke jongere afzonderlijk. Wat wij ech-

als Jezus, precies te weten hoe we in het

ter wel kunnen doen, is om te beginnen ons ervan bewust zijn dat er verschillen tussen kinderen zijn en dat we daar recht

lezen

10% blijft hangen

aan moeten doen. En in de tweede plaats dat we geen waardeoordelen over die verschillen moeten geven. Als jeugdwerk-

zien

20%

horen

30%

zien en horen

50%

samenwerken

70%

Bloom

zelf doen

80%

Tegelijk zou ik mijn werk niet goed doen

Figuur 1.

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

adviseur kan ik niet genoeg benadrukken dat we recht moeten doen aan de verschillen tussen mensen en dat er geen verkeerd of beter is.

als ik het er daarbij zou laten. Want er zijn wel hulmiddelen voorhanden die recht

 Jeugdwerk

6. v ergelijken, afleiden en samenvatten (begrijpen)? In mijn eigen jeugdwerkactiviteiten probeer ik altijd een paar gezichten van kinderen voor ogen te houden wanneer ik met mijn voorbereiding bezig ben. Wat zou Jente hiervan oppakken, of Simon, of Deborah? In mijn verhaal richt ik me dan vanuit een van de zes manieren tot hen, in de hoop dat ik hun recht doe in wie ze zijn. Paul Smit is jeugdwerkadviseur bij het NGK Jeugdwerk. Met bijdragen van Martine Versteeg (jeugdwerkadviseur bij het NGK Jeugdwerk) en Anko Oussoren (adviseur bij het Praktijkcentrum). Houd bij het overdragen van kennis rekening met de verschillen tussen mensen.

Media/tips

doen aan die onderlinge verschillen. Wat

Het model heeft als uitgangspunt dat

ik in mijn praktijk het meest behulpzaam

elke nieuwe informatie of elk nadenken

vind bij het nadenken over het overdra-

over een nieuwe situatie ergens in de

baarheid van leermodellen: www.

gen van mijn boodschap is de indeling

cirkel begint. Afhankelijk van iemands

worklearning.com/2006/05/01/

van Bloom (zie figuur 2). Dat is een cirkel

karakter, van de context en van iemands

met zes verschillende manieren van ken-

mogelijkheden gaan de andere manieren

nisverwerking die mensen hanteren. Op

een rol spelen in de kennisverwerking.

de bruikbaarheid van de verschil-

internet en in boeken kom je het schema

Het is daarbij niet per definitie zo dat ook

lende leermodellen is te vinden in: F.

ook wel tegen in de vorm van een boom

alle zes manieren ingezet worden, want

Coffield, D. Moseley, E. Hall, K. Eccles-

of piramide, maar dat zijn bewerkingen.

dat is weer helemaal afhankelijk van wat

tone, Learning styles and pedagogy

Bloom zelf, en ook de wetenschappers

iemand ergens mee wil of kan.

in post-16 learning. A systematic and

die verder onderzoek gedaan hebben

• Zie voor een artikel over de betrouw-

people_remember. • Een wetenschappelijke studie naar

critical review, Londen (Learning and

naar dit model, gaan uit van de onder-

Vragen

linge gelijkwaardigheid van de zes bena-

De toepassing van het model van Bloom,

www.leerbeleving.nl/wp-content/up-

deringen.

dat wil zeggen van deze zes manieren

loads/2011/09/learning-styles.pdf.

begrijpen

onthouden

toepassen

evalueren

van kennisverwerking, is dat je in de

• Een praktisch boek uit het onderwijs-

voorbereiding van je ontmoeting met

veld met ideeën over hoe je verschil-

de groep jezelf zes vragen kunt stellen.

lende manieren van kennisverwerking

Die vragen zijn: wat hoop ik dat een paar

aan kunt spreken is: Ingrid Molein,

deelnemers zullen

Eef Rombaut, Tine van Severen, De

1. h erkennen, aanwijzen en benoemen

taxonomie van Bloom in de klas. Een

(onthouden)? 2. t esten, beoordelen en vaststellen (evalueren)?

analyseren

creëren

Skills Research Centre), 2004. Zie ook

3. v erbeelden, plannen en ontwerpen (creëren)?

inspiratieboek voor de leraar, Antwerpen (Pelckmans Pro), 2019.

4. o nderscheiden, samenvoegen en los van elkaar zien (analyseren)? Figuur 2.

5. g ebruiken en uitvoeren (toepassen)?

 Opinie

Kerk in de buurt Onlangs integreerden het Diaconaal Steunpunt van de GKv en NGK en het Missionair Steunpunt van de NGK tot één informatie- en inspiratieplatform. Dit platform wil kerken en kerkleden ondersteunen op het terrein van integral mission. Het is een stap die aansluit bij de groeiende overtuiging dat evangelisatie en diaconaat twee kanten van dezelfde medaille zijn: geloof, hoop en liefde delen met andere mensen.

tekst Roel Venderbos beeld Halbe van der Ven

Wat integral mission kan betekenen

intussen heel wat ‘afgesoept’.

kerkmensen graag in contact met ande-

wordt onder meer duidelijk in het project

Het begon met een open dorpsmaaltijd

ren hun leven willen delen.

‘Kerk in de buurt’, waarin samengewerkt

op Dankdag om daarmee uiting te geven

Veel gemeenten hebben zondags een

wordt met een breed netwerk van or-

aan wat die dag inhoudt: in dankbaar-

boeket bloemen in het liturgisch centrum

ganisaties en kerken, zoals de CGK en

heid delen wat je kreeg. Honderden

staan. Die bloemen gaan na afloop van

de PKN. Het doel van dat project is kort

belangstellenden meldden zich op de

de dienst(en) naar een gemeentelid

samen te vatten: wees een zegen voor

verschillende ontmoetingsplekken in

waarmee iets bijzonders aan de hand

anderen in de buurt door te kijken hoe

het dorp, waar zij getrakteerd werden

is. Steeds meer kerken vragen aan ge-

je hen kunt dienen. Het is inspirerend

op soep en broodjes. Het is intussen

meenteleden om namen van mensen

om daar in de zomertijd eens over na te

een traditie om op de startzondag de

buiten de eigen gemeente op te geven

denken en vooral voor te bidden, per-

buurtbewoners uit te nodigen voor een

die blij gemaakt kunnen worden met

soonlijk en als gemeente.

kop soep. Verder is er een mobiele soep-

zo’n fleurige bemoediging. Het zijn

Binnen ‘Kerk in de buurt’ zijn de laatste

kraam, waarmee zorgcentra worden

simpele en makkelijk te organiseren

tijd allerlei initiatieven geboren. Ik be-

bezocht.

manieren om je betrokkenheid te laten

spreek er in dit artikel een paar, maar ze

Het aardige is dat niet alleen het delen

merken.

zijn met veel andere aan te vullen.

van de soep verbindend werkt, ook het

Soep

organiseren ervan. Je moet zoeken naar

Stadspelgrimage

de mogelijkheden van samenwerking in

Een heel andere variant is het inspireren

De protestantse gemeente van Leersum

de eigen plaats, bijvoorbeeld met een

van mensen voor diaconaal-missionair

vroeg zich af wat ze zou kunnen bijdra-

slager, groenteboer of supermarkt die de

werk door het organiseren van een

gen aan het meer met elkaar verbinden

ingrediënten levert.

zogenaamde stadspelgrimage. Zo’n

van mensen. Niet alleen binnen de kerk,

Op andere plaatsen in het land is het

pelgrimage bestaat uit een tocht langs

maar ook daarbuiten. Eén simpel idee

intussen gewoon geworden om op start-

diaconale plekken uit verleden en heden

bleek goed te werken: breng mensen bij

zondag ook de buurt uit te nodigen voor

in de eigen stad. Onderweg wordt via

elkaar rond een pan soep. Er wordt daar

een barbecue. Mensen merken zo dat

ontmoetingen en verhalen, gedichten,

OnderWeg #15 > Jaargang 5 > 3 augustus 2019

 Opinie

gebeden en liederen stilgestaan bij de christelijke dienst van zorg, solidariteit en verzet ten behoeve van mensen in nood. Uit waardering voor het verleden en als inspiratie voor vandaag. Denk bij die plekken aan de bekende zeven werken van barmhartigheid, die vandaag weer nieuwe gestaltes kunnen aannemen: hongerigen voeden, dorstigen laven, zieken bezoeken, naakten kleden, gevangenen bezoeken, vreemdelingen herbergen en doden begraven. In je eigen stad of dorp zijn die zeven aanknopingspunten vast te vinden.

Dauwtrappen Zelf kreeg ik als pastor in een verpleeghuis onlangs een bijzondere vraag vanuit de kerk tegenover het verpleeghuis. Ze

De kerkelijke gemeente zorgde voor vrijwilligers die meehielpen bij het duwen van de rolstoelen

wilden graag wat betekenen voor de

en het organiseren van het ontbijt.

mensen in ons huis, maar wisten niet goed hoe. Ik heb hun verteld dat een

seren van het ontbijt?

eigenlijk? Wat is nodig in de buurt waarin

aantal bewoners graag eens iets bij-

Bij mij speelde niet alleen het eenma-

wij kerk zijn?

zonders wilde doen. Sommigen gingen

lige succes van zo’n activiteit een rol.

Zo weet ik van gemeentes waarvan het

vroeger op Hemelvaartsdag dauwtrap-

Als er tien vrijwilligers hun voet over de

kerkgebouw staat in een buurt waar veel

pen: ’s morgens vroeg opstaan en dan

drempel van het huis zouden zetten, zou

mensen financiële problemen hebben,

op blote voeten de natuur in. Lekker

dat blijvende effecten kunnen hebben:

soms alleen maar doordat ze de belas-

eropuit, ontbijten en daarna opgefrist en

minder schroom om nog eens binnen te

tingpapieren niet goed kunnen invullen.

voldaan naar de kerk. Zou zoiets kun-

lopen en relaties aan te gaan met be-

Fantastisch als een kerk daarbij hulp

nen?

woners die graag contact willen leggen

biedt. Zo kunnen er heel wat plannen

met mensen uit de ‘buitenwereld’, maar

ontstaan door samen te bidden en de

daartoe niet of nauwelijks meer in staat

Geest van Christus te vragen om creati-

zijn.

viteit en openingen.

 Wat is nodig in de buurt waarin wij kerk zijn? 

Op Hemelvaartsdag waren er meer dan tien vrijwilligers. Het werd een fantas-

Roel Venderbos is predikant van de NGK

tische ochtend, waarover nog lang is

Kampen en werkt als geestelijk verzor-

nagepraat. En wat kost het nu helemaal

ger in een verpleeghuis.

aan tijd om je leven en je mogelijkheden We besloten aan een aantal bewoners aan te bieden om op Hemelvaartsdag

te delen met anderen? Meer informatie is te vinden op

op tijd op te staan en gelijk samen een

Belastingpapieren

wandeling te maken. Daarna ergens te

Van belang is steeds om aan te sluiten

praktische gidsen beschikbaar zijn.

ontbijten en een openluchtbijeenkomst

bij wat er in de eigen buurt nodig is. Dat

Bruikbare tips, achtergronden en

te houden: samen zingen, lezen uit de

vraagt om gebed om inzicht (‘God, helpt

Bijbelse onderbouwing zijn ook te

Bijbel en nadenken over de blijvende

U ons te zien wat we moeten zien?’),

vinden in: Marnix Assink (red.), De

betekenis van de hemelvaart. Zou de

maar ook om overleg met maatschap-

praktijk van de ambten. Handboek

kerkelijke gemeente voor vrijwilligers

pelijke organisaties, de wijkagent, de

voor ambtsdragers, Amersfoort

kunnen zorgen die meehelpen bij het

plaatselijke politiek, sportverenigingen

(Vuurbaak), 2018.

duwen van de rolstoelen en het organi-

enzovoort. Wat voor mensen wonen hier

www.kerkindebuurt.nl, waar ook

-advertenties-

Nederlands Gereformeerde Kerk Schiedam zoekt:

PREDIKANT Middenin de stad Schiedam staat een kerk. Elke zondag komen we daar als gemeente bij elkaar. We horen graag een goede preek die haar weerhaakjes achterlaat in het dagelijks leven. We houden van authenticiteit en directheid. We zoeken naar manieren om ons meer met God en elkaar te verbinden. De jongere generatie heeft onze prioriteit. En daar hebben we een predikant bij nodig. Wie zoeken we? We zijn op zoek naar een predikant die: - Gods Woord verkondigt en uitlegt en laat zien wat de Bijbel ons, jong en oud, vandaag te zeggen heeft - De verschillende vormen van gemeente-zijn met elkaar weet te verbinden - Jongeren op het oog heeft en hen weet aan te spreken - Met ons op zoek wil gaan naar nieuwe manieren om Jezus' boodschap uit te dragen, binnen en buiten de gemeente Wie zijn wij? Ruim 300 mensen zijn lid van onze gemeente. Iedereen heeft zijn/haar eigen verhaal en dit is wat ons als gemeente kenmerkt: - Vanuit tradities op zoek naar de toekomst - Diverse activiteiten, zoals tienerclub, jeugdvereniging, bijbelstudiegroepen, werkgroep Roemenië, running dinners en rommelmarkt - De Randstad met haar directheid - Gezinnen met jonge kinderen, alleengaanden en ouderen Interesse? Heb je als predikant uit de NGK, GKv of CGK belangstelling voor deze vacature, stuur je sollicitatie voor 1 September a.s.naar beroepingscommissie@ngk-schiedam.nl Voor vragen kun je mailen met bovenstaand email adres. Een predikantsproﬁel en het gemeenteproﬁel staan op onze website. Alle reacties en vragen zullen vertrouwelijk worden behandeld.

OnderWeg app! Met de nieuwe app OnderWeg online kun je ons magazine nu ook op mobiel of tablet lezen. De app bevat de nieuwste editie van OnderWeg en alle eerdere nummers (vanaf 2015).

Heb jij de app al gedownload? Abonnees van OnderWeg kunnen de app gratis gebruiken. Eerder verstuurden we daarover een mail. Geen mail ontvangen of vragen hierover? Neem contact op via administratie@onderwegonline.nl. Zie ook www.onderwegonline.nl/gratisdigitaal.

lezen waar en wanneer t je maar wil