Ow 4 6 luisteren

www.onderwegonline.nl

#06  jaargang 4  17 maart 2018

Aanwezig zijn, meer hoeft niet THEMA: LUISTEREN

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

10 PHILIP TROOST ‘LUISTEREN IS ÉÉN VAN DE MEEST SCHAARSE DINGEN IN DEZE TIJD’ > 14 LUISTEREN IN DE KERK VAN CURSUS TOT CRISISPASTORAAT > 20 EYEOPENER WAT IS MIJN REACTIE OP PILATUS’ VRAGEN?

 Inhoud Thema

06 OPINIE

Als luisteren niet lukt, sta je jezelf in de weg

10 INTERVIEW

‘Luisteren gaat om aanwezigheid’

Luisteren is lastig. Natuurlijk zijn er tips en trucjes beschikbaar

Je hebt zin in een goed gesprek, maar komt niet verder

om beter te leren luisteren, maar makkelijk wordt het daarmee

dan vriendelijk maar oppervlakkig contact. Je zoekt echte

niet. Nog altijd wil je graag iets van je eigen mening of verhaal

verbinding, maar het is alsof de ander zich niet laat vinden.

kwijt. Of je wilt iemand helpen, en dat laat je merken. Zomaar

Herkenbaar? Wat er ook aan de hand is, je kunt slechts aan

voelt de ander zich dan niet echt gehoord of begrepen. Wat

één kant van het gesprek werken: jouw kant. De mate waarin

is goed luisteren? OnderWeg praat met therapeut en trainer

je in verbinding kunt zijn met de ander wordt bepaald door de

Philip Troost.

mate waarin je contact hebt met jezelf, schrijven Harry van de Pol en Michelle van Dusseldorp.

20 EYEOPENER

Daar sta je dan...

Durf je mee te gaan naar dat plein voor het pretorium, waar Jezus

28 JEUGDWERK

Binnenstebuiten

Soms zou je willen weten wat er in het hoofd van je kind om-

voor Pilatus staat? Zeven vragen stelt Pilatus in Matteüs’ versie.

gaat. Je wilt je kind graag begrijpen. De animatiefilm Inside Out

En er komen zeven antwoorden. Aan de hand van Rembrandts

biedt een inkijkje in het hoofd van een jong meisje. Dit leidt tot

ets van dit verhaal laat Han Hagg zien wat daar gebeurde. En

allerlei herkenbare en soms hilarische situaties. Tegelijkertijd

vraag je dan af: wat is míjn reactie op Pilatus’ vragen?

is het een prachtige film om met jongeren te bekijken, omdat je daardoor samen kunt bespreken hoe we God kunnen eren met onze emoties.

24 ONTMOETING

‘Het rare is dat het me lukt om alleen te zijn’ Drie jaar geleden verloor Ytje Veefkind haar man, predikant en

dichter Koos Veefkind, aan de gevolgen van een hersenbloeding.

30 OPINIE

‘Uit het inktzwarte kwam iets moois naar boven’

Een paar maanden geleden werd in het UMC Utrecht de

‘Ik was 18 toen ik hem leerde kennen en 72 toen ik afscheid van

bijzondere gedichtenbundel Opname van opzij gepresenteerd.

hem moest nemen. Ik dacht altijd dat ik niet verder zou kunnen

Marnix Niemeijer beschrijft daarin hoe hij als vader de

als hij er niet meer zou zijn. Maar het rare is dat nu het zover is,

psychose van zijn dochter Rieke beleefde. Roel Venderbos was

het me lukt om alleen te zijn. God heeft me er echt doorheen

bij de presentatie en sprak met de vader en dichter.

gesleept.’

2

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Thema

Vertel eens

K

erkmensen zoals wij zijn best goed met woorden. Natuurlijk, de ene persoon praat makkelijker en meer dan

de andere. Maar toch, aan woorden is in een kerk meestal geen gebrek. Zo was het ook binnen de redactie van OnderWeg toen het thema luisteren ingebracht werd. Er kwamen woorden los. ‘Belangrijk thema!’ En: ‘Het is goed om dit een keer stevig op te pakken!’ Volop woorden dus, over luisteren.

Woorden liggen ons. Luisteren is lastiger. Ergens heeft luisteren namelijk met jezelf te maken. Wie niet zo goed luistert en liever praat, vindt het (onbewust) belangrijk om iets van zichzelf te horen. Want je wilt die ander helpen, toch? En je eigen mening terughoren is toch niet verkeerd? Maar zo

14 REPORTAGE

Luisteren in de kerk: van cursus tot crisispastoraat

werkt luisteren niet.

In het bezig zijn met deze editie kwam onderstaand gedicht van Leo Buscaglia* langs:

Luisteren in de kerk: je heb het nodig in het pastoraat. Leren

Als ik je vraag naar mij te luisteren

luisteren naar elkaar is onontbeerlijk in een situatie van

en jij begint mij adviezen te geven,

meningsverschillen. En veel tijd nemen om te luisteren is

dan doe je niet wat ik vraag.

absolute noodzaak in crisissituaties waarin gemeenteleden

Als ik je vraag naar mij te luisteren

hun gevoelens van verdriet of verbijstering willen uiten. Drie

en jij begint mij te vertellen

voorbeelden waarin kerkelijke gemeenten luisteren centraal

waarom ik iets niet zo moet voelen als ik voel,

zetten.

dan neem jij mijn gevoelens niet serieus.

Als ik je vraag naar mij te luisteren, en jij denkt dat jij iets moet doen om mijn probleem op te lossen, dan laat je mij in de steek, hoe vreemd dat ook mag lijken.

EN VERDER: 4 Praktijklokaal 12 Redactioneel Maarten van Loon 17 Nieuws 17 Colofon 18 Stimulans 19 Column Eline de Boo 27 Column Esther de Hek

Dus alsjeblieft, luister alleen maar naar me en probeer me te begrijpen.

En als je wilt praten, wacht dan even en ik beloof je dat ik op mijn beurt naar jou zal luisteren.

Na een tekst als deze passen niet veel woorden. Daarom verwijs ik slechts naar de drie themabijdragen over luisteren.

De laatste is een reportage over onder meer een gemeente waarin een jong meisje zelfmoord pleegde. Na haar overlijden zijn luisteravonden belegd. Daar hoefde niets gezegd te worden. In een andere gemeente leerden mensen om bij kritiek op de kerkdienst of de preek eerst déze woorden uit te spreken: ‘Vertel eens…’

Leendert de Jong, hoofdredacteur OnderWeg

Stockbeelden: tugolukof/Shutterstock (voorkant); Maiconfz/ Pixabay (pagina 4 onder); stevepb/Pixabay (pagina 5 boven);

*Het gedicht van Buscaglia is

andre_berlin/Pixabay (pagina 5 onder); Annie Spratt/Unsplash

afkomstig uit de bundel Loving

(pagina 6-7, 9); SIphotography/iStock (pagina 15); Hannah Olinger/

each other, in 1992 uitgegeven

Unsplash (pagina 17); Prochkailo/iStock (pagina 29).

door Ballantine Books.

3

 Praktijklokaal

NGK Ermelo: wonen in de Psalmen

V

an ouds is de ‘verjaardagspsalm’

persoonlijke geloofsuitingen. Het is mooi

een bekend fenomeen: als je bij-

als we op die manier ook een visitekaartje

voorbeeld 24 wordt, lees je Psalm

kunnen afgeven dat we een menselijke ge-

24. De NGK Ermelo kent sinds kort een

meente zijn.’ Gemeenteleden doen mee. Ze

variant. Daar maken gemeenteleden de

gaan naast hun huisnummer op de foto en

koppeling tussen hun huisnummer en de

vertellen wat de bijbehorende psalm voor

bijbehorende psalm. Gemeentelid Willem

hen betekent. Judith Oordt (foto rechts)

van der Deijl nam het initiatief: ‘Hoe woon

schrijft op de website over Psalm 27: ‘Wat

je in die psalm? Gods Woord is niet alleen

voor mij er echt uitspringt in deze psalm is

een boek dat we lezen, maar een wereld

de vraag: “Wijs mij uw weg, HEER.” Ik heb

waarin we wonen en bewegen, waarin we

geregeld deze zelfde vraag, niet op een de-

thuis zijn. Een huis voor de ziel.’ De rubriek

pressieve manier, meer op een nieuwsgie-

is ook bedoeld om een inkijkje te geven in

rige manier. We willen zo graag ons eigen

ik herken. En ik vind het ook moeilijk te

elkaars huis van de ziel, een soort geeste-

plan trekken, maar dan gebeurt er iets in je

verenigen met de vergeving en genade die

lijke gastvrijheid. ‘De meest aansprekende

leven waarvan je later pas ziet dat er inge-

spreekt uit het evangelie van Jezus Chris-

inhoud van kerkblad, website en Facebook

grepen is.’

tus.’ Maar ook Psalm 28 kent verzen waar

zijn verhalen met human interest: de meer

Kan dit met elke psalm? Willem van der

ze in kan wonen: ‘De HEER is mijn kracht en

Deijl: ‘Niet in alle hoeken van dat huis voel

mijn schild, op Hem vertrouwde mijn hart,

je je senang. Er zijn heel wat psalmen bij

ik werd geholpen en mijn hart jubelde, Hem

die schuren. Eerlijk gezegd letten we daar

wil ik loven in mijn lied.’

wel een beetje op. Je mag best een beetje

Wonen in de Psalmen is een van de ma-

worstelen met de tekst, maar een wraak-

nieren waarop Ermelo vormgeeft aan het

psalm is waarschijnlijk te lastig om je in

jaarthema: God in ons midden.

thuis te voelen.’ Dorith Schumacher (foto links) geeft daarvan iets weer bij Psalm 28: ‘Delen van deze psalm hebben me deze

Webtip

week flink beziggehouden. De roep tot

www.ngkermelo.nl/category/nieuws/

God om mensen te laten boeten voor hun

wonen-in-een-psalm.

fouten (vers 4 en 5) is niet een gebed dat

Cursus voorlezen in GKv Langerak

S

teeds meer kerken kennen een

den worden ingevuld door ds. Hans Vel

preek natuurlijk belangrijk is, maar dat

voorlezer (m/v) in de kerkdienst.

Tromp van de NGK Langerak. In de intro-

het woord van God begint met de Bijbel.

In Langerak beseffen ze dat je dat

ductie van de cursus wijst hij erop dat een

En dat vraagt om extra aandacht: ‘De Bij-

niet zomaar even doet. Het voorlezen krijgt aandacht in een gezamenlijk initia-

tief van de GKv en NGK, die in Langerak op tal van vlakken samenwerken. Voor de Schriftlezers in de kerkdiensten worden twee cursusavonden verzorgd, waar ook belangstellenden welkom zijn. De avon-

4

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Praktijklokaal

 Wat doe je als je even je tekst kwijt bent? 

bel is bijzonder. Want het is geen roman

een brief en hoe uit een psalm?’

of thriller, geen leer- of instructieboek.

Er komen verschillende voorleestech-

Nee, de Bijbel bevat een bonte verzame-

nieken aan de orde, er is aandacht voor

ling van verschillende teksten: liederen,

beeld en geluid én voor mensen die niet

geschiedenis, (liefdes)poëzie, brieven en

in de kerk aanwezig zijn, maar thuis of el-

profetieën. Vragen die we ons gaan stel-

ders meeluisteren. Ook de mededelingen

len zijn: Wat betekenen deze verschillen

krijgen aandacht. En, heel belangrijk, wat

voor het voorlezen? Hoe lees je voor uit

doe je als je even je tekst kwijt bent?

Geld als thema voor de prediking

G

eïnspireerd door een workshop

verdacht. Lees maar eens de gelijkenissen

van de stichting Gabriël en de

van Jezus over geld, of lees Jakobus 5. Een

stichting Encour (beide actief op

rijk mens heeft ofwel gestolen van zijn

het terrein van omgaan met geld) op de

naaste ofwel niet gedeeld met zijn naaste,

New Wine Zomerconferentie, hield ds. Paul

wat hij of zij had moeten doen. Als rijke

van der Velde in de GKv Leidsche Rijn een

Nederlander voel ik mij vaak veroordeeld

korte serie preken over omgaan met geld.

terwijl ik Bijbellees. Ik ben eerder de rijke

‘In de Bijbel zijn mensen met geld altijd

man dan Lazarus…’

Beide stichtingen hielpen bij de voorbereiding. De serie werd afgesloten met een

Webtips

workshop na de eredienst: ‘Als predikant

• gabrielfb.nl/stichting-gabriel

geven, deze mensen zijn financieel advi-

• encour.nl

seurs die ook heel praktisch en christelijk

‘Als rijke Nederlander voel ik mij vaak veroor-

mee kunnen denken’, aldus Van der Velde.

deeld terwijl ik Bijbellees.’

kan ik een geestelijke blik op de zaak

En verder nemen, zodat er geen plastic bekertjes

toen we naar buiten gingen: er ligt veel

originele en praktische manier om

nodig zijn. Op Facebook reageerden

afval. Team Tov heeft zijn beste beentje

gemeenteleden voor elkaar te laten

diverse NGK- en GKv-gemeenten dat dit

voor gezet: we hebben afval geruimd!’,

bidden: schrijf je gebedspunt op een

bij hen ook gebruik is;

zo melden ze op Facebook.

... hanteerde de GKv Vollenhove een

briefje, stop het in een ballon, blaas

... hadden de kinderen van team Tov in

hem op en stuur hem de zaal in. De

de GKv Middelburg (basisschool groep

ontvanger neemt het gebedspunt mee.

5 en 6) een speciale kinderkerk: ‘Eerst

Deze werkvorm werd gebruikt na een

bespraken we met elkaar dat Gods

gemeentevergadering;

schepping een cadeau is voor ons waar

... zet de GKv Enschede-Zuid een stap voor

wij voor mogen zorgen. Maar hoe ga

een beter milieu: gemeenteleden wor-

je met zijn cadeau om? Vaak wordt er

den opgeroepen ’s zondags voor het

goed voor zijn schepping gezorgd, maar

koffiedrinken een eigen mok mee te

jammer genoeg niet altijd. Dit zagen we

5

 Thema

Als luisteren niet lukt, sta je jezelf in de weg Je hebt zin in een goed gesprek, maar komt niet verder dan vriendelijk maar oppervlakkig contact. Je zoekt echte verbinding, maar het is alsof de ander zich niet laat vinden. Herkenbaar?

Wat er ook aan de hand is, je kunt slechts aan één kant van het gesprek werken: jouw kant.

De mate waarin je in verbinding kunt zijn met de ander wordt bepaald door de mate waarin je contact hebt met jezelf, schrijven Harry van de Pol en Michelle van Dusseldorp. tekst Harry van de Pol en Michelle van Dusseldorp

Het is ons werk om mensen te helpen

aan een verlangen, maar roept het ook

beter te luisteren. Eerst naar zichzelf,

weerstand op: ‘Wat wil je van me? Is dit

daarna ook naar anderen.

de plek om mezelf te laten zien? Liever

Luisteren zien we als uitnodigen. Als je

verstop ik me!’

naar iemand luistert, nodig je hem of

Dit verschijnsel is niet nieuw. Ook Jezus

haar uit om tevoorschijn te komen. Er

merkt dat de uitnodiging om tevoor-

is iets bijzonders aan de hand met deze

schijn te komen tegengestelde reacties

uitnodiging. Als iemand tegen jou zegt:

oproept. De evangelist Johannes schrijft

‘Kom tevoorschijn!’, wat voel je dan? Bij

(1:5): ‘Het licht schijnt in de duisternis en

de meeste mensen haakt het niet alleen

de duisternis heeft het niet in haar macht

6

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Opinie

gekregen.’ Zelfs als de uitnodiging om te-

Verstopplekjes

voorschijn te komen van God komt, roept

Mensen zijn heel creatief in het zich ver-

die tegenstrijdige reacties op. We verlan-

stoppen, in het bedekken van hun naakt-

gen ernaar én we zijn er bang voor. We

heid. Tevoorschijn komen? Ergens haten

willen laten zien wat er in ons is, maar

we het! En dus verstoppen we ons voor

we schrikken er ook voor terug. Jezelf

elkaar (vijgenbladeren), voor God (ach-

laten kennen, de ander laten zien hoe het

ter de bosjes) en voor onszelf (‘zij heeft

echt met je is: je wilt het wel, maar het

het gedaan’, ‘hij heeft het gedaan’). Zo

maakt je ook onzeker.

proberen we controle te houden, omdat

Ogen

we zeker weten dat we niet tegelijkertijd gekend én geliefd kunnen zijn.

Je kent het verhaal. Eens was er een pa-

Op die verstopplekjes van ons – in het

radijs, maar mensen maken er een zootje

donker – gaan we kapot. Maar dat kan

van. God komt. Niet om te verwijten,

onze maker niet aanzien. Hij grijpt in.

maar om te herstellen. Adam mag uitleg-

Hij nodigt je uit om uit het donker in

gen waarom hij God probeert te ontlo-

zijn licht te komen en te ontdekken

pen. God vraagt: ‘Waar ben je?’ En even

dat je nog steeds bestaat. Dat je kunt

later: ‘Wie heeft je verteld dat je naakt

zijn wie je bent én tegelijkertijd ge-

bent? Heb je soms gegeten van de boom

liefd kunt zijn. Het maakt vrij als het

waarvan ik je verboden had te eten?’

donkerste in jou gezien wordt, maar je

Adam zegt: ‘Ik hoorde U in de tuin en

toch merkt dat je geliefd bent. Want je

werd bang omdat ik naakt ben; daarom

bent gemaakt om gekend en geliefd te

verborg ik me.’ Hij is naakt. Maar dat is niets nieuws. Dat was hij al (Genesis 2:25). Toch is er iets veranderd. Er is een

Harry van de Pol studeerde techni-

nieuw bewustzijn gekomen. Het was oké

sche bedrijfskunde en theologie. Hij

om op een radicale manier kwetsbaar te

is schrijver van het boek Harthorend.

zijn, nu is dit opeens traumatisch.

Luisteren voor professionals en het

Het is erg dat hij zich verstopt, want

hbo-studieboek Basisboek luisteren

Adam is, net als wij, bedacht en ontwor-

& spreken. Hij werkt bij vanbinnenuit

pen om gekend én geliefd te zijn. Maar

(www.vanbinnenuit.nl) aan het ver-

nu is het opeens alsof het niet langer

groten van het luisterend vermogen

mogelijk is om van hem te houden áls hij

van mensen en organisaties.

gezien en gekend is. Daarom verstopt hij zich.

Michelle van Dusseldorp studeerde

Daarom verstoppen wij ons ook vaak.

psychologie en psychotherapie. Ze

We hebben het gevoel dat er een paar

is schrijver van Ik kan veranderen

ogen is waar we niet recht voor kunnen

en (samen met Carianne Ros) Nee is

staan. En dat klopt. Hebreeën 4:13 zegt:

oké. Meer genieten, minder moeten.

‘Niets van wat geschapen is blijft voor

Michelle is oprichter van Stichting

Hem verborgen, alles is onverhuld en

Groundwork (www.groundwork.nl/

volkomen zichtbaar voor de ogen van

trainingen/basic).

Hem aan wie wij rekenschap moeten afleggen.’ Adam en Eva verloren niet hun

Het artikel van Van de Pol en Van

kleren – die hadden ze al niet – maar ze

Dusseldorp is een bewerking van een

verloren hun heerlijkheid, het gevoel oké

bijdrage die eerder in het magazine

Er is veel in jou wat je liever niet

en acceptabel te zijn. En dus verstoppen

Groei verscheen.

ziet en liever niet hoort.

ze zich.

7



 Thema

worden! Trijntje Oosterhuis zingt hier

hoort in jezelf, raak je kwijt. Hoe moet

een prachtig lied over. De tekst is haar

de ander er dan contact mee kunnen

vaders vertaling van Psalm 139, het lied

krijgen?

heet ‘Ken je mij?’ (www.youtube.com/

Er is nog iets: iedere keer dat iemand

watch?v=0iowndW2Eo8).

anders zijn of haar speelsheid laat zien,

Speels

heb ik mijn oordeel snel klaar; ik vind dat onverantwoordelijk. Zo heb ik ontdekt

Bij God is alles van jou welkom. Maar

dat ik maar moeilijk ruimte kan maken

bij jezelf werkt dat anders. Er is veel in

voor de ander als die persoon iets raakt

jou wat je liever niet ziet en liever niet

wat bij mij in de schaduw staat.

hoort. Allerlei eigenschappen, karak-

Hoe beter je luistert naar jezelf, hoe

tertrekken, gevoelens, behoeften en

meer je van harte welkom kunt heten

reacties op dingen die gebeuren. Je bent

wat daar, in jezelf, is. Hoe gastvrijer je

er niet trots op. Ze geven je het gevoel

bent voor wat er in je is, hoe meer je

van falen. Je verstopt ze. De buitenwe-

met jezelf in verbinding bent. En het

reld mag ze niet zien, want jij wilt ze niet

mooie is: alles waar jij in jezelf contact

zien. Je doet net alsof ze er niet zijn.

mee hebt, kun je in verbinding met

We hebben van onze omgeving geleerd

een ander brengen. Misschien werpt

wat we beter in de schaduw van schuld

dit tegelijk een heel ander licht op de

De luisterthermometer uit het boek Hartho-

en schaamte kunnen verbergen. Dat

aanmoediging van Jezus om ‘in Hem te

rend. Luisteren voor professionals.

proces heet socialisatie. Oordelen van

blijven’.

onze omgeving over wat goed en fout is hebben we naar binnen gezogen. Zo

Scan

Iedere keer dat luisteren niet lukt, bots je

werd het deel van ons en voelt het alsof

Er zijn dus zaken die jou zomaar verhin-

als het ware tegen jezelf aan. Elke keer

het onze eigen oordelen zijn. Wij veroor-

deren om echt goed te luisteren. Je ziet

dat het minder goed lukt, zit je jezelf in

delen onszelf en wij schamen ons voor

die terug op de zogenoemde luisterther-

de weg. Oordeel, angst en je eigen be-

wat ‘niet deugt’. Hele delen van onszelf

mometer bij -3, -2 en -1 (zie illustratie).

hoeften maken dat je in het gesprek wilt

zetten we zo in de schaduw. Natuurlijk

Bij elke ‘stand’ horen emoties. Als je die

ontvangen. Dat is niet fout. Het is men-

heeft het de neiging tevoorschijn te pie-

onderkent, kun je ruimte maken, horen

selijk, het is hoe het altijd gaat. Maar het

pen, maar schuld en schaamte houden

wat er ten diepste is en voor jezelf en

helpt het luisteren niet.

het ‘veilig’ op zijn plek.

voor anderen een veilige plek zijn. Want

Waarom niet? Omdat al die factoren

Zo heb ik, Harry, al heel vroeg geleerd

echt veilig zijn we pas als we niets meer

ervoor zorgen dat je in het gesprek zit

om mijn speelse kant – mijn moeder zei

hoeven te verstoppen: het mag er in

met de bedoeling om te ontvangen. En

dat ik wel duizend dingen in een uur

verbinding met de Ander zijn!

luisteren is in essentie niet ontvangen

deed – uit het zicht te houden. Je verant-

Hieronder staat een aantal mogelijke

(ook al ontvang je veel als je luistert),

woordelijk gedragen, dát is bruikbaar.

emoties bij de ‘minstanden’:

maar geven. Je geeft wat de ander nodig

Al die speelse creativiteit is onhandig.

Zo word je een heel verantwoordelijke kerel. Die ook een beetje saai is. Ik heb

Luisteren vanuit oordeel (-3)

• Je oordeelt over wat de ander zegt.

• Al snel oordeel je over wat de ander doet.

• Je oordeelt over wie die ander is.

Luisteren vanuit angst (-2)

• Je bent bang dat je niet weet hoe je moet reageren.

• Je bent bang om kritiek te krijgen.

• Je hebt angst voor emotie bij de ander of bij jezelf.

Luisteren vanuit behoefte (-1)

• Je wilt eerst zelf gehoord worden.

• Je voelt behoefte aan controle.

• Je wilt harmonie.

mijn best moeten doen om weer contact te maken met dat speelse stukje in mij. In het begin schaamde ik me als ik ermee tevoorschijn kwam, omdat ik mijn oordeel klaar had over die speelsheid. Wat ik nodig heb om er toch mee tevoorschijn te komen, is iemand die mij uitnodigt. Iemand die luistert en die mij van harte welkom heet.

Wat je dus niet of nauwelijks meer

8

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Opinie

heeft om tevoorschijn te komen. Dus op ieder moment dat het luisteren niet goed lukt, is het zaak te ontdekken wat jou in de weg staat. Alleen dan kun je met je aandacht op een gevende manier weer bij die ander zijn.

Iemand naar wie jij luistert, is niet anders dan jij. Ergens wil ook die ander graag tevoorschijn komen met wat er werkelijk vanbinnen speelt, maar ook hij of zij is er bang voor. Daarom scant ‘de verteller’ jou als het ware met de vraag: is dit hier, bij jou, de plek om tevoorschijn te komen? Het enige dat jij hoeft te doen, is erkenning geven aan wat die ander al laat horen, zien en voelen.

Ik heb mijn best moeten doen om weer contact te maken met dat speelse stukje in mij 



Je maker nodigt je uit om uit het donker in zijn licht te komen en te ontdekken dat je nog steeds bestaat.

Want iedere keer dat iemand merkt dat wat hij zegt welkom is bij jou, voelt hij de uitnodiging om meer te laten horen.

En hoe meer het je lukt om jezelf en de

Anders zullen we nooit zeker zijn. En Hij

geliefd kunt zijn. En zo ga je steeds meer

ander van harte uit te nodigen om te

doet het!

deel uitmaken van wat God aan het doen

komen met wat er is, hoe meer je zelf

Er is namelijk geen weg terug naar het

is. Deze schepping, zijn creatie, de her-

een uitnodiging wordt. Zo ga je lijken op

paradijs dan door het zwaard heen. Jezus

schepping. Dan loop je rond terwijl Hij in

Hem die jou gemaakt heeft. Hij stopt niet

heeft dat gevoeld. Hij is er dwars door-

jou aan het doen is wat Hij met de hele

met uitnodigen en blijft zeggen: ‘Ik ben.’

heen gegaan en maakt zo voor ons de

wereld gaat doen: herstellen.

weg vrij. Als jij vanuit je hart antwoord

Zo draag jij daar ook aan bij. Mensen

geeft op de drie vragen die God stelt –

zien dat er iets met je is, dat er iets fas-

Wat we ook verstoppen en hoe gron-

Waar ben je? Wie heeft je verteld dat je

cinerends in je aan de gang is. Het lijkt of

dig we dingen van onszelf ook in de

naakt bent? Heb je soms van die boom

je niet bang bent om gezien te worden,

schaduw zetten, je houdt het gevoel

gegeten? – dan ga je op zijn uitnodiging

alsof je er niet aan twijfelt dat je geliefd

dat het niet helpt. Misschien is dat wel

in en kom je tevoorschijn. Dan gaat het

bent. Je bent volop in contact met jezelf

ons geluk. Niks helpt, ook religie niet,

licht aan en is het leven niet meer zo

en daardoor volop in contact met de

ook hard werken om acceptabel te zijn

zwaar. Je hoeft niet meer zo te sjouwen.

Ander. Een wandelende uitnodiging, ook

voor God niet. Alleen God kan het doen.

Je ervaart dat je gezien én tegelijkertijd

voor anderen.

Licht

n

9

 Thema Philip Troost:

‘Luisteren gaat om aanwezigheid’ Luisteren is lastig. Natuurlijk zijn er tips en trucjes beschikbaar om beter te leren luisteren, maar makkelijk wordt het daarmee niet. Nog altijd wil je graag iets van je eigen mening of verhaal kwijt. Of je wilt iemand helpen, en dat laat je merken. Zomaar voelt de ander zich dan niet echt gehoord of begrepen. Wat is goed luisteren? OnderWeg praat met therapeut en trainer Philip Troost. tekst Leendert de Jong beeld Dick Vos

Waarom is goed luisteren belangrijk?

Onbewust voelt de ander: nou, ik praat wel, maar

‘Als ik niet echt luister, laat ik de ander alleen, dan

luistert hij echt?’

laat ik hem of haar in de steek. Ik zeg hier iets bij.

In het algemeen zal het zo zijn dat mensen het

Wat is goed luisteren wél?

gevoel van “in de steek gelaten worden” niet bewust

‘Als we ons als luisteraars hiervan bewust zijn. Als we

hebben. Maar ze voelen het wel degelijk aan als ik

ons écht verplaatsen in de ander. Als we in plaats van

luister, maar eigenlijk klaar zit om iets over mijzelf te

met onze oren en ons hoofd luisteren met ons hart.

vertellen of om te gaan helpen met mijn oplossing.

En als we op zoek gaan naar het verhaal áchter het verhaal dat je hoort.’

Philip Troost (1959) werkt bij Spectrum, een

Hoe werkt dat?

centrum voor therapie, pastoraat, opleiding

‘Bij goed luisteren gaat het niet primair om de

en training. Spectrum verzorgt individuele en

woorden die gezegd worden, maar om de beleving

groepstherapie en ook leergroepen en trainin-

achter die woorden. De uitdaging is om bij het hart

gen, zoals mindfulness in Christus en de vak-

te komen. Dat gebeurt als ik de ander uitnodig of

opleiding voor ervaringsgericht en integratief

“verleid” om met die diepere beleving voor de dag

werken in pastoraat of hulpverlening. Troost

te komen. Dan ga ik er niet zo snel van uit dat ik de

werkte als predikant, studentenpastor en thera-

ander begrijp, maar dan check ik steeds: “Begrijp ik

peut. Hij gaat regelmatig in gemeenten voor.

goed dat je…?” Of: “Ik begrijp dat je liever… “ Als de ander vervolgens vertelt wat hij of zij echt

10

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Interview

voelt, moet ik daar niet meteen iets van vinden of naast

overneemt – mijn oordeel, mening, verhaal – voelt die

zetten, maar moet ik me erdoor laten raken. Vanuit die

ander dat en weet hij of zij zich niet welkom.’

geraaktheid kom ik tot de erkenning: zo is het dus voor jou. Dán voelt hij zich geaccepteerd. Maar zodra in mijn

Ergens las ik: goed luisteren betekent je aandacht ver-

hoofd of hart iets anders dan begrip en erkenning het

leggen van jezelf naar de ander. Klopt dit?

‘Luisteren is inderdaad jezelf even parkeren. Als ik goed wil luisteren, moet ik mijn eigen behoefte om gehoord te worden uitschakelen. En dat is moeilijk! Want dat is het lastige: we willen allemaal zó graag gehoord en begrepen worden dat we dit haast niet kunnen uitschakelen. En dan wordt ons luisteren vervuild door subtiele maniertjes om aan onze trekken te komen. Dan ben ik dus niet voluit beschikbaar en bereikbaar voor de ander. En de ander voelt dit.’

Stel dat iemand zegt: ‘Die maniertjes horen bij mij; als ik die wegstop, ben ik mezelf niet meer.’

‘Dat is nog maar de vraag. Kijk eens preciezer. Ben ik echt mezelf als ik in mijn overleefmodus zit, met al die manieren om aan mijn trekken te komen? Ten diepste is dat niet zo, want ik heb steeds iets nodig van die ander.

De mate waarin ik een ander werkelijk kan beluisteren en begrijpen hangt samen met de mate waarin ik vrij sta ten opzichte van die ander. Er is namelijk een verschil tussen wie jij geworden bent door ervaringen in je leven – door schade die je opliep, door onvervulde behoeften, door je maniertjes om daarmee te dealen – én de persoon zoals je oorspronkelijk bedoeld bent: een vrij mens die beschikbaar is voor de liefde.’

En als die persoon luistert, wat dan?

‘Dan zorg je ervoor dat je zicht krijgt op de kanten die van jou een niet zo goede luisteraar maken. Als je daar zelf niet zeker van bent, vraag dit dan aan iemand in je directe omgeving. Stel dat je drang om te adviseren en op te lossen jou in de weg zit, stel jezelf dan de vraag: Waar heb ik dat voor nodig? Als bevestiging, om me goed te voelen over mezelf? Of stel dat jij jezelf kent als iemand die snel een oordeel klaar heeft. Stel jezelf dan de vraag wat er zo eng of spannend aan is om ergens niks van te vinden. Ik geloof dat als iemand deze route van zelfreflectie niet wil gaan er niet zomaar tips of trucs bestaan die van zo iemand een goede luisteraar maken!’

Je hoort soms in één adem noemen: luisteren naar jezelf, naar de ander, naar God. Is er verband tussen die drie?

‘Voor mij ligt het verband in je vermogen om je te laten raken én in het waarnemen van die aanraking. Als iets



mij raakt, of iemand anders, of God, dan resoneert er iets

11

 Thema

bij mij vanbinnen. Dat kan ik (leren) voelen in mijn lijf. En als ik dan vanuit die geraaktheid reageer – zonder oordeel, zonder weg te poetsen of te relativeren wat mij raakt, zonder direct iets nodig te hebben van de ander – dan kan die ander/Ander mijn hart ontmoeten.’

Op een recente conferentie zei je: ‘Als ik geraakt word door God, ben ik heel diep in contact met mijzelf, dan voel ik mijn ziel.’ Hoe zit dit, in aansluiting op wat je zojuist zei?

‘Als God mij raakt, neem ik mijn eigen ziel waar. Dan merk ik de resonantie van God zelf, van hoe Hij zich bekendmaakt, wat Hij wil. En zo is het dus ook met luisteren: goed luisteren is dat jij iemand vanuit je hart ontmoet. Als iemand voelt dat zijn verhaal jouw hart raakt, dan is het goed. Dan is er tegelijk ruimte om gewoon je belangstellende vragen te stellen of tussendoor een opmerking te maken, áls de ander maar jouw hart blijft voelen en het hartscontact niet verdwijnt door jouw behoefte aan oordelen, helpen of oplossen.’

Vat ik jou goed samen als ik zeg: goed luisteren is dat de ander voelt dat hij of zij welkom is?

‘Ja. Goed luisteren gaat ten diepste om aanvaarding, om aanwezigheid. Bij het centrum waar ik werk, studeerde een

‘Als iemand voelt dat zijn verhaal jouw hart raakt, dan is

groep studenten af. Zij volgden onze vierjarige opleiding

het goed.’

voor ervaringsgerichte integratieve therapie of pastoraat.

De krant die hierover een berichtje plaatste, zette erboven: “Diploma in aanwezigheid”.

Stel dat ik vanavond naar de huiskring ga over man/ vrouw, wat heb ik dan aan alles wat hiervoor gezegd is?

 ‘Ik denk dat echt luisteren één van de meest schaarse dingen in deze tijd is’ 

‘Misschien kun je je er meer bewust van zijn dat we iets onmogelijks van onszelf vragen als ons doel is dat we het inhoudelijk met elkaar eens worden. Het is, als we elkaar ook bij inhoudelijke meningsverschillen willen vasthouden, veel beter om op zoek te gaan naar het hart van de ander: wat is de dieper liggende angst of het onuitgesproken verlangen dat op het spel staat? Kan en wil ik de ander dáárin begrijpen of wil ik vooral mijn positie verdedigen?

Dit verhaal daagt uit om bij alle kerkelijke discussies echt in de huid van andersdenkenden te kruipen. We willen elkaar

Het woord “aanwezigheid” verwijst naar God. Hij wil voor

te vaak vasthouden door de poging om het eens te worden

ons aanwezig zijn en Hij is dat ook. Zijn naam is “Ik ben”.

of door het sluiten van een compromis. Maar waar het om

Als ik in een gesprek zijn beeld wil vertonen, is dat de eer-

gaat, is dat verschillen juist een mogelijkheid zijn voor echt

ste vraag: ben ik werkelijk aanwezig voor die ander? In die

contact van hart tot hart. Dat moet je dan wel willen. Er is

training werkten wij daar dus vier jaar aan, om dat te leren

dus niet alleen de vraag of je echt kunt luisteren, maar ook

en vooral om heel veel af te leren. Zo moeilijk is luisteren.

of je het wilt. Laten we die vraag niet te snel met ja beant-

Ik denk dat echt luisteren één van de meest schaarse din-

woorden. Want als we dat met z’n allen “natuurlijk” willen,

gen in deze tijd is. Dat is triest. Want elke persoon heeft

waarom is echt luisteren dan zo schaars?’

iemand nodig die er met een voelbaar welkom is als hij of zij iets wil vertellen.’

12

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

Leendert de Jong is hoofdredacteur van OnderWeg.

Nieuws Regiegroep Hereniging start met nieuwsbrief De Regiegroep Hereniging, die leiding geeft aan de hereniging van de NGK en de GKv, gaat kerkenraden en kerkleden via een nieuwsbrief informeren over zijn plannen en activiteiten. De eerste nieuwsbrief is deze week verschenen. Die meldt dat er een handreiking komt om tot verzoening en herstel te komen in gemeenten waar sprake is van pijn en verdriet over de breuk van de jaren zestig of over wat er in latere jaren is gebeurd. De Regiegroep gaat werken aan een missie voor de nieuwe kerk, die kerkleden enthousiast moet maken.

‘Waar staan we voor? Hoe willen we in deze tijd kerk van

 Colofon Kernredactie Bram Beute, Debbie den Boer, Peter Hommes, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Maarten van Loon, Karel Smouter, Jolyn van Varik-Nysink, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema).

Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Medewerkers Ad de Boer, Eline de Boo, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene, Bas Luiten, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Wim van der Schee, Joost Smit, Paul Smit, Esther Spiering-de Hek, Jeroen Sytsma, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Martine Versteeg, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman.

Jezus Christus zijn?’ De Regiegroep zegt in het proces naar hereniging nadrukkelijk het gesprek met kerken en kerkleden

Redactieadres

te willen zoeken. Die worden uitgenodigd om positieve erva-

’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl.

ringen, maar ook zorgen en aarzelingen over de hereniging met de Regiegroep te delen. Abonneren op de nieuwsbrief

Lezersservice

kan via www.onderwegnaar1kerk.nl.

Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten:

SKW adviseert ook NGK over mobiliteit

088-1102060, administratie@onderwegonline.nl.

Steunpunt Kerkenwerk (SKW) breidt zijn dienstverlening in de NGK uit. Sinds begin 2018 adviseert SKW niet alleen over de mobiliteit van GKv-predikanten in de GKv, maar ook over die van predikanten in de NGK. SKW legt daarvoor contact met

SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn,

OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.

alle predikanten, te beginnen met predikanten die langer dan vijftien jaar aan dezelfde gemeente verbonden zijn. Voor de

Abonnementsprijzen

NGK-gemeenten komen diverse handreikingen over het be-

Jaarabonnement: € 48,50 (studenten € 24,25,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-).

roepingswerk beschikbaar.

Halfjaarabonnement € 26,75.

NGK Hattem naar Hoge Raad

Proefabonnement: drie maanden gratis.

De NGK Hattem gaat in cassatie bij de Hoge Raad tegen de recente uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden over het ontslag van ds. Peter Gort in 2010. Het gerechtshof toetste het ontslag aan het Nederlandse arbeidsrecht en niet, zoals gebruikelijk, aan het kerkrecht. Vanwege het grote belang van dit beroep voor de NGK als geheel en voor andere kerkgenootschappen, draagt het landelijke kerkverband van

Abonnement OnderWegOnline: € 37,50.

Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl.

IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede.

Persvereniging OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

de NGK de kosten van deze beroepsprocedure.

Bestuur Persvereniging

Ds. W. van der Lingen zeventig jaar predikant Ds. W. van der Lingen (97) uit Heerde herdacht recent dat hij zeventig jaar geleden predikant werd. Begin 1948 werd hij bevestigd in de GKv Alkmaar. Daarna diende hij de kerken van Zwijndrecht, Schildwolde en Bunschoten-Spakenburg. Hij ging in 1985 als predikant van de NGK Wapenveld met emeritaat.

Ds. van der Lingen is de oudste predikant in de NGK en de GKv.

Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Aad Lootens, Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel.

Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl.

Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Komen en gaan

Technische realisatie en druk

Aangenomen naar de NGK Rijsbergen: H. van Winkelhoff

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle,

(NGK Den Haag-Rijswijk); naar de CGK Zaandam (Menorah-

038-467 00 70.

Zaanstad, als evangelist): H.M. Veurink (CGK/GKv FranekerSexbierum).

www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline 13

 Thema

Luisteren in de kerk:

van cursus tot crisispastoraat Luisteren in de kerk: je heb het nodig in het pastoraat. Leren luisteren naar elkaar is onontbeerlijk in een situatie van meningsverschillen. En veel tijd nemen om te luisteren is absolute noodzaak in crisissituaties waarin gemeenteleden hun gevoelens van verdriet of verbijstering willen uiten. Drie voorbeelden waarin kerkelijke gemeenten luisteren centraal zetten.

tekst Embert Messelink

14

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Reportage

NGK De Ontmoeting, Voorthuizen-Barneveld Het klinkt mooi: zó goed naar anderen

ken door. Bij deze cursus leerden we

ander schrijft zijn reactie eronder en zo

luisteren dat je hen helpt te veranderen.

dat een goed gesprek begint met ac-

gaat het een paar keer heen en weer.

Volgens pastor en trainer Bert Bakker

ceptatie van de ander zoals hij of zij is.

Het kan heel confronterend zijn om je

kan het. Hij schreef er het boek Anderen

Stel je oordeel uit en wees aanvaar-

eigen reactie op papier terug te lezen.’

tevoorschijn luisteren over. De NGK De

dend, benieuwd en respectvol. In het

Ontmoeting in Voorthuizen-Barneveld

gesprek kun je vervolgens reflecteren

gaf de afgelopen jaren drie keer een

op wat de ander zegt. Als je dat goed

training naar aanleiding van het boek.

doet, ontdekt die ander dat zijn verhaal

Meer dan dertig gemeenteleden, vaak

ertoe doet en dat hij er zelf toe doet. Er

betrokken bij pastoraal en missionair

ontstaat ruimte om te praten over de

werk, volgden de cursus.

dingen waarmee de ander bezig is, over

Ton Veldhuizen, zelf ook actief als trai-

zijn wensen en verlangens. In het ide-

ner en coach, was één van hen en gaf

ale gesprek ontdekt de ander zelf zijn

Ook als een gesprek heel anders be-

de cursus later ook zelf, samen met

mening en zijn wensen. Je kunt hem of

gint, bijvoorbeeld met iemand die de

Erik-Jan Smits. ‘Het idee kwam van het

haar daarbij helpen door te reflecteren

kerkdienst veel te uitbundig vond, kun

missionaire team in onze gemeente. Zij

en vragen te stellen.’

je vragenderwijs echt verder komen,

wilden mensen toerusten die met ande-

‘Dus je vond de dienst vandaag niks?’ 



denkt Veldhuizen. ‘Je zou op zo’n klacht

ren in gesprek kwamen. Ik was voorzit-

Klacht

ter van het pastorale team. We besloten

De cursus ‘Anderen tevoorschijn luis-

“Dus je vond de dienst vandaag niks?”

dat deze cursus voor ieder gemeentelid

teren’ werd vorig voorjaar voorlopig

Maar dan sla je het gesprek meteen

waardevol zou kunnen zijn.’

voor het laatst gegeven in Voorthuizen-

dood. Je kunt ook zeggen: “Vertel

‘Communicatie is een lastig ding’, ver-

Barneveld. Behalve NGK-leden deed

eens.” Geef daarna terug wat de ander

volgt hij. ‘Goed luisteren is de basis van

ook een groep gemeenteleden van de

zegt en haak erop in. Vraag of je iets

contact maken. Het zorgt ervoor dat

lokale hervormde kerk mee. Veldhuizen:

mag vertellen vanuit je eigen ervaring.

mensen zich gezien voelen. En daardoor

‘Eén van de technieken is dat we een

Als de ander daarvoor toestemming

zijn mensen sneller bereid om meer

gesprek op papier houden. Iemand legt

geeft – en dat gebeurt eigenlijk altijd –

te delen. Je krijgt er diepere gesprek-

de ander een vraag voor op papier, de

kom je verder met elkaar.’

De GKv Wezep volgde de afgelopen

thema. Hoe zit het met de exegeses, de

over vrouwen in het ambt. Nijkamp:

maanden een gemeentetraject voor

visies op de ambten, de context waarin

‘Veel mensen hebben over dit onder-

de bezinning op vrouwen in het ambt.

Bijbelteksten staan en de cultuur van

werp een duidelijke mening: er zijn

Aanleiding was het besluit van de GKv-

deze tijd? We vonden het belangrijk om

stellige voorstanders en tegenstanders.

synode om vrouwen toe te laten tot alle

verschillende zienswijzen te behandelen

Maar ik sprak ook veel gemeenteleden

ambten. Goed luisteren stond voorop in

en hebben daarover in groepjes door-

die zeggen: “Het is een ingewikkeld on-

het traject, vertelt kerkenraadsvoorzit-

gesproken. In die groepjes is heel goed

derwerp, ik weet het niet precies.” Het

ter Harry Nijkamp. ‘We hebben echt de

naar elkaar geluisterd.’

stellige weten is bij velen in de loop van

tijd genomen. Zorgvuldigheid gaat voor

Op twee vervolgavonden verdiepten

deze drie avonden wat minder stellig

snelheid. Op een eerste gemeenteavond

gemeenteleden zich verder in het syno-

geworden.

hebben we kennisgemaakt met het

destandpunt en het klassieke standpunt

We zijn doelbewust niet begonnen

heel makkelijk kunnen reageren met:

GKv Wezep

 15

 Redactioneel

2040 W

e schrijven het jaar 2040. De transitie waar we nu nog in

met meningen, maar met luisteren. We hopen dat

zitten, is al een flinke poos achter de rug. Het leven in de fu-

daardoor begrip is ontstaan voor beide visies. Dat

siekerk NGKv is al een aantal jaar stabiel. De eerste gewoontes en

krijgen we na drie avonden ook terug. Ik ben ervan

tradities hebben zich gevormd.

overtuigd dat zich dit in de loop van het proces zal

De doorsnee kerkdienst wordt vanaf een podium gehouden. Een

uitbetalen. Als kerkenraad gaan we ons nu bezin-

preekstoel zie je nauwelijks nog. De diensten verlopen informeel.

nen op een voorlopig besluit. In maart/april zullen

Voor de dienst wordt er koffie gedronken, terwijl er zachtjes mu-

we met dat standpunt naar buiten komen. Wat dat

ziek aan staat. Een gastheer (m/v) leidt min of meer de dienst. Een

ook zal zijn, er is intussen over en weer meer begrip

predikant of eventueel iemand anders doet de preek. Of nee, hij

gekomen.’

spreekt. De klassieke psalmen en gezangen zijn vervangen door

Het Praktijkcentrum in Zwolle was adviseur tijdens

Opwekking, Sela en Psalmen voor Nu. De begeleiding vindt plaats

het proces van luisteren, verdiepen en nadenken,

door een combo of een pianist samen met een leadzanger. Op het

vertelt Nijkamp. ‘We hebben voor de groepsbe-

orgel ligt een dikke laag stof. Het wordt niet meer gebruikt. Trou-

sprekingen verschillende werkvormen toegepast.

wens, er zijn nauwelijks mensen meer die erop kunnen spelen.

We vonden het belangrijk dat er goed naar elkaar geluisterd werd. Daar hoort bij: samenvatten, door-

‘We hebben meer mensen nodig die op het orgel kunnen spelen!’ 



vragen en vooral niet oordelen. Ik zie dit proces ook als een oefening in het omgaan met verschillen, in gemeente zijn. Hoe kunnen we leren omgaan met verschillende opvattingen? Hoe kunnen we elkaar in liefde accepteren met alle verschillen die erbij horen?

Ik denk dat we daarin nu al veel hebben geleerd.’

Op een zekere (zon)dag wordt, ergens in NGKv-land, een lied uit de oude doos gezongen. Laten we zeggen: ‘Lichtstad met uw paarlen poorten’. Is het uit nostalgie? Voor de verandering? Niemand die het precies weet, maar het gebeurt. Voor de gelegenheid wordt iemand gecharterd die het lied op het orgel kan begeleiden. Alle registers gaan open. Iedereen is enthousiast. ‘Eens wat anders!’ ‘Wat mooi

GKv Zeewolde

eigenlijk!’ ‘Dit moeten we vaker doen!’ Maar ja, de begeleiding…

‘We hebben meer mensen nodig die op het orgel kunnen spelen!

Op 12 november 2017 overleed Laura (19) door zelf-

Als we ze niet hebben, dan moeten we ze als de wiedeweerga op-

doding. Laura was lid van de GKv Zeewolde, een

leiden!’

gemeente vol jongeren. Ook andere jongeren kampten met depressieve klachten of gevoelens van een-

Wie weet gaat het zo. ‘Jammer dat we het niet hebben voorzien,’

zaamheid. Predikant Pier Poortinga: ‘Het was snel

zullen we dan zeggen, ‘dan hadden we twintig of dertig jaar ge-

duidelijk wat we moesten doen. Ik wilde er voor het

leden niet alles overhoop gehaald.’ Ik hoop me niet in dat koor te

gezin zijn en onze jeugdcoaches en jeugdouderlingen

mengen. Nu is namelijk nu. En dan is dan. Kerk zijn is per definitie

richtten zich op de grote groep jongeren in de kerk.’

dynamisch. Net zo dynamisch als de tijd.

‘Van het boek Morgen zal het Pasen zijn van A.F.

Zeker, hetzelfde komt telkens weer terug. Er is niets nieuws onder

Troost heb ik geleerd dat een predikant een vriend

de zon. Maar dezelfde Prediker zegt

voor even is’, vertelt Poortinga. ‘Op het moment dat

ook dat er voor alles een tijd is. Er

iemand je nodig heeft, ben je er helemaal. Daarna

hoeft in de kerk gelukkig maar één

bouw je het weer af naar een normaal contact. Zo

ding vast te staan. De rest niet.

heb ik het in de week van Laura’s overlijden gedaan.

Kortom, wees niet bang of bezorgd

Elke dag was ik wel bij het gezin. Praktisch heb ik ze

waar het allemaal heen gaat. Go with

uit de wind gehouden door onder meer een deel van

the flow. Houd alleen Jezus vast.

de contacten met de begrafenisondernemer voor mijn rekening te nemen. En ik heb heel veel geluisterd. Luisteren en dan teruggeven wat ze zelf vertel-

Maarten van Loon, redacteur OnderWeg

 Reportage

len. Zo beleef je samen wie Laura was.

We hebben de jongeren de ruimte gege-

En ook dat God erbij is in zo’n week. Je

ven om hun eigen verdriet te beleven.

beleeft het, je ontdekt het, zonder dat je

Als groep gemeenteleden met hart voor

het echt allemaal hoeft te benoemen.’

jongeren waren wij er om een luisterend

Petra Walinga – moeder van Laura – blikt

oor te geven.

op die week terug. ‘De predikant was er

Vooral op de eerste avond was het heel

elke dag, hij liep de hele week letterlijk

belangrijk om gewoon maar te luisteren,

met ons mee. Het feit dat hij er was,

en zo nodig een arm om iemand heen te

vond ik belangrijk, net als de praktische

slaan. Het verdriet moest eruit. Op zo’n

steun. Dat was wat we nodig hadden.’

moment draait het niet om mooie woor-

Oor

den. We hebben vooral een luisterend oor geboden. Verder speelden er onder

Intussen had jeugdouderling Wouter Ne-

jongeren veel vragen. Waarom doet ze

derveen in overleg met de predikant be-

zoiets? Zijn wij tekortgeschoten? Hadden

sloten dat de jeugdsoos in Zeewolde alle

we meer moeten doen? Ik wist dat zulke

avonden open zou gaan. ‘Ik las het be-

vragen zouden komen. Het waren vra-

richt zondagavond laat. Ik heb er de hele

gen die wij als jeugdouderlingen onszelf

nacht over liggen piekeren. Er zijn best

ook stelden. Ik heb tegen de jongeren

veel jongeren over wie we zorgen heb-

gezegd: “Je mag die vragen stellen. Maar

ben, vaak omdat ze depressief zijn. Dat

val jezelf niet te hard.”

speelde ook bij Laura. Ik had toevallig

Een dag later stond de avond al meer in het teken van herinneringen ophalen.

‘We hebben de inhoud van die avonden echt op zijn beloop gelaten’ 



We keken onder meer een filmpje van Laura. In de loop van de week werd het rustiger op de soos. Zaterdags was de begrafenis. Meteen daarna was de soos

Petra Walinga begon na de zelfdoding van

nog open, maar er kwam niemand meer.

haar dochter een blog. ‘Ik laat zien en voe-

Ik heb dat ervaren als: “Zo is het goed

len hoe het is om te rouwen.’

geweest.” Maar luisteren naar de jongeren blijven we natuurlijk doen.’

Blog

een houding van: het leven heeft geen

Petra Walinga heeft na de begrafenis

zin meer, het hoeft allemaal niet meer.

van Laura de regie over het krijgen van

Maar daar word ik niks beter van.

die week vrij. Maandagochtend heb ik in

bezoek genomen. ‘Er was heel veel

Omdat er veel moeilijke dingen in mijn

de groepsapp van jeugdouderlingen en

medeleven vanuit de gemeente, maar

leven gebeuren en ik ervan uitga dat

-coaches het idee gedeeld om de soos

ik dreigde overspoeld te worden door

God een plan heeft, ga ik juist op zoek

alle avonden van de week te openen.

alle bezoek. In overleg met Pier heb ik

naar zingeving. Dat doe ik onder meer

Het leek mij belangrijk om een plek te

dat gecommuniceerd naar de gemeente.

door het schrijven van deze blog. Ik blog

hebben waar de jongeren elkaar konden

Iedereen reageerde er goed op, ik kreeg

in de eerste plaats voor mezelf. Ik laat

ontmoeten om hun verdriet te delen.

vervolgens vooral heel veel post.

zien en voelen hoe het is om te rouwen.

Laura lag goed in de groep. Ze had an-

Ik heb ervoor gekozen om in kleine

In tweede instantie blog ik ook om men-

derhalf jaar eerder belijdenis gedaan en

kring te praten. Met broers, zussen en

sen troost of herkenning te geven. Ik

veel jongeren kenden haar goed. We

een aantal vrienden. Bij hen doe ik mijn

merk aan de reacties via Facebook dat

hebben de inhoud van die avonden echt

verhaal, zij luisteren naar me. Daarnaast

mijn blog helpend kan zijn voor mensen

op zijn beloop gelaten. Er stond een tafel

houd ik een blog bij. Dat is voor mij een

die dit ook hebben meegemaakt.’

met een foto van Laura, kaarsen en een

belangrijke uitlaatklep, het helpt me om

boekje om iets in te schrijven. Voor de

te verwerken. Nu Laura is overleden, zou

Embert Messelink is zelfstandig tekst-

rest draaide alles om tijd en aandacht.

ik op de bank kunnen gaan zitten met

schrijver.

17

 Stimulans Lees-, kijk- en luistertips voor geloofs- en gemeenteopbouw

tekst Debbie den Boer

Online inspiratie rond Pasen

V

ia internet is genoeg inspiratie op te doen om ook deze laatste weken voorafgaand aan Pasen samen naar dit bijzondere feest toe te leven. Zo heeft de website

www.opkijken.nl allerlei materiaal rondom Goede Vrijdag en Pasen verzameld, dat te gebruiken is in de kerk of voor de eigen geloofstoerusting. Enkele voorbeelden van materialen die hier te vinden zijn: een gedichtenserie voor de lijdenstijd; een animatiefilmpje waarin het paasverhaal op een eigentijdse manier wordt uitgebeeld door middel van sociale media; een kinderdagboekje voor de stille week en diverse puzzels voor kinderen.

Daarnaast plaatst jongerenwerker Corjan Matsinger in deze veertigdagentijd elke dag een bericht op Facebook (www. facebook.com/40heiligeherrie) waarin hij een popsong verbindt met een Bijbeltekst. Diverse docenten en jeugdwerkers

Het Nederlands Bijbelgenootschap ten slotte biedt dit jaar via

gebruiken deze berichten in hun kerk of klaslokaal om met

www.debijbel.nl/leesplan/10 voor het eerst de mogelijkheid

jongeren over het paasverhaal in gesprek te gaan.

om veertig podcasts uit het Lucasevangelie te beluisteren.

Monsters

I

n de serie Apeldoornse Studies ver-

Bijbel, theologie, religie en kunst onder

scheen afgelopen maand de bundel

redactie van Koert van Bekkum, Jaap

Spelen met Leviatan. Monsters in

Dekker, Henk van de Kamp en Eric Peels (uitgegeven bij Buijten en Schipperheijn). Reden voor het boek is dat vanaf de oudheid tot in hedendaagse films ongrijpbaar kwaad in de wereld

 God is groter dan zelfs Leviatan 

verbeeld wordt in de vorm van (zee)

18

monsters, draken en slangen. Zo ook

God is groter dan zelfs Leviatan en legt

in de Bijbel. Het meest bekend onder

Leviatan spelend aan banden. Deze

hen is Leviatan, het symbool van een

bundel bespreekt de relevante passages

levensbedreigende kracht in de natuur

over Leviatan in de Bijbel en in de litera-

en de geschiedenis. De Bijbel gebruikt

tuur van het vroege Jodendom. Tevens

de taal en beelden van ‘Leviatan’ om

komen perspectieven vanuit de theolo-

dit soort monsters hun plek te wijzen:

gie, religie, kunst en film aan de orde.

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

Opgebrand als christen

 Column

H

Lijstduwer

et kan ons allemaal overkomen: een burn-out. Je lichaam wil niet meer, emotioneel ben je uit balans en geestelijk ben je op. Wat dan? Er zijn veel boeken

 Stimulans

stap door deze zware periode heen, geschreven door Marit

O

Goessens en verschenen bij Scholten Uitgeverij. Bijzonder aan

of -dorp gaan we stemmen en kiezen we nummer 1. Of iemand

dit boek is dat God en zijn Woord er ook een belangrijke rol in

uit de kerk die lager op de kieslijst staat. Iemand zoals ik. Van

spelen, vanuit de gedachte dat je tijdens zware perioden in je

een beoogde verkiesbare plek kletste ik me omlaag naar num-

leven, zoals een burn-out, niet zonder Gods liefde en wijsheid

mer 9. In mijn partij werkt het argument gezin altijd, aangevuld

kunt. Goessens daagt de lezer uit om God ook bij een burn-out

met kerkenwerk en andere maatschappelijke verantwoordelijk-

te betrekken. Naast de gebrui-

heden.

kelijke informatie, adviezen

‘Ik voel me vereerd dat jullie me geschikt achten en als het

en tips rond burn-out biedt zij

helpt, wil ik best de lijst duwen.’

daarom ook overdenkingen

‘Maar je zou het prima doen op nummer 2’, dringt het lid van de

vanuit de Bijbel. Theorie en

selectiecommissie aan.

praktijk zijn in dit handboek

‘Denk je?’ zegt mijn gestreelde ego.

op een bijzondere manier met

‘We zijn juist in deze stad met veel aanbod van studenten op

elkaar verweven, doordat

zoek naar oudere vrouwen’, begint hij, maar hij staakt zijn uitleg

Goessens het boek geschre-

net op tijd. Anders zou ik dat lijst duwen wel eens heel letterlijk

ven heeft op basis van haar

hebben kunnen nemen...

verschenen met tips en adviezen om je verder te helpen. Kort geleden kwam daar nog bij: Handboek bij burn-out. Stap voor

p wie gaat u stemmen, straks op 21 maart? Wellicht heeft u als christen uw politieke kleur al een tijd geleden be-

paald. En trouw als we zijn aan God, vaderland en moederstad

eigen ervaring met burn-out en haar professie als psycho-

 Net als Jezus heb ik

loog.

niet zoveel met fatsoenlijke mensen 

Bijbelstudie met de kring

D

Veel partijen worstelen om geschikte kandidaten bereid te vinden om op een verkiesbare plaats te staan. Gedreven mee-

it voorjaar verschijnt er binnen de Artios-reeks van de

draaien in de gemeenteraad vraagt veel tijd en inspanning, ter-

Gereformeerde Bond (uitgegeven door Groen) een nieuwe

wijl het door weinig stads- of dorpsgenoten gezien, laat staan

reeks Bijbelstudieboekjes gericht op kringen in de ge-

gewaardeerd wordt. En hoe werkt lokale politiek bedrijven als

meente. De bedoeling is om jaarlijks enkele nieuwe deeltjes te

christen? Het is met je voeten in de modder staan, samenwer-

laten verschijnen. In februari 2018 verschenen Uw dienaar luistert,

ken met partijen die ideologisch ver van je af staan. Hoe vertaal

over 1 Samuël, en Leven bij de Dag, over Joël en Habakuk. In het

je Bijbelse waarheden naar pragmatische oplossingen voor

najaar van 2018 staan twee deeltjes over het evangelie van Marcus

gebrokenheid op straatniveau? Hoe laat je je kennen als barm-

en de brief aan de Romeinen gepland.

hartig als de bodem van de gemeentekas, die je mede beheert,

Naast eenvoudig taalgebruik en overzicht bieden, vinden de au-

in zicht is? ‘Politiek is niets voor fatsoenlijke mensen’, zegt

teurs een op de praktijk van het leven gerichte uitleg belangrijk. Zij

mijn vader sinds hij in de jaren zestig een verzoek van de ARP afwees om zich kandidaat te stellen voor de gemeenteraad.

dig te luisteren naar

Misschien zorgde die uitspraak er juist voor dat ik sinds mijn

een Bijbelboek de

studententijd politiek actief ben. Wel verbonden aan een partij,

boodschap ervan te

maar ik doe het vooral in de voetsporen van Jezus. Net als Hij

verbinden met het da-

heb ik niet zoveel met fatsoenlijke

gelijks (geloofs)leven.

mensen. Zijn voorkeurstem heb ik

Elk boekje bevat acht

al, nu maar hopen dat niet te veel

hoofdstukken, waar-

stadgenoten me opmerken op de

door in de loop van het

lijst.

kerkelijk jaar diverse Bijbelboeken besproken kunnen worden.

Eline de Boo is schrijfster met een missionaire roeping.

beeld Jan Willem de Bruin

beogen door zorgvul-

 Eyeopener

Matteüs 27:11-26

20

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Eyeopener

Daar sta je dan...

Die indrukwekkende stilte vooraf, die opperste concentratie, die eerste tonen. Ik weet nog dat ik als kind met mijn vader meeging naar de dorpskerk, waar mijn moeders koor een Passion van Bach vertolkte. Het had een blijvende impact op me, dat evangelie dat die honderd vocalisten met orkest op volle sterkte daar verkondigden.

tekst Han Hagg beeld Rembrandt

Vreemd, je weet hoe het gegaan is, maar toch blijft het

gen en builen in het gezicht. Koning? Afgedankte koning dan

spannend. Wat zal Pilatus zeggen – hoe zal het volk reage-

toch zeker! ‘Bent U de koning van de Joden?’ spot hij. Maar

ren? En dan, op die eenvoudige vraag van Pilatus: wat heeft

Jezus staat rechtop, waardig en geeft een duidelijk, maar

Hij dan misdaan?, breekt me toch ineens de hel los… Al die

raadselachtig antwoord: ‘U zegt het!’ Met andere woorden:

stemmen, van hoog tot laag, die beginnen te scanderen:

‘Precies!’

‘Kreuzige, kreuzige!’ Overdonderende massahysterie. Het

Het brengt de rechter in de war. Moslims ontkennen in alle

antwoord van Bach emotioneert me altijd weer:

toonaarden zo’n Jezus die de kruisdood stierf. En wat denk jij ervan? Is dat jouw verlosser? Kun je trots zijn op zo’n spot-

Hij heeft ons allen wél gedaan:

koning?

de blinden gaf Hij het gezicht, de lammen liet Hij weer lopen, zijn Vaders Woord gaf Hij ons door,

2. ‘ Hoort U niet wat deze getuigen allemaal tegen U inbrengen?’ (13)

de duivels dreef Hij uit,

Jezus wordt uitgedaagd zich te verdedigen. Maar het ant-

bedroefden heeft Hij opgericht,

woord van Jezus is één groot stilzwijgen. Beklemmend.

de zondaars nam Hij aan,

Pilatus is in opperste verwondering. En ik ook. Doe iets, zég

sonst hat mein Jesus nichts getan.

er wat van, geef ze ervan langs! Hoe kan dit? Jezus had altijd overal een antwoord op waar mensen niet van terug had-

Durf je met me mee te gaan naar dat plein voor het pre-

den, maar als een lam dat naar de slachtbank geleid wordt,

torium? En je af te vragen: wat is míjn reactie op Pilatus’

doet Hij zijn mond niet open. Indrukwekkend. De messias

vragen? Zeven vragen stelt Pilatus in Matteüs 27. En er

beleeft én vervult de profetie van de lijdende knecht van de

komen zeven antwoorden. Kom, we gaan achteraan staan,

HEER.

vlak naast Rembrandt, en zien wat hij zag en horen wat hij hoorde.

3. ‘ Wie wilt u dat ik vrijlaat: Jezus Barabbas of Jezus die de messias wordt genoemd?’ (17)

1. ‘Bent U de koning van de Joden?’ (11)

Dat is een list natuurlijk om Jezus vrij te krijgen. Voor welke

Pilatus weet ook wel dat Herodes koning is, maar moet

Jezus, welke redder, hebben ze de meeste sympathie? Jezus

hebben gehoord dat er in religieus Israël werd gewacht

Barabbas – gevangen wegens oproer en moord, die op de

op de ‘beloofde koning die komen zou’. Vast heeft hij dat

nominatie stond vrijgelaten te worden en was voorgedragen

in verband gebracht met die merkwaardige optocht met

door de leiders. Of… (ingelaste keuzemogelijkheid) Jezus –

palmtakken en hosannageroep van enkele dagen geleden.

de gezalfde? Het volk mag het zeggen: waar verwachten ze

Hij stuurde special forces om een Pesachrevolutie te voorko-

het meeste heil van?

men. Nu staat de man dan voor hem, die ze binnenhaalden

Maar juist als Pilatus het antwoord in ontvangst wil nemen

als Davidszoon. Hij ziet er niet uit: geboeid, bloeduitstortin-

en de akte van vrijlating wil laten opmaken, komt er iets tus-

21



 Eyeopener

dingen hoogstpersoonlijk omgekeerd! Want daar was het God al die tijd al om te doen: dat Barabbas vrijkomt. Barabbas de misdadiger, de opstandeling, die zijn naaste vermoordt als hij de kans krijgt. Die Barabbas dat ben ik, dat ben jij. En God wil dat wij vrijkomen! Wij zijn niet van die brave lieden die ‘de vrijheid natúúrlijk verdienen’. Integendeel: het is volstrekt onverdiend. Er moet eerst een schokkend Godswonder gebeuren voordat dat ooit kan. En dat is precies waar we om vragen als we roepen: ‘Aan het kruis met Hem!’ Want dat is het raadselachtige plan van God: zijn Zoon moet naar het kruis.

En in dat plan past Pilatus, de onrechtvaardige rechter, die de onschuld vaststelt en toch de rechtvaardige uitlevert om gekruisigd te worden. En in dat plan past het onrechtvaardige volk, dat die uitlevering eist. Een volk dat het antwoord geeft dat 100 procent fout is, maar tegelijk 100 procent goed.

7. ‘Zien jullie hoe ik me distantieer?’ (24) Pilatus wast zijn handen en verklaart met dat teken dat hij sen. Zijn vrouw laat berichten: ‘Laat je niet in met die recht-

onschuldig is aan de dood van deze rechtvaardige. Het volk

vaardige! Om hem heb ik namelijk vannacht in een droom

antwoordt: ‘Laat zijn bloed óns dan maar worden aangere-

veel moeten doorstaan.’ Dit verontrust Pilatus zeer: een

kend, en onze kinderen!’ Wat zeggen we nou?

droom is voor een heiden als hij een waarschuwing van de

Maar hoe is Gods reactie? In plaats van ons leven te nemen

goden. Het intermezzo is intussen gebruikt om te stoken en

uit wraak voor dat foute antwoord, geeft God ons juist door

de laatste kiezers over de streep te trekken. Waar sta jij?

deze misdaad het leven terug! Jezus’ dood betekent het leven voor wie zich bekeert. Dat leren ook de apostelen na Pinkste-

4. ‘Wie van de twee wilt u dat ik vrijlaat?’ (21)

ren (Handelingen 3:14-21). Er komt geen vergelding, maar een

Tot Pilatus’ stomme verwondering antwoorden we als uit één

kruistocht van genade!

mond: ‘Barabbas!’ Hoe kan dit? Zo’n eenvoudige vraag en dan zo massaal het foute antwoord geven. Zijn we betoverd,

Genade

bezeten? Voer Satan in ons, net als in Judas Iskariot, die Hem

Wij hebben evenveel genade nodig als de mensen toen. Dat

voor een slavenloon verraadde met een kus, maar spijt kreeg

ontdekte ook Rembrandt. Van zijn indrukwekkende ets (uit

als haren op zijn hoofd: ‘Ik heb een zonde begaan door een

1655) zijn wel acht verschillende stadia bekend. Op de eerste

onschuldige uit te leveren.’ Onvoorstelbaar, wat een drama!

vijf is de menigte op het plein uitgebeeld: mannen, vrouwen,

Het is allemaal zo fout. En het wordt nog fouter.

jongeren, kinderen. Maar dan ineens veegt hij die hele menigte resoluut weg (zie boven). Het plein is leeg. Of wacht,

5. ‘ Wat moet ik dan doen met Jezus die de messias wordt genoemd?’ (22)

nee: jij staat er nog! Pilatus kijkt je aan. En Jezus kijkt je aan.

Jij mag de antwoorden roepen – je moet wel, er is niemand

En hoe luidt ons antwoord? ‘Aan het kruis met Hem!’ Het

om je achter te verstoppen. Wat roep je? Het is alsof Rem-

vloekhout voor Jezus. Word daar maar eens een dag hele-

brandt Jacob Revius aan het woord laat:

maal stil van.

Pilatus kan intussen zijn oren niet geloven.

T’ en zijn de Joden niet, Heer Jesu, die U cruysten (...) ik bent, o Heer, ik bent die U dit heb gedaen

6. ‘Wat heeft Hij dan misdaan?’ (23) Als een bezeten menigte schreeuwen we alleen maar harder:

En pas als hij dat ontdekt heeft, zet Rembrandt zijn handteke-

‘Aan het kruis met Hem!’ De hele verbondsgemeente van

ning op zijn ets: zo is het goed.

broeders en zusters en jongens en meisjes: ‘Aan het kruis

Neem deze week bewust de tijd en denk aan toen. En aan je

met Hem!’

leven van nu: de genade die je zo broodnodig hebt. En vier zo

Dit antwoord gaat door merg en been, het is zo onvoorstel-

met elkaar avondmaal.

baar fout. Ja, verdacht fout. Want als je kijkt met de kennis

22

van nu, dan zie je wat je eerst niet zag: ten diepste was het

Han Hagg is predikant van de Koningskerk (GKv) in

antwoord zó fout dat het toch weer goed was. God heeft de

Zwolle-Zuid.

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

-advertenties-

De V.V.I stelt zich al 40 jaar ten doel: Israël helpen met de verpleging van alle bevolkingsgroepen, ongeacht afkomst en overtuiging.

Giften graag op NL97INGB000388540 t.n.v. Penn. VVI, Postbus 476, 3440 AL Woerden

www.verplegingvoorisrael.nl

‘Later word ik muzikant’ Maarten is vrijwel blind, dus hij moet er extra hard voor knokken. Maar het kán, met uw hulp.

Bartiméus Sonneheerdt steunt Maarten en duizenden andere kinderen die een visuele beperking hebben met onderwijs en hulpmiddelen. Helpt u mee?

Onder

Bekijk Maartens verhaal op SteunBartimeus.nl/ toekomstdromen en doneer!

e Inspirati voor ten reisgeno

in gesproken vorm!

Voor iedereen met een leesbeperking maakt de CBB een gesproken versie van Onderweg. Dit is mogelijk dankzij giften. Steun met uw gift o.v.v. ‘OnderWeg’ het werk van de CBB voor blinden en slechtzienden.

Rekeningnummer: NL17INGB0000503241 CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden

Postbus 131 • 3850 AC Ermelo • Tel. 0341-56 54 99 • www.cbb.nl • info@cbb.nl

Themanummers nabestellen?

Dat kan via administratie@onderwegonline.nl.

Kijk op www.onderwegonline.nl/themas voor alle thema's.

Onder

Inspiratie voor n te reisgeno

 Ontmoeting

‘Het rare is dat het me lukt om alleen te zijn’ Drie jaar geleden verloor Ytje Veefkind haar man, predikant en dichter Koos Veefkind, aan de gevolgen van een hersenbloeding. ‘Ik was 18 toen ik hem leerde kennen en 72 toen ik afscheid van hem moest nemen.

Ik dacht altijd dat ik niet verder zou kunnen als hij er niet meer zou zijn.

Maar het rare is dat nu het zover is, het me lukt om alleen te zijn. God heeft me er echt doorheen gesleept.’

tekst Elze Riemer

Na ruim vijftig jaar huwelijk is afscheid

dan ooit heb ik dat in de afgelopen jaren

Wat bedoelt u daarmee?

nemen hartverscheurend. Toch over-

gemerkt. Allereerst door mijn kinderen,

‘Ik vind mezelf een zondig mens, hele-

heerst bij Ytje Veefkind de dankbaar-

kleinkinderen en andere lieve mensen

maal niet vroom. Ik wil niet de indruk

heid: ‘God heeft ons aan elkaar gegeven.

door wie ik omringd word. Daardoor is

wekken dat ik ontzettend onder zonden

Zeker de laatste jaren van ons huwelijk

mijn geloof versterkt. Vroeger kon ik

gebukt ga. Toch steekt het idee dat we

kwam dat gevoel sterk naar voren. We

wakker liggen van het piekeren, bijvoor-

door en door slecht zijn altijd weer de

waren zo dankbaar voor elkaar. In één

beeld als er iets speelde in de gemeente,

kop op, dat is er zo in gehamerd vroeger.

van zijn laatste heldere momenten zei hij

terwijl Koos naast me lekker lag te sla-

Dat het de genade van God is dat we het

tegen me dat ik het beste ben dat hem

pen. Hij kon het parkeren, ik niet. Nu kan

was overkomen. En ik dacht bij mijzelf:

ik dat beter. Natuurlijk, ik sta er nu alleen

waar was ik geweest als ik jou niet had

voor en dan kan ik zomaar weer een

Ytje Veefkind-Eenkhoorn (75) is de

gehad?’

nacht wakker liggen als er iets gebeurd

weduwe van ds. Koos Veefkind, eme-

is in het gezin van één van onze vijf kin-

ritus-predikant van de NGK Amers-

Toch lukt het om nu alleen te zijn, zegt

deren. Dan lach ik mezelf maar eens uit,

foort-Noord en dichter. Hij overleed

u.

want waar maak ik me nou zorgen om?

in 2015. Ytje Veefkind schreef een

‘Ja, ondanks het verdriet dat hij er niet

God zorgt toch voor een oplossing? Het

aantal jaren een column in Opbouw,

meer is. Dat dit kan, is alleen maar mo-

klinkt allemaal misschien heel vroom.

die zeer gewaardeerd werd.

gelijk doordat God in alles bij mij is. Meer

Nou, dat ben ik echt niet hoor.’

24

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Ontmoeting

goede kunnen doen, en dat we vanuit onszelf alleen maar voor het kwade zouden kiezen.’

Dat klinkt wel heel zwaar.

‘Ik sta er nu wel anders in. Nu denk ik: nou, dat heb ik best goed gedaan. Om daarna onmiddellijk weer te denken: ik moet mezelf niet verheffen, niet op de borst slaan. Dat zit me soms wel in de weg. Ook met dit gesprek. Voordat jij kwam, heb ik God gevraagd of Hij mij wil geven dat ik mezelf niet mooier voordoe dan ik ben.’

 ‘Dan lach ik

mezelf maar eens uit, want waar maak ik me nou zorgen om?’ 

Ytje Veefkind: ‘In de onderzoekscommissie over de vrouw in het ambt was ik de enige die geen universitaire opleiding had gedaan. Mooi, dacht ik, dan vertegenwoordig ik het “ge-

Maar u bent naar Gods beeld geschapen.

wone kerkvolk”.’

Zegt dat niet iets over hoe mooi u bent?

‘Ja, ik ben er nu ook wel anders over gaan denken. Door Joyce Meyer nota-

‘Ik ben huisvrouw. Ja, ik heb wat columns

had ik een boterkoek gebakken die een

bene (Joyce Meyer is een Amerikaanse

geschreven in Opbouw, die wel werden

beetje mislukt was, maar wel nog lekker.

Bijbellerares die jarenlang ook op de

gewaardeerd. Ik heb een middelbare op-

Aan de hand daarvan introduceerde ik

Nederlandse televisie te zien is geweest,

leiding gedaan, mezelf wat bijgespijkerd

mezelf: “Ik ben de vrouw met het halve

ER). Ik weet nog wel dat ik haar op televi-

met cursussen Nederlandse taal- en let-

talent. Ik kan van alles een beetje, maar

sie eens voorbij hoorde komen en dacht:

terkunde omdat daar mijn interesse lag.

doe niets echt fantastisch.”’

wat een schreeuwlelijk is dat. Ik kon met

Uitgesproken geleerd of getalenteerd

Koos altijd alles delen, maar na zijn over-

ben ik niet. Daarom schroomde ik toen

Heeft u dat gevoel al uw hele leven?

lijden was ik ook mijn gesprekspartner

ik voor dit interview werd gevraagd.

‘Voordat ik Koos leerde kennen, had ik

kwijt en zijn feedback. Daarom stond ik

Net zoals toen ik werd gevraagd voor de

weinig zelfreflectie; ik vond dat ik het

nu meer open om naar Joyce te luisteren.

onderzoekscommissie over de vrouw in

wel aardig met mezelf had getroffen.

Van haar leerde ik dat als ik zo slecht

het ambt. Ik was verbaasd! Toch zei ik ja,

Ik werd wat nederiger toen ik met hem

over mezelf denk, ik God beledig. Dat

ik voelde me zeer vereerd. Op de eerste

trouwde.’

heb ik wel ter harte genomen.’

vergadering bleek dat ik de enige was die geen universitaire of soortgelijke oplei-

Is dat misschien het kruis dat u moest

Toch bidt u specifiek voor dit gesprek of

ding had gedaan. Mooi, dacht ik, dan ver-

dragen, als domineesvrouw? Dat u altijd

God u wil helpen om uzelf niet mooier

tegenwoordig ik het “gewone kerkvolk”.

in de schaduw stond van uw man?

voor te doen dan u bent. Waar komt dat

Daarna was ik vier jaar lang ouderling.

‘Dat gevoel heb ik nooit gehad. Ik had

gebed vandaan?

Voor de eerste kerkenraadsvergadering

echt mijn eigen dingen. Koos had het

 25

 Ontmoeting

 ‘Ik heb me

nooit, nooit minder gevoeld dan mijn man’ 

zonder mij ook niet gered, alleen in de pastorie. Hij was iemand die heel graag studeerde, het sociale gedeelte ging bij hem moeilijker. Toen ik lang geleden met een aanstaande dominee verkering bleek te hebben, dacht ik: vrouw van een dominee zijn, dat is me eigenlijk op het lijf geschreven. Ik vond het heel fijn om mensen in de gemeente te bezoeken en te ontvangen, om gastvrij te zijn, om een open pastorie te hebben. Koos was zeer met mensen begaan, maar meer in de zwaarte, in het samen oplopen in moeilijke tijden. Ik was meer van het gewone, het praktische. Daarin vulden we elkaar prachtig aan. We hebben elkaar ook geestelijk kunnen steunen. Dat ik geworden ben wie ik ben en dat hij geworden

Ytje Veefkind: ‘Ik vond het heel fijn om mensen in de gemeente te bezoeken en te ontvangen,

is wie hij was, hebben we aan elkaar te

om gastvrij te zijn, om een open pastorie te hebben.’

danken. Ik heb me nooit, nooit minder gevoeld dan mijn man.’

Wat betekende uw man voor u?

gekregen. We zijn bijna 52 jaar getrouwd

wens hevig verliefd op een jongen uit

geweest.’

Kampen, maar die had inmiddels iemand

‘Ik denk dat hij echt mijn tegenover was.

anders. En laat Koos nou verliefd zijn op

Ik had geen betere man kunnen treffen,

Was het liefde op het eerste gezicht?

het meisje waar die jongen verkering

ondanks alle dieptepunten in ons huwe-

‘Nee, integendeel. We hadden een

mee had. Mijn tante wist zulke dingen. Ik

lijk, die we ook hebben gehad. Maar we

wonderlijke start. Mijn opa en tante in

besefte dus dat we in hetzelfde schuitje

hebben elkaar kunnen vergeven. In de

Kampen hadden een groot huis, waarvan

zaten. In de loop van die week raakten

laatste weken voor zijn overlijden vroeg

ze kamers verhuurden aan onder andere

we telkens met elkaar in gesprek. Later

hij dat nog eens aan mij: “Wil je mij ver-

theologiestudenten. Ik ging daar vaak

schreven we met elkaar. Het was een

geven waar ik je pijn heb gedaan?” Toen

logeren tijdens vakanties, dan waren

bijzondere vriendschap. Toen hij me op

zei ik tegen hem: “Ik heb jou ook pijn

de studenten naar huis. Behalve een

een mooie herfstzondag van dat jaar

gedaan.” We hebben elkaar op bepaalde

keer Koos Veefkind, die nog een scriptie

vroeg of ik zijn meisje wilde zijn, was ik

momenten niet begrepen. Hij was mijn

moest afmaken. Toen ik hem voor het

toch verrast. “Zeg dat nog eens”, zei ik

gave en opgave, zei hij de laatste avond

eerst zag, hij 27 en ik 18, kwam hij de

heel onnozel. En dat deed hij en ik heb ja

voor hij in coma raakte. Toen hij over-

kamer binnen terwijl een sopraan

gezegd.’

leed, was ik vooral heel dankbaar dat hij

“I know that my Redeemer liveth” uit de

niet verder hoefde af te takelen. En ook

Messiah jubelde. Koos stelde zich lekker

Waarom?

dankbaar dat ik zo lang met hem heb

afstandelijk voor. Dat jaar was ik trou-

‘We bleken een soort zielsverwantschap

26

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Column

Plekjes in de hemel te hebben. Het was goed wat wij hadden. Toen ik hem beter

T

oen Joop den Uyl op kerstavond 1987 overleed, vreesde ik ernstig voor zijn eeuwige heil. Ik zeg het maar gewoon zoals

ik het beleefde. Zo’n rooie rakker die zijn gereformeerde opvoe-

leerde kennen, ontdekte ik dat hij een heel serieus, wat te-

ding achter zich gelaten had en het geloof in God even daarvoor

ruggetrokken mens was. Hij herkende zichzelf in de boeken

nog ‘lariekoek’ noemde, kon in mijn ogen geen plekje in de

van Ernst Wiechert, een bekende Duitse schrijver. Ik las die

hemel krijgen.

boeken en werd erdoor geraakt. Het trok me aan. Ik be-

Noem het gerust een uitvloeisel van het overzichtelijke en recht-

greep de betekenis van deze schrijver voor Koos. Gelukkig

lijnige wereldbeeld dat ik meekreeg. Er werd om mij heen in hok-

had Koos bij alle ernst ook een geweldig gevoel voor humor.

jes, vakjes en kleurtjes gedacht, dat vormt simpelweg de kijk op

Er werd wel gelachen bij ons, hoor.’

het leven van een jong-adolescent.

Tegen oneigenlijk hokjesdenken probeer ik mij inmiddels dage-

 ‘Zo diep zat die

kerkelijke narigheid dus’ 

lijks te verzetten. Ook heb ik niet meer de illusie te gaan over de plekjes in de hemel. Toch realiseer ik me dat je je als christen ook in dit louterende vormingsproces kunt vergalopperen. Dat je een allergie kunt ontwikkelen tegen elke waarheidsclaim, stelligheid of principiële keuze. Dat het niet meer hip is te vinden dat wie Jezus belijdt zich simpelweg in woorden en daden zal onderscheiden van wie dat niet doet.

Hoe heeft u de laatste fase van het leven met uw man ervaren?

‘Dat heeft al met al veertig dagen geduurd, dagen die in 2015 ook nog precies in de lijdenstijd vielen. Het waren echt lijdensweken. Zwaar, verdrietig, maar ook heel mooi. Hij is te midden van zijn gezin gestorven. Maar hij had ook onrustige episodes. Ik dacht dat hij de laatste jaren de kerkelijke

 Zo’n rooie rakker kon in

mijn ogen geen plekje in de hemel krijgen 

problemen als gevolg van de scheuring van 1967 eindelijk een plek had gegeven. Maar in die onrustige, nachtmerrieachtige nachten kwam alles weer voorbij. “Die kerkelijke

Dit jaar overleden kort achter elkaar de vrijzinnige predikant Nico

rommel in mijn hoofd”, of: “Is de synode al voorbij?”, riep

ter Linden, oud-premier Lubbers en televisiekoningin Mies Bouw-

hij in verwarring. Dat schokte mij. Zo diep zat die kerkelijke

man. Nederlanders met de bekendheid van een Joop den Uyl.

narigheid dus. Ik moest iedere keer weer zeggen: “Dat is al-

Ook christenen blikten terug op hun levens. ‘God hebbe zijn ziel’,

lang voorbij. Er is weer toenadering met de vrijgemaakten.

werd er over Ter Linden geschreven, de man die ons aanspoorde

Je hebt zelf ook weer in Buitenpost gepreekt.” Dat heeft

de lichamelijke opstanding van Jezus vooral als beeldtaal te zien.

voor ons beiden zo veel betekend, maar voor hem in het

Over Lubbers – in wiens rouwadvertentie met geen woord over

bijzonder. Dat hij weer op die preekstoel mocht staan! Het

God of geloof gerept werd – kregen we ‘7 geloofsuitspraken van

triomfantelijke “I know that my Redeemer liveth” was in de

Ruud Lubbers’ gepresenteerd. En voor Mies werd postuum aan

dankdienst voor zijn leven het laatste lied.’

God gevraagd ‘nu het goede voor haar te doen’.

Ik verloor de afgelopen jaren steeds meer waarheidsclaims. Maar

Nu moet u alleen verder. Hoe kijkt u naar de jaren die nog

twee heb ik er gehouden en hoop ik nooit te verliezen. De eerste

komen?

is de Bijbelse waarheid dat niemand tot de Vader komt dan door

‘Ik denk dat ik 16 was toen de dominee een gedeelte uit

Jezus Christus. De tweede is dat alleen onze almachtige God be-

Psalm 37 voorlas: “Wentel uw weg op de HEERE, en ver-

paalt wie het eeuwige leven heeft. Laten we het verdelen van de

trouw op Hem; Hij zal het maken.” Ik weet nog heel goed

plekjes in de hemel daarom vooral

dat ik toen dacht: als ik dat nou eens echt ga doen. In alle

maar aan God overlaten.

jaren daarna heb ik dat in allerlei uiteenlopende situaties echt geprobeerd te doen. Ook nu houdt die tekst mij overeind. Daarom heb ik vertrouwen in de toekomst, want God is trouw. Hij zal zijn beloften nakomen. Ik kijk daarnaar uit.’

Esther de Hek is moeder en tekstschrijver. Dit was haar

Elze Riemer is journalist en godsdienstwetenschapper.

laatste column op deze plek.

Per 1 april wordt zij hoofdredacteur van OnderWeg. 27

 Jeugdwerk

Binnenstebuiten Soms zou je willen weten wat er in het hoofd van je kind omgaat. Je wilt je kind graag begrijpen. In de animatiefilm Inside Out krijgen we een inkijkje in het hoofd van een jong meisje. Dit leidt tot allerlei herkenbare en soms hilarische situaties. Tegelijkertijd is het een prachtige film om met jongeren te bekijken, omdat je daardoor samen kunt bespreken hoe we God kunnen eren met onze emoties. tekst Anko Oussoren

Deze film uit de Pixarstudio’s is inmiddels

die vrijkomen te personaliseren. Het vijftal

alweer drie jaar oud, maar ik had hem nog

Plezier, Woede, Afkeer, Angst en Verdriet

Agenda

niet gezien. Mijn zoon had hem gehuurd en

probeert in de controlekamer Riley’s per-

we hebben de film als gezin nu alweer een

soonlijkheid, die is opgebouwd uit verschil-

paar keer bekeken. Ik kan iedereen aan-

lende persoonlijkheidseilanden, in balans

• 31 maart - 1 april: Paaschallenge 2018.

raden om de film te gaan kijken. Het kan

te houden. De personages werken samen,

Een spelactiviteit in de nacht van za-

je als ouders helpen om je kind beter te

maar botsen ook regelmatig met elkaar bij

terdag op paaszondag voor groepen

begrijpen, en eigenlijk geldt dat voor ieder-

het sturen van het gedrag van Riley.

jongeren van ongeveer 13-17 jaar met

een die contact heeft met jongeren. Ook

Plezier voert de boventoon en zij probeert

minimaal twee leiders per groep. Zie

voor kinderen zelf kan het heel herkenbaar

Verdriet zo veel mogelijk op de achter-

jop.nl/themas/vieren-en-ontmoeten/

zijn en helpen om met emoties om te gaan

grond te houden. Riley mag niet verdrietig

paaschallenge-2018.

en de eigen diepste verlangens te peilen.

zijn. Dit leidt op een gegeven moment tot

• 7 april 2018 (Ede): Huis van Belle-dag.

een conflict, waardoor Plezier en Verdriet

Bedoeld voor tienermeiden, met speci-

Controlekamer

aal programma voor ouders. Zie stich-

Riley verhuist met haar ouders van Min-

Terwijl Plezier en Verdriet verdwaald zijn,

tinghuisvanbelle.nl/blog/belledag2018.

nesota naar San Francisco. Ze moet haar

moeten Afkeer, Angst en Woede de boel

vriendinnen en haar ijshockeyteam achter-

zien te redden. Dit leidt echter tot proble-

• 26 mei 2018 (Arnhem): EO Jongerendag, met als thema ‘Walk on water’. Zie

laten en naar een nieuwe school. Dit gaat

beam.eo.nl/eo-jongerendag.

natuurlijk niet vanzelf, zeker niet als je als 11-jarig meisje net begint te puberen. Hierdoor wordt ze onzeker en dat zorgt voor confrontaties met haar ouders, die het allemaal heel goed bedoelen, maar toch zien dat hun dochter langzaam verandert in een verdrietig meisje.

De filmmakers proberen een inkijkje te geven in wat zich in het hoofd van Riley afspeelt. Dit doen ze door de vijf emoties

28

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

verdwalen in het langetermijngeheugen.

 Plezier probeert Verdriet zo veel mogelijk op de achtergrond te houden 

Laten we jongeren helpen hun emoties te herkennen en hen leren om te gaan met de verschillende emoties.

men, waardoor de persoonlijkheidseilanden

op? God heeft ons gemaakt met al onze

deren tekortschieten, er ruimte en hoop is

verschillende emoties. In deze veertigda-

dat het uiteindelijk goed komt. Het is voor

gentijd lees ik over Jezus in Getsemane.

ons onmogelijk om God perfect te eren met

Jezus was verdrietig en bang, maar Hij eert

onze emoties, maar misschien kan daar-

De kern van de film is dat Riley leert om te

God in al zijn emoties en is gehoorzaam.

door het verlangen terugkomen naar een

gaan met verlies. Daarvoor is het belang-

Tegelijkertijd weet Hij dat zijn vrienden niet

verloren thuis waarin we wel God kunnen

rijk dat Plezier en Verdriet leren samen te

in staat zijn om samen met Hem te bidden.

gehoorzamen met onze hele persoonlijk-

werken. Als ze samen verdwaald raken,

Ze willen wel het goede kiezen, maar ze

heid.

leren ze elkaar echt kennen en ziet Plezier

zijn zwak.

uiteindelijk in dat Verdriet ook een emotie is

Eren wij God met al onze emoties? Hij wil

die geuit moet worden. De film maakt ons

dat we verlangen naar wat Hij verlangt en

ervan bewust dat elke emotie waarde heeft

dat we ook in onze emoties Hem eren en

en dat plezier (geluk) niet het enige doel is

navolgen. Met Plezier kunnen we vaak wel

in het leven dat moet worden nagestreefd.

uit de voeten. Maar hoe zit dat met Afkeer,

Juist verdriet, maar ook angst, woede en

Woede, Angst en Verdriet? Zou het kunnen

afkeer zijn nodig om emotioneel gezond

zijn dat in de kerk vooral Plezier de boven-

youtube.com/watch?v=-eZoI1fTvc4.

te zijn. Daarin laat de film op een mooie

toon moet voeren en de rest wordt onder-

• Leestip: Puberbrein binnenstebuiten

manier de waarde van emoties zien. Plezier

drukt, net als in de film?

één voor één afbrokkelen.

Verlies

laat zien wat we waarderen. Afkeer het te-

Media/tips • Bekijk hier de (Nederlandstalige) trailer van de film Inside Out: www.

van Huub Nelis en Yvonne van Sark (Utrecht (Kosmos), 2014). De au-

genovergestelde. Verdriet laat zien dat het

Genadevol

pijn doet om iets te verliezen. En Angst be-

Inside Out is een mooie film om samen met

in de belevingswereld van tieners.

schermt je en adviseert om iets wel of niet

jongeren te bekijken en daarna door te

Ze gaan in op het ontwikkelings-

te doen. Maar als Plezier en Verdriet uit de

spreken over emoties. Laten we jongeren

proces van jongeren tussen hun

controlekamer zijn verdwenen, raakt Riley

helpen hun emoties te herkennen en hen

10de en 25ste levensjaar.

uit balans. De climax van de film is dan ook

leren om te gaan met de verschillende

dat Riley uiteindelijk tegen haar ouders zegt

emoties. Wat voel je nu? Plezier, Woede,

dat ze terug wil naar Minnesota. Haar emo-

Afkeer, Angst, Verdriet?

ties zijn een veelkleurige uitdrukking van

We kunnen met hen doorspreken over wat

dat verlangen. Ze wil terug naar huis.

God verdrietig maakt, waar Hij een afkeer

Boventoon

teurs geven in dit boek een inkijkje

van heeft of wat Hem boos maakt. Maar ook over wanneer jongeren misschien wel

Al kijkend naar de film ontdek ik voor me-

boos zijn op God of verdrietig naar Hem.

zelf nog een diepere laag. Waar verlangen

Ten slotte is het ook een genadevolle film,

wij naar? In welke cultuur groeien jongeren

die laat zien dat wanneer wij of onze kin-

29

 Interview Marnix Niemeijer dicht over zijn dochter

‘Uit het inktzwarte kwam iets moois naar boven’ Een paar maanden geleden werd in het UMC Utrecht de bijzondere gedichtenbundel Opname van opzij gepresenteerd. Marnix Niemeijer beschrijft daarin hoe hij als vader de psychose van zijn dochter Rieke beleefde. Roel Venderbos was bij de presentatie en sprak met de vader en dichter. tekst Roel Venderbos beeld Ruben Timman/no-words

De zaal is meer dan gevuld. Allemaal mensen afkomstig uit het uitgebreide netwerk van Marnix Niemeijer en zijn dochter Rieke of werkzaam in de psychiatrie. Rieke is de bron van allerlei gedichten die haar vader schreef toen ze vanwege een forse psychose voor een tweede keer werd opgenomen op de afdeling psychiatrie.

Opname van opzij is de intrigerende titel van de bundel, prachtig vormgegeven als leporello.

In de titel zit van alles opgesloten. In trefzeker gekozen bewoordingen wordt duidelijk wat het met deze vader doet als zijn dochter de weg kwijtraakt en opgesloten raakt in haar eigen angstige wereld.

Gang Een psychose is niet alleen heel heftig

Marnix Niemeijer en zijn dochter Rieke bij de presentatie van Opname van opzij.

voor de persoon in kwestie, maar ook voor Als een psychose zich aandient, en je moet

degenen die hun leven met hem of haar

spraak. Ze hield erg van allerlei contacten,

delen. Psychisch leed bij je kind confron-

maar was daarin ook heel kwetsbaar.

na gesprekken met professionele hulpver-

teert je als ouder met veel vragen. Onwil-

‘Rieke was in bepaalde opzichten naïef’,

leners besluiten tot een opname, gebeurt

lekeurig kijk je terug op de opvoeding.

zegt Marnix. ‘Vaak was ze blij, maar soms

er heel wat. Je gaat over van alles naden-

Rieke bleef als kind achter qua motoriek en

kon ze zomaar uit het lood geslagen zijn.

ken. Je (gezins)leven trekt als een film aan

30

OnderWeg #06 > Jaargang 4 > 17 maart 2018

 Interview

je voorbij. Heb ik wel voldoende rekening gehouden met haar gevoeligheid en kwetsbaarheid? Hoe was ons opvoedingsklimaat eigenlijk? Was er wel genoeg ruimte voor onze dochter? Heb ik onbedoeld te hoge

Opname van opzij in de buurt tekst Marnix Niemeijer

eisen aan haar gesteld?’

Het voelt als een groot verlies als je je

De acht gedichten uit mijn bundel hebben

waarvan zij deel uitmaken, zoals de geloofs-

dochter achterlaat en als ouders samen

beeldend kunstenaar Marcel Verbrugge

gemeenschap. Ik hoop dat de woorden en

terugloopt door de gang, op weg naar

geïnspireerd tot het maken van een grote

beelden op een misschien wat ongebruike-

huis. Marnix: ‘Aanvankelijk vond ik het

reeks gewassen pentekeningen. Tekeningen

lijke wijze ruimte scheppen voor (gezamen-

een vieze en troosteloze gang. Maar van

met een ziel. Twee daarvan staan in de ge-

lijke) stilte, het delen van emoties, gesprek

lieverlee heeft de gang een symbolische

dichtenbundel. Het is mogelijk een expositie

en gebed. Dat er meer openheid komt voor

betekenis gekregen. Het werd een heilige

aan te vragen, waarbij de gedichten verge-

de heftige en donkere kant van mensen die

plek voor me. We hebben er acht maanden

zeld worden door negen tekeningen.

worstelen met psychiatrische aandoeningen

doorheen gelopen, bijna net zolang als een

Mijn droom is dat deze woorden en beelden

(in hun directe omgeving). Dat zo’n weg niet

zwangerschap. Die donkere gang is als een

dienstbaar zijn aan open ontmoetingen tus-

stilzwijgend uitloopt in eenzaamheid.

geboortekanaal voor me geworden. Het

sen mensen die in hun directe omgeving te

Concreet hoop ik dat veel gemeenschappen,

begon heel klein, met beelden en nog eens

maken hebben met psychiatrische aandoe-

klein en groot, aankloppen met het verzoek

beelden. Die beelden werden woorden en

ningen. Denk aan gesprekken tussen profes-

om de gedichten en de tekeningen – of een

op een gegeven moment kwamen de zin-

sionals in de psychiatrie en betrokkenen van

deel daarvan – op te hangen. Zij kunnen mij

nen. De gedichten vloeiden uit mijn pen. In

mensen die een psychiatrische aandoening

mailen op mgniemeijer@kpnmail.nl. Ik ben

die gedichten kwam mijn dochter tot leven.

hebben, maar vooral ook aan ontmoetin-

graag bereid om een bijdrage te leveren

Uit het inktzwarte kwam iets moois naar

gen die de betrokkenen in hun ‘gewone’

aan een avond of ontmoeting binnen een

boven. En steeds tastbaarder werd hoeveel

leven hebben, binnen de sociale verbanden

gemeente.

zij voor mij en ons betekent.’

Puur ‘Kun je mij terugbrengen?’ vroeg Rieke op

veel prikkels, te veel gezichten. De kring

Wat heilzaam voor Rieke, wat heilzaam

een gegeven moment aan haar vader. Ze

bleef haar echter in het vizier houden, ook

voor jezelf!’

wilde terug vanuit het ouderlijk huis naar

toen Rieke letterlijk uit het gezichtsveld

de psychiatrische afdeling. ‘Het was voor

verdween. Ze bleven voor haar bidden en

De deuren van het stiltecentrum gaan

mij een vraag met meer kanten. Kun jij mij

zochten haar op. Even bij haar zijn. Mis-

open nu wij naderen.

weer terugbrengen naar wie ik was?, zei

schien helemaal niets zeggen, maar wél

Er is niemand, aan de wand hangt Jezus

ze eigenlijk. Rieke was haar identiteit kwijt

laten merken dat ze niet vergeten wordt.’

aan het kruis. Hier is je huis,

en op een bepaald moment voelde ze ook

Ook Marnix en zijn vrouw werden niet ver-

je kent de weg terug: je loopt rechtdoor,

niets meer. Het enige wat je dan kunt doen,

geten. ‘We hebben fantastische buren, die

tot waar de kaarsen branden,

is laten merken dat je haar niet in de steek

geregeld insprongen als wij het even niet

de Bijbel ligt. In het halfduister hoor ik

laat. Op zo’n moment voel je waar het in

meer konden. Maar ook vrienden, familie

je uit alle macht je psalmen fluisteren.

het leven om draait: om liefde!’

en onze broers en zussen uit de gemeente

Die liefde gaven Marnix en zijn vrouw aan

hielpen. Geweldig, wat een zegen!’

haar, maar hebben ze ook zelf ontvangen.

‘De tijd die we gehad hebben was een hartverscheurende tijd’, besluit Marnix. ‘Maar

‘Alles wordt je uit handen geslagen en je

Harthelend

raakt jezelf kwijt. Wat is het dan een zegen

De lange gang op de psychiatrische afde-

roept zo veel moois tevoorschijn. Leonard

als er mensen zijn die onze dochter niet

ling was niet makkelijk. ‘Hoe zou je het

Cohen zei het al: There is a crack in every-

kwijtraken! Rieke maakte deel uit van een

aantreffen aan het einde van de gang? Is

thing, that’s how the light gets in. Hij heeft

Bijbelkring in de NGK Amersfoort-Noord.

Rieke aanspreekbaar? Is ze überhaupt te

helemaal gelijk.’

Daar was ze zoals ze was. Iemand met een

bereiken? Maar als je dan met haar oploopt,

eigen inbreng, anders dan anderen, maar

terug de gang door, richting de stilteruimte,

Roel Venderbos is predikant van de NGK

puur. Iedereen wist: dát is Rieke. Maar

wat voel je je dan verbonden! Het lijntje

Kampen, afgestaan voor het werk als

die Bijbelkring werd te veel voor haar. Te

mag dan dun worden, het is er nog steeds.

geestelijk verzorger in een verpleeghuis.

het was ook een “harthelende” tijd en het

31