Ow 3 5 bidden

www.onderwegonline.nl

#05  jaargang 3  4 maart 2017

‘Heer, leer ons bidden!’

THEMA: BIDDEN

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

10 ELISE LENGKEEK ‘HET GETIJDENGEBED STEMPELT MIJN HELE DAG’ > 14 ZEVEN TIPS GROEIEN IN JE PERSOONLIJKE TIJD MET GOD > 30 STRUIKELTEKST HET UITROEIINGSBEVEL UIT DEUTERONOMIUM 7

 Inhoud Thema

06 OPINIE

Met God verkeren

Een dag niet gebeden is een dag niet geleefd. Het gebed is een moment van bezinning, een moment waarop onze

10 INTERVIEW

Schrijfster Elise Lengkeek over het getijdengebed Waarschijnlijk zitten de gedachten en gevoelens van

geestelijke binnenkant actief werkzaam is. Bovenal is het

christenen over bidden ergens tussen twee uitersten:

een moment waarop we in contact treden met de drie-enige

mooi én moeilijk. Er zijn manieren om hierin te groeien.

God, met wie wij, nietige mensen, zomaar mogen verkeren.

Een nog niet zo bekende manier is het getijdengebed.

Kortgeleden verscheen hier een boek over: Mijn getijdengebed. Bidden op het ritme van de dag. Schrijfster is Elise Lengkeek. OnderWeg praat met haar.

20 EYEOPENER

Nadenken over je afscheid

Eén van de eerste uitvoerige beschrijvingen in de Bijbel van iemands afscheid en begrafenis is die van Sara (Genesis 23).

28 JEUGDWERK

Leren van de zoektocht van een twintiger

Tim en Isa (24) kregen zes jaar geleden verkering. Isa

In deze geschiedenis wordt verteld dat Abraham naar Sara

was niet kerkelijk, Tim wel, en vanaf het begin ging Isa

toegaat, en dat hij de tijd neemt om bij haar te zitten en haar

regelmatig met hem mee naar de kerkdiensten en naar

te ‘bewenen’. Een mooie uitdrukking die beschrijft hoezeer

andere activiteiten. We kijken samen terug op de afge-

Abraham zijn tranen de vrije loop laat. Hij gaat niet direct aan

lopen jaren en hoe zij deze periode heeft ervaren. Een

het regelen, maar hij zit bij haar.

interessante zoektocht van een twintiger, die ons als kerken nieuwe inzichten kan geven.

24 ONTMOETING

‘Genieten van genoeg is zien wat je wel hebt’ Martine Vonk woont in een nieuw huis vol idealen. In deze

Houtense ecowijk gaan ecologie (warmtepomp, zonnepanelen)

30 OPINIE

Het uitroeiingsbevel als struikeltekst

‘Straks zal de HEER, uw God, u naar het land brengen dat

en gemeenschapsleven (gezamenlijke achtertuin en

u in bezit zult nemen en veel volken voor u op de vlucht

gemeenschapshuis) hand in hand. Op tafel ligt Martines nieuwe

jagen. Wanneer de HEER, uw God, u de overwinning op

boek Genieten van genoeg. Zowel de verhuisplannen als het

hen schenkt, moet u hen doden’ (Deuteronomium 7:1-2).

boek waren al ver op streek toen bleek dat ze ongeneeslijk

Voor westerse mensen anno 2017 is dit bevel wel even

ziek is.

slikken. Is dit rechtvaardig?

2

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Thema

Luisteren

V

raag mensen waar ze mee zitten als het om bidden gaat en het antwoord zal vaak te maken hebben met één van deze dingen: Waarom luistert God

niet? Hoe kan ik, terwijl ik spreek of nadat ik gesproken heb, Gods stem horen? Waarom duurt het zo lang voor ik überhaupt iets hoor? Het zijn legitieme vragen als je het gebed serieus neemt en er veel van verwacht. Maar er gaan eigenlijk twee vragen aan vooraf: wat is bidden precies en hoe doe je het?

Die vragen leefden ook bij de discipelen, die van nabij meemaakten hoe hun meester met zijn Vader in de

14 TOERUSTING

Bidden voor beginners (en gevorderden)

Hoe gaat het met je gebedsleven? Een lastige vraag

hemel sprak. Van die intieme omgang ging blijkbaar zo veel aantrekkingskracht uit dat ze Hem vroegen: ‘Heer, leer ons bidden!’

In 2015 vertaalde ik Tim Kellers boek over het gebed.

om te beantwoorden. Letterlijk vraag je: hoe waren je

De ondertitel van dat boek, dat gewoon Bidden heet,

gesprekken met God de laatste tijd? Dat voelt als: vertel

beantwoordt één van de vragen die aan die van ons

eens precies hoe het momenteel zit tussen jou en God.

voorafgaan: bidden is ‘vertrouwelijke omgang met de

Marshall Segal kent de worsteling met deze vraag en

ontzagwekkende God’. In hoofdstuk 1 omschrijft Keller

geeft zeven tips om te groeien in je persoonlijke tijd met

het iets uitgebreider: ‘Bidden is de enige weg waarlangs

God.

je tot echte zelfkennis komt. Het is ook de belangrijkste weg waarlangs we diepgaande verandering ervaren – het aanbrengen van een andere ordening in de dingen die we liefhebben. (…) Gebed is gewoon de sleutel tot alles wat we moeten doen en moeten zijn in dit leven.’

EN VERDER: 04 Praktijklokaal 12 Redactioneel

Toen in de redactie het plan geopperd werd om een nummer van OnderWeg te wijden aan het thema bidden, leek het ons goed om de vragen wat bidden eigenlijk is en hoe je het doet centraal te stellen. Om eerst te luisteren naar het gebedsonderwijs van Jezus zelf en van anderen die over bidden hebben geschreven of nagedacht.

17 Nieuws

Met de belofte dat we in deze jaargang ook ruimte zullen

17 Colofon

rond verhoring, de vragen die vaak bij ons opkomen als

18 Stimulans

maken voor vragen rond het luisteren naar Gods stem en het over bidden gaat.

19 Column Joost Smit 27 Column Maarten Verkerk

(beeld cover AstroStar/Shutterstock)

Heleen Sytsma-van Loo (GKv), redacteur OnderWeg

3

 Praktijklokaal Nijkerkse jongeren wandelen met statushouders

I

n Nijkerk is vluchtelingenwerk niet al-

ties. GKv-jongerenwerker Renske Vermij:

leen iets voor volwassenen. Via het

‘Het jongerenwerk is begonnen met het

interkerkelijke Project Ichthus, voor

organiseren van events, maar dat sloeg

en door jongeren, waaraan ook de twee

niet meer zo aan. Het mooie aan dit werk

Nijkerkse GKv-gemeenten meedoen, is

voor vluchtelingen vind ik dat jongeren zo

recent voor de derde keer een stadswan-

geholpen worden om hun plek als christen

deling voor statushouders georganiseerd.

in deze wereld in te nemen door diaconaal

Daarbij wordt onder meer de toren van

bezig te zijn.’

Nijkerk beklommen en worden de nieuwe

De stadswandeling is niet het enige dat

inwoners wegwijs gemaakt. Al lopend

georganiseerd wordt voor de nieuwe

leren de mensen, dit keer afkomstig uit

Nijkerkers. Eerder was er al een meet and

Syrië, iets over het stadje, de geschiede-

eat: vluchtelingen eten bij mensen thuis

nis en de inwoners. Lokale ondernemers

en zo leren beide groepen elkaar en el-

staan klaar met koffie en andere atten-

kaars culturen op een ontspannen manier kennen en groeien er contacten tussen

Webtips

oude en nieuwe Nijkerkers.

Project Ichthus is voortgekomen uit de samenwerking van Nijkerkse kerken in

• www.facebook.com/projectichthus

NICEA en NICEA-jong. NICEA staat voor

Jongeren van Project Ichthus treffen voor-

• www.openkerknijkerk.nl

Nijkerkse Interkerkelijke Commissie Evan-

bereidingen voor de wandeling met status-

gelisatie Activiteiten.

houders.

Kinder- en jeugdpastoraat in NGK Dordrecht

H

et lijkt vanzelfsprekend: speciaal

jongeren. Dat schept een klimaat waarin

pastoraat voor kinderen en jonge-

een-op-eencontacten kunnen ontstaan.

ren, maar het is binnen de kerken

Groepsleider Karen Slikker: ‘Kinderen en

nog een tamelijk zeldzaam verschijnsel.

jongeren komen niet zomaar naar je toe

‘Mij vroeg hij nooit wat’, is een nogal eens

om een afspraak te maken. Maar tijdens

gehoorde klacht van pubers, als de ouder-

het groepswerk komen soms dingen naar

ling langs geweest is. In de Open Hof (NGK

voren, waar je later dan met hen persoon-

Dordrecht) is naast het kinder- en jeugd-

lijk over doorpraat.’

werk nu ook kinder- en jeugdpastoraat

Als een kind of jongere meer aandacht

opgezet, waarin het draait om individuele

nodig heeft dan de club- of jeugdleider

aandacht. Jeugdoudste Rik Mouissie: ‘Het

kan bieden of als kinderen of jongeren

is ons verlangen dat ieder kind en iedere

buiten beeld van het kinder- of jeugdwerk

In de een-op-eencontacten met kinderen

jongere in de gemeente persoonlijk gezien

raken, is er het pitstopteam. De leden

en jongeren gaat het vaak over problemen

en gekend wordt, en dat er mensen zijn

daarvan kunnen individuele aandacht en

als ruzie, echtscheiding en eenzaamheid op

die meeleven in moeilijke tijden en hen

zorg bieden door met het betreffende kind

school.

soms een stapje op weg kunnen helpen.’

of de jongere mee op te lopen of door het

Het kinderen- en jongerenpastoraat

inschakelen van gemeenteleden waar de

hangt nauw samen met het jeugdwerk

jongere een klik mee heeft. Bij zorgpunten

In de een-op-eencontacten met kinderen

als geheel. Daarin zijn de houding en de

die vragen om professionele hulpverlening

en jongeren gaat het vaak over problemen

benadering van de groepsleiders cruci-

kan het pitstopteam desgewenst meeden-

als ruzie (ook tussen de ouders), echt-

aal: relationeel leidinggeven en betrok-

ken over de mogelijkheden van doorver-

scheiding, eenzaamheid op school, gepest

ken zijn op het leven van de kinderen en

wijzing.

worden en (vooral bij tieners) het uiterlijk.

4

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Praktijklokaal Nieuw kinderwerkportal

D

e website Opkijken.nl heeft een

tijdens kindermomenten in de dienst.

nieuw portal ontwikkeld met ma-

Het kinderwerkportal biedt graag plaats

teriaal voor het kinderwerk. Het

aan materiaal, ideeën en dergelijke vanuit

is bedoeld voor iedereen die in de kerk

gemeenten die bruikbaar zijn voor het kin-

werkt met kinderen van de basisschool-

derwerk in andere gemeenten.

leeftijd en reikt tal van mogelijkheden aan om het kinderwerk in de kerk vorm te geven, zoals Bijbelse puzzels, afbeeldingen, kleurplaten en leerzame filmpje. Ook zijn er tientallen tips, handvatten en ver-

Webtip • www.opkijken.nl/portals/kinderwerk

halen te vinden voor de uitleg van thema’s

GKv Schildwolde ontwikkelt ouderenbeleid

T

al van gemeenten in de NGK en GKv kennen jongerenwerkers, maar daarnaast zijn er ook enkele ge-

meenten met pastorale werkers speciaal voor ouderen. En bijna elke kerk organiseert wel seniorenmiddagen. Maar de GKv Schildwolde gaat met haar werkgroep ouderenbeleid net even verder. Werkgroepvoorzitter Jacob Roggema hoort zelf bij de doelgroep, maar in de werkgroep draaien mensen van alle leeftijden mee, die bijvoorbeeld vanuit hun eigen professie een bijdrage kunnen leveren.

De aanleiding voor het ontwikkelen van ouderenbeleid in Schildwolde is de groter wordende groep ouderen in de maatschappij en de stijgende levensverwachting; an-

Bijna elke kerk organiseert wel seniorenmiddagen, maar het ontwikkelen van ouderenbeleid

ders gezegd: de vergrijzing van Nederland,

gaat net even verder. (beeld Highwaystarz-Photography/iStock)

waar ook Schildwolde mee te maken heeft.

Daarom vroeg de kerkenraad eind 2016 aan

ouderen. Jacob Roggema: ‘Ouderen hebben

meer zijn? Hoe kun je met elkaar doorspre-

een aantal mensen om het ouderenwerk

de kerk veel te bieden, maar soms staat

ken over voltooid leven en over hoe je daar

en het ouderenbeleid in kaart te brengen:

een ooit afgesproken leeftijdsgrens dat in

als christen tegenaan kijkt en mee omgaat?

wat is er nodig voor het welbevinden van

de weg.’ De werkgroep heeft ook contact

De werkgroep heeft de maatschappelijke

de ouderen? Gaat het om het organiseren

met de burgerlijke gemeente en bekijkt

wind mee en wijst op het landelijke ma-

van allerlei zaken voor ouderen, moet er

wat er kan worden gedaan met signalen

nifest ‘Waardig ouder worden’ van onder

misschien een schepje bovenop worden

van het gemeentelijke sociale team.

meer ChristenUnie, CDA, Omroep MAX en

gedaan, of is er een breder kader nodig? Ja,

De werkgroep heeft al een aantal speci-

KBO-PCOB.

zegt de werkgroep in antwoord op die laat-

fieke vraagstukken op het oog. Hoe kun

De eerste activiteit is een bijeenkomst op 6

ste vraag: het gaat bijvoorbeeld ook om de

je eenzaamheid verzachten? Hoe geef je

april. Die vindt in de middag plaats, in aan-

wisselwerking tussen jongeren en ouderen

goede aandacht aan dementerende oude-

sluiting bij de wensen en mogelijkheden

en om de erkenning van de gaven van de

ren, die er ook door de vergrijzing steeds

van de doelgroep.

5

 Thema

Met God verkeren Een dag niet gebeden is een dag niet geleefd. Het gebed is een moment van bezinning, een moment waarop onze geestelijke binnenkant actief werkzaam is. Bovenal is het een moment waarop we in contact treden met de drie-enige God, met wie wij, nietige mensen, mogen verkeren.

tekst Gerrit Immink

6

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Opinie

handen naar de hemel. In rooms-katholieke kring slaat men een kruisje en knielt men neer. Wij protestanten zijn meer van de sobere vorm. Meestal vouwen we onze handen en sluiten we onze ogen. Dat bevordert de concentratie.

Wij protestanten zijn meer van de sobere vorm 



Die geconcentreerde aandacht is kenmerkend voor het gebed. Bidden gaat gepaard met bezinning op het leven; op je

van de heilige Geest ons bewaart en ver-

eigen leven en op de wereld om je heen.

nieuwt. Als we bidden, geeft dat geloof

Wat houdt me bezig? Waar maak ik me

richting aan ons danken en vragen. Het

zorgen over? Wat stemt me dankbaar en

mooie van het gebed is dat het geleefde

hoopvol? Tegelijkertijd concentreer je je

geloof en het geleefde leven tevoorschijn

op God. Je roept Hem aan en je gedachten

treden in de woorden die we spreken en

en je gemoed raken op Hem betrokken.

in de liederen die we zingen. Op de ach-

Die bezinning veronderstelt een vorm van

tergrond klinkt het kerkelijke belijden ui-

geestelijk leven.

teraard mee, maar in het concrete gebed

Met geestelijk leven (tegenwoordig ge-

komen de nood en de dank direct uit het

bruiken we hiervoor ook wel de term spi-

hart.

ritualiteit) bedoel ik twee zaken:

Heilzaam

telijke binnenkant. Als mens zijn we met

Bidden is niet altijd een spontane, per-

hart en ziel betrokken op de wereld en

soonlijke uiting. We bidden ook aan de

de mensen om ons heen. We hebben lief,

hand van bestaande formuleringen. Een

we zijn bezorgd, we maken ons kwaad,

goed voorbeeld daarvan is het Onzevader.

we hebben verdriet, we zijn blij, we zijn

Jezus zelf heeft ons dat gebed geleerd.

dankbaar. Met ons gevoel, ons verstand

We kennen ook andere formuliergebe-

en onze wil zijn we erbij betrokken. Deze

den. Bij de bediening van de doop en het

drie begrippen duiden op de verschil-

avondmaal bidden we bijvoorbeeld aan

lende aspecten van ons innerlijk leven.

de hand van vaste formuleringen. Dat be-

Tegenwoordig beseffen we dat er ook een

waart ons ervoor dat we ons laten mee-

meer verborgen of verdrongen kant aan

slepen door impulsieve uitingen.

ons menselijk bestaan zit: het onderbe-

Gemeenschappelijke gebeden dienen

wuste, waaruit allerlei ongecontroleerde

weldoordacht te zijn. Kerkelijke gebeden

Gelovigen bidden regelmatig. Zelfs mensen

begeerten en emoties opborrelen. Deze

ademen het belijden van de kerk. Vandaar

die niet (meer) naar de kerk gaan, bidden

geestelijke of innerlijke dimensie hoort

dat we ook eisen stellen aan de kerk-

nog weleens. En als we echt niet meer bid-

bij ons mens-zijn. Zo zijn we door God

dienst. De samenkomst van de gemeente

den, dan is het geloof op sterven na dood.

geschapen. Gelukkig maar, want zo zijn

op zondag heeft een bepaalde ordening,

Veel christenen bidden niet alleen in de

we echt mens, onderscheiden van de die-

waar traditie en belijdenis een woordje in

kerk, maar houden er ook een eigen ge-

renwereld.

meespreken.

bedsleven op na, bijvoorbeeld rond de

Met geestelijk leven bedoel ik ook het

Er is nog een reden waarom een vaste

maaltijden in het gezin of door middel van

geloofsleven. In onze geloofsbeoefening is

vorm soms heilzaam kan werken. We

een ochtend- en een avondgebed. Daar-

onze geestelijke binnenkant actief werk-

zijn immers niet altijd in staat om zelf het

naast kennen we het meer persoonlijke

zaam. Dat gebeurt ook tijdens het bidden.

woord te nemen in ons gebed. Ons in-

gebed: de stille omgang met God. Sommi-

Als we bidden, treden we actief en be-

nerlijk is soms toegesloten, leeg, kil, ont-

gen hebben daarvoor vaste tijden, anderen

wust voor het aangezicht van de levende

goocheld, zwaarmoedig, vertwijfeld – vul

doen dat meer incidenteel.

God. We geloven daarbij dat God zelf ook

maar in. Het komt voor dat we er niet toe

betrokken is op ons leven en op de wereld

kunnen komen om te bidden. Het geloof

waarin wij ons bevinden. We geloven dat

kent aanvechting en twijfel en de moeiten

Ons bidden kent verschillende vormen. Uit

Hij onze schepper is, dat Hij in Christus

en zorgen van het leven kunnen ons zo in

de Bijbel kennen we het opheffen van de

onze verlosser is en dat Hij door de kracht

de greep houden dat we geen innerlijke

(beeld Art Stocker/Shutterstock)

Ons menselijk bestaan heeft een gees-

Binnenkant

7



 Thema

ruimte vinden. Wat is het dan heilzaam

de voorbeden. Dat is door en door christe-

als we weer op de been worden geholpen

lijk. We bidden voor de nood van de we-

van kruis en opstanding is gegaan. Daar-

door de gebeden van anderen, in een

reld, voor zieken, voor diaconale doelen,

aan ontlenen wij de vrijmoedigheid om

kerkdienst of op een kring. Maar je kunt

voor de voortgang van het evangelie.

tot God te gaan.

ook geholpen worden door bestaande ge-

Het luistert nauw hoe er in de kerkdienst

In de brief aan de Hebreeën lezen we: ‘Nu

beden: een psalm, een lied, een gedicht,

gebeden wordt. Hier ligt een grote ver-

wij een hooggeplaatste hogepriester heb-

een tegeltje aan de wand. Tegenwoordig

antwoordelijkheid voor de voorganger.

ben die de hemel is doorgegaan, Jezus,

krijgen we als doorgewinterde protestan-

Wie God voor ons is, wie wij mensen zijn

de Zoon van God, moeten we vasthouden

ten ook meer besef van de kracht van de

voor Gods aangezicht, hoe de samenle-

aan het geloof dat we belijden. (…) Laten

doorgaande gebedencyclus in de kloos-

ving eraan toe is: dat alles klinkt mee in

we dus zonder schroom naderen tot de

ters: de getijden.

de gebeden. Kerkgangers kunnen meege-

troon van de Genadige’ (Hebreeën 4:14-

nomen worden in de liederen en de gebe-

16). De schrijver probeert ons duidelijk

den, ze kunnen op adem komen.

te maken dat wij door Jezus Christus

Ordening

en genade, omdat Hij voor ons de weg

Wie is deze God die wij ontmoeten in het

een genadige God ontmoeten. Dat is de

gebed? Waarvoor danken wij Hem en wat

juichtoon van het evangelie: Jezus is onze

mogen wij van Hem vragen?

God aanroepen in het gebed hangt nauw samen met het horen naar zijn Woord.

De God die we aanroepen is geen onbekende. Hij is zelfs bij name bekend: de HEER, de God van het verbond. Hij is de heilige God van Israël, de Vader van Jezus Christus. Zijn naam is vol majesteit, maar Hij is niet onbekend en onbemind. Daarom staat het christelijke bidden in nauwe samenhang met de samenkomst van de gemeente.

Niet mee kunnen bidden in een kerkdienst is schrijnender dan afhaken tijdens een preek 



Wat gebeurt er dan in de kerk op zondag?

redder. En zegt Jezus zelf niet: ‘Wat je de Vader ook vraagt in mijn naam – Hij zal het je geven’ (Johannes 16:23)?

Drieslag Er is nog iets wat mij zeer vertroost. Paulus schijft in de brief aan de Romeinen dat de Geest ons helpt in onze zwakheid. ‘Wij weten immers niet wat we in ons gebed tegen God moeten zeggen, maar de Geest zelf pleit voor ons met woordloze zuchten’ (Romeinen 8:26). Naast de pleitbezorger bij God in de hemel is er dus ook nog de

We zingen en bidden niet alleen, maar we

Maar het kan ook gebeuren dat er blok-

heilige Geest, die mijn gebrekkige gebe-

lezen ook uit de Bijbel en luisteren naar

kades ontstaan, dat we afhaken, dat de

den, in mijn nood en in mijn zuchtend ver-

een preek. Ons wordt verkondigd wie God

woorden niet toegeëigend worden. Niet

langen, op de toonhoogte van God brengt.

is en we spreken deze God vrijmoedig aan

mee kunnen bidden in een kerkdienst

Hij geeft bijstand en ondersteuning in ons

in het gebed. Daarbij zijn veel liederen

is schrijnender dan afhaken tijdens een

innerlijk, daar waar we zelf het spoor zo

in feite ook gebeden: uitingen van dank,

preek.

vaak bijster raken.

smeekbeden, belijdenis van zonde en

Het brengt mij tot het inzicht dat wij in

schuld, verlangen naar leven en gezond-

Vrijmoedigheid

heid enzovoort. In de kerkdienst krijgt dat

Het is nogal wat, dat wij nietige mensen

drie-enige God. Hierdoor ontstaat er een

alles een vaste ordening, dat noemen we

in gesprek treden met de schepper van

zekere spreiding in de omgang met God.

de liturgie.

hemel en aarde. Kan dat zomaar? Kun-

Als we ons richten tot God, de schepper

We brengen Hem onze dank en lof, maar

nen wij God erbij roepen? Als je gewoon

van hemel en aarde, weten we ons afhan-

in het aanvangsdeel van de dienst belij-

aan tafel zit of op je slaapkamer bent of

kelijk en geborgen. Het reilen en zeilen

den we ook onze schuld. Dat is kenmer-

op de fiets zit, kun je dan met God ver-

van ons leven en van deze wereld komt

kend voor een gereformeerde kerkdienst.

keren? Kun je Hem aanspreken en zijn

ons vaak voor als een raadsel. Voorspoed

Verder bidden we om de verlichting met

tegenwoordigheid opmerken? Dat lijkt

en tegenspoed, wie ondervindt dat niet

de heilige Geest als we uit de Bijbel gaan

een ongehoorde gedachte. Toch is dat het

op zijn levensweg? Wat is het heerlijk

lezen. Ook dat is typisch gereformeerd:

geheim van het gebed.

om je te mogen ontwikkelen, om een

God zelf moet eraan te pas komen en

Als we bidden, gebruiken we vaak de uit-

opleiding te kunnen volgen, om een baan

onze geest verlichten.

drukking ‘in Jezus’ naam’. Dat is niet onbe-

te hebben! Maar ook lijden en verdriet

In het afsluitende deel van de kerkdienst,

langrijk. Jezus is onze redder en verlosser.

zijn ons deel. Er is ziekte en tegenslag.

na de preek, wordt er opnieuw gebeden:

Vanwege Hem ondervinden we vergeving

Wat kunnen mensen daaronder gebukt

8

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

onze gebeden in contact treden met de

 Opinie

gaan. In al die levenservaringen mogen

ten (Genesis 3:17 en 19). Dat we verzoend

ren. Wellicht komt dat door de intensieve

we beseffen: Gods liefde en zorg bieden

zijn in Christus wil niet zeggen dat we nu

aandacht en concentratie waarmee het

houvast, Hij laat ons niet verloren gaan.

al delen in de volle heerlijkheid. We zien

gebed gepaard gaat. Maar is dat ook niet

Zo vinden we al biddend een weg om te

reikhalzend uit naar de voltooiing in het

een middel waarin God zichzelf daadwer-

gaan.

koninkrijk van God. In de gebrokenheid

kelijk aan ons openbaart?

Bidden in de naam van Jezus verdiept het

waarin we ons bevinden, in de voortdu-

In het gebed vindt er een verborgen om-

vertrouwen dat we aangenomen zijn als

rende worsteling met de macht van de

gang met God plaats. Een geheimvolle

kinderen. Geborgen in de zaligmaker, ver-

zonde en onder de nooit afwezige scha-

tegenwoordigheid, waardoor we geraakt

zoend met God. Zo alleen kun je bidden

duwen van ziekte en dood, ondervinden

worden. Een stem die ons innerlijk in

om vergeving en mag je de genade van

we de troost en de bijstand van de heilige

beweging brengt. Heiligheid die ons met

de verzoening ook daadwerkelijk ervaren.

Geest.

vrees vervult. Een appèl dat ons onrustig

De ruimte die zo ontstaat, is geweldig rijk.

In het gebed oefenen we deze drieslag

maakt. Een liefdegloed die ons verwarmt.

Gelukkig de mens die God de zonde niet

van het christelijk geloof. Door God aan te

Hoop die ons uittilt boven de naargeestig-

toerekent. Zo gebeurt het dat mensen in

roepen als Vader, Zoon en Geest brengen

heid. Het besef dat God waarachtig is.

hun verdriet en tegenslagen toch intense

we ons de verschillende werkingen van

vreugde en geluk kennen.

God te binnen. Vaak is het gebed een

Gerrit Immink is emeritus hoogleraar

Maar er is nog iets. Ons leven wordt blij-

moment waarop we zijn aanwezigheid en

praktische theologie van de Protestantse

vend gestempeld door zwoegen en zwe-

werkzaamheid in een sterkere mate erva-

Theologische Universiteit.

Webtips

Zoek op www.tijdmetjezus.nl onder ‘Meer lezen en zoeken’

Op de Amerikaanse website www.desiringgod.org is recent

Ook heel bruikbaar als je met je kring of Bijbelstudiegroep over

veel geschreven over bidden. Gebruik de zoektermen ‘pray’ of

het gebed wilt doorpraten is deze handout: www.josdouma.

‘prayer’. Een paar aanraders:

nl/plantagekerk/eenvoudigchristelijk/Eenvoudig%20christe-

• w ww.desiringgod.org/articles/what-if-i-don-t-want-to-pray

lijk%20handout%2013.pdf.

naar de meditaties vanaf donderdag 9 februari jongstleden.

Mark Jones, predikant in het Canadese Vancouver, schreef op 16 december 2016 over de vraag: wat als ik niet wil bidden?

• w ww.desiringgod.org/pray

Over bidden met jongeren gaat deze blogpost: www.theoblogie.nl/bidden-is-belangrijk-voor-christelijke-jongeren, naar aan-

De video ‘Teach us to pray’ (leer ons bidden) is een mooie

leiding van het boek Contact met God van Nelleke Plomp.

artistieke weergave en moderne interpretatie van het Onze-

Leestips

vader.

• w ww.desiringgod.org/articles/what-to-do-when-we-reprayerless

Gerrit Immink (de auteur van dit artikel) schreef recent Bidden

Dit artikel, over de vraag wat we moeten doen als we niet

in het besef van Gods tegenwoordigheid, Zoetermeer (Boeken-

meer bidden, bevat onderaan een lijstje met bruikbare boeken

centrum), 2016.

en video’s over bidden.

Van Tim Keller verscheen anderhalf jaar geleden Bidden. VerOp de website www.nietsnieuwsblog.nl verschijnt elke week

trouwelijke omgang met de ontzagwekkende God, Franeker (Van

een weekendmeditatie (één van de portals) in de vorm van een

Wijnen), 2015.

getijdengebed. Ook is met de zoekterm ‘bidden’ het één en ander te vinden.

Al iets ouder, maar heel bruikbaar voor het oefenen van het getijdengebed (zie het interview met Elise Lengkeek op pagina

Jos Douma behandelt in zijn dagelijkse e-mailmeditatie mo-

10-13) is dit boek van Rick Timmermans en Heleen Dekens: Bid,

menteel de Bergrede, waarin ook het Onzevader aan bod komt.

luister, leef, Barneveld (Plateau), 2013.

9

 Thema

Schrijfster Elise Lengkeek over het getijdengebed

‘Het stempelt mijn hele dag’ Bidden is mooi: je kunt spreken tot God, de hemelse Vader. Bidden is moeilijk: hoe voorkom je dat je vooral bidt op momenten die jou passen of dat je bij God steeds een verlanglijstje inbrengt? Waarschijnlijk zitten de gedachten en gevoelens van christenen over bidden ergens tussen deze twee uitersten: mooi én moeilijk. Er zijn manieren om hierin te groeien. Een nog niet zo bekende is het getijdengebed. Kortgeleden verscheen hier een boek over: Mijn getijdengebed. Bidden op het ritme van de dag.

Schrijfster is Elise Lengkeek. OnderWeg praat met haar.

tekst Leendert de Jong

Iedereen voelt wel aan wat de term be-

bronnen putte, bijvoorbeeld de psalmen

omdat ze elkaar geregeld opzochten om

tekent, maar toch even de vraag: wat

en de profeten. De openingszin van dat

samen te bidden en te eten.

is een getijdengebed?

gebed komt uit Psalm 51: “Ontsluit mijn

In de zesde eeuw formuleerde de abt

‘Een getijdengebed is het bidden op

lippen, Heer, en mijn mond zal uw lof

Benedictus van Nursia zijn Regel voor

vastgestelde uren van de dag. In de

verkondigen.” Veel later hebben de eer-

kloosterpraktijk zijn er veel van die

ste christenen – dit waren veelal Joden

uren, wel zo’n acht. Maar het kan ook

– dit overgenomen. Ook zij offerden niet

anders, bijvoorbeeld op vier momenten:

meer op de oudtestamentische manier,

Elise Lengkeek is tekstschrijver en

ochtend, middag, avond, nacht.’

maar hielden het bidden op vaste mo-

auteur. Ze heeft diverse boeken op

menten op een dag in ere.’

haar naam staan, onder meer De hel

Uit wat ik erover las, begrijp ik dat het

van Tjideng (1995/2010) en Ik beken

getijdengebed oude papieren heeft.

En dat bleef zo in de vroege kerk?

(2009), over de overlevingsstrijd

‘Het gaat terug op de tijd van de Joodse

‘Ja, via de woestijnvaders: christenen

van twee mensen ten tijde van de

ballingschap. Het volk had heimwee

die in de derde eeuw door vervolging

oorlog in Nederlands-Indië, en Nie-

naar de tempel en miste de offers. Toen

moesten vluchten en in de woestijn een

mand weet waar ik ben (2009), over

zijn mensen gaan bidden op de uren van

bestaan opbouwden. Zij richtten zich

de strijd tegen kanker. Zie ook www.

de offers. Daar heeft de priester Ezra

graag op de aanbidding van God door

eliselengkeek.nl en www.mijngetij-

op voortgebouwd met een achttien-

stilte, gebed en meditatie. Zij stonden

dengebed.nl.

spreukengebed, waarvoor hij uit oude

aan de wieg van het kloosterleven,

10

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Interview

 ‘Een dag begint als een nieuwe lente’  monniken, waarin hij onder meer vastlegde hoe het bidden op de uren van de dag moest verlopen. Hij deed dit vanuit een bijzonder motief: hij wist dat er veel dingen niet goed gaan als mensen gaan samenleven en samenwerken. Zijn Regel kenmerkt zich door mildheid, wijsheid en aandacht voor een dienende levenshouding. Zodat de monnik steeds denkt: wat is nodig, niet voor mijzelf, maar voor de groep? Voor Benedictus zijn gebed en werk even belangrijk; beide moet je ten diepste loslaten, zodat God jou kan vullen met wat van Hem is.’

Nu klinkt in het woord ‘getijdengebed’ inderdaad iets door van tijden op een dag, maar ook van eb en vloed. Zit dat er ook in?

‘Ik denk dat dat de eerste associatie bij het woord is: eb en vloed. Je kunt ook zeggen: nemen en geven. Maar dichterbij ligt de gedachte van bidden op vaste uren op een dag. En het getijdengebed heeft ook iets in zich van de seizoenen in een jaar: ook een dag heeft als het ware seizoenen. Een dag begint als een nieuwe lente, er is in twee fasen op een dag groei, daarna verzinkt de dag in het winterse duister van de nacht.’

Je zei: eb en vloed, nemen en geven.

Is dat laatste een soort typering voor het getijdengebed, dat je geeft en ontvangt?

‘Ja. Voor mij is dit de grootste bezieling van en bij het getijdengebed. Je geeft tijd, je geeft gehoor aan God. Niet als een nieuwe wet, omdat het moet, nee,

Elise Lengkeek: ‘Als ik met het getijdengebed begin, ontvang ik kracht voor een hele dag.’

je reageert op een uitnodiging van

(beeld Ruud Ploeg)

11



 Redactioneel  Thema

Murw P

robeer je even voor te stellen. Je voelt je betrokken bij het politieke gebeuren. Bovendien heb je affiniteit met christe-

God, die zegt: “Kom gerust, op die en die tijdstippen,

lijke media die over politiek informeren en/of maatschappelijke

welkom.” Vanuit de “kloktijd” van nu stap je hiermee

ontwikkelingen volgen, omdat die voor jouw werk belangrijk

als het ware al in de nieuwe tijd, het voorportaal van de

zijn. Dan komen er, zoals nu, verkiezingen aan. Dus? Dus volg je

eeuwigheid.’

die nu al, van harte.

Je kiest in je boek voor vier vaste tijdstippen op een Niet dus. Ik loop er niet warm voor. Gek, maar waar. Ik voel me

dag.

bij deze verkiezingen murw. Zo van: ach, waar zal ik mij druk

‘Ja, op de “scharnieren” van een dag: morgen, middag,

om maken? Ik probeer er een verklaring voor te vinden. Waar-

avond en nacht. ’s Morgens begin ik met een gebed van

schijnlijk spelen meer dingen een rol.

ongeveer een kwartier. Je kunt zeggen: is dat niet veel?

Op afstand maakte ik Brexit mee: hoe kon dit gebeuren? Ik zag

Tegelijk: er zijn zo veel mensen die per dag soms meer

ene Trump winnen: bizar. Ik herinner me de verkiezingen van

dan een uur bezig zijn met Facebook, dus wat is veel?

2012: ik liep er eerst warm voor, maar die warmte verdween toen twee partijen die elkaar verfoeiden het in no-time eens werden. Hoezo ‘dichten van de kloof politiek-burger’?

Ik mis nog te veel, goede uitzonderingen daargelaten, het grote verhaal, het eenduidige gáán voor recht, gerechtigheid, de zwakkeren, het milieu. En draag dat maar uit in een krachtig Europa dat door jou niet een beetje, maar voluit gesteund en

 ‘Het getijdengebed is geen kunstje’ 

gestimuleerd wordt om het goede te doen.

Als ik zo begin, ontvang ik kracht voor een hele dag.

 Misschien is dat het wel wat ik moet of kan doen… 

Het middaggebed is compacter, met een lezing uit het Nieuwe Testament en de indrukwekkende lofzang van Zacharias. Het avondgebed is wat langer, met als vast onderdeel bijvoorbeeld de lofzang van Maria en een geloofsbelijdenis. Ten slotte volgt voor de nacht het kortste gebed, afgesloten door de lofzang van Simeon.’

Murw dus. Niet fijn. Dan probeer je wat: een stemwijzer. Misschien levert die energie op. Niet echt: de eindscore is één par-

Eb en vloed: je geeft. Wat mag je ontvangen?

tij op 69 procent en twee andere op 61 procent. Zal aan mij, of

‘Ik vind het heel mooi dat je in het getijdengebed zo veel

mijn verhaal, liggen.

verschillende dingen ontvangt, die elk voor zich een blik

Nu schrijf ik deze column in een editie over bidden, spreken

op God geven. Je bidt. Er is ruimte voor lofprijzing. Je

met de Almachtige. Eerlijk is eerlijk: alleen al het denken aan de

leest een psalm of een ander Bijbelgedeelte. Je luistert

mogelijkheid van gebed helpt. Omdat ik geloof in de kracht van

naar muziek. Je bent stil.

gebed en omdat ik geloof in Jahweh, die alles maakte en alles

Kortgeleden zei iemand tegen mij over het getijdenge-

overziet, die aanbeden wil worden.

bed: “Ik heb het gevoel dat ik in sterke armen gedragen

Misschien is dat het wel wat ik vooral moet of kan doen: bid-

word.” Dat gevoel herken ik. Bovendien stempelt het

den. Voor Europa. Voor vluchtelingen die welkom zijn. Voor dit

mijn hele dag. In het ochtendgebed staat de zin: “Neem

land. Voor politici die gaan voor die al genoemde zaken en die

ons nu onder uw machtige hoede.” Dan denk ik, als ik

zich sterk maken voor de vrijheid van belijden, voor betrokken-

aan het werk ga of ga autorijden: oké, Hij ziet me overal

heid op elkaar en voor recht op

waar ik ga of sta, wie ben ik dat ik als een gek aan het

leven. Als wij niet voor hen bid-

werk ga of mij misdraag in het verkeer?

den, en een stem uitbrengen, wie

Het bidden van het getijdengebed is tegelijkertijd geen

zou het dan moeten doen? Dit ga

kunstje. Er kunnen dagen zijn dat het niet lukt, door

ik doen, denk ik, geloof ik.

ziekte of andere dwingende omstandigheden. Ook mij overkomt dat. Dan voel ik me niet schuldig: God heeft mijn gebed niet nodig! Maar ik mis het wel. C.S. Lewis merkte eens op: “Bidden verandert God niet, het verandert mij!”’

Leendert de Jong (GKv), hoofdredacteur OnderWeg

 Interviews

Is het getijdengebed vooral een manier

Maar vooral het getijdengebed scherpt

om met regelmaat te bidden?

mijn besef dat God heilig is. Dat Hij het

‘Daar zeg ik volmondig ja op. Het getij-

waard is om geprezen te worden, om

dengebed haalt je weg van het gebed

tegenover Hem schuld te belijden, om

als jouw verlanglijstje. Het voorkomt

Hem voor zijn gaven te bedanken. Door

ook dat jij vooral bidt op momenten

al die verschillende elementen besef

die jou uitkomen. Ik vergelijk het wel

je steeds: wie ben ik tegenover God?

met de maaltijden: ook die gebruik je

Want ook al is God een relatie met jou

op vaste momenten op een dag. En je

aangegaan, besef wel dat Hij God is!

gebruikt die elke dag, omdat een goede

Tegelijk: het getijdengebed is geen

maaltijd goed is voor je lichaam. Na-

doel op zich, het is een middel, met

tuurlijk kun je ook best een keer of een

een prachtige inhoud. Het is ook meer

dag zonder, maar het liefste houd je het

dan een formuliergebed. Dat hoor ik

normale ritme aan. Laat het zó ook zijn

weleens als kritiek, dat die vaste woor-

met je gebed: het is goed voor je ziel

den algauw een sleur worden. Maar

om tot God te gaan en naar Hem te luis-

ook in je eigen gebed kun je zomaar

teren. Dus wil je geen dag zonder.’

standaardwoorden gebruiken, die net zo goed een sleur worden.

Maar heeft die regelmaat niet het ge-

Vergelijk het getijdengebed met zo’n

vaar in zich dat het moet, een nieuw

fraai gevormde haag in een koninklijke

soort gebod?

tuin of een kloostertuin, waar je onder-

‘Niks moet, alles mag. God nodigt uit.

door kunt lopen. Uiteindelijk gaat het

Hij zegt: “Kom maar.” En als dit een

niet om die haag zelf, maar om wat je

keer niet lukt, of als vier keer per dag

ermee kunt doen. Zo is het ook met het

niet gaat, prima: ga dan op een andere

getijdengebed. Het is mogelijk om te

Mijn getijdengebed is het nieuwste boek

manier op zijn uitnodiging in. Want het

kiezen voor verschillende vertalingen

van Elise Lengkeek.

getijdengebed is geen hoge norm. Dus

en voor muziek van psalmen of loflie-

als het een keer niet lukt, doe het dan

deren die jij graag hoort.’

op jouw manier. Het keert zich name-

Laat een tekst gewoon maar staan en laat die zoals die is tot je komen.’

lijk tegen je als je het doet omdat je

Bid jij ook wel andere gebeden?

denkt dat het moet of als je de gemiste

‘Zeker. Als we hier thuis zijn en er is

Heeft het getijdengebed toch niet iets

gebeden wilt inhalen. Ook hier past de

bezoek tijdens het eten of op andere

in zich van te doordacht, te áf? Een

vergelijking met de maaltijd: je gaat

momenten, dan bid ik “gewoon”. En

gebed mag toch ook iets van stamelen

ook niet al je overgeslagen maaltijden

ook als je voorbede voor een ander

hebben. In de Bijbel staat dat Christus

inhalen.’

wilt doen, kun je eigen woorden ge-

voor ons pleit en dat de Geest onze

bruiken.’

gebeden aanvult.

Is het getijdengebed vooral een manier

‘Ik vind dit de mooiste vraag van dit in-

om goed te bidden?

Welke tip wil jij lezers meegeven als

terview. Als je niet oppast, kan het ge-

‘Het vrije gebed en het getijdengebed

het gaat om het getijdengebed?

tijdengebed inderdaad zo overkomen.

hebben hun eigen plaats en waarde.

‘Maak er eens tijd voor. Probeer enkele

Maar als je kijkt hoe het ontstaan is, is

vaste momenten op een dag uit te

dit gebed voor mij juist een bewijs van

trekken voor het getijdengebed. Doe

mijn afhankelijkheid van God. Eigenlijk

het getijdengebed op jouw manier.

zeg ik hiermee: “Dit is mijn geschenk

Maar blijf niet al op voorhand weg van

aan U, Heer, vanuit mijn hart. U ziet wie

teksten die nu eenmaal bij het getij-

ik ben als niemand kijkt: ik heb U zo

dengebed horen. Want ook al klinken

nodig!”

 ‘Laat een tekst gewoon maar staan en laat die zoals die is tot je komen’ 

die misschien ouderwets of begrijp je de tekst uit een lofprijzing of uit de Bij-

Leendert de Jong (GKv) is hoofdredac-

bel niet in één keer, dat hoeft ook niet!

teur van OnderWeg.

13

 Thema

Bidden voor

beginners (en gevorderden) 14

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Toerusting Hoe gaat het met je gebedsleven? Een lastige vraag om te beantwoorden. Letterlijk vraag je: hoe waren je gesprekken met God de laatste tijd? Dat voelt als: vertel eens precies hoe het momenteel zit tussen jou en God. Over Bijbellezen kun je gemakkelijk kwantitatief praten: hoeveel bladzijden, welke boeken, hoe ver in je dagboekje, wat heb je geleerd? Maar gebed past niet zo gemakkelijk op een Excelsheet.

– zonder vrienden, televisie of telefoon – voelt al ongemakkelijk. En hier gaat het om spreken tot de almachtige God. Hij weet alles al wat we nodig hebben en gaan zeggen. Dus wat moeten we dan zeggen?

Wat belangrijk is om te leren over het gebed, is dat het werkelijk een gesprek is. Net zoals God echt tot ons spreekt door zijn Woord, luistert Hij ook echt als we bidden. Soms is bidden net alsof je hardop in je dagboek schrijft, maar er is altijd iemand aan de andere kant van het gebed.

God heeft tegen ons gezegd hoe Hij spreekt, de enige betrouwbare manier waarop we zijn stem kunnen horen:

dacht dat we allemaal naar een be-

‘Elke schrifttekst is door God geïnspi-

paalde plaats moesten gaan om te bid-

reerd’ (2 Timoteüs 3:16). Lees voordat je

God wil dat je leven draait op de kracht

den en te aanbidden, zoals ten tijde van

gaat bidden in de Bijbel, al is het maar

van het gebed. Maar het gebed kon

het Oude Testament (Johannes 4:20).

één vers. Laat God het eerste woord

weleens tegelijk het meest cruciale en

Maar Jezus zegt tegen haar: ‘Geloof me,

hebben. Neem zijn levende en actieve

het meest ingewikkelde onderdeel van

er komt een tijd dat jullie noch op deze

woorden tot je, en laten die je inspireren

het christelijke leven zijn. We weten dat

berg, noch in Jeruzalem de Vader zullen

bij wat je tegen Hem terug gaat zeggen.

we moeten bidden, maar ook dat we

aanbidden (…) Er komt een tijd, en die

Als je iets nieuws over Hem en zijn ma-

niet genoeg bidden. En als we bidden,

tijd is nu gekomen, dat wie de Vader

nier van werken leert, vertel het Hem.

weten we niet altijd zeker of we het wel

echt aanbidt, Hem aanbidt in geest en

Als de tekst vragen bij je oproept, stel

goed doen. Mag ik dit eigenlijk wel aan

in waarheid’ (Johannes 4:21-23). Niet

ze aan Hem. Uiteindelijk kun je uitko-

God vragen? Mag ik dit alweer aan God

langer op één plek, maar in de Geest

men bij je eigen noden van dat moment,

vragen? Weet ik eigenlijk wel wat ik

(Efeziërs 6:18).

maar begin met Hem te aanbidden om

nodig heb?’

De vrijheid om overal te bidden leidt er

en door middel van zijn Woord.

De Bijbel weigert ons één klein, een-

echter vaak toe dat we nergens meer

voudig patroon voor te schrijven voor

bidden of alleen maar als we er toeval-

het gebed. Het was nooit Jezus’ bedoe-

lig aan denken of voor in de stemming

ling dat zijn voorbeeldgebed, dat wij het

zijn. We moeten absoluut spontaan

3. G eef voorrang aan het geestelijke boven je omstandigheden

Onzevader noemen, onze enige richtlijn

bidden als er een gebed opkomt in ons

Als iemand mij vraagt of hij voor mij

zou vormen. Het is heel goed om daar

hart, maar niet alleen dan. Kies voor

mag bidden, dan ga ik meteen bij me-

te beginnen, maar Gods Woord bevat

een vaste tijd en plaats waar je al-

zelf na of er bepaalde dingen zijn waar-

veel meer aanwijzingen voor ons ge-

leen kunt zijn. Dat kan voor iedereen

voor ik op dat moment gebed nodig

bedsleven. Dus, hoe gaat het met jouw

verschillend zijn, maar laat het voor

heb. Dan kom ik al gauw uit bij mijn

gebedsleven? Als je, net als ik, daar

jou persoonlijk vastliggen en wees er

collega die net zijn vader heeft moe-

geen bevredigend antwoord op kunt

consequent in. Kies voor een moment

ten begraven of mijn oma die weer in

geven, dan kun je misschien iets met de

alleen. Bid ook samen, maar beslist ook

het ziekenhuis ligt. Zonder meer prima

volgende zeven tips om te groeien in je

alleen.

zaken om voor te bidden; dat moeten

tekst Marshall Segal

persoonlijke tijd met God.

1. Kies een tijd en plaats

2. Luister voordat je spreekt

we zeker doen. Maar als we met die houding bidden, bidden we misschien

Er zijn mensen die ervoor terugschrik-

alleen maar voor fysieke noden en om-

Je kunt altijd en overal bidden. Jezus

ken om alleen tijd met God door te

standigheden. Die zijn belangrijk, maar

ontmoette bij een bron een vrouw die

brengen. Sterker nog, alleen zijn op zich

ze verbleken in vergelijking met onze

15



 Thema

langstelling heeft voor de kleine dingen van elke dag. En we vinden het al helemaal moeilijk om ons voor te stellen dat Hij werkelijk strijdt tegen wereldwijde crises als slavernij en mensenhandel.

Heb de moed om te bidden voor de 136 miljoen mensen van de Shaikh-bevolkingsgroep in Bangladesh, van wie niemand christen is. Heb de moed om te bidden voor de bevrijding van vrouwen die vastzitten in de seksindustrie in India. Heb de moed om te bidden voor de maandagmorgen op je werk of je dag thuis met de kinderen. Wees niet Het mooie van de nieuwe vrijheid en genade in Christus is dat bidden overal kan. Als je

bang om voor grote dingen te bidden,

merkt dat je graag wilt bidden, doe het. (beeld Tobias Schenk/Shutterstock)

en voor kleine.

geestelijk-emotionele en interne noden.

bidt, maar over de kringen van mensen

7. W ees bereid om nogmaals te vragen

Het is goed om minstens zo veel tijd

die deel uitmaken van je leven. Als het

Omdat Jezus wist dat gebed om uit-

te besteden aan bidden voor onze ziel,

gaat om gebed voor de noden om je

houdingsvermogen vraagt, gaf Hij

voor de redding van mensen van wie

heen, dan zul je aan sommige mensen

ons de gelijkenis van de weduwe die

we houden, voor de verspreiding van

eerder of meer aandacht moeten be-

maar blijft aandringen bij de rechter

het evangelie en voor de doorwerking

steden dan aan anderen. Anders doe je

(Lucas 18:4-8). De volharding van deze

van Gods luister en zijn koninkrijk.

niets anders meer dan bidden.

weduwe werd beloond door een on-

Ik bid zelf in steeds groter wordende

rechtvaardige rechter. Als de onrecht-

cirkels, te beginnen bij mijn eigen ziel,

vaardige rechter niet om de weduwe

dan voor mijn vrouw en onze families,

heen kon, hoeveel te meer zal onze

Gebed moet prioriteit hebben en inge-

dan voor onze kleine kring en voor

hemelse Vader dan naar ons luisteren.

pland worden, maar het mooie van de

onze gemeente, dan voor ons land en

‘Is er iemand onder jullie die zijn kind,

nieuwe vrijheid en genade in Christus

ten slotte voor alle volken, vooral voor

als het om een brood vraagt, een steen

is dat bidden overal kan. Het behoort

mensen die het evangelie nog niet ken-

zou geven? Of een slang, als het om

te beginnen met God alleen in de bin-

nen. Niet in elk gebed komt elke cirkel

een vis vraagt? Als jullie dus, ook al zijn

nenkamer, maar daar hoeft het niet bij

voorbij, maar de cirkels vormen een

jullie slecht, je kinderen al goede gaven

te blijven. Ga bidden op de momenten

leidraad voor me als ik ’s morgens bid.

schenken, hoeveel te meer zal jullie

waarop je dag even stilstaat. En ik be-

Probeer het maar eens, om zo in cirkels

Vader in de hemel dan het goede geven

doel niet alleen aan het begin van de

te bidden. En wees niet bang om ervan

aan wie Hem daarom vragen’ (Matteüs

maaltijd. Als je merkt dat je graag wilt

af te wijken en voor iemand te bidden

7:9-11).

bidden, doe het. Vat dat moment maar

die er niet precies in past.

God zal je geen steen geven en ook

4. W ees niet bang om ter plekke te bidden

op als een duwtje dat de Geest je geeft

geen slang. Hij houdt van je. Hij weet

zet. En als je iemand belooft om voor

6. Vraag wat je maar wilt – letterlijk alles

hem of haar te bidden, waarom zou je

Eerlijk gezegd hebben velen van ons

het dan niet meteen ter plekke samen

niet veel moed en verbeeldingskracht

doen?

in hun gebedsleven. We hebben een

Dit artikel is een bewerking van een

klein lijstje met routinedingetjes die we

bijdrage van Marshall Segal op www.

best aan God willen vragen, en de rest

desiringgod.org. Vertaling/bewerking

Als ik zeg: bid in cirkels, heb ik het niet

proberen we zelf te doen. We gaan er

door Heleen Sytsma-van Loo, redac-

over de kring of de groep waarmee je

zomaar van uit dat God niet zo veel be-

teur van OnderWeg.

– Satan is niet degene die je ertoe aan-

5. Bid in cirkels

16

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

wat goed voor je is. En Hij hoort je.

Wees niet bang om nogmaals te vragen.

Nieuws

 Colofon Kernredactie

Daling GKv-ledental zet door De daling van het aantal GKv-leden zet door. Dat blijkt uit het zojuist verschenen Handboek 2017. De GKv telt een kleine duizend leden minder dan een jaar geleden. Deze daling is ongeveer even groot als in de jaren daarvoor.

In vergelijking met 2003, toen de GKv bijna 127.000 leden telde, zijn er nu 8.500 leden minder: een afname met 6,5 procent. Het aantal gemeenten verminderde met 5 tot

Ad de Boer (hoofdredacteur), Debbie den Boer, Jan Haveman, Johanne de Heus (beeldredacteur), Leendert de Jong (hoofdredacteur), Peter Hommes, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Heleen Sytsma-van Loo, Maarten van Loon, Karel Smouter, Jolyn van VarikNijsink.

Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

264. Het aantal dienstdoende predikanten verminderde

Medewerkers

eveneens met 5 tot 267. Dat zijn er zo’n 30 minder dan 10

Eline de Boo, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene,

jaar geleden. Het aantal vacatures daalde met 7 tot 56.

Bas Luiten, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Wim van der Schee, Karen

Ruim 2.200 leden verlieten afgelopen jaar de GKv, ter-

Scheele, Joost Smit, Paul Smit, Esther Spiering-de Hek, Jeroen Sytsma, Roel Venderbos,

wijl ruim 600 mensen lid werden. 450 mensen sloten zich na hun vertrek niet meer bij een kerk aan; van 650 ex-GKv’ers is onbekend waar ze heen gingen. Circa 100 mensen waren geen lid van een kerk voor ze GKv-lid werden.

231 GKv’ers vertrokken naar de PKN, net iets meer dan vanuit dat kerkverband overkwamen. Verder was er sprake van grensverkeer met de NGK (saldo van vertrek-

Maarten Verkerk, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman.

Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl.

Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.

kers daarheen en binnenkomers daarvandaan: 44), CGK (saldo: 126) en afgescheiden vrijgemaakte kerken (saldo:

OnderWeg in braille, grootletter en audio

67). In de categorie ‘overige kerken’ zitten overgangen

OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en

naar diverse evangelische gemeenten verborgen (saldo:

Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.

442).

Ds. Arie Kamer overleden Ds. Arie Kamer is op 19 februari op 84-jarige leeftijd overleden. Hij was emeritus predikant van de GKv Groningen-Noord-West. Hij diende de gemeenten van Hijken (1962-1968), Loenen aan de Vecht en Weesp (1968-1977), Utrecht-Noord/West (1977-1983) en Groningen-Noord (1983-1997). Binnenkort komt er een in memoriam op

Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 48,50 (studenten € 24,25,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-).

Halfjaarabonnement € 26,75.

Abonnement OnderWegOnline: € 37,50.

Proefabonnement: drie maanden gratis.

Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl.

IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede.

www.onderwegonline.nl te staan.

Persvereniging

CGK, GKv en NGK in Dronten kerken samen Dit voorjaar organiseren de CGK, de NGK en de GKv-Zuid in Dronten drie gezamenlijke kerkdiensten als uitvloeisel van de vorig jaar uitgesproken erkenning als kerken van Jezus Christus. De CGK en de NGK in Dronten werkten al langer samen. De kerkleden van de drie gemeenten zijn verdeeld in drie secties, die in de drie kerkgebouwen een dienst bijwonen. Door deze carrousel van kerkdiensten wordt de gezamenlijkheid gevierd en leren gemeentele-

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Aad Lootens, Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel.

Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl.

Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

den elkaar beter kennen. De eerste gezamenlijke dienst

Vormgeving

is op 5 maart.

Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Komen en gaan Verbonden aan de GKv Hoogvliet-Spijkenisse: G.W. Kroeze (GKv Beverwijk).

Bevestigd en uitgezonden als missionair predikant in Hillegersberg-Schiebroek: M. van Leeuwen (GKv Rotterdam-Noord/Oost).

Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline 17

 Stimulans Lees-, kijk- en luistertips

tekst Heleen Sytsma-van Loo

voor geloofs- en gemeenteopbouw

Goed nieuws

V

an Tom Wright, onder andere

sequenties heeft voor hoe we met het

bekend van zijn commentaar-

evangelie van Jezus Christus omgaan.

reeks op het Nieuwe Testament,

Het geeft ons niet alleen zicht op een

verscheen eind vorig jaar Goed nieuws!

hoopvolle toekomst, maar verandert

Waarom het Evangelie nieuws is en wat

hoe we hier en nu in het leven staan. In

dat nieuws zo goed maakt (Uitgeverij

acht hoofdstukken laat Wright zien op

Van Wijnen). Wright denkt dat we als

welke terreinen het goednieuwskarakter

christenen een kenmerkend en wezen-

van het evangelie invloed heeft op ons

lijk element van het christelijk geloof uit

leven, onder andere op het terrein van

het oog verloren hebben: dat het ge-

het gebed (hoofdstuk 8), het thema van

presenteerd wordt als goed nieuws. Hij

dit nummer van OnderWeg. Het tekst- en

schrijft zijn boek omdat hij van mening

themaregister maken het tot een toe-

is dat deze ontdekking vergaande con-

gankelijk populair-theologisch boek.

Pastorale gesprekken

I

n de tweede week van maart

scribenten handreikingen voor gesprek

verschijnt bij het Boekencen-

en reflectie. Tientallen casussen geven

trum Ontmoeting. Inspiratie voor

het boek een concreet en persoonlijk

pastorale gesprekken. Dit boek, onder

gezicht. Daarnaast bevat het boek

redactie van Aart Peters en Leo Smelt,

Bijbelse bezinningsmomenten en ach-

is een handreiking voor ambtsdragers

tergrondinformatie over gespreksvaar-

en anderen die pastorale bezoeken

digheden. Tijdens een studieochtend op

afleggen. Voor twintig pastorale doel-

11 maart in Voorthuizen wordt het boek

groepen – variërend van ouderen tot

gepresenteerd (www.boekencentrum.

jongeren, van eenzame mensen tot

nl/news/studieochtend-pastorale-ont-

zieken, van gezinnen tot mensen met

moetingen.html).

relatieproblemen – geven zo’n vijftig

Spreuken

G

odvrezend zijn, ontzag hebben

vertaler raakte hij onder de indruk van

voor JHWH, is de basis van alle

de lijfelijke taal van dit boek. Die lijfelijke

kennis. Het zijn dwazen die van

woorden uit het Hebreeuws zijn in mo-

wijsheid en discipline niets moeten heb-

derne vertalingen vaak geabstraheerd.

ben.’ Voor wie Spreuken eens in andere

Jammer, vond Zandbelt, en hij accen-

bewoordingen wil lezen, gaf uitgeverij

tueert ze daarom juist in zijn weergave

Merweboek een nieuwe vertaling uit

door ze te cursiveren. De spreuken wor-

van de hand van André Zandbelt. Als

den daardoor echte lijfspreuken.

‘

18

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

Bijbelkijken

 Column

V

Silence

orig jaar is in deze rubriek The Bible Project al eens genoemd: een project dat gelanceerd is door een creatieveling en een theoloog in Portland, Oregon (VS).

 Stimulans

woorden verdrongen zijn door beelden. ‘Wij geloven dat de

D

Bijbel een goddelijk-menselijk boek is waarin God spreekt tot

vloed komt op, golven slaan over de gestriemde lichamen.

mensen’, zeggen ze vol overtuiging op hun website www.

Vier dagen duurt het. En dan is ook de laatste martelaar ge-

thebibleproject.com. Hun belangrijkste communicatiemiddel

storven. Dorpsgenoten kijken vanuit de verte verslagen toe.

is beeld en daarom bevat hun website inmiddels tientallen

Waar is God?

kwalitatief uitstekende video’s die het Bijbelverhaal uitbeel-

De scène komt uit de film Silence van Martin Scorsese. Twee

den en vertellen. Daarnaast zijn er thematische en instructieve

Portugese priesters zoeken hun leermeester in het zeven-

video’s, bijvoorbeeld over geschapen zijn naar Gods beeld en

tiende-eeuwse Japan. Ze hebben bij geruchte vernomen dat

over hoe je de Bijbel leest. Er staat ook luistermateriaal op de

hij zijn geloof verzaakt heeft. Maar wie deze pater Ferreira

website, in de vorm van podcasts over Bijbelse onderwerpen.

kent, een lichtend voorbeeld van missionaire ijver, kan zich

Het is allemaal wel Engelstalig, maar gelet op wat jongeren

daar niets bij voorstellen. Daarom maken zij de oversteek

op YouTube en andere kanalen allemaal tegenkomen, zou dat

en zetten ze in het geheim voet aan wal. En dan wordt de

geen groot bezwaar hoeven zijn. Het materiaal is gratis, maar

film gruwelijk. Overal macabere sporen van vervolging.

als je er veel gebruik van maakt, is het wel zo aardig om dona-

Geen christen is veilig, dorpelingen verraden elkaar voor

Hun missie: de Bijbel op een eigentijdse manier onder de aandacht brengen of zelfs in ere herstellen in een wereld waarin

rie kruisen op een strand aan de Japanse kust. Drie mannen hangen daar, vastgebonden aan armen en

benen. Christenen die Jezus niet wilden vervloeken. De

teur te worden.

 Wat zou ik zelf doen als Beeld uit de

ik in de schoenen van die priesters stond?

video over Numeri.

een handvol munten. Niet veel later worden ook de priesters Rodrigues en Garupe gevangengenomen.

De cruciale vraag na tweeënhalf uur kijken: waarom zwijgt

Biddagcollecte voor Zuid-Sudan

W

God? Er breekt nauwelijks een spoortje licht door in dit huiveringwekkende drama. Gevangenen worden opgehangen en onthoofd om de priesters onder druk te zetten. En dan gaat zelfs Garupe door de knieën, als hij ontdekt dat Ferreira

oensdag 8 maart is het biddag voor gewas en

boeddhist geworden is. Waarom laat God toe dat een hele

arbeid. Vereniging Verre Naasten, de landelijke

generatie christenen uitsterft en verdwijnt in dit land van de

mission-organisatie van de GKv, vraagt voor die

rijzende zon?

gelegenheid aandacht voor de situatie in Zuid-Sudan. In het

Het spookt door mijn hoofd: wat zou ik zelf doen als ik in

door burgeroorlog geteisterde land is een lokale kerk, de Suda-

de schoenen van die priesters stond? Lijkt onze cultuur niet

nese Reformed Church, diaconaal actief onder vluchtelingen. Ze

sprekend op het Japan van de zeventiende eeuw? We ken-

willen graag dekens, muskietennetten, kleding en voedsel uit-

nen geen vervolging, maar ook hier lijkt het christelijk geloof

delen onder zo’n 2000 vluchtelingen. Gemeenten die op biddag

steeds minder te kunnen aarden. Het is overtollig geworden

(of op een willekeurig ander moment) geld willen inzamelen

tussen de alternatieven om je goed te voelen. Zeer effectief

voor dat doel, kunnen

wordt het geloof zo om zeep geholpen.

terecht op www.verre-

Maar dan hoor ik een lied dat de stilte doorbreekt: Ich ruf

naasten.nl/biddag2017.

zu dir, Herr Jesu Christ. Bach op

Naast een toepas-

zijn best, met Masaaki Suzuki als

selijke leespreek van

dirigent. Inderdaad: uit Japan. Een

ds. Roel Meijer is er

christen.

materiaal vinden voor het kerkblad en voor een presentatie tijdens de collecte.

Joost Smit is predikant van de GKv Amersfoort-Vathorst.

19

 Eyeopener

Zo gingen het stuk grond en de daarop gelegen grot van de Hethieten over op Abraham en kwam hij in het bezit van een eigen graf.

(Genesis 23:20)

20

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Eyeopener

Nadenken over je afscheid Afscheid nemen gebeurt op tal van manieren in het leven. Afscheid nemen van het leven zélf en alles daaromheen gebeurt maar één keer. Nadenken over je eigen sterven en begrafenis of crematie is niet makkelijk. Het vraagt moed om je eigen eindigheid en einde onder ogen te willen zien. tekst Roel Venderbos beeld Ian Allenden/123RF

Je eigen einde onder ogen zien is heel waardevol.

Maar er leek niets van terecht te komen. Van dat

Alleen al voor de nabestaanden die graag een

grote volk was heel lang in de verste verte geen

uitvaart in de geest van de overledene willen ver-

sprake. Pas toen menselijkerwijs alle hoop verkeken

zorgen. Dan helpt het als ze kunnen terugvallen op

was, werd Isaak geboren. God heeft gemaakt dat

duidelijke wensen die je zelf hebt aangegeven. Het

ik moet lachen, betekent zijn naam. Eén kind, maar

kan ook waardevol zijn om daar eens over te spre-

nog geen enkel stukje land in hun bezit. En nu is Sara

ken met je geliefden. Ze zien dan wat jou in je leven

gestorven. Wat dééd dat met Abraham?

bewogen heeft en wat je gelooft.

Eén van de eerste uitvoerige beschrijvingen in de

‘Zijn dode’

Bijbel van iemands afscheid en begrafenis is die van

Wij hebben vandaag veel oog voor iemands bele-

Sara. Het boek Genesis wijdt er een heel hoofdstuk

ving en waar iemand ‘zit’ met zijn rouw en verdriet.

aan (Genesis 23). Haar overlijden wordt kort gemeld:

In deze geschiedenis wordt alleen verteld dat Abra-

‘Sara leefde honderdzevenentwintig jaar. Ze stierf…’

ham naar Sara toegaat, en dat hij de tijd neemt om

Heel sober dus. Wij zouden er meer over willen

bij haar te zitten en haar te ‘bewenen’. Een mooie

weten, bijvoorbeeld over de vraag hoe ze stierf en

uitdrukking die beschrijft hoezeer Abraham zijn

wat dat betekende voor Abraham. Hij had zo veel

tranen de vrije loop laat. Hij gaat niet direct aan het

met haar meegemaakt.

regelen, maar hij zit bij haar.

Ooit waren ze geroepen door een stem, de stem

‘Zijn dode’ staat er in de Naardense Bijbel. Dat is

van de HEER, om hun huis en haard en hun familie

mooi en fijngevoelig gezegd. Het geeft de dubbel-

te verlaten en naar een land te gaan dat ze niet

heid aan. Aan de ene kant is Sara ‘zijn dode’. Het

kenden. God zou hen tot een groot volk maken én

leven is eruit, ze is niet meer bezield. Dat wat haar

ze zouden tot een zegen zijn voor de hele wereld. Ja,

maakte tot de vrouw die ze was, is er niet meer. De

van daaruit zou het goed komen met de hele wereld.

warmte is uit haar lijf verdwenen. De dood heeft

God maakte een nieuw begin!

haar meedogenloos koud en stijf gemaakt. Abraham

Het was voor Abraham en Sara een haast onmoge-

kon nog wel tegen haar praten, maar ze zou niets

lijke opdracht, maar met een grote belofte. Wat een

meer terugzeggen.

wonder dat ze gingen! Kennelijk wekte die stem alle

Tegelijk is zij ‘zijn dode’. Ze hoort nog steeds bij hem,

vertrouwen. Ze gingen op pad zonder te weten waar

ze is zijn geliefde met wie hij veel beleefd heeft en

ze zouden komen. Het was het land Kanaän. Een

van wie hij veel ontvangen heeft. ‘Zijn dode’, de uit-

volstrekt onbekend land met vreemde mensen om

drukking ademt zorgzaamheid, liefde en tederheid.

hen heen. Daar vestigden ze zich. Vreemdelingen in

Als Sara gestorven is, gaat Abraham bij ‘zijn dode’

een vreemde omgeving, met grote beloften van God

zitten. Zoals ook wij aan een ziek- en sterfbed kun-

op zak.

nen zitten en er allerlei herinneringen, gevoelens en

21



 Eyeopener

Sara komt te liggen in beloofde grond, in het land van Gods belofte 



niet om het even wat er met haar zou gebeuren.

Hij wilde haar begraven in een eigen stuk grond in Kanaän. Op het eerste gezicht denk je: waarom doet Abraham zo moeilijk? Wat kan het schelen of het een huur- of koopgraf is? En hij had haar

gedachten naar boven komen. Je realiseert je dat

toch ook kunnen (laten) cremeren?

je nooit meer die ogen zult zien of die stem zult

Maar voor Abraham stond er heel wat op het

horen. Je ziet je verdriet om die ene onder ogen.

spel. Uit wat hij doet, spreekt niet alleen veel

Dat is wat Abraham hier deed. Bij haar zitten,

zorg en liefde voor zijn vrouw. Er is meer. Hij

soms even naar buiten gaan. En dan weer naar

gelooft namelijk ook dat de dood niet het laat-

binnen en haar handen strelen. Wat kunnen dat

ste woord heeft. God heeft hun samen het land

verdrietige, maar ook mooie momenten zijn…

Kanaän beloofd. Van daaruit zal het goed komen

Hoog bedrag Om over na te denken

met de hele wereld.

Uit liefde voor Sara en voor de HEER verovert

Maar dan gaat Abraham verder, want

Abraham het eerste stukje van het beloofde land.

er moet nog wat geregeld worden.

Zeker, het is niet meer dan een kleine dodenak-

Niet alleen zijn verdriet moet een

ker met een paar bomen erop. Maar het is van

oog op zijn dood. Heeft u al eens

plekje hebben, ook zijn geliefde. En

Abraham zelf. Sara komt te liggen in beloofde

uw gedachten en wensen op pa-

ook dat doet Abraham met veel zorg

grond, in het land van Gods belofte. Gods plan-

pier gezet? En heeft u die ook ge-

en liefde. Hij wil een eigen stukje

nen zullen niet ophouden met haar dood. Haar

deeld met anderen? Hoe was dat,

grond hebben, waar ze in begraven

graf is niet alleen een gedenkteken voor Abra-

of hoe denkt u dat dat zal zijn?

zal worden. Daarom neemt hij de tijd

ham, maar óók voor God: het herinnert God aan

om met de inwoners van het land, de

zijn beloften. Sara’s graf is niet alleen een ge-

venseinde wel eens teruggeblikt

zogenaamde Hethieten, te onderhan-

denkplek voor wat is geweest, het is vooral ook

op uw leven, en aan anderen

delen. Dat wordt uitvoerig beschre-

een verwijzing naar wat zal komen: de HEER zal

(man, vrouw, kinderen of andere

ven. Op het eerste gezicht lijken de

verder gaan.

geliefden) verteld hoe u God er-

Hethieten buitengewoon hoffelijk en

varen hebt in uw leven? Spreken

royaal tegenover de vreemdeling in

Getuigenis

daarin Bijbelteksten, liederen,

hun midden. Ze lijken hem één van

In dat kleine stukje grond worden later ook Abra-

muziek of andere dingen ook een

hun eigen graven te willen schenken.

ham, Isaak en Jakob begraven, evenals Jozef.

rol?

Maar eigenlijk voelen ze daar hele-

Als Jozef het einde van zijn leven voelt naderen,

maal niets voor. Ze willen voorkomen

zegt hij tegen zijn broers: ‘God zal zich jullie lot

regelen rond hun uitvaart. An-

dat ook maar één stukje land in zijn

aantrekken: Hij zal jullie uit dit land wegleiden en

deren zeggen: dat moeten mijn

handen terechtkomt. Abraham zet

je naar het land brengen dat Hij onder ede aan

nabestaanden maar uitzoeken.

echter door en uiteindelijk lukt het

Abraham, Isaak en Jakob heeft beloofd. Zweer

Wat vindt u?

hem om de grot van Machpela te

me dat jullie, wanneer God zich jullie lot aantrekt,

• Jozef trof maatregelen met het

• Hebt u met het oog op uw le-

• Sommige mensen willen alles zelf

kopen. En hij krijgt er het veldje met

mijn lichaam van hier zullen meenemen’ (Genesis

het overlijden en de begrafenis

de bomen bij! Weliswaar voor een

50:24-25). Zo is het later ook gegaan. Jozef wil

van zijn geliefde veel aan Gods

idioot hoog bedrag van vierhonderd

geen glorieuze staatsbegrafenis in Egypte, maar

beloften voor de toekomst. Dat

sjekel zilver (David bijvoorbeeld krijgt

– hoopvol! – een begrafenis in dat kleine stukje

bepaalde zijn handelen. Paulus

de dorsvloer van Arauna voor vijftig

grond van Gods beloften. Ook hij kijkt over zijn

vergelijkt in 1 Korintiërs 15 begra-

sjekel zilver, 2 Samuel 24:24), maar

dood heen naar Gods grote toekomst, als een

ven met zaaien. Hij ziet uit naar

het land was van hem. Daar zou hij

getuigenis voor zijn broers. Dat kan ons vandaag

de grote oogst als de bazuin zal

zijn geliefde vrouw begraven.

nog steeds inspireren!

een plek geven bij een christe-

Beloofde grond

Roel Venderbos is predikant van de NGK Kam-

lijke uitvaart?

Wat vocht Abraham om een plekje

pen, afgestaan voor het werk als geestelijk ver-

voor zijn vrouw! Het was hem maar

zorger in een verpleeghuis.

• Abraham (en Jozef) dacht bij

klinken. Hoe kun je dat geloof

22

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

-advertenties-

Nieuws Verzoening in Arnhem en Zwijndrecht Op 12 maart vieren de leden van de GKv Arnhem (Koe-

Geef voor blinde en n slechtziende mense

350.000 X ‘DANKUWEL’

Nederland telt nu zo’n 350.000 mensen die blind of slechtziend zijn. Dat aantal groeit snel. Als je een visuele beperking hebt, zijn de meest alledaagse dingen vaak een enorme uitdaging. Wij helpen met onderwijs, hulpmiddelen én onderzoek. Helpt u mee?

Geef op rekeningnummer NL94INGB0004004040.

Kijk ook op steunBartimeus.nl

pelkerk) en de CGK/NGK Arnhem (Kruiskerk) samen het avondmaal. Daarmee wordt het eerherstel van ds.

W. Scheele onderstreept, die in 1969 als predikant van de GKv Arnhem werd geschorst en in 1986 overleed.

De kerkenraad van de GKv heeft uitgesproken dat die schorsing niet terecht was en heeft dat in een brief aan de kinderen van ds. Scheele geschreven. Die zijn ‘verschrikkelijk blij’ met deze rehabilitatie en zullen aan de gezamenlijke avondmaalsviering deelnemen.

Ook in Zwijndrecht werd de verzoeningshand uitgestoken in een brief van de kerkenraad van de GKv Zwijndrecht Groote Lindt aan de weduwe van ds.

G. van Atten. Die werd in 1969 door zijn kerkenraad geschorst. De brief zat al voor het overlijden van Van Atten begin dit jaar in de pen; hij heeft ervan gehoord en was er blij mee, maar door zijn ziekte was er geen

Postbus 999 3700 AZ Zeist T (030) 693 50 50

persoonlijk contact mogelijk. Het werd volgens de kerkenraad van zijn vroegere gemeente ‘hoog tijd om elkaar als christenen weer de broederhand te geven’, iets wat Van Atten indertijd geweigerd werd.

In de brief spreekt de kerkenraad zijn verdriet uit over

Met OnderWeg op Lutherreis 5-10 juni 2017 Op 31 oktober 1517 spijkerde de monnik Maarten Luther zijn 95 stellingen op de deur van de Slotkerk in Wittenberg.

Dat moment wordt gezien als de start van de Reformatie. Hoe mooi is het om 500 jaar later die plaatsen te bezoeken waar Luther gewoond en gewerkt heeft. Dat maakt OnderWeg mogelijk.

Het bestuur van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg nodigt u als lid/abonnee uit om tijdens een zesdaagse busreis mee te gaan naar de bron van de Reformatie.

Belangstelling? Kijk op www.onderwegonline.nl/lutherreis Aanmelden vóór 31 maart 2017.

Wees er snel bij.

Vol is vol.

wat Van Atten door en rond de schorsing aan leed is aangedaan en over het ontbreken van de liefde van Christus daarin. ‘De enige broeder die het als kerkenraadslid heeft meegemaakt, had al eerder een brief geschreven om vergeving te vragen. U kreeg samen de kracht van onze Heiland om die te geven en zo heeft u elkaar weer in de vrede van Jezus ontmoet’, aldus de brief.

GKv-synode en LV NGK vergaderen Op 9, 10 en 11 maart vergadert de GKv-synode in Elspeet, onder meer over de voorstellen van het deputaatschap Kerkelijke lasten en van het deputaatschap Kerkorde.

Op 11 maart komt ook de Landelijke Vergadering van de NGK bijeen. Op de agenda staan voorstellen van de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding (onder meer om met de GKv en de CGK te gaan samenwerken in een Gereformeerde Theologische Universiteit) en het rapport van de Landelijke Commissie Kerkelijke Onderzoeken.

 Ontmoeting

Martine Vonk, voorvechter van duurzaamheid, over haar ziekte

‘Genieten van is zien wat je

Ik ontmoet Martine Vonk in haar nieuwe huis. Een huis vol idealen. In deze Houtense ecowijk gaan ecologie (warmtepomp, zonnepanelen) en gemeenschapsleven

Martine Vonk (1974) is boerendochter en stond aan de wieg van de christelijke jongerenbeweging Time to Turn. Daarna was ze onder

(gezamenlijke achtertuin en gemeenschapshuis) hand in

meer voorzitter van natuurbe-

hand. Op tafel ligt haar nieuwe boek Genieten van

lector Ethiek en technologie aan

genoeg. Zowel de verhuisplannen als het boek waren al

lang sprak en schreef ze geregeld

ver op streek toen bleek dat ze ongeneeslijk ziek is.

en waarden. Met haar man Klaas-

weging A Rocha en werkte ze als de Saxion Hogeschool. Vijftien jaar over milieu, duurzaamheid, geloof Hemke van Meekeren en dochter Mirthe kerkt ze in De Lichtboog (NGK) in Houten.

tekst Embert Messelink

24

beeld Rogier Bos

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Ontmoeting

genoeg wel hebt’

Is dit boek jouw geestelijk testament?

Heeft de ziekte invloed gehad op de

‘Dat woord vind ik te groot. Ik ben er

inhoud van je boek?

ongeveer een jaar geleden aan begon-

‘“Genieten van genoeg” is voor mij op

nen. Toen wist ik nog niet dat ik ziek

een nieuwe manier een opdracht. De

was. Maar mijn ziekte heeft het project

invloed van mijn ziekte zit het meest

wel een bepaalde mate van urgentie

in het hoofdstuk over tijd, het laatste

gegeven. Dit is wat ik in ieder geval wil

hoofdstuk in mijn boek. Het is voor mij

meegeven. “Genieten van genoeg” mag

de opdracht om te genieten van wat er

je mijn levensmotto noemen. Het is iets

wel is, ook in moeilijke en verdrietige

wat ik steeds dieper ben gaan erva-

tijden. Mijn eigen tijd is begrensd, ik

ren, vooral ook dat genieten. Volgens

word met de neus op de feiten gedrukt.

mij draait het om echt ontvangen wat

Ik kijk kritischer naar mijn tijd, hoe ik die

God geeft. Maar wij leggen de lat vaak

inricht, wat echt belangrijk is.

steeds hoger. Voordat je het weet, zit je in een situatie waarin je alleen maar heel hard moet werken om die torenhoge hypotheek af te lossen. Wil je dat echt, zo hard moeten werken? Waar geniet je van en wat vind je eigenlijk genoeg? Die vragen hoeven niet zwaar te zijn, maar het is goed ze bewust te stellen. Sta eens stil. Verwonder je over de schepping en geniet van een goede

 ‘Je snapt dat het allemaal niet onbekommerd is geweest, de laatste maanden’ 

maaltijd. Neem daar de tijd voor. Waardeer wat je gekregen hebt.’

Hoe lang heb ik nog? Het antwoord

Martine vervolgt: ‘Je snapt dat het al-

weet ik niet. Ik hoop nu dat ik mijn

lemaal niet onbekommerd is geweest,

dochter Mirthe naar de middelbare

de laatste maanden. Ik kreeg tijdens het

school kan zien gaan. Klaas-Hemke

schrijven van dit boek de boodschap dat

vroeg me of er nog dingen zijn die ik

ik ongeneeslijk ziek ben. Acht jaar gele-

graag wil doen. De term bucket list is

den had ik borstkanker en die is onlangs

gevallen. Maar nee, ik heb altijd gedaan

teruggekomen, uitgezaaid in mijn bot-

wat ik belangrijk vond. Het moeilijkste

ten en longen, recent ook in mijn lever.

vind ik de vraag of ik er nog genoeg kan

‘Het idee voor dit boek lag er al langer’,

Toen ik ziek werd, kwam de vraag: ga

zijn voor mijn dochter. Ik voel me nu re-

vertelt ze. ‘Het is een afronding van de

ik het nog wel meemaken, dat nieuwe

latief goed, maar de ziekte is verrader-

vijftien jaar dat ik met het thema – ge-

huis? Ga ik er zelf wonen? Na een paar

lijk. Daar ben ik heel realistisch in.’

nieten van genoeg – bezig ben geweest.

maanden bleek dat de hormoonkuur

Gaandeweg vond ik de toon. Je inzetten

aansloeg. Ik kreeg er vertrouwen in en

Waar is God in dit hele proces?

voor natuur en milieu gaat niet lukken

geniet nu erg van ons huis. Nu kijk ik

‘Ik bid graag om genezing. Ik ben ook

als je het alleen vanuit verantwoorde-

naar de tuin: het duurt een paar jaar

gezalfd. We blijven bidden. Mirthe bidt

lijkheid doet. Dat houd je niet vol. Het

voordat het is wat ik voor ogen heb.

elke dag dat ik beter zal worden. Maar

gaat om een diepere motivatie vanuit

Ga ik het meemaken? Ik weet het niet.

ik ga niet stad en land afreizen naar bij-

het evangelie. Het begint met Gods

Maar ik geniet nu van de ontmoetingen,

voorbeeld gebedsgenezers. Ik denk niet

liefde voor de hele schepping. Ook

van kinderen die hier samen spelen,

dat God dat van me vraagt. Ik wil het

wij zijn geroepen tot liefde. De manier

van mensen die voor elkaar klaarstaan

ook niet. Ik zou me door God dan niet

waarop we op deze aarde leven, hoort

en hun spullen met elkaar delen. Duur-

serieus genomen voelen.

daarbij. Die is van invloed op onze me-

zame idealen en sociale betrokkenheid,

Ik zie in de praktijk dat er weinig men-

demensen en op andere schepselen.

dat kenmerkt de mensen hier. Met oud

sen van kanker genezen. Waarom God

Integreer je leven met de aarde in je

en nieuw hebben we samen oliebollen

dat niet doet? Ik heb die vraag gepar-

leven met God.’

gebakken en de jaarwisseling gevierd.’

keerd, misschien is voor God genezing

25



 Ontmoeting

Martine Vonk: ‘Dat ouders uit gezinnen wegvallen, daar heb ik moeite mee. Ik denk dat God het daar ook wel mee eens is.’

niet de eerste prioriteit. Ik wil me ook

en zoeken andere manieren om het te

‘Ik vind dat er weinig wordt gesproken

geen schuldgevoel laten aanpraten,

uiten. Ze kan het nu beter benoemen,

over toeleven naar de dood. Ziekte en

alsof het van de kwaliteit van mijn ge-

dankzij begeleiding door een kinderpsy-

dood staan vaak ver van ons af. Als we

loof zou afhangen. Zo ken ik mijn God

choloog. Op dat vlak is het moeilijk. Het

het er al over hebben, gaat het over

niet.

is ook zo lastig uit te leggen aan een

genezing. Ik probeer er wel bij stil te

Ik bid dat God ons draagt en geeft wat

kind: dat God niet altijd geneest, maar

staan. Hoe doodgaan is, kan niemand

we nodig hebben. Het lukt om daar een

dat we er wel om bidden.’

mij vertellen. Maar ik denk bewust na over concrete zaken: adressenlijsten,

mate van rust in te vinden. God kent de wensen van mijn hart, Hij weet wat ik

Hoe bewust ga je om met het levens-

een afscheidsdienst, wachtwoorden

graag wil. In sommige periodes is mijn

einde?

noteren. Met Mirthe bezoeken we vaker

gebedsleven niet zo rijk. Dan ben ik er

‘In de natuur is sterven heel reëel en

vrienden, zodat zij zich ook thuis voelt

gewoon, zoek ik Gods aanwezigheid en

altijd dichtbij. Dat heb ik op de boerderij

op andere plekken.’

dan is het goed. Intussen probeer ik te

als kind al meegekregen. Dieren gingen

leven. Ik kan veel wel. Deze dag is mij

dood. Die cyclus is er en als mens ont-

Mensen noemen jou in dit ziekteproces

gegeven. Dat is genieten van genoeg:

kom je daar niet aan. Ook als mens ben

sterk. Vind je dat zelf ook?

zien wat je wel hebt.

je gewoon natuur. Je hoeft het niet mooi

‘Wat is sterk? Ik ben optimistisch en

Het gaat allemaal niet vanzelf hoor, we

te vinden en ook niet goed. Maar het is

rationeel. Maar dat is mijn karakter, ik

struikelen soms ook maar wat. Hoe ga

wel zoals het is. Dus van de realiteit van

doe daar niets voor. Anderen zouden

je om met een dochter die dit allemaal

de dood schrik ik niet erg. Dat het zo

misschien emotioneler reageren. Is dat

heel moeilijk vindt en daarom heel boos

vroeg zou komen, vind ik heel verdrie-

minder sterk? Dat zou ik niet zeggen.’

is? Die mij slaat en trapt en uitscheldt?

tig. Dat ouders uit gezinnen wegvallen,

Het is haar onmacht. We zeggen dat

daar heb ik moeite mee. Ik denk dat

Je bent in je leven heel sterk bezig

boos en verdrietig zijn heel normaal is

God het daar ook wel mee eens is.’

geweest met deze aarde, met het tijde-

26

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Column

Alternatieve feiten lijke. Verandert dat nu je nadenkt over de eeuwigheid?

deze aarde heen. De eeuwigheid maakt het leven hier niet

S

minder relevant. Voor mij is heel het leven hier op aarde

dossier dat ik goed ken.

waardevol. In deze tijd beleef ik dat zelfs intenser, omdat

Het boek Zonen & dochters profeteren en het deputaten-

‘Ik zie die tegenstelling niet zo. De aarde is gevat in de eeuwigheid. Gods werkelijkheid zit als een andere dimensie om

inds kort kennen we een nieuw begrip: alternatieve feiten. Ook in de gereformeerde gezindte komen veel alternatieve feiten voor. Ik geef één voorbeeld van een

het misschien korter is dan ik had gehoopt. Ik ben feller op

rapport M/V en ambt stellen op basis van exegese dat de

het onrecht dat er gebeurt. De urgentie van het klimaatpro-

zogenoemde zwijgteksten niet doorslaggevend zijn. Som-

bleem, de biodiversiteit die onder druk staat, de honger. Het

mige scribenten zijn het hier niet mee eens en menen dat

wordt scherper omdat mijn tijd korter is. Er moet echt wat

de teksten van Paulus ‘buitenspel’ worden gezet en dat ‘het

gebeuren. Mensen lijden nu, de natuur lijdt nu. Je kunt toch

Woord’ niet blijft staan (en vergelijkbare formuleringen). Wat

niet dingen vergoelijken met “straks is er de eeuwigheid”?

is er aan de hand? Om te beginnen is er verschil van mening

Ik kan dat niet zeggen tegen meisjes die door IS ontvoerd

over de interpretatie van deze teksten: over de context, de

zijn of mensen die honger hebben.’

betekenis van de Griekse woorden en de toepassing voor vandaag. Ook is er verschil van inzicht in welke teksten wel en welke geen rol spelen. Daar hoeven we niet van wakker

 ‘God kent de wensen van mijn hart, Hij weet wat ik graag wil’  ‘Ik kan gelukkig nog dingen doen. Elke vijf weken schrijf ik een column in het Reformatorisch Dagblad. Tot voor kort was ik hoofdredacteur van Denkwijzer, het tijdschrift van het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie. Ik volg het nieuws over president Trump op de voet. Ik vind het moeilijk te verteren dat conservatieve christenen op hem stem-

te liggen. Dat gebeurt vaak in de gereformeerde traditie.

Er is maar één weg om verder te komen: een respectvolle dialoog.

 De duiding op ‘hoger

niveau’ creëert alternatieve feiten die een eigen leven gaan leiden 

men, alleen vanwege zijn abortusstandpunt. Ook rijkdom,

Maar deze dialoog wordt vaak nauwelijks gevoerd. Het

milieu en klimaat hebben te maken met het leven met God.

verschil van mening wordt op een ‘hoger niveau’ geduid. Er

Het lijkt of sommige mensen daar blind voor zijn.’

wordt een oordeel gegeven over de opponent: dat is iemand die een opvatting van Paulus buitenspel zet. Tegelijkertijd

Hoe kijk je vooruit?

wordt deze gediskwalificeerd: iemand die het Woord niet

‘Ik wil mijn leven op deze plek vormgeven. Ik word be-

laat staan, mag volgens onze regels niet aan het gesprek

stuurslid van de ecowijk. De wijk is prachtig gebouwd, maar

deelnemen. De duiding op ‘hoger niveau’ creëert alterna-

hoe gaan we nu als bewoners met elkaar leven? Dat moet

tieve feiten die een eigen leven gaan leiden. Ze zijn desas-

nog vorm krijgen. Ook al ben ik helemaal afgekeurd, ik heb

treus: ze zaaien wantrouwen en oogsten verdeeldheid. In

nog contact met mijn werk. Er moet binnenkort een artikel

feite zijn ze een greep naar de macht: uit angst, onkunde,

komen waar ik aan meewerk. Ik bekijk welke opties ik heb.

onvermogen of wat dan ook.

Die wil ik ten volle benutten en ervan genieten.’

Discussies over onderwerpen als m/v en ambt, homosek-

‘Ik geloof in de nieuwe aarde. Hoe die eruit zal zien, weet ik

sualiteit, schepping en evolutie, en de GTU zijn lastig. Het

niet. Dat de nieuwe aarde een vernieuwde aarde is, is voor

is verdrietig dat alternatieve feiten zo gemakkelijk een rol

mij altijd een mooie gedachte geweest. Er zal veel te zien

spelen. Van alle partijen wordt gevraagd de ander maximaal

zijn van wat er nu ook is. Maar ik probeer niet te veel naar

recht te doen. Dat vraagt een luis-

de toekomst te kijken. Het risico is dat je vergeet te genie-

terhouding. En als ik dat schrijf, ga

ten van het goede dat er nu is: lieve vrienden, mensen die

ik twijfelen aan mezelf: is deze co-

om je heen staan, een spelletje met je dochter. Verder leg ik

lumn een feit, een alternatief feit,

mijn toekomst in de handen van God.’

of een alternatief feit over een alternatief feit?

Embert Messelink (NGK) is zelfstandig tekstschrijver en debatleider.

Maarten Verkerk (GKv) is onder meer bijzonder hoogleraar filosofie aan de TU Eindhoven en de Universiteit Maastricht.

27

 Jeugdwerk

Leren van de zoektocht van een twintiger Vanavond eten Tim en Isa (24) met ons mee. Zij kregen zes jaar geleden verkering.

Isa was niet kerkelijk, Tim wel, en vanaf het begin ging Isa regelmatig met hem mee naar de kerkdiensten en naar andere activiteiten. We kijken samen terug op de afgelopen jaren en hoe zij deze periode heeft ervaren. Een interessante zoektocht van een twintiger, die ons nieuwe inzichten kan geven.

Agenda

tekst Karen Scheele

• 18 maart: Twintigersevent ‘Hier ben

Tot zij 7 jaar oud was, zo vertelt Isa, ging

Houvast

ik!’ Een interactieve viering met in-

ze af en toe met haar ouders naar de kerk.

Wat maakte nu dat ze bleef komen? Ze

spirerende workshops en ruimte voor

Na de scheiding van haar ouders niet

vond iets van het houvast dat ze zocht

ontmoeting. Zie http://ontdekkend-

meer. Op de basisschool hoorde ze wel-

in het programma van het jeugdwerk en

bijbellezen.nl/hierbenik.

eens iets over kerk en geloof, en toen ze

in de gemeenschap: ‘Als Tim zonder mij

ouder werd ging ze soms met een vriendin

kwam, vroegen mensen waar ik was, ik

Praktijkcentrum, met als thema ‘Jong-

mee naar de kerk. Haar thuissituatie was

werd gemist. Toen ik geopereerd moest

volwassenen. De zoektocht naar een

niet makkelijk en mede daardoor trok de

worden, kreeg ik van veel mensen uit de

vernieuwend evangelie’, in de GKv

kerk haar aan. Ze zocht naar wat zij thuis

kerk een kaartje.’

Eindhoven-Best. Zie www.praktijk-

niet vond: houvast en stabiliteit.

centrum.org/highlight/regiobijeen-

Ze kreeg verkering met Tim, die van jongs

komsten-kerk-zijn-in-deze-tijd.

af aan met zijn ouders en zus naar de kerk

• 6 april: Regiobijeenkomst van het

• 7 april: Trainingsdag De Wittenberg

gaat. Af en toe ging ze met hem mee

over Omdenken in het jeugdwerk,

naar de kerk. Toen ze voor haar opleiding

met als thema: ‘Hoe bereiken

jeugdzorg een groep moest observeren,

jongeren de kerk?!’ Zie www.de-

besloot ze dit te doen bij de tienerclub van

wittenberg.nl/omdenken/algemene-

de kerk; Tim gaf leiding aan deze club.

informatie.

Sindsdien gaat ze altijd mee, want ze vond

• 16 en 17 mei: Conferentie van INNOV8

het leuk en mooi om te doen. In het begin

 Op die manier

gaf ze ook leiding aan de tienerclub, als zoekende 

voor (semi-)professionele kerkelijk

wat op de achtergrond, maar uiteindelijk

Ze heeft vijf jaar leidinggegeven aan de

jeugdwerkers. Thema: POP-UP. Zie

trok ze zelfs de kar. Ze zorgde voor de con-

tienerclub en organiseert nu samen met

www.missienederland.nl/innov8.

tinuïteit en vervulde een belangrijke rol bij

Tim activiteiten voor de jongeren in de

het organiseren van het jaarlijkse kamp.

kerk. Maar ze gaan ook een activiteit voor

Over Isa’s achtergrond werd niet moeilijk

de hele kerk organiseren, afgeleid van het

28

gedaan. Ze ‘geloofde’ zelf misschien nog

tv-programma Alles mag op vrijdag, want,

niet, maar was wel op zoek. Op die manier

zegt Isa, ‘er mag wel wat meer gelachen

gaf ze ook leiding aan de tienerclub, als

worden in de kerk.’ Beiden vinden het de

zoekende.

laatste tijd in de kerk zo beladen en zwaar.

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Jeugdwerk

De ‘zoekende’ Isa zorgde voor de continuïteit in het tienerwerk en vervulde een belangrijke rol bij het organiseren van het jaarlijkse kamp. (beeld SerrNovik/iStock)

Die discussies over lastige onderwerpen,

dere ervaringen blijkt het tegendeel. Als

Karen Scheele is jeugdwerkadviseur bij

daar houden ze zich liever buiten. Het helpt

ze de ruimte krijgen om het op hun ma-

het NGJ. Met bijdragen van Paul Smit

volgens hen om met elkaar te ontspannen

nier, binnen hun netwerken, te organise-

(NGJ) en Anko Oussoren (Praktijkcen-

en leuke activiteiten te doen, zoals toen ze

ren, zijn ze tot veel bereid.

trum GKv). Vanwege de privacy van de

op een gemeenteavond een spel organi-

• Jongeren willen geaccepteerd worden.

seerden. Zoiets schept een band en breekt

Wat mooi dat Isa de ruimte kreeg om mee

het soms zo dikke ijs.

te draaien in het jeugdwerk, terwijl ze er

Link Tim en Isa zijn nauw betrokken bij de kerk, maar komen niet elke zondag. Het maakt

zelf nog niet uit was. Het is goed om hierover het gesprek aan te gaan en niet op voorhand te zeggen dat zoiets niet kan.

• Jongeren blijven liever buiten de zware

betrokkenen zijn de namen Tim en Isa gefingeerd.

Media/tips • Het is erg leuk om jongeren uit te no-

voor Isa uit welke dominee er is: ‘Ik moet

discussies. Ze zoeken vooral naar positi-

digen om een keer te komen eten. Wie

het verhaal wel kunnen volgen. Soms

viteit in de kerk. Kerken hebben soms de

ga jij uitnodigen?

preekt er iemand die echt de link weet te

neiging om zich in discussies te verliezen.

leggen met het leven nu, dat spreekt me

Die zijn misschien nodig, maar heb ook

aan.’ Zoals een keer in een jeugddienst:

aandacht voor elkaar, en lach ook met

‘Ik weet het nog precies, want het ging echt over mijn leven.’ Wat er werd verteld,

elkaar.

• Denk na over de zondagse eredienst. Als

sloot aan bij waar zij mee bezig was. Ook

er wordt gezegd dat jongeren niet meer in

de liedjes, want er werd Nederlandstalige

de kerk komen, wordt vaak de zondagse

popmuziek gebruikt in de dienst. ‘Ik vind

eredienst bedoeld. Dat is hét kerkelijke

het altijd tof als er op die manier een link

moment. Tegelijk is dat moment voor veel

met jeugdwerkactiviteiten daagt ons

wordt gelegd.’

jongeren een struikelblok. Het is goed om

uit om na te denken over de grenzen

je daar als kerk op te bezinnen. Waarom

van de geloofsgemeenschap en wie

ligt de nadruk op de zondag? Als we ook

wat mag doen tijdens onze activitei-

Verhalen zoals dat van Isa vind ik fijn om te

jongeren in de kerkdienst willen aanspre-

ten. Die grenzen zijn niet op voorhand

horen. Ze is open en eerlijk en geeft inzich-

ken, hoe kunnen we dat doen? Onder-

duidelijk. Om vrijblijvendheid te voor-

ten waar we als kerken mee verder komen.

zoeken en het verhaal van Isa laten zien:

komen vraagt dit wel dat we elkaar in

• Jongeren willen zich inzetten. Mensen

jongeren zijn op zoek naar ontmoeting

alle openheid bevragen of we dicht bij

zeggen soms dat ze jongeren moeilijk

en naar een goed verhaal, dat verbinding

of (nog) verder weg van Christus zijn.

kunnen activeren, maar uit deze en an-

maakt met hun dagelijks leven.

Positiviteit

• De manier waarop Isa mee ging helpen

29

 Opinie Zou de rechter van heel de aarde geen recht doen?

Het uitroeiingsbevel als struikeltekst ‘Straks zal de HEER, uw God, u naar het land brengen dat u in bezit zult nemen en veel volken voor u op de vlucht jagen (…) zeven volken die groter en machtiger zijn dan u. Wanneer de HEER, uw God, u de overwinning op hen schenkt, moet u hen doden’ (Deuteronomium 7:1-2). Voor westerse mensen anno 2017 is dit bevel wel even slikken. Is dit rechtvaardig?

tekst Jaap Dekker beeld wk1003mike/Shutterstock

‘We weten allemaal wel, als je je een

anders dan een ‘gevoel van meerder-

afscheid van de andere volken. ‘Ik zal

beetje verdiept, dat die boeken ver-

waardigheid en arrogantie’ heeft opge-

zegenen wie jou zegenen’, had God al

schrikkelijk zijn, dat ze altijd oproepen

leverd. ‘Eigen bloed eerst’ zou Israëls

tegen Abraham gezegd (Genesis 12:3).

tot geweld.’ Jeroen Pauw ging kort door

motto zijn en de intocht in Kanaän een

Wie aanvaardt dat God verkiest wie Hij

de bocht toen hij de Bijbel en de Koran

vorm van ‘Endlösung’.

wil en daaraan geen aanstoot neemt,

tijdens een tv-uitzending op één hoop

Verhulst is extreem in zijn uitingen, maar

mag delen in de zegen ervan. De Kana-

veegde. Later nuanceerde hij zich enigs-

dat vooral de verkiezing van Israël hem

änitische vrouw uit het evangelie – af-

zins: ‘Ik zal niet zeggen dat de Bijbel van

aanstoot geeft, is onthullend. In het

komstig uit de volken die aanvankelijk

a tot z oproept tot geweld, maar er staan

kader van het uitroeiingsbevel – Gods

nog onder Gods uitroeiingsbevel vielen!

ontzettend veel geweldsoproepen in de

opdracht aan Israël om zeven volken van

– is daar een prachtig voorbeeld van. Zij

Bijbel.’

Kanaän uit te roeien – brengt de Bijbel

is blij met de kruimels die van Israëls

Pauw is niet de enige die struikelt over

zelf die verkiezing ook ter sprake: ‘Want

tafel vallen (Matteüs 15:27). Een nieuw-

bepaalde Bijbelteksten. De schrijver Di-

u bent een volk dat aan de HEER, uw

testamentische Rachab (vergelijk Jozua

mitri Verhulst noemt de Bijbel zelfs een

God, is gewijd. U bent door Hem uitge-

2:9-13)!

‘bloedboek’ in zijn gelijknamige boek.

kozen om, anders dan alle andere volken

Spottend typeert hij de God van de Bij-

op aarde, zijn kostbaar bezit te zijn’

Kortsluiting

bel als ‘het genie der genocide’ en ‘de

(Deuteronomium 7:6). Maar Gods motief

Toch blijft dat uitroeiingsbevel van des-

grootste mensenhater’ die hij ooit ge-

is niet etnisch of ethisch bepaald, alsof

tijds een moeilijk gegeven. Wat moet

kend heeft. Met een venijnige ondertoon

Israël een superieur volk zou zijn. Gods

je er als Bijbellezer vandaag mee? Het

spreekt Verhulst over ‘de Israëlezen’ en

liefde en zijn belofte aan de aartsvaders

is in elk geval belangrijk om welwillend

foetert hij op de belachelijkheid van het

drijven Hem.

te luisteren en niet te snel te oordelen

hele idee van de uitverkiezing, dat niets

Israëls verkiezing betekent ook geen

vanuit het standpunt van onze huidige

30

OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017

 Opinie

cultuur. Verhalen als deze zijn niet los verkrijgbaar, maar maken deel uit van de lange weg die God met Israël en de volken is gegaan, tot aan Jezus Christus.

Anders dan de Koran vertelt de Bijbel een geschiedenis waarin je verschillende fases kunt aanwijzen. Vraag daarom altijd wat het voor de uitleg van een tekst betekent dat Christus is gekomen en dat Gods weg met Israël en de volken op Hem is uitgelopen. Dat kan kortsluiting zoals die van Jeroen Pauw voorkomen.

Dan kun je ook meer recht doen aan de kloof die Bijbellezers vandaag met het Oude Testament ervaren. Als God Israël verkiest en met dat volk op weg gaat, doet Hij dat in een wereld van ruim drieduizend jaar geleden, waarin niemand ooit van mensenrechten heeft gehoord en waarin sterk vanuit het collectief wordt gedacht, in volken en stamverbanden. Bovendien waren die volken

De zeven volken van Kanaän staan net

streep zetten en zijn oordeel over de

destijds volop in beweging. Stammen

als Sodom symbool voor de omvang

wereld uitspreken. ‘Wie zal die dag kun-

en steden vochten om hun bestaan. De

van het onrecht op aarde en voor Gods

nen doorstaan? Wie zal overeind blijven

opgang van de één betekende de onder-

recht om daarover te oordelen. Er kan

wanneer Hij verschijnt?’ (Maleachi 3:2)

gang van de ander.

een moment komen dat God zegt dat

Het verhaal van Gods oordeel over de

Moderne mensen denken vanuit de

mensen hun bestaansrecht hebben

volken van Kanaän houdt mij ook van-

context van gevestigde staten. Wij lezen

verspeeld. Dat is best heftig, maar heeft

daag een spiegel voor. Het laat mij zien

het verhaal van Israëls intocht met heel

niets met racisme of etnische zuivering

dat het God ernst is met de wereld. Het

andere gevoelens en zijn geneigd om

te maken. In de praktijk was Israël vaak

laat mij ook de ernst zien van het oor-

die met een moderne westerse maat te

geen haar beter en heeft het ook zelf

deel dat Jezus aan het kruis heeft onder-

meten. Op zich begrijpelijk natuurlijk,

Gods oordeel moeten ondergaan. Zo

gaan. Zou de rechter van heel de aarde

maar het is wel belangrijk om je van dit

werd Gods opdracht al spoedig achter-

geen recht doen?

enorme cultuurverschil bewust te zijn.

haald door de geschiedenis en niet meer

Abraham durfde niet verder te gaan met

opnieuw gegeven (vergelijk Rechters

bidden dan tot op tien onschuldigen. In

2:3).

Jezus is God zelf verdergegaan tot op die

Bestaansrecht Het kan behulpzaam zijn om het verhaal

ene die werkelijk onschuldig is. Omwille

van Sodom erbij te betrekken. Deze stad

Onschuldig

wordt door God omgekeerd vanwege het

Mijn eigen verlegenheid met dat een-

vele schuldigen vrij te spreken. Wij

grote onrecht dat daar plaatsvond. Abra-

malig gegeven uitroeiingsbevel blijft

mogen vandaag leven in de verwachting

ham ontkent Gods recht om daarover

wel dat God zijn oordeel, anders dan bij

van Hem ‘die Hij uit de dood heeft doen

te oordelen niet, maar vraagt God wel

Sodom, door Israël wil laten voltrekken.

opstaan en die ons zal redden van de

aandacht voor de onschuldigen: ‘Zoiets

Dat maakt dit Bijbelverhaal kwetsbaar.

komende toorn’ (1 Tessalonicenzen 1:10)

kunt U toch niet doen, hen samen met

Hoe kan een onheilig volk Gods heilig

En óf het dus uitmaakt voor het lezen

de schuldigen laten omkomen! (…) Hij die

oordeel uitvoeren? Dreigt dan geen ont-

van struikelteksten als Deuteronomium

rechter is over de hele aarde moet toch

heiliging van Gods naam? Het is maar

7 dat Jezus is gekomen!

rechtvaardig handelen?’ (Genesis 18:25).

goed dat God deze opdracht niet tot het

Een indrukwekkend gebed, dat anders

uiterste heeft doorgezet.

Jaap Dekker is predikant van de NGK

verhoord wordt dan Abraham dacht. God

Toch bepaalt dit Bijbelverhaal mij er

Enschede en bijzonder hoogleraar op

laat de familie van Lot ontkomen, maar

blijvend bij dat God rechter van heel

de Henk de Jong-leerstoel aan de TU

dan komt het oordeel wel.

de aarde is. Eens zal Hij werkelijk een

Apeldoorn.

van één rechtvaardige is God bereid

31

Waardig ouder worden Daar staan wij voor!