Onderweg 19 definitief

www.onderwegonline.nl

#19  17 oktober 2015

Naar die pijpen dansen we niet meer THEMA: LITURGIE

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

> 08 KERKDIENST WAAROM VERANDERT ER ZO VEEL? > 12 ZINGEN IN HOUTEN ‘ALS JE MAAR SAMEN ZINGT VOOR GOD’ > 16 LITURGISCH PUZZELEN EEN BEZOEK AAN HEERHUGOWAARD EN OEGSTGEEST > EN VEEL MEER...

 Thema ol Boordeavtie inspir

Gemene deler

K

erkdiensten lijken wel wat op voorstellingen. Er is een publiek, er is een podium, er zijn verschillende optredens en na afloop heeft iedereen een mening

over hoe het was. Sommigen hekelen de ‘artiesten’ die die ochtend zongen, musiceerden of spraken. Anderen zijn in de zevende hemel met hun kunsten. Hoorde je die gitaarsolo niet in het Opwekkingslied ‘Onvoorstelbaar’?

Groot verschil met voorstellingen is dat er in de kerkdienst (hopelijk) niet geacteerd wordt en dat je er niet komt om vermaakt te worden, maar om God te ontmoeten. Al maakt dat de opinies na afloop niet milder. Sterker nog, de discussies in theaters en concertzalen – die allesbehalve mals zijn – verbleken bij de verhitheid waarmee nogal eens over erediensten wordt gestreden. Soms lijkt de conservatief zijn progressieve broeder het liefste met de orgelpijpen om de oren te willen slaan. En andersom.

08 o pinie

Wat er achter liturgische veranderingen schuilt

Liturgie en verandering: ze horen onafscheidelijk bij elkaar. Maar Waarom ligt de kerkdienst ons zo na aan het hart? Ik

waarom is er juist de afgelopen twee, drie decennia zo veel

denk dat ik het antwoord al gegeven heb: omdat we in

veranderd in onze kerkdiensten?

de dienst God willen ontmoeten. En omdat niet iedereen in dezelfde (muzikale) taal tot die ontmoeting komt. Maar is dit diepe verlangen om bij God te zijn niet juist iets wat ons samenbindt? Is dit niet juist de gemene deler die gelovigen ‘s zondags samenbrengt? Állemaal willen we God ontmoeten. Die wetenschap lijkt me een betonnen fundering voor de verdere opbouw van de eredienst. Hoe uiteenlopend liturgische wensen ook kunnen zijn, in ons

12 interview

James MacMillan en Bart Visser over

zingen in De Lichtboog

NGK De Lichtboog in Houten is geen doorsnee NGK met zijn

streven zijn we één.

1.800 leden, eigen kerkgebouw, drie diensten op een zondag,

Natuurlijk blijft het een puzzel om te komen tot een af-

charismatische trekjes en rijke palet aan kerkelijk werkers.

gewogen liturgie die geen schaapje van de kudde doet

Musicus James MacMillan, twee dagen per week werkzaam

wegrennen (lees op pagina 16-18 over de ervaringen

voor de gemeente, vertelt samen met zijn voorganger Bart

hiermee in Heerhugowaard en Oegstgeest). Maar als de

Visser over de opzet van de diensten, de liederen die gezongen

ontmoeting met God voorop staat, kan die zoektocht in

worden en de toerusting van de musici.

liefde en vrede gebeuren. En dan kunnen we dat oneigenlijke gebruik van orgelpijpen achterwege laten.

16 reportage

Liturgisch puzzelen in Oegstgeest en

Heerhugowaard

Hangende pubers op de achterste bank, ouderen die demonstratief zwijgen als een lied hun niet welgevallig is: er broeit weleens iets onder de oppervlakte van een kerkdienst.

Toch zijn er ook gemeentes waar vrijwel iedereen enthousiast is over de gang van zaken. OnderWeg ging kijken op twee plekken Jordi Kooiman,

waar dat het geval is: in een gereformeerd-vrijgemaakte

eindredacteur OnderWeg

kerkplant in Heerhugowaard en in de NGK Oegstgeest.

(beeld voorkant: Sriom/Pixabay.com) 2

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

 Inhoud 06 PRA KTIJKLOKAAL

Een woord voor Alkmaar

Onderzoek alles, behoud het goede (1 Tessalonicenzen 5:20). Dat heeft de kerkenraad van de CGK/NGK-

26 TREFPUNT

Hoe ver zijn GKv en NGK met hun samensprekingen?

In 2014 was het zo ver. De GKv-synode in Ede gaf groen licht

samenwerkingsgemeente de Open Hof in Alkmaar

voor voortzetting van het contact met de NGK in de vorm van

gedaan, toen één van hun leden liet weten dat hij een

‘samensprekingen gericht op eenheid’. Zo’n jaar na dato zijn

speciaal woord voor de gemeente – ‘een boodschap

er drie samensprekingen geweest. Wat is de stand van zaken?

van de Heer’ – gekregen had. Hij kreeg gelegenheid de boodschap door te geven en zijn boodschap was aanleiding tot een gebedsactie.

28 JEUGDWERK

Geloof in ontwikkeling (4) –

20 OPINIE

Het scheppingsverhaal 2.0?

jongvolwassenen

In eerdere afleveringen hebben we stilgestaan bij tieners en jongeren. In deze aflevering kijken we naar jongvolwassenen

Het nieuwe kinderboek van Corien Oranje en Cees

in de leeftijd van 18 tot 23 jaar, in het bijzonder de studenten.

Dekker, Het geheime logboek van topnerd Tycho, probeert

Voor hen geldt dat veel oude zekerheden wegvallen. Alles is

het Bijbelse scheppingsverhaal en de evolutietheorie met

verbonden met alles en dat maakt onzeker. De studentenpe-

elkaar te verenigen. En ook de Amerikaanse theoloog

riode is dé periode om hun de ruimte te geven, tegenover de

Leonard J. Vander Zee slaat in zijn spreken en schrijven

stelligheden van de kerk. En biedt in het jeugdwerk de gele-

dat pad in. Is dit een geloofwaardige versie 2.0 van het

genheid om alles wat ze ontdekken op een rijtje te zetten.

scheppingsverhaal?

En verder: 24 MISSIONAIR

Danken is the way of life in Kenia Het is bijna dankdag in Nederland. Een mooi moment om bewust te danken voor alles wat God geeft. Juist daarin kunnen we veel leren van onze broers en zussen wereldwijd. Neem nu Kenia, een door de corruptie armoedig land. Maar vraag een willekeurige kerkganger daar waar hij dankbaar voor is, en je hebt in no time een hele waslijst aan dankpunten.

05 In beeld 14 Redactioneel 19 Nieuws 19 Colofon 22 Woordzoeker 24 Column Joost Smit

www.onderwegonline.nl facebook.com/onderwegonline twitter.com/onderwegline

30 Wandelen met God 31 Column Esther de Hek 3

(advertenties)

familiebericht

“Keer weer mijn ziel, tot uw rust, omdat de HERE u heeft welgedaan.”

Psalm 116 : 7 De V.V.I. stelt zich al meer dan 35 jaar ten doel:

Giften graag op IBAN: NL 97 INGB 0003885840

www.verplegingvoorisrael.nl

Adverteren in OnderWeg? De voordelen:  De oplage is groot.  Het tarief is aantrekkelijk.  De nummers blijven lang bewaard.

Informatie en reserveringen: Nico Postuma, 0341-842147 of 06-13995905, adverteren@onderwegonline.nl.

Vind alle tarieven en formaten ook terug op www.onderwegonline.nl/adverteren.

Door de Vader thuis gehaald onze lieve moeder, oma en overgrootmoeder

Jenny Cornelia van der Leun-Jager sinds 17 juni 1998 weduwe van Cornelis van der Leun * Hommerts, 7 juli 1931

† Utrecht, 5 oktober 2015

Utrecht: Erica en Broer

Maaike en Ruben,

Manasse, Efraïm, Sarai

Nienke en Ronald

Frouckje en Andreas

Veen: Joke en Bertil

Henk

Janneke

Vera Correspondentieadres: Ornsteinsingel 101 3571 HS Utrecht De begrafenis heeft plaatsgevonden op 10 oktober j.l.

Drie maanden lang gratis onderweg

Onder

Onder

Najaarsspecial: Geloof, gevoel en ervaring

Weg

e Inspirarti voo n te reisgeno

Benieuwd naar OnderWeg? Neem een proefabonnement en ontvang het magazine drie maanden lang gratis thuis! Aan het einde van de drie maanden kunt u kiezen tussen een jaarabonnement of een digitaal abonnement.

Niet tevreden? Dan kunt u het proefabonnement simpelweg laten aflopen; het wordt niet automatisch verlengd.

Bestel uw proefabonnement via administratie@onderwegonline.nl of www.onderwegonline.nl/proefabonnement

Weg

e Inspirarti voo n te reisgeno

OnderWeg brengt op zaterdag 31 oktober een najaarsspecial uit rond het thema geloof, gevoel en ervaring.  Bijna 100 pagina’s.  Talrijke artikelen over onderwerpen als spiritualiteit, geloofsbeleving, liturgie, eredienst, persoonlijke omgang met God, pastoraat en ethiek.  Opiniestukken, interviews, discussies, portretten, Bijbelstudies, tips, gedichten en veel meer!

De najaarsspecial leent zich bij uitstek voor een goed (gemeente)gesprek rond dit thema. Bestel alvast extra nummers via administratie@onderwegonline.nl!

 In beeld

In beeld: Ageeth Bolks

 Woorden als ‘genoeg’

Leeftijd: 48 jaar Woonplaats: Ommen Kerkelijke gemeente: GKv Ommen-West Gezinsomstandigheden: Getrouwd, moeder van vier zonen Werk: Groepsleerkracht en borstvoedingsconsulent

1. Op welke manier heeft jouw geloof je leven veranderd? Het geloof heeft altijd een

doorbrengen met God. Hij is het die mij het diepste geluk kan geven!

en ‘het is goed zo’ zouden het leven veel mooier maken 

8. Waar kun je van wakker liggen? Van de gebrokenheid en het onrecht in het leven. Ik zie daarom ook

Wel kreeg ik later het inzicht dat de

5. Waar zou je beter in willen zijn? In de afgelopen vier jaar

mens is geschapen voor relaties. God

heb ik de school voor pastoraat ge-

verlost wordt en God de eer en glorie

kent ons en Hij wil gekend zijn door

volgd, waarbij het contextuele denken

krijgt die Hem toekomen!

ons. Dat inzicht is voor mij steeds meer

centraal staat. Hier heb ik geleerd om te

gaan leven. In de eerste plaats mag je

denken vanuit de invloed die gebeurte-

leven als kind van God in relatie met je

nissen hebben in mensenlevens. Daarbij

hemelse Vader, en vervolgens in relatie

laat je steeds meer het oordeel los. Dus

met je medemensen.

ik zou graag minder oordelen. Er staat

belangrijke rol gespeeld in mijn leven.

2. Aan welk onderwerp moeten we in OnderWeg aandacht geven? Aan de vraag hoe we als kerk van betekenis kunnen blijven voor de komende generaties!

3. Wat is je vroegste jeugdherinnering? Dan denk ik vooraal aan allerlei mooie momenten, zoals het logeren bij oma op de boerderij, samen kerst vieren met het gezin en vakanties samen.

4. Wat doe je om gelukkig te zijn? Ik word gelukkig door mij een

uit naar de terugkomst van de Heer.

Naar het moment dat de hele wereld

niet voor niets in de Bijbel: ‘Oordeel niet, opdat er niet over jullie geoordeeld wordt’ (Matteüs 7:1-2).

6. Wat is je grootste irritatie? Ik erger me aan onze prestatiemaatschappij. Het draait tegenwoordig alleen maar om beter, meer en sneller.

Woorden als ‘genoeg’ en ‘het is goed zo’ zouden het leven veel mooier maken.

7. Wat is je mooiste ervaring in de kerk? Ik vind het elke keer weer mooi als we de dienst vieren in verbondenheid met God en met elkaar.

Waarbij jong en oud hun plek mogen

geliefd kind te voelen van mijn hemelse

innemen tot eer en glorie van God.

Vader. Dat geeft mij niet alleen een

Samen beleven en vieren dat God er is.

geluksgevoel voor dit moment, maar

In welke omstandigheden je ook leeft,

ook voor de toekomst. Ik wil graag tijd

Hij is erbij.

5

 Praktijklokaal

De Open Hof in Alkmaar.

Een woord voor Alkmaar

O

nderzoek alles, behoud het

salonicenzen 5:19-21. De Bijbelse criteria

kerk), waarmee men intensieve banden

goede (1 Tessalonicenzen 5:20).

daarbij waren: Is deze boodschap in

heeft, deden daaraan mee. Het ging bij

Dat heeft de kerkenraad van de

overeenstemming met Gods Woord? Is

de gebedsactie om luisterend bidden. Dit

CGK/NGK-samenwerkingsgemeente de

deze boodschap gericht op het welzijn

houdt in (met verwijzing naar een artikel

Open Hof in Alkmaar gedaan, toen één

van heel de gemeente en op haar op-

eerder dit jaar in Onderweg): ‘Aan de

van hun leden liet weten dat hij een

bouw? Is de bron zuiver?

Heer in het gebed een persoon, gemeen-

speciaal woord voor de gemeente – ‘een

Samen zijn ze in gesprek gegaan over

schap of situatie voorleggen en vragen

boodschap van de Heer’ – gekregen

hoe dit verder opgepakt moest worden.

om wijsheid en inzicht daarover, en dan

had. Het ging om Peter Driest, die het

Ds. Tjitte Wever: ‘Alleen zo kunnen we

stil zijn om te luisteren.’ In dit geval be-

was opgevallen dat de kerk bij een hu-

het vertrouwen hebben dat God door

trof het gebed specifiek de Open Hof,

welijksdienst helemaal vol was, maar ’s

deze boodschap in de gemeente kan

aan het begin van een nieuw seizoen.

zondags vaak niet. Wat moest daarmee

werken. Niemand in de kerkenraad zag

Het is hun hoop dat de Heer zo aan ver-

gebeuren? In zijn eigen leven werd hij

bezwaren om het aan de gemeente voor

schillende gemeenteleden aanwijzingen

bepaald bij de liefde van God voor hem,

te leggen. Daarom gaven we hem gele-

geeft voor zijn plan met de gemeente.

en vanuit 1 Korintiërs 12, het bekende

genheid dit te doen in de ochtenddienst

gedeelte over één lichaam, wilde hij daar

van 23 augustus.’

een vervolg aan geven.

Daar bleef het niet bij. Naar aanleiding

Webtip

Met zijn woord benaderde hij anderen

van de boodschap is een gebedsactie

De kerkdienst van 23 augustus is te

binnen de gemeente, die hem aanspoor-

gestart gedurende de maand september,

beluisteren op de website van de

den naar de kerkenraad te gaan. De

onder het motto ‘Samen bidden, samen

kerk: www.deopenhof-alkmaar.nl/

kerkenraad toetste zijn woord aan de

zoeken naar het plan van de Heer’. Ook

wp/luister-mee-2/page/2.

Bijbel, ook onder verwijzing naar 1 Tes-

leden van de GKv Alkmaar (de Kapel-

Amersfoort denkt na over de zondag

Z

oals in zo veel gemeenten, loopt ook in de GKv

wordt van onderop gevoerd. Er is een gespreksgroep samen-

Amersfoort-Oost het bezoek aan de middagdienst

gesteld die dit gesprek voorbereidt en begeleidt. Ds. At Kra-

terug. Je kunt daar dan als kerkenraad bovenop gaan

mer: ‘We hebben daarin met opzet ook mensen opgenomen

zitten vanuit de overtuiging dat de HEER roept, maar dat le-

die maar één keer, ’s morgens, naar de kerk komen.’ Met een

vert vaak alleen discussie op over de vraag waar in de Bijbel

praatpapier gaan ze de gemeente in en het is de bedoeling

staat dat je twee keer moet? Hebben we die middagdienst

dat ze met de suggesties en voorstellen die dat oplevert, aan

niet pas uitgevonden in de tijd van de Reformatie? In Amers-

het werk gaan. De hoop is dat deze gespreksronde nieuwe

foort-Oost besloot men om het op een andere manier aan te

ideeën en impulsen geeft voor een goede invulling van de

pakken: het gesprek over de invulling van de zondagmiddag

middagdienst.

6

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

 Praktijklokaal Creatief voor prostituees

H

et idee is in de GKv Haulerwijk

predikantsvrouw liet zien. Dat bracht

ontstaan, maar wordt nu ge-

mij en anderen in beweging.’ Wordt het

ëxporteerd naar de GKv Leek:

gewaardeerd? ‘Zeker: “Is dit voor mij?

een groep vrouwen maakt presentjes

Speciaal voor mij gemaakt?”, vroeg ie-

voor prostituees. Het gaat om heel

mand verbaasd. En: “Er zijn dus mensen

eenvoudige dingen: een kerststukje in

die dit voor mij willen doen?”’

de tijd van kerst, nu iets met kastanjes

Ook in Nijmegen starten christenen

op hout, een doosje met een lichtje en-

activiteiten op voor prostituees. In okto-

zovoort. En er komt een Bijbeltekst bij.

ber is daar een avond waar de stichting

Een andere groep vrouwen gaat twee-

Bright Fame zal vertellen wat er moge-

aan-twee de prostituees in Groningen,

lijk is.

Leeuwarden en Heerenveen langs om

Een ander karakter heeft de actie van

de presentjes uit te delen. Jolien Moes,

WANT (‘Werken aan nieuwe tijden’)

die dit in Leek probeert op te starten:

onder bezoekers van prostituees, die

‘Ik werd geraakt door een film die onze

ook in Groningen loopt en waar de NGK

 ‘Er zijn dus mensen die dit voor mij willen doen?’ 

Assen medewerking aan verleent. Het

Webtips

team van WANT staat elke twee weken

• www.hopeforgroningen.nl

voert gesprekken met prostituanten.

Het gaat om heel eenvoudige dingen, nu

• www.brightfame.nl

WANT zoekt nog vrijwilligers.

iets met kastanjes op hout.

in de Groningse prostitutiestraat en

GKv Zwijndrecht op weg

D

e GKv Zwijndrecht houdt een

project begeleidt vanuit het Praktijkcen-

gemeenteproject. Op zich

trum van de GKv, vertelt daarover: ‘Over

niets bijzonders, veel gemeen-

de aankoop van een gebouwtje is de

 Er werd via e-mail veel meer gereageerd dan in een gemeentevergadering 

ten doen dat. Met wisselend succes,

gemeente niet in een gemeenteverga-

dat wel. Soms leidt het tot een mooi

dering, maar via e-mail geraadpleegd.

schriftelijk stuk, dat ergens op de plank

Er werd veel meer gereageerd dan in

blijft liggen. Maar de gemeente van

een gemeentevergadering, en het be-

Zwijndrecht beweegt rond het thema:

sluit kon snel genomen worden.’

hoe ben je kerk in deze tijd? Die actuele

Speerpunt in dit project is de titel: ‘Way

insteek komt bijvoorbeeld terug in de

to Go(d)?!’ Dat wordt op vier manie-

dens gemeentevergaderingen, thema-

communicatie. Anko Oussoren, die het

ren uitgewerkt: We zijn goed op weg

diensten en besprekingen in de kleine

met elkaar!, Welke weg gaan we met

wijken. De leden hebben in de eerste

elkaar?, Gaan we met God?, We zijn op

vergaderingen veel suggesties gedaan

weg naar God!

die te maken hadden met de wens om

Aan de hand van zeven kenmerken van

elkaar – en God – te ontmoeten. Bidden

de gemeente in Handelingen 2 (ont-

en leren werden ook veel genoemd en

moeten, vieren, bidden, zorgen, getui-

de wens om niet alleen in de zondagse

gen, leren en dienen) wordt gesproken

erediensten de ontmoeting met God te

met de gemeenteleden. Dat gebeurt tij-

vieren, maar ook in andere vormen.

7

 Thema

Wat er achter liturgische veranderingen schuilt Liturgie en verandering: ze horen onafscheidelijk bij elkaar. Maar waarom is er juist de afgelopen twee, drie decennia zo veel veranderd in onze kerkdiensten?

tekst Kees de Ruijter

Ik ga al ruim zes decennia naar de kerk.

omdat het Woord voorrang heeft op het

stoelen of banken. In de GKv is die trend

Als ik de liturgische veranderingen optel

sacrament. In zo’n klimaat zaten grote

ook in opkomst, in de CGK speelt dit wat

die ik in die tijd heb zien langskomen,

veranderingen er niet in.

minder.

zou je haast zeggen: wat is er niet ver-

De laatste 25 jaar is het echter hard

Wat is er gebeurd dat het verande-

anderd?

gegaan. Een recent onderzoek wees

ringsproces juist in de laatste 25 jaar zo

Tot het eind van de jaren tachtig van de

uit dat vrijwel alle voorgangers in de

heftig verloopt, na decennia van grote

vorige eeuw kon je de orde en de ge-

NGK de vormgeving van de kerkdienst

rust rond de kerkdienst? Die vraag lijkt

bruiken in een kerkdienst nog op voor-

laten afhangen van de situatie. Een

me belangrijker dan het bespreken van

hand uittekenen. Het was dan ook niet

voorgegeven orde speelt geen rol meer.

allerlei afzonderlijke elementen in dat

gek dat de nieuwe psalmberijming tot

Liedkeuze hangt vaak helemaal van de

proces. Ik haal liever naar voren wat de

veel weerstand leidde in de zeventiger

plaatselijke voorkeur af. En de inbreng

bepalende trend is, dat kan helpen om

jaren en dat de vrijgemaakte synode

op weg naar en tijdens de kerkdienst

bewuster te kijken naar alle verande-

van Kampen (1975) in een nieuwe orde

komt allang niet meer alleen van de do-

ringen en misschien zelfs om er verant-

van dienst de richtlijn opnam dat de

minee. We hebben allemaal onze wen-

woord mee om te gaan.

doop ná de preek moest plaatsvinden,

sen en steken die bepaald niet onder

8

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

 Opinie

Als je de kerkdrempel over gaat, ben je niet opeens een ander mens. (beeld Unsplash/Pixabay.com)

Vreemd

als de wereld om ons heen snel veran-

Als ik een rode draad in het hele veran-

dert, zullen we daar ook in de kerk wat

deringsproces moet benoemen, zou ik

van mee krijgen.

zeggen: de liturgie is gaan veranderen

Maar kennelijk dacht men in de twin-

toen we de ons omringende cultuur toe-

tigste eeuw lange tijd helemaal niet zo.

lieten in de kerkdienst.

Kind van God zijn vroeg om een eigen

Het lijkt voor de hand te liggen dat je

stijl. We vonden het belangrijk om ons

de actuele cultuur herkent in de liturgie.

te onderscheiden van de wereld. We-

Kinderen en jongeren hebben hun eigen

reldgelijkvormigheid was een gevaar

cultuur: logisch dat ze in de kerkdienst

voor het geloof. Voor een kind van God

hun eigen moment en eigen inbreng

was het daarom belangrijk om niet al te

hebben. Performance en presentatie zijn

vertrouwd te zijn met de boze buiten-

Zo bezien is er best een ingrijpende

in onze wereld heel belangrijk: logisch

wereld. Een christen moest daar vreemd

verandering gaande. De kerkdeuren

dat we daar in de liturgie eisen aan stel-

zijn. Die houding vond je terug in de

openen zich voor onze cultuur. Dat roept

len. We zijn kinderen van onze tijd, dus

kerkdienst.

de vraag op: kun je daar blij mee zijn?

 De liturgie is gaan veranderen toen we de ons omringende cultuur toelieten in de kerkdienst 

>>

9

 Thema

discussies gesteld worden, bijvoorbeeld als het gaat over orgel en band, filmpjes en preken, beleving en saaiheid. Veel van zulke discussies ontstaan in de concrete praktijk van de lokale eredienst.

Maar vaak lopen ze op niets uit, omdat ze aan de oppervlakte van smaak, voorkeur, nostalgie en keuzevrijheid blijven hangen. Juist de vraag hoe je je verhoudt tot de cultuur van vandaag kan helpen om hierin verder te komen en beter te Ik zie het als pure winst dat christenen in de kerkdienst een klimaat ervaren dat ze

begrijpen wat ons drijft in onze verlan-

herkennen uit hun dagelijks leven, maar een cultuurgevoelige dienst heeft ook risico’s.

gens.

(beeld WolfWolfWolf/Pixabay.com)

Zonder compleet te (kunnen) zijn, noem ik een sterke en een zwakke kant van de invloed van de cultuur in onze kerkdien-

Het maakt je in elk geval gevoelig voor

Dat gegeven maakt het des te opval-

sten. Graag begin ik met de positieve

de emoties die op de bodem van allerlei

lender dat de liturgie in de twintigste

kant: ik zie het als pure winst dat christe-

liturgiediscussies meespelen.

eeuw haast stilgestaan heeft. Niet dat

nen in de kerkdienst een klimaat ervaren

liturgie en cultuur nou twee gescheiden

dat ze herkennen uit hun dagelijks leven.

werelden waren, maar statisch was het

We worden immers geroepen om mid-

Het is natuurlijk altijd een spannende

tot op zekere hoogte wel. Uit onderzoek

den in deze wereld kind van God te zijn.

vraag wat kerk en wereld met elkaar te

is zelfs gebleken dat de kerken zich op

Eenvoudig is dat niet. Het tumult om ons

maken hebben. In de liturgie proef je wat

synodes nauwelijks iets aantrokken van

heen is verwarrend en veeleisend, en

belangrijk is voor de kerk. Daar gebeurt

wat aan de theologische opleidingen ge-

onze keuzes voor Gods aangezicht zijn

de omgang tussen God en ons. In de cul-

daan werd aan liturgiek. En dat honderd

minder vanzelfsprekend dan ooit. We

tuur proef je hoe we met deze wereld

jaar lang!

hebben daarom grote behoefte aan een

omgaan. Dat is een groot verschil. Maar

Vergelijk dat eens met wat er vandaag

liturgie die herkenning oplevert. Door

die twee staan niet lijnrecht tegenover

aan de orde is. Na een eeuw van over-

een eigentijds klimaat en door vormen

elkaar. Als je de kerkdrempel over gaat,

zichtelijkheid en voorspelbaarheid lijkt

die ons serieus nemen als mensen van

ben je niet opeens een ander mens.

veel van zijn plaats te gaan. Er zit inmid-

vandaag, worden we geholpen om met

Soms zou je dat misschien wel willen.

dels pure dynamiek in de liturgie. Dat

nieuwe moed de wereld in te gaan en

Soms zoeken mensen in de kerkdienst

gebeurt dus als de cultuur van de ons

daar kind van God te zijn.

een schuilplaats tegen de heftige we-

omringende wereld invloed krijgt in de

De geloofspraktijk van vandaag vraagt

reld. Maar vroeg of laat merk je dat je de

kerkdienst.

om een liturgische praktijk die daarop

cultuur van deze wereld in je hart mee-

Ik teken hier nogmaals bij aan dat dit

afgestemd is. Als de kerkdienst daar niet

draagt, ook als je in de kerk zit.

voor de NGK en GKv veel sterker geldt

in voorziet, schep je eerder vervreem-

In de liturgie kun je dan ook altijd genoeg

dan voor de CGK. Binnen de NGK en GKv

ding. Het wordt dan alleen maar lastiger

proeven van de actuele wereld waarin

is de neiging om midden in de eigen-

om de relevantie van het evangelie in

de kerkdienst plaatsvindt. Als je in het

tijdse cultuur te staan sterker dan in een

het dagelijks leven aan te wijzen en te

jaar 65 in Rome naar de kerk ging, was

groot deel van de CGK.

leren welke houding daarbij past. Kind

Pure dynamiek

dat radicaal anders dan in het jaar 350.

van God zijn in deze tijd vraagt om een

Ging je in 1600 in Dordrecht naar de kerk,

Herkenning

dan kon je je niet voorstellen hoe gron-

Bij zo’n veranderingsproces worden

Toch zitten er ook risico’s aan een cul-

dig de dienst veranderd was sinds 1500.

natuurlijk heel wat vragen gesteld, juist

tuurgevoelige kerkdienst. Onze cultuur

En bezoek vandaag eens een kerkdienst

omdat we dat proces als kerkgangers

is op zich niet verwerpelijk, maar we

in Schotland of in Kenia: je hebt aan tien

allemaal intens meemaken. Is het goed

merken wel dat het kwaad zich er ge-

vingers niet genoeg om de verschillen te

wat er om ons heen gebeurt? Of raken

makkelijk in nestelt. Dat is een diepe

tellen. Je vindt in de kerkdienst dus heel

we misschien de weg kwijt te midden

overtuiging, die binnen de CGK grotere

veel terug van de concrete cultuur in de

van zo veel veranderingen?

terughoudendheid oplevert tegenover

omringende wereld.

Het zijn vragen die in heel wat liturgie-

de ons omringende wereld. Je leeft wel

10

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

liturgie die dynamisch is.

 Opinie

in deze wereld, maar je bent niet van

dienst was en ontmoet je God niet meer.

deze wereld. Ken je dat verschil eigenlijk

De vraag is of je dan nog aan gehoorza-

wel? Of wordt dat verschil uitgewist door

men toekomt. En dat is een praktijk die

de stortvloed aan veranderingen?

in je vlees snijdt. (Dat we vroeger zo veel

Onze cultuur vraagt bijvoorbeeld om

aandacht hadden voor wereldgelijkvor-

intense ervaring en beleving. Als je

migheid was heus niet misplaatst!)

zo’n trend niet kritisch hanteert, kan er

Ik meen ook regelmatig te signaleren

iets dwingends komen in de liturgie. De

dat mensen niet meer weten dat het

kracht van God moet dan op dit moment

evangelie echt pijn kan doen. Een mooie

neerdalen. En als de dienst je niet raakt

dienst kan je bijzonder bevestigen en

en vorige week ook al niet, ga je makke-

goed doen. Maar als het goed is, gaat het

lijk op zoek naar iets wat meer bij je past.

evangelie altijd ergens in je leven schu-

Het is een oude gereformeerde wijsheid

ren. Liturgie is niet leuk.

dat er tijden zijn dat je wat minder voelt

 Vaak lopen discussies op niets uit, omdat ze aan de oppervlakte van smaak, voorkeur, nostalgie en keuzevrijheid blijven hangen 

van Gods genade en dat je juist dan

Licht van God

ten zoeken. Dat die cultuur een gegeven

trouw naar de kerk moet blijven gaan en

Met de opgeworpen vragen reikt een

is, daar moeten we niet omheen willen.

moet vertrouwen dat God door zijn Geest

liturgiediscussie dieper dan de opper-

De cultuur zit namelijk in ons. We ade-

het geloof in je hart zal werken (Dordtse

vlakte. Makkelijker wordt het er helaas

men haar in en uit, zelf als we bidden

Leerregels I, 16; V, 11). Zouden er nog

niet van. Je ontdekt dat al die culturele

en zingen. Als er dus kwaad meekomt in

mensen zijn die deze wijsheid kennen en

veranderingen wel kunnen helpen in de

een liturgische trend, is dat een kwaad

toepassen?

dienst aan God, maar dat je er ook van

dat in onszelf zit. En dat kan alleen maar

Zoals al opgemerkt vraagt onze cultuur

achterop kunt raken. Dat is in de geschie-

duidelijk worden als het licht van God

om een goede performance. Dat stelt

denis maar al te vaak gebeurd.

over ons leven schijnt. Zijn we daarmee

op het punt van presentatie, timing en

Moet je het hele veranderingsproces

niet precies bij de kern en de kracht van

dynamiek andere eisen aan een kerk-

dan maar terugdraaien? Of moet je toch

de liturgie gekomen? Het allerbelangrijk-

dienst dan vroeger. Het zou ook erg zijn

vooruitkijken? Beide antwoorden raken

ste dat veranderen moet, is ons hart en

als mensen door een saaie kerkdienst

de kern eigenlijk niet. Het belangrijkste is

ons leven.

de indruk krijgen dat geloven in God saai

niet of we liturgische ankers kwijtraken

is! Maar als je niet oppast, bewerkt zo’n

of nieuwe winnen. Heel de liturgiege-

Kees de Ruijter (GKv) is emeritus hoog-

trend het tegendeel. Dan ben je vooral

schiedenis laat zien dat de kerk in elke

leraar praktische theologie aan de TU

bezig met de vraag of het wel een mooie

tijd en elke cultuur haar weg heeft moe-

Kampen.

Leestips

• K.W. de Jong (red.), Verbindend vieren. Spelen met vormen en

Uitgeverij Boekencentrum (Zoetermeer) heeft veel nuttige

• J. Smelik, Het nieuwe liedboek in woord en beeld, 2013

stijlen in de eredienst, 2013.

titels rond de liturgie uitgebracht. Een selectie: Voor gezinnen, kinderen en jongeren: • J. Luth, J. Pasveer en J. Smelik (red.), Het kerklied, een geschiedenis, 2001.

• M. Barnard, Liturgie voorbij de Liturgische Beweging, 2006.

• Evert W. van der Poll, Samen in de naam van Jezus. Over evangelische liturgie en muziek, 2009.

• F .G. Immink, Het heilige gebeurt. Praktijk, theologie en traditie van de protestantse kerkdienst, 2011.

•H arrie de Hullu, Tijd voor het geheim van Christus. Het liturgisch jaar in de gereformeerde kerkdienst, 2012.

•C orien Oranje, Mijn preek van de week boek, Heerenveen (Benjamin), 2010.

• Hanneke Schaap-Jonker (red.), Zondagboek. Meer beleven aan de kerkdienst, Zoetermeer (Boekencentrum), 2012.

• Linda Bikker, Ga je mee naar de kerk?, Amsterdam (Ark Media), 2014.

•M . van Campen, Wat gebeurt er in de kerkdienst?, Zoetermeer (Boekencentrum), 2015.

11

 Thema

James MacMillan en Bart Visser over zingen in De Lichtboog

‘Als je maar samen zingt voor God’ NGK De Lichtboog in Houten is geen doorsnee NGK met zijn 1.800 leden, eigen kerkgebouw, drie diensten op een zondag, charismatische trekjes en rijke palet aan kerkelijk werkers. Eén van die werkers is James MacMillan. Twee dagen per week coacht hij de musici van de gemeente voor de zondagse diensten. Samen met zijn voorganger Bart Visser vertelt hij over de opzet van de diensten, de liederen die gezongen worden en de toerusting van de musici.

tekst Freddy Gerkema

Die stap gaf allerlei verschuivingen.

Geen bundels

Niet langer werd er alleen in bijzondere

In Houten ging het niet van twee naar

Als ik vraag naar de ontwikkelingen

diensten een lied gezongen uit Opwek-

één dienst, maar van twee naar drie.

in het gezongen lied in Houten, maakt

king of uit de Youth for Christ-bundel,

Al is het wel zo dat ook in Houten maar

Bart Visser direct de sprong naar het

alle diensten werden ‘bijzonder’. Vis-

weinigen meer dan één dienst per zon-

begin van de jaren negentig en een

ser: ‘Het zondagse lied werd iets waar

dag bezoeken.

‘legendarische’ gemeentevergadering

we als plaatselijke gemeente onze

De drie diensten hebben een verschil-

die de toen nog doorsnee Nederlands-

weg in gingen zoeken. Tot die tijd – en

lende kleur. James: ‘De dienst van 9.15

gereformeerde gemeente van Houten

dan spreek ik over de jaren zeventig

uur is het meest traditioneel, met een

op een ander spoor zette. Bart: ‘Dick

en tachtig – was dat meer iets van het

wetslezing, een geloofsbelijdenis en

Westerkamp, die net predikant was

landelijk kerkverband, dat bijvoorbeeld

meer psalmen en gezangen dan in de

geworden, had zorgwekkend statistisch

een verantwoorde selectie maakte

andere twee samenkomsten. Misschien

materiaal over de betrokkenheid van

uit het Liedboek voor de Kerken. Dat

denk je dat je hier alleen maar oudere

jongeren bij de kerk en pleitte ervoor

veranderde bij ons dus in de tijd na die

gemeenteleden zult aantreffen, maar

om de diensten veel meer te richten op

gemeentevergadering. Daarbij speelde

dat is zeker niet het geval. Er zijn juist

de volgende generaties. De vraag aan

ook de Alphacursus een rol. De deelne-

veel jonge ouders. Dat hangt voor een

de 30-plussers was of ze het traditio-

mers daaraan, vaak onbekend met de

deel samen met de aanvangstijd, die

nele liederenpakket van psalmen en

kerk, hadden geen idee van liedboeken

voor hen gunstig is.’

gezangen in ieder geval voor een deel

en de opzet ervan. Dat nodigde uit om

‘Om 11.30 uur is er een gezinsdienst’,

wilden opgeven, om ruimte te maken

de overheadprojector en de beamer,

vervolgt James. ‘Daar klinken veel

voor de liederen die jongeren graag

die we bij het Alphawerk al gebruikten,

kinderliederen, Psalmen voor Nu en

zingen. Dat gebeurde.’

ook in te zetten in de diensten.’

Opwekking. Eens per maand maken

12

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

 Interview

James MacMillan coacht twee dagen per week de musici van NGK De Lichtboog voor de zondagse diensten. ‘Het is een hele kunst om muziek te maken.’

de kinderen deze dienst helemaal

vanuit het thema gewerkt. En – heel

mee. Ten slotte is er om 14.00 uur een

basic – vanuit het verlangen om de Heer

dienst waarbij we mikken op de leeftijd

lof toe te zingen. Verder rekenen we

18-30 jaar. In deze middagdienst wordt

zoals gezegd met de eigen kleur van

Opwekking gezongen en soms ook

de drie diensten. En ook met praktische

Engelstalige liederen. Ik vind het leuk

kanten, zoals de muzikale mogelijkhe-

om te merken dat de drie diensten ook

den van de musici. Dat is heel belang-

een beetje naar elkaar toegroeien. Dat

rijk.’

hangt volgens mij samen met de manier

De tijd van het jaar speelt ook een rol,

‘Bij ons zijn de muziekteams verantwoordelijk voor de liedkeus’ 



waarop we onze diensten qua liedkeus

vindt James. ‘Dan denk ik aan de ad-

voorbereiden.’

ventsweken, waarbij je als gemeente

Dat laatste maakt nieuwsgierig. Hoe

toch een beetje naar kerst toezingt. Of

genre liederen gaat. Voor mij is het in

gaat dat in Houten in zijn werk? Het

aan de lijdenstijd, met de gerichtheid

feite een verzamelbox met liederen van

eerste wat opvalt, is dat de predikant

op kruis en opstanding. Maar in bundels

heel verschillende achtergrond en stijl.’

niet bepaalt welke liederen gezongen

wordt nauwelijks gedacht. Daar komt bij

James heeft de indruk dat er de laatste

worden. ‘Dat is inderdaad veranderd’,

dat veel liedboeken (misschien wel al-

jaren meer liederen in de gemeente

zegt James. ‘Bij ons zijn de muziekteams

lemaal) verzamelbundels zijn. Dat geldt

worden gezongen waarvan de oor-

verantwoordelijk voor de liedkeus. Zij

ook voor recente bundels als Op Toon-

spronkelijke tekst in het Nederlands is

krijgen van degene die voorgaat het

hoogte en Hemelhoog. En hetzelfde kun

geschreven, zoals de Psalmen voor Nu

thema van de dienst op en gaan dan

je volgens mij zeggen van Opwekking.

en de liederen van Sela. Dat gaat vol-

aan de slag. Daarbij wordt niet gelet op

Voor sommige mensen is dat een soort

gens hem wat ten koste van Opwekking

bundels, maar wordt vooral inhoudelijk

begrip, alsof het om een heel specifiek

en de liederen van Taizé en Iona.

>>

13

 Redactioneel

Kleine kerk I

Canon Een punt van aandacht bij de keuze van liederen is

s het erg dat de kerk kleiner wordt? Die vraag komt dit

hoe bekend ze zijn. Onbekendheid kan een nega-

weekend aan de orde op een conferentie van het Praktijk-

tieve factor in een dienst worden als je bij te veel

centrum. En in enkele bladen werd het onderwerp al eerder

liederen vooral met de noten bezig bent, zodat je er

behandeld.

niet toe komt om je over te geven aan de inhoud.

De aandacht lijkt een reactie op de sombere verhalen over de

James herkent dat: ‘Je moet in een dienst niet meer

kerk die langzaam maar zeker verdwijnt. Nu is dat laatste in

dan één onbekend lied hebben. Een voordeel van

ieder geval onzin, in de Bijbelse zin van het woord. Jezus heeft

onze werkwijze met een paar vaste muziekteams is

zelf gezegd dat er uitverkorenen van God zullen zijn bij zijn

dat we aan een liedrepertoire bouwen. We hebben

wederkomst (Matteüs 24) en Paulus predikt dat de gelovigen

dus geen formele canon, maar gaandeweg is er wel

hun heiland bij de wederkomst tegemoet zullen gaan (1 Tes-

een praktische canon ontstaan van liederen die in de

salonicenzen 4).

gemeente graag en goed gezongen worden.’

Niettemin is er binnen de gereformeerde kerken in Nederland alle reden tot bezinning. Van de GKv, CGK en NGK heeft vooral de GKv in ledental een sterke teruggang gekend. In twintig jaar tijd werden dertig plaatselijke kerken opgeheven en veel kleinere gemeenten werden nog kleiner.

 Verkleining biedt ook kansen  Wat opvalt rond de conferentie van het Praktjkcentrum is dat er niet enkel gesomberd wordt. Verkleining biedt ook kansen.

Zo kan dit het streven naar kerkelijke eenheid versterken. Ik

‘Als je het woord “liturgie” laat vallen, gaat er van alles mee resoneren, vooral vanuit het verleden’ 



moest denken aan een woord van professor W. van ’t Spijker:

Gordijnen

als de kerken niet in staat zijn om bij elkaar te komen, zal de

Het begrip liturgie vinden de beide heren lastig te

Here ze wel naar elkaar toe sláán! Of, hoe en wanneer de Here

hanteren. Bart: ‘Als je het woord “liturgie” laat val-

dat doet, zijn te grote vragen voor kleine mensen.

len, gaat er van alles mee resoneren, vooral vanuit het verleden. Hier in Houten gebruiken we geen

Ik vind het belangrijk om bij deze dingen over de grens te kij-

liturgie die is vastgesteld door een synode of lande-

ken. De uitdrukking ‘de kerk slinkt’ slaat de plank helemaal mis

lijke commissie. Wel zijn er momenten die in litur-

als je het wereldwijd bekijkt. De wereldwijde kerk groeit met

gische zin structuur geven aan de dienst, zoals een

vele tienduizenden per dag! De groei in China is bijvoorbeeld

stiltemoment en votum en groet. Er brandt een kaars

overweldigend, met vermoedelijk miljoenen mensen per jaar.

en we zingen een kaarslied. En ook de aankleding

Krimpende kerk? Jazeker, in ons deel van de wereld. Maar el-

van de kerkzaal doet natuurlijk iets: het kruis aan de

ders is er grote groei. Een succesverhaal dus? Nee. Een verhaal

muur, het doopvont met daarachter de gordijnen,

van zegen en vertrouwen. Omdat Jezus het allemaal in zijn

waarvan eentje steeds de kleur heeft van het kerke-

handen heeft.

lijk jaar. Al denk ik dat de meeste mensen de betekenis ervan niet of nauwelijks kennen.’

Kunst Het meest opvallend aan de situatie in Houten is misschien wel dat de gemeente een betaalde kracht in dienst heeft ten behoeve van de gemeentezang.

Bart en James vinden dat echter geen overbodige luxe. James: ‘Elke week moeten drie diensten muzikaal begeleid worden. Dat vraagt de nodige organiHenk Hoksbergen (GKv), hoofdredacteur OnderWeg

 Interview

satie en een flink aantal muziekgroepen.

We hebben elf muziekgroepen, oftewel zo’n honderd mensen die met muziek en geluid bezig zijn. Dat betekent dat ik voortdurend alert ben op nieuwe mensen die een instrument kunnen bespelen. Je hebt er eigenlijk nooit genoeg.

Een volgende stap is dat je zo’n muziekgroep moet coachen. Belangrijk is dat de musici de gemeente begeleiden en niet bezig zijn met een optreden. Hoe sta je dus op een podium, wat is je lichaamstaal, wat straal je uit? Dat is echt belangrijk. En dan is het ook een hele kunst om samen muziek te maken. Oefening baart kunst, zeggen ze, en dat is ook zo.

Maar dat moet dan wel gebeuren. Het is ontzettend leuk om te zien dat daar soms geweldige vorderingen in worden

Bart Visser hoopt dat er nog eens een volwaardige hbo-opleiding theologie komt, waarin

gemaakt.’

mensen ook kunnen worden opgeleid tot kerkelijke werker in de muziek.

Bart: ‘Dat samenspelen gaat inderdaad niet vanzelf. Neem alleen al het feit dat je als instrumentalist niet alles van een

niet zomaar. Je hebt soms organisten die

lied hoeft mee te spelen. Juist door op

al jaren de gemeentezang begeleiden,

een bepaald moment wel mee te doen,

maar muzikaal toch een beetje zijn vast-

maar op een ander moment niet, voeg je

geroest. En je hebt ook bands die vaak

veel toe. Dat zijn dingen die de mensen

met groot enthousiasme begeleiden,

moeten leren. Dat geldt zeker voor jon-

maar kwalitatief nog zo zouden kunnen

geren. We hebben twee jongerenbands

groeien. Met wat coaching kan er veel

van onder de 18 jaar en nog een kinder-

gebeuren.’

orkest. Ik vond het altijd ontzettend leuk

Bart Visser hoopt dat er nog eens een

om met hen te werken, en om op een

volwaardige hbo-opleiding theologie

gegeven moment te zien dat mensen

komt, waarin mensen ook kunnen wor-

doorstromen.’

den opgeleid tot kerkelijke werker in de

Niet zomaar

muziek.

‘Ik ben voortdurend alert op nieuwe mensen die een instrument kunnen bespelen’ 



beperken tot een klein deel daarvan.’

Bart sluit daarbij aan: ‘Soms is er in ge-

Bart en James hebben ook buiten Houten

Hart

geregeld cursussen en studiedagen ge-

Waar gaat het nou om bij het zingen in

niet moet zingen. Dan worden liederen

geven aan muziekteams van andere ge-

de kerk? Een mooie vraag om mee af te

zo gemakkelijk een struikelblok. Het valt

meenten. In de loop van de jaren hebben

sluiten. James: ‘Het mooie aan gemeen-

me op dat de smaak van mensen daarbij

ze daarbij het aantal organisten zien ver-

tezang vind ik dat je daarin een diepe

vaak zo’n grote rol speelt! Maar heerlijk

minderen. ‘Er zijn andere begeleidings-

eenheid kunt ervaren, zowel met God als

is het als je al zingend daar bovenuit ge-

vormen bijgekomen. Dat hangt samen

met degenen die om je heen zitten. Dan

tild wordt: zing voor de Heer een nieuw

met de veranderingen in het liedreper-

kan het zijn dat liedbundels komen en

lied. Dat kan zo verbindend werken. Wij

toire: dat vraagt soms om een andere

gaan, maar dat is niet zo erg. Als je maar

als musici zijn ervoor om de mensen iets

begeleiding dan die van een orgel.’

samen zingt voor God. Daarvoor moet

daarvan te laten ervaren.’

De beide musici kunnen erg genieten

je luisteren naar het hart van de ander,

van zulke trainingen buiten de deur en

die naast je staat te zingen. En bedenk

Freddy Gerkema is predikant van de

zijn ervan overtuigd dat het nodig is.

verder dat het lied en de liedcultuur in de

NGK Amersfoort-Noord en redacteur

‘Begeleiden in een kerkdienst, dat doe je

kerk een groot geschenk is. Laat je niet

van OnderWeg.

meentes veel gedoe over wat je wel of

15

 Thema Liturgisch puzzelen in Oegstgeest en Heerhugowaard

‘De ontmoeting met God is niet maakbaar’ Hangende pubers op de achterste bank, ouderen die demonstratief zwijgen als een lied hun niet welgevallig is: er broeit weleens

Wat is het geheim van Hart voor Heerhugowaard?

iets onder de oppervlakte van een kerkdienst.

zaken op liturgisch gebied hier, in dit ontkerke-

Toch zijn er ook gemeentes waar vrijwel iedereen enthousiast is over de gang van zaken. OnderWeg ging kijken op twee plekken waar dat het geval is: in een gereformeerdvrijgemaakte kerkplant in Heerhugowaard en in de NGK Oegstgeest.

Wat kunnen andere kerken leren van de gang van lijkte stukje Nederland?

Huiskamergevoel Wie een traditionele kerkdienst kent, ziet hier het komende uur verschillende elementen terugkomen. Aan het einde is er bijvoorbeeld de zegen, verwerkt in een lied, en onder het kopje ‘geven’ is er een collecte. De preek, over Psalm 146, heeft zelfs de traditionele drie punten of ‘gedachten’.

Voor een traditionele gereformeerde kerkganger gaat het er dus heel herkenbaar aan toe. Toch is hier bij nadere beschouwing niets vanzelfsprekend. De voorganger benoemt sommige zaken en handelingen alsof hij die zelf ook voor de eerste keer ziet, zoals het aansteken van een kaars.

tekst Nels Fahner

Gevraagd naar de liturgische keuzes die hij maakt, begint predikant Alrik Vos allereerst te vertel-

16

Elf uur, zondagmorgen. In een zaal in een basis-

len welke mensen hij op het oog heeft. ‘Bij deze

school – achterin zijn nog klimrekken te zien – zit-

kerkplant staat de niet-gelovige Heerhugowaar-

ten zo’n honderd mensen. We zijn bij Hart voor

der voorop. We zitten hier in een omgeving waar

Heerhugowaard, een initiatief van twee plaatse-

ongeveer 1 procent van de mensen gelovig is en

lijke kerken, de GKv in Heerhugowaard en de CGK

naar de kerk gaat. Dat is een gegeven waar je re-

in het nabijgelegen Broek op Langedijk.

kening mee moet houden.’

Wat in 2011 begon als een huisgemeente met

Om geen onnodige drempels op te werpen, is er

zo’n twaalf mensen, is gestaag gegroeid tot een

bijvoorbeeld geen wetslezing aan het begin van

hechte, kleine gemeenschap van gelovigen. Onge-

de dienst. ‘Mensen hebben al heel sterk de indruk

veer de helft van de mensen die er vandaag zijn,

dat het geloof iets is van verplichtingen en voor-

zag tot voor kort geen kerk van binnen.

waarden, van dingen die moeten.’

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

 Reportage

Voor Alrik Vos is het heel belangrijk dat een kerkdienst geen programma is dat je afwerkt. ‘De liturgie dient om ons open te stellen voor God. Een gereformeerd element in onze liturgie is dat er wordt uitgesproken dat mensen zondig zijn en dat daar vergeving voor is. Dat komt vandaag bijvoorbeeld terug in het Opwekkingslied “Al mijn zonden, al mijn zorgen breng ik weg naar de rivier”. Dit element van zonde en vergeving zit altijd in onze diensten, ook omdat het door mensen als bevrijdend wordt ervaren.’

Gevraagd naar de kracht van de liturgie in zijn gemeente, zegt Vos: ‘Mensen noemen het “het huiskamergevoel”. Als je naar het toilet moet tijdens de dienst, dan kan dat gewoon. Het huiskameridee wordt ook versterkt doordat mensen gebedspunten kunnen aandragen. Ik denk dat dat een belangrijke bijdrage levert aan de open sfeer.’

Alrik Vos gaat voor in Heerhugowaard. ‘We zitten hier in een omgeving waar on-

In Heerhugowaard lijkt het te werken: een sim-

geveer 1 procent van de mensen gelovig is en naar de kerk gaat. Dat is een gegeven

pele liturgische vorm, waar goed over nagedacht

waar je rekening mee moet houden.’

is. Wat kunnen traditionele kerken hiervan opsteken? ‘Veel liturgie in gereformeerde kerken is overal hetzelfde, terwijl de context vaak totaal

ontwikkelde samen met de toenmalige predikant

verschillend is. Je kunt de mensen uit de buurt

Alex Boshuizen een model waarin verschillende

eens uitnodigen: kom naar de kerk en geef je er-

typen diensten elkaar afwisselen. ‘We vroegen

varing weer. Zo bereik je dat ze gehoord worden,

ons af: welke groepen hebben wij in de kerk zit-

serieus genomen. En zo zorg je ervoor dat je niet

ten? En hoe kunnen we die aanspreken, zonder

alles op de automatische piloot doet. Het houdt

mensen de kerk uit te jagen en zonder alles in

je diensten levend.’

één dienst te stoppen?’

Volgens Vos is het probleem van een klassieke

Naast een klassieke gereformeerde liturgie kwa-

kerkdienst dat de ontspanning er vaak uit ver-

men er de varianten ‘expressief’, ‘liturgisch’ en

dwenen is. ‘Als ik ooit iets van Hart voor Heer-

’receptief’. Houben geeft graag een voorbeeld:

hugowaard zou kunnen meenemen naar een

‘Bij een expressieve dienst staat de lofprijzing

andere gemeente, dan is het de ontspanning. Als

centraal. Jijzelf nadert God en uit je gevoelens

hier een lied in het water valt: geen probleem. Je

ten opzichte van Hem.’ Qua vorm hoort daar een

hoeft je niet anders voor te doen dan thuis. Dat

meer evangelische benadering bij, met een ac-

hoort ook bij God: je kunt bij Hem thuiskomen.’

cent op Opwekkingsliederen. Bijzonder is dat

Gedemocratiseerd

het expressieve accent niet alleen de liedkeuze bepaalt, maar de hele dienst kleurt. ‘De liederen

Een pioniersplek is heel wat anders dan een ge-

gaan in een expressieve dienst over je eigen ver-

meente waarvan de leden al wat langer met el-

houding tot God. Die insteek kun je ook ter sprake

kaar door één (kerk)deur moeten. Daar komt nog

brengen in de preek. Hoe maak je dat nu prak-

bij dat er de laatste decennia in veel kerken grote

tisch? Wat betekent God in het dagelijks leven?’

veranderingen op het gebied van muziekstijlen

Het uitgangspunt van receptieve diensten, variant

zijn doorgesijpeld.

nummer twee, is in zeker opzicht precies omge-

Als ouderling in de NGK Oegstgeest stond Antoine

keerd. ‘Daar is de focus: God nadert ons, in plaats

Houben vier jaar geleden aan de basis van een

van wij Hem’, zegt Houben. ‘Je zoekt veel meer

nieuwe invulling van de kerkdiensten. Houben

naar elementen van verstilling.’ Een liedkeuze uit

‘Je hoeft je hier niet anders voor te doen dan thuis’ 



>>

17

 Thema

‘Er is iets met hun inbreng gedaan. Je vraagt van iedereen wat, als je op die manier beleid maakt, maar het kan heel goed uitpakken.’

‘De liturgie is gedemocratiseerd’, vat Houben de trend van de afgelopen twintig jaar samen. Zijn model is een poging geweest om de gemeente zich thuis te laten voelen in de veranderende situatie. ‘Uiteindelijk is de ontmoeting met God niet maakbaar. Die laat zich niet dwingen, je kunt die hooguit faciliteren.’

Familiebijeenkomst Predikant Pieter Kleingeld kwam een jaar geleden als nieuwkomer in Oegstgeest terecht. Hoe zijn zijn ervaringen met de liturgische praktijk? Hij waardeert de duidelijke keuzes die zijn gemaakt tussen expressief en meer verstilde diensten, maar die laatste vorm is niet gemakkelijk, vindt hij. ‘De kunst van een meditatieve dienst is om met weinig woorden mensen dingen zelf te laten beseffen. Dat is nog best even oefenen voor een In de NGK Oegstgeest vinden zogenoemde expressieve diensten plaats. ‘Jijzelf

voorganger, om een dienst op die manier in te

nadert God en uit je gevoelens ten opzichte van Hem.’

richten.’

Kleingeld wil ervoor waken dat de diensten te vormelijk, te theatraal worden. ‘Voor mij is een

het repertoire van Taizé en Iona ligt daarbij voor

kerkdienst toch in de eerste plaats een soort fami-

de hand.

liebijeenkomst.’

Naast deze twee vormen met bijzondere liturgi-

De apostel Paulus schrijft in 1 Korintiërs 14:26: ‘Als

sche accenten zijn er ook diensten met een klas-

u samenkomt, draagt iedereen wel iets bij.’ Klein-

sieke gereformeerde invulling, met psalmen en

geld ziet daarom graag de hele gemeente op het

orgel- en pianobegeleiding. De vierde liturgische

podium gerepresenteerd . ‘Als je in een kerkdienst

variant werd uiteindelijk al snel geschrapt. Kerkle-

een heel sacrale sfeer schept, kun je een sterke

den voelden zich niet thuis bij het experiment met

scheiding krijgen tussen heilige en profane mo-

responsiegebeden en vaste liturgische formules.

menten. God wil echter de hele aarde vervullen

De scheiding van liturgische kleur heeft niet tot

van zijn heerlijkheid. De liturgie is bedoeld om ons

gevolg gehad dat mensen selectief gingen kerken.

daarvan bewust te maken.’

Houben: ‘Een leuke ontdekking is dat veel mensen

Dat die scheiding tussen het heilige en het

zo’n meditatieve dienst mooi vinden. Juist ook

profane er in Heerhugowaard nauwelijks is, is

mensen die roepen dat ze in elke dienst wel een

misschien wel het geheim van Hart voor Heerhu-

band willen laten spelen, kunnen zo’n verstilde

gowaard. In Oegstgeest gaat de bezinning op de

dienst, als het maar goed wordt gedaan, waarde-

invulling van de kerkdiensten ondertussen door,

ren.’

al lijkt de tegenstelling tussen gereformeerden

Wat het heeft gedaan in Oegstgeest is dat men-

en evangelisch gezinden in de loop van de jaren

sen zich gehoord hebben gevoeld, denkt Houben.

opgelost. Houben: ‘Van de spanning die er was, proef ik niets meer. De verschillen zijn geen splijt-

‘De liturgie is gedemocratiseerd’ 



18

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

zwam geworden. Integendeel: door ze een goede plek te geven, zijn we juist nader tot elkaar gekomen.’

Nels Fahner (NGK) is zelfstandig journalist.

Nieuws vGKN wil zusterkerkrelatie met NGK De voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland (vGKN) willen een zusterkerkrelatie aangaan met de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK). Daartoe heeft de vGKN-synode besloten op voorstel van deputaten van beide kerken. Volgens synodewoordvoerder ds. A. van Harten-

 Colofon Kernredactie Ad de Boer (hoofdredacteur), Matthijs Haak, Johanne de Heus (beeldredacteur), Henk Hoksbergen (hoofdredacteur), Peter Hommes, Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Bas Luiten, Heleen Sytsma-van Loo. Brede redactie Kernredactie plus Bart Cusveller, Freddy Gerkema, Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Hans Vel Tromp, Jan Westert.

Trip hebben de twee kerken elkaar gevonden ‘op basis

Medewerkers

van Schrift en belijdenis’. De zusterkerkrelatie houdt in:

Eline de Boo, Han Hagg, Simon Kadijk, Myriam Klinker-De Klerck, Roel Kuiper,

erkenning van de ambten, openstelling van het avondmaal

Almatine Leene, Wim van der Linde, Embert Messelink, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis,

voor elkaars leden en de mogelijkheid van kanselruil. De

Hans-Jan Roosenbrand, Wolter Rose, Wim van der Schee, Joost Smit, Esther Spiering-

volgende Landelijke Vergadering van de NGK, die eind 2016

de Hek, Peter Strating, Jeroen Sytsma, Daniël Timmerman, Roel Venderbos,

in Nunspeet begint, zal over het aangaan van een zusterkerkrelatie met de vGKN een besluit nemen.

De vGKN (met ruim 2.600 leden) ontstond in 2004, toen een zevental gemeenten (voornamelijk in Friesland) uit de voormalige Gereformeerde Kerken in Nederland niet meeging in de fusie die leidde tot het ontstaan van de PKN. Twee andere gemeenten (Haarlem/Wilhelminakerk en Westbroek) gingen ook niet mee in de PKN en traden in 2004/2005 toe

Maarten Verkerk, Ronald Westerbeek, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp.

Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl.

Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.

tot de NGK.

Zuid-Afrikaanse kerk: ruimte voor homorelaties De Nederduits Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika biedt ruimte voor de kerkelijke bevestiging van door de burgerlijke overheid gesloten homohuwelijken. Dat heeft de algemene synode van deze kerk besloten. Volgens de synode moeten hetero’s en homo’s die in een verhouding van ‘persoonlijke geloofsgehoorzaamheid met de Here’ leven, kerklid in volle rechten kunnen zijn, ook als ze ongetrouwd

Audio OnderWeg is beschikbaar in gesproken vorm bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.

Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 46,- (studenten € 23,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-).

Abonnement OnderWegOnline: € 37,50.

Proefabonnement: drie maanden gratis.

Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl.

samenwonen of een homoseksuele relatie ‘in liefde en

Persvereniging

trouw’ hebben. Daarom is er vanaf nu ook ruimte voor pre-

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

dikanten met een homoseksuele relatie, aldus de synode.

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

Overigens is het aan de plaatselijke kerken om dit beleid al dan niet te effectueren. De Nederduits Gereformeerde Kerk is met één miljoen leden de grootste en tevens oudste

Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Krijn de Lange, Aad Lootens, Ale Sierksma,

blanke kerk in Zuid-Afrika.

Hillie van de Streek.

NGK Vrouwendag in Nunspeet

Adverteren

De jaarlijkse NGK Vrouwendag vindt op 7 november in Nunspeet plaats. Naast een toespraak door EH-directeur Els van Dijk en diverse workshops is er een optreden van cabaretduo Over Schapen Enzo. Aanmelden kan voor 23 oktober via

Nico Postuma, 0341-84 21 47 of 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl.

Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90,

www.ngkvrouwendag.nl, 0341 262024 of 06 22123098.

fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Komen en gaan

Technische realisatie en druk

Aangenomen naar GKv Dronten-Z: kand. C. van den Berg (Dronten); naar Geref. Kerken Nederland in Zwolle e.o.: J.R. Visser (GKv Dronten-N); naar NGK Rotterdam-Overschie: J. van ’t Hof (Leerdam).

Verbonden aan GKv Almere: J. Boersma (Veenendaal-W); GKv Barneveld/Voorthuizen: A. Buursema (Amersfoort-W); GKv Veenendaal-W: J. Wesseling (Putten).

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70.

IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline

19

 Opinie

Het scheppingsverhaal 2.0?

Het nieuwe kinderboek van Corien Oranje en Cees Dekker, Het geheime logboek van topnerd Tycho, probeert het Bijbelse scheppingsverhaal en de evolutietheorie met elkaar te verenigen. En ook de Amerikaanse theoloog Leonard J. Vander Zee slaat in zijn spreken en schrijven dat pad in. Is dit een geloofwaardige versie 2.0 van het scheppingsverhaal? tekst Ernst Leeftink

ogen is het een wonder van goddelijke

verlosser en voltooier van deze wereld.

beeld Nikki Zalewski/Shutterstock.com

liefde en creativiteit dat na een proces

Tegelijk wil hij volledig recht doen aan de

van miljarden jaren het speldenknopje

ontdekkingen en resultaten van de we-

waarmee God begonnen is, eindigt in het

tenschap rondom het ontstaan van het

Van eeuwigheid tot eeuwigheid bestaat

bestaan van mensen die naar Gods beeld

universum en onze plek als mensheid op

de ene God. Hij is de bron en het doel van

geschapen zijn en God kennen en erken-

aarde.

alle dingen. Hij is in Zichzelf een God vol

nen: ‘HEER, onze Heer, hoe machtig is uw

Mij valt op dat Van der Zee in zijn vertel-

van allesomvattende liefde, blijdschap,

naam op heel de aarde’ (Psalm 8).

ling op minstens twee momenten kiest

vrede en creativeit. Aan ons mensen heeft

Daarna spreiden de donkere schaduwen

voor een soort goddelijke bijsturing van

Hij Zichzelf bekendgemaakt als God de

van de zonde zich uit over de mensheid

het evolutieproces:

Vader, God de Zoon en God de heilige

en de hele schepping. Maar de schepper

1. Op een gegeven moment speelt God

Geest. Deze drie-enige, ware God is geen

laat zijn schepping niet los. God de Zoon

met het DNA, zodat er nieuwe levende

onderdeel van onze tijd en ruimte, maar is

komt, als grootste kosmische moment

wezens ontstaan, waaruit uiteindelijk

er de schepper van. Voor Hem is er geen

van heel het universum, onze ruimte,

een schepsel voortkomt dat iets totaal

verschil tussen wat voor ons één nanose-

tijd en materie binnen en neemt ons

nieuws heeft: menselijk bewustzijn.

conde is of één miljard jaar.

menselijk DNA aan. Door zijn vergoten

2. In deze menselijke wezens blaast de

Eens, once upon a time, bracht deze

bloed en zijn glorieuze opstandig herstelt

schepper zijn adem, oftewel zijn heilige

overweldigende, kostelijke, overvloei-

Jezus Christus onze ware menselijke

Geest, zodat ze God leren kennen en

ende liefde van de drie-enige goddelijke

identiteit als beelddragers van God. Door

vereren als hun schepper.

gemeenschap vanuit het niets een spel-

zijn heilige Geest veranderen wij nu al

denknopje voort, kleiner dan een eiwit.

steeds meer naar dat beeld. En eens,

Deze twee momenten van goddelijke

God had daar het hele universum in

once upon a time, zullen wij, in zonde ge-

bijsturing kunnen mij niet overtuigen. Ik

gelegd: alle materie, alle energie, al het

vallen mensen, in de eeuwige dans van

snap niet wat deze hypothese geloof-

leven, alle natuurwetten, ja, alles was in

Gods drie-enige liefde en vreugde delen,

waardiger maakt dan een goddelijke

potentie aanwezig. Het speldenknopje ex-

wanneer Hij de schepping in volle luister

schepping zoals die in Genesis 1-3 be-

plodeerde – alleen God weet hoe – en het

herstelt en alle dingen nieuw maakt. Dit

schreven is. Ik vind het ook een riskante

universum ontstond.

grote, miljarden jaren durende verhaal is

hypothese. Want als je alleen maar kunt

het ware goede nieuws dat redding en

geloven in een God die gebonden is aan

Zo begint de Amerikaanse gerefor-

hoop geeft aan iedereen die in dit licht

hoe de wetenschap het ontstaan van

meerde theoloog Leonard J. Vander

wandelt.

het universum verklaart, verval je in

Zee zijn hervertelling van het schep-

een vorm van deïsme, de theologische

pingsverhaal in From Stardust to the New

Riskant

Jerusalem, op een congres over schep-

Ik proef bij Vander Zee een diep respect

leen aan het begin de boel in gang heeft

ping en evolutie begin juli 2015. In zijn

voor de drie-enige God als de schepper,

gezet en zijn schepping vervolgens als

20

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

stroming die van mening is dat God al-

 Opinie

een wekker laat aflopen, zonder er verder betrokken bij te zijn. Of, nog erger, je houdt geen geloof meer over, omdat de wetenschap, als het erop aankomt, in alles het laatste woord heeft.

Kant-en-klaar De Nederlands-gereformeerde dr. Henk Geertsema voert in zijn artikel ‘Probeer eens opnieuw naïef de Bijbel te lezen’ (Christelijk Weekblad, 15 juli 2015) een pleidooi om als christenen weer meer open te staan voor de verwondering.

Het getuigt volgens hem juist van een wetenschappelijke instelling om open te staan voor de mogelijkheid dat de aarde in zes dagen is geschapen. De filosoof Paul Ricoeur noemt dit een ‘tweede naïviteit’.

Leonard J. Vander Zee wees er in zijn lezing op dat wetenschap en theologie

Schiep God een kant-en-klare wereld? Of schiep hij een speldenknopje waaruit alles ontstond?

elk hun beperkingen moeten erkennen, om zo volop op hun eigen terrein de geheimen van de schepping (vooral

eer en tot behoud van de zijnen’ (Neder-

heeft, dan geloof ik dat ook. Hoe Hij

de natuurwetenschap) en de verlossing

landse Geloofsbelijdenis artikel 2).

dat allemaal precies gedaan heeft, daar

(vooral de theologie) te doorgronden.

Als christen geloof ik in die God. Ik

was en kan ik niet bij. Maar Hij heeft

Ik voel wel wat voor deze benadering

geloof dat Hij deze wereld geschapen

wel meer dingen gedaan waar ik niet bij

als het om de vragen rond schepping

heeft, nog steeds in stand houdt en

was en bij kan, en waar toch meer dan

en zondeval gaat. Wetenschappelijk

regeert, en eens tot zijn doel zal bren-

500 mensen getuige van zijn geweest.

kan ik prima met grote delen van de

gen. Als Hij mij vertelt dat Hij alles in

Persoonlijk vind ik daarom dat een ge-

evolutietheorie uit de voeten. Als je,

het begin perfect heeft neergezet, dan

leidelijke ontwikkeling van de mens uit

puur wetenschappelijk, de aardlagen en

geloof ik dat. Daarbij heb ik er geen

een ‘mensaapachtige’ niet goed met het

het zonnestelsel bestudeert, kom je uit

behoefte aan om nadrukkelijk uit te

historische verhaal van Genesis 1-3 te

op miljoenen en miljarden jaren. Daar

spreken dat de zes scheppingsdagen elk

combineren is.

is niets mis mee. Maar volgens mij kan

precies 24 uur geduurd hebben. Maar ik

de natuurwetenschap niet verklaren

zie het nut er ook niet van in om de zes

Eens, once upon a time, maakte God in

waarom de aarde is ontstaan. Die ver-

scheppingsdagen op te rekken tot exact

korte tijd een kant-en-klaar heelal en

klaring geeft God wel in de Bijbel. Al is

de periode die de huidige stand van de

schiep Hij één mensenpaar als zijn even-

het niet uitputtend, want wat Hij ons in

wetenschap berekend heeft.

beeld. En met het intellect dat God zelf in

de Bijbel laat weten, doet Hij ‘voor zover

Als God mij vertelt dat Hij één echtpaar

onze hersenen gelegd heeft, kunnen we

dat voor ons in dit leven nodig is tot zijn

als mens naar zijn beeld geschapen

het allemaal narekenen: als God het niet in een krappe week geschapen heeft,

 Ik snap niet wat deze hypothese geloofwaardiger maakt dan een goddelijke schepping zoals die in Genesis 1-3 beschreven is 

zou het ongeveer 13,7 miljard jaar oud zijn. Zo’n machtig God is Hij! Ernst Leeftink is predikant van de GKv Assen-Peelo. Dit artikel is een verkorte weergave van een blog over dit onderwerp op www.ernstleeftink.wordpress.com.

21

 Woordzoeker

Luisteren naar atheïsten Christenen zijn er de grootste oorzaak van dat mensen atheïst worden, schreef de Amerikaanse priester Brennan Manning.

tekst Almatine Leene beeld Budimir Jevtic/Shutterstock.com Veel christenen houden niet van luisteren.

Vaak zijn ze beter in preken en vertellen hoe

Atheïsten wijzen op de inconsistenties

alles in elkaar zit. Sinds Jakobus schreef dat

tussen wat christenen geloven en hoe ze

teren, maar traag zijn om te spreken, is er

leven, op hypocrisie en nutteloze regeltjes.

iemand die anders denkt, kan het gebeuren

Vaak is die kritiek terecht, maar ernaar luisteren is geen pretje. Waarom zouden we het dan toch doen?

ieder mens zich moet haasten om te luisnog niet veel veranderd. Als je luistert naar dat je gaat twijfelen en dat wil je liever niet.

Als je als christen naar een atheïst luistert, krijg je vaak kritiek te horen en dat voelt ongemakkelijk. Toch denk ik dat het goed is om te doen, want het houdt ons een spiegel voor. De naam ‘christen’ dragen is een grote verantwoordelijkheid. Daarmee zeg je als

22

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

 Woordzoeker

Geliefde broeders en zusters, onthoud dit goed: ieder mens moet zich haasten om te luisteren, maar traag zijn om te spreken.

(Jakobus 1:19a)

Fiets

schoondochter (Genesis 38:11). Dan laat

Jakobus schrijft verderop dat mensen

de heidense Tamar Juda beseffen dat hij

die wel luisteren maar er niets mee

schuldig is. Zijn schoondochter eist haar

doen, lijken op iemand die in de spiegel

recht op, omdat Juda Gods regels niet

kijkt en meteen daarna weer vergeten

uitvoert. Door haar optreden wordt zij

is hoe hij eruitziet. Als je echt luistert,

zelfs opgenomen in het geslachtsregis-

leer je ook dingen.

ter van Jezus.

In onze kerk hebben we een project

Wie is jouw Tamar? Nodigen we anders-

waarin we andersdenkenden uitnodi-

denkenden uit in onze kerk en luisteren

gen in de kerk. Afgelopen maand had ik

we naar hen? Kunnen we de uitspraak

daarvoor een paar ontmoetingen met

van Brennan Manning misschien om-

een bekende tv-presentator die zichzelf

draaien? Atheïsten zijn er de oorzaak

een belijdend atheïst noemt. Het viel

van dat mensen christen worden. Of dat

me op dat hij elke keer ruim voor de af-

gelovigen ‘echte’ christenen worden,

gesproken tijd aanwezig was. En ook al

die zich haasten om te luisteren maar

reist hij veel en heeft hij een druk leven,

traag zijn om te spreken.

toch komt hij bijna altijd op de fiets. Zijn houding tijdens de gesprekken drukte

Almatine Leene (GKv) is onderzoeker

nederigheid en respect uit. Tegen de

aan de Universiteit van Stellenbosch en

Christus te willen zijn en dat is nogal

verwachting in sprak hij in de kerk niet

docent dogmatiek aan de Viaa Hoge-

wat.

over biologie (zijn vakgebied) of over

school in Zwolle.

Luisteren naar iemand die anders denkt,

het atheïsme, maar liet hij ons luisteren

doe je overigens niet alleen om jezelf

naar Miserere mei, Deus (O God, wees

een spiegel voor te houden. Je laat

mij genadig). Naar mensen met zo’n

daardoor ook blijken dat je de gedach-

houding moeten we niet alleen luiste-

Om over na te denken

ten en het verhaal van die ander be-

ren, daar kunnen we ook van leren.

• Projecten als www.preekvandeleek.nl en

langrijk vindt. Sterker nog: het is de kern van missionair gemeente zijn. Want al-

Tamar

leen als je bereid bent te luisteren, zul-

De Bijbel geeft allerlei voorbeelden van

len anderen jou ook serieus nemen.

mensen die God gebruikt om gelovigen iets te leren. Erg bijzonder vind ik het

 Als je echt

luistert, leer je ook dingen 

www.preekvandeloser.nl nodigen mensen uit om, ongeacht hun geloofsovertuiging, te komen preken, zodat de kerk kan luisteren.

Wat vind je van dergelijke projecten?

• In het tv-programma Adieu God luistert

verhaal van Tamar en Juda. Juda, de

presentator Tijs van den Brink naar de vaak

gelovige in dit geval, deed vreselijke

confronterende verhalen van bekende Ne-

dingen. Hij stelde voor Jozef te ver-

derlanders die niet meer geloven. Wat denk

kopen (Genesis 37:26), hij verliet het

je dat het met de gasten doet dat zij hun

gebied van zijn vader (Genesis 38:1),

verhaal zo kunnen vertellen?

en hij gaf zijn jongste zoon niet aan zijn

23

 Column

Juk H

et klinkt misschien gek, maar ik vind het gewoon fijn om in de kerk te zitten. En daarmee bedoel ik echt zitten. Niet staan en

wat doen, gewoon even niks. Ik ken collega’s die dit lastig vinden.

Danken is the way of life in Kenia

Met gespitste oren en kromme tenen zitten zij onder andermans kansel. Als voetballers die vanaf de bank naar een wedstrijd moeten kijken. Voor mij is een vrije zondag even geen stress, de zendmodus uit en ontvangen wat God geeft.

Afgelopen zondag was het weer zover. Ik kreeg een mooie preek over het juk van Christus in een serie over rust. Ergens halverwege kwam de onvermijdelijke Man-Bijt-Hondvraag: ‘En welk juk draag jij?’

Het is bijna dankdag in Nederland.

Een mooi moment om bewust te danken voor alles wat God

 Je telt pas mee in de

klerikale Quote 500 als je met de buurt barbecuet en slaapzakken voor Syrië stikt  Ik dacht er even over na, visualiseerde een plaatje en bedacht er een naam bij: het juk van de relevantie. In de eerste plaats draag ik het zelf. Wat hebben al die jaren van slapen, eten, spreken en CO2 uitstoten nu werkelijk bijgedragen aan mijn omgeving? In mijn

somberste momenten schat ik mijn toegevoegde waarde laag in. In

geeft. Juist daarin kunnen we veel leren van onze broers en zussen wereldwijd. Neem nu Kenia. Vraag een willekeurige kerkganger daar waar hij dankbaar voor is, en je hebt in no time een hele waslijst aan dankpunten.

heldere ogenblikken ga ik ijverig aan de slag met preken, gesprekken en columns die ertoe doen. Voor de kerk in Vathorst geldt mis-

tekst Frieda van de Geest

schien wel hetzelfde. Je telt pas mee in de klerikale Quote 500 als je met de buurt barbecuet, slaapzakken voor Syrië stikt en dozen voor de voedselbank vult. Tegelijk slaat de twijfel toe: moeten we niet

Geraakt, bemoedigd, maar misschien ook wat

relevanter zijn? Vorig jaar werden nog twee volwassenen uit de wijk

verward. De kans is groot dat je zo thuiskomt, na

gedoopt. Terwijl de meter dit jaar op de 0 blijft hangen.

een bezoek aan je broeders en zusters in Kenia.

Gelukkig schoot de preek mij te hulp. Als ik nu eens naar Jezus kom,

Jezus’ liefde wordt rijkelijk uitgedeeld in dit arme

dat juk van relevantie afleg en kies voor de lichte last van Christus?

Afrikaanse land. Opvallend is de onbaatzuchtige

Als ik ga verlangen naar zijn koninkrijk, als ik zijn vrede meeneem in

liefde voor de samenleving: het geschenk van

dat gesprek met mijn buurman, als ik met Jezus’ ogen ga kijken naar

het geloof is niet alleen voor jou bedoeld, daar

de Lazarus voor mijn deur. Als we nu

deel je van uit en daarbij zijn kerkmuren totaal

eens ons eigen juk laten vallen en het

onbelangrijk. Zo is God bijna tastbaar aanwezig.

juk van Jezus’ liefde ontvangen. Dat

En dat maakt elke dag tot dankdag in Kenia!

leeft toch een stuk lichter?

Maar door de armoedige omstandigheden in dit corrupte land vraag je je tegelijk af: hoe doen ze dat? Verre Naasten, de landelijke mission-organisatie van de GKv, zocht het uit en roept, via de jaarlijkse dankdagcampagne, tegelijkertijd op

Joost Smit is predikant van de

om mee te danken met Kenia.

GKv Amersfoort-Vathorst.

Dank mee met Grace bijvoorbeeld, actief in het

 Missionair

Verre Naasten is de landelijke mission-organisatie van de GKv en ondersteunt lokale GKv-kerken bij de uitvoering van hun missionwerk wereldwijd. Elke bid- en dankdag brengt Verre Naasten één van de missionprojecten onder de aandacht. Deze keer is dat dus Kenia. Op www.verrenaasten.nl/ dankdag2015 is hier meer informatie over te vinden.

God is bijna tastbaar aanwezig. Dat maakt elke dag tot dankdag in Kenia.

 Het geloof deel je uit en daarbij zijn kerkmuren totaal onbelangrijk 

is. Aan het eind van ieder jaar danken

teleden. Dennis is het gezicht van deze

we onze hemelse Vader heel bewust

dankdagcampagne van Verre Naasten.

voor het eten dat hij gaf om te delen en

Hij is jeugdleider in zijn gemeente en

voor de vrouwen die tot Christus zijn

hij weet wat hij wil: God danken met

gekomen!’

muziek. En jongeren bij Jezus brengen.

Daar zet hij zich volop voor in, door het

Winkelgevels

organiseren van jeugdkampen en het

Het straatbeeld van Kenia ademt geloof.

coachen van jongeren met bijzondere

Op winkelgevels, gebouwen en zelfs

talenten. Hij dankt voor de mogelijkhe-

op brommers en fietsen, overal lees je

den die hij gekregen heeft om de kerk

vrouwenwerk binnen de kerk. Zij zegt:

teksten als ‘Jesus is the answer’ of ‘God

en zijn Heer te dienen.

‘Elke maand bezoeken de vrouwen uit

above all’. Een kapsalon met de naam

verschillende plaatselijke kerken de

‘Blessed hair’ doet je glimlachen. Maar

Frieda van de Geest (GKv) is freelance

vaak eenzame ouderen in ons dorp.

in de gemeenten voel je pas echt wat

tekstschrijver.

Soms delen we ook eten uit, als het er

het geloof betekent voor de gemeen-

Generator Martin-Jan de Jong bezocht voor Kenia Mission | Verre Naasten

Dorpsgenoten zagen dit en vroegen of ze zijn pomp ook moch-

(het missionproject van de GKv Zwolle-Zuid) diverse projecten

ten gebruiken. Dat vond hij prima, maar hij zei ook dat ze met

in Kenia. Hij proefde de dankbaarheid in de Keniaanse kerken.

de hogere opbrengsten zelf een generator moesten aanschaf-

‘Eén van de predikanten heeft grote indruk op me gemaakt’,

fen. Hij deelde uit van zijn rijkdom, maar vroeg daar niets voor

vertelt hij. ‘Om rond te komen, heeft hij een

zichzelf voor terug. Nee, in plaats daarvan vroeg hij de ander

stukje grond waarop hij zijn eigen voedsel ver-

om óók te delen. Met die houding is hij zichtbaar evangelist,

bouwt. Een tijdje geleden was hij in de gele-

ook in zijn dagelijkse werk laat hij zien wie Jezus is.’

genheid om een generator te kopen zodat het

De Jong vervolgt: ‘In Nederland lijken de kerken de laatste

veel eenvoudiger werd om water te pompen.

maanden wat meer naar buiten gericht. De vluchtelingencrisis

De opbrengst van zijn land ging flink omhoog.

heeft daar zeker een impuls voor gegeven. Maar in Kenia is dat normaal. De kerk is er voor de gemeenschap, voor álle mensen!

Martin-Jan de Jong: ‘De kerk in Kenia is er

Dat vind ik bijzonder bemoedigend, daar wil ik graag van leren!’

voor de gemeenschap, voor álle mensen! Dat vind ik bijzonder bemoedigend.’

25

 Opinie

Hoe ver zijn GKv en NGK met hun samensprekingen?

In 2014 was het zo ver. De GKv-synode in Ede gaf groen licht voor voortzetting van het contact met de NGK in de vorm van ‘samensprekingen gericht op eenheid’. Zo’n jaar na dato zijn er drie samensprekingen geweest.

Wat is de stand van zaken?

tekst Leendert de Jong

De belangrijkste reden voor het starten van de

Gesprekspunten

samensprekingen gericht op eenheid, was het

Samensprekingen gericht op eenheid: hoe pak je

wegvallen van een belemmering over ‘verschil-

dat aan? Daar is over nagedacht. Gestart is met

lend Schriftverstaan’, vaak samengevat onder

een werkdocument met noodzakelijke gespreks-

het label ‘de vrouw in het ambt’. Feitelijk schuilt

punten. De belangrijkste zijn:

achter dat label een dieperliggende zaak: de

• de kerkorde: deskundigen bekijken hoe de

overtuiging, verwoord door de GKv-synode in

Nieuwe Kerkorde van de GKv en het Akkoord

2005, dat bij de NGK sprake was van een ándere

van Samenleven van de NGK op elkaar kunnen

manier van Schriftuitleg en omgaan met het

worden afgestemd;

Peter Sinia: ‘Ik denk

Schriftgezag. Hierop volgden gesprekken en op

dat er in 2016 op

basis daarvan rapporteerden de GKv-deputaten

• de vrouw in het ambt: de belemmering is weg,

belangrijke dossiers

aan de synode in Ede dat de belemmering kon

grote toenadering is.’

worden weggenomen. Hun advies nam de sy-

komen die ruiling mogelijk maakt? Bij dit on-

node over.

derwerp hoort volgens beide voorzitters on-

Inmiddels zijn de samensprekingen gestart, zo

derzoek naar de mogelijkheid om over en weer

blijkt uit een rondje langs de voorzitters van De-

predikanten te beroepen.

maar plaatselijk zijn er grote verschillen; • en kanselruil: kun je tot een algemene regel

putaten Kerkelijke Eenheid (DKE, GKv) en sectie 1 van de Commissie Contact en Samenspreking

Pittig onderdeel in dit lijstje zijn vrouwelijke

(CCS, NGK). Ds. Henk Messelink, DKE-voorzitter,

ambtsdragers, present in veel kerken binnen de

vertelt dat de draad vrij snel na de synode is

NGK, maar niet binnen de GKv. Juist hierop liepen

opgepakt. Er zijn inmiddels drie bijeenkomsten

vrijgemaakte kerken vast op weg naar (h)erken-

geweest. De eerste sessie kende een element

ning van de plaatselijke NGK; formeel was er-

van viering. ‘In dankbaarheid is gevierd dat we

kenning dan niet mogelijk. Nu is de belemmering

Henk Messelink:

zover gekomen zijn.’ CCS-voorzitter ds. Peter

weg, maar de verschillende praktijken niet.

‘We trekken er hard

Sinia spreekt over een ‘historisch moment’. ‘In je

Messelink en Sinia benadrukken dat CCS en DKE

aan, maar zonder

eigen beleving waren belemmeringen al langer

hierin zelf geen standpunt innemen. De samen-

echte deadlines.’

weg. Als dat officieel wordt, is dat een verhoring

sprekingen zijn er ‘om plaatselijke kerken te

van gebeden.’

helpen’. Volgens Messelink bevelen DKE de kerken aan ‘om hier wel een gesprekspunt van te maken. Er zijn gemeenten die stellen: “Door de

26

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

 Trefpunt

 ‘Voor nu zie ik de

omgang met het Schriftgezag als belangrijkste aandachtspunt’ 

Dit is de vierde en laatste aflevering van een briefwisseling tussen de predikanten Johan Schaeffer (NGK) en Cor van der Leest (GKv) over het omgaan met (de pijn van) de breuk van 1967.

De briefwisseling Beste Johan, Toen we in Groningen als GKv toenadering zochten tot de CGK, bleken voormalig vrijgemaakte CGK-leden het meest kritisch te zijn, vanwege hun oude beelden van de GKv en hun pijn over wat hun was overkomen. Gelukkig bleek dat in persoonlijke

synode-uitspraak hoeven we het hier niet meer over te hebben”. Dát

gesprekken heling kon plaatsvinden. Het zou mooi zijn als

is niet ons advies. Wij zeggen: pak dit op!’

dat breder mogelijk zou zijn. Lastig is wel dat veel kerkleden

Deadlines

jonger dan 55 geen idee meer hebben waarover jij en ik het nu hebben. Het zal dus niet meevallen om een GKv-synode en

Spannende vraag is wanneer de samensprekingen afgerond wor-

betreffende kerkenraden zover te krijgen dat ze zich hiermee

den en kerkelijke eenheid zichtbaar wordt. Wordt het 2016 – het jaar

bezighouden. En wie moet dat aanzwengelen?

waarin de NGK al een gezamenlijke ‘verklaring van eenheid’ wilde

Jouw enthousiasme over Barend Kamphuis’ opmerkingen over

uitgeven – of 2017? Messelink: ‘We trekken er hard aan, maar zonder

de katholiciteit van de kerk ervaar ik als ik met de plaatselijke

echte deadlines. Zelf denk ik niet aan 2016. Ook 2017 vind ik optimis-

pastoor constateer dat we elkaar – ondanks de verschillen –

tisch. Tegelijk: de plaatselijke ontwikkelingen zijn snel gegaan. Daar-

vinden in het centraal stellen van Christus. Bemoedigend is

door proef je ook ongeduld: wanneer is het zover?’

ook dat veel niet-katholieken de Jezustrilogie van de emeritus

Ook Sinia denkt niet dat bij de eerstvolgende Landelijke Vergadering

paus Benedictus met instemming lezen. Deze onderlinge ver-

en synode (vanaf eind 2016) de fusie kan worden aangekondigd.

bondenheid moet het toch mogelijk maken dat we samen de

‘Maar ik denk wel dat er dan op belangrijke dossiers grote toenade-

confrontatie aangaan met de vragen van onze tijd.

ring is en dat zichtbaar is dat er veel meer overeenkomsten zijn dan

Ik deel je zorg om de jongeren. Toen ik als predikant begon,

verschillen.’

zetten jongeren zich soms heftig af tegen kerk en geloof. Dat

Bottleneck?

was naar, maar bood wel de gelegenheid om uit te leggen en te corrigeren. Het probleem van vandaag is dat bij veel jonge-

In november is de vierde samenspreking, over het rapport van de

ren de vlam van het geloof langzaam uitgedoofd is. Wij kunnen

NGK-commissie over homoseksualiteit. In diezelfde maand spreekt

denken dat we door modernisering van de liturgie die jongeren

de LV daarover. Wordt dit rapport – waarin de commissiemeerderheid

wellicht nog kunnen bereiken, maar vaak halen ze daarover

voorstelt om homoseksuele broeders en zusters die in liefde

hun schouders op: ‘Van mij hoeft dat allemaal niet. Het ligt

en trouw samenleven tot de ambten toe te laten – niet een nieuwe

niet aan de kerk, maar aan mezelf: het geloof zegt me gewoon

bottleneck in de contacten? Stel dat de LV de meerderheid volgt en

niets meer.’ Eén van de grote opgaven van vandaag is dan ook

toelating overlaat aan plaatselijke gemeenten? Messelink: ‘Dat wordt

om zulke afhakende jongeren toch te bereiken. Het zou mooi

een lastige. Maar ook hierin zoeken we naar “hoe dienen wij de ker-

zijn als wij als kerken gezamenlijk kunnen komen tot een wer-

ken?”’

vende benadering – in de hoop dat ze alsnog gegrepen worden

Sinia: ‘Ook dit gesprek voeren we zorgvuldig, zeker naar de mensen

door Christus.

toe die hier direct bij betrokken zijn. Voor nu zie ik als ons belangrijkste aandachtspunt: spreek door over het omgaan met het Schriftge-

Met broedergroet,

zag. Daarvan is gezegd: hier ligt geen verschil meer. Uitdaging is om

Cor

te kijken of voor dit rapport eenzelfde manier van Schriftverstaan geldt, zodat je samen zegt: ook hierover spreken we in vertrouwen door.’

Leendert de Jong (GKv) werkt in de media en is medewerker van OnderWeg.

27

 Jeugdwerk De jongvolwassene: een authentieke, flexibele zinzoeker

Geloof in ontwikkeling (4) jongvolwassenen Goed jeugdwerk sluit aan bij de actuele (jongeren)cultuur en de specifieke ontwikkelingsfase van de deelnemers. In de voorgaande afleveringen hebben we stilgestaan bij tieners en jongeren. In deze aflevering kijken we naar jongvolwassenen in de leeftijd van 18 tot 23 jaar.

tekst Karen Scheele

Agenda

Om te beginnen wil ik vaststellen over

verzamelen daardoor allerlei verschillende

welke groep het hier precies gaat. Een deel

ideeën. In zekere zin zou je kunnen zeggen

‘Young and connected’ een col-

van de jongvolwassenen is namelijk al

dat de ‘jongerenfase’ voor hen langer duurt.

lege over jongerencultuur en de

aan het werk, terwijl de hogeropgeleiden

Doordat deze jongvolwassenen langer bezig

uitdagingen voor jeugdwerkers.

net aan een studie zijn begonnen of nog

zijn met hun opleiding en zich later set-

Op 28 oktober in Zwolle. Zie verder

studeren. Dit maakt nogal wat verschil.

telen, verzamelen ze veel meer informatie.

www.akzplus.nl/akzplus-college/

De werkenden zijn er vaak al aan toe om

Zo veel dat het voor hen steeds moeilijker

young-and-connected-over-jonge-

langetermijnkeuzes te maken, terwijl de

wordt om een eigen standpunt te bepalen.

rencultuur-en-de-uitdagingen-voor-

studerenden dat meestal nog uitstellen. Ik

En dat terwijl authentiek zijn bij deze doel-

jeugdwerkers.

wil in dit artikel met name inzetten op deze

groep een belangrijke waarde is. Ze willen

groep studerenden. Het volgende artikel zal

graag uniek zijn. Velen van hen ervaren dan

• AKZ+ organiseert onder de titel

• Op 22 en 23 januari 2016 organiseert

over starters gaan en die vertonen meer

ook stress bij het maken van keuzes. Hun

de Bond van Gereformeerde Ou-

raakvlakken met de werkende jongvolwas-

keuzes zeggen immers iets over wie ze zijn

derverenigingen weer de jaarlijkse

senen.

en dat is nog niet altijd helder.

jeugdleidersconferentie. Het thema is deze keer ‘Generations’. Hoofd-

Op kamers

sprekers zijn Els van Dijk en René

In het vorige artikel wezen we erop dat

Barkema. Zie verder www.jeugdlei-

jongeren bezig zijn met het verzamelen van

dersconferentie.nl.

verschillende meningen (OnderWeg nummer 18). Daarbij zijn ze echter vaak kritischer op de persoon dan op de ideeën van die persoon. Bij de jongvolwassenen die gaan studeren, werkt dat anders. Ze zijn bezig zich los te maken van hun ouders - ze gaan vaak op kamers wonen - om zelf de wereld te verkennen. Daarbij onderzoeken zij juíst ideeën, meningen en mogelijkheden. Ze ontmoeten veel verschillende mensen en

28

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

 Je zou kunnen

zeggen dat jongvolwassenen in hun eigen ‘ondertussenheid’ leven 

 Jeugdwerk Dat kan ook in een groep, maar omdat het lastig is om een groep jongvolwassenen bij elkaar te krijgen, is het aan te raden om dit met een andere bezigheid te combineren, bijvoorbeeld samen eten.

Wie weet word je voor alle inspanningen beloond in hun volgende fase, wanneer ze starters zijn. Meer over die starters in het volgende artikel.

Karen Scheele is jeugdwerkadviseur bij het NGJ. Met bijdragen van Anko OussoDe studentenperiode is dé periode om jongvolwassenen de ruimte te geven, tegenover de stel-

ren en Paul Smit, adviseurs bij het Prak-

ligheden van de kerk. (beeld photodeti/123rf.com)

tijkcentrum en het NGJ.

Wankelmoed Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat jongvolwassenen in hun eigen ‘ondertussenheid’ leven. Veel oude zekerheden vallen weg. Alles is verbonden met alles en dat maakt onzeker. Maar het is ook een periode die kansen biedt, veel kansen. Er is ruimte voor nuancering, twijfel, verwondering en wankelmoed.

 Zij laten jou

misschien los, maar jij hen natuurlijk niet

Tips/media • Lees [Omvergeblazen] van Katie Vlaardingerbroek: deze studente schrijft op een zeer vermakelijke, zelfrelativerende ma-



In dit kader is het opvallend dat nog veel

wassenen stellen hun keuzes uit en willen

kerken erop gericht zijn dat jongeren zo

flexibel zijn en zich niet binden. Kerken

rond hun achttiende jaar belijdenis doen.

kunnen dat als een probleem zien, maar

En vaak gebeurt dat ook. Veel studerende

het lijkt me dat we dat als kerken beter

jongvolwassenen echter zullen in hun stu-

kunnen accepteren.

dietijd die vroege keuze opnieuw overwe-

Kunnen we dan helemaal niets van hen

gen en daarop reflecteren. Dat is aan de

verwachten? Zeker wel, mits we ons

ene kant niet erg, ook als volwassene zul-

aanpassen aan hun flexibele schema’s en

len ze wellicht blijven nadenken over hun

aansluiten bij hun behoeften. De kansen

geloof en de keuzes die ze daarin maken.

liggen in het bieden van rust en ruimte

Aan de andere kant is het jammer dat we

om alles wat ze ontdekken op een rijtje

nier over heilige huisjes die instorten.

als kerk zo gefocust zijn op dat moment

te zetten. Het is de tijd om slowcial te zijn:

van 18 jaar. Veel jongvolwassenen zijn

vertragen, menselijk contact hebben en

waarschijnlijk meer gebaat bij een eigen

betekenisgeving zoeken. Regelmatig met

periode van ondertussenheid en de ruimte

elkaar in gesprek gaan helpt daarbij. Dat

(nummer 7, 4 april 2015). Onder andere

die dat biedt. De studentenperiode is dé

kan zowel in een groep als persoonlijk. De

de artikelen ‘Vijf principes voor jong en

periode om jongvolwassenen die ruimte

jongvolwassenen laten jou als jongeren-

verbonden zijn’ (www.onderwegonline.

te geven, tegenover de stelligheden van

werker misschien los, maar jij hen natuur-

nl/3460-vijf-principes-voor-jong-en-

de kerk. Na deze periode zijn jongvolwas-

lijk niet. Ook als ze gaan studeren, blijf jij

verbonden-zijn) en ‘Hoe kun je twintigers

senen klaar om in het volwassen leven te

bij hun leven betrokken. Je bent benieuwd

bij de gemeente betrekken?’ (www.on-

stappen en vormen ze hun eigen welover-

naar wat ze ontdekken en gooit er mis-

derwegonline.nl/3482-hoe-kun-je-twinti-

wogen stelligheden.

schien zelfs nog wat vragen bovenop. Dat

gers-bij-de-gemeente-betrekken).

Ruimte

is waar jongvolwassenen behoefte aan

• Lees de artikelen terug uit het themanummer over jeugdwerk van OnderWeg

• Luister met jongvolwassenen naar het

hebben: iemand bij wie ze alles wat ze

nummer ‘Believe’ van Mumford And Sons

Het lastige is dat deze groep vaak niet in

ontdekken kunnen overdenken en op een

of ‘Human’ van The Killers en ga met el-

de kerk te vinden is, omdat ze juist van-

rijtje kunnen zetten. Het geeft ruimte en

kaar over deze nummers in gesprek.

wege hun studie elders zijn. Deze jongvol-

overzicht in hun hoofd.

 Wandelen met God

De heilige ruimte van het celibaat Een tijdje geleden was er in de kerk waar ik werk een bijzondere bijeenkomst.

De deelnemers waren uitsluitend alleengaande mannen en vrouwen, allemaal leden van de kerk. De sfeer was vertrouwd en zo kwam er ruimte voor opmerkelijke levensverhalen. Maar waarom is daar een bijzondere bijeenkomst voor nodig? tekst Hans-Jan Roosenbrand beeld Stefan Kunze/Unsplash In een kerkelijke omgeving waar het

één specifiek persoon, maar op een

aardse zaken en wil zijn vrouw beha-

vaak gaat over gezinnen, raken deze

bijzondere manier verbonden kon zijn

gen, dus zijn aandacht is verdeeld. (…)

broers en zussen makkelijk onderge-

met meerdere mensen, in de kerk en

Ik zeg dit in uw eigen belang, niet om

sneeuwd en krijgen ze niet de plek die

daarbuiten.

u aan banden te leggen, maar om u tot

ze verdienen. Een ouder gemeentelid

onberispelijk gedrag en onverminderde

vertelde openhartig over haar levens-

Toewijding

weg als ongetrouwde vrouw, met alle

Paulus schrijft ergens dat zowel het

Korintiers 7). Ik heb dit Bijbelgedeelte

hoogte- en dieptepunten. Pijnlijk detail:

getrouwde als het ongetrouwde leven

altijd vreemd gevonden. Dat komt

zij voelde zich soms als collega op haar

speciale gaven vereist en dat hij wel

natuurlijk mede door de protestantse

werk meer gewaardeerd dan als zus in

zou willen dat iedereen bleef zoals hij.

traditie waarin ik groot geworden ben.

de kerk. Toch had zij op een gegeven

Ongetrouwd dus. Hij schrijft: ‘Een onge-

Daarin hadden en hebben ongetrouwde

moment haar ongetrouwd zijn als haar

trouwde man draagt zorg voor de zaak

mensen altijd wel een plek, maar de

weg met God in dit leven aanvaard. Een

van de Heer en wil de Heer behagen.

norm was en is dat je trouwt en kinde-

leven waarin zij niet toegewijd was aan

Een getrouwde man draagt zorg voor

ren krijgt. Terwijl volgens Paulus juist

30

OnderWeg #19 > Jaargang 1 > 17 oktober 2015

toewijding aan de Heer te brengen’ (1

 Column

 Paulus zou wel willen dat iedereen bleef zoals hij.

Ongetrouwd dus 

Bewogen en alert

O

nze buren vierden deze zomer vakantie op het Griekse eiland Kos. Ja, ze hadden bootvluchtelingen op het eiland gezien, vertelden ze bij thuiskomst. En nee, ze hadden er

geen last van gehad, hun vakantie was heerlijk geweest. de christelijke gemeenschap een plek is voor celibatair

Ik heb me de afgelopen weken regelmatig afgevraagd wat ik zelf

levende mensen. Niet aan de rand, maar in het hart van de

gedaan zou hebben, daar op Kos of Lesbos. Het antwoord doet

kerk.

er niet zo toe, feit is dat de exodus van vluchtelingen naar Eu-

Henri Nouwen vergeleek in een toespraak voor religieu-

ropa mij raakt. Ik kan en wil het eigenlijk niet geloven, krijg deze

zen – in zijn traditie dus meestal celibatair levende man-

grootse episode niet rond gedacht. De permanente stroom be-

nen en vrouwen – het celibaat eens met kerkgebouwen in

richten, jammerlijke foto’s en onwezenlijke filmbeelden brengen

rumoerige steden. Het zijn heilige ruimten, meestal leeg,

me van mijn stuk. Gebeurt dit echt?

maar tegelijk open en beschikbaar voor iedereen. Ruimten die op een bijzondere manier gewijd zijn aan de dienst aan God. Een stad heeft dat nodig, schrijft hij. Net zoals de kerk en de wereld celibatair levende mensen nodig hebben. Het celibaat, schrijft Nouwen, is de ‘zichtbare manifestatie van de heilige ruimte op een overvolle aarde’. Het is een vacare Deo, een leeg zijn voor God (Clown in Rome, 2001).

 Ik vrees dat we de onbe-

grensde solidariteit op langere termijn niet kunnen dragen 

Intimiteit

Gelukkig bestaan er mensen die met dezelfde ontsteltenis in hun

De wereld heeft het celibaat nodig als een herinnering dat

lijf toch de mouwen opstropen en gaan helpen, in Griekenland en

echte intimiteit niet bestaat zonder een diep respect voor

Nederland. Opvallend vaak zijn het christenen. Wie van ons kent

de heilige plek in mensen en tussen mensen in, een plek

er niet zo’n nobele hulpbieder? De recensies over hun inzet zijn

die onaangeraakt moet blijven door mensenhanden. Zoals

juichend. Ze halen er zelfs de grote tv-rubrieken en kranten mee.

Paulus ook al opmerkte: ‘Weiger elkaar de gemeenschap

De omarming door christenen van alles wat vluchteling heet, is

niet, of het moest zijn dat u er wederzijds mee instemt

momenteel intens. Zo zou Jezus het ook gedaan hebben, hoor

u enige tijd aan het gebed te wijden’ (1 Korintiers 7:5).

je. Toch geeft zo’n claim mij een zwaar gevoel in de buik. Zwaar,

Nouwen schrijft iets wat sterk lijkt op wat Keller over het

omdat een tegengeluid zo maar opgevat kan worden als harte-

huwelijk schreef (waarschijnlijk heeft Keller het van hem):

loos of ingegeven door ongeloof en angst. Zwaar, omdat ik mij

‘Wanneer wij onze naaste tegemoet treden in de veron-

afvraag of het onze roeping is om elke vluchteling onvoorwaar-

derstelling dat hij in staat is om onze diepste verlangens te

delijk aan tafel te vragen. Zwaar, omdat ik vrees dat we de onbe-

vervullen, zullen we in steeds sterkere mate gefrustreerd

grensde solidariteit op langere termijn niet kunnen dragen.

raken. Immers, als wij van onze vriend of geliefde verwach-

Ik wil van harte amen zeggen op Jezus’ opdracht om met inner-

ten dat hij of zij onze diepste pijn kan wegnemen, verwach-

lijke ontferming bewogen te zijn, dus gaven ook wij afgelopen

ten we van hem of haar iets wat geen mens ons geven kan’

weken geld, goed en gebed. Maar we blijven ondertussen alert.

(Clown in Rome, pagina 54).

Met eigen ogen zag ik een paar jaar geleden dat een ‘fully wel-

Zou er een verband zijn tussen de crisis van het celibataire

come’ dynamiet werd onder een huwelijk. En dat, in een ander

leven – veel priesters en religieuzen zeggen het celibataire

geval, het fully welcome uitliep op een pijnlijke desillusie. Aan

leven vaarwel – en de vragen die steeds meer echtparen

de basis van beide schrijnende voorvallen stonden hartelijkheid,

stellen bij de waarde van hun verbondenheid? In ieder

christelijke gastvrijheid en naastenliefde. Precies dezelfde princi-

geval zijn huwelijk en celibaat twee manieren van leven

pes die ook nu christenen inspireren om met de armen wijd open

binnen de christelijke gemeente die elkaar ondersteunen.

te staan.

De kerk heeft celibatair levende broers en zussen nodig.

Ben ik een sikkeneur? Liever niet.

Zij herinneren het hele gezin aan de noodzaak van het be-

Maar als het bijdraagt aan een

waren van de leegheid voor God als wezenlijk onderdeel

evenwichtige, reële, eerlijke en

van iedere relatie, ook als je graag zou willen trouwen of

toch bewogen benadering van het

getrouwd bent.

actuele vluchtelingenvraagstuk moet dat maar voor een keer.

Hans-Jan Roosenbrand is predikant van de GKv Delft.

Esther de Hek (CGK) is moeder en tekstschrijver.

31

(advertenties)

Onderweg 17-10-2015_301-Opwekking 06-10-15 12:22 Pagina 1

#Jezus Een kennismaking voor moderne mensen Reinier Sonneveld

Dennis uit Kenia dankt, dank mee!

#Jezus is een boek voor zoekers, binnen en buiten de kerk. Het biedt veel informatie over de historische persoon Jezus van Nazaret, zijn wereld, zijn leven en zijn betekenis voor alle tijden.

Met vragen als: Hoe zag Jezus eruit? Wat zijn Jezus’ beroemdste uitspraken? Wat zeggen de grote religies over Jezus? Wat zijn de misverstanden over Jezus?

Dit alles wordt luchtig en ongedwongen opgediend met veel lijstjes, kaders en foto’s.

Ook wie al jaren vertrouwd is met de Bijbel, ontdekt zo nog veel nieuws. Ideaal als cadeau!

Dennis weet wat hij wil: God danken met zijn muziek. En als jeugdleider zijn dankbaarheid delen met jongeren. Zo zet de kerk in Mis de dagelijkse Kenia iedereen in. Om er voor elkaar dankfilmpjes uit Kenia te zijn, geloof te delen! Met goed niet! melden via opgeleide voorgangers die hun kennis www.vAan errenaasten.nl/ doorgeven en sterke vrouwen die het dankdag2015 voortouw nemen in naastenliefde.

Help mee dit mooie werk mogelijk te maken. En dank mee!

Buijten & Schipperheijn Motief 144 p. – €14,50 – geïllustreerd – in de boekwinkel – www.buijten.nl

Kenia dankt!

Doe je mee?

350.000X

OPEN ING BI J BELJA A R 2 016

‘DANKJEWEL’

31 OK T OB E R 2 0 15 | S I N T- J A N S K E R K G O U DA Aanvang 19.30 uur, kerk open 18.30 uur. Toegang vrij.

Geef voor blinden en slechtzienden

Sms ‘ogen ’ naar 4333 en doneer € 2 ,50

Met:

Gerard de Korte

Roel Kuiper

Christa Anbeek

Kees van der Staaij

Anne Westerduin

Wat hebben zij met de Bijbel en hoe gaan zij in de praktijk daarmee om?

Verder:

Debat tussen sprekers en jongeren o.l.v. Sjirk Kuijper

studenten van Driestar Educatief

Muzikale bijdragen door

Boekpresentatie: Brevier, Woorden voor elke dag

Nederland telt nu al 350.000 blinden en slechtzienden. Dat aantal groeit snel. Wij helpen met onderwijs, hulpmiddelen én onderzoek. Help ook mee. steunBartimeus.nl

2016

www.bijbeljaar2016.nl

BARTI1402_17 advOnderwerg90x130mm.indd 1

18-12-14 11:27