Κάρπαθος, Κάσος, Σαρία

ΕΡΙΟΓΗΣΕΙΣ

με την Η Μ Ε Ρ Η Σ Ι Α

^ c o s m o r e

Scan: GVG 2014

V!

·.

V

:

ΚΑΡΠΑΘΟΣ : ΚΑΣΟΣ

w ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ w

;

W ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Η Ολυμπος © Β, ΔΕΛΕΓΚΟΣ

I ΓΝΟΡΙΜΙΑ

σελ. 2 Περίμενα ότι θα βρω τα ίχνη και την παρουσία μίας ιδιαίτερα σημαντικής παράδοσης, όμως δεν είχα προετοιμαστεί για το w μέγεθος της διατήρησης όλου αυτού του πλούτου που το νησί w κουβαλά ανά τους αιώνες. Σε κάποιον τουριστικό οδηγό w •. η Κάρπαθος χαρακτηρίζεται "λαογραφικός παράδεισος" και, πραγματικά, δεν θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί καλύτερο τίτλο. w

I ΕΠΙΛΟΓΈς

σελ. 36 Η πρώτη εικόνα που έχει ο επισκέπτης προσεγγίζοντας την Κάσο είναι ένας μεγάλος ορεινός όγκος, χωρίς ίχνος δέντρου. Πέρα, όμως, από αυτήν τη σκληρή και αφιλόξενη πρώτη επαφή, το πολύπαθο και φιλόξενο νησί της άγονης γραμμής μπορεί πολύ εύκολα να αποδειχθεί ιδιαίτερα "γόνιμη" επιλογή για τον επισκέπτη που θα ξεκινήσει για εδώ, από τη διπλανή Κάρπαθο, τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα ή και τον μακρινό Πειραιά...

^ w w

W

I ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ

W-

;Μ ^K':' *

HP*

w

σελ. 46 Η Σαρία είναι ένα ακατοίκητο νησί στα βόρεια της Καρπάθου το οποίο ακόμη παραμένει απείραχτο από διανοίξεις δρόμων και παρεμβάσεις, προσφέροντας εικόνες μοναδικής φυσικής ομορφιάς, καθώς και μνημείων του παρελθόντος. Η πεζοπορική διαδρομή στη νησίδα αυτή, που διαρκεί περίπου 3 ώρες, είναι αναμφισβήτητα η πλέον γοητευτική της Καρπάθου.

W

I ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΊΑ w

w an | jam PsgfTi

w

ι

^^r1*··

σελ. 59 Στη Κάρπαθο και στην Κάσο, λαογραφία και γαστρονομία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, και αρκετά εδέσματα καθιερώθηκαν μέσα από κοινωνικά δρώμενα. Δοκιμάστε παραδοσιακό αρνί βιζάνπ με πασπαρά, αλευρά, μακαρούνες με ντόπια τυριά, ξυλικόπιτες και μυζηθρόπιτες, ντουρμάες, σουπιοπίλαφο, αγριάι, μένουλες και σκάρους. Πιείτε κρασί "αντρίκισ" και γλυκαθείτε με σισαμόμελη, μπακλαβά, και μοσχοπούτζια.

W !

I ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕς

w w w w w

w « W

Scan: GVG 2014

W

σελ. 61 Χρόνο με τον χρόνο, ολοένα και περισσότεροι επισκέπτες θέλουν να γνωρίσουν το παρθένο -μέχρι χθες- νησί της Καρπάθου. Το διεθνές αεροδρόμιο που διαθέτει, το ξενοδοχειακό δυναμικό, το βελτιωμένο οδικό δίκτυο -τουλάχιστον στο νότιο τμήμα- και η φιλοξενία των κατοίκων εγγυώνται άνετες και αξέχαστες διακοπές. Τρία ναυτικά μίλια ανατολικά βρίσκεται η Κάσος. Το νησί παραμένει, έως σήμερα, ανέγγιχτο από τον μαζικό τουρισμό.

Ζωντανή και ανέγγιχτη παράδοση

(••πα OS

• KEIMENC. ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΕΛΕΓΚΟΣΦΟΤΟΓΡΑΦΙΕΣΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΕΛΕΓΚΟΣ-ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ Α.Π.

• Scan: GVG 2014 02

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

ΚΑΡΠΑΘΟΣ

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

Η

Κάρπαθος αποδείχθηκε για εμένα μία ευχάριστη έ κ πληξη. Δεν είναι ότι δεν περίμενα να εντοπίσω ίχνη και την παρουσία μίας ιδιαίτερα ενδιαφέρουσας και σημαντικής παράδοσης, όμως, δεν είχα προετοιμαστεί για το μέγεθος της διατήρησης όλου αυτού του πλούτου που το νησί κουβαλά ε πάνω του ανά τους αιώνες. Σε κάποιον τουριστικό οδηγό χαρακτηρίζεται ως "λαογραφικός παράδεισος" και πραγματικά δεν θα μπορούσα να σκεφτώ καλύτερο τίτλο. Οι πολλές ώρες του ταξιδιού από τον Πειραιά έως εδώ, τουλάχιστον δεκαεννέα, δεν με αποθαρρύνουν -όπως ίσως να συμβαίνει με πολλούς που θα ή θελαν κατά τα άλλα να επισκεφτούν το νησί. Αντιθέτως, το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου έχει ένα μοναδικό τρόπο να σε χαλαρώνει. Συντροφιά και με μία καλή παρέα και ένα βιβλίο, οι ώρες θα περάσουν ευχάριστα και πολύ πιο γρήγορα από ό,τι κάποιος φαντάζεται...

i

i

< ιρωτο: Β. Δελίγκος

Η χρήση και συντήρηση ενός ανεμόμυλου είναι δύσκολη και επίπονη δουλειά. Αραγε, για πόσες δεκαετίες η ηλικιωμένη γυναίκα δένει και λύνει αυτά τα πανιά προκειμένου να τιθασευτεί η δύναμη του ανέμου και να διοχετευτεί στα "σπλάχνα" του μύλου..

Ενας μοναχικός ανεμόμυλος αγναντεύει τις άγριες και απότομες πλαγιές της βορειοδυτικής Καρπάθου οι οποίες καταλήγουν στα βαθιά νερά του Αιγαίου. Το φαινομενικά αφιλόξενο τοπίο είναι μαγευτικό... φωτο: Β. Δελέγκος • •

•

V" ιΙ III II Ι Ι · Ι

Scan: GVG 2014

—

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ Μυθολογία Το μεγαλοπρεπές σκηνικό του νησιού είχε εντυπωσιάσει τους αρχαίους Ελληνες και ανε'καθεν ασκούσε επάνω τους μία ιδιαίτερη γοητεία. Αναπόφευκτα, λοιπόν, αποτέλεσε σημαντικό κομμάτι της, έτσι και αλλιώς, πλούσιας και ανεξάντλητης μυθολογίας των προγόνων μας. Υπάρχει μία εκδοχή που θέλει πρώτο οικιστή του νησιού τον Τιτάνα Ιαπετό, γιο του Ουρανού και της Γαίας και αδερφό του Κρόνου -ως γνωστόν, πατέρα του Δία. Αλλού θα Βρείτε γραμμένο ότι στην Κάρπαθο κατοικούσαν όλοι οι

Τιτάνες πριν από την περιβόητη Τιτανομαχία όπου, όπως περιγράφει ο Ησίοδος, νικήθηκαν από τον Δία και τους υπόλοιπους θεούς του Ολύμπου. Οι Γίγαντες, παιδιά και αυτοί της Γαίας, φαίνεται ότι κατοικούσαν στο νησί με γνωστότερο ίσως τον Εφιάλτη, δίδυμο αδερφό του Οτου. Στα νότια του νησιού υπάρχει η τοποθεσία Αφιάρτης, που καθώς δείχνουν τα πράγματα αποτελεί παραφθορά του ονόματος του προαναφερθέντος. Εδώ έζησε και ο Προμηθέας, γνωστός για την κλοπή της φωτιάς από τον Δία και της προσφοράς της στο ανθρώπινο γένος. Ξεχωριστό κομ-

Η Βρυκούντα, μία από τις αρχαίες πόλεις της Καρπάθου, είναι ένα από τα ομορφότερα μέρη του νησιού το οποίο προσεγγίζεται μόνο με τα πόδια. Στον φυσικό όρμο σώζονται λαξεύματα λιμενικών εγκαταστάσεων φωιο: Καλογήρου Α.Π.

Scan: GVG 2014

• •

μάτι στη μυθολογία του νησιού καθώς και στης ευρύτερης περιοχής αποτελούν και οι Τελχίνες οι οποίοι κατά την παράδοση ήταν ξακουστοί τεχνίτες που πρώτοι κατεργάστηκαν τον χαλκό και τον σίδηρο. Πιθανόν να εξαπλώθηκαν στα προϊστορικά χρόνια από τα παράλια της Μικρός Ασίας στα απέναντι νησιά και την Κάρπαθο. Οι απόψεις γΓ αυτούς διίστανται. Αλλοι θεωρούν ότι πρόκειται για κοινούς θνητούς και άλλοι ότι πρόκειται για μυθικά όντα της θάλασσας που μπορούσαν να αναπνέουν κάτω από το νερό... Τέλος, όσο για το όνομα του νησιού, εκφράζονται κάποιες διαφορετικές μεταξύ τους εκδοχές οι οποίες όμως δεν συνοδεύονται από κάποια σοβαρή τεκμηρίωση. Μία από αυτές μιλά για το φυτό Κάρπασο, το οποίο ευδοκιμούσε στην Κάρπαθο

\

Scan: GVG 2014

ρωτο: Καλογήρου Α.Π. * *

Α

Οι τάφοι στην Βρυκούντα ήταν υπόσκαφοι, επηρεασμένοι από τα ταφικά έθιμα της απέναντι ασιατικής ακτής

Τείχη, ισχυρά και καλοκτισμένα, περιέβαλλαν την Βρυκούντα που βρισκόταν πάνω σε μία χερσόνησο φωτο: Καλογήρου Α.Π. »

•

ΓΙΟ: II I Η|

•

I I · —

κά Χρόνια η Κάρπαθος υπαγόταν οτην ισχυρή της περιοχής Ρόδο.

Από τη Ρώμη έως την Τουρκοκρατία Στα μέσα του 1ου αιώνα μ.Χ. η Κάρπαθος κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους. Με το νησί έχει συνδέσει το όνομά του ο Ρωμαίος στρατηγός Λούκουλος, γνωστός για την αγάπη του για το καλό φαγητό και τα περίφημα γεύματα που παρε'θετε, τα "λουκούλλεια γεύματα". Λέγεται, λοιπόν, ότι έ στελνε ειδικό πλοίο για να ψαρεύει σκάρους, το νόστιμο ψάρι της περιοχής, και τους μετέφερε πίσω στην Ιτα-

λία, προκειμένου να συμπεριληφθούν στα γεύματα που διοργάνωνε. Κατά τον 5ο αι., το νησί γνωρίζει αλλεπάλληλες επιδρομές και λεηλασίες των παράλιων οικισμών του (κυρίως, των Πηγαδιών) από Μαυριτανούς, Σαρακηνούς και Αραβες. Η μετακίνηση των κατοίκων στο ορεινό εσωτερικό θα οδηγήσει στην δημιουργία των χωριών Ολυμπος, Απέρι, Βωλάδα και Μενετές ενώ τα Πηγάδια θα μετατραπούν εν τέλει σε ορμητήριο των πειρατών. Κατά το διάστημα της Φραγκοκρατίας (από το τέλος του 13ου και τις αρχές του 14ου αιώνα) το νησί ήταν γνωστό με το όνομα Scar-

0 οικισμός στο Διαφάνι διαθέτει μικρή τουριστική υποδομή ενώ για τους περισσότερους χρησιμεύει ως ορμητήριο για τη γραφική Ολυμπο που βρίσκεται μόλις λίγα χιλιόμετρα ψηλότερα πίσω στο βουνό φωτο: Β. Δελέγκος •

m m

Scan: GVG 2014

τ

Κη®·

panto. To τέλος εκείνης της περιόδου σηματοδοτείται από τη λεηλασία του νησιού από τον περιβόητο Βαρβαρόσα -ο οποίος, στη συνε'χεια, το παρέδωσε στους Τούρκους. Αυτοί δεν επέδειξαν ποτέ κάποιο ενδιαφέρον για το νησί, ίσως επειδή η παρουσία και η δραστηριότητα των πειρατών εκεί ήταν έντονη. Στην Αρκέσεια λειτουργούσε για λογαριασμό τους ακόμη και σκλαβοπάζαρο...

φωτο: Κολογήρου Α.Π.

0 μικρός νάϊσκος του Αγίου Λουκά, κοντά στην παραλία της Απελλάς, κτίσμα του 12ου -13ου αιώνα είναι στολισμένος με τοιχογραφίες που σβήνουν με την πάροδο του χρόνου ρωιο: Κολογήρου Α.Π. » »

Νεότεροι χρόνοι Η επανάσταση του '21 ήρθε για τους ντόπιους όταν στις 2 5 Απριλίου του ίδιου έτους κατέφθασε στο νησί με μερικά πλοία ένας πλοίαρχος από την γειτονική Κάσο και τους ξεσήκωσε. Η απελευθέρωση ήρθε προσωρινά το 18 2 3, μιας και τα Δωδεκάνησα δόθη-

Scan: GVG 2014

ΓΝΩ:

»

Ανηφορίζοντας από το Διαφάνι, αυτή είναι η πρώτη εικόνα της Ολύμπου που συναντούμε από τα ανατολικά.

0 μοναδικός οικισμός απλώνεται γαντζωμένος στην απότομη πλαγιά του βουνού σε όλο του το μεγαλείο και περιμένει να μας μαγέψει φωτο: Β. Δελέγκος y

Scan: GVG 2014

^ τ-

καν ξανά στην Τουρκία με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου ( 1 8 3 0 ) και το 1912 τα κατέλαβαν οι Ιταλοί. Τον Οκτώβριο του 1944 οι κάτοικοι θα ξεσηκωθούν ξανά, αυτήν τη φορά κατά των Ιταλών και η απελευθέρωση θα έρθει στις 17 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου. Μετά την ολιγοετή παραμονή των Αγγλων στο νησί, η Κάρπαθος και τα υπόλοιπα νησιά θα ενωθεί με την Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948...

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΛΓΙΙΛ0Ο Βόρειο τμήμα Διαφάνι - Ολυμττος Η Κάρπαθος είναι ένα εντυπωσιακά στενόμακρο νησί με μήκος 4 9 χιλιόμετρα και πλάτος 11. Στη μέση περίπου του νησιού, το πλάτος μόλις που ξεπερνά τα 3 χιλιόμετρα. Το μεγαλύτερο βουνό της είναι η Καλή Λίμνη σε υψόμετρο 1.215 μέτρων. Ενας επιβλητικός ορεινός όγκος που

είναι ορατός από κάθε σημείο. Αλλες κορυφές είναι ο Προφήτης Ηλίας ( 1 . 1 6 8 μέτρα) και ο μικρότερος πάλι Προφήτης Ηλίας στην Ολυμπο με ύψος 718 μέτρα. Ξεκινώ την περιπλάνηση στην Κάρπαθο, αρχίζοντας από τα βόρεια, ίσως λόγω της ιδιαίτερης αγάπης που έχω για την Ολυμπο. Ας μου επιτραπεί η μικρή αυτή αντίστροφη περιήγηση. Το καράβι ετοιμάζεται να δέσει στο Διαφάνι, επίνειο της Ολύμπου και δεύτερο λιμάνι του νησιού. Είναι λιγοστά τα σπίτια εδώ και η περιοχή προσφέρεται για στιγμές χαλάρωσης και ησυχίας. Υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες με καλό φαγητό. Πίσω από τα πεύκα ορθώνονται τα εντυπωσιακά βουνά της Καρπάθου και ο δρόμος που οδηγεί στην Ολυμπο. Το Διαφάνι είχε κατοικηθεί από τη Μινωική Εποχή μέχρι και την περίοδο των πειρατικών επιδρομών, όπου και εγκαταλείφθηκε για τα ασφαλέστερα δυσπρόσιτα περάσματα της Ολύμπου. Το σημερινό χωριό υφίσταται περίπου από τα μέσα του 19ου αιώνα και, εκτός του πλοίου της γραμμής, συνδέεται με μικρά πλοία με τα Πηγάδια. λ . λ . λ - φωτο: Β. Δελέγκος

Το εσωτερικό ενός ανεμόμυλου που βρίσκεται ακόμα εν ενεργεία στην Ολυμπο. Εάν εντοπίσετε κάποιον να λειτουργεί, ζητήστε από τον ιδιοκτήτη-χειριστή του να θαυμάσετε το εσωτερικό του. Σίγουρα θα χαρεί να σας ξεναγήσει < i

i

φωτο: Β. Δελέγκος

Από τις ομορφότερες και πολυφωτογραφημένες γωνιές της Καρπάθου είναι αυτή η σειρά με τους ανεμόμυλους στην Ολυμπο που κοιτά προς τη δύση Ελάχιστοι λειτουργούν ακόμη και χαρίζουν τα προϊόντα τους στους ντόπιους και τους επισκέπτες

Scan: GVG 2014

Εκτός από την μικρή παραλία, μπορείτε να απολαύσετε το μπάνιο σας στην παραλία της Βανάντας, περίπου είκοσι λεπτά με τα πόδια...

0 δρόμος για την Ολυμπο είναι ανηφορικός αλλά σε καλή κατάσταση. Εάν δεν διαθε'τετε αυτοκίνητο, λεωφορείο και ταξί μπορούν να σας μεταφέρουν μέχρι το ορεινό χωριό. Η απόσταση είναι περίπου εννέα χιλιόμετρα. Φτάνοντας στο ψηλότερο σημείο της διαδρομής, αντικρίζω για πρώτη φορά τα μικροσκοπικά σπίτια της Ολύμπου, χτισμένα κολλητά το έ να δίπλα στο άλλο. Είναι το ανατολικό τμήμα του χωριού και βρίσκεται ήδη στη σκιά του δειλινού. Στο χωριό, ευτυχώς, δεν υπάρχει χώρος για αυτοκίνητα και, έτσι, υποχρεωτικά παρκάρω στο ειδικό πλάτωμα στην είσοδο του και αρχίζω να ανηφορίζω στο κεντρικό σοκάκι, πηγαίνοντας κατάκοπος για το ξενοδοχείο. Λίγα λεπτά αργότερα, θα φτάσω στην αντίπερα άκρη του χωριού προς τα δυτικά και θα αντικρίσω την πρώτη εικόνα που με έκανε να αγαπήσω αυτό τον τόπο. Αφήνω το σακίδιο και πιάνω μία φωτογραφική μηχανή. Η κούραση υποχωρεί μπροστά στην απίστευτη ομορφιά του τοπίου, το ο ποίο απλώνεται εμπρός μου. Τα μικρά σπίτια, γαντζωμένα στην πλαγιά του βουνού, λούζονται από το χρυσό απογευματινό φως. Οι απότομες πλαγιές αγγίζουν το Αιγαίο και, πίσω ψηλά στον Προφήτη ΙΗλία, ένα μικρό σύννεφο δεν λέει να ξεκολλήσει από την κορυφή του. Είναι η πρώτη φωτογραφία που θα βγάλω στο νησί ικαι κάθε φορά m • H Scan: hGVG 2014

Η

—

•

—

που την κοιτώ μου ϋυμίζη ης μονα δικές εικόνες που βρήκα και φωτογράφησα στην Ολυμπο. Χωρίς καμία δόση υπερβολής, σίγουρα θα συμπεριλάβετε αυτό το χωριό στον κατάλογο με τα ομορφότερα που θα έχετε επισκεφτεί οε ολόκληρη την χώρα. Η ώρα έχει περάσει και η κούραση, πλέον, δεν μπορείνα αγνοηθεί. Αύριο, με καθαρό μυαλό, και φρέσκια διάθεση θα γνωρίσω την Ολυμπο... Νωρίς το πρωί, βρίσκομαι στα υψώματα απέναντι από το ανατολικό τμήμα του χωριού ώστε να πετύχω κάποιες πανοραμικές λήψεις. Η κορυφή του βουνού μονίμως συνοδεύεται από κάποιο μικρό σύννεφο. Ακόμη και από τόσο μακριά, η Ολυμπος σου δίνει την εντύπωση ότι δεν έχει αλλάξει τίποτε στην όψη της εδώ και αιώνες. Αρχισε να κτίζεται κάπου ανάμεσα στον 7ο και 9ο αιώνα από κατοίκους οι οποίοι κατέφευγαν εδώ προκειμένου να προστατευθούν από τις επιδρομές των Αράβων. Λόγω της θέσης της και των συνθηκών κάθε περιόδου, η Ολυμπος παρέμεινε απομονωμένη από το υπόλοιπο νησί και τον έξω κόσμο. Η διατήρηση των πλουσιότατων λαογραφικών της στοιχείων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτή την απομόνωση. Βέβαια, η αγάπη αυτών των ανθρώπων για την παράδοσή τους είναι υποδειγματική και έκδηλη σε κάθε στιγμή της απλής καθημερινής τους ζωής. Πίσω στο χωριό, περπατώ πάλι

Στην Κάρπαθο οι παραδοσιακές εργασίες, όπως το φούρνιομα, δεν είναι φολκλόρ αλλά μέρος της καθημερινής ζωής φωτο: Καλογήρου Α.Π. • • •

Από ία ομορφότερα σημεία όλου του νησιού, που επιδιώκουν να θαυμάσουν οι περισσότεροι επισκέπτες είναι το δυτικό τμήμα της Ολύμπου, την ώρα που «λούζεται» από τις τελευταίες ακτίνες του ήλιου... φωτο: Β. Δελέγκος • •

στο κεντρικό σοκάκι που οδηγεί' στο Πλατύ, την μικροσκοπική πλατεία που γίνονται τα πανηγύρια στο χωριό, το κέντρο του οικισμού. Σε όλη τη διαδρομή υπάρχουν πλέον καταστήματα με τουριστικά είδη και ντόπια προϊόντα όπως υφαντά, κεραμικά, βότανα και υέλι. Εχω εντυπωσιαστεί από τις φορεσιέ ς των γυναικών εδώ και κάmmfMmmmmmm^

Scan: GVG 2014

ποιες ακόμη θα συναντήσω αργότερα και σε άλλα χωριά στο νησί. Εδώ, όμως, αυτή η ένδυση αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Μην βιαστείτε να συμπεράνετε ότι πρόκειται για τουριστική ατραξιόν, γιατί θα πέσετε τελείως έξω. Ετσι είναι η ζωή ε δώ, χωρίς καμία προσποίηση για λογαριασμό του κέρδους και του τουρι-

ομού. Δίπλα στο Πλατύ θα βρείτε την Κοίμηση της Θεοτόκου, τη σημαντικότερη εκκλησία του χωριού, με το όμορφο καμπαναριό που φωτίζεται το βράδυ και το ακόμη πιο όμορφο τέμπλο. Με κατεύθυνση προς τα δυτικά και κατηφορίζοντας αρκετά μέτρα, θα αντικρίσετε στηνπίσω πλευρά του χωριού μία πανέμορφη εικόνα, αυτή της

*

σειράς των ανεμόμυλων, ερειπωμένων των περισσότερων, να κοιτούν κατά το Αιγαίο. Κανά-δύο από αυτούς λειτουργούν ακόμη και ίσως συναντήσετε κάποιον ντόπιο, την ώρα που θα δένει τα πανιά τους ή θα φτιάχνει τα σχοινιά. Πρόκειται, ίσως, για το περισσότερο φωτογραφημένο σημείο όλου του νησιού, όμως, σίγουρα η εικόνα ΗΗΒΒΜΗΜΜΒΗΒ^

Η Αυλώνα υπήρξε ο σιτοβολώνας της Ολύμπου, μιας και είναι το μόνο καλλιεργήσιμο τμήμα της περιοχής φωτο:ΚαλογήρουΑ.Π.

του θα σας συντροφεύει επί πολύ καιρό. Ακριβώς δίπλα, βρίσκονται και οι λιγοστές ταβέρνες αυτής της περιοχής με όμορφη θέα και μοναδικές συνταγές. Δοκιμάστε ψωμί βγαλμένο από τα σπλάχνα αυτών των ανεμόμυλων και σίγουρα παραγγείλετε μακαρούνες, το πεντανόστιμο ντόπιο φρέσκο ζυμαρικό που θα θυμάστε για καιρό. Ψάχνο-

Scan: GVG 2014

ντας στο χωριό, ίσως, ανακαλύψετε και τον τελευταίο τσαγκάρη που φτιάχνει ακόμα τα "στιβάνια", το παραδοσιακό είδος υποδήματος που μοιάζει με μπότα. Οπως και να έχει, οι κάτοικοι εδώ είναι ιδιαίτερα ευγενικοί και θα χαρούν να σας βοηθήσουν σε οποιαδήποτε απορία σας ή αναζήτηση. Για περισσότερα που μπορούν να θαυμά-

σουν τα μάτια σας και να απολαύσουν τα αυτιά σας, κυρίως, σε αυτό το χωριό και σε άλλες γωνιές του νησιού, θα διαβάσετε παρακάτω στο σχετικό κεφάλαιο για τη λαογραφία και την παράδοση της Καρπάθου. Προς το παρόν, οι πλέον τολμηροί και ορεξάτοι από εσάς μπορούν να συνεχίσουν τη διαδρομή βόρεια προς την Αυλώνα.

»

• •

Αυλώνα - Βρυκούς - Τρίστομο 0 χωματόδρομος από την Ολυμπο για την Αυλώνα θα σας ταλαιπωρήσει λίγο. Η Αυλώνα βρίσκεται σε μία στενόμακρη κοιλάδα και αποτελείται από περίπου 300 αγροτόσπιτα, τους "στάβλους" τα περισσότερα εκ των οποίων είναι πλέον εγκαταλελειμμένα. Παλαιότερα, οι κάτοικοι

λουκάνικά του. Αποτελεί καλή επιλογή για μεσημεριανή στάση και φαγητό...

Πηγάδια - νότια Κάρπαθος Τα Πηγάδια είναι η πρωτεύουσα της Καρπάθου και το κύριο λιμάνι της. Το όνομα, όπως εύκολα υποθέτει κάποιος, προέρχεται από τα πολλά πηγάδια που υπήρχαν στην περιοχή.

0 οικισμός έχει χτιστεί επάνω σε έναν βραχώδη λόφο στην ανατολική ακτή του νησιού και ο πληθυσμός σήμερα ξεπερνά τους 1.700 κατοίκους. Δυστυχώς δεν έχει διατηρήσει ίχνος της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του

υπόλοιπου νησιού. Μην εκπλαγείτε εάν συναντήσετε πολυκατοικίες αντί για λευκά αρχοντικά σπίτια ή μικροσκοπικά νησιώτικα. Παρ' όλα αυτά, το λιμάνι διαθέτει αρκετές συμπαθητικές γωνιές και οι εκκλησίες της περιοχής, όπως η Ευαγγελίστρια, έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Αξίζει μία βόλτα και μέχρι το κτίριο του Επαρχείου μέσω του παραλιακού δρόμου. Η κίνηση στα Πηγάδια το βράδυ είναι αυξημένη και, σίγουρα, θα βρείτε καλά σημεία για φρέσκο ψάρι και καλό φαγητό ή μαγαζιά για ποτό, μουσική και διασκέδαση μέχρι τις πρώτες πρωι-

Αλλοτε πρωτεύουσα του νησιού, το Απέρι είναι το πρώτο χωριό που συναντούμε κινούμενοι βόρεια από τα Πηγάδια σε απόσταση περίπου 8 χιλιομέτρων. Αποτελεί σίγουρα έναν από τους βασικούς σταθμούς των επισκεπτών της Καρπάθου

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

Scan: GVG 2014

νές ώρες. Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων παρουσιάζει και αυτή αρκετό ενδιαφέρον ενώ μην παραλείψετε να επισκεφτείτε μόλις έξω από την πόλη τον αρχαιολογικό χώρο όπου, μεταξύ άλλων, βρίσκονται τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 5ου - 6ου αιώνα της Αγίας Φωτεινής. Ρωτήστε να σας δείξουν τον δρόμο, προς την αντίθετη κατεύθυνση αυτήν τη φορά, προς τα νότια, για τον αρχαιολογικό χώρο του Ποτίδαιου, έξω από τα τελευταία σπίτια της πόλης. Εδώ, μπορείτε να θαυμάσετε τις παράδοξες λαξεύσεις μέσα στους βράχους και να περιηγηθείτε σε όμορφες μικρές σπηλιές. Καλό σημείο για μπάνιο είναι η παραλία Βρόντη, όμως, στη συνέχεια θα ανακαλύψουμε σαφώς καλύτερες κατευθυνόμενοι νότια...

φωτο: Β. Δελέγκος

Α

Η εκκλησία της Αγ. Φωτεινής είναι μία από τις πολλές παλαιοχριστιανικές εκκλησίες που βρίσκονται σε όλη την Κάρπαθο. Τα ευρήματα φανερώνουν ότι ο χριστιανισμός έφτασε πρώιμα στο νησί φωτο: Καλογήρου Α.Π. • •

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

Scan: GVG 2014

Λ

Τα Πηγάδια δεν διαθέτουν τον χαρακτήρα και τη γραφικότητα άλλων χωριών της Καρπάθου. Εάν ψάξει όμως κάποιος μπορεί να βρει αρκετές μικρές ενδιαφέρουσες και όμορφες γωνιές

•

Νότια Κάρπαθος Συνολικά 8 χιλιόμετρα από την πόλη με κατεύθυνση το νότο και το αεροδρόμιο, συναντούμε την παραλία της Αμμοοπής. Διαθέτει μία θαυμάσια αμμουδιά και απλώνεται σε σχήμα πετάλου. Το πλέον πιθανό είναι το καλοκαίρι να τη δείτε από το μικρό ύψωμα προτού φτάσετε ως εκεί, γεμάτη από πολύχρωμες ομπρέλες και πετσέτες και, φυσικά, πολυκοσμία. Στον ίδιο χώρο εκτείνεται στο βάθος μία μικρότερη παραλία με λεπτό βότσαλο, ενώ πιο πέρα υπάρχουν γραφικοί μικροί όρμοι, όπως η Φωκιά και το Λακκί. Κύ-

ριο χαρακτηριστικό και πλεονέκτημα της Αμμοοπής είναι το γεγονός ότι προστατεύεται πλήρως από το μελτέμι του καλοκαιριού. Σίγουρη επιλογή για μπάνιο. Πίσω στον κεντρικό δρόμο προς το αεροδρόμιο, αντικρίζουμε λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω το πανόραμα του Αφιάρτη και τον Μακρύ Γιαλό. 0 όρμος του Μακρύ Γιαλού έχει παραλία με αμμουδιά μήκους πάνω από 2,5 χιλιόμετρα και λόγω του δυνατού μελτεμιού του θεωρείται ο παράδεισος όσων αγαπούν το γουίντ σέρφινγκ. Μην εκπλαγείτε εάν διαβάσετε πινακίδες με ονομασίες τοποθεσιών όπως "Devil's

Πολύ κοντά στα Πηγάδια βρίσκεται και η παραλία της Αμμοοπής. Η καλή τουριστική υποδομή, σε συνδυασμό με τα πεντακάθαρα και πάντα ήσυχα νερά, την καθιστούν μια σίγουρη επιλογή για απολαυστικό μπάνιο. φωτο: Β. Δελέγκος • •

Scan: GVG 2014

•

Η Αρκάσα (Αρκέοεια) υπήρξε μία από τις τέσσερις αρχαίες πόλεις του νησιού. Ερείπια της ακρόπολης της σώζονται σήμερα πάνω στη χερσόνησο που φαίνεται στη φωτογραφία φωτο: Καλογήρου Α.Π.

Bay" ή "Gun Bay". Στην γλώσσα των Ελλήνων και ξένων σέρφερ που συχνάζουν εκεί, σημαίνουν πολλά. Πίσω από το αεροδρόμιο υπάρχει η παραλία του Ελάρη που για πολλούς είναι καλύτερη και από τον Μακρύ Γιαλό. Στο ύφος της διασταύρωσης για την Αμμοοπή, εάν κατευθυνθούμε δυτικά συναντούμε μετά από τρία χιλιόμετρα το χωριό Μενετές, δεύτερο σε πληθυσμό στο νησί. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκκλησίες του ενώ φημίζεται και για τα πανηγύρια, μιας και από εδώ κατάγονται οι γνωστότεροι οργανοπαίχτες του νησιού και φτιάχνονται και οι καρπαθιώτικες λύρες. Συνεχίζοντας δυτικά, ύστερα από περίπου δέκα χιλιόμετρα, συναντούμε την Αρκάσα και το Φοινίκι, τελικούς προορισμούς αυτής της διαδρομής. Η Αρκάσα είναι αρκετά γραφική και διαθέτει, μεταξύ άλλων, όμορφη παραλία, αυτή του Αγίου

* »

Νικολάου. Εχει ένα ενδιαφέρον μικρό αρχαιολογικό μουσείο ενώ στους πρόποδες της βραχώδους χερσονήσου,™ Παλαιόκαστρο, θα συναντήσετε το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας με το μεγάλο ψηφιδωτό μπροστά από τον βορινό τοίχο της. Η ανάβαση στο Παλαιόκαστρο προϋποθέτει αντοχή και την απαραίτητη συνοδεία κατάλληλων παπουτσιών, νερού και καπέλου για τον ήλιο. Η θέα από την κορυφή αξίζει τον κόπο ενώ και πολλά ερείπια (κυρίως, τμήματα από κυκλώπεια τείχη) θα τραβήξουν την προσοχή σας. Το μικρό χωριό έχει εξελιχθεί σε τουριστικό θέρετρο και σίγουρα θα βρείτε εδώ ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενοδοχεία. Ενάμισι χιλιόμετρο βόρεια της Αρκάσας βρίσκεται το Φοινίκι, το μικρό ψαροχώρι με τους λιγοστούς κατοίκους που γνωρίζει μία σχετική κίνηση το καλοκαίρι λόγω του τουρισμού. ΔιΰΓΝΩΡΙΜΙ

Scan: GVG 2014

'

θέτει μία μικρή καθαρή παραλία και καλά μαγαζιά για να φάτε πάντοτε φρέσκο ψάρι, μιας και σχεδόν όλοι οι κάτοικοι'του ασχολούνται με το ψάρεμα. Απέχει γύρω στα 18 χιλιόμετρα από τα Πηγάδια και ο δρόμος είναι καλός...

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ Από πού να ξεκινήσει κανείς να μιλά για τις παραδόσεις αυτού του τό-

που; Δεν είναι μόνο η Ολυμπος αλλά και πολλά σημεία οε κάθε γωνιά της Καρπάθου που διατηρούν και αγαπούν όσα τους κληροδότησαν γενιε'ς και γενιές πριν. Η παράδοση στη ζωή αυτών των ανθρώπων είναι ζωντανή σε κάθε εκδήλωση της καθημερινότητάς τους. Δεν αποτελεί μουσειακό υλικό και ασχολία μόνο των ρομαντικών ηλικιωμένων -κάτι που το αι-

σθάνεσαι από την πρώτη στιγμή που πατάς το πόδι σου εδώ...

Τοπική ενδυμασία Σίγουρα, η τοπική ενδυμασία, κυρίως των γυναικών, συγκαταλε'γεται στα σημαντικότερα και χαρακτηριστικότερα λαογραφικά στοιχεία του νησιού. Ιδιαίτερα στην Ολυμπο, θα έ χετε την ευκαιρία να θαυμάσετε αυτά τα ξεχωριστά ρούχα σχεδόν σε όλες τις γυναίκες του χωριού, μιας και αποτελούν αναπόσπαστο ενδυματολογικό κομμάτι της καθημερινής τους ζωής στο σπίτι, το χωράφι και αλλού. Είπαμε και παραπάνω ότι πρόκειται για συνειδητή επιλογή που προκύπτει από τον τεράστιο σεβασμό που δείχνουν αυτοί οι άνθρωποι σε όσα τους έμαθαν και τους έδωσαν οι προγονοί τους. Η καθημερινή ενδυμασία, λοιπόν, το "καβάι", προτιμάται κυρίως από τις μεγαλύτερες γυναίκες και είναι ένα είδος σκούρας μονόχρωμης ζακέτας με σχέδια στα μανίκια και στο γιακά. Ισως παρατηρήσετε να φορούν μέσα από το "καβάι" άσπρη πουκαμίσα με πολύχρωμα κεντήματα. Χρήσιμη και απαραίτητη είναι η ποδιά, απλή στο σχέδιο της, καθώς και τα "στιβάνια" ένα είδος μπότας, ιδανικό για τις σκληρές αγροτικές δουλειές. Σαφώς

λ.

φωτο: Καλογηρου Α.Π.

Από την Αγία Αναστασία μεγαλοπρεπές κτίσμα του 4ου αιώνα σώζονται μόνο τα ψηφιδωτά της < < <

φωτο: Καλογηρου Α.Π.

Η σύγχρονη Αρκάσα, όπως φαίνεται από την ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Οταν το Καρπάθιο · θυμώνει, ξεσπά πάνω στις ακτές του νησιού mmzsiwr

Scan: GVG 2014

• • • • • • • • • • • ι

Scan: GVG 2014

πιο εντυπωσιακή είναι η επίσημη ενδυμασία για τις νεότερες και ελεύθερες γυναίκες και θα μπορέσετε να τις θαυμάσετε αν βρεθείτε σε κάποιο μεγάλο πανηγύρι. Το "σακοφούστανο", λοιπόν, αποτελείται από δύο μέρη. Το επάνω μέρος, ο "σάκος", τελειώνει πάνω από την περιφέρεια και φέρει στολισμό από κορδέλες και διάφορες πιέτες. Η πλούσια φούστα που φτάνει μέχρι περίπου τα μισά της γάμπας, φτιάχνεται από μονόχρωμο ή εμπριμέ ύφασμα, αφήνοντας διακριτικά να φανούν οι όμορφες υφαντές κόκκινες κάλτσες και οι κομψές παντόφλες που παρασκεύαζαν οι ντόπιοι τσαγκάρηδες. Δεν λείπει, βέβαια, η όμορφη μαντίλα, με τα πολύχρωμα σχέδια, και, φυσικά, οι τουλάχιστον δύο σειρές από χρυσά φλουριά που κρέμονται μπροστά από το στήθος. Τα παλαιότερα χρόνια στην Ολυμπο φορούσαν και οι άντρες την παραδοσιακή τους φορεσιά που αποτελείτο από μία μπλε βράκα και μπλε σταυρωτό γιλέκο. Η ενδυμασία συμπληρωνόταν από έναν ψηλό σκούφο, για τους απλούς ανθρώπους, ενώ οι προύχοντες της περιοχής φορούσαν αντίαυτού ένα κόκκινο φέσι...

Μουσική - χορός Από την πρώτη κιόλας νύχτα της παραμονής μου στην Ολυμπο είχα την τύχη και την ευκαιρία να ακούσω τον γλυκό και ξεχωριστό ήχο της καρπαθιώτικης λύρας με τη συνοδεία λαούτου. Στη μικροσκοπική πλατεία του χωριού, λίγο μετά το πρώτο σκοτάδι, συγκεντρώνονται πολλές φορές οι παλαιότεροι οργανοπαίχτες και μοι-

Scan: GVG 2014

• • • • •,. τ • Β ΊΕΗΜΕΡΟΝΕ-

V

m

m

M

^

m

M

φωτο: Κολογήρου Α.Π. * *

Α

Ο Γ. Ρουπάκης στην Ολυμπο περιέγραψε με δύο λόγια τη φθαρτή πορεία της ζωής 4

4 4 φωτο: Β. Δελέγκος

Πολλές από τις παραδοσιακές ασχολίες των γυναικών της Ολύμπου παραμένουν αναλλοίωτες με τον χρόνο. Δεν πρόκειται για τουριστική ατραξιόν. Η αγάπη τους για την παράδοση τούς υπαγορεύει αυτό τον τρόπο ζωής

ράζονται τα μυστικά της τέχνης τους με τα νέα παιδιά που προσπαθούν να ακολουθήσουν τους σκοπούς που ακούν. Βέβαια, πέρα από το συγκεκριμένο χωριό, είναι τόσα πολλά τα πανηγύρια και οι αφορμές για γιορτή στο νησί που είναι σχεδόν αδύνατο να μην απολαύσετε και εσείς τον ήχο της λύρας και τις μοναδικές μαντινάδες. Ος προς τη μουσική, αλλά και άλλους τομείς της παράδοσης αυτών των ανθρώπων, οι επιρροές από τη γειτονική Κρήτη είναι σε αρκετές περιπτώσεις παραπάνω από εμφανείς. Βέβαια, ακόμη εντονότερο αυτό το φαινόμενο συναντάται στην Κάσο, το μικρό νησί μεταξύ των δύο προαναφερθέντων. Τα παραδοσιακά όργανα στην Κάρπαθο είναι τρία -η καρπαθιώτικη λύρα, το λαούτο και η τσαμπούνα. Τα, τραγούδια τους χωρίζονται σε τρεις

φωτο: Β. Δελέγκος • • •

Φιλόξενοι και ευγενικοί, οι άνθρωποι της Ολύμπου, πωλούν διακριτικά στους τουρίστες, μεταξύ άλλων, και ντόπια προϊόντα της, κατά τα άλλα, άγονης γης τους. Κάθε λογής βότανα, μέλι και είδη χειροτεχνίας είναι τα κυριότερα από αυτά φωτο: Β. Δελέγκος • »

»

Οι καθημερινές ασχολίες των γυναικών ιπην Ολυμπο αποτελούν πολλές φορές αντικείμενο παρατήρησης και φωτογράφησης από τους επισκέπτες

μεγάλες κατηγορίες, τα "συρματικά" (δημοτικά), τα μοιρολόγια και τις μαντινάδες. Τα συρματικά έχουν μέτρο ιαμβικό και στίχο δεκαπεντασύλλαβο και μιλούν για την αγάπη, την ξενιτιά, τη θάλασσα κ.λπ. Εχουν μελωδικούς και αργούς σκοπούς και γι' αυτό μπορούν να τραγουδιούνται και σε καθιστό γλέντι. Οι μαντινάδες, από την άλλη, αναμενόμενα έχουν πιο γρήγορο και ζωντανό σκοπό και τα ομοιοκατάληκτα δίστιχα τους δίνουν κέφι

στη γιορτή. Ακολουθούν κάθε χαρμόσυνο γεγονός των ντόπιων... Οι κυριότεροι χοροί του νησιού είναι ο "σιανός" (σιγανός) ή "κάτω χορός" και ο "πάνω χορός". 0 πρώτος συνοδεύεται από τα συρματικά τραγούδια και είναι αργός και ήπιος, ενώ ο δεύτερος είναι σαφώς πιο γρήγορος και με πολύ περισσότερο κέφι.

f M ^ & ^ f f i lm

u m

Scan: GVG 2014

Υπάρχουν και άλλοι χοροί στην Κάρπαθο, λιγότερο όμως διαδεδομένοι, που χορεύονται σπάνια και σε ορισμένες μόνον περιοχές. Ξεχωρίζει ο "ζερβός" που χορεύεται αντίστροφα από τους άλλους, ο "αντιπατητής", ο "συρτής" και η "σούστα". Μέσα στο γλέντι, οι οργανοπαίχτες (που συνήθως κατάγονται από τις Μενετές) τοποθετούνται στο μέσον της πλατείας σε ένα μικρό βάθρο σχηματισμένο τις περισσότερες φορές από τραπέζια. Γύρω τους σχηματίζουν κύκλο οι χορευτές. Ο άντρας και εν γένει ο δεινότερος χορευτής, στέκεται μπροστά στο λεγόμενο "κάβο" και μετά ακολουθούν οι γυναίκες...

Το παραδοσιακό σπίτι Στα περισσότερα χωριά του νησι-

ού το παραδοσιακό σπίτι χωρίζεται σε δυο τμήματα, το "μεγάλο σπίτι" και το "μικρό" ή "κουζίνα" ή "κέλλο", όπως το λένε στην Ολυμπο. Το πρώτο χρησιμεύει για τον ύπνο και για τις γιορτές και το δεύτερο, αφού συνήθως υπάρχει και τζάκι, για μαγείρεμα. Στο "μικρό", οι κάτοικοι περνούν τις περισσότερες ώρες της ημέρας ενώ εάν υπάρχει χώρος προστίθεται ο φούρνος και το "παράσπιτο". Τα παράθυρα των σπιτιών είναι πολύ μικρά και η εξώπορτα χωρίζεται σε δύο κομμάτια, το πανωπόρτι και το κατωπόρτι. Το "μεγάλο σπίτι" αποτελείται από δύο μέρη, το μπροστινό δάπεδο, τον "πάτο", που

είναι χωμάτινος ή στρωμένος με βότσαλα (ανάλογα με την οικονομική κατάσταση του ιδιοκτήτη) και τον "σουφά". Ο "σουφάς" είναι μία προσεγμένη υπερυψωμένη ξύλινη κατασκευή όπου κοιμάται ολόκληρη η οικογένεια. Εχει δύο επίπεδα: Στον "κάτω σουφά" κοιμάται το αντρόγυνο και στο "πανωσούφί' τα παιδιά. Για τα μωρά υπάρχει ειδική αιώρα που αιωρείται πάνω από το κρεβάτι των παιδιών. Παντού γύρω από τον "σουφά" υπάρχουν συνήθως όμορφα είδη λαϊκής τέχνης, όπως μεταξωτά μαντίλια με κεντήματα, πολύχρωμα υφαντά και διακοσμητικά σκεύη...

Τα μονόχωρα σπίτια της Ολύμπου, όπου σε ελάχιστα τετραγωνικά ζούσε ολόκληρη οικογένεια, έχουν μελετηθεί για τη χρηστικότητά τους φωτο: Καλογήρου Α.Π. • •

ΩΡΙΜΙ

Scan: GVG 2014

•

Η Κάοος ανά τους αιώνες

σε την τύχη των Δωδεκανήσων και

Δεν είναι πλήρως εξακριβωμένο

ακόμη περισσότερο της γειτονικής

ποιοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της

Καρπάθου. Ο Ομηρος κάπου αναφέ-

Κάσου. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις

ρει ότι η Κάσος, ούσα ναυτική δύνα-

ότι οι Αχαιοί είχαν κατοικήσει το νη-

μη, είχε πάρει μέρος στον Τρωικό

σί πολύ πριν από τους Φοίνικες, γε-

Πόλεμο με δικό της στόλο, θα πρέπει

γονός που ενισχύεται και από τα λι-

να σταθούμε ιδιαίτερα στην ναυτική

γοστά ευρήματα του σπηλαίου Ελλη-

παράδοση αυτού του νησιού, καθώς

νοκαμάρα. Τους προαναφερθε'ντες

και στη μεγάλη δύναμη που είχε απο-

διαδέχθηκαν οι Δωριείς και, στη συ-

κτήσει κατά τους τελευταίους αιώ-

νέχεια, το νησίλίγο-πολύ ακολούθη-

νες, παρά το μικρό του μέγεθος. Χα-

ΕΠΙΛΟΓΕΣ^ο

Scan: GVG 2014

Το γραφικό λιμάνι της Μπούκας είναι ίσως το περισσότερο φωτογραφημένο σημείο της Κάσου

ρακτηριστική είναι η περιγραφή του Γάλλου περιηγητή Σαβαρί το 1779, που μιλά για μία "αυτοδιοικούμενη,

ευνομούμενη

και ευημερούσα Δημοκρατία

που συντη-

ρείται από τη ναυτιλία και το εμπόριο με χώρες όπως τη Συρία». Από την πρώτη στιγμή της Επανάστασης του 1821, η Κάσος συμμετείχε ενεργά με όλες της τις δυνάμεις, διαθέτοντας για τον αγώνα 60 ε μπορικά και 22 τριίστια πολεμικά πλοία, όλα εξοπλισμένα για πόλεμο. ΣυνεργάστηΕΠΙΛΟΓΪ

σύντομη απελευθέρωση του 1 8 2 9 , η τουρκική κυριαρχία με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1 8 3 0 και η Ιταλική Κατοχή το 1 9 1 2 . Η ένωση της Κάσου με την υπόλοιπη Ελλάδα πραγματοποιήθηκε το 1 9 4 8 . Στα πρώτα χρόνια της ιταλικής κατοχής, η ιστιοφόρος ναυτιλία είχε ήδη φτάσει στο τέλος της. Πολλοί από τους παλιούς Κασιώτες καραβοκύρηδες είδαν αυτή την αλλαγή και αντικατέστησαν σταδιακά τα ιστιοφόρα τους με ατμόπλοια, με αποτέλεσμα, όταν τα Δωδεκάνησα

ενσωματώθηκαν

στην Ελλάδα, αυτοί οι εφοπλιστές να κατέχουν σημαντικό τμήμα του ελληνικού εμπορικού στόλου, επανδρωμένο κυρίως με συμπατριώτες τους ναυτικούς. Δεν θα ξεχάσω ποτέ μια από τις πολλές συζητήσεις με κακέ στενά, κυρίως, με τους αγωνιστές από την Υδρα και τις Σπέτσες. 0 μάχιμος στόλος της αγκυροβολούσε το καλοκαίρι στο νησάκι Αρμάθια και το χειμώνα στοΤρίστομοτης Καρπάθου και από κάποια στιγμή και έπειτα άρχισε να απασχολεί και να ενοχλεί σοβαρά τον Σουλτάνο και τον Ιμπραήμ Πασά. Επειτα από μια αποτυχημένη προσπάθεια, οι Τούρκοι τελικά κατέλαβαν το νησί στις 7 Ι ο υ -

ποιους παλιούς ναυτικούς οτα λιγο-

νίου του 1 8 2 4 και κατέκαψαντα πά-

στά καφενεία στο Φρυ, όταν ένας από

ντα οτο πέρασμά τους. Ελάχιστοι γλί-

αυτούς μου εκμυστηρεύτηκε ότι οι

τωσαν τη σφαγή και τη σκλαβιά. Η ε -

Κασιώτες ναυτικοί πρόγονοι τους

πέτειος αυτή του ολοκαυτώματος α -

Γης επιστρέφουν στη γενέτειρά τους

«εκτός από ξακουστοί καπεταναίοι και άνθρωποι της θάλασσας, ήταν και ατρόμητοι και γενναίοι πειρατές που οι Τούρκοι και όλοι οι άλλοι εχθροί έτρεμαν και ά\λαζαν δρόμο

για να την τιμήσουν Ακολούθησε η

στο άκουσμα τουςu

ποτελεί για τους ντόπιους τη σημαντικότερη γιορτή του έτους και κάθε χρόνο Κασιώτες από όλα τα μέρη της

Scan: GVG 2014

Εκείνη τη οτιγ

Το σκληρό άγονο τοπίο της Κάσου διαθέτει τη δική του ξεχωριστή ομορφιά την οποία λίγοι έως τώρο δυστυχώς έχουν γνωρίσει

μή ήμουν σίγουρος ότι οε κάποιους από τους κρυφούς και απόμερους κολπίσκους του νησιοϋ που κρύβονταν οι Κασιώτες πειρατε'ς, θα υπήρχαν σεντούκια και κασέλες από θησαυρούς που θα είχαν αποσπά-

< < · Πάντα ευγενικοί οι Κασιωτες, σε συντροφεύουν με τις "καλημέρες" τους και τις ομοριρες ναυτικές ιστορίες τους...

4 Οπως εύκολα διαπιστώνει κάποιος, μια από τις κυριότερες ασχολίες των Κασιωτων είναι ίο ψαρεμο

σει από τουρκικά και αιγυπτιακά πλοία...

Βόλτα στο νηοί Μετά τις ιστορίες για τους ατρόμητους θαλασσοπόρους, ήρθε η ώρα για να γνωρίσουμε την Κάσο τού σήμερα. Το πλοίο ε'χει ήδη αράξει στη μικρή προβλήτα και οι λιγοστοί επισκέπτες αντικρίζουν από κοντά την Μπούκα και το Φρυ. Η Μπούκα, το γραφικό λιμανάκι του νησιού είναι πάντοτε γεμάτο ψαρόβαρκες και σίγουρα αποτελείτο πλέον πολυφωτογραφημένο κομμάτι της Κάσου. Εόώ υπάρχουν, μεταξύ άλλων, και λιγοστές ταβέρνες και καφέ, με κύριο χαρακτηριστικό τους το πολύ καλό και φτηνό

Scan: GVG 2014

χαμηλές τιμές. Πολυφωτογραφημένο, επίσης, σημείο του οικισμού αποτελεί η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, προστάτη του, με τους χαρακτηριστικούς τέσσερις ημικυκλικούς θόλους που αποτελούν την στέγη της. Δίπλα ακριβώς θα θαυμάσετε το πανέμορφο τετραώροφο καμπαναριό με το ρολόι που είναι ορατό από όλα τα σημεία της Μπούκας και τα περισσότερα από το Φρυ. Στον κεντρικό δρόμο της πρωτεύουσας βρίσκονται τα περισσότερα καταστήματα, ταβέρνες και καφενεία, με τους ντόπιους θαμώνες τους, πάντοτε ευγενικούς και φιλόξενους. Σίγουρα, θα απολαύσετε τις συζητήσεις με τους παλαιότερους ναυτικούς που πάντοτε έχουν περίεργες και ενδιαφέρουσες ιστορίες να διηγηθούν. φαγητό. Μην παραλείψετε να κάνετε τη βόλτα οας εδώ και το βράδυ που η ομορφιά του χώρου είναι μοναδική. Γύρω από τον μικρό κόλπο της Μπούκας είναι κτιομε'νο το Φρυ, η πρωτεύουσα του νησιού που μάλλον χρωστά το όνομά της στο σχήμα του οικισμού γύρω από το λιμανάκι, που μοιάζει με φρύδι. Τα δίπατα σπίτια διατηρούν την Κασιώτικη αρχιτεκτονική με τον ξύλινο διάκοσμο στο εσωτερικό ενώ τα πέτρινα καπετανόσπιτα και αρχοντικά είναι και αυτά πανε'μορφα. Το Φρυ βρίσκεται στην Βόρεια ακτή του νησιού και συγκεντρώνει το μεγαλύτερο με'ρος της λιγοστής κίνησης τους μήνες του καλοκαιριού. Υπάρχουν δύοτρία ξενοδοχεία και ευτυχώς αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια, με καλές παροχε'ς, πολύ καλή εξυπηρε'τηση και ΕΠΙΛΟΓΕΣ^ο

Scan: GVG 2014

m

m

Στον ευρύτερο χώρο της Κοίμησης της Θεοτόκου ανακαλύπτει κάποιος απομεινάρια βαπτιστηρίου και αρχαίων μαρμάρινων στηλών

< 4 Σπάνια ευρήματα από την Αρχαιότητα και την περίοδο της επανάστασης του 1821 θα κοσμούν το νέο μουσείο της Κάσου. Αυτή η εικόνα από φέτος το καλοκαίρι θα αποτελέσει παρελθόν...

i < ^ Περπατώντας στο όμορφο βοτσαλωτό δάπεδο στην αυλή της εκκλησίας της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Εμπορείο

Ζητήστε να δείτε και την αρχαιολογική συλλογή με ενδιαφέροντα εκθέματα από την Αρχαιότητα και την περίοδο της Επανάστασης του 1821. Στο ταξίδι μου στο νησί, τα συγκεκριμένα αντικείμενα ήταν προχείρως και ατάκτως τοποθετημένα στον χώρο ενός παλιού κτιρίου, εικόνα που με λύπησε ιδιαίτερα. Μιλώντας με ανθρώπους του Δήμου, με διαβεβαίωσαν ότι πιθανότατα τη στιγμή που εσείς θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές θα έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες και τα παραπάνω αντικείμενα θα φυλάσσονται πλέον σε έναν όμορφο και ειδικά διαμορφωμένο χώρο που θα αξίζει να φέρει τον χαρακτηρισμό του μουσείου... Δίπλα στην Μπούκα υπάρχει μία μικρή παραλία, όμως, οι περισσότεροι προτιμούν, ανάμεσα στις κοντινές επιλογές για μπάνιο, την παραλία που απέχει περίπου μισό χιλιόμετρο από το Φρυ ή τις Αμμούα ΕΠΙΛΟΓΕΣ^ο

Scan: GVG 2014

και Αντιπέρατο, τρία και τέσσερα χι-

του άγρια ομορφιά και ηρεμία. Ση-

λιόμετρα αντίστοιχα από τον ο ι κ ι -

μαντικός σταθμός και προορισμός

σμό. Στα ανατολικά, δίπλα στο Φρυ,

στην επίσκεψή σας στην Κάσο θα

θα συναντήσετε τον μικρό οικισμό

πρέπει να αποτελέσει και το μονα-

στον Εμπορείο. Ηταν το παλιό λιμάνι

στήρι του Αγίου Γεωργίου στις Χα-

του νησιού το οποίο χρησιμοποιήθη-

διές, γύρω στα 10 χιλιόμετρα από το

κε τόσο για εμπορικούς σκοπούς ό -

λιμάνι. Δώστε λίγη προσοχή στον

σο και για ελλιμενισμό πολεμικών

δρόμο, μιας και η κατάσταση του δεν

πλοίων. Μοναδικό αξιοθέατο της πε-

είναι και η καλύτερη. Η διαδρομή εί-

ριοχής αποτελεί η εκκλησία της Γέν-

ναι όμορφη και θα μπορείτε να θαυ-

νησης της Θεοτόκου, κτισμένη στη

μάζετε από ψηλά κρυφούς κολπί-

θέση παλαιοχριστιανικής Βασιλικής.

σκους να ξεπροβάλλουν μέσα από α-

Εκτός από τα πολύ όμορφα βοτσα-

πότομα βράχια που καταλήγουν στη

λωτά δάπεδα στην αυλή της, κοντά

θάλασσα. Οι ιστορίες με τους πειρα-

σε αυτήν υπάρχουν απομεινάρια ε -

τές που λέγαμε... Στην ήσυχη και α-

νός βαπτιστηρίου και αρχαίων μαρ-

πομονωμένη γωνιά όπου βρίσκεται

μάρινων στηλών. Από το Φρυ, ένας

το μοναστήρι υπάρχουν και δωμάτια

ανηφορικός δρόμος οδηγεί στο ε -

ικανά να φιλοξενήσουν σημαντικό α -

σωτερικό του νησιού και στα χωριά

ριθμό επισκεπτών. Τα δωμάτια αυτά

Παναγιά και Πόλι, την παλιά πρωτεύ-

γεμίζουν κατά τη διάρκεια του πανη-

ουσα του νησιού. Δεν υπάρχει κάποιο

γυριού που γίνεται προς τιμήν του

αξιοσημείωτο αξιοθέατο σε αυτή την

Αγίου στις 23 Απριλίου και κρατά

περιοχή, όμως, η θέα από εδώ είναι

δύο μέρες με πολύ καλό φαγητό και

εξαιρετική. Δυτικά του Φρυ σε μικρή

άφθονο τραγούδι, χορό και ποτό.

απόσταση βρίσκεται το χωριό της

Ολος ο όμορφος χώρος εδώ χρωστά

Αγίας Μαρίνας, με ωραία θέα και αυ-

την ύπαρξη και τη συντήρηση του

τό προς διάφορες γωνιές του νησιού.

στην αγάπη και την οικονομική προ-

Εδώ βρίσκονται οι περισσότεροι κά-

σφορά των ομογενών που σίγουρα

τοικοι της Κάσου και παρατηρείται

δεν πρόκειται να τον εγκαταλείψουν

σημαντική οικοδομική δραστηριό-

ποτέ. Για την ιστορία, ο Αϊ-Γιώργης

τητα από ντόπιους που επιστρέφουν

είναι ο χαϊδεμένος άγιος των Κασιω-

για να χτίσουν τα εξοχικά τους και να

τών και το συγκεκριμένο μοναστήρι

ανακαινίσουν τα παλιά σπίτια. 0 κ ό -

χτίστηκε το 1690 σε σημείο που λέ-

σμος είναι ιδιαίτερα ευγενικός και οι

γεται ότι υπέδειξε η εικόνα του Χρυ-

συχνές "καλημέρες" τους δεν λεί-

σοκαβαλάρη που είχε βρεθεί στον

πουν. θα έχετε την ευκαιρία στην γύ-

βυθό της θάλασσας. Δύο περίπου χι-

ρω περιοχή να θαυμάσετε τους ό -

λιόμετρα πιο κάτω βρίσκεται ο όρ-

μορφους ανεμόμυλους να ξεπρο-

μος Χέλαντρο, το νοτιότερο σημείο

βάλλουν μέσα από το σκληρό και ά-

του νησιού, με μία από τις ωραιότε-

γονο τοπίο των ορεινών όγκων του

ρες παραλίες του. Για πολλούς, πά-

νησιού. Εχει και αυτό, όμως, τη δική

ντως, οι ωραιότερες γωνιές για μπά-

^ΤΕΠΙΑΟΓ

Scan: GVG 2014

Σε αυτό τον χώρο, στο μοναστήρι του Αϊ-Γιώργη, γίνεται μεγάλο πανηγύρι με μουσική και φαγοπότι και στον ξενώνα του φιλοξενείται μεγάλος αριθμός πιστών

νιο βρίσκονται στο νησάκι Αρμάθια, περίπου 3 μίλια ΒΔ του Φρυ. Το Καλοκαίρι όλο και κάποιο δρομολόγιο με καραβάκι θα σας πάει μέχρι εκεί... Κάπως έτσι θα συνόψιζε κάποιος μία "πρώτη γεύση" από τη μικρή και σχετικά άγνωστη στους πολλούς Κάσο. Δυστυχώς, όμως, η φωτογραφία και ο γραπτός λόγος δεν μπορούν να περιγράψουν τη γεύση από τις πεντανόστιμες μακαρούνες με οιτάκα ή από το αρνί "οφτό" στον φούρνο με τα ξύλα. Ούτε και μπορούν να αποδώσουν την ομορφιά μιας κασιώτικης μαντινάδας με τη συνοδεία του γλυκού ήχου της λύρας. Ευτυχώς, όλα αυτά θα πρέπει να έρθετε για να τα γνωρίσετε από κοντά. Κάπου εκεί, σε μία απόμερη γωνιά του νότιου Αιγαίου, η Κάσος σάς περιμένει...

ΕΠΙΛΟΓΕΣ^ο

Scan: GVG 2014

. . . η KopnaBos και ίο πρόγραμμα N a t u r a (Α) W w

Για ένταξη στο οτο πρόγραμμα Natura προτάθηκαν δύο περιοχές της Καρπάθου, w οι ομορφότερες και από πλευράς w πεζοπορικής δραστηριότητας. w Η περιγραφή τους αποτυπώνει τη * γεωμορφολογία, αλλά και την οικολογική w αξία τους. w Η πρώτη περιοχή (με τον κωδικό w GR4210002) βρίσκεται στο κέντρο του w νησιού όπου και η περιοχή της ψηλότερης w κορυφής της Καλής Λίμνης, ν "Η περιοχή βρίσκεται στο κέντρο της Καρπάθου και οριοθετείται από τους w κόλπους Λαρές, Αδείας, Βροντής, και το w ακρωτήρι Μάραθος. Το μεγαλύτερο τμήμα w της περιοχής καλύπτεται από το βουνό Καλή Λίμνη . Υπάρχουν εκτεταμένα δάση κωνοφόρων μεγάλο μέρος των οποίων έχει καεί και φρύγανα σε καλή κατάσταση. Συναντώνται γκρεμοί, σάρες, χάσματα και μικρά φαράγγια, όλα χαρακτηριστικά του νησιού. Επίσης, πηγές με τρεχούμενο νερό, οι οποίες περιβάλλονται από βλάστηση με υδροχαρή φυτά. Κατά μήκος των ακτών της περιοχής διακρίνονται απότομοι γκρεμοί και περιορισμένης w έκτασης αμμώδεις παραλίες. w Η περιοχή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τ' w απολιθώματα των χερσαίων μαλακίων που w έχει. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν >·' υποαπολιθώματα από το χερσαίο w γαστερόποδο Assyriela rechingeri, το w οποίο στην Ελλάδα αν και συναντάται μόνο w ως υποαπολιθωμένο, στο βουνό Καλή ν Λίμνη είναι πιθανό να ζει ακόμη. Εχει, w επίσης, μεγάλη αισθητική αξία λόγω της ν γεωμορφολογίας της και των πευκοδασών της. Υπάρχουν πολλά σπάνια και ενδημικά ν είδη φυτών και ζώων. Το φυτό Silene w holmamnii είναι ένα "τρωτό" είδος, ενδημικό του Αιγαίου το οποίο προστατεύεται από τη Συνθήκη της Βέρνης και την ελληνική νομοθεσία". w

W

περπατήσουν. Ενα πλέγμα μονοπατιών που υπερβαίνει τα 2ΟΟχλμ. διατρέχει ολόκληρο το νησί γεφυρώνοντας τις δυσπρόσιτες κορυφογραμμές με τους λίγους οικισμούς και τις ακόμη λιγότερες παραλίες, προσφέροντας ένα μοναδικό ορεινό τοπίο, όπου ο πεζοπόρος σε κάθε βήμα του αντικρίζει χαράδρες ρέματα και κορυφές, καθώς και υπέροχες εικόνες προς τη θάλασσα η οποία αστραφτοκοπά δίνοντας μία αέρινη εικόνα στο νησί, λες και επιπλέει καταμεσής του Αιγαίου. Η Κάρπαθος βρίσκεται στο μέσον της απόστασης ανάμεσα στη Ρόδο και τη Κρήτη, μαζί και με τα Κύθηρα, όπου όλα τα νησιά σχηματίζουν ένα νοητό ημικύκλιο που ξεκινά από την Πελοπόννησο και καταλήγει στις τουρκικές ακτές. Είναι σκληρή στην όψη της. Ολο το νησί είναι μία επιμήκης λωρίδα, μήκους 4 7χλμ., η οποία στα νότια το πλάτος της φτάνει μέχρι και τα ϋ χ λ μ . , ενώ στο βόρειο τμήμα το πλάτος της δεν υπερβαίνει τα 4 χλμ. Μία ορεινή κορυφογραμμή περίπου ίδιου μήκους διασχίζει όλο το νησί, φτάνοντας στο κέντρο του στο ψηλότερο σημείο, στα 1.215μ., με την κορυφή της Καλής Λίμνης. Η περίεργη ονομασία λέγεται ότι την πήρε, διότι στη βάση του κώνου κάποτε σχηματιζόταν μία λίμνη. Στη βόρεια ακτή του νησιού, ύ στερα από ένα στενό πέρασμα μόλις 170μ., συνεχίζει για ακόμη 8χλμ. η νήσος Σαρία. Η Κάρπαθος υπήρξε κατάφυτη κυρίως από πευκώνες. Η λέξη υπο-

W

MBnssf

Scan: GVG 2014

Η

I

I Τι

1

δηλώνει τις καταστροφικές πυρκαγιε'ς των δύο προηγούμενων δεκαετιών οι οποίες προξένησαν μεγάλη ζημιά στα υπέροχα δάση του νησιού. Η Κάρπαθος, όπως και πολλά άλλα νησιά του Αιγαίου, είχε πάρει το προσωνύμιο "ανεμόεσσα". Στο νησί, όπως και στο γύρω πέλαγος, τα 8 Μποφόρ αποτελούν συνήθη κατάσταση. Στα δελτία καιρού συνηθίζεται να γίνεται ειδική αναφορά στο Καρπάθιο Πέλαγος. Μία πυρκαγιά, οε συνδυασμό με τους θυελλώδεις ανέμους, είναι καταστροφική καθώς πέρα από το δύσβατο του εδάφους δεν μπορούν να προσεγγίσουν και τα ειδικά αεροσκάφη. Παρά τις πυρκαγιές, όμως, το νησί δίνει την εντύπωση ενός "πράσινου" νησιού καθώς οι

Scan: GVG 2014

Από το εκκλησάκι του Σταυρού πάνω από το Απέρι, αντικρίζει κάποιος μέχρι τα Πηγάδια την πρωτεύουσα του νησιού Στο Διαφάνι ο καλλιτέχνης στα υπαίθρια έργα του έχει αναπαραστήσει συγκινητικά τον ξενιτεμό των Καρπάθιων

ft

w

. . . η KapnoBos και ίο πρόγραμμα N a t u r a (Β)

w w w w w w

w w w w ν w w w w

w w

ν w w

w w ν w w w w w w

Η δεύτερη περιοχή (με κωδικό GR4210003) περιλαμβάνει τη Βόρεια Κάρπαθο και τη νήσο Σαρία. "Η περιοχή περιλαμβάνει το βόρειο τμήμα της Καρπάθου (νοτίως οριοθετείται από τα χωρία Ολυμπος και Διαφάνι και το νησί Σαρία που βρίσκεται βόρεια της Καρπάθου. Τα νησιά χωρίζονται μεταξύ τους από μια στενή θαλάσσια λωρίδα το βάθος της οποίας δεν ξεπερνά τα 80μ. Η θαλάσσια έκταση της περιοχής περιορίζεται στο 1%. Το μεγαλύτερο μέρος της βόρειας Καρπάθου είναι ορεινό (μέγιστο υψόμετρο 589μ.), χαρακτηρίζεται από απότομους γκρεμούς και σάρες και κυριαρχούν τα φρύγανα. Οι ακτές είναι απότομες και βραχώδεις, τυπικές της περιοχής. Στις ανατολικές ακτές συναντώνται συστάδες από πεύκα. Ο κόλπος Τρίστομο θεωρείται ένα από τα πλέον σημαντικά τμήματα της θαλάσσιας έκτασης της Καρπάθου. Είναι ένας κλειστός κόλπος ο οποίος σχηματίζει φυσικό λιμάνι με είσοδο από τα δυτικά, η οποία σηματοδοτείται από δύο μεγάλους βράχους. Το θαλάσσιο υπόστρωμα του κόλπου είναι μαλακό και αμμώδες εσωτερικά, ενώ εξωτερικά είναι σκληρό. Η ψηλότερη κορυφή της Σαρίας είναι το Παχύ βουνό (631 μ.) με απότομους γκρεμούς και σάρες. Σε όλο το νησί της Σαρίας κυριαρχούν τα φρύγανα. Υπάρχουν, επίσης, ορισμένα τμήματα με εγκαταλειμμένες καλλιέργειες. Στο βόρειο τμήμα του νησιού υπάρχει αρχαιολογικός χώρος με την ονομασία "παλάτια". Η Σαρία έχει ιδιαίτερη αισθητική και αρχαιολογική αξία. Τα πολλά σπάνια και ενδημικά είδη φυτών και ζώων δείχνουν τη μεγάλη βιοποικιλότητα της περιοχής. Το Τρίστομο είναι μία από τις σπουδαιότερες θαλάσσιες περιοχές της Καρπάθου. Αποτελεί αλιευτικό πεδίο με μεγάλη παραγωγικότητα".

καμένες απόκρημνες πλαγιές γρήγορα ξαναπρασίνισαν γεγονός που βοήθησε και η αραιή κτηνοτροφική δραστηριότητα. Οι κάτοικοι σήμερα ζουν περισσότερο από τον τουρισμό και από τα εμβάσματα και τις επενδύσεις των Καρπαθίων μεταναστών, οι οποίοι ποτέ δεν ξέχασαν τον τόπο τους και φροντίζουν να φτάνουν κατά την καλοκαιρινή περίοδο, καθώς και για ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους στον τόπο τους. Σε οδηγό του 1970, διαβάζουμε: «Από τ' αρχαία τους νομίσματα, με χαραγμένο το έμβλημα τα δυο δελφίνια, αντλείς φως για τις ανέκαθεν σχέσεις τους [των Καρπαθίων]με το θαλάσσιο στοιχείο. Και σήμερα τους βλέπεις να συνεχίζουν την κληρονομιά τους σαν ψαράδες ή σαν ποντοπόροι θαλασσόλυκοι. Το ναυτιλιακό συνάλλαγμα που εισρέει επιδρά ευεργετικά στην οικονομία του νησιού με τα μηνιαία τραπεζικά εμβάσματα της στερλίνας που μαζί με το άφθονο μεταναστευτικό δολάριο δραχμοποιουμενα επίσημα ανέρχονται σε 1,6 εκατ. δρχ. μηνιαίως ». Η απομονωμένη μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες κοινωνία της Καρπάθου διατήρησε πολλά πολιτισμικά στοιχεία μοναδικά στον χώρο του Αιγαίου τα οποία ακόμα μπορεί να αντιληφθεί ο επισκέπτης ο οποίος θα παραμείνει περισσότερο χρόνο στο νησί και θα καταφέρει να έρθει σε επικοινωνία με την κλειστή κοινωνία του. Το βόρειο τμήμα με τη "μυθική" Ολυμπο διατηρεί ακόμη τα • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Ι

Scan: GVG 2014

πανηγύρια και τις εκδηλώσεις του ανόθευτες και παραδοσιακές, καθώς οι άνδρες συρρέουν στο "μέγαρο", όπως αποκαλούν τη σάλα εκδηλώσεών τους, συνοδεύοντας τις γυναίκες τους και τις κόρες τους ντυμένες με τις παραδοσιακές στολές τους που καμία σχέση δεν έχουν με τις φολκλόρ εκδηλώσεις άλλων περιοχών της Ελλάδας.

Η πεζοπορία στην Κάρπαθο Παρά τις δυνατότητες που παρέχει η Κάρπαθος για πεζοπορικό τουρισμό, η δραστηριότητα αυτή παραμένει αναξιοποίητη καθώς τα μονοπάτια άχρηστα σβήνουν σταδιακά, χωρίς ν' αξιοποιούνται παρά μόνον αποσπασματικά. Στο νότιο τμήμα του νησιού, το ω I

Scan: GVG 2014

Ανεβαίνοντας προς πιν κορυφή της Καλής Λίμνης. Στο σημείο αυτό πιθανόν να σχηματιζόταν η λίμνη απ' όπου έλαβε και τ' όνομα η ψηλότερη κορυφή της Καρπάθου

Από την κορυφή της Καλής Λίμνης (1215μ.) απολαμβάνει κανείς πι μοναδική θέα προς τη βόρεια πλευρά του νησιού

ραιότερο πλέγμα μονοπατιών βρίσκεται γύρω από τα χωριά Απε'ρι και Βωλάδα μέχρι την κορυφή της Καλής Λίμνης και από εκεί στα χωριά Σπόα και Μεσοχώρι. Από το κέντρο του νησιού μέχρι την Ολυμπο, διασώζεται σε ένα τμήμα του το μονοπάτι που έ νωνε το βόρειο και το νότιο τμήμα του νησιού. Το βόρειο τμήμα του νησιού προσφέρει τις πιο ωραίες διαδρομές που ξεκινούν από την Ολυμπο και καταλήγουν στο Τρίστομο, τον βορειότερο οικισμό του νησιού. Αποκορύφωμα της πεζοπορικής δραστηριότητας

στην Κάρπαθο είναι η διάσχιση της νήσου Σαρία του μικρού νησιού στη βόρεια πλευρά του.

Η πεζοπορική διαδρομή Αναμφισβήτητα, η διαδρομή της Σαρίας είναι η πλέον γοητευτική του νησιού. Η Σαρία, ένα νησί χωρίς κατοίκους (ένας από τους λόγους που είναι τόσο γοητευτικό), ακόμη παραμένει αλώβητο από διανοίξεις δρόμων και επεμβάσεις, προσφέροντας εικόνες μοναδικής φυσικής ομορφιάς καθώς και μνημείων του παρελθόντος.

0 κόλπος του Τρίοτομου. Διακρίνονται οι δύο νησίδες στην είσοδο του κόλπου που έδωσαν τ' όνομα στον όρμο, αλλά και στον οικισμό

Scan: GVG 2014

Η Σαρία έχει έκταση 20 τετρ. χλμ. Το μεγαλύτερο μήκος της είναι 8χλμ. ενώ το μεγαλύτερο πλάτος της 4,5χλμ. 0 δίαυλος της Σαρίας πλάτους 170μ. χωρίζει το νησί από την κυρίως Κάρπαθο. Στη Σαρία τοποθετείται η αρχαία Νίσυρος, οι κάτοικοι της οποίας αργότερα μετοίκησαν πιθανόν στην γειτονική Βρυκούντα, αφήνοντας έρημο τον οικισμό. Επί Ρωμαιοκρατίας, από την περιοχή της Σαρίας ο διάσημος Ρωμαίος καλοφαγάς Λούκουλος προμηθευόταν τον νοστιμότατο σκάρο σε ειδικά διασκευασμένα καράβια, προκειμένου να φτάσουν στη Ρώμη φρέσκοι και σπαρταριστοί για να στολίσουν τα "λουκούλεια" γεύματά του. Στο λιμανάκι, στα βόρεια του νησιού, όπου και η κατάληξη της πεζο-

Scan: GVG 2014

Η Σαρία, από την απέναντι ακτή της Καρπάθου.

0 δίαυλος μεταξύ των δύο νησιών βρίσκεται δεξιά και δεν φαίνεται στη φωτογραφία. Σε κίτρινο κύκλο είναι το σημείο αποβίβασης και η αρχή της πεζοπορικής διαδρομής Στη Σαρία θα φτάσετε με καΐκι από το Διαφάνι. Διακρίνεται το κτιστό καλντερίμι που οδηγούσε στο εσωτερικό της Σαρίας. Από το σημείο αυτό, οι Ολυμπίτες περνούσαν κολυμπώντας τα ζώα τους στην Κάρπαθο, διανύοντας τον δίαυλο των 170μ. Σήμερα, η πρόσβαση από αυτό το μονοπάτι δεν είναι δυνατή διότι έχει καταστραφεί η αρχή του δίπλα στη θάλασσα

ττορικής διαδρομής, βρίσκεται ο ε ρειπωμένος οικισμός Παλάτια παλαιοχριστιανικός οικισμός ο οποίος εικάζεται ότι υπήρξε άντρο πειρατών. Η Σαρία είναι ένα απόκρημνο νησί με ψηλότερη κορυφή τη Παχύ Βουνό με υψόμ. 631 μ. Μόνο η επιμονή των Ολυμπιτών κατάφερε στην ανατολική πλευρά του νησιού να καταστήσει γόνιμο το άνυδρο πετρώδες έ δαφος. Πεζούλες και λίγα μέτρα γης καλλιεργούντο συστηματικά. Η διαδρομή ουσιαστικά ξεκινά με

καΐκι από το επίνειο της Ολύμπου, το Διαφάνι μία διαδρομή που επί χρόνια έκαναν οι Ολυμπίτες για να φτάσουν και να καλλιεργήσουν τα κτήματα τους στη Σαρία. Η αποβίβαση γίνεται στον Αγιο Σπυρίδωνα, στον κόλπο του Αλμυρού, απ όπου ξεκινά η γοητευτική πεζοπορική διαδρομή που διαρκεί περίπου 3 ώρες. Προς το τέλος της πορείας βρίσκεται ο εγκαταλελειμμένος οικισμός Αργός όπου υπήρχαν οι "στάβλοι", πρόχειρα κτίσματα

Την άνοιξη η Σαρία πλημμυρίζει στα χρώματα. Στο βάθος της φωτογραφίας φαίνεται ο κόλπος του Αλμυρού και ο στενός δίαυλος που χωρίζει τη Σαρία από την Κάρπαθο

Scan: GVG 2014

Α Ν Α Λ Υ Τ Ι Κ Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Διάσχιση νήσου ΣΑΡΙΑΣ

1

Ακ. Οξώνησος Μαύρων

• Κατηγορία: Ορεινή Πεζοπορία • Τύπος διαδρομής: Διάσχιση

208

© Ορμος Αλιμούντπς ΛργοςΡ...^®

• Ομορφιά διαδρομής: 4 / 5 • Μήκος διαδρομής: 7,8χλμ.

• Χρόνος χωρίς στάσεις: 2ωρ.59'

Όρμος Πλάκας

Ν. ΣΑΡΙΑ

• Σονολική κατεύθυνση πορείας 10° • Υψομ. διαφορά ανάβασης: 240μ.

496

• Υψομ. διαφορά κατάβασης: 240μ.

• Κλίση εδάφους: + - 0

' 42

• Χαμηλότερο σημείο: Ομ.

θ·:

382

• Ψηλότερο σημείο: 230μ.

·* ^

• Βλάστηση: V5 και %

Ακ. Ασπρωνας

>f 316

• Πόσιμο Νερό: Οχι

rH |

• Κατάσταση εδάφους: Μονοπάτι 7,8χλμ.

• Δυσκολία διαδρομής: 4 / 5

ΛA g ™ Ακ. Μοναξιός

• Σήμανση σήμερα: V5 Λίγα κόκκινα

L

Δ 172

και μπλε σημάδια

Ο Τρίστομο

για τις καθημερινές ανάγκες των

Εξοπλισμός-Εποχή του χρόνου

καλλιεργητών του νησιού. Ενα μικρό

Η καλύτερη εποχή διάσχισης της

φαράγγι, με το περίεργο όνομα Εντι,

Σαρίας είναι την άνοιξη. Οι βίαιοι ά -

οδηγεί στον παράλιο ερειπωμένο

νεμοι στην περιοχή κατά τη διάρκεια

οικισμό Παλάτια, όπου υπάρχουν α -

του χειμώνα αλλά και των καλοκαιρι-

κόμη υπολείμματα παλαιοχριστιανι-

νών μηνών δυσκολεύουν την προ-

κής εκκλησίας, επάνω στην οποία

σέγγιση του καϊκιού. Δεν χρειάζεται

είναι κτισμένο το σύγχρονο εκκλη-

κάποιος ιδιαίτερος εξοπλισμός, αλλά

σάκι της Αγίας Σοφίας. Επίσης, υ -

θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του

πάρχουν κτίσματα και εντυπωσια-

ότι η διαδρομή μαζί με τη μετάβαση

κές ταφικές κατασκευές με χαρα-

από το Διαφάνι διαρκεί περίπου όλη

κτηριστικούς τρούλους. Η επιστρο-

την ημέρα οπότε θα χρειαστείτε νερό

φή από τα Παλάτια θα γίνει πάλι με

και πρόχειρο φαγητό που δεν υπάρ-

καΐκι προς το Διαφάνι.

χουν στο νησί.

Μέση Ημερήσια θερμοκρασία Μέρες βροχής

ΙΑΝ.

ΦΕΒ.

MAP.

ΑΠΡ.

ΜΑΙΟΣ

ΙΟΥΝ.

ΙΟΥΛ

ΑΥΓ.

ΣΕΠΤ.

ΟΚΤ.

12

12

14

17

21

25

27

27

25

21

17

13

13

12

10

5

3

1

0

0

2

6

8

13

ΝΟΕ ΔΕΚ

Στοιχεία ΕΜΥ από τον πλησιέστερο μετεωρολογικό σταθμό.'

1 ( ^ 1 GVG ! · · · 2014 · · · · Scan:

· · · · ^ · · ^

Ο κόλπος Παλάτια (αριστερά) όπου η κατάληξη της πεζοπορικής διαδρομής. Το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας είναι κτισμένο πάνω σε παλαιοχριστιανική βασιλική. Οι ταφικές κατασκευές με τους χαρακτηριστικούς τρούλους(δεξιά) στα Παλάτια έχουν αραβικές επιρροές πιθανόν από διαμονή πειρατών που λυμαίνονταν το Αιγαίο κατά την περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ Χ Ρ Ο Ν Ο Σ Χ Λ Μ . ΥΨΟΜ. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οωρ.ΟΟ' 0 0 ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

= Η-

Οωρ.16'

0,530

80

Οωρ.32'

1,010

150

1ωρ.07'

2,350

180

1ωρ.09'

2,420

170

2ωρ.09'

5,520

180

2ωρ.18' 2ωρ.21'

5,970 6,090

220 230

6,460

210

2ωρ.41'

6,900

220

2ωρ.56'

7,660

5

2ωρ.59'

7,820

0

ίΡ =» « I I I 2: δ. 2ωρ.29' <3 fc

II

CQ =J

Q §

1

IΡ ?I

«Μ

5 9

I

6 vf sfc to1 ε

§ fe. ΕΙ

t

a a a: δ

1 "Β Scan: GVG

2014

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Από την προβλήτα του κόλπου του Αλμυρού 0 (Δίαυλος) (Ν35° 50' 30" -Ε27° 13'51") σε βορινή πορεία πίσω από το σπιτάκι της προβλήτας ανηφορίζοντας σε μία σάρα (λίγα κόκκινα). Σε 530μ. ή 16', το μονοπάτι ανηφορίζει ελισοόμενο (Ν35° 50'45" - Ε27° 13'46"). Αφού κάνει μια μεγάλη στροφή από αριστερά σε 480μ., η σε 16', το μονοπάτι οριζοντιώνεται (Ν35° 50'50" - Ε27° 13'48") και μπαίνει εσωτερικά στο νησί προχωρώντας ανάμεσα σε ξερολιθιές (περιοχή Πίλα, αξίζει να πάει κανείς μέχρι τα υπολείμματα του ελαιουργείου που δεν δούλεψε ποτέ). Σε 1340μ., ή σε 35', φτάνετε στο εκκλησάκι του Αγ. Ανδρέα θ (Ν35° 51'27" - Ε27" 14Ό5") και συνεχίζετε σε βορινή πορεία. Σε 70μ., ή σε 2' φτάνετε μπροστά σε πλάτωμα (Νάπα) (Ν35° 51'29" - Ε27° 14*03") και συνεχίζετε ευθεία απέναντι (μπορείτε να κάνετε από αριστερά το γύρο του χωριού, τέλος της παράκαμψης το (Ν35° 51 '34" - Ε27° 14Ό4"). Σε 3,1χλμ., ή σε 1 ωρ.00' ακολουθώντας το ευδιάκριτο μονοπάτι αφού περάσετε πυκνό πευκόφυτο τμήμα αφήνετε αριστερά σας μεγάλη σπηλιά (Καμάρα) (Ν35° 52'32" Ε27° 13*42"). Σε 450μ„ ή σε 9', φτάνετε σε διάσελο (Ν35° 52'39" -Ε270 13*45") και σε 120μ„ ή 3', φτάνετε στη διασταύρωση (Ν35° 52'41" -Ε27" 13*42") (ευθεία σε βόρεια κατεύθυνση για Παλάτια) και συνεχίζετε αριστερά για Αργός κατευθυνόμενοι σε ένα ρέμα. Σε 370μ., ή σε 8', περνάτε το ρέμα απέναντι (Ν35° 52'47" - Ε27° 13'35") και σε 440μ., ή σε 12', κρατώντας μία βορινή πορεία χωρίς ευδιάκριτο μονοπάτι ανάμεσα σε πεζούλες φτάνετε στη διασταύρωση για Παλάτια (Ν35° 53'22"-Ε27°13'25") (ευθεία σε 180μ. φτάνετε στον οικισμό του Αργούς Θ που αξίζει να τον επισκεφθείτε) (Ν35° 53*27*' - Ε27" 13*26") και συνεχίζετε κατηφορίζοντας δεξιά στις 100" μέσα και παράπλευρα σε ένα ρέμα (Εντι) (θαλασσιά βέλη). Στη συνέχεια το φαράγγι γίνεται πολύ στενό και εντυπωσιακό με κτιστό καλντερίμι και σε 760μ., ή σε 15', φτάνετε στο εκκλησάκι της Αγ. Σοφίας (Ν35° 53*19" -Ε270 13*54") (υπήρχε μεγάλη βασιλική με ψηφιδωτά). Σε 160μ. ή σε 3', φτάνετε στη θάλασσα στη θέση Παλάτια 0 (Ν35° 53*17" - Ε 2 7 Ί 3 ' 59") Από τη θάλασσα, ανηφορίζοντας βόρεια, περνάτε το (351) και φτάνετε στον οικιομό-νεκρόπσλη με τα χαρακτηριστικά κτίσματα με τους ιδιόμορφους τρούλους. (Ν35° 53'21" -Ε27° 13'58")

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ/ΤΟΠΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ Ι • I

ΚΑΡΠΑΘΟΣ-ΚΑΣΟΣ ί

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑI ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΜΑΡΙΑ ΠΑΣΧΑΛΗ

«Φάεχόντρο να χοπρήνεις κι αλευρά να με(γ)αλήνεις»

^ ^ την Κάρπαθο και την Κάσο λαογραφία ^ ^ και γαστρονομία συνδέονται άρρηκτα ^ ^ και αρκετά εδέσματα καθιερώθηκαν μέσα από κοινωνικά δρώμενα. Ιδιαίτερα σημαντική εκδήλωση στην Κάρπαθο, τα "εφτάμερα", που λέγεται ότι οι μοίρες μοιραίνουν το παιδί. Εάν είναι αγόρι, του φορούν το άσπρο πουκάμισο του πατέρα, αν είναι κορίτσι στο νυχτικό της μητέρας. Στη συνέχεια, νέα κορίτσια το σηκώνουν ψηλά από τις άκρες του υφάσματος και το τραγουδούν για να το μοιράνουν καλά οι μοίρες. Κατόπιν, σε κούπα με άσπρο ρύζι, τοποθετούν 7 κεριά αφιερωμένα σε Επτά Αγίους. Οποιο κερί λιώσει πρώτο στο ρύζι, αυτός είναι ο άγιος ο οποίος θα προστατεύει το παιδί. Εκείνη την ημέρα, θα ετοιμάσουν και την "αλευρά". Ενα κορίτσι (οι γονείς του οποίου ζουν) κοσκινίζει το αλεύρι (μάλιστα, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οι παππούδες πασαλείβουν με το αλεύρι τους γονείς του παιδιού για το γούρι) μαζί με διάφορα μπαχαρικά σε μία μεγάλη γαβάθα, στην οποία ρίχνουν ζεστό νερό και ανακατεύουν με δύναμη άντρες με μεγάλες ξύλινες κουτάλες μέχρι να γίνει το ζυμάρι. Στη συνέχεια, οι επισκέπτες που έρχονται να ευχηθούν, κόβουν από το ζυμάρι αυτό μικρά κομματάκια τα οποία βουτούν σε μέλι με βούτυρο ή μέλι με ταχίνι ανακατεμένο. Γλυκό χαράς είναι και ο καρπάθικος μπακλαβάς με σκέτη ζύμη που ανοίγεται με ξυλικάκι, τηγανίζεται

Scan: GVG 2014

Καρπάθικο αρνί "βιζάντι" με γέμιση "πααπαρά"

Υλικά: 1 αρνί, λεμόνι, αλάτι, πιπέρι.

Για in γέμιση: 1 φλιτζάνι τσαγιού ρύζι ή χόνδρο, 1 φλιτζάνι τσαγιού αρνίσιο συκωτάκι ψιλοκομμένο, 1,5 κουταλιά της σούπας βούτυρο καρπάθικο, 1 μεγάλο κρεμμύδι ψιλοκομμένο, 1 κουταλάκι του καφέ κανέλλα κοπανισμένη, 1 κουταλιά της σούπας ντοματοπελτέ αραιωμένο ο' ένα ποτήρι νερό, αλάτι και πιπέρι Εκτέλεση Τρίβουμε το αλατοπίπερο στο αρνί καλά μαζί με μία λεμονόκουπα. Ετοιμάζουμε πι γέμιση,, ρίχνοντας να κάψει το βούτυρο στην κατσαρόλα. Προσθέτουμε το ρύζι και το κρεμμύδι και τα περνάμε μέχρι να ξανθύνουν. Τότε, προσθέτουμε και τα υπόλοιπα υλικά και, μόλις μισοψηθούν, τα βγάζουμε και τα αφήνουμε να κρυώσουν. Στη συνέχεια, γεμίζουμε την κοιλιά του αρνιού, πι ράβουμε και το βάζουμε να ψηθεί στον φούρνο. *

ft

στο λάδι και μετά μελώνεται ή ξενικός με αμύγδαλα, καρύδια και πολλά φύλλα κρούστας που του δίνουν μεγάλο ύψος. Οι ξυλικόπιτες γίνονται πολύ λεπτές, τηγανίζονται και σερβίρονται με μέλι. Η "σισαμόμελη" (με μέλι και σουσάμι) προσφέρεται στους γάμους για να πάρει ο γαμπρός δύναμη, αλλά και στους καλεσμένους. Μεγάλη δεξιοτεχνία από τη νοικοκυρά απαιτεί το ψιλοκούλουρο που προσφέρεται σε πανέρι με ζαχαροστράγαλα. Δοκιμάστε γλυκά κουταλιού κυδώνι, σύκο, σταφύλι, βύσσινο και μοσχοπούγκια που έχουν γέμιση καρύδια και πασπαλίζονται με ζάχαρη άχνη. Καταπληκτικές είναι οι πίτες με διάφορα χόρτα ή με τυρί, ιδιαίτερα οι μυζηθρόπιτες. Οι μακαρούνες είναι σπιτικά ζυμαρικά ενώ ο χόντρος -σπασμένο σιτάριγίνεται με κρέας και ντομάτα και σερβίρεται σε πανηγύρια ή γάμους. Παραδοσιακό φαγητό είναι το αρνί βιζάντι με γέμιση πασπαρά καθώς και τα ντολμαδάκια. Ψάρια και θαλασσινά υπάρχουν άφθονα, κυρίως ένα είδος καλαμαριού -το αγριάι, σαν το θράψαλο- καβούρια, αχινιοί, πατελίδες (πεταλίδες), ενώ το ψάρι μένουλα που μοιάζει με τη σαρδέλα γίνεται παστό. Οσο για το κρασάκι, θα

Κασιώτικοι "ντουρμάες" (πολμαδακια) από την κ. Αννα Περσελή

Υλικά: 1 κιλό κιμάς (μισό χοιρινό και μισό μοσχαρίσιο), 3-4 μεγάλα κρεμμύδια τριμμένα, 1,5 κιλό ντομάτες αποφλοιωμένες, 1 ποπίρι ελαιόλαδο, 1 ποπίρι ρύζι καρολίνα, μισό κουταλάκι ζάχαρη, 1 κιλό αμπελόφυλλα φρέσκα βρασμένα επί δέκα λεπτά, 1 ποτήρι χυμός λεμονιού, αλάτι, πιπέρι. Εκιέϋεση Αφού ανακατέψουμε τα υλικά, αφήνουμε το μείγμα στο ψυγείο επί μία περίπου ώρα. Κόβουμε τα κοτσάνια από τα αμπελόφυλλα και τα χωρίζουμε σε τρία κομμάτια. Αφού τυλίξουμε τα ντολμαδάκια σε πάρα πολύ μικρό σχήμα, τα τοποθετούμε κοντά-κοντά σε κατσαρόλα που έχουμε στρώσει αμπελόφυλλα και ρίχνουμε ένα ποπίρι νερό και λίγο επιπλέον λάδι ή βούτυρο. Οταν μισοψηθούν, προσθέτουμε ένα ποτήρι χυμό λεμονιού και αποτελειώνουμε το ψήσιμο.

Scan: GVG 2014

δοκιμάσετε σπιτικό: Γλυκό πριν ολοκληρωθεί η ζύμωση ή "αντρίκιο" που είναι κρασί ξηρό. Στην Κάσο είναι αμέτρητα τα παραδοσιακά εδέσματα! Και εδώ θα δοκιμάσετε την αλευρά διάφορες κουλούρες με πολλά μπαχαρικά- αλλά και κουλούρια με σουσάμι, με λάδι ή με γάλα, τις σπιτικές μακαρούνες που είναι πεντανόστιμες με τυρί σιτάκα που μοιάζει με πιν κοπανιστή ή με σκόρδο. 0α γευτείτε ακόμη διάφορες πίτες λαχανόπιτες και μυζηθρόπιτες. Το ρύζι γεμίζει τις αγκινάρες τα κολοκυθοπούλια, τους περίφημους "ντουρμάες" -ντολμαδάκια πολύ πολύ μικρά-, τα καλαμάρια "αγριάδια", αλλά και φακόρυζο με κρεμμυδάκι. Στο πιλάφι, που γίνεται από ζωμό κοτόπουλου ή μοσχαριού, μπαίνει πολλή ντομάτα για να γίνει κόκκινο και προσφέρεται κυρίως στους γάμους και πανηγύρια. Καταπληκτικό είναι το σουπιοπίλαφο με κρασί, ξύδι, κρεμμυδάκι και δάφνη, το ψαροπίλαφο με διάφορα πετρόψαρα και το πατελιοπίλαφο με πεταλίδες. Και στην Κάσο οι μένουλες γίνονται παστές, τα μπαρμπούνια σαβόρε, ενώ ο άφθονος σκάρος στα κάρβουνα ή γιαχνί με ντομάτα και κρεμμυδάκι. 0α δοκιμάσετε ακόμα αρνί στο φούρνο με γιαούρτι ή με πασπαρά (σε κάποια παραλλαγή προστίθεται και κιμάς), μπουστιές και μπομπάρια γεμιστά (κοιλιές και έντερα αρνιού με ρύζι κιμά συκωτάκι και διάφορα μυρωδικά ντομάτα και κρεμμύδι), αλλά και κεφτέδες με μπόλικο κύμινο. Το αγριόχορτο ροΐκιο τουρσί συνοδεύει αρκετές λιχουδιές, όπως και το ντόπιο τυρί ελάίκή. Τα γλυκά είναι ο παράδεισος σας: Λουκουμάδες, αμυγδαλωτά, ζαχαροκούλουρα, γλυκά κουταλιού, "μοσχοπούντζια" με αμύγδαλα και ανθόνερο ή με αμύγδαλο και καρύδι και μοσχοκάρυδο, ξυλικόπιτες (είναι σαν δίπλες), ξεροτήγανα, σησαμόπιτες που αρέσουν στα παιδιά. Μην εντυπωσιαστείτε εάν συναντήσετε κάποια αιγυπτιώτικα φαγητά, καθώς αρκετοί Κασιώτες έζησαν επί πολλά χρόνια στην Αίγυπτο: Ταχινία, φαλλάφελ, χουμουσία, φούλια, αλλά και κανταΐφι με κρέμα!

Ευχαριστούμε τον Κασιώτη κ. Γιάννη Φραγκουλη, Εφορο Δηροσίων Σχέσεων της Ομοσπονδίας Δωδεκανησιακών Σωματείων για τα βιβλία και τις πληροφορίες, καθώς και το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Καρπάθου. βιβλιογραφία: Κασιώτικη Κουζίνα-Αννας Περσελή.

AIIDBEATA/AIAM0NH/AIATPDKH/4IAAYKIID

ΚΑΡΠΑΘΟΣ-ΚΑΣΟΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ • ΕΠΙΜΕΛΕΙΑςΤΕΦΑΝΟς ς Τ Ε Φ Α Ν Ι Δ Η ς i n f o @ t r a v e l a d v i s o r . g r

Κάρπαθος -μαζί με τη μικρότερη Κάσοείναι τα νοτιότερα νησιά της Δωδεκανήσου. Βρίσκονται ανάμεσα στην Κρήτη και τη Ρόδο. ΠΡΟΣΒΑΣΗ Ακτοπλοϊκή σύνδεση: Κάρπαθος: Από τον Πειραιά με φέρι μποτ για την Κάρπαθο και το Διαφάνι. Επίσης συνδέεται με τη Ρόδο, τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα και τη Σητεία Κρήτης. Πρακτορείο Πειραιά, « 210-4124800, 210-4179822 Πρακτορείο Καρπάθου, « 22450-22148 Κάσος: Από τον Πειραιά με φέρι-μποτ για την Κάσο. Επίσης, υπάρχει σύνδεση και με τη Ρόδο, τη Χάλκη, την Κάρπαθο και τη Σητεία της Κρήτης. Στο νησί θαλάσσιες συγκοινωνίες εκτελούνται από τον Γιώργο Μανούσο με το σκάφος του, « 22450-41047. Πρακτορείο Πειραιά, « 2104137676, 210-4119264 Πρακτορείο Κάσου, « 22450-41323 Αεροπορική σύνδεση: Κάρπαθος: Η αεροπορική σύνδεση γίνεται, από την Αθήνα μέσω Ρόδου. Το αεροδρόμιο απέχει 16 χλμ. από την Κάρπαθο. Κάσος Η Κάσος συνδέεται με τη Ρόδο αεροπορικώς με έξι πτήσεις το καλοκαίρι και με τρεις πτήσεις εβδομαδιαίως τον χειμώνα. Τα δρομολόγια εκτελούν οι Ολυμπιακές Αερογραμμές. Ολα τα δρομολόγια προς ή από την Κάσο εκτελούνται με ενδιάμεσο σταθμό στην Κάρπαθο. Το αεροδρόμιο

Scan: GVG 2014

της Κάσου βρίσκεται περίπου ένα χιλιόμετρο δυτικά από το Φρυ, στον παραλιακό δρόμο προς τον Αγιο Κωνσταντίνο. Η οδική συγκοινωνία μεταξύ αεροδρομίου και των χωριών του νησιού εξυπηρετείται μόνον με ταξί. Λόγω των περιορισμένων θέσεων που διαθέτουν τα αεροσκάφη, η έγκαιρη κράτηση θέσεων, ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες και τις περιόδους των εορτών, θεωρείται απαραίτητη. Ολυμπιακές Ολυμπιακές Αεροδρόμιο Ολυμπιακές Αεροδρόμιο

Αερογρ. Αθήνα, « 210-9666666 Αερογρ. Ρόδος, * 22410-24555 Καρπάθου, « 22450-91030 Αερογρ. Κάσος, « 22450-41555 Κάσου, « 22450-41444

Χρήσιμο ΤηΑέφωνα

Δήμος Κοινότητα Ολύμπου, Αστυνομία, Λιμεναρχείο, Κέντρο Υγείας, Αγροτικό Ιατρείο Απέρι, Αγροτικό Ιατρείο Μενετές, Αγροτικό Ιατρείο Μεσοχώρι,

Κάρπαθος « 22450-22427 * 22450-51203 * 22450-22222 «22450-22227 «22450-22228 «22450-31262 « 22450-22427 «22450-71209

Δήμος Κάσου, Αστυνομία, Λιμεναρχείο, Αγροτικό Ιατρείο,

Κάσος «22450-41277 «22450-41222 « 22450-41288 «22450-41333

Κάρπαθος: Υπάρχουν αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενοδοχεία στα Πηγάδια, στο Μενετέ, στην Αρκάσα και στο Λεύκο. Πα περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με την Αστυνομία (β 22450-22222), το Δήμο ( • 22450-22427) ή την Ενωση Ξενοδόχων Καρπάθου ( β 22450-22483) Κάσος: Υπάρχουν αρκετά -αλλά όχι πολλάενοικιαζόμενα δωμάτια. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με την Αστυνομία 122450-41222) ή το Δήμο ( β 22450-41277)

napafliES Κάρπαθος Ακόμη και στο λιμάνι, τον Πέρα Γιαλό, χα νερά είναι καθαρά και προσφέρονται για μπάνιο. Οι πιο όμορφες παραλίες, όμως, είναι χο Λιβάδι, ο Αγιος Κωνσταντίνος, ο Αγιος Ιωάννης, οι Βάτσες, τα Καμινάκια, ο Πάνορμος, η Παχιά Αμμος, το Μαρμάρι, το Στενό, το Βάι και φυσικά η Μαλτεζάνα. Το Τζανάκι, πανέμορφη παραλία με κρυστάλλινα νερά, προσελκύει γυμνιστές. Κάσος Η πίσω πλευρά της Κάσου, που βρέχεται από τα πεντακάθαρα, βαθιά και ανοικτά νερά του Αιβυκού Πελάγους, είναι ιδιαίτερα δυσπρόσιτη. Εντούτοις, διαθέτει αξιολογότατες παραλίες και απίστευτους σχηματισμούς βράχων. Ουσιαστικά οι μόνες από τις παραλίες αυτές που είναι προσβάσιμες από στεριάς είναι της Χελάτρου και του Αυλακιού, αλλά κι αυτή η τελευταία είναι προσιτή μόνον από δύσκολο μονοπάτι που ξεκινά από τον Αϊ-Γιώργη στις Χαδιές. Η πρόσβαση σε όλες τις άλλες παραλίες της νοτίου πλευράς απαιτεί σκάφος και κατάλληλο καιρό. Η παραλία της Αγκάλης είναι μακρόστενη, αμμώδης, αποκλεισμένη από στεριάς με ψηλά βράχια. Η Χοχλακιά είναι μικρή παραλία στο ΝΔ. άκρο με πρόσβαση μόνο από θαλάσσης. Χαρακτηριστικά σημεία αναφοράς στις νότιες ακτές του νησιού είναι επίσης το ακρωτήριο Τρούσσουλας, του Τράχηλα, η Νήσος και οι τρεις «φρεγάτες». Στη βάση του Τρούσσουλα υπάρχει βαθειά σπηλιά με μικρό και δυσδιάκριτο άνοιγμα

Scan: GVG 2014

Κάρπαθος Τα σημαντικότερα πανηγύρια του νησιού καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, ώστε να μπορέστε ίσως να απολαύσετε από κοντά τους χορούς και τις μουσικές αυτού του τόπου.

2 /2, Της Υπαπαντής, στην Αρκάσα 23 /4, Του Αγίου Γεωργίου στον Λευκό 5 /5, Της Αγίας Ειρήνης στην ομώνυμη περιοχή στο Μεσοχώρι.

7 Π, Της Αγίας Κυριακής, κοντά στα Πηγάδια 26-28 Π, Του Αγίου Παντελεήμονος στο Οθος 5 - 6 / 8 , Του Σωτήρος, στις Μενετές και στο Διαφάνι 10 /8, Της Χρυσοβαλάντου στην Ολυμπο (από τα μεγαλύτερα πανηγύρια).

15 /8, Της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Ολυμπο (το μεγαλύτερο πανηγύρι) καθώς και στο Απέρι, στις Πυλές και τις Μενετές.

23 /8, Στην κυρά-Παναγιά.

28 - 29 /8, Του Αγίου Ιωάννη, στη Βρυκούντα (σημαντικό πανηγύρι στο σπήλαιο δίπλα στη θάλασσα) 7 /9, Στην Παναγιά τη Λαρνιώτισσα, στα Πηγάδια 8 /9, Στην Παναγιά τη Βρυσιανή στο Μεσοχώρι (από τα μεγαλύτερα του νησιού) 17 /9, Της Αγίας Σοφίας στην Αρκάσα 3/11, Του Αγίου Γεωργίου του Μεθυστή, στα Πηγάδια, το Οθος στα Σπόα και αλλού. Γιορτάζεται η ημέρα που ανοίγονται τα βαρέλια με το νέο κρασί Κάσος Οι εορταστικές εκδηλώσεις είναι αρκετές.

2 /2, πανηγύρι της Υπαπαντής στην Αρμάθια 23 /4, του Αϊ-Γιώργη, στις Χαδιές 17 Π , της Αγίας Μαρίνας, στην Αγία Μαρίνα 15 /8, της Παναγιάς, στη Παναγιά 27 /8, πανηγύρι του Αγίου Φανουρίου, στην Αγία Μαρίνα 2 /9, του Αγίου Μάμα, στο Πόλι 8 /9, της Παναγίας Μποργανούλας, στον Εμπορείο 14 /9, πανηγύρι του Σταυρού, στην Αγία Μαρίνα 26 /10, του Αγίου Δημητρίου, στο Αρβανιτοχώρι 12 /12, πανηγύρι του Αγιου Σπυρίδωνα, στο Φρυ

Φαγητό - Αγορέε

Οδικό Δίκτυο

Κάρπαθος Κυριότερα προϊόντα είναι τα σταφύλια, από τα οποία παράγεται κρασί εκλεκτής ποιότητας, το λάδι, το τυρί, το μέλι, τα πορτοκάλια, τα λεμόνια, τα κυδώνια, τα μήλα κ.ά. Στη θάλασσα της Καρπάθου αλιεύονται αρκετά ψάρια, μεταξύ των οποίων και ο σκάρος, γνωστός από την Αρχαιότητα για τη νοστιμιά του. Στο νότιο τμήμα του νησιού ευδοκιμούν σιτάρι, κριθάρι, καλαμπόκι, σίκαλη, φασόλια, φακή, μπιζέλια, τα λαχανικά, τα αμπέλια, οι ελιές και τα οπωροφόρα. Το φαγητό είναι πράγματι πλούσιο σε ποικιλία με χορτόπιτες, μακαρούνες, μυζηθρόπιτες, τον απίθανο μπακλαβά, και το τοπικό πεντανόστιμο βυζάντι. Γευθείτε ακόμη ξεροτήγανα, αρντιστά, ντόπια τυριά, χταποδοκεφτέδες και μπουγάτσα από τον Πέρα Γιαλό και πουγκιά (τυρόπιτες με μέλι). Το νησί φημίζεται, επίσης, για τα πιάτα που είναι ζωγραφισμένα στο χέρι και για τα μπακίρια, το σουσαμόμελο, τα παραδοσιακά υφαντά, τα στιβάνια από τα παραδοσιακά τσαγκαράδικα του νησιού. Κάσος Εχοντας υποστεί πολλές επιδράσεις (από τη γειτονική Κρήτη, από τους Κασιώτες ναυτικούς που ταξίδευαν ανά τον κόσμο, αλλά και από τους Κασιώτες της Αιγύπτου), η κουζίνα του νησιού περιλαμβάνει μοναδικά εδέσματα τα οποία δεν συναντώνται σε άλλα μέρη της Ελλάδος. Ιδιαίτερα στα πανηγύρια και τις γιορτές, η ποικιλία είναι τεράστια. Η Κάσος έχει θαυμάσιο κρέας, μέλι και γαλακτοκομικά προϊόντα. Μην ξεχάσετε να δοκιμάσετε την ξηρή μυζήθρα. Το νησί διαθέτει αρκετά εστιατόρια και ταβέρνες, τα περισσότερα από τα οποία, όμως, λειτουργούν μόνον κατά τη θερινή περίοδο. Σχεδόν όλα διαθέτουν παραδοσιακά καοιώτικα ή και αιγυπτιακά εδέσματα. Τα περισσότερα από τα εστιατόρια, snack bar, καφενεία, μεζεδοπωλεία βρίσκονται συγκεντρωμένα γύρω από τη Μπούκα, αλλά και στο υπόλοιπο Φρυ. Δυνατότητα για φαγητά και αναψυκτικά υπάρχει και στην Αγία Μαρίνα και το Αρβανιτοχώρι και τους θερινούς μήνες και στον Εμπορείο. Η νυχτερινή διασκέδαση στην Κάσο -με τη μορφή που αυτή έχει πάρει σε άλλα κατακλυσμένα από τον τουρισμό νησιά- είναι σχετικώς περιορισμένη.

Κάρπαθος: Υπάρχουν ΚΤΕΛ με τα οποία μπορείτε να γυρίσετε το νησί αλλά και ταξί ( « 2245022705) και ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα. Επίσης, υπάρχει καθημερινή θαλάσσια σύνδεση μεταξύ Πηγαδιών και Διαφανίου. Κάσος: Η Κάσος έχει δίκτυο ασφαλτοστρωμένων δρόμων μήκους περίπου 22 χιλιομέτρων. Ολα τα χωριά συνδέονται με το Φρυ και μεταξύ τους με ασφαλτοστρωμένους δρόμους. Πέραν του δικτύου αυτού, πολλοί χωματόδρομοι οδηγούν στις πλέον σημαντικές τοποθεσίες του νησιού. Η κατάσταση των δρόμων αυτών εξαρτάται κατά πολύ από τις βροχές οι οποίες πέφτουν τον χειμώνα. Για αρκετές από τις διαδρομές σε χώμα απαιτείται όχημα 4x4 ή κατάλληλη off road μοτοσικλέτα. Αλλες μπορούν να καλυφθούν και με συμβατικά Ι.Χ. ή δίκυκλα. Για τις μετακινήσεις λειτουργεί Δημοτικό Λεωφορείο και τις ανάγκες καλύπτουν και λίγα ταξί. Πάντως αρκετές από τις αποστάσεις καλύπτονται και με τα πόδια.

•

•

•

Διαδΐκτυο •

•

τ

Κάρπαθος Σχετικά με τα Δωδεκάνησα και το νησιά τους, www.ando.gr/links/dodekanisos/tourismos.htm Αρχαιολογικός Ατλας Αιγαίου, www.ypai.gr/atias/thesi. asp ?idthesi s=631 Γενικά στοιχεία και πληροφορίες, www.greektourism.gr/karpathos/history.htm Ομοσπονδία Τουριστικών Καταλυμάτων Δωδεκανήσων, www.dodekanisa.com.gr Διαμονή Κάρπαθος, www.ciickhere.gr/hoteisgreece/hotels_gr.asp?HELLAS_EN=KARPATHOS Φωτά από Κάρπαθο, 2teekorth.kyk.sch.gr/alexandra/p8.htm Καταλύματα στην Κάρπαθο, www.gto.gr/gr/accomm/loc/tlist.php7loc=Karpath os%20Town&prav=KARPATH0S Κάσος Τα πάντα για την Κάσο, www.insitu.gr/kassos/ Το ολοκαύτωμα της Κάσου, www.rodosport.gr/enlefko/kasos.htm Μεσογειακό Φαγητά, γεύσεις Κάσου, www.gourmed.gr/greek/greek-. food/show. asp?gid=9&nodeid=78&arid=3843

Μ .·•»: p " ) · '

Scan: GVG 2014

Λκ, ΟΙ,ώνησος Μαύρων

A

\

s

Ορμος Αλιμόύντας Α^Λς1 Όρμος I Ιλόκας, Ν. Σ Α Ρ Ι Α

|J0

ί t

Δ". ί »ν.Ακ. Αοπρωνας

,

r y

ft

Δ

ΤρΙστομο ^

^-..t?)·'!

«a

Κι

ASrOU -

Ν.

l^f

ΚΑΡΠΑΘΟΣ

Ορμος ΦίσΓ,ς Ακ Μακρυύ ΠοΟντο

Ορμος Νάτης

Ορμος ΛιμενΙου

>r Ορμος Λόλας Γ)|·|ιΐι^ Λγ Ειρήνης

J

I

Λκ. Κιιμνιϊκκι Όρμυς Λιΐ|ΐ(,ς

//

Ορμος Λιυκιιιι

1>ι

II», Ι Ι ρ ι ο ν Ι ο υ

Όρμος Πηγάδια πάθος

()|ΐμι«, Κιιμομύκιπ

1ι ι Λ ι ι ι ή κ ο σ τ ρ ο

Ορμος Βαθυπόταμου

Ακ. Ay ι >ι ι Λωμο{ Ακ. Δείκτης %· / Ακ. Λκ ι ή

C-

Ορμος ΧριΙμιιιι Ακ. Κάστελλο

Ν.

Scan: GVG 2014

ΚΑΣΟΣ