Jak to odczytać? Lektury obowiązkowe w gimnazjum - Iwona i Lech Cieślakowie

2009

l

2010

l

2011

Iwona i Lech Cieœlakowie

Egzamin gimnazjalny Jak to odczytaæ?

Lektury obowi¹zkowe w gimnazjum Autorzy: Iwona Cieœlak, absolwentka Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu; nauczycielka jêzyka polskiego w Zespole Szkó³ nr 7 w Toruniu; autorka Nowego szkolnego s³ownika ortograficznego. Jest egzaminatorem w czêœci humanistycznej egzaminu gimnazjalnego.

Lech Cieœlak, absolwent Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu; nauczyciel jêzyka polskiego i sztuki w Gimnazjum w Cierpicach k. Torunia.

Autorzy wspólnie wydali równie¿: Egzamin gimnazjalny. Jak to napisaæ? Poradnik dla ka¿dego ucznia, Egzamin gimnazjalny. Jak to zrozumieæ? Poradnik dla ka¿d ego ucznia, Sprawdzian szóstoklasisty.

Jak to napisaæ?

Redaktor wydania:

Zdzis³aw G³owacki Ilustracje:

Katarzyna Danielewska Redakcja techniczna, opracowanie graficzne, ³amanie i przygotowanie do druku:

Robert Ciechanowski, RC PRO [www.rc-pro.eu] Projekt ok³adki:

Miros³aw G³odkowski, Zdzis³aw G³owacki

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Tutor” Wydanie I. Toruñ 2009 r.

Oficyna Wydawnicza „Tutor” 87-100 Toruñ, ul. Warszawska 14/2, tel./fax 0-56 65-999-55 Wysy³kowa Ksiêgarnia Internetowa: www.tutor.edu.pl Druk i oprawa: Toruñskie Zak³ady Graficzne „Zapolex” Sp. z o.o.

ISBN 83-89563-40-8

Spis treœci Przedmowa

4

Biblia

6

Mitologia grecka

12

Homer

Odyseja

16

Sofokles

Antygona

20

Pieϖ o Rolandzie

26

William Szekspir

Romeo i Julia

30

Miguel Cervantes

Don Kichote

36

Karol Dickens

OpowieϾ wigilijna

40

Antoni Czechow

Œmieræ urzêdnika

46

Antoine de Saint-Exupéry Ma³y Ksi¹¿ê

50

Ernest Hemingway

Stary cz³owiek i morze

56

Bogurodzica

60

Jan Kochanowski

Fraszki, pieœni, psalmy i treny (wybór)

62

Ignacy Krasicki

Satyra i bajki

66

Adam Mickiewicz

Ballady i romanse

72

Adam Mickiewicz

Dziady cz. II

76

Adam Mickiewicz

Pan Tadeusz

82

Juliusz S³owacki

Balladyna

88

Aleksander Fredro

Zemsta

94

Henryk Sienkiewicz

Krzy¿acy

100

Henryk Sienkiewicz

Latarnik

106

Boles³aw Prus

Kamizelka

110

Stefan ¯eromski

Syzyfowe prace

114

Stefan ¯eromski

Si³aczka

120

Aleksander Kamiñski

Kamienie na szaniec

124

Arkady Fiedler

Dywizjon 303

128

Melchior Wañkowicz

Ziele na kraterze

132

Miron Bia³oszewski

Pamiêtnik z powstania warszawskiego

136

Zofia Kossak-Szczucka

Bursztyny

140

Przedmowa Jednym z wa¿niejszych zadañ szko³y jest przygotowanie m³odego cz³owieka — ucznia — do kontaktu z dzie³em literackim oraz rozbudzanie ciekawoœci czytelniczej, a nawet pasji, poprzez poznawanie literatury. Dlatego kontakt z lektur¹ nie powinien byæ traktowany tylko jako obowi¹zek. Wa¿ne jest, aby dzie³o literackie sta³o siê dla ucznia wyzwaniem. Nawet jeœli jest to lektura trudna (czêsto „nudna”), trzeba mieæ odwagê zmierzyæ siê z ni¹, bo ¿adne opracowanie jej nie zast¹pi.

Poradnik Jak to odczytaæ? to propozycja przypomnienia treœci i zagadnieñ przedstawionych w lekturach obowi¹zuj¹cych w gimnazjum, których wykaz zawarty jest w rozporz¹dzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2008 r. zmieniaj¹cym rozporz¹dzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kszta³cenia ogólnego w poszczególnych typach szkó³.

Ksi¹¿ka ta zawiera opracowania trzydziestu lektur — wszystkich obowi¹zkowych oraz wybrane utwory z lektur przyk³adowych. Ka¿da z nich zosta³a tak przygotowana, aby uczeñ przypomnia³ sobie najwa¿niejsze zagadnienia z ni¹ zwi¹zane, takie jak: bohaterowie, treœæ, problematyka oraz informacje na temat czasu i miejsca akcji, gatunku, autora czy epoki, w której dzie³o powsta³o. Drug¹ czêœæ ka¿dego opracowania stanowi¹ zadania do fragmentów tekstów danej lektury, które mog¹ byæ wykonywane samodzielnie przez ucznia lub we wspó³pracy z nauczycielem. Warto zaznaczyæ, ¿e s¹ to zadania typu egzaminacyjnego — sprawdzaj¹ce umiejêtnoœci i kompetencje okreœlone w standardach wymagañ egzaminacyjnych z zakresu przedmiotów humanistycznych, m.in.: czytanie tekstu na poziomie dos³ownym i przenoœnym, interpretowanie i parafrazowanie tekstu oraz tworzenie ró¿nych form wypowiedzi w nawi¹zaniu do treœci lektury. Tak wiêc ksi¹¿ka u³atwi gimnazjaliœcie powtórkê lektury, a tak¿e umo¿liwi przeæwiczenie zadañ, jakich mo¿na spodziewaæ siê na egzaminie gimnazjalnym.

Jak to odczytaæ? to ksi¹¿ka, która mo¿e byæ tak¿e pomoc¹ dydaktyczn¹ dla nauczyciela. Wybrane fragmenty tekstów i opracowane do nich zestawy æwiczeñ lekturowych mog¹ stanowiæ uzupe³nienie scenariuszy lekcji lub propozycjê prac domowych dla uczniów. Bêdziemy usatysfakcjonowani, jeœli zaproponowane zadania uznacie Pañstwo za godne zainteresowania i w³¹czycie je do swojego warsztatu pracy z lektur¹.

Mamy nadziejê, ¿e poradnik ten spe³ni oczekiwania wszystkich, którzy po niego siêgn¹. Chcielibyœmy, aby sposób opracowania lektur, wybór fragmentów i zestawy zadañ zamieszczone w poradniku Jak to odczytaæ? sprawi³y, ¿e przygotowanie do egzaminu gimnazjalnego bêdzie ³atwiejsze i efektywniejsze. Praca z dzie³em literackim mo¿e byæ bowiem inspiruj¹ca i przyjemna, je¿eli siê wie, jak lekturê odczytaæ.

Z ¿yczeniami wielu sukcesów autorzy

Biblia

6

Biblia Nazwa Nazwa Biblia pochodzi od greckiego s³owa biblíon ‘zwój papirusu, ksi¹¿ka’; s³owo „biblia” oznacza ‘ksiêgi’.

Autorzy Prawie ka¿da z ksi¹g Starego Testamentu ma wiêcej ni¿ jednego autora, którzy czêsto byli anonimowi lub autorstwo przypisywano komu innemu, zw³aszcza ¿e czêsto ksiêgi powstawa³y przez wiele wieków. Autorstwo czêsto ³¹czono z problematyk¹, tak wiêc np. ksiêgi tzw. m¹droœciowe przypisywano Salomonowi.

Jêzyk Biblii Ró¿ne czêœci Biblii spisane zosta³y w jednym z trzech jêzyków: hebrajskim, aramejskim lub greckim.

Przek³ad Biblii Do najs³ynniejszych przek³adów Biblii zalicza siê przek³ad na ³acinê autorstwa œw. Hieronima z IV w. (tzw.

Wulgata), który sta³ siê podstaw¹ do t³umaczeñ na jêzyki narodowe.

Ksiêgi biblijne W Biblii wyró¿niæ mo¿na ksiêgi: historyczne, dydaktyczne i prorockie.

Ksiêgi dziel¹ siê na rozdzia³y, a rozdzia³y na wersety (werset — ca³oœæ treœciowa zbudowana równolegle z dwóch lub trzech cz³onów). Do oznaczenia ksi¹g, rozdzia³ów i wersetów powszechnie stosuje siê skróty.

Na przyk³ad zamiast pisaæ Ksiêga Rodzaju, rozdzia³ 1, werset 1–20, podaje siê skrót: Rdz 1, 1–20.

Nazwa Apokalipsa — (gr. apokalypsis — ‘objawienie’) to opis proroctwa dotycz¹cego tego, co ma siê wydarzyæ w dniach ostatecznych, przekazanego przez Boga wybranemu prorokowi.

Biblia — Pismo Œwiête Czym jest Biblia?

Biblia to zbiór ksi¹g Starego i Nowego Testamentu uznawany przez chrzeœcijan za ksiêgê œwiêt¹, pisan¹ pod natchnieniem Ducha Œwiêtego.

Ksiêgi Starego Testamentu by³y spisywane od k. II tysi¹clecia p.n.e. do II w. p.n.e. Stary Testament w Biblii katolickiej liczy 46 ksi¹g. Opisuj¹ one stworzenie œwiata, losy narodu izraelskiego i jego przymierza z Bogiem oraz zawieraj¹ pisma proroków. Autorstwo ksi¹g przypisuje siê m.in. Moj¿eszowi (Piêcioksi¹g), Dawidowi (Ksiêga Psalmów), prorokom (Ezechielowi, Jeremiaszowi i in.).

Nowy Testament sk³ada siê z 27 ksi¹g, które spisane zosta³y od po³owy I w. do pocz¹tku II w. n.e. Obejmuje Ewangelie: wg œw. Mateusza, £ukasza, Marka i Jana opisuj¹ce czasy od narodzin Chrystusa, zawiera listy apostolskie, Dzieje Apostolskie oraz Apokalipsê, czyli Objawienie œw. Jana.

Znaczenie Biblii Biblia odgrywa ogromne znaczenie w kulturze, sztuce, filozofii, jest inspiracj¹ dla poetów, malarzy, filozofów, twórców literatury. Motywy i frazeologizmy biblijne s¹ obecne w literaturze i sztuce oraz w jêzyku potocznym. Do najpopularniejszych motywów nale¿¹: stworzenie œwiata, wygnanie z raju, powrót syna marnotrawnego, ukrzy¿owanie Chrystusa, S¹d Ostateczny. Spoœród zwi¹zków frazeologicznych powszechnie znane s¹: hiobowe wieœci, egipskie ciemnoœci, wdowi grosz, wie¿a Babel i wiele innych.

Biblia — Apokalipsa œw. Jana Apokalipsa Œwiêtego Jana [Ap], Ksiêga Objawienia, Objawienie œw. Jana [Obj] — jest ostatni¹ ksiêg¹ Nowego Testamentu.

Biblia

7

Treœæ ksiêgi (fragm.)

Bóg wrêczy³ Barankowi ksiêgê opieczêtowan¹ siedmioma pieczêciami. Baranek otworzy³ szeœæ pierwszych pieczêci, co wi¹za³o siê z wydarzeniami na ziemi, np. zabijaniem mieczem i g³odem po otwarciu czwartej pieczêci, trzêsieniem ziemi, zaæmieniem s³oñca, spadaniem gwiazd i in. zjawiskami. Po otwarciu siódmej pieczêci ukaza³a siê wizja siedmiu anio³ów z siedmioma tr¹bami wzywaj¹cymi na S¹d Ostateczny. Nast¹pi³y b³yskawice, gromy, po¿ary, ogieñ spadaj¹cy na ziemiê, wielkie zniszczenia i œmieræ ludzi. Po wybrzmieniu siódmej tr¹by pojawi³a siê „Niewiasta obleczona w s³oñce”, która mia³a porodziæ Syna. Wtedy na niebie pojawi³ siê ognisty Smok, który chcia³ po¿reæ maj¹ce siê urodziæ dziecko. Dzieciê zosta³o przekazane Bogu.

Nastêpnie w niebie dosz³o do zwyciêskiej walki Micha³a i jego anio³ów ze Smokiem — szatanem. Smok przekaza³ w³adzê Bestii, na us³ugach której by³a inna Bestia nosz¹ca imiê 666. Ona sprawia³a, ¿e ziemia i jej mieszkañcy oddawali czeœæ pierwszej Bestii.

Jednak Baranek zwyciê¿y³. Nastêpnie œw. Jan przedstawia wizjê upadku i zag³ady Wielkiego Babilonu oraz zwyciêsk¹ walkê S³owa Boga z Besti¹ zakoñczon¹ potêpieniem szatana, a dalej wizjê S¹du Ostatecznego — os¹dzenia umar³ych wed³ug ich czynów. Potem pojawia siê wizja Miasta Œwiêtego pochodz¹cego od Boga — Nowego Jeruzalem. Ksiêgê koñcz¹ s³owa bêd¹ce zapowiedzi¹ powtórnego przyjœcia Jezusa: „Zaiste, przyjdê niebawem” oraz proœba: „PrzyjdŸ, Panie Jezu!”.

Przes³anie Autor przekonuje, ¿e jedynie pójœcie za Chrystusem oraz dawanie œwiadectwa wiary mo¿e doprowadziæ do wiecznej szczêœliwoœci z Bogiem.

Symbolika Apokalipsy Najwa¿niejsze symbole Apokalipsy to: siedem — liczba mistyczna oznaczaj¹ca tajemnicê, porz¹dek boski, tr¹by — dŸwiêk tr¹b ma wzywaæ na S¹d Ostateczny, pieczêæ — tajemnica, wyroki Boskie w sprawie losów œwiata; znak zbawienia.

Styl Autor Apokalipsy pos³uguje siê wizjami, obrazami i symbolami.

1. Wizje apokaliptyczne o S¹dzie Ostatecznym (os¹dzenie umar³ych wed³ug ich czynów).

2. Wizje symboliczne — obrazy, znaki, liczby, np. czterech jeŸdŸców, siedem tr¹b i siedem pieczêci, smok walcz¹cy z niewiast¹, bestia (szatan), upadek Wielkiego Babilonu.

O autorze Za autora Apokalipsy uznaje siê œw.

Jana Ewangelistê, choæ nie ma co do tego pewnoœci. Jest to zapis objawieñ œw. Jana, jakich dozna³ na wyspie Patmos, dok¹d zosta³ karnie zes³any za rz¹dów Domicjana.

Czas powstania Powstawa³a przez doœæ d³ugi okres, od oko³o 68 do ok. 96 r., w okresie przeœladowañ pierwszych chrzeœcijan w Azji Mniejszej.

Budowa ksiêgi W ksiêdze mo¿na wyró¿niæ: • wstêp (1, 1–3), • czêœæ I (2, 1–3, 22) – listy do siedmiu Koœcio³ów, • czêœæ II (4, 1–22, 5) — m.in. siedem pieczêci, siedem tr¹b, znaki na niebie: Niewiasta, Smok, • zakoñczenie (22, 6–21).

Biblia

8

Biblia — Pieœñ nad pieœniami

O utworze Pieœñ nad pieœniami (skrót: PnP) to jedna z ksi¹g dydaktycznych (m¹droœciowych) Starego Testamentu. W jêzyku hebrajskim znaczy ‘pieœñ najdoskonalsza’. Pieœñ powsta³a prawdopodobnie w pierwszej po³. IV w. p.n.e.

Ksiêga sk³ada siê z szeœciu pieœni, w których opisana jest mi³oœæ Oblubieñca i Oblubienicy. Ma formê dialogu Oblubieñca i Oblubienicy. Pieœñ nad pieœniami by³a i jest inspiracj¹ dla artystów: poetów, malarzy, muzyków.

O autorze Autor Pieœni nad pieœniami jest nieznany. Warto dodaæ, ¿e autorstwo przypisywane jest Salomonowi, co jest ma³o prawdopodobne.

Streszczenie (fragmenty: PnP, 4, 1–7 oraz 5, 1–8, 10–16) Oblubieniec by³ zauroczony piêknem cielesnym Oblubienicy: jej oczami, szyj¹, piersiami. Oblubienica czeka³a na przyjœcie ukochanego. Gdy us³ysza³a pukanie i mi³osne s³owa zachêty, przekornie powiedzia³a, ¿e musia³aby znów ubieraæ siê w sukniê i brudziæ umyte stopy.

Gdy Oblubieniec w³o¿y³ rêkê przez otwór w drzwiach, ona wsta³a, by otworzyæ mu drzwi. Jednak Oblubieniec Ÿle j¹ zrozumia³ i odszed³.

Zaczê³a go szukaæ, wo³aæ. Stra¿nicy obchodz¹cy noc¹ miasto potraktowali j¹ jak kobietê lekkich obyczajów: zbili j¹, pokaleczyli, zdarli z niej p³aszcz. Zrozpaczona prosi³a jerozolimskie kobiety, by powiedzia³y jej ukochanemu, jak bardzo go kocha.

Znaczenie alegoryczne utworu Pieœñ nad pieœniami oprócz znaczenia dos³ownego ma znaczenie metaforyczne (alegoryczne). Czêsto kochaj¹ca siê para rozumiana jest nastêpuj¹co: u

Oblubieniec to Chrystus, natomiast Oblubienica to wyznawcy Koœcio³a;

u

Oblubieniec to Bóg, Oblubienica — naród ¿ydowski, naród wybrany, Izrael;

u

Oblubieniec to Bóg, Oblubienica — Najœwiêtsza Maria Panna.

Oblubieniec jako uosobienie Boga od samego pocz¹tku okazuje sw¹ mi³oœæ. Oblubienica zaœ jako uosobienie ludzi Koœcio³a, póŸniej zaczyna dojrzewaæ do mi³oœci i odwzajemniaæ uczucie Oblubieñca.

Interpretacje relacji Oblubieniec — Oblubienica 1. Relacja ta mo¿e oznaczaæ idealn¹, nieograniczon¹ mi³oœæ Boga do cz³owieka i zmienn¹, niepewn¹ mi³oœæ cz³owieka do Boga. Staje siê ona pewna dopiero wtedy, gdy cz³owiek ca³kowicie oddaje siê Bogu.

2. Pieœñ nad pieœniami jest interpretowana równie¿ jako historia narodu wybranego. Jest to alegoria niewoli babiloñskiej narodu wybranego, odnowienia przymierza z Bogiem, nadziei na koniec niewoli i powrót do Ziemi Obiecanej.

Przyk³adowo pochwycenie i uœciski Oblubieñca przez Oblubienicê po nocnych poszukiwaniach go (Pnp 3,4, czyli ksiêga 3., werset 4.) mo¿na odczytaæ jako nawrócenie narodu izraelskiego po powrocie z niewoli.

O mi³oœci w utworze Ca³y utwór jest tekstem o charakterze mi³osnym, a nawet erotycznym. Pod tym wzglêdem jest to ksiêga wyj¹tkowa. Nie ma tu ¿adnej wzmianki o Bogu ani o narodzie wybranym. Dlatego œw. Hieronim odradza³ m³odym dziewczêtom czytanie tej ksiêgi.

Biblia

Biblia — Hymn o mi³oœci Treœæ i sens utworu

9

O autorze Autorem jest œw. Pawe³.

O utworze

Na pocz¹tku hymnu (wersety 1–3) œw. Pawe³ wymienia kolejno charyzmaty: dar mówienia jêzykami, dar intelektu i dary odnosz¹ce siê do wiary oraz dar bezinteresownego czynienia dobra. Nastêpnie podsumowuje, ¿e mimo tego cz³owiek bez mi³oœci by³by niczym.

Wed³ug œw. Paw³a mi³oœæ nadaje sens ludzkiemu ¿yciu i jest najwy¿sz¹ wartoœci¹. Mi³oœæ, zw³aszcza mi³oœæ Boga do cz³owieka, jest bezinteresowna, cierpliwa, pokorna, pe³na nadziei, ufna, nieustaj¹ca.

Czêœæ trzecia (wersety 8–13) z kolei stanowi w³aœciw¹ definicjê prawdziwego chrzeœcijanina, dla którego mi³oœæ zajmuje najwy¿sze miejsce obok wiary i nadziei.

Przypowieœæ o synu marnotrawnym Streszczenie Ojciec mia³ dwóch synów. Któregoœ dnia m³odszy za¿¹da³ od ojca podzielenia maj¹tku i przekazania mu jego czêœci. Wkrótce opuœci³ dom. Szybko roztrwoni³ swój maj¹tek i popad³ w nêdzê. Nie maj¹c œrodków do ¿ycia, naj¹³ siê do pracy jako pasterz œwiñ. Któregoœ dnia powróci³ do ojca i poprosi³ o przebaczenie. Ojciec przywita³ go ze wzruszeniem. Da³ mu nowe szaty i nakaza³ przygotowaæ ucztê na czeœæ syna. Kiedy starszy syn — pracowity i oddany ojcu — dowiedzia³ siê o powrocie brata i hucznym przyjêciu, by³ obra¿ony. Mia³ ¿al do ojca za takie przyjêcie brata. Wtedy ojciec wyjaœni³ mu, ¿e nale¿y cieszyæ siê z tego, ¿e syn, który zb³¹dzi³, odnalaz³ w³aœciw¹ drogê.

Wyjaœnienie przypowieœci Znaczenie dos³owne

Znaczenie przenoœne

Syn marnotrawny opuszcza dom rodzinny. Myœli, ¿e sobie poradzi.

Po roztrwonieniu maj¹tku ojca, nie maj¹c œrodków do ¿ycia, zaczyna pracowaæ jako œwiniopas, pokornieje. Wraca do ojca i prosi o przebaczenie.

Syn marnotrawny to cz³owiek s³aby, dzia³aj¹cy pochopnie, który poprzez swoje zachowanie sprowadza na siebie nieszczêœcie.

Mo¿e nim byæ ka¿dy cz³owiek.

Ojciec daje synowi czêœæ maj¹tku i pozwala mu odejœæ. Gdy syn wraca, nie poucza go, ale cieszy siê z jego powrotu, wie, ile go kosztowa³a decyzja o powrocie.

Ojciec to sam Bóg, który pozwala cz³owiekowi decydowaæ o swoim losie. W momencie, kiedy cz³owiek zechce siê poprawiæ, nie odrzuca go, nie potêpia, ale rozumie, okazuje mu mi³oœæ. Cieszy siê z nawrócenia.

Starszy syn jest pracowity i oddany ojcu. Jednak po powrocie brata czuje siê niedoceniany, nie rozumie postêpowania ojca. Nie potrafi wybaczyæ pope³nionych b³êdów.

Starszy syn to cz³owiek pobo¿ny, ale niedostrzegaj¹cy nieograniczonej dobroci Boga, nierozumiej¹cy, ¿e ka¿dy mo¿e dost¹piæ mi³osierdzia Bo¿ego.

Przenoœne znaczenie powy¿szej przypowieœci nale¿y rozumieæ jako mi³osierdzie Boga wobec cz³owieka. Z przypowieœci wy³aniaj¹

Hymn o mi³oœci jest fragmentem 1. Listu do Koryntian œw. Paw³a z Nowego Testamentu (1Kor 13; 1-13). Powsta³ oko³o 56–57 r. Utwór jest prób¹ wyt³umaczenia, czym jest mi³oœæ.

Hymn o mi³oœci czêsto czytany jest w koœciele chrzeœcijañskim w czasie obrz¹dku zawarcia zwi¹zku ma³¿eñskiego.

Gatunek Hymn — uroczysta pieœñ pochwalna.

Okolicznoœci powstania i cel przypowieœci Przypowieœci to nauki wyg³aszane przez Chrystusa maj¹ce na celu przybli¿enie prawd religijnych o królestwie Bo¿ym poprzez rozwiniêty, alegoryczny opis. Na ogó³ Ewangelie wiernie przekazuj¹ przypowieœci Jezusa, czasami tylko zmienione s¹ okolicznoœci ich wyg³aszania. Przypowieœæ o synu marnotrawnym zawarta jest w £k 15, 11–32.

Gatunek Przypowieœæ to utwór narracyjny, w którym przedstawione postacie i zdarzenia s³u¿¹ przekazaniu jakiejœ myœli filozoficznej, moralnej, religijnej. Dotarcie do niej odbywa siê poprzez odczytanie alegorii. Wydarzenia przedstawione w przypowieœci s¹ schematyczne i s³u¿¹ tylko do przekazania sensu utworu poprzez analogiê.

Podobnie postacie — pozbawione imion (brat, syn, ojciec) — s¹ typowe, wyposa¿one w wybrane cechy charakteru (dobry, pracowity). Przypowieœæ ma bowiem charakter moralizatorski — ma pouczaæ odbiorców o wa¿nych prawdach moralnych i ¿yciowych.

Biblia

10

siê równie¿ prawdy ogólne: prawdziwa mi³oœæ zawsze wybacza pope³nione b³êdy; ka¿dy moment w ¿yciu cz³owieka jest odpowiedni, by siê nawróciæ.

Zadania do fragmentów tekstów TEKST I

Apokalipsa œw. Jana (fragm.)

1

Baranek — Chrystus

2

siedem pieczêci — symbol wyroków Bo¿ych dotycz¹cych losów œwiata

3

miecz — symbol wojny

4

waga — symbol g³odu

6 1 I ujrza³em: gdy Baranek1 otworzy³ pierwsz¹ z siedmiu pieczêci2, us³ysza³em pierwsz¹ z czterech Istot ¿yj¹cych, gdy mówi³a jakby g³osem gromu: „PrzyjdŸ!”

2 I ujrza³em: oto bia³y koñ, a siedz¹cy na nim mia³ ³uk.

I dano mu wieniec, i wyruszy³ jako zwyciêzca, by [jeszcze] zwyciê¿aæ.

3 A gdy otworzy³ pieczêæ drug¹, us³ysza³em drug¹ Istotê ¿yj¹c¹, gdy mówi³a: „PrzyjdŸ!”

4 I wyszed³ inny koñ — barwy ognia, a siedz¹cemu na nim dano odebraæ ziemi pokój, by siê wzajemnie ludzie zabijali — i dano mu wielki miecz3.

5 A gdy otworzy³ pieczêæ trzeci¹, us³ysza³em trzeci¹ Istotê ¿yj¹c¹, gdy mówi³a: „PrzyjdŸ!”

I ujrza³em: a oto czarny koñ, a siedz¹cy na nim mia³ w rêce wagê4.

6 I us³ysza³em jakby g³os poœrodku czterech Istot ¿yj¹cych, gdy mówi³: „Kwarta pszenicy za denara i trzy kwarty jêczmienia za denara, a nie krzywdŸ oliwy i wina!”

7 A gdy otworzy³ pieczêæ czwart¹, us³ysza³em g³os czwartej Istoty ¿yj¹cej, gdy mówi³a: „PrzyjdŸ!”

8 I ujrza³em: oto koñ trupio blady, a imiê siedz¹cego na nim Œmieræ, i Otch³añ mu towarzyszy³a.

I dano im w³adzê nad czwart¹ czêœci¹ ziemi, by zabijali mieczem i g³odem, i morem, i przez dzikie zwierzêta.

1. Okreœl nastrój panuj¹cy we fragmencie.

2. Podaj kilka bliskoznacznych okreœleñ do s³owa: apokaliptyczny.

3. Wiedz¹c, ¿e konie symbolizuj¹ wielkie wydarzenia (np. bia³y koñ — symbol triumfu Ewangelii, zwyciêstwa dobra), wyjaœnij znaczenia symboli: koñ barwy ognia, czarny koñ, koñ trupio blady.

4. Uzasadnij symboliczne znaczenie powy¿szego fragmentu.

Biblia

5. Opisz w kilku zdaniach sytuacjê na ziemi przedstawion¹ w wizji œw. Jana.

6. Scharakteryzuj styl powy¿szego fragmentu. Uwzglêdnij zastosowane œrodki poetyckie.

TEKST II

Hymn o mi³oœci 1

Gdybym mówi³ jêzykami ludzi i anio³ów, a mi³oœci bym nie mia³, sta³bym siê jak miedŸ brzêcz¹ca albo cymba³ brzmi¹cy.

2 Gdybym te¿ mia³ dar prorokowania i zna³ wszystkie tajemnice, i posiada³ wszelk¹ wiedzê, i wszelk¹ [mo¿liw¹] wiarê, tak i¿bym góry przenosi³, a mi³oœci bym nie mia³, by³bym niczym.

3 I gdybym rozda³ na ja³mu¿nê ca³¹ majêtnoœæ moj¹, a cia³o wystawi³ na spalenie, lecz mi³oœci bym nie mia³, nic bym nie zyska³.

4 Mi³oœæ cierpliwa jest, ³askawa jest.

Mi³oœæ nie zazdroœci, nie szuka poklasku, nie unosi siê pych¹; 5 nie dopuszcza siê bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi siê gniewem, nie pamiêta z³ego; 6 nie cieszy siê z niesprawiedliwoœci, lecz wspó³weseli siê z prawd¹.

7 Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pok³ada nadziejê, wszystko przetrzyma. [...]

1. Wymieñ trzy cechy mi³oœci i zilustruj je odpowiednimi fragmentami tekstu.

2. Na podstawie tekstu napisz, jaka nie powinna byæ mi³oœæ. Podaj co najmniej piêæ cech, unikaj zaprzeczeñ.

3. Nazwij zastosowany w tekœcie œrodek poetycki: „Gdybym..../ Gdybym..../Gdybym....”

Wyjaœnij, w jakim celu zosta³ zastosowany.

4. Podaj znaczenie s³owa: werset.

11