Διαδρομές στη δασόεσσα γη by Εκδόσεις Οσελότος

ΜΑΡΙΟΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ ΜΑΡΙΟΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ

∆ιαδροµές στη Διαδρομές στη δασόεσσα γη δασόεσσα γη

(Η νήσος της Αφροδίτης, του βυθού και των δασών)

Μια άλλη οπτική τού δάσους (άρθρα – κείμενα – έρευνες – στοχασμοί)

ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

Πρώτη Εκδοση Αθήνα, Μάρτιος 2013 ISBN 978-960-564-038-5

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 e–mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

Στους Παύλο Ιησού, Στέλιο Δημοκρίτου, Ανδρέα Γιαννουρά που πολέμησαν τις φλόγες της πυρκαγιάς και καιόμενοι, πέθαναν. Στον Χαράλαμπο Φουρνίδη, συνοδοιπόρο στους δρόμους και στο καθήκον, που η συνέπειά του προς την εργασία, τον σκότωσε σε μια στροφή της ασφάλτου. Στον Λούη Κουρτελλαρίδη, που πέθανε στις επάλξεις του καθήκοντος.

«…Παράλληλα βέβαια με τη θεσμική κατοχύρωση της προστασίας του δάσους απαιτείται και μια ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού. Το βιβλίο του αγαπητού Μάριου Νεοκλέους θα συμβάλει σημαντικά με την απλότητα και γλαφυρότητα της γραφής του όχι μόνο στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού αλλά και στην εκπαίδευσή του…» Σπύρος Ντάφης, Ομότιμος Καθηγητής Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης «…Το βιβλίο του αγαπητού φίλου Μάριου Νεοκλέους μάς μεταφέρει ακριβώς σ’ αυτό το πλούσιο βασίλειο του δάσους. Με γλαφυρότητα και επιστημονική ακρίβεια εισέρχεται μέσα σ’ αυτόν τον πλούσιο χώρο και μας τον παρουσιάζει αυθεντικό και γνήσιο. Είναι μια μελέτη πρωτότυπη και πρωτοποριακή. Η μελέτη αποκτά ιδιαίτερη σημασία και ξεχωριστή βαρύτητα γιατί αναφέρεται στο πράσινο μιας πανέμορφης νήσου, - της πατρίδας Κύπρου -. της οποίας ο γηγενής άνθρωπος και το περιβάλλον της καταπονήθηκαν τόσο πολύ από τους διάφορους κατακτητές, δια μέσου των αιώνων...» Μακάριος Τηλλυρίδης, Μητροπολίτης Κένυας

διαδρομεσ στη δασοεσσα γη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ �� 9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ��15 1. ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ 1. Εκεί όπου το πράσινο ευωδιάζει ��19 2. «... Ωραία και μόνη η «Κύπρος» με κυριεύει ...» ��24 2. ΑΡΩΜΑ ΔΑΣΟΕΣΣΑΣ 1. Τα δάση της Κύπρου κατά την αρχαιότητα ��29 2. Το Δάσος της Κύπρου σήμερα. (Πλεονέκτημα ή δευτερεύον στοιχείο στην καθημερινότητα του Κύπριου) ��47 3. Άρωμα Τροόδους ��52 4. Οροσειρά Πενταδάκτυλου ��87 5. Συμβολή των κυπριακών δασών στον απελευθερωτικό αγώνα 1955 ��95 6. Περιδιάβαση στην κοιλάδα Πλατύ ��101 7. Το δάσος σήμερα ��104 3. ΔΑΣΟΣ ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ 1. Ο πνευματικός ρόλος του δάσους ��107 2. Παλιές και σύγχρονες αντιλήψεις για τη Δασοπονία ��112 3. Στα δάση οι ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον ��117 4. Σύγχρονα μηνύματα μέσα από την ανάλυση του Δέντρου ως βιολογικής μονάδας ��123 5. Η δυναμική των δασών ��129 6. Υγιεινή και Αισθητική επίδραση του Δάσους στον άνθρωπο ��135 7. Η ομορφιά των δασών μας το χειμώνα ��143 8. Ωφέλειες των δασών και οι ευθύνες τού κοινού ��145

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

4. ΓΝΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ 1. H πολιτεία και το πολίτευμα τού δάσους ��150 2. Δέντρα μνημεία τής Φύσεως ��154 3. Ενδοσκόπηση του χειμερινού δάσους ��158 4. Οικολογική ανατομία δείγματος φυσικού δάσους ��162 5. Ταξίδι με το μικροσκόπιο στον κόσμο του ξύλου ��172 6. Το Δάσος και οι πλημμύρες ��179 7. Ηχορύπανση και η βλάστηση ��186 5. ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1. Διάσταση με το περιβάλλον (ασυμφωνία χαρακτήρων) �195 2. Διαταράξεις Οίκων ��200 3. Επιστροφή στην ποιότητα ζωής μέσα από την παράδοση και τη φύση ��208 4. Η Οικολογία της Σκέψης προηγείται της Οικολογίας του Περιβάλλοντος ��216 6. ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟN 1. Η κυπριακή δασοπονία και η ασφάλεια των δασών μας ��221 2. Κυπριακά Φαράγγια ��226 3. Κυπριακοί Θαμνότοποι ��232 4. Συμβολή των Μονοπατιών Μελέτης της Φύσης στην ανθρώπινη διάσταση ��238 5. Η συμβολή των Δασικών Οικοσυστημάτων στην προστασία του Περιβάλλοντος ��245 6. Αλλαγή της Φυσιογνωμίας του κυπριακού τοπίου (Οικολογική Θεώρηση) ��267 7. ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ–ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ 1. Διάσωση ενός σπάνιου ενδημικού είδους ��286 2. Η σιωπή των αμνών και οι πνευματικοί άνθρωποι ��290 3. Νέοι καιροί, άλλες προτεραιότητες ��296 6

διαδρομεσ στη δασοεσσα γη

4. Άποικοι στη γη ��300 8. ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ 1. Να εκτιμήσουμε την πολιτιστική και πνευματική αξία του Δένδρου ��304 2. Τα εθνικά μας δένδρα – Η χαρουπιά, ο δρυς, η τρεμιθιά ��313 3. Η Υγράμβαρις της Κύπρου – Το Δέντρο του Αγίου Νεοφύτου ��323 4. Η κοιλάδα των κέδρων (περιοχή προστασίας της χλωρίδας και πανίδας) ��329 9. ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗ–ΤΟΠΙΑ 1. Τα σταφύλια της οργής στις χωματερές (Με τις χωματερές ο άνθρωπος απομακρύνεται από τη μαγεία της φύσης) ��340 2. Διαφύλαξη των δασοκαλυμμένων εκτάσεων πέραν της οροθετικής των κρατικών δασών. ��344 3. Αρχιτεκτονική διαχείριση τοπίου ως οπτικού πόρου ��350 10. ΟΙ ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ ΤΟΥ ΘΕΡΟΥΣ (Γαία, πυρί μειχθήτω) 1. Οι συμπληγάδες του θέρους ��356 2. Μπροστά σε ένα καμένο τοπίο ��361 3. Πυρόβρεκτα καλοκαίρια και οι ευθύνες μας ��366 4. Συνέπειες μιας πυρκαγιάς ��370 5. Η σύγχρονη πυροπροστασία των δασών της Κύπρου ��380 6. Το Δάσος και η προστασία του ��389 11. ΠΡΑΣΙΝΗ ΠΟΛΗ 1. Aξιοποίηση των χώρων πρασίνου σε αστικά κέντρα ��397 2. Δασική αντίληψη για το αστικό περιβάλλον ��406

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

12. ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ 1. Η άλλη όψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ��417 2. Τα κυπριακά Δάση και η ένταξη τού νησιού στην Ε.Ε. ��425 13. ΜΕ ΠΟΝΟ ΚΑΙ ΔΑΚΡΥ ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΑΣΟΣ 1. Ο πρωτομάρτυρας των κυπριακών δασών, Παύλος Ιησούς ��435 2. Η μετάβαση ενός φίλου στην αιωνιότητα, Πάμπος Φουρνίδης ��441 3. Ψηλαφίσαμε λεπτό προς λεπτό την κοίμηση ενός συναδέλφου, Λούης Κουρτελαρίδης ��449 4. Μια φλογισμένη ψυχή μετουσιώνεται στην αιωνιότητα, Στέλιος Δημοκρίτου ��454 5. Συνέπεια λόγων και έργων (Πληγωμένος μέχρι θανάτου), Ανδρέας Γιαννουράς ��465 14. Η ΖΩΗ ΣΕ ΑΛΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ 1. Ανάγκη για γνώση και εκτίμηση της πνευματικότητας συνανθρώπων μας ��471 2. Χώροι λατρείας στα Δάση της Κύπρου ��476 3. Ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ (Ο Άγιος των δασών) ��481 ΠΗΓΕΣ – ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ��490 ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΕ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ��492

διαδρομεσ στη δασοεσσα γη

ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ (Τα προλογικά σημειώματα στάλθηκαν για έκδοση των κειμένων πριν μερικά χρόνια, αλλά λόγω κάποιων εμποδίων δεν πραγματοποιήθηκε η έκδοση τότε και πραγματοποιείται σήμερα.)

Από τον κ. Σπύρο Ντάφη Ομότιμο Καθηγητή Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ο δάσος, η κορωνίδα των χερσαίων οικοσυστημάτων, αποτελεί πολύπλοκο, σύνθετο σύστημα το οποίο βρίσκεται σε μια δυναμική ισορροπία ως αποτέλεσμα αλληλοεπιδράσεων και αλληλεξαρτήσεων των βιοτικών στοιχείων (φυτών και ζώων που το συνθέτουν τόσο μεταξύ τους όσο και με τους αβιοτικούς παράγοντες (κλίμα και έδαφος). Ο υψηλός βαθμός οργάνωσης που διαθέτει το καθιστούν ικανό να αυτορυθμίζεται, να αντέχει μέχρις ορίου σε εξωτερικές επιδράσεις και αλλοιώσεις και να επανέρχεται στην αρχική του κατάσταση ισορροπίας, όταν αρθούν τα αίτια που προκάλεσαν τη διαταραχή του συστήματος. Η ιδιότητα αυτή καθιστά το δάσος ικανό, όταν διαχειρίζεται λογικά, δηλαδή με βάση την αρχή της αειφορίας, να παρέχει στο διηνεκές υλικά αγαθά (ξύλο, καρπούς ρητίνη) και κοινωφελείς υπηρεσίες, χωρίς να διαταράσσονται η δομή και οι βασικές λειτουργίες του οικοσυστήματος. Ο άνθρωπος συνδέθηκε στενά, από την εμφάνισή του στη γη, με το δάσος. Εκεί βρήκε τροφή, στέγη και στα αγαθά του δάσους στηρίχθηκε για την ανάπτυξη του πολιτισμού του. Υπάρχει μια ρήση που μας λέει ότι ο πολιτισμός ξεκινάει με την υλοτομία του δάσους αλλά και σβήνει και με το μπήξιμο του τσεκουριού στον κορμό του τελευταίου γίγαντα που απέμεινε. Δυστυχώς η σχέση του ανθρώπου με το

ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

δάσος ενώ απέβη ωφέλιμη για τον πρώτο, απεδείχθη πολλές φορές μοιραία για το δάσος. Οι αλόγιστες ληστρικές υλοτομίες για την απόκτηση ξυλείας για οικοδομικές, ναυπηγικές κ.ά. χρήσεις καθώς και καυσόξυλων τα οποία αποτελούσαν τη μοναδική πηγή ενέργειας, οι εκχερσώσεις για την απόκτηση γης για τη γεωργία, τους οικισμούς, τη βοσκή, κατασκευή δρόμων κ.λπ. κατέστρεψαν σταδιακά μεγάλες εκτάσεις δάσους με αποτέλεσμα να μειωθεί το ποσοστό δασοκάλυψης της χερσαίας επιφάνειας της γης από 3/4 στο 1/5 δηλ. από 75% σε 20% με τάση παραπέρα μείωσης. Η καταστροφή των δασών δεν είναι μόνο σημερινό φαινόμενο. Στη Μεσόγειο και στη Μεσοποταμία, το λίκνο του πολιτισμού, η καταστροφή άρχισε πολύ ενωρίς μαζί με την εμφάνιση και άνθιση των διάφορων πολιτισμών. Ήδη στην εποχή του Πλάτωνα η καταστροφή των δασών της Αττικής είχε φθάσει σε τέτοιο βαθμό ώστε ο Πλάτων να αναφέρει στον Κριτία ότι «κατά την εποχή της Ατλαντίδος τα βουνά και οι κοιλάδες της Αττικής καλύπτονταν από πυκνά βαθύσκια δάση, στα οποία έβοσκαν ελάφια και από τα οποία κατέβαζαν μαδέρια για τους ναούς ενώ σήμερα, φαντάζουν γυμνά, έφυγε το παχύ χώμα (το ψαχνό) και έμειναν μόνο οι βράχοι σαν τα κόκκαλα αρρωστημένου και μόνο μέλισσες πετούν στα θυμάρια». Ο Πλίνιος επίσης περιγράφοντας την καταστροφή των δασών της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας τονίζει ότι αν ένα πουλί αποφάσιζε να πετάξει από τη Ρώμη στη Σαραγόσα δεν θα εύρισκε στο διάβα του ούτε ένα δένδρο να σταθεί να ξαποστάσει. Στην Κύπρο υπολογίζεται ότι για την εξόρυξη του χαλκού απαιτήθηκε τόσο ξύλο ώστε τα δάση της να έχουν υλοτομηθεί τουλάχιστον τρεις φορές. Οι ρυθμοί όμως της καταστροφής ήταν τέτοιοι ώστε το δάσος μπορούσε (είχε το χρόνο) να ανορθωθεί. Η μεγαλύτερη καταστροφή στη Μεσόγειο δεν επήλθε από την υλοτομία και τις δασικές πυρκαγιές αλλά από το συν10

διαδρομεσ στη δασοεσσα γη

δυασμό αυτών των αιτιών με την υπερβόσκηση, η οποία οδήγησε πολλές φορές σε ολοκληρωτική καταστροφή των δασών με όλες τις συνέπειες της διάβρωσης και της ερήμωσης. Σήμερα οι ρυθμοί καταστροφής έχουν αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε ολόκληρες περιοχές να αποδασώνονται σε λίγους μόνο μήνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η καταστροφή των τροπικών δασών, τα οποία καταλαμβάνουν το 40% της συνολικής δασωμένης έκτασης του πλανήτη μας και παίζουν αποφασιστικό ρόλο στη ρύθμιση του κλίματος όχι μόνο της περιοχής τους αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Εκτός από τις αιτίες που ήδη αναφέραμε όπως οι εκχερσώσεις, αλόγιστες υλοτομίες, πυρκαγιές και υπερβόσκηση στις ημέρες μας προστέθηκε μια άλλη σοβαρή αιτία καταστροφής, η ρύπανση του αέρα, των υδάτων και του εδάφους και ιδιαίτερα η όξινη βροχή, η οποία πλήττει τα δάση των αναπτυγμένα βιομηχανικών χωρών με το γνωστό φαινόμενο της νέκρωσης των δασών. Η νέκρωση των δασών η οποία δεν αφορούσε πια υπανάπτυκτες χώρες είχε και τα θετικά της αποτελέσματα. Ευαισθητοποίησε όχι μόνο τις οικολογικές οργανώσεις και την κοινή γνώμη αλλά κινητοποίησε και τους ιθύνοντες με αποτέλεσμα όλες οι κυβερνήσεις και όλα τα πολιτικά κόμματα να περιλαμβάνουν στο πρόγραμμά τους και την προστασία του περιβάλλοντος γενικότερα και των δασών ειδικότερα. Παράλληλα βέβαια με τη θεσμική κατοχύρωση της προστασίας του δάσους απαιτείται και μια ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού. Το βιβλίο του αγαπητού Μάριου Νεοκλέους θα συμβάλει σημαντικά με την απλότητα και γλαφυρότητα της γραφής του όχι μόνο στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού αλλά και στην εκπαίδευσή του. Σπύρος Ντάφης

ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

Από τον κ. Μακάριο Τηλλυρίδη, Μητροπολίτη Κένυας

φύση ως δημιούργημα του θεού από την εποχή των πρωτοπλάστων δόθηκε στον άνθρωπο για να είναι ο εξουσιαστής αλλά ταυτόχρονα και ο προστάτης της. Γιατί ως συνδημιούργημα του Θεού με τον άνθρωπο μπορεί να καταλάβει ή να συλλάβει καλύτερα τα μυστήρια και ανεξερεύνητά Του. «Τα γαρ αόρατα αυτού από κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται ή τε αϊδιος αυτού δύναμις και θειότης» (Ρωμ. Α’ 20). Έτσι οι πατέρες της Εκκλησίας μας τονίζουν τη σχέση αυτή του φυσικού περιβάλλοντος με τον Δημιουργό και τον άνθρωπο. Ιδιαίτερη γίνεται η αναφορά στις σχέσεις Θεού και ανθρώπων που μέσα σ’αυτή την απεραντοσύνη του φυσικού περιβάλλοντος συναντώνται και λατρεύεται ο Δημιουργός της φύσης. «Οι ουρανοί διηγούνται την δόξαν του Θεού και πάσαν πνοήν και πάσαν κτίσιν». Η κτίση, λοιπόν, το πανέμορφο αυτό περιβάλλον, που βρέθηκε ο άνθρωπος ήταν πολύ καλή γιατί όλα ήταν θεόμορφα. Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τα πλάσματά Του, που τους έδωσε ένα ολοκληρωμένο παράδεισο να τον φροντίζουν και να απολαμβάνουν όλες τις φυσικές του ομορφιές. Αυτό δείχνει την αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο και τη φύση, που τον τοποθέτησε να φροντίζει, να εξουσιάζει και να προστατεύει. Με αυτό τον τρόπο ο άνθρωπος δροσίζεται και ποτίζεται μέσα από τις εκφράσεις του φυσικού περιβάλλοντος δημιουργώντας και κτίζοντας την ωραία ζωή του. Γι’ αυτό λοιπόν η φύση και ο άνθρωπος είναι πάντα μαζί, συμπορεύονται, συμπάσχουν – συμπληρώνει η φύση τον άνθρωπο – και εκείνος τη φύση. Η κτίση αυτή και ο άνθρωπος έχουν κοινή πορεία. «Καινούς δε ουρανούς και γην καινήν κατά το επάγγελμα αυτού προσδοκώμεν, εν οις διακαιοσύνη κατοικεί», (Β’ Πέτρου κεφ. 3 στχ.13). Η σάρκωση του Θε-

διαδρομεσ στη δασοεσσα γη

ού σημαίνει την απελευθέρωση της ανθρώπινης φύσης αλλά και ολόκληρης της κτίσης από τη φθορά και την αμαρτία, «τα πάντα εις αυτόν, είτε τα επί της γης είτε τα εν τοις ουρανοίς», (Κολ. α’ 21). Στην Εκκλησία μέσα, ο άνθρωπος και ο κόσμος – η κτίση – ενοποιούνται και η φύση γίνεται μια δυναμική έκφραση με πραγματικό νόημα. Έτσι το περιβάλλον δηλαδή η φύση με τα δάση, τα νερά, τους ποταμούς, τα δέντρα ως δημιουργήματα του Θεού αναμένουν την απελευθέρωση από τη φθορά και την καταστροφή. «Επ’ελπίδι, ότι και αυτή η κτίσις ελευθερωθήσεται από της δουλείας της φθοράς εις την ελευθερίαν της δόξης των τέκνων του Θεού», (Ρωμ. η’ 21). Έχει λοιπόν καθήκον ο άνθρωπος να αγαπά τη φύση και όλα όσα υπάρχουν «εν αυτή». Το βιβλίο του αγαπητού φίλου Μάριου Νεοκλέους μάς μεταφέρει ακριβώς σ’ αυτό το πλούσιο βασίλειο του δάσους. Με γλαφυρότητα και επιστημονική ακρίβεια εισέρχεται μέσα σ’ αυτόν τον πλούσιο χώρο και μας τον παρουσιάζει αυθεντικό και γνήσιο. Είναι μια μελέτη πρωτότυπη και πρωτοποριακή. Η μελέτη αποκτά ιδιαίτερη σημασία και ξεχωριστή βαρύτητα γιατί αναφέρεται στο πράσινο μιας πανέμορφης νήσου, της πατρίδας Κύπρου, της οποίας ο γηγενής άνθρωπος και το περιβάλλον της καταπονήθηκαν τόσο πολύ από τους διάφορους κατακτητές, δια μέσου των αιώνων. Τα δάση της Κύπρου θα πρέπει να διαφυλαχθούν, ως τα πιο ζωντανά φυσικά στοιχεία της κτίσης, για να καλλωπίζουν εσαεί τη φύση και να καλλιεργούν την ανθρώπινη ψυχή. Ο Κένυας Μακάριος

ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

διαδρομεσ στη δασοεσσα γη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ενασχόλησή μου με το γράψιμο ξεκίνησε πολύ νωρίς, πριν ακόμη προσληφθώ στο δημόσιο. Θυμάμαι, από μαθητής ακόμη του Γυμνασίου καθόμουνα και έγραφα διάφορα κείμενα ή επιστολές ή άλλα λογοτεχνικά κείμενα και τα έστελνα στον εγχώριο τύπο που δημοσιεύονταν στις στήλες των εντύπων του. Αργότερα ως φοιτητής έστελνα αρκετές συνεργασίες σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες της Ελλάδας και της Κύπρου. Έγραφα γιατί μου άρεσε να γράφω. Το υλικό που έχω διασκορπισμένο εδώ και εκεί δεν λέγεται. Δεν σκέφτηκα καμία φορά ότι κάποια μέρα θα μπορούσα να εκδώσω μερικά κείμενά μου σε βιβλίο για να μεριμνήσω έγκαιρα να τα φυλάγω ταξινομημένα. Σήμερα που αποφάσισα κάτι τέτοιο, οι δυσκολίες συγκέντρωσης τού υλικού είναι τεράστιες. Τα κείμενα που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τόμο αποτελούν κείμενα που γράφτηκαν σε διαφορετικές περιόδους και είτε δημοσιεύτηκαν στον εγχώριο τύπο, είτε αποτέλεσαν πηγή για διαλέξεις και σενάρια για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Η προσπάθειά μου αυτή ξεκίνησε λόγω του επαγγέλματός μου ως Δασολόγου και κατά συνέπεια της απέραντης αγάπης μου για το δάσος από τη μια και από την άλλη λόγω της γνώμης που είχα και έχω ότι η αποτελεσματική προστασία του πράσινου εξαρτάται όχι μόνο από τη θεσμική κατοχύρωσή του αλλά και από τον καθένα προσωπικά και από όλους μαζί. Η μακρόχρονη υπηρεσία μου στο δημόσιο ως Δασολόγος, τριάντα έξι περίπου χρόνια, μού έδωσε την ευκαιρία να περιδιαβάσω, περιέλθω και ζήσω όλες τις εκφάνσεις τού αβιοτικού και βιοτικού κόσμου που υπάρχει στις δασικές φυτοκοινωνίες. Γνώρισα από κοντά το δάσος όχι μόνο θεωρητικά, λόγω της ακαδημαϊκής μου μόρφωσης, αλλά και εμπειΕΙΣΑΓΩΓΗ

ρικά με τη μακρόχρονη περιδιάβασή μου σε αυτό. Γνώρισα όλη τη δυναμική του που εκτυλίσσεται σε κάθε εποχή τού χρόνου αλλά και τις μεγάλες αλλαγές στην ισορροπία του ύστερα από ξηρασίες και από μεγάλες πυρκαγιές όπως ήταν αυτές κατά τον πόλεμο του 1974 και τις μετέπειτα φάσεις της αποκατάστασης του καμένου τότε δασικού τοπίου. Έτσι θέλησα να μεταφέρω, μέσα από τα κείμενά μου στο ευρύ κοινό, τη γνωσιολογική ενημέρωση σχετικά με το αντικείμενο – δηλαδή μια σαφή γνώση της αξίας τού δάσους –, με σκοπό να ευαισθητοποιηθεί πιο πολύ και να εμπλακεί ενσυνείδητα στην προστασία του αλλά και στη διαφύλαξη κάθε μορφής πράσινου που υπάρχει στην κυπριακή γη. Χρησιμοποιώντας επιστημονικά δεδομένα, έννοιες και αρχές, προσπάθησα να μεταδώσω απόψεις και σκέψεις με αφηγηματικό εύληπτο τρόπο, χωρίς να αποφύγω τη συναισθηματική φόρτιση, ακριβώς για να προβληματίσω. Προσπάθειά μου ήταν να δημιουργήσω στον αναγνώστη έφεση για συναισθηματική σύνδεσή του με το δάσος και γενικά με οποιοδήποτε στοιχείο της φύσης. Η αλλαγή τού τρόπου που σκέπτεται κάποιος σήμερα, η αγάπη και το ανιδιοτελές ενδιαφέρον, αποτελούν τους σημαντικούς παράγοντες που βοηθούν για να σωθεί και να συντηρείται αρκούντως το περιβάλλον μας. Η συλλογή των κειμένων και η έκδοσή τους σε αυτοτελές έργο αποτελεί πρωτοβουλία και ιδέα φίλων και συναδέλφων μου, οι οποίοι διάβαζαν στον καθημερινό τύπο επί σειρά ετών τις διάφορες δημοσιεύσεις μου και τις θεωρούσαν πολύ χρήσιμες και εποικοδομητικές. Θεωρώ τιμή μου γιατί όλοι αυτοί οι γνωστοί και άγνωστοι γνώρισαν και αγάπησαν το δάσος μέσα από τα κείμενά μου και τους οποίους σταδιακά συναντούσα τότε και αργότερα να επισκέπτονται τα δάση, να τα σέβονται σε ικανοποιητικό βαθμό και να απολαμβάνουν τα αδιατίμητα προϊόντα τους. 16

διαδρομεσ στη δασοεσσα γη

Τα διάφορα κείμενα ταξινομήθηκαν σε ενότητες, όσο αυτό ήταν δυνατό, και καταβλήθηκε προσπάθεια να υπάρχει μία συνοχή. Οι οποιεσδήποτε επαναλήψεις σε μερικά από αυτά, οφείλεται ακριβώς στο ότι ο αρχικός προορισμός τους δεν ήταν η συμπερίληψή τους σε αυτοτελή τόμο. Γι’ αυτές τις ελλείψεις ή άλλες, ελπίζω να τύχω της κατανόησης των αναγνωστών. Σχεδόν όλα τα κείμενα δημοσιεύθηκαν στη στήλη της επιφυλλίδας της εφημερίδας «Ο Φιλελεύθερος». Μερικά σε περιοδικά όπως «Δασικοί Θησαυροί», «Ο Αγρότης» κ.ά. Μερικά είναι κείμενα που έγιναν σενάρια για ταινίες ντοκιμαντέρ και άλλα αποτελούν παρουσιάσεις σε τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά προγράμματα. Τα 63 κείμενα που περιλαμβάνει η παρούσα έκδοση κατανεμήθηκαν σε 14 ενότητες ως εξής: 1. Ταξιδεύοντας, 2. Άρωμα δασόεσσας, 3. Δάσος μια ελπίδα, 4. Γνώση χωρίς σύνορα, 5. Εμείς και το περιβάλλον, 6. Κυπριακό περιβάλλον, 7. Διάλογος με τον άνθρωπο–προβληματισμοί, 8. Ραντεβού με τα δέντρα, 9. Υπαίθρια βλάστηση–τοπία, 10. Οι συμπληγάδες του θέρους (Γαία, πυρί μειχθήτω), 11. Πράσινη πόλη, 12. Το δάσος χωρίς σύνορα, 13. Με πόνο και δάκρυ– πεθαίνοντας για το δάσος, και 14. Η ζωή σε άλλη διάσταση. Θεωρώ υποχρέωσή μου να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλαν στην έκδοση αυτού του πονήματος. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον σεβαστό μου καθηγητή, κύριο Σπύρο Ντάφη ομότιμο καθηγητή Αριστοτέλειου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και στον παιδικό μου φίλο, Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Κένυας, κύριο Μακάριο για την ευγενή καλοσύνη που είχαν να προλογίσουν το βιβλίο μου. Πιστεύω και ευελπιστώ ότι η έκδοση αυτή θα αποτελέσει όχι μόνο ένα απλό ανάγνωσμα για πληροφόρηση αλλά και χρήσιμο βοήθημα για άντληση υλικού στην παρουσίαση εργασιών, ομιλιών κ.λπ. που έχουν σχέση με το δάσος και γενικότερα το περιβάλλον. Πρώτιστα όμως ελπίζω να αποτελέΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η επαγγελματική κατάρτιση του συγγραφέα, σει κίνητρο για αυτογνωσία και ενδοσκόπηση του βαθμού ως Δασολόγου, καθώς και η μακρόχρονη περιτης γνώσης και αγάπης πουκόσμο έχει ο καθένας για το Δάσος διάβασή του στον του δάσους, τον βο- και γενικά γιαήθησαν το πράσινο. να ερμηνεύσει με παραστατικό τρόπο τις ανεπανάληπτες δυναμικές που αναπτύσσονται στη φύση, να περιγράψει με λεπτομέρεια Μ.Ν. τις επιδράσεις του δάσους στην17 ψυχοσωματική Οκτωβρίου 2012 ισορροπία του ανθρώπου-επισκέπτη και να καταλήξει στην επιβεβαίωση της εκκλησιαστικής ρήσης «…Κύριε, πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας…». Μέσα από τα διάφορα κείμενά του διαγράφεται η πολυπλοκότητα της λειτουργίας των βιοτικών και αβιοτικών στοιχείων του δάσους και με σαφήνεια μεταφέρονται στον αναγνώστη οι επιστημονικές γνώσεις που έχουν σχέση με αυτά. Περιγράφεται η συμπεριφορά του ανθρώπου και γενικά η σχέση ανθρώπου-δάσους, δάσουςανθρώπου και η αυτοθυσία εκείνων των δασοπόνων που θυσιάστηκαν για την προστασία των δασών της άλλοτε «δασόεσσας» πατρίδας τους. Ο συγγραφέας πιστεύει ότι η καλλιέργεια του χαρακτήρα του ανθρώπου μπορεί να επέλθει μέσα από την κατανόηση της λειτουργίας και της προσφοράς των δασικών οικοσυστημάτων, μέσα από την αγάπη και το σεβασμό προς αυτά και ειδικότερα προς κάθε δέντρο, κάθε θάμνο και κάθε λουλούδι που χαρίζει αφειδώλευτα το άρωμά του.

ISBN 978-960-564-038-5 ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

διαδρομεσ στη δασοεσσα γη

1. ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ 1. Εκεί όπου το πράσινο ευωδιάζει

απόφασή μου, για προετοιμασία σε μελλοντικό χρόνο, με σκοπό την επίσκεψή μου στο Άγιο Όρος, άρχισε σταδιακά να εξασθενίζει. Χωρίς να το καταλάβω όμως, η αναβολή αυτή διακόπηκε αστραπιαία και έτσι βρέθηκα να απολαμβάνω, σωματικά και πνευματικά, το απόγειο ενός εξαίρετου περιβάλλοντος μέσα σε συνθήκες απόλυτης και ανιδιοτελούς φιλοξενίας. Αυτά που θα καταγράψω, έχω την ταπεινή πεποίθηση, ότι θα τα αντιληφθούν καλύτερα εκείΗ συνέχεια στην έντυπη έκδοση νοι που τους δόθηκε η ευκαιρία και έχουν περπατήσει στην πνευματική αυτή γη. Εκείνοι που έκλεισαν μέσα τους εικόνες εξαίσιας περιβαλλοντικής ομορφιάς και εικόνες πρωτόγνωρης πνευματικής διέγερσης. Όλοι οι άλλοι, ας τερματίσουν τη σκέψη για δήθεν κατάλληλη προετοιμασία και ας ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ επισκεφθούν με πνευματική διάθεση αυτό το κομμάτι της γης, που αποτελεί εκδόσεις χώρο παγκόσμιας παραδοχής. Η επίσκεΟσελότος ψή τους να είναι βέβαιοι ότι θα μεταποιηθεί σε προσκύνημα τηλ. 2106431108, 2016431137 και το σωματικό τους περιδιάβασμα θα μετατραπεί σε πνευματική μετουσίωση. www.ocelotos.gr Τι είναι όμως εκείνο που κάνει να ξεχωρίζει το ακρινό, προς την ανατολή, μακρόστενο κομμάτι της χαλκιδίτικης χερσονήσου; Είναι το πράσινο και τα άγρια τοπία συνταιριασμένα τόσο ακατάλυτα, αδιάλυτα και ομοιούσια με τα πνευματικά κτίσματα, τη ζώσα θεϊκή ανταύγεια στις μορφές των μοναχών και τα άυλα σκιρτήματα των ψυχών των λογής – λογής ανθρώπων που επισκέπτονται το Άγιο Όρος. Σε μια ορεινή χερσονησίδα μήκους 60 χιλιομέτρων και πλάτους 8–12 χιλιομέτρων, περικλείεται όλη η έκφραση της θεϊκής δημιουργίας. Αυτούσια, παρθένα και ανέγγιχτη από τα τεχνολογικά δημιουργήματα του ανθρώπου. Ό,τι είναι στον 1. ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ