BERICHT UIT EDINBURGH

NEVERENDUM

In de afgelopen jaren heb ik in de rubriek ‘Chatten met’ veel geschreven over Nyenrodianen waar ook ter wereld. Voor dit nummer heeft de redactie mij gevraagd een bijdrage te schrijven over Schotland, waar Ton Christiaanse (19820144) en ik inmiddels alweer ruim 12 jaar wonen. Aanleiding was het feit dat in november vorig jaar de VN-klimaatconferentie COP26 plaatsvond in Glasgow. Hoe hebben de Schotten dit ‘event’ verteerd?

DOOR MADELEINE KEMNA (19850036) - PORTRETFOTO MADELEINE KEMNA

Sinds wij hier in 2009 kwamen wonen, is er veel veranderd. Dat heeft vooral te maken met het referendum uit 2014 waarbij gestemd werd over een mogelijk Schots vertrek uit het Verenigd Koninkrijk. Een kleine meerderheid (55%) stemde tegen uittreding, maar helaas resulteerde dat in een zeer gepolariseerde samenleving. De nationalistische regering had beloofd dat het referendum ‘once in a generation’ zou zijn, maar niets blijkt minder waar. Het is een ‘neverendum’.

Dat komt voor een groot deel door de nationalistische Pavlov reactie om bij alles wat er in Londen gebeurt, te beweren dat het in Schotland veel beter geregeld is. Soms is dat ook zo, maar vaak niet. Brexit gooide olie op het vuur. In Schotland stemde 62% tegen het verlaten van de EU en de nationalisten zagen daarin een aanleiding voor een nieuw referendum. Dat kan echter niet zomaar; de Britse regering moet toestemming geven voor een dergelijke volksraadpleging en de conservatieven voelen daar niets voor. De beslissing van de Britse regering om Glasgow naar voren te schuiven voor de organisatie van COP 26 kan dan ook niet los gezien worden van de wens om de Schotten te laten zien wat de voordelen zijn van het lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk. Een andere belangrijke reden is dat Schotland in potentie een van de groenste plekken op aarde is. De enorme hoeveelheid wind en de sterke stroming met woeste golven, soms wel 20 meter hoog, aan de kust bieden een ideale omgeving voor het opwekken van groene energie. Helaas zijn er weinig investeerders die het geduld en de toewijding hebben om daar geld in te stoppen. Bij een bezoek aan de Orkney Eilanden in het uiterste noorden van Schotland voelde ik de frustratie van de lokale bevolking over het gebrek aan steun om de kennis en vindingrijkheid die daar aanwezig zijn verder te ontwikkelen. ‘In de jaren negentig was het Verenigd Koninkrijk een voorloper op het gebied van groene energie, maar nu zijn we links en rechts ingehaald door landen als Denemarken en Duitsland,’ zo hoorde ik.

Een mooi voorbeeld van het potentieel van Orkney, is de test die men tussen 2018 en 2020 organiseerde voor Microsoft. Gespecialiseerde lokale bedrijven hielpen de softwaregigant om een datacenter met 864 servers in een speciale container op de zeebodem te plaatsen. Twee jaar lang werden de servers continu gevolgd en geanalyseerd. In 2020 werd de container, volgens plan weer opgetakeld. Deze test biedt de basis voor uitgebreide evaluaties om te ontdekken hoe datacenters milieuvriendelijker en duurzamer kunnen functioneren. Onder water hoeft minder energie te worden gebruikt voor koeling en er is zelfs een mogelijkheid gebruik te maken van lokaal opgewekte groene stroom van wind, getijden en golven. Daarnaast bleek dat er onder water veel minder servers uitvielen dan op het land.

Hoe zit het met de Schotten zelf? Eddy Dekker (20020407), de enige andere Nyenrodiaan in Schotland, geeft een interessant inkijkje. ‘De regerende Scottish National Party (SNP) is in vijf jaar veranderd van een aanhanger van fossiele brandstoffen in een tegenstander. Waar een paar jaar terug, bij het onafhankelijkheidsreferendum bedrijven als Shell en BP nog werden gezien als aanjagers van welvaart en de basis voor een rooskleurige onafhankelijke toekomst, wordt deze bedrijven nu het leven zuur gemaakt en zijn ze in de ban gedaan. Ik ervaar dat aan den lijve, aangezien ik tot een paar jaar terug veel bij hen over de vloer kwam als

ALUMNI VAN VERRE BERICHT UIT EDINBURGH-MADELEINE KEMNA

adviseur. Nu worden veel activiteiten afgeschaald en nieuwe investeringen uitgesteld. Van een geleidelijke transitie is dus niet echt sprake; de Schotse overheid is radicaal omgedraaid -wellicht om klimaatverandering als nieuw argument voor onafhankelijkheid te gebruiken.’

Schotland heeft inderdaad ambitieuze doelstellingen, maar deze worden tot nu toe niet gehaald. Er is een wettelijke verplichting om in 2045 - 5 jaar voor de rest van het Verenigd Koninkrijk - klimaatneutraal te zijn. De meest recente cijfers zijn uit 2019 en op dat moment was de uitstoot van broeikasgassen 51,5% lager dan in 1990. Het doel was 55%.

Als ik om me heen kijk zie ik nog wel wat terreinen waarop flink winst kan worden geboekt. Zo ken ik bijna niemand in Edinburgh die (volledig) elektrisch rijdt. Dat is niet zo gek als je bedenkt dat er in de hele UK, ongeveer 6 keer zo groot als Nederland, maar 1800 oplaadpunten zijn. Je vindt ze vooral in en rond Londen. Groot was de Schotse schaamte toen bleek dat er niet genoeg capaciteit was om tijdens COP26 alle elektrische auto’s op te laden. Generatoren draaiend op plantaardige olie brachten uitkomst.

Toch hebben de Schotten echt wel iets om trots op te zijn. Het doel om in 2020 het equivalent van 100% van de elektriciteitsbehoefte uit groene bronnen te genereren werd maar net gemist, het werd 97,4%. Schotland heeft een Green Academy waar gezorgd wordt voor voldoende geschoold personeel voor nieuwe projecten in de duurzame sector. Afgestudeerden kunnen waarschijnlijk gelijk aan de slag. Er staan al een aantal enorme windparken op Schots grondgebied en voor de Schotse kust.

Daarnaast waren er bij een recente veiling door Crown Estate Scotland 17 winnende biedingen, waarmee potentieel 24 gigawatts (GW) aan de bestaande capaciteit wordt toegevoegd. Shell is met partner ScottishPower betrokken bij twee mogelijke projecten die samen goed zijn voor 5 GW. Dat is het equivalent van schone energie voor 6 miljoen Schotse huishoudens, terwijl er maar 5,5 miljoen mensen in Schotland wonen. Dus dat zou een flink overschot op kunnen leveren. Het is de bedoeling dat dit de grootste drijvende windparken ter wereld worden.

In totaal werd met de veiling £700 miljoen opgehaald. Eddy Dekker: ‘Het is wel schokkend dat de Schotse regering schijnbaar niet heeft geleerd van het olietijdperk. Men lijkt nu hetzelfde te doen als wat men de landelijke politiek in Westminster jarenlang heeft verweten. Concessies voor olie werden destijds uitgegeven zonder zelf een stukje staatseigendom te houden, dat extra inkomsten voor toekomstige generaties zou kunnen opleveren. Hetzelfde lijkt nu te gebeuren met de veilingen voor windparken. Een Brits/Schots staatsoliefonds - waarvan ik een Noorse variant heb gezien toen ik in Noorwegen woonde - is er hier nooit gekomen en een renewable energy fonds lijkt ook nu nog ver weg.’

Er werden in Glasgow goede klimaatafspraken gemaakt die een belangrijke stap in de goede richting kunnen betekenen. Aan de andere kant kwam er als gevolg van COP26 102500 ton CO2 vrij, hetzelfde als de jaarlijkse uitstoot van 10.000 Britse huishoudens. De Schotten zaten er zo te zien niet mee. Nicola Sturgeon, de nationalistische regeringsleider, tweette in 11 dagen maar liefst 84 selfies waarop ze lachend met allerlei VIPS poseerde. Daarnaast ken ik legio ondernemers voor wie het, door Corona verpestte jaar, door de conferentie is gered. Nu het klimaat nog. ♦