GRAM september 2018

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLAD DE|NVRD | JAARGANG 108 #05 JUNI 2018 2017 VAKBLAD VAN DEVAN NVRD JAARGANG 109 #07 SEPTEMBER VEEL KRITIEK OP PERIKELEN BIOLOGISCH AFBREEKRONDOM DE AFVALBARE KUNSTSTOFSTOFFENHEFFING VERPAKKINGEN

AKZONOBEL:VAN BIJPLAATSEN CHEMISCH RECYCLEN AFVAL BIJ ONDERGRONDSE KANSRIJK AFVALCONTAINERS

BETER SCHEIDINGSOPLOSSING VOOR GROF HUISHOUDELIJKNEDERLAND GEDRAG DOOR WEL SLIMME BOLLE STEEDS GIJS IN DE RESTAFVAL, OF NIETHOLLELUIERS PRIKKELS WERELD VAN OUD PAPIER DICHTERBIJ NASCHEIDEN?

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, Stantec Bas Assink, Twente Milieu Ilse van der Grift, NVRD

INHOUD 06

VEEL KRITIEK OP BIOLOGISCH AFBREEKBARE KUNSTSTOFVERPAKKINGEN Biologisch afbreekbare kunststofverpakkingen lijken het summum van duurzaamheid. Ze kunnen zo in de gft-bak en eindigen nimmer in de plasticsoep.

EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

VAN AFVAL NAAR CHEMIE AkzoNobel ziet afval als bron van nieuwe chemie. Het onderdeel Specialty Chemicals heeft vergevorderde plannen voor een ‘waste to chemicals’-fabriek in ons land.

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Elma Media B.V. Silvèr Snoek - Sales Manager 0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl REALISATIE EN DRUK Print2Pack, print2pack.nl Coverbeeld: David Rozing, Hollandse Hoogte ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €108 ex btw.

België €125 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

ISSN 1569-0458 © NVRD RECYCLED Made from recycled material

C106833

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

22

16

IS HET WORMENHOTEL SUCCESVOL? Inzameling van gft of vooral gfe in stedelijk gebied is volop in beweging.

Met pasjes te openen gfe-cocons, wormenhotels en zelfs een ondergrondse variant ervan worden beproefd.

21

LEERGANG ‘SAMEN STUREN OP BEHEER OPENBARE RUIMTE EN AFVAL‘

05 BEZEM 08 PAPIERRECYCLING 10 EFFICIENCY AFVALINZAME- LING KAN NOG BETER 11 BELANGRIJKE ROL VOOR GEMEENTEN BIJ GESCHEIDEN INZAMELING ARMATUREN 12 HOE DOEN ZIJ DAT: WIJZIGEN VAN INZAMELSYSTEEM 18 SUCCESFACTOREN IN DE ROUTE NAAR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE 24 WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR: WAAR STAAN WE NU? 27 WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR 28 BETER SCHEIDSINGSGEDRAG DOOR SLIMME PRIKKELS 32 VANG-SUPPORT FACILITEERT 35 DE LEDEN CENTRAAL 36 NVRD NIEUWS 39 BRANCHENIEUWS 42 AGENDA 43 CLOSE-UP

GRAM #7 september 2018 | 3

Beter samen sturen in het publieke domein?

Gemeenten hebben op tal van terreinen, al dan niet op last of initiatief van de Rijksoverheid, samenwerkingsverbanden ingericht.

De gemeenten, diensten en publieke bedrijven staan voor grote uitdagingen die alleen in onderlinge samenwerking gerealiseerd kunnen worden. Voor opdrachtgevers en opdrachtnemers betekent deze transitie een andere manier van samenwerken die vraagt om andere competenties. De werkwijze van gisteren past niet meer naadloos op de uitdagingen, die de situatie van morgen met zich meebrengt.

Daarom heeft de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen samen met de NVRD en Stadswerk een leergang ontwikkeld voor deelnemers uit verschillende publieke domeinen: regisseurs, beleidsmedewerkers, coördinatoren, accountmanagers en contractmanagers.

Brigitte Faber: “Door deelname van zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers komt de samenwerking vanuit verschillende perspectieven aanbod. Er ontstaat begrip voor elkaars situatie van waaruit we toewerken naar gezamenlijke resultaten.”

Drs. Brigitte Faber-de Lange is één van de trainers van de leergang Deelnemers: “De leergang is uitdagend en praktijkgericht.”

Zie voor meer informatie: han.nl/samensturen

1_2_li_GRAM_190x130-B.indd 1

1-2Li_190x130.indd 1

21-8000-0658-01 NVRD GRAM juni 2018

21-7000-2972-1 GRAM 2018-februari

05-06-18 14:48

18-01-18 09:40

ON-ONAFHANKELIJK Bijzonder nieuws laatst: ik keek even naar het vertrouwde NOS Acht Uur journaal en zag een journalist zitten, op de grond, voor een achteruitrijcamera. Hij legde uit dat hoe meer snufjes er op een auto zaten die moesten zorgen voor de veiligheid, hoe meer ongelukken er kwamen. Hij haalde er allerlei deskundigen bij die met mooie verklaringen kwamen. Binnen enkele seconden ging het eigenlijk alleen nog over geld. Dat het raar was dat verzekeringen korting gaven op die zogenaamde veilige auto’s.

Ik vond het een raar item. Met een rare twist. Volgens mij is het allemaal niet zo ingewikkeld. De mens is lui en wordt alleen nog maar luier. Veiligheid is natuurlijk goed, onze branche is zich hier als geen ander bewust van, maar veiligheid is geen

ding, geen apparaat. Het is iets wat je moet doen. Iets actiefs.

We vertrouwen meer op wat we aangereikt krijgen dan op onszelf. En gaat het fout dan heeft uiteraard de ander het gedaan.

In dit geval de auto. We geloven dat wat we op sociale media lezen de enige waarheid is en nemen de auto naar de sportschool omdat dat gemakkelijk is. We kopen kant-en-klare maaltijden in 25 lagen verpakkingen en gooien het in één bak omdat we vinden dat we toch al genoeg belasting betalen. We vinden kunstmatige intelligentie eng, maar roepen tegen onze telefoon of Siri niet even naar huis wil bellen.

Ergens in de evolutie hebben we een afslag genomen en zijn we op een weg beland waar wij heel druk bezig zijn om onszelf overbodig te maken, om niet meer te hoeven nadenken en überhaupt niet meer iets actiefs te hoeven doen. We hebben de mond vol van participatie en activering, maar ondertussen maken we onszelf meer en meer afhankelijk van alles en iedereen. Misschien is het fijn - en veilig - om afhankelijk te zijn. Je over te geven en te vertrouwen op dingen en anderen. Maar voor hoe lang? Ik mag hopen dat het geen doodlopende weg is en dat er nog genoeg afslagen zijn om ons enigszins weer op het rechte pad te brengen. Graag citeer ik de helaas onlangs overleden legendarische Aretha Franklin: “Think, let your mind go, let yourself be free”.

GRAM #7 september 2018 | 5

VEEL KRITIEK OP BIOLOGISCH AFBREEKBARE KUNSTSTOFVERPAKKINGEN

WEINIG VÓÓR, VEEL TEGEN TEKST & BEELD: PIETER VAN DEN BRAND

Biologisch afbreekbare kunststof-verpakkingen lijken het summum van duurzaamheid. Ze kunnen zo in de gft-bak en eindigen nimmer in de plasticsoep. De werkelijkheid zit vol nuances en beperkingen. Voor de consument is het niet te volgen.

‘Kees eet uitsluitend biologisch. Dat vindt hij niet meer dan logisch. Hij kwam dan ook met het idee ons bio-vlees in biologisch afbreekbare bakjes te stoppen.’ Aldus het intro van een reclamespotje van supermarktketen Coop. Vervolgens zien we Kees (grijs baardje, geitenwollen-sokkentype) na het bakken en oppeuzelen van zijn rundertartaartje een felgroen bakje in zijn gft-container gooien bovenop het snoeiafval uit de bosrijke tuin van zijn cottagewoning. Beleidsmedewerker Lennert Vermaat van de Vereniging Afvalbedrijven (VA) vindt het idee helemaal niet zo logisch. “De supermarkt wil laten zien dat ze groen wil zijn en speelt in op de wens van veel mensen iets aan de plasticsoep te doen. Het bakje is bedoeld om compost van te maken. Maar de processen in onze composteerinstallaties gaan daar te snel voor. De realiteit is dat we het bakje eruit moeten zeven om het als restafval naar de afvalverbranding te sturen.

Bovendien gaat dat gepaard met verlies van waardevol gft dat aan de verpakking blijft kleven en dus ook verloren gaat.”

Vermaat heeft nog meer bezwaren. “Als je biologisch afbreekbare plastics toestaat bij het gft, kan dat tot insleep van fossiele plastics leiden. Burgers raken het overzicht kwijt, als supermarkten uiteenlopende soorten bakjes gaan gebruiken. Niet elke consument kijkt voortdurend in welke afvalbak een verpakking moet. Als er meer plastic in het gft terechtkomt, neemt de verontreiniging toe en dat gaat ten koste van het maken van goede compost.” Als laatste, geeft Vermaat aan, voegen bio-afbreekbare

6 | GRAM #7 september 2018

verpakkingen helemaal niets toe aan de compostkwaliteit. “Chemisch gezien valt bioplastic uiteen in water en CO2. Er zitten geen nutriënten in die compost verrijken.”

De enige biologisch afbreekbare verpakking op de ‘welles’-lijst van Vermaat zijn dunne bio-afbreekbare zakjes voor het gft.

“Dat verhoogt de gescheiden inzameling van gf-fracties uit de keuken. Dat we ze eruit moeten vissen tijdens het composteerproces, nemen we dan voor lief.” Ook maakt Vermaat een uitzondering voor koffiepads, die rondom ter versteviging een PE-laagje hebben, en de piramidevormige theezakjes van nylon. Thee- en koffiedrab zijn wel nuttige voedingsstoffen voor compost. “Maar dan wil ik ervoor pleiten dit kunststof biologisch afbreekbaar te maken. Als je dit soort producten volledig composteerbaar maakt, kan ook dat ertoe leiden dat er meer gft ingezameld wordt.”

PMD Een andere optie voor het Coop-bakje is de pmd-container. Ook daar is de afvalsector niet gelukkig mee. Op de lopende band van hun sorteerinstallaties scheiden de leden van de VA monostromen als PET, PE, PP en folies. Alleen deze stromen kunnen ze tegen betaling wegzetten. De rest komt in de kunststofmix terecht, ook bio-afbreekbare verpakkingen. Deze gemengde stroom is alleen geschikt voor laagwaardige bestemmingen, zoals het bekende bermpaaltje. “Je voegt dus een weinig waardevol kunststof toe aan de pmd-stroom”, zegt Vermaat. “Bovendien storen bio-afbreekbare plastics het recyclingresultaat van de monostromen. Met de huidige technologie kunnen we niet honderd procent zuiver sorteren. Daardoor komen deze plastics ook tussen de uitgesorteerde monostromen terecht.

Recyclaat wordt daardoor een stuk laagwaardiger in kwaliteit. Vooral PET is daar gevoelig voor.” Alleen biobased PET en PE zijn geschikt voor het bestaande recyclingproces, weet hij. “Daar is niks mis mee. Ons voorstel is dan ook in te zetten op recyclebare biobased plastics in de pmd-bak, maar liever geen bio-afbreekbare verpakkingen.”

Verpakkingsadviseur Nynke Arntzen van het KIDV (Kennisinstituut Duurzaam Verpakken) noemt het een mooi streven van Coop om een duurzaam alternatief voor een bestaande verpakking te zoeken, “maar in

dit geval pakt de keuze niet handig uit voor de afvalfase. Het is belangrijk om in de hele keten na te gaan wat de consequenties zijn bij het invoeren van een nieuwe verpakking.” De boodschap richting consument is zeer diffuus, stelt ook Arntzen. “Als consumenten een dergelijk product in handen hebben, denken ze misschien: ‘Aha, deze verpak-king is composteerbaar, dus die gooi ik op straat’. Maar dit soort verpakkingen is helemaal niet afbreekbaar in de natuur.”

Extra verwarrend voor de burger, aldus Arntzen, is dat bio-afbreekbare verpakkingen die voldoen aan de Europese composteerbaarheidsnorm (EN13432), het Kiemplant logo mogen dragen maar op dit moment bij het restafval moeten worden weggegooid. De Rijksoverheid heeft namelijk nog geen standpunt ingenomen.

In het Landelijk Afvalbeheerplan-3 (LAP3) staat dat er nog haken en ogen aan het composteren van bio afbreekbare kunststofverpakkingen zitten. Op dit moment geldt dat ze bij het restafval horen.

Een oplossing volgens Arntzen is de door het KIDV ontwikkelde Weggooiwijzer. De logo’s hiervan geven aan bij welke afvalstroom een verpakking hoort. De Weggooiwijzer is echter voorlopig niet bruikbaar voor biologisch afbreekbare kunststofverpakkingen. Rijksoverheid, afvalsector en de producenten van bioplastics voeren op dit moment overleg over de vraag welke biologisch afbreekbare verpakkingen bij het gft mogen. Idealiter monden de besprekingen uiterlijk eind dit jaar uit in een convenant. Arntzen hoopt dat er dan duidelijkheid is voor de Nederlandse situatie.

Spijtig De duurzame gedachte achter het Coopbakje spreekt ook programmaleider circulaire economie Jelmer Vierstra van Natuur & Milieu weinig aan. “Het is goed dat Coop naar duurzame verpakkingen kijkt. Jammer is dat de supermarkt kiest voor een oplossing die misschien wel goed klinkt, maar dat in de praktijk niet is. We moeten materialen juist zolang mogelijk in de keten houden. Als je voor biodegradeerbaar kiest, zeg je in feite dat je het prima vindt dat het materiaal weer vergaat en dus geen tweede leven krijgt. Dat is niet circulair.”

Vierstra wil de stem van Natuur & Milieu laten horen bij de lopende convenantsbe-

sprekingen. “Nu is het nog te veel zoeken naar een compromis tussen conflicterende commerciële belangen. We moeten dit onderwerp met een milieubril bekijken. Als het om plastics gaat, zijn de plasticsoep en de beperkte recycling van materialen de belangrijkste vraagstukken. Voor beide zijn biologisch afbreekbare plastics geen oplossing.” Aanpak van de plasticsoep vergt volgens Vierstra een maatwerkaanpak op verpakkingen die veel in zwerfafval voorkomen, denk aan statiegeld op kleine flesjes en blikjes. Betere recycling heeft baat bij zo homogeen mogelijke afvalstromen. “Supermarkten moeten zich juist niet zoveel mogelijk van elkaar proberen te onderscheiden in een streven duurzamer te zijn dan de concurrent. Beter gaan ze met elkaar in gesprek over hoe ze gezamenlijk voor beter recyclebare afvalstromen kunnen zorgen, bijvoorbeeld door afspraken te maken over welke soorten kunststoffen ze gebruiken. Dat levert een afvalstroom op die ook nog eens minder verwerkingskosten kent. Het levert dus winst op voor het klimaat en voor de bedrijfsportemonnee.

Dat de industrie niet tot dit inzicht komt, vind ik onbegrijpelijk.”

Biobased, biodegradable of composteerbaar?

Het assortiment duurzame kunststoffen is breed. Zo zijn er ‘biobased’ plastics van – vaak deels – ‘hernieuwbare grondstoffen’, zoals suikerriet of suikerbiet. Daar wordt bijvoorbeeld bio-PET en bio-PE van gemaakt. Biobased kunststof is niet per defi-nitie afbreekbaar, maar wel samen met fossiel kunststof te recyclen. Daarnaast zijn er plastics – van zowel hernieuwbare als fossiele origine – die onder bepaalde omstandigheden biologisch afbreekbaar zijn. Ook wel ‘biodegradable’ genoemd, maar dat is geen beschermde term. Een voorbeeld is PLA (polylactide). Dit bioplastic wordt geproduceerd door suikers of zetmeel uit plantenresten te vergisten tot melkzuurderivaten, de basisstoffen voor PLA. Het Coop-bakje en kunststofzakjes voor gft zijn van dit meest gebruikte bioplastic gemaakt.

GRAM #7 september 2018 | 7

NEDERLAND DE HOLLE BOLLE GIJS IN DE WERELD VAN OUDPAPIER Onze gelezen kranten, tijdschriften, boeken, folders, schriften, printjes en oude tekeningen van de kinderen eindigen bijna altijd in de papierbak. Nederland, de Holle Bolle Gijs van Europa als het om het gescheiden inleveren van oudpapier en karton (OPK) gaat, leverde in 2017 84 procent (met uitzondering van verpakkingen) gescheiden in. Veel meer dan de doelstelling van 75 procent die in het Papiervezelconvenant was afgesproken en ook veel meer dan het Europees gemiddelde van 71,5 procent. Een compliment voor de hele oudpapierketen, van inzameling tot hergebruik.

TEKST SANDER WAGEMAN

Nederland mag zichzelf best op de borst kloppen als het om de inzameling van oudpapier en karton gaat. In 2007 bijvoorbeeld kwam al 79 procent van het OPK gescheiden binnen bij de verwerkingsbedrijven. Wereldwijd behoort ons land daarmee tot de absolute top. Volgens Erik Timmermans van website papierenkarton.nl zit het scheiden van papier zelfs een beetje in ons

8 | GRAM #7 september 2018

BEELD: PEUTE RECYCLING

dna. “Net als bij de inzameling van glas zit het scheiden van oudpapier echt in de genen van de Nederlander. Het gaat ook al heel erg lang goed. Wellicht ligt het aan onze zuinige aard.”

WAARDEVOL Ook Hielke van den Brink, directeur van de stichting Papier Recycling Nederland (PRN) onderkent de lange traditie van

oudpapierinzameling in Nederland. “We zijn een echt oudpapierland.

De Nederlandse burger biedt trouw zijn oudpapier aan voor inzameling en let daarbij ook nog eens goed op wat er wel en niet in de bak mag.” Maar het is niet alleen de consument die bijdraagt aan de enorm hoge recyclepercentages, het is volgens Van den Brink de hele keten die zijn steentje bijdraagt. “Oudpapier

is waardevol. Partijen in de keten (gemeenten, verenigingen, inzamelaars en sorteerders) kunnen goed geld verdienen met oudpapierinzameling en hebben er dus belang bij om zoveel mogelijk kwalitatief hoogwaardig oudpapier in te zamelen en te verwerken. Het is daarnaast ook een belangrijke grondstof voor de papierindustrie. Inmiddels heeft 85 procent van het in Nederland gemaakte nieuwe papier en karton oudpapier als grondstof. Deze invloedrijke industrie heeft een belang bij een goede kwaliteit en kwantiteit van beschikbare grondstoffen dicht bij huis.”

hof van Attero kan er alleen nog niet al te veel over vertellen, zo laat hij desgevraagd weten. “We zijn daar inderdaad mee bezig, maar het onderzoek is nog in te pril om er iets zinnigs over kwijt te kunnen.”

En met die kwantiteit zit het dus wel goed zo blijkt uit de onlangs gepubliceerde recyclepercentages.

Van al het papier - met uitzondering van verpakkingen - werd vorig jaar 84 procent netjes in de papiercontainer gegooid. Het percentage ingeleverd verpakkingsmateriaal is zelfs nog hoger, namelijk 87. En dat laatste is goed nieuws, want het aantal ingezamelde kilo’s niet-verpakkingen, zoals kranten en tijdschriften loopt terug vanwege onder meer digitalisering en de afname van het aantal ‘papieren’ abonnees. Aan de andere kant worden er de laatste jaren wel steeds meer verpakkingen ingeleverd. Dat komt mede vanwege de toename in online aankopen. Bij het opstellen van het papiervezelconvenant in 2015 bestond het oudpapier van particuliere huishoudens voor 77 procent uit niet-verpakkingen en de rest uit verpakkingen. Tegenwoordig is de verhouding 72-28.

De kwaliteit van oudpapiervezels speelt sowieso een grote rol binnen de keten.

De afgelopen jaren nam de vraag naar hoogwaardige OPK steeds verder toe, legt Van den Brink van PRN uit. “Vooral vanuit China zijn de kwaliteitsnormen verhoogd en wordt laagwaardige, sterker vervuild oudpapier en karton niet meer geaccepteerd. De industriestandaard in Europa (EN643) accepteert 3% productvreemde vervuiling voor de oudpapiersoort bont papier. Dit is het papier afkomstig van particuliere huishoudens. Andere soorten in de EN643 norm hebben een strengere acceptatiegraad: gemiddelde 1,5% maximaal toegestane vervuiling. De gemiddelde productvreemde vervuiling van het oudpapier van particuliere huishoudens was 1,8% in Nederland. De vervuiling in diftargemeenten is hoger dan in niet-diftargemeenten.”

BRANDSTOF Ondanks de positief stemmende cijfers, kan het altijd beter. Vooral als het gaat om de papierfractie die vrij komt bij nascheiding van restafval. Nu nog zijn oudpapiervezels die uit restafval gehaald worden van onvoldoende kwaliteit om terug te keren in de keten.

Maar wellicht dat daar verandering in komt. Afvalverwerker Attero onderzoekt de mogelijkheden om de papierfractie die vrijkomt bij de nascheiding van het restafval als recyclebare stroom in te zetten. Nu is dat proces nog te ingewikkeld en worden de papiersnippers als brandstof doorgezet. Richard Broek-

schaars worden. Op dit moment is het echter nog maar een hele kleine fractie van het geheel en zeker geen concurrent voor oudpapier.” Papierfabrikanten produ-ceren hun nieuw papier en karton met 85 procent vezels van ingele-

RUTGER VAN DIJK: “HET IS BIJZONDER FIJN DAT ER ZO VEEL OUDPAPIER BESCHIKBAAR IS, WANT IN NEDERLAND ZIJN LANG NIET GENOEG BOMEN OM PAPIER VAN ENKEL VERSE VEZELS TE MAKEN.”

GRASVEZEL Waar aan de ene kant voldoende kwaliteit van belang is, speelt aan de andere kant kwantiteit ook een grote rol. Om aan de toenemende vraag te voldoen, zoeken papierproducenten naar alternatieven voor oudpapiervezels. Rutger van Dijk van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken (VNP) noemt als een van de vele voorbeelden eierdoosjes waarin grasvezels zijn verwerkt. “Die grasvezels, maar ook bijvoorbeeld vezels van oude tomatenstengels, kunnen we gebruiken in een mix met vezels van oudpapier en verse vezels. Het is voor fabrikanten een prettig idee dat er een alternatief achter de hand is, mocht oudpapier ooit

verde oude kranten en ander gerecycled papier. Van Dijk: “Het is bijzonder fijn dat er zo veel oudpapier beschikbaar is, want in Nederland zijn lang niet genoeg bomen om papier van enkel verse vezels te maken. Bovendien heeft oudpapier sowieso de voorkeur boven het gebruik van bomen. Al is het alleen al vanuit de duurzaamheidsgedachte.”

PAPIERVEZELCONVENANT En zo is de hele keten in volle beweging. Van de inzameling waarbij verpakkingsmateriaal een steeds grotere rol speelt, tot aan de sortering van restafval waarvoor technieken ontwikkeld moeten worden om bruikbare papiervezels uit het restafval te halen. En ten slotte tot aan de verwerkingsindustrie waar papierproducenten inmiddels ook met alternatieven zoals gras- en tomatenplantvezels werken. Het toont de dynamiek van een ijzersterke Nederlandse keten die al jaar en dag als voorbeeld geldt voor de rest van de wereld. En zolang het inzamelen geen liefdewerk oudpapier wordt, maar er van een rendabel verdienmodel sprake is, zal dat nog heel erg lang zo blijven, zo is de verwachting. Het onlangs afgesloten Zesde Papiervezelconvenant biedt wat dat betreft alvast een positieve blik richting de toekomst. Daarin staat dat papierproducenten tot 31 december 2022 gegarandeerd OPK afnemen van Nederlandse gemeenten voor een minimum prijs van 25 euro per duizend kilo. Een belangrijke nieuwe stap richting een nog sterkere oudpapierketen.

GRAM #7 september 2018 | 9

‘‘Naast de PC vind ik de Circulaire Verwerking van slib en veegzand wel het beste van de jaren 80.’’

ijk, hier spreekt een kenner.

Iemand die weet dat Circulaire Economie weliswaar een begrip is van nú, maar een uitvinding van tóen. Er zat vast iets in de lucht, in die fraaie jaren tachtig. Want het regende innovaties die ‘t leven voorgoed zouden veranderen. Denkt u maar eens aan de CD of de PC. Welnu, de MSWP past wat ons betreft in datzelfde rijtje.

De MSW-WAT??? De Mobile Soil Washing Plant. Da’s een machine die het leven van slib en veegzand voor altijd veranderde door het te laten circuleren in de economie. En dat is tamelijk ongekend.

Slib en veegzand, ook wel RKGV genoemd, is namelijk be-hoor-lijk verontreinigd. Het komt uit riolen en kolken en gemalen en van straat... En er zitten allerlei zwaar giftige stoffen in die je niet wil tegenkomen in het milieu. Die MSWP dus,

die wast al dat slib en veegzand zó goed, dat die giftige stoffen worden geïsoleerd en er schone, herbruikbare bouwmaterialen overblijven.

Wie bedénkt nou zoiets? Een wasmachine voor slib en veegzand!

Nou, wij dus: van Zandrecycling Nederland. En we zijn er nog altijd reuze trots op. Dat machientje is immers al mooi meer dan dertig jaar een lichtend voorbeeld van Circulaire Economie. En hij is ook nog ’ns een onvermoeibare verbeteraar van het milieu en de volksgezondheid.

Kortom, aan alle gemeenten en grondverwerkende bedrijven die zich willen ontdoen van hun RKGV: ‘Check out de MSWP!’ Dat kan door er van alles over te lezen op www.zandrecycling.nl.

Of door u aan te melden voor een leerzame demonstratie op locatie. Compleet met een lekkere lunch om het allemaal te kunnen behappen.

graag ontvang ik uw uitnodiging voor een demonstratie op locatie met lunch.

Naam en voorletters ______________________ Gemeente/Bedrijfsnaam ______________________ Functie ________________________________________________ Adres __________________________________________________ Postcode/Plaats __________________________________________

Ach, aanmelden via www.zandrecycling.nl is wellicht wel zo modern.

Af van uw RKGV? Zandrecycling Nederland maakt er iets moois van.

10 | GRAM #7 september 2018 Zandrecycling Nederland BV • ABC Westland 227, 2685 DC Poeldijk • T 0174-243950 • F 0174-291148 • www.zandrecycling.nl • info@zandrecycling.nl

BELANGRIJKE ROL VOOR GEMEENTEN BIJ GESCHEIDEN INZAMELING ARMATUREN Armaturen – alles van een lamp behalve de lichtbron zelf – moeten sinds 15 augustus van dit jaar verplicht gescheiden worden ingeleverd. Voor professionele armaturen bestond deze verplichting al. Nieuw is dat de regeling nu ook voor consumenten geldt. Die gooien hun afgedankte armaturen nog bij het oud-ijzer of in de restafvalbak.

TEKST KARIN HEGEMAN

Demontage van straatverlichtingsarmaturen in een Wecycle Service Center.

Waarom is het zo belangrijk dat, naast lampen, armaturen apart worden ingeleverd?

Gied van Hoorn, directeur LightRec, legt uit: ”Ongeveer 80% van de materialen van armaturen, zoals kerstverlichting en 90% van een tl-buis, wordt hergebruikt als grondstof. Dat is belangrijk in het kader van een duurzame circulaire economie. Daarnaast kunnen armaturen schadelijke stoffen bevatten. Door ze naar een inleverbak in de doe-het-zelfzaak of milieustraat te brengen, worden grondstoffen teruggewonnen en komen schadelijke stoffen niet in het milieu terecht.”

Als ze bij het oude ijzer belanden, worden ze dan ook hergebruikt?

“Oude lampen en armaturen vallen onder ‘e-waste’ (elektronisch afval) en moeten daarom op correcte wijze worden afgevoerd en gerecycled.Wanneer ze in de oud-ijzerbak belanden, worden ze slechts ten dele gerecycled. Omdat armaturen schadelijke stoffen kunnen bevatten, verdienen ze een aparte behandeling”, aldus Van Hoorn.

Welke rol is er weggelegd voor gemeenten?

“Gemeenten vervullen niet één maar wel drie rollen als het om armaturen gaat”,

BEELD WECYCLE

vertelt Eric van der Schans, adviseur bij Wecycle. “Ze zijn beheerder van de milieustraat waar armaturen gratis apart ingeleverd moeten worden in het kader van de Regeling AEEA. Daarnaast beheren ze de openbare ruimte en zijn daarmee verantwoordelijk voor het ontwerp en onderhoud van openbare verlichting. En tot slot zijn ze beheerder/eigenaar van diverse openbare gebouwen (denk aan zwembaden, sporthallen e.d.) waar bij renovatie of sloop lampen en armaturen vrijkomen.”

In de twee laatstgenoemde situaties gaat het om professionele armaturen.

In het Bouwbesluit (aangepast in 2014, red) staat vastgelegd dat bouw- en sloopbedrijven verplicht zijn om armaturen en lampen te verwijderen en apart te houden bij sloop en renovatie. Bij renovatie worden vaak hele verdiepingen gestript. Daarbij verwijderen de sloopmedewerkers ook verlichting. Met de gemeenten kunnen installateurs, bouw- en sloopbedrijven afspraken maken voor de recycling van deze verlichting. Zo hebben Lansingerland en Cure een speciale regeling voor zzp-ers: zij mogen armaturen die vrijkomen binnen hun bedrijfsactiviteiten inleveren bij de containers van Wecycle op de milieustraat.

Wecycle laat op verzoek ook speciale bakken plaatsen op de locatie van een sloopproject.

Even terug naar de consument die zijn armaturen inlevert op de milieustraat. Wat kan de gemeente hierin betekenen?

Van der Schans: “Als gemeente kun je je eerst afvragen, wat doen we met de professionele en consumentenarmaturen? Wat is er al geregeld en met wie?

Met professionals kun je goede afspraken maken. Voor consumenten kun je faciliteren dat zij armaturen ook daad-

werkelijk gescheiden kunnen aanbieden. Daarnaast is het belangrijk dat de milieustraat-medewerkers weten en aangeven waar de armaturen thuishoren. Een lamp die grotendeels van ijzer is moeten ze dus niet naar de oud-ijzerbak verwijzen.”

Campagne LightRec Nederland verenigt de producenten en importeurs van energiezuinige lampen en armaturen en is één van de opdrachtgevers van uitvoeringsorganisatie Wecycle. Deze zorgt er in Nederland voor dat tl-buizen, spaar- en ledlampen en bijbehorende armaturen apart worden ingezameld en op een milieuverantwoorde manier worden gerecycled. Regelmatig financiert LightRec inzamelcampagnes van Wecycle, die consumenten en professionele afdankers oproepen lampen en armaturen apart in te leveren. In de komende maanden zal een publiekscampagne extra aandacht vestigen op consumentenarmaturen.

De regeling AEEA stelt dat alle e-waste (alle afgedankte apparaten met stekker of batterij en energiezuinige verlichting) apart moet worden ingezameld.

Gemeenten moeten hiervoor een plek hebben waar particulieren en niet-particulieren dit gratis kunnen inleveren. Uitsluitend WEEELABEX-gecertificeerde verwerkers mogen e-waste verwerken. Het Nationaal (W)EEE Register rapporteert hoeveel ewaste er jaarlijks wordt ingezameld en verwerkt. In 2017 was dit 166 miljoen kilo. Hiervan is 107 miljoen kilo via het Wecyclesysteem ingezameld.

GRAM #7 september 2018 | 11

HOE DOEN ZIJ DAT? WIJZIGEN VAN INZAMELSYSTEEM TEKST HETTY DEKKERS

in de andere wijk omgekeerd inzamelen.

Die laatste methode leverde overduidelijk de beste resultaten op, zodat de raad in 2016 besloot voor de hele gemeente omgekeerd inzamelen in te voeren.

Wilma Broeders, beleidsmedewerker milieu en duurzaamheid gemeente Heusden.

Contact: wbroeders@heusden.nl

Wat is er veranderd en waarom?

Wij zijn een klein jaar geleden overgestapt van diftar op volume/frequentie naar omgekeerd inzamelen. Dat deden we omdat we veel te veel restafval hadden; ondanks diftar zaten we nog steeds op 168 kilo per persoon per jaar. De VANG-doelstelling van 100 kilo gingen we zo nooit halen. Om te bekijken wat de beste oplossing was, hebben we eerst proeven gedaan: in de ene wijk alleen verlaging van de inzamelfrequentie,

12 | GRAM #7 september 2018

Hoe is de invoering verlopen?

We hebben het in vijf fases gedaan, maar wel volgens een heel strakke planning zodat de bewoners wisten waar ze aan toe waren. Ze mochten meedenken over de locaties van de ondergrondse restcontainers door online hun voorkeur aan te geven. In de meeste gevallen konden we rekening houden met de voorkeurstemmen, maar soms moest je toch iets anders kiezen. Omdat de loopafstand te groot was, of omdat we onverwachts op kabels en leidingen in de grond stuitten. Op één locatie kwamen we zelfs menselijke resten tegen, kennelijk had daar vroeger een begraafplaats gelegen. Wij hebben het omgekeerd inzamelen ingevoerd in nauwe samenwerking met onze inzamelaar, Afvalstoffendienst Den Bosch en dat werkte perfect. We hebben korte lijntjes, zitten elke week bij elkaar aan tafel, dan kun je snel schakelen. Bijvoorbeeld als de routes geoptimaliseerd moeten worden om volle containers te voorkomen.

Over het algemeen is de invoering goed verlopen. Het was een verandering en dat vinden mensen altijd lastig. Maar nu men er aan gewend is, krijgen we veel positieve reacties. Mensen merken dat het zo ook kan en dat het toch wel goed werkt.

Hoe zijn de resultaten?

Boven verwachting! We hebben nog niet alle seizoensinvloeden mee kunnen rekenen, maar we zitten nu op minder dan 60 kilo restafval. We hadden gerekend op zo’n 85 kilo, dus we zijn onze doelstelling al voorbij.

Het ingezamelde gft en pmd is meer dan verdubbeld, dus ook de scheidingspercentages schieten omhoog. Een zorg is nog wel het grote aantal nul-aanbieders. Een vijfde deel van onze bewoners biedt nu nooit meer restafval aan, dat is een fors aandeel. Zij gebruiken misschien bedrijfscontainers of dumpen hun restafval ergens anders. We weten wie het zijn, maar we bekijken even hoe we dit het beste aan kunnen pakken binnen de kaders van de nieuwe privacywetgeving.

Tips voor andere gemeenten?

Zorg dat er intern draagvlak is. Betrek de afdelingen als groen, riolering en verkeer intensief bij je plannen, zodat ook zij weten wat er gaat gebeuren en waarom. Buitenruimte is gewild, zorg dat iedereen achter je plannen staat. Regel ook genoeg handhavingscapaciteit als het nieuwe systeem is ingevoerd, want het aantal dumpingen neemt wel toe hebben wij gemerkt. En tot slot: zorg dat je afvalbegroting op orde is, met wat extra speelruimte. Er kunnen zich altijd onverwachte tegenvallers voordoen, daar moet je een financiële buffer voor hebben. Wij hebben ons daar op verkeken en moeten nu de tarieven verhogen. Dat is niet zo’n prettige boodschap natuurlijk voor je inwoners.

Johnnie Rouwers, beheerder openbare ruimte gemeente Losser.

Contact: j.rouwers@losser.nl

Wat is er veranderd en waarom?

Mensen konden bij ons alleen kiezen uit een grote of kleine container voor restafval.

Begin dit jaar hebben we dftar op volume en frequentie ingevoerd. Maar zelf noem ik het diftar-plus, want we hebben er iets extra’s aan toegevoegd. Mensen kunnen ook gebruik maken van ondergrondse brengcontainers voor restafval. Wie zo goed scheidt dat hij zijn zakje liever naar die ondergrondse brengt en zijn mini-container voor restafval inlevert, bespaart daarmee nog eens 2,50 per maand.

We hebben diftar ingevoerd omdat we op 210 kilo restafval zaten, dat was veel te veel.

Met Afvalloos Twente willen we naar 50 kilo per persoon per jaar in 2030. De raad koos aanvankelijk voor direct overschakelen naar omgekeerd inzamelen, maar dat leek ons een te grote stap ineens. In omliggende gemeenten liep dat ook niet probleemloos.

Zo kwamen wij uit op diftar-plus.

tijd hadden we hard nodig. Vooral de detailoplossingen kostten veel tijd en denkwerk. Zo hebben we veel zomerhuisjes in het buitengebied, wat doe je daar mee?

En met de educatiecontainers op scholen, de enkele adressen waar we nog met zakken inzamelden, grondgebonden bejaardenwoningen met speciale regels. Wij hadden veel bijzondere situaties waar we een oplossing voor moesten bedenken. Wat ook ophield was één buurtgemeente die tot aan de Raad van State heeft geprotesteerd tegen de locatie van een ondergrondse container.

Die procedure kostte ons een half jaar. En we hebben boa’s aan moeten stellen, die kenden we voorheen niet in ons dorp. Op enkele locaties hebben we last van bijplaatsingen, daar willen we van af.

Hoe zijn de resultaten?

Na een paar eerdere maatregelen, zoals minder frequent de restcontainer inzamelen en containers uitzetten voor verpakkingen, gingen we vorig jaar al terug van 210 naar 127 kilo. De cijfers van diftar-plus zijn nog niet beschikbaar, maar ik denk dat we onder de 100 kilo uit gaan komen. Een afname van 25 procent verwacht ik, dat is niet slecht. Maar de daling moet nog verder doorzetten natuurlijk. We zullen er nog wat meer communicatie op los moeten laten.

En als de mensen eenmaal gewend zijn, zal het ook beter gaan, denk ik.

Tips voor andere gemeenten?

Zorg dat je die eventuele detailoplossingen goed in beeld hebt. En communiceer het uitgebreid, ook naar je eigen collega’s. Het hele gemeentehuis moet weten waar je mee bezig bent. Je collega’s krijgen gegarandeerd vragen op feestjes en dergelijke, zorg dat ze het goed kunnen doorvertellen.

Paul Spiertz, adviseur afval gemeente Ede. Contact: paul.spiertz@ede.nl

Wat is er veranderd en waarom?

Sinds begin dit jaar hebben we diftar op volume en frequentie ingevoerd, voorheen was onze afvalstoffenheffing gebaseerd op omvang huishouden. Mensen mogen nu kiezen voor kleine of grote containers, niet alleen voor rest maar ook voor papier bijvoorbeeld. En ze betalen per aanbieding restafval.

De raad wil met deze maatregel betere scheidingspercentages en minder restafval, want we zaten al decennialang op hetzelfde niveau.

Hoe is de invoering verlopen?

Zo’n verandering levert altijd een flink aantal vragen van inwoners op natuurlijk, en ook kritiek, maar we hebben daar goed op kunnen reageren. We hebben veel gehad

Hoe is de invoering verlopen?

Heel goed. Onze inzamelaar Twente Milieu had al meetapparatuur voor diftar op de inzamelwagens, wij hoefden alleen onze eigen containers te chippen. Maar alles bij elkaar was het toch wel veel werk. We hadden er een jaar voor uitgetrokken, die

GRAM #7 september 2018 | 13

aan de ervaringen van ACV en onze buurgemeenten Veenendaal en Renkum, die al eerder op dit systeem waren overgestapt.

Ook bleken onze schonebuurtcoaches waardevol. Zij gaan thuis bij mensen op bezoek als er iets fout gaat. De coaches merken trouwens dat er vaker sprake is van onwetendheid dan van onwil. ‘Papier is toch ook verpakking, dat hoort toch bij pmd’, krijgen ze dan te horen.

De invoering is verder goed gegaan. Het was veel werk, maar we zijn binnen de afgesproken planning van één jaar gebleven.

Hoe is de invoering verlopen?

Heel soepel. Er is even opschudding geweest na een negatief bericht op social media. We hadden achteraf bezien de raadsleden beter in moeten lichten, want de bewoners hadden van ons een folder en brief met rekenvoorbeeld gekregen en de raadsleden wisten daar niets van. Dat ging even mis, maar verder hebben we weinig opmerkingen gehad. Als je mensen uitlegt dat ze goedkoper uit zijn omdat ze minder gaan aanbieden, snappen ze het wel.

Onze containers waren in 2011 al gechipt, dus we hoefden weinig aanpassingen te doen.

14 | GRAM #7 september 2018

21-8000-0247 NVRD GRAM 2018 april

17-04-18 13:31

w w w. curitas.nl

ww w.boe r g r oep.nl

w w w.bo e r g r oe p.nl

w ww.bo e r g r oe p.n l

www.boe r g r oep.nl

w w w.bo e r g r oep.n l

190x62.indd 1

Tips voor andere gemeenten?

Wees niet te zuinig met communicatie. En stuur geen boodschappen uit tijdens vakanties. Voor ons als kleine gemeente was het heel voordelig om ons aan te sluiten bij een gemeenschappelijke regeling. Zij hebben de professionaliteit in huis en nemen ons veel werk uit handen. Voor kleine gemeenten is dat een goede tip, denk ik.

www. curitas.nl

Hun consulenten en huismeesters praten ook met huurders over afval. Als zij op de hoogte zijn, kunnen ze het verhaal goed doorvertellen.

Wat is er veranderd en waarom?

We hadden al een beperking in volume, mensen konden alleen kiezen voor kleine grijze containers. Maar we bleven achter in de regio, met onze 180 kilo rest per inwoner per jaar. We waren hoe dan ook een vreemde eend in de bijt, omdat wij als enige niet aangesloten waren bij een gemeenschappelijke regeling. Begin dit jaar zijn we aangesloten bij RD4, én hebben we diftar op volume/frequentie ingevoerd.

ww w. curitas.nl

Tips voor andere gemeenten?

Buurtcoaches zijn heel nuttig en worden door de bewoners als erg positief ervaren.

En zorg dat je ook andere partijen erbij betrekt, zoals woningcorporaties.

ilona.van.den.esschert@gulpen-wittem.nl

w w w. curitas.n l

Ook de fracties gft en pmd zijn fors toegenomen. Overigens hebben we bij hoogbouw de mogelijkheid geïntroduceerd om keukenafval apart in te leveren, dat loopt goed.

Ilona van den Esschert, beleidsmedewerker milieu gemeente Gulpen-Wittem.

Contact:

Hoe zijn de resultaten?

Boven verwachting. In mei hebben we geëvalueerd en toen bleek al dat de hoeveelheid restafval met de helft is afgenomen.

We wilden naar 100 kilo dus daar zitten we al onder. De gescheiden fracties als gft, pmd, glas en papier zijn met 20 tot 30 procent toegenomen.

ww w. curitas.n l

Hoe zijn de resultaten?

Boven verwachting. De doelstelling was van 200 kilo fijn restafval per inwoner per jaar naar 130 kilo in 2019. De eerste cijfers lijken erop dat we dat doel dit jaar al gaan halen.

MELD JE NU AAN VIA:

AFVALCONFERENTIE.NL

3 OKTOBER FORT VOORDORP, UTRECHT

AFVALCONFERENTIE 2018 De Afvalconferentie 2018 vindt plaats op woensdag 3 oktober in Fort Voordorp Groenekan (vlakbij Utrecht). De conferentie staat onder leiding van dagvoorzitter Gerdi Verbeet.

De NVRD en de Vereniging Afvalbedrijven beloven er een inspirerende en inhoudelijk interessante dag van te maken met veel tijd om te netwerken met professionals uit de afval- en recyclingbranche.

PROGRAMMA 12:30 - 13:30 uur Inlooplunch 13:35 uur Welkomstwoord door dagvoorzitter Gerdi Verbeet 13:40 uur Het European Circulair Economy package: Wat gaan we er van maken?

Ms. Vanya Veras, Secretary General, Municipal Waste Europe 14:20 uur De Europese agenda van de Nederlandse afvalbranche Olaf Prinsen, NVRD en Robbert Loos, Vereniging Afvalbedrijven 14:40 uur Een duik in de prullenbak met filosoof Lisa Doeland

15:45-16:40 uur Parallelsessies ronde 1: Voedselverspilling en de Europese agenda Multinationals over het terugdringen van plastic Hoe werkt Europa?

Hoe het klimaatbeleid bijdraagt aan de circulaire economie 16:40-16:50 uur Korte pauze zaalwisseling 16:50-17:45 uur Parallelsessies ronde 2 (zelfde parallelsessies als ronde 1) 17:45 uur Netwerkborrel 18:15 uur Diner

15:10 uur Einde plenair programma

19:45 uur Einde

15:10-15:40 uur Pauze SPONSOREN:

IS HET WORMENHOTEL EEN SUCCES? Inzameling van gft of vooral gfe in stedelijk gebied is volop in beweging. Met pasjes te openen gfe-cocons, wormenhotels en zelfs een ondergrondse variant daarvan worden beproefd.

TEKST & BEELD: RENÉ DIDDE

goed composteringsproces levert geen stank op, en onder de grond al helemaal niet, er zijn ook geen vliegjes. In de zomer is het koeler en in de winter warmer voor de wormen.” Op 11 september is de eerste batch ondergrondse wormencompost na een jaar composteren met een feestje teruggegeven aan de buurtbewoners.

In Amsterdam wordt het eerste ondergrondse wormenhotel ter wereld getest.

De tijd dat gescheiden inzameling van groente- en fruitafval in stedelijk gebied op problemen van ruimte, stank en ongedierte stuitte, lijkt ten einde te komen.

De komst van zogeheten wormenhotels, een goed gekozen begrip, maakt dat veel mensen worden gemotiveerd om hun keukenafval apart te houden en naar een speciale bovengrondse bak in de buurt te brengen. Verschillende soorten wormen, waaronder tijgerwormen, zetten het organische spul om in compost 16 | GRAM #7 september 2018

dat bewoners vervolgens zelf kunnen 'oogsten'. Naast compost ontstaat door het intensieve pierengewurm perkolaat-water, dat na enige verdunning als een soort Pokon op kamerplanten kan.

In Amsterdam wordt zelfs het eerste ondergrondse wormenhotel ter wereld getest.

De container is door Stichting Buurtcompost bedacht en door containerbouwer Snaas ontwikkeld. “Schitterende compost”, zegt initiatiefnemer Peter Jan Brouwer van Stichting Buurtcompost enthousiast. “Een

Circulair grondstoffengebruik Amsterdam is een van de eerste gemeenten in Nederland die bewoners op hun verzoek de gelegenheid biedt om hun groente, fruit- en etensresten lokaal te composteren. In Amsterdam zijn intussen 35 van dergelijke hotels op bovengrondse locaties gerealiseerd.

Het is een succes, want er staan nog 75 bewonersgroepen op een wachtlijst.

Een mooi voorbeeld van lokaal circulaire grondstoffengebruik, vindt Riny de Jonge, gft-specialist van stadsdeel Oost van Amsterdam, die vooral de sociale cohesie in de buurt dankzij de ontmoetingen bij het wormenhotel, roemt. De Jonge noemt het ook positief dat 'mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt' de wormenhotels, die zijn gemaakt van geperst bermgras (ecoboard) in elkaar zetten. “Ook verhogen de wormenhotels nabij basisscholen het bewustzijn van kinderen over wat je met groente- en fruitafval kunt doen. Als de kinderen door de klas als 'wormenhotelmanager' worden benoemd, nemen ze die verhalen mee naar huis, en gaan ze hun ouders om keukenafval voor het hotel vragen. Kijk, en dan zijn we waar we wezen moeten.”

Verder is De Jonge enigszins kritisch over de compost van de wormenhotels.

“Uit onderzoek van het Koch-Eurolab blijkt dat de kwaliteit van diverse compostsoorten waaronder wormencompost nogal wisselt. In de onderzochte

wormencompost zit veel organisch stof – wat goed is – maar helaas ook veel zink.”

Wormencompost lijkt meer een meststof, aldus De Jonge. “Je moet het niet direct aanbrengen maar verdunnen met water of mengen met tuinaarde.” Een keurmerk heeft de wormencompost dan ook nog niet. Daar komt bij dat veel stedelijk organisch afval bestaat uit etensresten, zoals gekookte aardappelen, pasta, couscous en vleesresten. En daar kunnen de wormen niet zoveel mee. “Maximaal zestig procent van het huishoudelijk keukenafval is geschikt voor een wormenhotel.”

Symbolisch Als nadeel van de ondergrondse versie noemt De Jonge bovendien dat investerings- en installatiekosten hoog zijn, de logistiek van het lossen lastig (“door het gewicht van een half jaar compost is een flinke hijskraan nodig”), moet het perkolaat in aparte bakken worden opgevangen, zijn beluchtingssleuven nodig en moeten tijdens de nacompostering de wormen uit de compost worden gehaald.

“Dat laatste is misschien leuk voor vrij-

willigers maar mijn mannen gaan dat dus echt niet doen”, zegt De Jonge beslist. Ook de ingezamelde hoeveelheden zullen eerder een symbolische dan een efficiënte bijdrage aan de recyclingsdoelen van de stad opleveren, gelooft hij.

Niettemin wil de gemeente de wormenhotels faciliteren, vooral op plekken waar anders helemaal niets aan gf-recycling gebeurt, aldus De Jonge. De gemeente Amsterdam ziet vooral heil in bovengrondse gfe-cocons die met een pasje voor de hele buurt zijn te gebruiken. Op het Java-eiland staat nu zestien containers. Eind dit jaar start Amsterdam ook in de nieuwe wijk IJburg.“ De inhoud wordt wekelijks opgehaald door Meerlanden en met warmtecompostering van 65 – 70 graden Celsius omgezet in bacterievrije, gecertificeerde compost.”

Toekomst Toch heeft ook Koninklijke Bammens in Maarssen de ontwikkeling van het ondergrondse wormenhotel samen met Buurtcompost voortgezet. Het bedrijf gaat van-

af september serieus verder testen, zegt manager productontwikkeling Simon Kragtwijk. “Wij geloven echt wel in de een toekomst voor de ondergrondse wormenhotels want vooral in stedelijk gebied horen wij al jaren veel klachten over de gft-inzameling: het stinkt, het trekt ongedierte aan en de kwaliteit schiet te kort.” Er moet volgens Kragtwijk het nodige aan bezwaren worden weggenomen. “Dat kan deels door technische aanpassingen aan het binnenwerk en het direct aftappen van het perkolaat.

Het is waar dat compost zwaar is, zeker als je slechts één keer per half jaar ledigt”, zegt Kragtwijk. Maar daar staat tegenover dat het ook overlast scheelt in de wijken door minder reguliere vrachtwagenbewegingen. De kwaliteit is beter doordat deelnemers meer gemotiveerd zijn en de compost blijft in de buurt, wat toch een concreet circulair doel is.”

De test van Bammens vindt op eigen terrein plaats maar het bedrijf zoekt ook nog een gemeente die mee wil doen met de proef.

Creating a world of difference

www.bollegraaf.com • info@bollegraaf.com

1_2_li_GRAM_190x130.indd 1

06-09-18 15:45

GRAM #7 september 2018 | 17

SUCCESFACTOREN IN DE ROUTE NAAR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE Circulaire economie is 'hot', maar zienswijzen over hoe we daar moeten komen lopen uiteen. We zijn aan het pionieren met hoogwaardige recycling en ambitieus aan het werk om de VANG-HHA doelstellingen te halen. Hoe vergaat het nieuwe initiatieven op het gebied van circulaire economie? Waar lopen deze initiatieven tegenaan? Waar liggen de uitdagingen? En wat zijn kritische succesfactoren waardoor dergelijke initiatieven slagen? Een rondje langs de velden.

TEKST NIELS AHSMANN EN ROEL BOTTEMA, K+V BEELD HVC De afgelopen jaren hebben veel nieuwe technieken hun intrede gedaan in de markt voor grondstofrecycling. Zo wordt er in Nederland inmiddels op grote schaal vergisting toegepast en hebben we verschillende kunststof sorteerinstallaties om ons pmd te sorteren, die in capaciteit steeds verder worden uitgebreid. Tegelijkertijd is er nog veel onontgonnen terrein om uiteindelijk al het afval te recyclen en op te werken naar grondstoffen.

Waste-2-chemicals is zo een initiatief dat het gat tussen nascheiding en thermische recycling beoogt te vullen.

Het grootschalige project in de Rotterdamse haven kent uitdagingen op verschillende gebieden. Niet de technologische innovatie, maar de innovatie en adaptatie op het gebied van beleid en regelgeving is ĂŠĂŠn van de grootste uitdagingen geweest, vertelt Henk Vooijs, vanuit Innovation Quarter betrokken bij het project. "Het idee dat chemische recycling een volwaardige vorm van recycling is, heeft moeten landen bij overheid en andere partners. Als het gaat om duurzaamheid wordt er snel gedacht aan energie of materiaalhergebruik. Niet aan recycling van kunststoffen tot nieuwe chemische producten."

De nascheidingsinstallatie van HVC, Alkmaar

18 | GRAM #7 september 2018

Dit heeft gevolgen voor regelgeving en vergoedingen vanuit de overheid. "Om te verduurzamen en technologische innovatie zoals chemische recycling toe te passen,

moesten de kaders in beleid en regelgeving verbreed worden. Dit is bijvoorbeeld gelukt met de toevoeging van chemische recycling als vorm van recycling in LAP3."

Kortom: technologische innovatie vergt ook sociale, beleidsmatige en juridische adaptatie.

BESTUURLIJK LEIDERSCHAP Op het gebied van nascheiding en sortering van kunststof is momenteel al veel mogelijk. De nascheidingsinstallaties schieten als paddenstoelen uit de grond. Zo ook in Alkmaar bij HVC. Hoe loopt zo'n proces nu en waarom lukt het daar? We spreken met Stefan de Beer, business ontwikkelaar bij HVC. HVC heeft sinds medio 2017 haar nascheidingsinstallatie in gebruik, maar voordat de installatie goed en wel staat heeft HVC een uitgebreid en zorgvuldig proces doorlopen om te komen tot de bouw van een nieuwe installatie. "Voor HVC begon het bij de uitdaging om de hoeveelheid restafval te reduceren en zoveel mogelijk waardevolle grondstoffen te recyclen uit het restafval.

Vanuit dit vertrekpunt hebben de aandeelhouders HVC gevraagd om de mogelijkheden voor een nascheidingsinstallatie te verkennen als extra aanvulling op de bronscheidingsactiviteiten."

economie. Door de korte afstand kunnen – in theorie – reststromen van het ene bedrijf worden ingezet voor de andere bedrijven op het terrein. Probleem is dat bedrijven niet van elkaar weten welke reststromen (afval, warmte, restproducten uit productieprocessen e.d.) ze produceren en hoe deze efficiënt kunnen worden afgevangen en ingezet.

Het bedrijventerrein IPKW in Arnhem is ook van plan om lokaal uitwisseling van grondstoffen te faciliteren. Daarbij geldt het credo 'afval van de een is grondstof voor de ander'. Ook hier is het de uitdaging om de verschillende stromen inzichtelijk te krijgen. Het gebrek aan gegevens over reststromen zorgt echter ook weer voor onzekerheid: zijn er wel kansen? Welke bedrijven kunnen meedoen? Zijn er voldoende reststromen? Door deze onzekerheden is er weer een gebrek aan draagvlak om te investeren in een verkenning naar reststromen. Zo blijft het project vastzitten in een vicieuze cirkel.

terreinen in Nederland. We zien dat eigenaarschap het belangrijkste is. Daarom maken we teams waarin de verschillende bedrijven vertegenwoordigd zijn. Zo wordt samenwerking gefaciliteerd en kunnen er gezamenlijk strategische beslissingen genomen worden".

Succesfactoren Veel organisaties zijn bezig met het maken van stappen in de circulaire economie. Als gemene deler in deze initiatieven zien we dat er een vijftal succesfactoren zijn die bijdragen aan het succes en de slagingskans van het proces en de uitkomst, en daarmee bijdragen aan de circulaire economie: 1. Zorg dat de projectambities en -doelstellingen scherp zijn. Op deze manier werkt iedereen samen aan hetzelfde doel en zorgt dit voor breed draagvlak, dit vergroot de slagingskans.

2. Houdt alle (interne en externe) stakeholders vanaf het eerste moment

Gebrek aan gegevens

Onzekerheid

en gedurende het proces nauw betrokken. Belangrijke kennisdragers zoals een goed onderbouwde business case en een planning zijn hier-

HVC positioneert nascheiding nadrukkelijk als aanvulling wanneer bronscheiding niet of beperkt mogelijk is (zoals bij hoogbouw).

Deze duidelijke positionering zorgde ervoor dat de verwachtingen van alle interne en externe stakeholders op elkaar waren afgestemd, er is hier duidelijk sprake van een gedeelde ambitie en doelstelling. Vanuit dit perspectief heeft HVC haar business case opgesteld. De gedegen business case speelde een cruciale rol in het overtuigen van stakeholders. Zo kan nascheiding zonder extra kosten (ten opzichte van verbranden) worden aangeboden aan de aandeelhoudende gemeenten. Uiteindelijk resulteerde dit in de beslissing van het HVC bestuur om de plannen voort te zetten en installatie te realiseren.

SAMENWERKEN Samenwerken in de route naar een circulaire economie is essentieel. Dit zien we terugkomen op bedrijventerreinen, waar veel potentieel is voor (lokale) circulaire

voor essentieel.

Geen draagvlak Rob Westerdijk (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) herkent het probleem. "Om bedrijven te helpen met het maken van strategische beslissingen hebben Teun van Aken, Roel Riepma en ik de 'OK-methode' ontwikkeld. Met deze methode maken we voor verschillende stakeholders binnen en buiten het bedrijf inzichtelijk welke waardevolle stromen aanwezig zijn en waar er op verbeterd kan worden." De methode is gebaseerd op het zes-waarden model, dat scores op financiële, natuurlijke, materiële, menselijke, sociaal-relationele en intellectuele aspecten inzichtelijk maakt.

Momenteel is Rob deze denkwijze verder aan het ontwikkelen met de HAN: "Wij zijn deze manier van 'integrated thinking' in kaart aan het brengen voor bedrijven-

3.

Zet kennis, kunde en ervaring die intern in de organisatie aanwezig is intensief in om tot een goed doordacht plan te komen. Ontbreekt kennis? Trek deze dan buiten de organisatie aan door strategische samenwerkingen aan te gaan met andere partijen.

4. Een goede voorbereiding draagt bij aan het soepel doorlopen van bijvoorbeeld een vergunningstraject of het verkrijgen van financiering. Dit verkleint de kans op vertragingen.

5.

Realiseer dat voor implementatie van innovatieve technologieën sociale, beleidsmatige en juridische adaptatie nodig is. Probeer hierop voor te sorteren door partijen te informeren en te betrekken.

GRAM #7 september 2018 | 19

INNIVO

Video:

INNIVO is een ondergrondse container die volledig is gesloten aan de onderzijde.

Het ledigingssysteem bestaat uit een volledig nieuw ontwikkelde kraan met een roterend opname welke is op te bouwen op een standaard achterlader-constructie.

Het systeem blinkt uit vanwege het grote laadvermogen, de lage laadhoogte en de vloeistofdichtheid van de ondergrondse container.

Met onze unieke combinatie kunt u minicontainer, rolcontainer en ondergrondse containers leegmaken tot maximaal 5m3 voor alle afvalstromen.

SSI SCHÄFER | Einsteinweg 13 | 6662 PW ELST | Nederland | Tel: 026-376 00 10 | containermanagement.nl@ssi-schaefer.com | ssi-schaefer.com

INTERNET OF BINS SSI SCHÄFER verkoopt en ontwikkelt niet alleen kunststof en stalen containers, maar biedt een totaaloplossing voor de gemeentelijke en commerciële afvallogistiek - van advies tot aan voertuig-hardware. Dit maakt ons, als systeemprovider, de marktleider in de afvalbranche!

Met de producten en oplossingen van SSI SCHÄFER IOB (Internet Of Bins), dragen wij bij aan risicoloze verandering in een volledige digitale omgeving.

Doelgericht, maatwerk, totaaloplossing en digitaal! Dit zijn de kerncompetenties van SSI SCHAEFER IOB!

LEERGANG ‘SAMEN STUREN OP BEHEER OPENBARE RUIMTE EN AFVAL‘ In een samenwerking tussen de HAN, NVRD en de Stout Groep is een leergang opgezet voor het verbeteren van de samenwerking tussen gemeenten en afval- en reinigingsbedrijven. Een Post HBO-leergang waarbij theorie en praktijkervaring gekoppeld wordt aan de vraag van NVRD-leden.

TEKST HANK VELTHUIS BEELD LEO DE KORT

soms af van de uitvoering van de maatschappelijk relevante overheids taken.

VERANDERENDE ROL VAN DE OVERHEID De rol van de overheid verandert voortdurend. Constant veranderende omstandigheden maken dat de overheid altijd zoekt naar een goede manier om invulling te geven aan haar rol. In dit zoekproces kan spanning ontstaan. Juist als er sprake is van een verandering in de traditionele rollen van de overheid is dit zichtbaar. Bijvoorbeeld dat de gemeente taken op afstand plaatst. Denk hierbij aan afvalinzameling en het beheer van de openbare ruimte.

Bij het op afstand plaatsen van taken komt de zoektocht naar een andere manier van werken scherper in beeld. Dit omdat er wel al een structuurverandering wordt gerealiseerd maar nog niet altijd gekeken is naar hoe er in deze nieuwe structuur moet worden gewerkt. Deze scherpte aan twee kanten van de tafel maakt dat zowel opdrachtgever als opdrachtnemer tijd kwijt is om elkaar vast te houden in de uitvoering. Verwachtingen zijn aan de voorkant niet altijd duidelijk of realistisch. Hierdoor drijft de aandacht

BIJ ELKAAR BRENGEN VAN KENNIS Arthur Reuvers van Stout Groep: “Vanuit onze ervaring in de praktijk ontstond het idee om kennis bijeen te brengen en gezamenlijk op zoek te gaan naar het antwoord op de vraag: hoe speel je in op de rolverandering binnen de overheid, anders dan via de organisatiestructuur? Hoe regel je deze samenwerking en hoe zorg je dat je de schaarse tijd besteedt aan die zaken die ook maatschappelijk relevant zijn?”

Stout Groep is gestart met het organiseren van workshops voor de Gelderse omgevingsdiensten. De insteek van deze workshops was heel praktisch. Het verbe-teren van de samenwerking tussen gemeenten en omgevingsdiensten. Vervolgens is een leergang specifiek voor de afval- en reinigingssector gestart. De inhoud van de leergang kwam tot stand op basis van een bouwteam met vertegenwoordigers van de NVRD, Stadswerk, HAN en Stout Groep.

BETROKKENEN AAN HET WOORD In februari van dit jaar is de eerste leergang afgesloten met de uitreiking van certificaten. Deelnemer Jeroen van Helmond, sr. technisch medewerker afval en reiniging van de gemeente Helmond, kijkt terug op een geslaagde leergang. Jeroen: “De

rode draad van de leergang is voor mij dat je samen stuurt op het beheer openbare ruimte en afval, dus uitvoerende dienst en opdrachtgever. Door bewust stil te staan bij hoe je werkt, helpt dit om zaken anders op te pakken. Het feit dat ik de leergang met collega’s uit het vakgebied doorloop, maakt dat ik alles meteen kan toepassen in mijn werk.”

Pascalle Thomassen, beleidsadviseur van Avri over haar ervaringen met de leergang: “De leergang heeft mij geholpen meer inzicht te krijgen in mijn manier van werken en een effectievere weg te vinden om gezamenlijk het doel te bereiken. Dit leidt weer tot tevreden inwoners en zorgt dat we meer in verbinding staan met de opdrachtgevers als opdrachtnemer. Ik heb op basis van mijn ervaringen het werkproces rondom aanvullende opdrachten aangepast en bespreek voorbeelden in een gezamenlijk overleg met de 10 gemeentelijke beleids-adviseurs (opdrachtgevers) zodat we hier met elkaar van leren.”

Ook voor Michel Rodink, beleidsadviseur afval en openbare ruimte in de gemeente Renkum is de opleiding van grote waarde geweest. “Door mijn dagelijkse praktijk te koppelen aan de leeropdracht en vervolgens daaraan weer actiepunten te koppelen komt de theorie letterlijk samen met de praktijk.

Ik heb meer inzicht gekregen in mijn eigen persoonlijkheid en in de relatie met ACV. Deelname aan de leergang heeft ertoe geleidt dat we samen de DVO gaan aanpassen naar een nieuw model.”

De volgende leergang voor reinigings-diensten gaat binnenkort van start.

Meer weten? Kijk op www.han.nl en www.stoutgroep.nl

GRAM #7 september 2018 | 21

VAN AFVAL NAAR CHEMIE AKZONOBEL: CHEMISCH RECYCLEN KANSRIJK AkzoNobel ziet afval als bron van nieuwe chemie. Het onderdeel Specialty Chemicals heeft vergevorderde plannen voor een ‘waste to chemicals’-fabriek in ons land. Chemische recycling is een prima optie om de problematische stroom van gemengde plastics aan te pakken, meent innovatiedirecteur Marco Waas. “We bouwen aan een nieuwe waardeketen.”

TEKST PIETER VAN DEN BRAND

Op het eerste oog een gezelschap dat je niet snel bij elkaar verwacht aan te treffen: een chemieproducent en de afvalsector. Toch gaat het gebeuren en het ligt meer voor de hand dan je zou denken, stelt innovatiedirecteur Marco Waas van AkzoNobel. Waas is namens het chemiebedrijf voorzitter van een consortium met Air Liquide, het Canadese techbedrijf Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam, dat wil investeren in een waste-to-chemicals-fabriek voor de productie van biomethanol uit afvalstromen. Het consortium wil jaarlijks 360 duizend ton energierijke afvalstromen, denk aan papier-, karton-, plastic-, rubber- en houtresten (Refuse-Derived Fuel, kortweg RDF, in jargon) verwerken tot 270 miljoen liter groene methanol. Dat is meer dan de totale jaarlijkse hoeveelheid afval van 700 duizend huishoudens (en een potentiële CO2reductie van circa 300 duizend ton, zo is berekend). Enerkem heeft een technologie ontwikkeld om de hoogcalorische RDF-stromen te ‘kraken’ tot twee elementaire verbindingen: CO en H2.

De twee gassen worden samen ‘synthesegas’, de basisstof voor methanol. Gassenleverancier Air Liquide doet mee, want voor het Enerkem-proces is zuurstof nodig en extra waterstof om het synthesegas zo optimaal mogelijk geschikt voor de methanolproductie te maken. Havenbedrijf Rotterdam wil een aantal concrete CO2-reductieprojecten realiseren (bijna 10 megaton op jaarbasis in 2030) en de W2C-fabriek hoort daarbij, dus dat verklaart waarom het havenbedrijf is aangeschoven. “Met een

22 | GRAM #7 september 2018

BEELD AKZONOBEL/MERLE PROSOFSKY

Innovatiedirecteur Marco Waas AkzoNobel Specialty Chemicals (Foto: AkzoNobel).

van

groene methanolfabriek kan het gebied een duurzaamheidsslag maken”, vertelt Waas.

“Als methanol voortaan uit dit soort reststromen kan worden geproduceerd, wordt direct bespaard op de inzet van fossiele brandstoffen als steenkool, aardolie en aardgas.” Hoewel het Enerkem-proces zelf energie kost, wordt in het grotere verband fors bespaard op energie en fossiele brandstoffen (de CO2-besparing is 1,3 kilo CO2 per kilo

methanol). Het ‘waste-to-chemicals’-proces draagt dus per saldo flink bij aan een vermindering van de CO2-uitstoot, aldus Waas. “Nog een voordeel is dat er geen methanol meer hoeft te worden geïm-

porteerd maar dat het in Nederland zelf wordt gemaakt.”

Methanol is een basisstof voor de productie van tal van basiskunststoffen en chemicaliën. Voor AkzoNobel is het bijvoorbeeld een grondstof voor schone drijfgassen (in onder meer deodorant) en verdikkingsmiddelen (in bijvoorbeeld verf). “Als chemiebedrijf hebben wij veel kennis van wat je met methanol allemaal kunt maken”, vervolgt Waas. “Onze rol is die van ‘keteninitiator’. Dat was voor ons de reden dit project te starten. We bouwen een nieuwe waardeketen op. Door methanol te maken uit afvalstromen ontstaat een duurzame grondstof voor de chemie. We willen afnemer van deze nieuwe grondstof worden.” De methanol uit de nieuwe fabriek wil AkzoNobel voor het maken van dimethyl-ether gebruiken, een chemische basisstof in ontvettings- en schoonmaakmiddelen, en chloormethaan, wat weer een toepassing kan vinden in bijvoorbeeld antiaanbaklagen van pannen.

AVR In de detailengineering, de oprichting van de joint-venture en de vergunningenprocedure hebben de consortiumdeelnemers eerder dit jaar samen negen miljoen euro gestoken. De finale investeringsbeslissing voor de fabriek van naar schatting meer dan 200 miljoen euro wordt later dit jaar genomen. “De businesscase is complex”, zegt Waas.

“We willen de komst van de vernieuwde Europese regelgeving voor percentages biobased in brandstoffen afwachten.

Fabriek van Enerkem in het Canadese Edmonton, die jaarlijks 35 duizend ton bio-methanol uit reststromen produceert.

(Foto: Merle Prosofsky).

Ook voor die markt is methanol interessant.” De beoogde locatie voor de biome-thanolfabriek is naast AVR in Rozenburg. “Het mooie is dat onze fabriek de stoom van de afvalenergiecentrale goed kan gebruiken”, verklaart Waas de locatiekeuze. “Ook is AVR een logische plek vanwege de al aanwezige infrastructuur en de aanvoer van afvalstromen. Uiteraard willen we een zo breed mogelijk aanbod van afvalstromen aanpakken. Daar hebben we wel discussie over met de afvalindustrie. We moeten immers tot een optimalisatie komen tussen het aanbod van afval voor energieopwekking en het afval waar we chemische bouwstenen van willen maken.

Ik verwacht dat uiteindelijk, afhankelijk van de ontwikkeling van de Enerkemtechnologie, veel afvalstromen vergast kunnen worden en dat er een mooie symbiose tussen waste-to-energy en waste-to-chemicals zal ontstaan. Juist omdat wij de hoogcalorische stromen gebruiken en de afvalverbranding liever laagcalorische stromen heeft. Als ze hoogcalorische stromen zouden krijgen,

ërarchieën behoort de positie van recycling tot de laagste treden. Daar is veel discussie over, want wat is er tegen als je uit afval nieuwe chemische bouwstenen kunt maken, vindt Waas. “De mechanische recyclingmarkt zit met veel mixed kunststofstromen in haar maag, omdat deze niet te recyclen zijn. Daarom wil ik

IK WIL BEST DE DISCUSSIE AANGAAN MET GEMEENTEN OVER WAT WIJ MET ONZE INSTALLATIE TE BIEDEN HEBBEN. kunnen ze minder afval verbranden en dat past niet bij hun verdienmodel om in korte tijd zoveel mogelijk afval door te zetten. Er wordt immers betaald voor het aantal verbrande tonnen afval.”

LADDER VAN LANSINK Wat het consortium in de nieuwe fabriek bij AVR wil gaan doen, heet ‘chemische recycling’. Deze verwerkingsoptie kwam in september 2017 als nieuwe trede op de vernieuwde Ladder van Lansink in het Landelijk Afvalbeheerplan-3. Naast LAP-3 is recycling ook terug te vinden op de huidige veel gebruikte 9R-ladder voor circulariteit. Maar in beide afval-hi-

best de discussie aangaan met gemeenten over wat wij met onze installatie te bieden hebben. Iedereen wil afvalstromen zo hoogwaardig mogelijk houden.

Hergebruik staat bovenaan, maar hergebruik is gelimiteerd. Je kunt iets niet oneindig hergebruiken. Soms moet er virgin materiaal bij om een nieuw kunststofproduct te maken.”

Bovendien, benadrukt Waas, zijn verschillende functionaliteiten gewenst die je niet in één soort plastic kunt vinden.

Multi-layers, zoals bij vleeswaren, zijn nodig om de inhoud te beschermen tegen zuurstof, vocht en licht, zodat smaak

en product langer behouden blijven.

“Hoogwaardige recycling ervan is moeilijk. Chemische recycling juist helemaal niet. Mijn pleidooi is dan ook: ga niet moeilijk doen om monostromen te ontwikkelen die al die eigenschappen in zich hebben en aan alle wensen voldoen. Die ontwikkel je namelijk niet even zomaar. Dat weten wij chemici uit onze jarenlange ervaring.

Voor beschadigde en niet-recyclebare kunststofstromen is onze installatie beslist een goede oplossing, aangezien we nieuwe chemische basisstoffen voor nieuwe plastics kunnen maken. En voorlopig hebben we nog een hele berg kunststofafval. Ik denk dat we in de toekomst hooguit tien tot twintig procent biobased grondstoffen in kunnen zetten voor de kunststofproductie. De rest zal uit circulaire stromen moeten komen.

De gedachte dat we afval volledig uit kunnen bannen, is niet realistisch. Daarom is chemische recycling een belangrijke component in de afvalverwerking.

We kunnen hiermee meer winst behalen dan door allerlei nieuwe plastics te ontwikkelen.”

GRAM #7 september 2018 | 23

WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR: WAAR STAAN WE NU? TEKST SIGRID SCHUURMANN, BARBARA LANGENDOEN

In december 2017 gaven we in GRAM een terugblik op anderhalf jaar ‘Wij maken werk van circulair’. Hierin was te lezen dat de NVRD samen met haar leden ook in 2018 werk zou blijven maken van circulair. Dat is gelukt!

In dit artikel lichten we de stand van zaken van het programma toe en de plannen voor de komende tijd.

MINICONTAINERS Vanaf heden kunnen aanbestedende diensten gebruik maken van de aanbestedingsdocumenten voor de circulaire minicontainer, die zijn te vinden op het ledennet van onze website (www.nvrd.nl/circulair). De werkgroep wil met deze documenten bewerkstelligen dat één of meerdere zo circulair mogelijke minicontainers op de markt komen die op grote schaal worden ingekocht.

Peter Verhagen, manager inkoop bij Midwaste, is vanaf het begin betrokken geweest bij de werkgroep circulaire minicontainer. “Door deze samenwerking van de aanbestedende diensten en de NVRD hebben we de markt weten te enthousiasmeren en in positieve zin in beweging gekregen”, aldus Verhagen. Bij de totstandkoming van de aanbestedingsdocumenten is het vinden van een balans tussen wat de markt al kan op circulair gebied en hen uitdagen om hierin nog meer stappen te zetten uitgebreid aan orde geweest.

MARKTDAG Een terugblik naar eind 2016: de werkgroep circulaire mini-container kwam voor het eerst bij elkaar. Inkoopervaringen werden

24 | GRAM #7 september 2018

uitgewisseld en de ingrediënten voor de definitie ‘circulaire minicontainer’ werden gezamenlijk bepaald. Hierin kwamen zaken als een lange levensduur en gebruik van virgin materialen uitgebreid aan bod. Een schriftelijke marktconsultatie en twee marktdagen later werd er steeds meer duidelijk over de (on)mogelijkheden van de circulaire minicontainer, zodat een programma van eisen opgesteld kon worden dat binnen de grenzen van de mogelijkheden op de markt zo ambitieus mogelijk is. “Voor mij was het bij de marktconsultatie heel nuttig om te horen dat minicontainers gemaakt kunnen worden van >95% gerecycled materiaal”, vertelt Fenna Braune, junior medewerker duurzaamheid bij gemeente Houten en lid van de werkgroep. Vanaf de eerste marktdag is de werkgroep druk bezig geweest met het ontwikkelen van de circulaire aanbestedingsstukken.

HELE KETEN Wat is er nu zo anders aan deze documenten ten opzichte van ‘gewone’ aanbestedingsdocumenten? Peter Verhagen legt uit dat de stukken tot stand zijn gekomen met behulp van een brede marktverkenning. “Partijen uit de gehele keten, dus recyclers, granulaatopwerkers, fabrikanten en containerleveranciers zijn

gezamenlijk maar ook individueel in de gelegenheid gesteld om kansen en uitdagingen te uiten. Het resultaat is een bruikbare set aanbestedingsdocumenten waarvan de wegingssystematiek een breed draagvlak heeft.”

Met deze documenten kunnen aanbestedende diensten op een uniforme wijze een zo circulair mogelijke container uitvragen.

“En aan de andere kant worden marktpartijen handvatten aangereikt om met het kwalitatieve aspect circulariteit mee te dingen naar een moderne overheidsopdracht, en niet zozeer primair met een lage inschrijfprijs”, aldus Verhagen.

WIJ ZIJN BENIEUWD NAAR UW ERVARINGEN! De werkgroep is benieuwd hoe de ‘circulaire mini-container markt’ zich gaat ontwikkelen. Bent u van plan de aanbestedingsdocumenten te gebruiken? Wij horen het graag. Naar aanleiding van deze ervaringen bekijkt de werkgroep of er aanpassingen in de aanbestedings-documenten doorgevoerd moeten worden.

Voor het delen van uw ervaringen en/of het kenbaar maken dat u de documenten gaat gebruiken verzoeken wij u een e-mail te sturen naar Evelien Mertens (mertens@nvrd. nl). Ook voor inhoudelijke vragen over de aanbestedingsdocumenten kunt u bij Evelien terecht.

AFVALBAKKEN Naar aanleiding van de zoektocht naar ‘dé circulaire afvalbak van de toekomst’, zijn begin 2018 een aantal leden van de NVRD bijeen gekomen om te kijken of het inkopen van afvalbakken wellicht ook meer circulair kan. De gemeenten Amsterdam, Utrecht en Krimpen aan den IJssel en de publieke afvalbedrijven Cyclus, Dar en Meerlanden zijn inmiddels aangesloten en gaan dit najaar een marktconsultatie uitvoeren. Hiermee wil de werkgroep – net als destijds bij de minicontainers – zich laten informeren over de ontwikkelingen in de markt.

Gemeente Krimpen aan den IJssel is sinds 1 juli 2018 aandeelhouder van Cyclus NV. Zij zullen binnen de werkgroep samen optrekken en de marktconsultatie gaan leiden. Peter van den Boogert is Toezichthouder Buitenruimte bij de gemeente en is op zoek naar een tastbaar product dat is gemaakt van door inwoners ingezamelde grondstoffen. “Ik beschouw een circulaire afvalbak als tool om de inwoners van Krimpen nog meer aan te zetten tot het circulair denken en handelen.”

Kan een afvalbak dan daadwerkelijk worden gemaakt van ingezameld huishoudelijk afval? Dat zal gaan blijken uit de marktconsultatie. De Phoenix, de circulaire afvalbak van Plastic Omnium die in november 2017 de zoektocht won, gaat binnenkort in elk geval in productie. De productiemallen worden in gereedheid gebracht. Dat betekent dat Plastic Omnium in oktober 2018 de eerste nul-serie van de band af kan laten lopen. Zoals het er nu naar

uit ziet, zal Plastic Omnium op het landelijke zwerfafvalcongres 'Het Rendement van Schoon' op 26 november 2018 het eerste echte productiemodel laten zien.”

WERKKLEDING Ook voor circulaire werkkleding was een werkgroep actief. Eind 2017 gaven we al aan dat het inzetten van ingezameld textiel als basis voor nieuwe werkkleding nog niet zo eenvoudig blijkt te zijn door de complexiteit van de keten, de mogelijkheden van recycling en de bijkomende eisen die aan kleding worden gesteld.

De werkgroep circulaire werkkleding hechtte wel belang aan kennisdeling op dit gebied, maar tegelijkertijd bleek het ook een lastige opgave om een gezamenlijke ambitie te formuleren door verschillende opvattingen en definities.

Omdat er recentelijk geen lopende inkooptrajecten meer waren binnen de werkgroep, is besloten deze werkgroep voorlopig af te ronden. De afgelopen tijd zijn er wel diverse mooie initiatieven en pilots voor circulaire kleding ontstaan. Deze ervaringen met inkooptrajecten willen we in een handreiking gaan bundelen.

De planning is om deze handreiking eind 2018 te publiceren.

CIRCULAIRE RUBRIEK Naast het werk maken van circulair inkopen belichten we maandelijks een mooi voorbeeld van een circulair initiatief in GRAM. Van een circulaire aanbesteding voor kantoormeubilair tot transparante trekbandzakken uit ingezameld huishoudelijk kunststof afval: elke maand komt er iets anders aan bod waarmee we de lezer willen inspireren.

Benieuwd welke circulaire initiatieven er in de rubriek voorbij zijn gekomen? Op het ledennet van de NVRD-website zijn de edities die tot nu toe zijn verschenen gebundeld in een overzichtelijke productcatalogus: zie www.nvrd.nl/circulair voor het document. Hier is ook meer achtergrondinformatie over het programma te vinden.

VERVOLG Gedurende dit programma hebben we gezien dat initiatief en inbreng van onze leden én onderlinge samenwerking van cruciaal belang zijn om daadwerkelijk stappen te kunnen zetten naar een circulaire economie. Daar zetten we ons ook na deze update met de actieve werkgroepen weer voor in!

Wilt u meer weten over het programma Wij maken werk van circulair, of bent u benieuwd hoe u kunt deelnemen?

Neem dan contact op met Sigrid Schuurmann, via schuurmann@nvrd.nl of per telefoon: 06-11144261

GRAM #7 september 2018 | 25

OPTIMAAL EN ZORGELOOS ONDERHOUD VAN UW CONTAINERPARK • Afvalinzameling ondergrondse en bovengrondse containers

• Reparatie en onderhoud

• Reinigen ondergrondse en bovengrondse containers

• Keuren ondergrondse en bovengrondse containers (o.a. TÜV-keuring)

• Inzamelen en aansluitend reinigen van ondergrondse en bovengrondse containers

• Levering diverse typen containers en veiligheidsvloeren

• Reinigen betonputten

• Distributie van mini- en rolcontainers aan huis en bij bedrijven.

• Calamiteitenservice

MEER WETEN? Kijk op beekgroep.com of bel 085 - 273 50 00.

www.beekgroep.com / info@beekgroep.com / 085 - 273 50 00

1_2_li_GRAM_190x130.indd 1

06-09-18 15:50

Van keuken tot compost KEUKENAFVAL SCHEIDEN | RECYCLING VAN LUIERS | DUURZAAM AANBESTEDEN VAN GFT- VERWERKING

Samenstelling restafval Luiers 5%

Keuken 35%

Rest 60%

Keuken

Rest

Luiers

Elsinga daagt gemeentes uit restafval duurzaam te verminderen Restafval bestaat voor ruim een derde uit organisch keukenafval (GF) en ca. 5% uit gebruikte babyluiers en incontinentieluiers.

Uitdaging: • keukenafval uit het restafval en bij het GFT of als aparte fractie inzamelen voor vergisting of grondstof voor de biobased economie.

• gebruikte babyluiers en incontinentieluiers apart inzamelen voor duurzame en veilige verwerking tot biogas, biogranulaat, kunstmest en plastics.

• GFT-verwerking duurzaam aanbesteden.

Beter scheiden van de keukenafvalfractie en gebruikte luiers vermindert de kilogrammen restafval en verhoogt het hergebruik.

U bepaalt onze inzet: U bepaalt zelf onze bijdrage aan uw project. Wij zijn ervaren in het volledig nemen van de lead, maar kunnen ook onderdelen uitvoeren zoals: • het leveren van gecertificeerde papieren zakken en mandjes tot het volledig ondersteunen van pilots en doorrekenen van businesscases bij invoering van het systeem binnen een inzamelgebied.

• advies luierinzameling op basis van de opgedane ervaring met pilots. Zo voorkomt u problemen, hebt u meteen succes en een goede kwaliteit gescheiden luiers zonder veel vervuiling.

• GFT aanbesteden: een door ons bureau ontwikkeld éénduidig gunningsmodel maakt uw afweging van duurzaamheid en kosten helder voor de inschrijvende partijen en leidt tot aanbestedingen met een mooi resultaat.

Voor informatie kunt u contact opnemen met: Jelle Duindam Tel: 06 44895577 | Mail: j.w.duindam@beleidsplanning.nl Roy Morssinkhof Tel: 06 53557964 | Mail: r.morssinkhof@beleidsplanning.nl www.beleidsplanning.nl | www.vankeukentotcompost.nl

1_2_li_GRAM_190x130.indd 1

26 | GRAM #7 september 2018

17-04-18 10:51

WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR Terwijl de zomer alweer achter ons ligt en de winterse feestdagen langzaamaan in het vizier komen, geven we u deze maand een mooi voorbeeld van een circulair relatiegeschenk. De kans is groot dat u dit product al in huis heeft – alleen nu nog als onderdeel van de wasmachine.

TEKST SIGRID SCHUURMANN

BEELD ROAD2WORK

Glas is een grondstof dat eindeloos en voor 100% kan worden gerecycled. Maar waarom recyclen als je het in z’n geheel als nieuw product kan hergebruiken?

Road2Work, een leerwerkbedrijf in Ede, tovert glazen wasmachinedeurtjes om tot fruit- en decoratieschalen.

Van werkloos naar werkzaam Road2Work heeft als missie: mensen begeleiden van werkloosheid naar betaald werk. Directeur van Road2Work Erik Schalk vertelt dat het hierbij niet gaat om het leren van een vak. “Bij ons gaat het om het leren van algemene werk-nemersvaardigheden en arbeidsritme. Wij beschikken over de juiste professionals om kandidaten te begeleiden en te motiveren een grote stap in de richting van betaald werk te zetten.”

De werkzaamheden die Road2Work inzet om de re-integratiekandidaten te ontwikkelen, zijn het sorteren en demonteren van elektronisch afval. In opdracht van Wecycle worden wasmachines ontdaan van onderdelen die het sorteerproces en de machinale verwerking verstoren. Dit als gevolg van de WEEELABEX-norm, voluit het Waste Electric and Electronic Equipment LABel of Excellence. Deze standaard beschrijft de procedures voor inzameling, verwerking en recycling van afgedankte elektrische apparaten en elektronische apparatuur. Sinds 1 juli 2015 is het volgens deze norm verplicht om de condensator handmatig uit een was-machine te verwijderen.

“Dit was het moment voor Road2Work om tijdens het proces ook meteen het houten bovenblad, het betonnen contragewicht en de glazen deur vooraf te

verwijderen”, vertelt Erik Schalk. Het glas dat hierbij verwijderd wordt is een zuivere stroom die vergelijkbaar is met flessenglas en voor 100% kan worden gerecycled. Maar Schalk was nog niet tevreden. “Dan zijn we volgens de Ladder van Lansink nog niet bij het hoogst haalbare. Voor ons het moment om op zoek te gaan naar afzet voor de complete glazen deurtjes.”

Groenteboeren Het idee is geboren toen ze bij Road2Work een standaard fruitmand ontvingen.

De maten van een fruitschaal bleken overeen te komen met een wasmachinedeurtje. En dat is misschien ook wel het interessante van deze overgang naar een circulaire economie: het leert je op een andere manier kijken naar producten.

Inmiddels hebben al een paar honderd deurtjes een tweede leven gekregen en worden ze lokaal verkocht aan onder andere groenteboeren. Schalk vertelt dat

ze al diverse leuke reacties hebben ontvangen op de schalen. “Ze worden gebruikt op tafel om etenswaren in te presenteren, of dienen ter decoratie in huis.” Road2Work is nu met een retailer in gesprek om een manier te zoeken om – hoe kan het ook anders – ‘op te schalen’.

Benieuwd of u iets kan betekenen?

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Erik Schalk via e.schalk@road2work.info.

Een circulair product… … is gemaakt van zoveel mogelijk gerecyclede materialen … is niet schadelijk of belastend voor mens, dier en milieu … wordt gemaakt met behulp van hernieuwbare energiebronnen … behoudt ook na de gebruiksfase maximale waarde

GRAM #7 september 2018 | 27

BETER SCHEIDINGSGEDRAG DOOR SLIMME PRIKKELS IN DE REIS VAN DE BURGER Als het gaat om afvalscheiding zetten gemeenten richting de burger vaak in op goede faciliteiten (minicontainers, ondergrondse containers), service (tijdige lediging, milieustraat), communicatie over het waarom en hoe, en prikkels als diftar en omgekeerd inzamelen. Ook worden steeds vaker hulpmiddelen (bakken, zakken) voor in huis aangereikt of ontvangen burgers hierover informatie en advies. Om goed afvalscheidingsgedrag ‘tussen de oren’ te krijgen, liefst als automatisme, liggen er nog wat mooie kansen die in dit artikel aan de orde komen.

TEKST ADDIE WEENK

Om te komen tot die kansen, is het goed om te kijken naar de ‘reis’ die mensen maken, wat doen ze zoal op een dag, waar komen ze en waar kijken ze naar: inkopen doen in winkels of op internet, werken, reizen, eten, drinken, contact met familie of vrienden, recreëren (sporten, uitjes, wandelen, reizen etc), televisie of andere media bekijken, zorgen voor naasten, onderhoud van bezit, slapen etc. Een nadere analyse van deze activiteiten levert vaak tal van aangrijpingspunten, zogeheten ‘touchpoints’ op, die gebruikt kunnen worden om invloed uit te oefenen op het afvalscheidingsgedrag.

En dan gaat het vooral om subtiele, veelal onbewuste triggers die de geest masseren richting afvalscheiding. De afbeelding geeft een verdieping van het kopen van een product.

KANSEN Een gedragsstudie voor deze aankoopreis, uitgevoerd door bureau SUE en Rijks-waterstaat, leverde de volgende interes-sante touchpoints op waar je met krachtige teksten en symbolen het zaadje kunt planten voor afvalscheidingsgedrag: winkelsite, folder, winkelkarretje, scanpistool, statiegeldplek, op kaartjes in schappen, kassa (band), uitgang winkel en parkeerautomaat en -slagboom. Teksten en symbolen kunnen gericht zijn op motivatie en op kennis over hoe je je afval scheidt. Zie voor voorbeelden daarvan de inspiratiegids communicatie in de kennisbibliotheek VANG-HHA.

dige hulpmiddelen voor afvalscheiding in huis. Goede bakken en zakken. Ook zou een (jaarlijks terugkerende) spaaractie voor aantrekkelijke, eventueel te personaliseren hulpmiddelen in huis een belangrijk instrument kunnen zijn. Daarbij zou je deelnemers bijvoorbeeld ook (slimme) teksten voor op de bakken kunnen laten kiezen. Bijvoorbeeld ‘Ik ga voor recycling!’.

In de spaaractie kun je ook producten meenemen die een relatie hebben met scheidingsgedrag, zoals een hakmes of snij-

Supermarkten bieden trouwens ook nog andere kansen. Wat te denken van een hoek of schap met allerlei mooie en han-

plank, liefst natuurlijk ook weer voorzien van een slimme tekst.

Het (verpakkend) bedrijfsleven kan een mooie rol vervullen bij het meekrijgen van supermarkten om deze twee kansen te benutten. Dat geldt ook voor een derde kans waarbij een rol ligt bij zowel de supermarkten als de producenten: afvalscheiding (en liefst ook de schoonboodschap) invliegen in reclame-uitingen en op producten. Reclame-experts zijn

28 | GRAM #7 september 2018

meesters in de al dan niet subtiele gedragsbeïnvloeding, van grote campagnes tot subliminale uitingen, zoals het kort opduiken van een merknaam in een populaire serie. Indien in de reclame-opdracht ook een stukje afvalscheiding of schoon wordt meegegeven, kan dat grote effecten hebben. Coca-cola is er feitelijk al mee gestart, getuige dit flesje (zie afbeelding).

De vierde kans ligt in het ‘normaal’ maken van afvalscheiding. Niet alleen thuis, maar ook op andere plaatsen. Om de kans te vergroten dat mensen afvalscheiding integreren in hun gedrag, werkt het goed als men ziet dat afvalscheiding ook de norm is op

de werkplek en het bedrijfsrestaurant, op campings en vliegvelden/-tuigen en op sportclubs en verenigingen. Goede voorzieningen en communicatie kunnen daar voor zorgen. Inmiddels zijn talloze mooie bakcombinaties verkrijgbaar, alsook vele voorbeelden van communicatie.

Nieuwe/aangepaste wet- en regelgeving kan/moet hierbij een belangrijke rol gaan spelen ten behoeve van een versnelde brede toepassing.

Het standaard inbouwen van faciliteiten voor afvalscheiding in keukens is een vijfde kans. Keukenadviseurs zouden

het als vast punt op hun bespreekagenda moeten hebben. De diversiteit in gemeentelijke inzamelsystemen en de persoonlijke voorkeuren maken er een leuk ontwerpvraagstukje van. Als kenniscentrum zouden we keukenleveranciers kunnen voorzien van adviezen over de optimale afmeting van bakken en goede teksten, symbolen en pictogrammen om motivatie en kennis te vergroten.

De laatste kans betreft een landelijk gedragen symbool voor afvalscheiding en recycling. En daarbij hoort dan ook een stukje landelijke (koepel)communicatie. Denk bijvoorbeeld aan een moderne variant van de handen om een aardbol en de slogan ‘een beter milieu begint bij jezelf’. Een eerste verkenning vanuit het VANG-HHA programma leverde veel commitment en ook inhoudelijke ideeën. Binnenkort meer daarover. Een nieuw en krachtig symbool zou gebruikt kunnen worden om de vele en diverse campagnes van overheden en bedrijfsleven met elkaar te verbinden en daarmee enorm te versterken.

Graag sluit ik dit artikel af met een oproep aan de betrokkenen bij overheden en bedrijfsleven om de handschoen op te pakken en bovenstaande kansen te gaan benutten.

Ze vormen feitelijk een aanvulling op de bestaande programma’s en activiteiten.

Vanuit VANG-HHA zullen we in ieder geval ons best doen om de benodigde kennis te hebben dan wel te ontwikkelen.

GRAM #7 september 2018 | 29

ADVERTORIAL

30 | GRAM #7 september 2018

GRAM #7 september 2018 | 31

VANG-SUPPORT FACILITEERT KORT ADVIESTRAJECT BIEDT MAATWERK Via VANG-Support kunnen gemeenten en inzamelbedrijven advies krijgen over onderwerpen op het gebied van afvalscheiding en –inzameling. Via een kortlopend adviestraject helpen externe adviseurs een proces vlot te trekken of een project van de grond te krijgen.

TEKST ANS AERTS BEELD YKE RUESSINK

VANG-Support is een onderdeel van VANGHHA. Minstens drie deskundige partijen stellen een beknopt plan van aanpak op naar aanleiding van een adviesaanvraag.

De aanvrager maakt vervolgens een keuze, waarna VANG-HHA de opdracht verstrekt.

De adviestrajecten duren maximaal 32 uur.

VANG-HHA handelt de financiën af met de

32 | GRAM #7 september 2018

door de aanvrager gekozen uitvoerende partij. Drie gemeenten, een inzamelbedrijf en een adviseur vertellen over hun ervaringen met VANG-Support.

RESTAFVAL Leoniek van der Hoorn, beleidsmedewerker Duurzaamheid bij de gemeente Veldhoven:

“Eind 2015 hebben we een aantal wijzigingen doorgevoerd, waardoor we een grote daling van de hoeveelheid restafval hebben gerealiseerd in onze gemeente. We zaten op 206 kilo in 2014 en in 2017 was dit gedaald tot 113 kilo per persoon, per jaar. De laatste twee jaar is de hoeveelheid restafval ongeveer gelijk gebleven. We wilden ad-

vies hoe we nog betere resultaten kunnen bereiken.” Via VANG-Support viel de keuze op de offerte van adviesbureau Ocelot. Er kwam een gesprek en hieruit volgde een uitgewerkt advies. Eén van de belangrijkste onderdelen van het advies was de invoering van diftar. Van der Hoorn: “In het kader van het adviestraject hebben we een aantal zaken op een rijtje gezet, zoals de inzamelgegevens van de afgelopen jaren, maar ook alle steekproeven die we gedaan hebben.

Hieruit bleek dat we, van alle gemeenten in Nederland die nog geen diftar hebben, de derde plek scoren. We zijn dus al heel goed bezig.” Verdere beïnvloeding van het scheidingsgedrag kan nog gerealiseerd worden door meer in te zetten op communicatie.

Van der Hoorn: “Maar het effect daarvan zal beperkt zijn. Als we echt stappen willen maken, moeten we het over een andere boeg gooien. In onze regio willen we naar 5 procent restafval in 2020. Voor onze gemeente betekent dat 11 kilo restafval per persoon, per jaar. Door het adviestraject en de informatie die we hebben verzameld, kunnen we nu onze doelstelling evalueren en eventueel herijken en de route naar het doel opnieuw bepalen.”

AFVAL-APP Rik Hardenberg, beleidsadviseur bij inzamelaar ROVA: “We hebben bij ROVA de app ‘Afval Bewust’ ontwikkeld. Met de app willen we meer bewustwording creëren bij bewoners rondom het scheiden van restafval, door feedback op maat te geven.

We vergelijken bijvoorbeeld de frequentie waarmee mensen hun restafval wegbrengen met de frequentie van buurtgenoten, of met de eigen historie van de betreffende inwoner. Op die manier krijgt iemand inzicht in zijn eigen resultaten.” ROVA wilde een aansprekende lay-out voor de app, waardoor mensen extra geprikkeld worden om hun afval goed te scheiden. Via een aanvraag bij VANG-Support kwam ROVA in contact met adviesbureau Shift. Hardenberg: “We hebben eerst het principe van de app toegelicht. Vervolgens heeft Shift negen schetsen voor de lay-out gemaakt.”

Ook de rijksuniversiteit Groningen was betrokken. “Van elk van de negen varianten hebben we onderzocht wat de look and feel was”, vertelt Hardenberg. Uiteindelijk kwam daar de versie uit, die op 18 september de testfase in ging bij ruim 7.000 inwo-

Foto: Klaas Fopma Hollandse Hoogte ners. Hardenberg: “Het adviestraject is naar volle tevredenheid verlopen. We hebben het wel een paar keer on hold moeten zetten, maar dat had te maken met het waarborgen van de privacy van de gebruikers.”

Een voorwaarde voor ROVA was dat de app tips and tricks bevat. “Iedere keer als mensen de app openen, willen we ze nieuwe kennis meegeven, zoals: wist je dat papier tot zeven keer kan worden gerecycled?”

De adviseurs van Shift gaven aan dat het belangrijk is om eventuele mythes over afvalscheiding door te prikken. Anders kan dit de motivatie van de gebruikers beïnvloeden. Hardenberg: “De boodschap moet steeds zijn dat afval scheiden nut heeft.

Met dit soort praktische zaken hebben we rekening gehouden. In de testfase onderzoeken we welke vorm van feedback het beste werkt. Als dat is uitgekristalliseerd en het gebruik van de app een succes blijkt te zijn, gaan we hem voor het hele ROVAgebied beschikbaar stellen.”

SCHEIDING GFT Wendy Dieben, procesmanager bij de gemeente Haarlem: “In onze gemeente willen we afvalscheiding voor alle grond-stoffen gaan realiseren. We hadden vooral vragen rondom de afvalscheiding van gft in hoogbouwwoningen in de wijk Meerwijk.” De gemeente en inzamelaar Spaarnelanden klopten aan bij VANG-Support en kozen voor de offerte van adviesbureau Tabula Rasa. Dieben: “Zij gingen uit van een heel praktische aanpak en kwamen onder an-

dere met het voorstel van een customer journey. Met de adviseur van Tabula Rasa liepen we door de wijk om de situatie ter plekke te bekijken. Daarbij ontdekten we praktische problemen, zoals een klepopening van een gft-container die te groot was waardoor het risico bestaat dat mensen er zakken restafval in gooien. Ook was er een restafvalcontainer die uit het zicht stond.”

Verder kreeg de gemeente advies over het verbeteren van de communicatie met bewoners. Een tip was om eerst een testbrief te laten lezen door iemand uit de doelgroep om te checken of de boodschap goed wordt begrepen. In de buitenruimte van Meerwijk zijn inmiddels enkele aanpassingen gedaan. Spaarnelanden gaat bovendien met het voorstel aan de slag om in enkele flats afvalbakjes voor de keuken uit te delen.

Heel verrassend vond Dieben de adviezen niet. “Maar het heeft zeker iets opgeleverd en onze ogen geopend voor een aantal dingen. We hebben snel de neiging om zaken op papier te bedenken, terwijl je beter ter plekke kunt kijken waar de knelpunten zitten.”

OMGEKEERD INZAMELEN Léon Dekkers is beleidsadviseur Afval en Milieu in de gemeente Epe: “In onze gemeente gaat een pilot voor het invoeren van omgekeerd inzamelen van start. Inzamelaar Circulus Berkel en de gemeente wilden weten of ze met de communicatie met verschillende groepen inwoners op de goede weg zaten.” De offerte van Tabula Rasa sprak het meeste aan, met name

GRAM #7 september 2018 | 33

vanwege de focus op gedragspsychologie. De adviseur van Tabula Rasa bracht een bezoek aan de twee pilotgebieden: Vaassen-Zuid en het dorp Oene. Dekkers.

“Oene ligt in een buitengebied en heeft veel vrijstaande woningen. Hier wonen veel actieve, betrokken bewoners.

Vaassen-Zuid heeft meer hoogbouw en rijtjeswoningen en er zijn relatief veel huurwoningen. De inwoners zijn over het algemeen wat minder actief en betrokken.” Bij de hoogbouwwoningen stonden al sinds enkele jaren ondergrondse verzamelcontainers waar mensen hun restafval naartoe kunnen brengen. Tijdens de pilot brengen de inwoners van de laagbouw ook hun restafval naar ondergrondse containers. Dekkers: “We voorzagen beide groepen inwoners van dezelfde informatie, maar wisten eigenlijk wel dat dit geen goede aanpak was. De voorbereiding van de pilot liep al een tijd, waardoor we dit uit het oog waren verloren. De adviseur van Tabula Rasa wees daar op.” Een ander advies was gericht op de sociale netwerkbenadering.

Dekkers: “We gaan mensen werven die voor andere inwoners aanspreekpunt willen zijn op het gebied van omgekeerd inzamelen en die ons ook van input kunnen voorzien. Met hun inzet willen we de effectiviteit verhogen.” Dekkers was blij met de adviezen. “Het rapport van 70 pagina’s dat Tabula Rasa heeft gemaakt, vormt een leidraad voor onze aanpak. We zijn ons meer bewust en blijven kritisch kijken naar het effect van onze activiteiten.”

GEDRAGSVERANDERING Ansâr Ahmadali werkt als adviseur bij Tabula Rasa en was betrokken bij de adviesvragen van de gemeente Epe en Haarlem.

Beide trajecten heeft hij als positief ervaren. “Door het korte tijdsbestek word je gedwongen om snel tot een advies te komen. We voeren altijd een gesprek met de opdrachtgever en brengen een bezoek aan de locatie om een goed beeld te krijgen.”

Een nadeel van zo’n kortdurend traject vindt Ahmadali dat het niet mogelijk is om uitgebreid onderzoek te doen. “In Haarlem

hadden we eigenlijk in kaart willen brengen hoe je het gedrag van bewoners in de keuken kunt beïnvloeden. Als mensen daar hun afval goed scheiden, is de kans groot dat ze dat in de buitenruimte ook doen. We delen uiteraard wel de kennis die we hebben opgedaan in vergelijkbare situaties, waarbij we wel onderzoek hebben gedaan.”

Hij merkt op dat de gemeente Haarlem al bezig was met sommige zaken.

“Met andere adviezen, zoals het meer in het zicht plaatsen van containers, zijn ze aan de slag gegaan.” In Epe was de gemeente enthousiast over de sociale netwerkbenadering. “Dit instrument kun je inzetten in wijken waar de onderlinge samenhang wat minder is, maar juist in een dorp waar al een sterke sociale cohesie is kun je hier sneller succes mee verwachten. Door dit soort inzichten te bieden, kunnen gemeenten aan de slag om gedragsverandering te realiseren en hun doelen op het gebied van afvalscheiding verder te realiseren.”

AOK bv is een vooraanstaand AOK bv is vooraanstaand opleider opleider in cursussen over gevaarlijke met meer dan 30 jaar onderwijs stoffen en heeft hoge slagingspercentages. ervaring in de afvalwereld Een greepop uitvoor: onze opleidingen: Wij leiden Medewerker milieustraat •* Veiligheidsadviseur, alle modaliteiten * Startdatum Medewerker19 gevaarlijke mei a.s. afval A * Depothouder gevaarlijk afval B

•* Vakbekwaamheid behandeling gevaarlijke Opfrisopleidingen voor veilig omgaan met stoffen gevaarlijk afval Startdatum 24 mei a.s. * Opleiden inzake de administratie achter

• Middelbare verantwoordgasmeetkunde afvalbeheer * Diverse Asbestherkenning data voor de zomervakantie

Daarnaast AOK bv ook de rol van binnen ziekenVerder zijnkan wij specialist in opleidingen veiligheidsadviseur voor u vervullen. huizen, tankreinigings-bedrijven en opleidingen Neem geheel vrijblijvend contact met ons op.

IMDG-code.

Vraag vrijblijvend inlichtingen!

www.aokbv.nl

NIEUW: HOLDER X45i.

De nieuwe Holder X45 is de nieuwste compacte machine van Holder. Deze machine is leverbaar met een benzineof dieselmotor. Bekijk hem op www.mechancultuurtechniek.nl.

Wijngaardstraat 51Goes – T.T. 0113 - 25 –06 37 Wijngaardstraat 51, 4461 DB 0113-250637 E. info@aokbv.nl 4461 DB Goes

34 | GRAM 1_4_st_GRAM_92x130.indd 1

#7 september 2018

E. info@aokbv.nl

21-8000-0435-02 NVRD GRAM 2018 sept 06-09-18 15:59 1_4_st_GRAM_92x130-C.indd 1

06-09-18 15:57

DE LEDEN CENTRAAL “KIES VOOR PRODUCTEN DIE MET SECUNDAIRE GRONDSTOFFEN ZIJN GEMAAKT” TEKST HETTY DEKKERS

In deze rubriek krijgen NVRD-leden een stem in GRAM. De NVRD is er immers voor en door de leden.

Deze keer aan het woord: Huibert Boer, beleidsadviseur duurzame leef-omgeving gemeente Leusden.

WAT HOUDT JE FUNCTIE IN? Binnen de unit duurzame leefomgeving heb ik twee beleidsvelden, energie en afval. Op dat eerste gebied hou ik me vooral bezig met energietransitie van de gebouwde omgeving, dus hoe haal je woningen van het gas af, hoe help je ondernemers energie te besparen. Op het gebied van afval lag de focus de afgelopen jaren vooral op de voorbereiding en invoering van omgekeerd inzamelen.

2018 is het eerste jaar dat we volledig volgens het Nieuwe Inzamelen werken.

Op beleidsniveau hield ik me onder meer bezig met plannen maken, regiecontacten en de aanvullende keuzes die gemaakt moesten worden, zoals wat te doen met mensen die door ziekte veel afval hebben en kwijtscheldingsbeleid voor minima.

WAT BETEKENT DE NVRD VOOR JOU? Het is een belangrijk kennis- en uitwisselingsplatform voor de branche. Ik ga een paar keer per jaar naar bijeenkomsten van de NVRD, blader GRAM wel eens door en als ik bepaalde informatie nodig heb, dan zoek ik het op.

VOLDOET HET LIDMAATSCHAP AAN JE VERWACHTINGEN? De NVRD vertegenwoordigt onze belangen en organiseert kennisuitwisselingen. Zover ik het kan overzien, gaat dat goed.

WAT ZIJN VOLGENS JOU DE BELANGRIJKSTE ONTWIKKELINGEN BINNEN DE AFVALBRANCHE? Nu de economie weer aantrekt, zie je helaas dat de afvalbult ook weer groeit. De verbrandingsovens zitten weer vol, blijkbaar. Dat vind ik een zeer teleurstellende ontwikkeling. Het strookt totaal niet met ons streven naar een circulaire economie. Het is voor producenten veel te makkelijk om voor maagdelijke grondstof-

fen te kiezen in plaats van secundaire. De overheid heeft daar een belangrijke rol in. Zorg voor een verschuiving van belasting op arbeid naar belasting op grondstoffen. Alleen dan krijg je misschien een ontkoppeling tussen groeiende eco-nomie en het gebruik van grondstoffen en groeiende afvalhoeveelheden.

WAT VIND JE HET LEUKSTE/MOOISTE AAN JE WERK? Ik sta voor duurzaamheid en het publiek belang. Leusden is gelukkig een ambitieuze en vooruitstrevende gemeente op dat gebied. We doen mooie dingen hier en initiatief wordt beloond. Dat past bij mijn eigen ambities. Waar ik ook altijd enthousiast van word, is als ik het waarom van duurzaamheid goed voor het voetlicht heb kunnen brengen. Als ik inwoners of politiek weet te overtuigen, dan geeft dat best een kick.

WAAR STOOR JE JE AAN? Het verpakkingsconvenant is me werkelijk een doorn in het oog. Er zitten zoveel weeffouten in, zo weinig prikkels voor de industrie om volumes te verminderen, om hoogwaardig te recyclen. We hebben met zijn allen een goedlopende inzamelstructuur voor pmd opgezet, die enorme hoeveelheden oplevert, maar wat je ziet is dat de keten niet ingericht is op hoogwaardige toepassingen van dat ingezameld materiaal. Intussen lopen wij als gemeenten financiële risico’s. Ik vind het echt een gedrochtelijk convenant.

WELKE TIP WIL JE DE LEZERS VAN GRAM MEEGEVEN? Als we de circulaire economie vorm willen geven, moeten we als overheid ook zelf verantwoordelijkheid nemen. Dat kan door ons inkoopbeleid af te stemmen op duurzaamheid. Kies voor producten die met secundaire grondstoffen zijn gemaakt. Dan beïnvloed je het begin van de productieketen.

GRAM #7 september 2018 | 35

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

NIEUWS

AARGANG 108 #05 JUNI 2017

UDELIJK L OF NIET

IN MEMORIAM GEKE WASSINK

OPLOSSING VOOR LUIERS STEEDS DICHTERBIJ

Ons bereikte het droevige bericht dat tijdens de zomervakantie Geke Wassink op 73 jarige leeftijd is overleden. Geke was een van de grondleggers van ons huidige maandblad GRAM. Ze stopte in februari 2010 als eindredacteur van GRAM. In die periode mocht ik de redactiecommissie voorzitten.

In het afscheidsinterview van Karin Hegeman blikt Geke terug op de ruim 24 jaar dat ze voor ons vakblad actief is geweest.

Eerst als auteur en later als eindredacteur. Het pr- en communicatiebureau ‘MSG’ van Arne van Onck en van haar echtgenoot Gert van Linge voerde in die tijd de redactie voor GRAM. Toen Gert ziek werd, viel ze voor hem in. Na zijn overlijden nam ze zijn deel in MSG over en werkte ze volledig voor GRAM. Ook na haar afscheid bleef ze als auteur nog vele jaren verbonden aan GRAM. Geke bleef ondanks onze vele chaotische maandelijkse redactievergaderingen overeind. Het lukte haar altijd om de deadline te halen, een mooie voorplaat te vinden, alle teksten op z'n plek te krijgen en ook nog te genieten van het plezier dat we als redactie hadden om het maandblad op tijd af te krijgen.

De terugkerende evaluatie van het afgeleverde nummer zorgde ervoor dat we steeds op zoek waren naar de nodige uitdagingen. Dat lukte haar als afgestudeerde middeleeuws historicus wonder wel. Maar ze deed nog veel meer. Zo heeft ze het jubileumboek ‘Honderd jaar heren van de reiniging (1907-2007)’ 09-06-17 08:21in het boek op een plezierige wijze de eergeschreven. Ze heeft ste honderd jaar van de NVRD opgetekend. Ik blijf haar herinneren als een warm fijn mens. Ze ging de discussie niet uit de weg en maakte van haar hart geen moordkuil. Als haar laatste redactievoorzitter ben ik dankbaar dat ik met haar heb mogen samenwerken. Verdrietig dat ze er niet meer is.

Henk Klösters, oud hoofdredacteur GRAM

36 | GRAM #7 september 2018

Route2020

Omdat afval niet langer gezien wordt als vuil, maar als grondstof en recyclebaar materiaal, verandert de manier van afvalinzameling. Dit vraagt meer van de werknemers in de afvalinzameling en openbare ruimte.

Met als doel de opleidingsachterstand bij werknemers in de afvalinzameling en openbare ruimte aan te pakken, hebben NVRD en werkgeversorganisatie O&O Fonds de afgelopen drie jaar hard gewerkt aan het sectorplan Afvalbeheer & Management en Beheer Openbare Ruimte (AMBOR). In totaal hebben 53 organisaties zich bij het Sectorplan aangesloten. Verdeeld over deze organisaties behaalden maar liefst 4500 medewerkers een (aanvullend) diploma!

Route 2020 vertrekt vanuit de bereikte resultaten van het sectorplan AMBOR. De NVRD en het O&O fonds willen dit succes, met het oog op de grote veranderingen voor werkgevers in 2020, graag voortzetten. Vanaf 2020 zijn werkgevers bijvoorbeeld medeverantwoordelijk voor het voorkomen en oplossen van werkloosheid. Met het nieuwe project Route2020 investeren we samen in de wendbaarheid van uw medewerkers en uw organisatie. We besteden aandacht en middelen aan drie routes: bewustwording, publiek werkgeverschap en opleiden. Deze zijn sterk met elkaar verweven.

Vaak leidt bewustwording tot het besef dat samenwerking of aanvullende opleiding nodig is. Binnen Route2020 zullen we regionaal samenwerken om plekken te creëren voor mensen die door willen groeien naar ander werk.

Nieuwe medewerker Sinds 16 augustus is Max Narinx als trainee beleidsmedewerker werkzaam bij de NVRD. Max is afgestudeerd Sociaal Geograaf met een passie voor duurzaamheid.

Bij de NVRD gaat hij verschillende projecten ondersteunen met zijn kennis van circulaire economie.

Tijdens zijn stage bij het Utrecht Sustainability Institute heeft Max al kort kennis gemaakt met de afvalbranche.

Max is bereikbaar op tel: 0883770025 of 06-54783113 en e-mail: narinx@nvrd.nl

COLUMN STRUCTUUR MELD JE NU AAN VIA:

AFVALCONFERENTIE.NL

3 OKTOBER FORT VOORDORP, UTRECHT

AFVALCONFERENTIE 2018

Afvalconferentie 2018

De Afvalconferentie 2018 vindt plaats op woensdag 3 oktober in

Fort Voordorp Groenekan (vlakbij conferentieop staatwoensdag 3 oktober in Fort Voordorp GroeDe Afvalconferentie 2018Utrecht). vindtDe plaats onder leiding van dagvoorzitter Gerdi Verbeet. nekan (vlakbij Utrecht). Organisatoren NVRD en Vereniging Afvalbedrijven beloen de Vereniging Afvalbedrijven beloven er een inspirerende ven DeerNVRD een inspirerende en inhoudelijk interessante dag van te maken met veel tijd en inhoudelijk interessante dag van te maken met veel tijd om te om netwerken te netwerken metuit professionals uit de afval- en recyclingbranche. Sprekers tijmet professionals de afval- en recyclingbranche. dens de Afvalconferentie 2018 zijn onder andere Diederik Samsom, Lisa Doeland en Vanya Veras. De conferentie staat onder leiding van dagvoorzitter Gerdi Verbeet.

Aanmelden kan via www.afvalconferentie.nl PROGRAMMA 12:30 - 13:30 uur Inlooplunch

Themadag communicatie 13:35 uur Welkomstwoord door dagvoorzitter Gerdi Verbeet

15:45-16:40 uur Parallelsessies ronde 1: Voedselverspilling en de Europese agenda Multinationals over het terugdringen van plastic

werkt Europa?

Op 15 november organiseert de NVRD speciaal voorHoecommunicatie-adviseurs/mede13:40 uur Hoe het klimaatbeleid bijdraagt aan de werkers en beleidsmedewerkers/managers een themadag over communicatie. Aan bod Het European Circulair Economy package: circulaire economie gaan we andere er van maken? komenWatonder de veranderende wereld van communicatie, hoe communiceer je 16:40-16:50 uur Ms. Vanya Veras, Secretary General, Municipal Waste Europe Korte pauze zaalwisseling beleid, hoe zet je social media effectief in, wat als het misgaat en inwoners of de gemeen14:20 uur 16:50-17:45 uur teraadDegaat dwars liggen en wat is de rol van de (landelijke) media?

Europese agenda van de Nederlandse afvalbranche Olaf Prinsen, NVRD en Robbert Loos, Vereniging Afvalbedrijven

Parallelsessies ronde 2 (zelfde parallelsessies als ronde 1)

14:40 uur Een duik in de prullenbak met filosoof Lisa Doeland

17:45 uur Netwerkborrel

Aanpassingen UMP

18:15 uur De wereld van verpakkingsafval staat nooit stil. Daarom is er een aantal kleine aanpassin15:10 uur Diner Einde plenair programma gen gedaan in het Uitvoerings- en Monitoringsprotocol (UMP). De herziene versie betreft 19:45 uur 15:10-15:40 uur het UMP 3.1 en is vastgesteld door de begeleidingscommissie van de Raamovereenkomst Einde Pauze Verpakkingen, waarin de VNG, de Rijksoverheid en het verpakkende bedrijfsleven vertegenwoordigd zijn. Omdat de aanpassingen vooral betrekking hebben op wat er in de SPONSOREN: praktijk al gebeurt, treedt het UMP 3.1 met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2018 in werking.

De grootste wijziging is de toevoeging van de nieuwe kunststoffracties: MPO, PET-trays en PS. Een gemeente is niet verplicht deze fracties uit te scheiden, maar het mag wel. Kijk voor een volledig overzicht van de wijzigingen op www.umpverpakkingen.nl. In WasteTool zijn de aanpassingen al doorgevoerd. Het UMP blijft in ontwikkeling. Naar verwachting, verschijnt er na de evaluatie van de Raamovereenkomst Verpakkingen een nieuwe versie voor 2019. We houden u hiervan uiteraard op de hoogte.

Elke dag houden wij ons op het bureau van de NVRD bezig met zaken die voor u allen relevant zijn of zullen worden. Soms met grote zaken, zoals de raamovereenkomst Verpakkingen. Soms ook met kleine dingen, die maar heel beperkt invloed hebben, zoals het beantwoorden van ledenvragen. Zeker is dat u veel niet meekrijgt. Al doen we nog zo ons best, het is onmogelijk overal over te communiceren. Bovendien houden we ons ook nog wel eens in, denken we dat het (nog) niet het communiceren waard is, dat we nog even moeten wachten tot de kogel door de kerk is.

Zoals ik de vorige keer al schreef, houden wij ons het komend jaar bezig met de verenigingsstructuur. Ik ben daarom veel aan het lezen, ook over typen leden. En dat leidt nu al tot mooie inzichten. In structuur en communicatie richten veel verenigingen zich op twee typen leden. Zij die heel actief zijn en zij die ‘slechts’ consumeren en ook niet veel meer verwachten. Terwijl daar dus een hele wereld van leden tussen zit. Mensen die bijvoorbeeld niet namens ons willen onderhandelen, maar die wel benieuwd zijn hoe de onderhandelingen gaan en hierin eventueel ook feedback willen geven. En die missen dus iets bij hun vereniging.

Dit soort inzichten gebruiken we bij het ontwikkelen van hoe de nieuwe structuur eruit gaat zien. Maar we zetten het nu ook al om in acties. Maar om het tot een succes te maken hebben we uw inzichten ook nodig. Valt u iets op? Heeft u bij andere verenigingen goede voorbeelden gezien? Of wilt u iets bijdragen in dit traject?

Mail me! Prinsen@nvrd.nl.

Olaf Prinsen

GRAM #7 september 2018 | 37

Dé milieupassen specialist! ... voor al uw milieuprojecten.

U kunt bij ons bestellen: Genummerde reservepassen Bulk partijen met een brief en envelop

€

KLEUREN PRINTS VAN UW BRIEFPAPIER

Informatie of een offerte aanvragen?

Mail naar info@ppc.nl of bel 050 - 368 7777 PPC : al 30 jaar uw partner voor passende oplossingen!

SNELLE EN BETROUWBARE POSTBEZORGING

1_2_li_GRAM_190x130.indd 1

VRAAG NAAR ONZE VOORDELIGE PORTOTARIEVEN

06-09-18 15:49

Leger des Heils ReShare gaat voor een circulaire economie Daarom zijn wij één van de initiatiefnemers van de Fiber Sort Machine, die textiel sorteert op zuivere grondstoffen.

Maakt werk van duurzaam aanbesteden en circulaire oplossingen.

Circulus-Berkel, die voor acht gemeenten o.a. de textielinzameling verzorgt, heeft voor Leger des Heils ReShare gekozen als samenwerkingspartner. Henk Knip, algemeen directeur: “De Fiber Sort Machine was een belangrijke factor. Het is dé missende schakel in de textielrecycling. Omdat we nu ook niet-herdraagbaar textiel op een hoogwaardige manier kunnen verwerken, is het een geweldige stap in het sluiten van de textielketen. Zo geven we samen handen en voeten aan de circulaire economie.”

T +31 (0)26 355 13 55 E info@kplusv.nl

WWW.RESHARE.NL

38 | GRAM #7 september 2018

1_4_st_GRAM_92x130.indd 1

1_4_st_GRAM_92x130.indd 1

21-8000-0070-01 NVRD GRAM 2018 sept 06-08-18 09:59 06-09-18 15:57 1_4_st_GRAM_92x130-C.indd 1

06-09-18 16:

BRANCHE

NIEUWS

BASISCURSUS AFVALSTOFFENRECHT De afgelopen jaren hebben in hoog tempo een aantal ontwikkelingen plaatsgevonden op het gebied van het afvalstoffenrecht.

Met het in werking treden van de Wabo in oktober 2010 was er voor vergunningen voor afvalstoffeninrichtingen al het nodige veranderd, op 1 januari 2011 is het Activiteitenbesluit uitgebreid met tal van inrichtingen uit de afvalbranche. Ditzelfde jaar is ook de Kaderrichtlijn Afvalstoffen in hoofdstuk 10 van de Wet milieubeheer geïmplementeerd. Tegelijk zorgt een constante stroom interessante jurisprudentie voor nieuwe inzichten over de vraag of een stof moet worden aangemerkt als grondstof of afvalstof. Daarbij zorgt de Omgevingswet ook nog voor procedurele wijzigingen. Kortom, veel ontwikkelingen die mogelijk relevant zijn voor uw taak of functie.

Om u te ondersteunen in uw werk en ervoor te zorgen dat u over de juiste kennis beschikt organiseert Berghauser Pont Academy op 8 november 2018 de ééndaagse Basiscursus Afvalstoffenrecht in Utrecht. Met het volgen van deze cursus bent u in één dag volledig op de hoogte van de meest relevante onderwerpen die momenteel spelen in de wetgeving en jurisprudentie ten aanzien van afvalstoffenrecht. In de cursus wordt geoefend met een aantal praktijkcases, u heeft hierbij ruimte om ook zelf een casus in te brengen.

Vanzelfsprekend is deze cursus ook incompany te realiseren, waarbij wij luisteren naar uw specifieke wensen en behoeften.

De cursusinhoud is flexibel en kan desgewenst voor uw organisatie op maat worden gemaakt. De cursus wordt volledig toegespitst op uw werkomgeving zodat u het geleerde direct in de praktijk kunt toepassen. Kijk voor meer informatie op www.berghauserpontacademy.nl.

MOBIEL SCHEIDINGSSTATION KTK

Simpele oplossing om scheidingsgedrag burger te bevorderen

Iedere gemeente in Nederland heeft te maken met de VANGdoelstelling om de hoeveelheid restafval per inwoner te verminderen. Veel burgers krijgen een kleine(re) restafval-container die minder vaak geleegd wordt of de inzamelfrequentie van restafval in zijn algemeenheid wordt teruggeschroefd. Daarnaast zijn veel gemeenten in gesprek over de spreiding en uitbreiding van de milieustraten die zij beheren of exploiteren. Hierbij spelen veel gemeenten met het idee om gebruik te maken van mobiele scheidingsstations. Een mobiel scheidingsstation verlaagt de drempel voor inwoners om hun spullen in te leveren voor hergebruik en/of recycling. Een ideale oplossing dus.

Het mobiele scheidingsstation van KTK bestaat uit een afzet-container met CE-keurmerk die flexibel is in te richten met kunststof kratten en persinstallaties voor het inzamelen van kleine afvalstromen. De container is uitgevoerd met elektrisch, hydraulisch aangedreven opklapbare zijwanden, waardoor het eenvoudig is de volle bakken uit de container te halen met bijvoorbeeld een heftruck. Daarnaast is het station selfsupporting in stroomvoorziening: het dak van het station is ingericht met zonnepanelen, die de hydrauliekpomp van het station aandrijven.

Het mobiele scheidingsstation leent zich met name voor inzameling van de volgende grondstoffen en afvalstoffen: hout AB-C, (kleinschalig) puin, kleine elektrische apparaten, metalen, EPS, vlakglas, karton, harde kunststoffen mix, frituuroliën en vet, klein gevaarlijk afval.

Het mobiele scheidingsstation is bedoeld voor lokale overheden, gemeentelijke samenwerkingsverbanden en private inzamel- en/ of recyclingbedrijven, die gericht zijn op de inzameling en recycling van grondstoffen afkomstig van de particuliere huishoudens, middels het principe van ophalen bij de bron. Het mobiele scheidingsstation is goed in te zetten in dorpen en wijken die relatief ver van het centrale scheidingsstation af liggen. Ook kan het ingezet worden ter aanvulling op gemeentelijke en burgerinitiatieven rondom duurzaamheid, zwerfafval en tijdens evenementen.

GRAM #7 september 2018 | 39

VERNIEUWD CONCEPT VOOR VAKBEURS RECYCLING 2018 Nieuwe plattegrond, breder publiek en gelijktijdig met vakbeurs Asbestos Vakbeurs Recycling 2018, die plaatsvindt op 20 tot en met 22 november in de Evenementenhal Gorinchem, richt zich deze editie op de gehele keten van afval, inzameling, transport, sorteren/ opslag en verwerken/recyclen en speelt daarbij in op huidige thematieken uit deze schakels. “De kracht van Recycling 2018 zit in de combinatie van ontmoeting, kennisdeling, presentatie en demonstratie. Voor deze editie lanceren we een volledig nieuw ingedeelde beursvloer om het vernieuwde concept kracht bij te zetten”, zegt Debbie de Bruijn, adviseur van vakbeurs Recycling. De verschillende schakels binnen de (afval)keten zijn duidelijk doorgevoerd in de nieuwe plattegrond. Iedere exposant wordt ingedeeld in één van de segmenten uit de (afval)keten.

De Bruijn: “Dit geeft de bezoeker een overzichtelijk beeld van de exposantenindeling en op welke wijze hij/zij zich bevindt in de afvalketen. Het hart van de beursvloer wordt gedragen door twee kennistheaters, een innovatie/start-up paviljoen en kennispartners/brancheverenigingen. In het hart van de beursvloer wordt ook een omvangrijk randprogramma georganiseerd.”

Thema’s die o.a. tijdens de beurs worden uitgelicht: • Afval - Circulaire economie en samenwerken • Inzameling - Scheiden aan de bron vs. na-scheiden • Transport - CO2 + milieu uitstoot • Sorteren/opslag - Mechanisatie & robotisering, veiligheid (branden) • Verwerken/recyclen - China + mechanisatie & robotisering Tevens wordt wederom het Recyclingsymposium georganiseerd door BRBS Recycling, FHG en ENVAQUA. Buiten het hart van de beurs is een gedeelte ingericht voor Bouw- en Sloopafval Recycling en Schroot & Metaal Recycling. Op het buitenterrein bevindt zich het nieuwe Demoplein. Het gedeelte Bouw- en Sloopafval staat tevens in verbinding met vakbeurs Asbestos die voor het eerst tegelijkertijd in Evenementenhal Gorinchem wordt georganiseerd. Meer informatie: www.recyclingvakbeurs.nl.

Sympany geeft meerwaarde aan textiel www.sympany.nl

ISO 9001

21-7000-2977-1

3317007 SYM adv Meerwaarde_190x62.indd 1 1_4_li_GRAM_190x62.indd 1

BekerVriend

ISO 14001

20-12-17 09:54 16-02-18 09:44

De inzamelbox voor uw gebruikte kartonnen koffiebeker! Is de box vol dan halen wij de bekers retour voor recycling

BekerVriend voordelen Uw MVO doelstelling realiseren Minder afval = besparing op de afvalkosten FSC gecertificeerde Kartonnen Bekers Inzet mensen met een afstand tot werk Eigen design Bekers en BekerVriend mogelijk

Gaat u voor een circulaire economie?

1_4_li_GRAM_190x62.indd 1

40 | GRAM #7 september 2018

Word dan onze nieuwe BekerVriend 21-8000-0712-01 GRAM SEPT 18

www.bekervriend.nl +31 (0)570-547166

06-09-18 15:55

POLLUTEC: 40 JAAR MILIEU INNOVATIES De Pollutec 2018, die plaatsvindt van 27 t/m 30 november 2018 in Lyon Eurexpo, wordt een veelbelovende beurseditie waarin de 40ste verjaardag van de vakbeurs wordt gevierd. De Pollutec legt zich toe op 14 belangrijke industriesectoren en belicht dit jaar speciaal de regio’s Zuidoost Azië, Zuid-Amerika en Afrika, met speciale aandacht voor Burkina Faso. Met 90.000 m² beurs-oppervlakte gewijd aan milieu innovaties, vormt de Pollutec een uniek forum voor eco-innovatie en cleantech oplossingen. Ongeveer 2.200 exposanten en 73.000 professionals afkomstig uit 128 verschillende landen worden verwacht.

Pollutec, de internationale milieuhoofdstad, organiseert een programma volledig gewijd aan eco-innovatie en cleantech oplossingen. Een breed overzicht van innovatieve oplossingen wordt op de stands, tijdens de conferenties en in het kader van prijsuitreikingen, op de beurs gepresenteerd. De Innovation Showcase, georganiseerd in samenwerking met het Franse PEXE netwerk voor eco-ondernemingen, onderscheidt technologische oplossingen of veelbelovende diensten met veel marktpotentieel. Tevens worden verschillende Innovation Spots georganiseerd, met deelname van vele startups wereldwijd en incubatoren uit Burkana Faso en Kenya. In deze ruimte worden innovatieve oplossingen voor verschillende domeinen gepresenteerd, waaronder E-tech (technologische milieu oplossingen), mobiliteit, groene chemie, circulaire economie. Op de Pitch Ring vinden tenslotte ‘battles’ plaats tussen marktspelers met een economische of politieke

achtergrond, over onderwerpen die enkele weken voorafgaand aan de vakbeurs door bezoekers worden geselecteerd.

Tijdens de aankomende beurseditie organiseert de Pollutec samen met Grand Lyon de eerste Internationale Summit voor steden en gebieden betrokken bij de circulaire economie, bestaande uit plenaire zittingen, operationele workshops op thema en speeddates voor lokale overheden en bedrijven ter bevordering van samenwerkingsverbanden tussen spelers uit de publiekeen private sector en de samenleving. De Summit vindt plaats op 28 november, in samenwerking met de UN Environment agency, Ademe en andere Franse organisaties zoals Eco Maires netwerk, Institut de l’économie circulaire, Orée en CIRIDD. Bezoeken naar voorbeeldlocaties in de regio Lyon staan eveneens op het programma.

Tenslotte worden tijdens de Pollutec vele evenementen georganiseerd die de ontwikkelingen naar circulaire methodes in verschillende sectoren demonstreren, zoals sloopauto’s, WEEE (Waste Electrical and Electronic Equipment, bijv. telefoons), werkplaatsafval en sloopboten, met bijvoorbeeld demontage demonstraties.

Meer informatie: www.pollutec.com of neem contact op met Promosalons Nederland, tel: 020-4620020, email: info@promosalons.nl

NS-BUSSEN GAAN OP BRANDSTOF UIT AFVAL RIJDEN Reizen met het Openbaar Vervoer is vanaf 1 januari 2019 nóg duurzamer: de bussen die NS inzet als vervanging voor treinen gaan dan rijden op brandstof uit afval. De NS heeft met twee busbedrijven nieuwe contracten afgesloten voor de inzet van bussen. Sinds januari 2017 rijden alle NS treinen in Nederland al op 100% windstroom.

NS zet bussen in als treinen niet kunnen rijden. In 2017 zette NS ruim 22.000 bussen in bij werkzaamheden en bijna 9.000 bussen bij storingen. Jan de Wit Group en Transvision gaan de busritten voor NS verzorgen.

Deze brandstof wordt beschouwd als klimaatneutraal: zonder CO2uitstoot. Ook legt de productie ervan geen beslag op natuurlijke bronnen of voedselproductie. NS ziet dit gebruik van HVO-brandstof als een belangrijke eerste stap naar volledig uitstootvrij busvervoer.

De busvervoerders en NS investeren tijdens het achtjarige contract samen in vervolgstappen op weg naar volledig uitstootvrij busvervoer, door pilots met bijvoorbeeld elektrische- of waterstofbussen.

Transvision gaat in de loop van het contract al met een aantal elektrische bussen rijden.

De bussen rijden vanaf januari 2019 op HVO (Hydrotreated Vegetable Oil) gemaakt van afgewerkt frituurvet en industriële vetten.

Bron: Afvalgids

GRAM #7 september 2018 | 41

ZERO WASTE FOUNDATION ONTDEKT ANATOMIE VAN DE VUILNISZAK

AGENDA

Zero Waste Foundation, een B2B platform voor innovaties op het ge-

3 OKTOBER

bied van restafvalreductie, biedt sinds enige tijd bedrijven en overheden workshops aan die op wel heel bijzondere duidelijk maken hoe effectief

Afvalconferentie, Fort Voordorp Utrecht

er afval wordt gescheiden. In een ‘anatomische les’, compleet met witte

Organisatie: VA en NVRD

labjassen en veiligheidsbril, pluizen werknemers een zak van het eigen afval uit. Volgens voorzitter van de Foundation Jan Rutten blijkt dan dat er nog een wereld te winnen is.

22 - 24 oktober ISWA World Congress 2018, Kuala Lumpur

15 november NVRD Themabijeenkomst Communicatie, Beeld & Geluid in Hilversum

20 – 22 november Vakbeurs Recycling + Asbestos, Evenementenhal Gorinchem Tekst: Sander Wageman, Foto: Zero Waste Foundation

27 – 30 november

Zero Waste Foundation neemt bedrijven letterlijk bij de hand en laat

Pollutec, beurs voor milieu innovaties, Lyon Eurexpo

ze zien wat er in hun restafvalbak zit. Foundation-voorzitter Jan Rutten legt uit: “We geven deze workshops onder meer bij bedrijven of op evenementen. Het is een soort klasje, waarbij je een schort om krijgt en handschoenen aan. Op tafel worden dan een paar zakken restafval uit het bedrijf uitgespreid. We vragen de vijf tot tien deelnemers vooraf of ze willen raden hoeveel waardevolle grondstoffen er nog bij het restafval zitten. Meestal hoor je dan percentages van twintig of dertig, want de meeste mensen vinden dat ze best duurzaam bezig zijn. Dan beginnen we met de les. Rond de tafel staan verschillende bakken voor bijvoorbeeld plastic, papier, bekertjes, hout, metaal, elektra enzovoort.

Er zijn uiteindelijk zo’n tien bakken voor verschillende herbruikbare grondstoffen. De deelnemers gooien vervolgens het juiste afval in de juiste bakken en ondertussen starten we de discussie over wat er met de verschillende grondstoffen gedaan kan worden. Als al het herbruikbare materiaal gescheiden is, wegen we de rest. En wat blijkt? Er had toch nog tachtig procent van het vuilnis gescheiden kunnen worden.”

Behalve dat de anatomie les medewerkers inzicht geeft in hoe goed ze hun afval scheiden is de uitkomst van zo’n sessie ook interessant vanwege een andere reden. “We laten namelijk direct een sommetje zien waaruit blijkt hoeveel geld – want groen is poen - beter scheiden een bedrijf aan afvalstoffenheffing bespaart. En dat spreekt bedrijven erg aan. We kijken veel gerichter met een bedrijf naar de gewenste doelen en hoe die het beste gerealiseerd kunnen worden. We ontwikkelen eigenlijk een businesscase die het rendabel maakt om meer afval te scheiden. De workshop is wat dat betreft de start van een langer traject

Schuitemaker specialist in: zoutstrooiers • rolbezems • zoutloodsen •

sneeuwploegen • zoutoplossers • winterdienstopleidingen •

richting terugdringen van restafval.” Zero Waste Foundation kijkt tijdens zo’n ‘expeditie’ met management en medewerkers hoe op het gebied van logistiek, apparatuur, communicatie en toepassing van waardevolle materialen en grondstoffen aan de bron milieu- en efficiencywinst valt te behalen. “Zero Waste betekent eigenlijk verspilling tegengaan. En daar gaat het ons om”. Wie meer wil weten kan een kijkje nemen op de website: www.zerowastefoundation.nl.

42 | GRAM #7 september 2018

Schuitemaker Industrial B.V. | Morsweg 18 - 7461 AG Rijssen - Nederland Tel.: +31 (0)548 - 51 41 25 | sales@sr-schuitemaker.nl | www.sr-schuitemaker.nl

1_4_st_GRAM_92x130.indd 1

16-02-18 09:04

aangeboden door

Stichting Hedra CLOSE-UP

DRANKENKARTONS NOG BETER TE RECYCLEN Drankenkartons worden in Nederland al ruim drie jaar gescheiden ingezameld. “In 2017 werden meer dan 40% van de op de markt gebrachte drankenkartons gerecycled en dat volume groeit nog steeds”, aldus Inge Eggermont, directeur van Stichting Hedra. Goed nieuws: vanaf volgend jaar worden drankenkartons volledig gerecycled.

TEKST: HETTY DEKKERS “De papiervezel uit drankenkartons is een lange, sterke vezel die al jaren wordt ingezet als grondstof in meer dan twintig papierfabrieken in Europa”, aldus Eggermont. “Het was ons ultieme doel om de drankenkartons volledig te recyclen, dus ook de dunne coating aan de binnen- en buitenzijde van het pak en de doppen. Dat is nu gelukt.”

De doppen en de coating bestaan uit polyethyleen en aluminium en kunnen met de nieuwste technieken worden verwerkt tot een granulaat waarvan nieuwe producten worden gemaakt voor in de bouw, de openbare ruimte en de transportsector. Eggermont: “Vanaf volgend jaar wordt deze kunststof- en aluminiumfractie die bij WEPA in Swalmen vrijkomt uit het recyclingproces van drankenkartons verwerkt in een installatie die er granulaat van maakt. Van dit granulaat worden bijvoorbeeld grintbakken en stekkercontactdozen gemaakt. Maar ook consumentenproducten, zoals een vogelvoerhouder, Hello Sam genaamd.”

het drankenkarton een duurzame verpakking met een lage CO2voetafdruk.”

Maar om de grondstoffen uit drankenkartons optimaal te kunnen benutten, is natuurlijk allereerst een goed inzamelsysteem noodzakelijk. “In heel Europa worden steeds meer drankenkartons gerecycled en ook in Nederland gaat de inzameling goed”, weet Eggermont. “We zijn in 2015 gestart, inmiddels heeft 98 procent van alle gemeenten een inzamelstructuur voor drankenkartons.” Ook de consumentenbereidheid om drankenkartons apart in te zamelen, groeit. Vorig jaar was die al 67 procent. De afgelopen twee jaar voerde Hedra een peiling uit onder consumenten. Hieruit bleek dat veel Nederlanders bereid zijn om drankenkartons gescheiden in te zamelen. Naar eigen zeggen doen ze dit ook als dat in hun gemeente mogelijk is. De laatste twee procent die nog niet meedoet, zou zich wat Hedra betreft dus snel aan mogen sluiten.

DUURZAME VERPAKKING Hedra is uiteraard blij met deze ontwikkelingen. “De drie producenten van drankenkartons Tetra Pak, Elopak en SIGCombibloc hebben al veel innovaties laten zien. Het karton wordt gemaakt van hout afkomstig uit verantwoord beheerde bossen en is FSC-gecertificeerd. Voor de coating van het pak en de dop worden steeds vaker hernieuwbare kunststoffen gebruikt. Dankzij de vouwlijnen aan de zijkant kan het pak gemakkelijk worden platgevouwen en leeggemaakt wat voedselverspilling helpt tegengaan. Zo werken we continu aan verbeteringen om de circulaire economie een stapje dichterbij te brengen. De nieuwe recyclingtechniek voor polyethyleen en aluminium is daar een sterk voorbeeld van.

Dankzij alle inspanningen aan zowel productie- als verwerkingskant is

GRAM #7 september 2018 | 43

DE PICK-UP STINT Voor het beheer van de openbare ruimte

STINTABONNEMENT Actieradius 25 km à € 225,- excl. btw per maand Actieradius 50 km à € 250,- excl. btw per maand Maandelijks opzegbaar en iedere 5 jaar verversen we de gehele Stint Het Stintabonnement is een samenwerking met Friesland Lease WWW.STINTUM.COM