GRAM februari 2020

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLAD VAN NVRD | JAARGANG #05 JUNI 2017 VAKBLAD VAN DE DE NVRD | JAARGANG 111108 #01 februari 2020 PERIKELEN ONKRUIDRONDOM DE AFVALBESTRIJDING ZONSTOFFENHEFFING DER VERGIF

BIJPLAATSEN VAN OPLOSSING VOOR AANPAK VAN EIKENGROF HUISHOUDELIJK DUURZAAM VERPAKKEN: NOVITEITEN BEHEER AFVAL BIJ ONDERGRONDSE LUIERSRUIMTE STEEDS PROCESSIERUPS BEWEL OF NIET OPENBARE VANRESTAFVAL, KAAS TOT MCFLURRY AFVALCONTAINERS DICHTERBIJ LANGRIJKER DAN OOIT NASCHEIDEN?

DE ZWERFAFVALVERGOEDING IS ER OOK VOOR JOUW GEMEENTE DÍT KUN JE ERMEE DOEN Van een schone-buurt-coach tot optimalisatie van afvalbakken en van zwerfafvalonderwijs tot de Winkegebieden scan: de besteding van de Zwerfafvalvergoeding is buitengewoon divers en richt zich op uiteenlopende partijen. Niettemin dient de Zwerfafvalvergoeding in alle gevallen hetzelfde doel: het bekostigen van interventies die bijdragen aan een schonere openbare

GOED OM TE WETEN • Per jaar is € 20 miljoen beschikbaar voor gemeenten.

• De Zwerfafvalvergoeding bedraagt € 1,16 per inwoner en is aan te vragen via de WasteTool van Nedvang.

• Jaarlijks wordt een aanvraag gedaan.

• De aanvraagperiode voor 2020 loopt tot 1 maart 2020.

• Een regiomanager van NederlandSchoon adviseert op verzoek.

ruimte. Jaarlijks stelt het Afvalfonds Verpakkingen 20 miljoen euro beschikbaar.

Zeven jaar bestaat de Zwerfafvalvergoeding

het aansturen van actievere betrokken-

nu. Inmiddels heeft al 96% van de gemeenten

heid en participatie staan hierbij centraal.

INTERESSE?

in Nederland de vergoeding ingezet om hun

Ook werd in het Gemeenteprogramma een

Neem voor de aanvraag of

oorspronkelijke zwerfafvalbeleid te verbeteren

monitoringmodule opgenomen, waarmee de

voor meer informatie contact

én versterken met aanvullende maatregelen.

effectiviteit van de aanvullende maatregelen

op via zwerfafvalvergoeding@

door gemeenten zelf getoetst kan worden.

nederlandschoon.nl

De Zwerfafvalvergoeding is beschikbaar voor iedere Nederlandse gemeente. Ook die van jou.

Wat is er mogelijk voor jouw gemeente?

De Zwerfafvalvergoeding is beschikbaar voor iedere Nederlandse gemeente. Ook die van

NederlandSchoon ontwierp vanuit haar

jou. Je vraagt de vergoeding eenvoudig aan

rol als kennisinstituut en verbinder een

via de WasteTool van Nedvang. Een regio-

Gemeenteprogramma Zwerfafval, waarin

manager van NederlandSchoon is beschikbaar

al deze mogelijke aanvullende maatregelen

voor vragen over de implementatie van de

uiteengezet worden. Gedragsbeïnvloeding,

maatregelen en relevante samenwerkings-

een slimmer beheer van voorzieningen en

partijen.

INHOUD

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, ACV Groep (hoofdredacteur) Riny de Jonge, gemeente Amsterdam Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, Stantec Kees van der Laan, Gemeente Rotterdam Annemieke Braamburg, Twente Milieu Ilse van der Grift, NVRD

06

ONKRUIDBESTRIJDING: DÉ IDEALE METHODE BESTAAT NIET Gemeenten betalen fors meer voor onkruidbestrijding nu glyfosaat wettelijk verboden is. Sinds 2016 mag de gifspuit niet meer gebruikt worden.

EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Elma Media B.V. Silvèr Snoek - Sales Manager 0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl

18

AFVAL LOONT (NIET MEER) Eens succesvol, maar nu niet meer. Het negen jaar terug gelanceerde Afval Loont, waarin inwoners euro’s verdienen met hun afval, blijkt niet langer levensvatbaar.

22

KRINGLOOPBEDRIJVEN: STEEDS VAKER OOK VOOR UW GROFVUIL Steeds vaker zijn kringloopbedrijven mede verantwoordelijk voor het ophalen van grofvuil voor gemeenten. Deze ontwikkeling zorgt er voor dat meer grofvuil een bestemming krijgt in de kringloop of in ieder geval als gerecycled materiaal.

AR 4 0 JA

REALISATIE EN DRUK Print2Pack, print2pack.nl Coverbeeld: John van Hamond / Hollandse Hoogte ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €108 ex btw.

België €125 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

ISSN 1569-0458 © NVRD RECYCLED Made from recycled material

C106833

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

12

BESTRIJDING EIKENPROCESSIERUPS BELANGRIJKER DAN OOIT Harig, kriebelig en zelden alleen. De eikenprocessierups hield afgelopen zomer een groot deel van Nederland in zijn greep.

05 BEZEM 06 WAT DOEN GEMEENTEN OM KWALITEIT VAN PMD TE WAARBORGEN? 08 BENCHMARK SCHOON 11 SCANAUTO’S VOOR BEHEER OPENBARE RUIMTE 14 DUURZAAM VERPAKKEN BIJ FRIESLANDCAMPINA EN MCDONALD’S 17 GROTE BETROKKENHEID BIJ MARKTCONSULTATIE TEXTIEL 21 VERBINDEND BEELDMERK AFVALSCHEIDING BEVESTIGT EN VERSTERKT 25 NVRD NIEUWS 25 COLUMN OLAF PRINSEN 26 ‘DIFTAR-PARADOX’ LEIDT TOT HOGERE AFVALSTOFFENHEFFING IN 2020 29 VANG HH IN 2019 31 NOVITEITEN BEHEER OPENBARE RUIMTE 34 BRANCHENIEUWS 34 AGENDA 35 CLOSE-UP GRAM #01 februari 2020 | 3

Meld je nu aan via: gladheidcongres.nl

GLADHEIDBESTRIJDINGSCONGRES 2020 Op 16 april 2020 organiseert de NVRD voor de 13e keer het Nationaal Gladheidbestrijdingscongres, hĂŠt landelijke congres voor alle professionals betrokken bij gladheidbeheer op de Nederlandse (en Vlaamse) wegen.

Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen en trends in gladheidbeheer en welke innovaties staan ons te wachten? Zeker is dat duurzaamheid een steeds belangrijker thema wordt in gladheidbeheer.

Duurzaam gladheidbeheer is dan ook het centrale thema van het congres. Duurzaam in de zin van de toekomst van gladheidbeheer gezien de klimatologische ontwikkelingen en duurzaam in de zin van het beperken van de milieu-impact van gladheidbeheer.

We hebben al een aantal inspirerende plenaire sprekers vastgelegd rondom de thema’s Innovatie en duurzaamheid, Klimaat en Smart mobility.

PRAKTISCHE INFORMATIE Datum: Tijdstip: Locatie:

16 april 2020 09:30 tot 17:30 uur Hart van Holland, Nijkerk

Meer informatie en aanmelden:

www.gladheidcongres.nl

SPONSOREN

DE NOORD CHEMICALS

en het is weer toon- en begaanbaar. Het is zo gebeurd. Noem het participatie. Noem het burgerplicht. Noem het zoals je wilt. Ook zonder etiket doen we dit gewoon.

EEN FRISSE STRAAT Het stof is neergedaald, rekeningen zijn opgemaakt (schade 15 miljoen aan auto’s en huizen) en gescheurde verkeersborden, ontplofte prullenbakken en versplinterde bushokjes zijn weer hersteld (Amsterdam: een half miljoen euro). Het gruis van Oud & Nieuw is met de laatste regen weggespoeld. Voor wat betreft het vuurwerk, de hardware, waren het wel echte handjes die het werk moesten doen. Uw Bezem doet dat al jaren, samen met de buren de dag nadat de straat om 00.00 uur hard en heftig verlicht werd. Ergens ’s ochtends en al dan niet met een zwaar hoofd afhankelijk van de genoten inname. Even vegen en rapen

In sommige gemeenten krijgen kinderen zelfs een beloning als ze helpen om de straten er weer top bij te laten liggen. Met veel succes. Komt er ineens een hoogleraar voorbij in een lokale krant die zegt: “Ik vind het pedagogische gezien een totaal verkeerd signaal”. Wacht, hoe dan? Betoog is dat het al slecht is om vuurwerk te kopen en af te steken en het hélémaal verkeerd is om mensen, kinderen, dan ook nog te belonen om het op te ruimen. Het leert dat het niet vanzelfsprekend is dat je je rotzooi opruimt. Oké interessant, maar het niet doen, is dan wel de oplossing? Of is het dan weer aan de gemeente, aan de veegploegen? Aan mij als Bezem? Niets gaat vanzelf. Als de intrinsieke motivatie er niet is, komt die ook niet aanwaaien. Een duwtje, een kleine beloning, een beetje aanmoediging is vaak echt wel nodig. Een herhaalde oproep van oogartsen, burgemeesters en hulpverleners is wellicht net dat zetje. Kan ik volgend jaar op 1 januari gewoon in bed blijven liggen, professioneel en privé. Of nee, echt fris beginnen en een nieuwjaarsduik nemen. Samen met de buren, dat wel. Als ze willen.

GRAM #01 februari 2020 | 5

ONKRUIDBESTRIJDING: DÉ IDEALE METHODE BESTAAT NIET Gemeenten betalen fors meer voor onkruidbestrijding nu glyfosaat wettelijk verboden is. Sinds 2016 mag de gifspuit niet meer gebruikt worden. Alternatieven zijn borstelen, branden, stomen en andere niet-chemische methoden. Maar hoe werken ze? GRAM vroeg het aan verschillende gemeenten en uitvoerende partijen. Eén ding valt op: de ideale oplossing bestaat niet.

TEKST: HETTY DEKKERS BEELD: IRADO

C

yclus gebruikt een combinatie van mechanisch (borstelen, 80 procent) en thermisch. “Bij dat laatste moet je denken aan branden, hete lucht, heet water en/of stoom”, aldus Jaap de Boer, specialist Reiniging bij Cyclus.

“Wij hebben de onkruidbestrijding op verhardingen bewust uitbesteed aan een aannemer. De ideale oplossing is er nog niet. Ik denk dat iedereen zoekende is, sinds gemeenten geen gif meer mogen gebruiken. Het zelf kopen van dure machines vinden wij voorlopig te risicovol, we wachten het liever even af.”

Volgens De Boer zijn alternatieven voor de gifspuit altijd wat ingewikkelder en afhankelijk van de situatie. “Voor muurtjes is heet water heel geschikt, voor grote arealen werkt hete lucht of stoom weer beter en bij obstakels wordt de brander veel gebruikt. In Gouda hebben we te maken met hoge grondwaterstanden en grote voegen in de verharding, dat vraagt om zijn eigen aanpak. Daar werken we overigens al meer dan vijftien jaar chemievrij. In Bodegraven bijvoorbeeld zijn we in 2016 pas overgestapt op niet-chemische bestrijding. Hier liggen veel gebakken klinkers.

Die kun je niet borstelen, want dan zijn over twee jaar al je stenen weg. Zo blijft het zoeken naar de juiste methode op de juiste plek.”

NIET ONTEVREDEN De resultaten zijn volgens De Boer redelijk. “Over het algemeen zijn we niet heel

6 | GRAM #01 februari 2020

ontevreden. Alleen is het veel arbeidsintensiever, je moet met veel meer verschillende machines op pad. Bovendien bleef het onkruid lang weg als het met de gifspuit was behandeld. Nu moet je na drie weken weer aan de gang.” Mechanisch en thermisch onkruid bestrijden is volgens De Boer daarom minstens vijf tot zes keer zo duur als chemisch. Dat geld moet ergens vandaan komen. “De gemeente moet deze kosten dragen of de ambitieniveaus aanpassen. Als we niets doen, komen er klachten en ontstaan er steeds grotere wortelbedden. Wat je wel merkt, is dat er informeel al wel nagedacht wordt over andere maatstaven. Iedereen wil zijn plein bij het stadhuis keurig netjes hebben, daar worden trouwfoto’s gemaakt, daar komen veel mensen. Maar misschien kun je op een industrieterrein, dat weinig belopen wordt, de normen wat bijstellen naar een lager niveau. Ik merk dat daar veel over nagedacht wordt.”

Ook instanties als het CROW hanteren andere inzichten, aldus De Boer. “Sommige normen zijn verruimd. En er wordt meer vanuit bewoners gekeken. Hoe ervaren zij onkruid, is één spriet van dertig centimeter hoog wel zo hinderlijk? De inzichten veranderen, dat is merkbaar.”

De Boer: “Waar ik persoonlijk heel benieuwd naar ben, is de toepassing van zuuroplossingen zoals pelargonzuur. Als dat goedgekeurd wordt door opdrachtgevers, zou je daarmee wellicht de kosten binnen de perken kunnen houden.

Je kunt je natuurlijk afvragen of we nu goed bezig zijn. Al die machines stoten een hoop CO2 uit. Dus je spaart de bodem wel, maar je stuurt daarentegen heel wat de lucht in. Ik ben benieuwd hoe we hier over een jaar of twintig tegenaan kijken.”

DUUR JAAR Voor Irado is 2019 een duur jaar geworden, geeft Hans Heijligers toe, afdelingsmanager Groen en Straatreiniging. “Het was groeizaam weer. Hoge temperaturen, veel neerslag. Zelfs in december groeide het onkruid nog door.” Irado is uitvoerder voor onder meer de gemeente Schiedam.

“Wij moeten voldoen aan een afgesproken beeldbestek, en dat lukt ook wel met nietchemische methoden. Alleen kwamen we dit jaar ruim tien procent boven het budget uit, vanwege het groeizame weer. Dat verschil moeten we zelf bijleggen, pech voor ons dus. Hopen dat we het op een andere post of in een ander jaar weer terugverdienen.”

Irado heeft geen vergelijkingsmateriaal met chemische bestrijding. “Volgens mij werken wij al twintig jaar zonder gif.

Dat betekent borstelen, branden, de bosmaaier, waven. Met die laatste methode, warm water, gaan we overigens stoppen. De grote machines zijn erg duur en de resultaten zijn niet naar verwachting.

Misschien dat we het hier en daar met de hand nog blijven doen, maar niet meer op grote schaal.” Irado voldoet dus aan de beeldbestekken, ook al blijft de gifspuit buiten de deur. Heijligers: “Wat ik andere

Irado werkt al twintig jaar zonder gif. Dat betekent vooral borstelen en branden. gemeenten mee kan geven, is dat dé ideale methode niet bestaat. Het is altijd een combinatie, op de ene plek is branden geschikt, op de andere borstelen. Als je als gemeente overstapt naar niet-chemische bestrijding, dan is het even zoeken naar de juiste combinaties. Dat duurt een paar jaar, maar dan weet je heus wel wat werkt en wat niet.”

VERDUBBELING Rotterdam heeft nu een jaar of vijf ervaring met niet-chemische onkruidbestrijding. “In 2015 zijn we gestopt met chemische middelen, op initiatief van de toenmalige wethouder”, aldus Arno Struik, afdelingsmanager Reiniging. Het is nog steeds een beetje wennen, volgens Struik. “Met de spuit kon je een hele wijk behandelen in één à twee keer. Nu moet je vier of vijf keer terugkomen. Meer dan de helft van ons oppervlak laten we door

aannemers doen, die kosten zijn uiteraard enorm gestegen. Ons budget voor externe partijen ging van 1,3 naar 2,7 miljoen euro, dat is meer dan een verdubbeling. Daar komt het extra geld voor wat we zelf doen nog bij.”

De ambities zijn volgens Struik ongewijzigd. “We werken met dezelfde beeldbestekken als voorheen. Gemiddeld halen we die ook wel, maar er is wel eens een straatje waar het uit de hand loopt. Je ziet meer variatie nu in het resultaat. Overigens zie je in bewonersenquêtes terug dat hondenpoep veel hoger op de ergernislijst staat dan onkruid. Maar of bewoners meer onkruid accepteren dan voorheen, dat is mij niet bekend.”

In Rotterdam wordt nu net als in andere gemeenten voornamelijk geborsteld en thermisch gereinigd. Daarnaast is er veel

aandacht voor vegen. “Dat werkt preventief, hebben wij gemerkt. Als je de goten goed en op tijd veegt, kan daar het onkruid niet kiemen. Wat er toch opkomt, kun je makkelijker weg borstelen. Goed vegen is dus heel belangrijk.” Het vraagt wel wat meer afstemming met de aannemers, want vegen doet Rotterdam zelf. “Dat is onze core-business. We moeten opletten dat de rondes voor borstelen en branden goed aansluiten bij onze veegrondes.” De nieuwe manier van onkruidbestrijding vraagt volgens Struik sowieso meer flexibiliteit. “Het ene jaar groeit alles harder dan het andere, je moet elk jaar kijken wat de omstandigheden zijn, welke aanpak je kiest. Na een strenge winter, met veel vorst en zout, kun je wat later beginnen met de onkruidbestrijding. Maar gewoonlijk beginnen wij in maart al. Ook dat werkt preventief, zo vroeg mogelijk starten, voordat het uit de hand kan lopen.”

GRAM #01 februari 2020 | 7

BENCHMARK SCHOON

ANALYSE PEILJAAR 2018 TEKST EN BEELD: IMELDA MASSOP

De Benchmark Schoon maakt de verschillende activiteiten van Schoon inzichtelijk. Het biedt aanknopingspunten voor een meer effectief en efficiënt beheer van de openbare ruimte. In 2018 namen ruim 30 gemeenten deel. Een overzicht van de belangrijkste resultaten van de benchmark van 2018.

SCHOON Het onderwerp ‘Schoon’ omvat alle uitvoerende en coördinerende activiteiten rondom het (preventief) schoonhouden van de openbare ruimte. Het betreft de beheerthema’s ‘afval in de openbare ruimte’, ‘onkruid op verharding’, ‘uitwerpselen’, ‘kauwgom’ en ‘graffiti & wildplak’. De benchmark richt zich op vier belangrijke stuurgebieden: beleid, resultaat, kosten en vaardigheden. Per stuurgebied zijn een aantal kernthema’s en prestatie-indicatoren benoemd.

Indien gemeenten een andere beeldsystematiek gebruiken, is er een vertaling gemaakt naar de CROW-systematiek. Gemiddeld werd een kwaliteitsdoelstelling niveau A/B nagestreefd. Uiteindelijk is er gemiddeld een kwaliteitsniveau B gerealiseerd. In onderstaande figuren is te zien dat de gerealiseerde beeldkwaliteit hoger is naar mate de gebruiksintensiteit van het gebied afneemt.

Gerealiseerde kwaliteit per gebiedstype

STUURGEBIED

PRESTATIEGEBIED

Stadscentrum

Beleid

• Kwaliteitsdoelstelling • Belevingsdoelstelling van de burger

5%

Resultaat

• •

Resultaat burgerbeleving Resultaat kwaliteit

Kosten

• • •

Kosten Schoon totaal Kosten per beheerthema Kosten per inwoner en per m2

Vaardigheden

• Afvalbakken • Ledigingswijze • Veegwijze • Veegfrequentie • Burgerparticipatie • Communicatie • Handhaving

BEELDKWALITEIT Het merendeel van de gemeenten (73%) meet haar kwaliteitsresultaten geheel of met lichte aanpassingen volgens de (CROW-)beeldsystematiek.

5% 5%

Winkelcentra

5%

5%

5%

20%

26% 15%

37% 55% 16% A+

A+/A

A

A/B

B

Woonbuurten

B/C

C

Buitengebied

10% 5% 5%

11%

5%

5%

5%

Meten conform CROW-systhematiek 74%

80% 22%

A

44%

4%

ja ja, in grote mate ja, in beperkte mate nee

30%

8 | GRAM #01 februari 2020

A/B

B

B/C

C

De benchmarkresultaten laten zien dat de gemiddelde gerealiseerde kwaliteit gelijk is gebleven ten opzichte van 2017 (B). 30% van de benchmarkdeelnemers heeft een verbetering van de kwaliteit gerealiseerd. De voornaamste reden van deze toename is een andere werkmethode (63%).

BELEVING Niet alle gemeenten hebben een formele belevingsdoelstelling vastgesteld. Omdat de meetmethode voor beleving nog niet uniform is, is in de benchmark een indicatieve score bepaald. De burgers ervaren de schoonheid van de openbare ruimte in 2018 met een 6,4. Dit is minder dan in 2017. Het gemiddelde belevingsresultaat was toen 7,2.

Zoals onderstaande grafiek laat zien komt het grootste deel van de kosten (71%) voor rekening van zwerfafval in de openbare ruimte.

Dit zijn kosten voor machinaal en handmatig vegen en het legen van de afvalbakken.

Kostenverdeling in per thema 4%

4%

Belevingsdoelstelling en -resultaat afval openbare ruimte

21%

onkruid op verharding overig coördinatie doelstelling

71%

resultaat

AFVALBAKKEN Uit de benchmark blijkt dat de deelnemers gemiddeld 14,7 afvalbakken per 1000 inwoners hebben geplaatst. Er is weinig verschil in afvalbakkendichtheid tussen de stedelijkheidsklassen (SK), van SK1 = zeer stedelijk tot SK4 = weinig tot niet stedelijk.

Voor 14% van de deelnemende gemeenten is burgerbeleving het meest belangrijke stuurmechanisme.

Aantal afvalbakken per 1000 inwoners

KOSTEN De totale kosten van Schoon zijn in 2018 gemiddeld €19,- per inwoner en € 0,27 per m2. Het betreffen enkel de directe kosten van personeel, materieel en uitbestede kosten (exclusief indirecte kosten en overhead).

Kosten in € per inwoner

Kosten in € per m2

SK1

SK2

SK3

SK4

Benchmark

VEEGFREQUENTIE Onderstaande grafiek laat zien dat de gemiddelde veegfrequentie hoger is naarmate het gebied drukker bezocht wordt.

Gemiddelde veegfrequentie per jaar

Stadscentrum

Winkelcentra

Woonwijk

Buitengebied

GRAM #01 februari 2020 | 9

BURGERPARTICIPATIE Veel gemeenten zetten vormen van burgerparticipatie in bij het beheer van Schoon. Binnen de benchmark is geĂŻnventariseerd welke vormen van participatie gemeenten toepassen. Enkele voorbeelden van participatievormen:

Wil je zelf weten waar je staat en wil je van andere gemeenten leren hoe je de prestaties kunt verbeteren? Neem dan deel aan de benchmark peiljaar 2019 die in het voorjaar van start gaat.

Voor meer info over de Benchmark Schoon: Imelda Massop (massop@nvrd.nl).

MEER INFO EN DEELNAME Kijk voor meer resultaten en kentallen per gebiedstype op www. benchmarkschoon.nl.

PARTICIPATIEVORM

TOEGEPAST (%)

Men wordt geraadpleegd over nieuw beleid/aanpak

68%

Er vindt registratie plaats van participanten

61%

Er vindt communicatie plaats met participanten (bv nieuwsbrief, bijeenkomst)

59%

Men verzorgt (gedeeltelijk) de uitvoering van het beheer

47%

Er worden afspraken vastgelegd (wijkdeals)

33%

Men mag meebeslissen over beleid

16%

Men bepaalt de wijze en/of het tijdstip van beheer

11%

DE NIEUWE COMAC CS140 T EVO Speciaal ontwikkeld in en voor de Nederlandse markt Leverbaar vanaf het voorjaar 2020

+31 (0)345 585050 www.wimvanbreda.nl 10 | GRAM 190x130mm B.indd 1

#01 februari 2020

mechanisatie in weg-, berm- en slootonderhoud

21-9000-1385-01 NVRD GRAM 2020 feb

Oudenhof 14 4191NW Geldermalsen

16-01-2020 10:57

SCANAUTO’S VOOR BEHEER OPENBARE RUIMTE Een ‘rijdende boetemachine’ die parkeerhandhaving automatiseert. Het is een mooi voorbeeld van een techniek die werk efficiënter maakt. Camera’s op het dak van een zogenaamde scanauto controleren geparkeerde auto’s. Deze techniek is ook geschikt voor het detecteren van bijplaatsingen, zwerfafval, fietswrakken en andere zaken die niet op straat horen. Een interessante innovatie om de kwaliteit van de openbare ruimte te verhogen.

D

TEKST: DAAN MIDDELKAMP BEELD: GERARD TILL, HOLLANDSE HOOGTE

e scanauto wordt vooral in grotere steden gebruikt.

Een camera op het dak van de wagen maakt per seconde 360 graden foto’s van de gehele omgeving en scant kentekens.

Het blijkt een efficiënte methode om parkeerovertredingen aan te pakken en de pakkans voor foutparkeren te vergroten.

Automobilisten zijn gewaarschuwd en kopen meer parkeerkaarten. Een win-win situatie voor gemeenten; efficiënter en goedkopere handhaving, meer betalende bezoekers en minder uit te delen boetes.

De techniek heeft zich inmiddels op positieve wijze bewezen. Daarom denken gemeenten ook na over andere toepassingen.

Amsterdam zet de techniek bijvoorbeeld ook in bij zoektochten naar gestolen auto's.

En Utrecht wil op deze manier zwerfafval en fietswrakken opsporen. Maar ook het aanpakken van graffiti en zelfs het opsporen van verwarde personen of vechtpartijen behoort tot de mogelijkheden (Bron: NOS, 22-09-2019).

AMSTERDAM Naast het opsporen van gestolen auto’s wil Amsterdam de techniek, in jargon ‘objectdetectie’, inzetten in de strijd tegen bijplaatsingen. Bijplaatsingen zijn in de gemeente een grote ergernis en een compleet inzicht ontbreekt. Peter de Boer, Strategisch adviseur Afvalketen Amsterdam: “Onder leiding van het CTO Techteam hebben we de afgelopen maanden in hoog tempo een objectdetectie-model ontwikkeld. We gebruiken hiervoor camera’s op eigen vuilniswagens.

En in de cabines van voertuigen uit het bijplaatsingen team hebben we eenvoudige mobieltjes geïnstalleerd met een detectieapp. Deze app verzamelt beelden en staat in verbinding met de machine learning en het

dashboard. In de eerste maanden van 2020 onderzoeken we geschikte doeleinden voor deze techniek. Zo willen we (automatische) meldingenafhandeling en werkverdeling met behulp van deze techniek testen.”

Het model herkent al razendsnel vuilniszakken, karton, koelkasten, matrassen en kerstbomen. De Boer: “Collega’s uit Rotterdam, Utrecht en Oosterhout hebben het inmiddels ook mogelijk gemaakt om sigarettenpeuken en lachgaspatronen automatisch te herkennen.” De Boer vindt het cruciaal dat overheden deze techniek zelf ontwikkelen.

“Op deze manier dwingen we onszelf om transparant te zijn in het ontwikkelen van de techniek en zo herbruikbaar te maken voor andere domeinen en gemeenten. We kunnen bijvoorbeeld goed sturen op eigenaarschap en herbruikbaarheid van data en kunnen benodigde maatregelen om privacy- en informatiebeveiliging beter waarborgen. Het is maar de vraag of commerciële partijen dezelfde waarden nastreven.”

KANTTEKENINGEN De techniek is nog volop in ontwikkeling en kent daarmee ook kanttekeningen. Zo zijn de auto’s nu nog enkel ingesteld op

het herkennen van kentekens en het melden hiervan. Het automatisch herkennen en melden van objecten, zonder foto’s op te slaan, moet nog verder worden uitgewerkt. Panorama-beelden zijn bijvoorbeeld niet altijd geschikt voor beeldherkenning. Ook ligt er een vraagstuk rond de privacygevoeligheid: nu scant de auto alleen nog kentekens, straks misschien ook vuilniszakken, maar wat volgt daarna?

Om dit te verantwoorden is een duidelijke onderbouwing nodig en moet er ook een grens getrokken worden om de privacy te bewaken.

De overheid werkt hard aan kennisontwikkeling op het gebied van algoritmen en AI om onder andere het scanauto project te ondersteunen. Het project ‘AI met impact’ is een samenwerking van het CTO Techteam, de Gemeente Amsterdam, het Centraal Bureau voor de Statistiek, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, en Code for NL. Samen gaan zij een strategische alliantie aan op het gebied van transparantie en eerlijke algoritmes, data science en AI. Dit om innovatief beleid te ontwikkelen, met als doel betere overheidsdienstverlening in heel Nederland.

GRAM #01 februari 2020 | 11

BESTRIJDING EIKENPROCESSIERUPS

BELANGRIJKER DAN OOIT

TEKST: SANDER WAGEMAN

Harig, kriebelig en zelden alleen. De eikenprocessierups hield afgelopen zomer een groot deel van Nederland in zijn greep. De opmars van de rups leidde tot een forse toename van het aantal mensen dat zich met klachten bij de huisarts meldde. De bestrijding van de beestjes was in sommige gevallen water naar de zee dragen; niet te doen. Komende zomer zijn gemeenten voorbereid op

D

een nieuwe rupsenplaag. Maar hoe trekken ze ditmaal ten strijde?

e miljoenen rupsen die in de zomer van 2019 ons land in processie binnentrokken, komen niet uit de lucht vallen. Hun opmars is te verklaren door oplopende temperaturen in Nederland, door de rode loper aan eikenbomen die we langs Nederlandse lanen en paden hebben geplant en door een te rigoureus maaibeleid waardoor natuurlijke vijanden van de kriebelrupsen verdwijnen. Kortom, de biodiversiteit staat onder druk waardoor de rupsen zich in rap tempo over Nederland kunnen ver-

12 | GRAM #01 februari 2020

spreiden én vermenigvuldigen. Met een explosie van rupsen afgelopen zomer tot gevolg. Er waren er bijna driemaal zo veel als eerdere jaren. En de verwachting is dat de komende zomers niet heel veel beter zullen zijn, mits er doeltreffende maatregelen worden getroffen.

AALTJES Zo hebben ze in de gemeente Bronckhorst hun hoop gevestigd op andere kleine beestjes, namelijk aaltjes. Deze microscopisch kleine wormpjes eten de larven van de eikenprocessierups op en zorgen

zo dat de voortplanting van de rups ernstig op de tocht komt te staan. Volgens Wilfred Lijftogt van het cluster Buiten van de gemeente Bronckhorst is deze methode waarschijnlijk milieuvriendelijker dan spuiten met bestrijdingsmiddel. ”Hoofdzakelijk spuiten we nu nog met het biologisch bestrijdingsmiddel Xentari of we zuigen de nesten weg. Maar de piek was vorige zomer zo groot dat er niet tegenop te zuigen was. Daarom gaan we dit jaar meer preventief spuiten en zetten we ook andere maatregelen in, zoals de aaltjes.”

Xentari is biologisch, maar er lopen nog onderzoek om de exacte effecten van dat middel in kaart te brengen. Mede daardoor zoeken steeds meer gemeenten in Nederland naar alternatieve oplossingen.

Lijftogt: “We weten dat ook andere rupsen er aan dood gaan, maar welk effect Xentari heeft op bijvoorbeeld vogels die de dode, bespoten rupsen eten weten we nog niet helemaal. Goed dus om ook naar andere bestrijdingsmethodes te kijken, zoals het inzetten van aaltjes.”

De aaltjes komen wel met een gebruiksaanwijzing, laat Lijftogt weten. “Je moet ze ’s nachts in de bomen spuiten, omdat ze niet tegen zonlicht kunnen. En je zult het ook zeker twee maal moeten doen wil het effect hebben. Dat is dus best arbeidsintensief, maar we verwachten dat de overlast minimaal tot het niveau beperkt zal worden als bij Xentari. De moeite van het proberen waard dus.”

SAMENWERKING Bronckhorst is niet de enige gemeente die natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups inzet bij de strijd tegen de harige kwelgeesten. Ook in de gemeente Westerveld in Drenthe kiezen ze voor een aanpak die op een natuurlijke manier de overlast moet tegengaan. En dat werpt inmiddels behoorlijk zijn vruchten af. Het aantal nesten is met tachtig procent teruggebracht.

Een resultaat dat zo goed is dat er gemeenten uit het hele land in Drenthe hun licht kwamen opsteken. Maar volgens Gertjan Dieters, adviseur cultuurtechniek, is de Westerveldse aanpak er één die niet in alle gevallen eenvoudig te kopiëren is. “Wij hebben een oplossing, maar niet dé oplossing. Je bent als gemeente namelijk heel erg gebonden aan het gebied waar je moet bestrijden. Wij hadden geluk dat de nesten hier voornamelijk op plekken zitten waar relatief weinig auto’s langskomen en waar water beschikbaar is voor vogels. En we hadden inwoners die actief meehielpen. Het is

niet zo maar iets wat je opzet, maar het zijn allerlei factoren bij elkaar waardoor we succes hebben gehad.”

Volgens Dieters ligt de sleutel tot succes in de samenwerking tussen gemeente, inwoners en in het geval van Westerveld ook de boeren. “We hebben als gemeente een bermpje van anderhalve meter breed waar eiken in staan van tachtig centimeter breed. Als je daar op een natuurlijke manier mee wilt werken, dan heb je simpelweg onvoldoende ruimte. We zijn toen in contact gekomen met Boermarke, een samenwerkingsverband van lokale agrariërs. Zij gaven meteen aan dat ze aan de pilot mee wilden werken en wierpen zich op als de kartrekkers van dit project. Zo stelden ze een aantal meters van hun land beschikbaar, heel bijzonder. En dan wordt het gelijk een heel ander verhaal.

Je hebt zoals gezegd ruimte nodig om de bestrijding integraal aan te kunnen pakken. We hebben naast de agrariërs ook onze inwoners en BioControl, een bedrijf dat zich bezig houdt met natuurlijke bestrijding, bereid gevonden om mee te helpen.”

Dieters uit. “Zij zagen direct het belang in van het bestrijden van de eikenprocessierups en werkten actief mee aan oplossingen. Zo heeft branchevereniging LTO samen met Agrarische Natuur Drenthe bloemenmengsels beschikbaar gesteld voor de agrariërs. Daarmee werden de eerste vier meter van hun akkers of velden ingezaaid. Als gemeente hebben we op ons deel van de grond ook geprobeerd om wat bloemenmengsel in te zaaien. En aan een aantal particulieren die in het gebied wonen hebben we bloembollen gegeven. Want die bollen staan vaak vroeg in bloei en trekken bijen aan. Verder hebben we nestkastjes en vleermuiskasten opgehangen. En zo is eigenlijk het hele project ontstaan.”

MAATWERK Het aantal nesten met eikenprocessierupsen verminderde in Westerveld zoals gezegd met maar liefst tachtig procent.

Om andere gemeenten te informeren over succesvolle bestrijdingsmethodes maakten ze in Westerveld een draaiboek voor een succesvolle aanpak die online voor iedereen in te zien is. “Maar nogmaals, het is geen kant en klare oplossing. Het blijft maatwerk.

Wij breiden ons project ook beetje bij beetje uit.

We kijken telkens wat wel en wat niet werkt en hebben bij iedere stap de medewerking van onze inwoners nodig. Dat is echt de sleutel.”

“DE BIODIVERSITEIT STAAT ONDER

DRUK WAARDOOR DE RUPSEN ZICH IN RAP TEMPO KUNNEN VERSPREIDEN ÉN VERMENIGVULDIGEN. MET EEN

En zo is er niet één aanpak die de eikenprocessierups in zijn opmars kan stuiten. De mate van succes hangt van vele factoren af: Hoe stedelijk is het gebied? Welke natuurlijke omstandigheden zijn voorhanden die het aantrekkelijk maken voor natuurlijke vijanden om zich in het gebied te vestigen? Krijg je de omgeving mee in je aanpak? En is het mogelijk om de biodiversiteit van de omgeving te verhogen? Eén ding is echter zo klaar als een klontje, zonder aanpak zal de eikenprocessierups zich ontpoppen tot een nog grotere kwelgeest dan we ooit eerder hebben meegemaakt.

EXPLOSIE VAN RUPSEN AFGELOPEN ZOMER TOT GEVOLG.”

Er werden tal van maatregelen getroffen om de overlast tegen te gaan. Alle oplossingen waren natuurlijk en droegen bij aan de biodiversiteit van de omgeving.

“We hebben bijvoorbeeld zakjes met larven van gaasvliegen aan geïnfecteerde bomen gehangen. Die zorgen voor een natuurlijke bestrijding.” Cruciaal onderdeel van de aanpak in Westerveld was de medewerking van de agrariërs, zo legt

GRAM #01 februari 2020 | 13

De McFlurry krijgt een duurzame makeover: geen plastic deksel en lepel meer; op de foto is de oude verpakking geblurd (Foto: McDonald’s).

DUURZAAM VERPAKKEN BIJ FRIESLANDCAMPINA EN MCDONALD’S

VAN KAAS TOT MCFLURRY Beter recyclebaar en uiteindelijk volledig circulair maken van verpakkingen is in een stroomversnelling gekomen bij de grote ‘food’-bedrijven. McDonald’s en FrieslandCampina komen er nadrukkelijk mee naar buiten. Hoe groter de schaal, hoe groter de impact.

D

TEKST: PIETER VAN DEN BRAND

e één noemt het ‘Our Purpose, Our Plan’, de ander ‘Scale for Good’. De namen slaan op de duurzaamheidsstrategie van respectievelijk FrieslandCampina en McDonald’s. Voor beide bedrijven zijn verpakkingen hierin een belangrijk thema. Om met McDonald’s te beginnen. Het fastfoodconcern gaat een breed spectrum van zijn verpakkingen aanpakken. Zo krijgt de McFlurry een makeover: het plastic dekseltje gaat verdwijnen en voor het plastic lepeltje komt een alternatief. “Allereerst vinden we het zelf belangrijk om onze verpakkingen zoveel mogelijk te verminderen en duurzamer te maken. Maar ook onze gasten vragen ernaar, ze verwachten het”, luidt de simpele uitleg van duurzaamheidsmanager Floor Uitterhoeve van McDonald’s Nederland. Achter de schermen is de fastfoodketen al langer bezig met het verduurzamen van zijn verpakkingen. In 2018 is dat met het wereldwijde programma ‘Scale for Good’ in een stroom-

14 | GRAM #01 februari 2020

versnelling gekomen. “We benutten onze schaalgrootte”, verklaart Uitterhoeve de naam van de aanpak, “want daarmee kunnen we veel impact maken. Als wij een plastic verpakking of lepeltje vervangen, scheelt dat meteen kilotonnen.” Om een indruk te krijgen: wereldwijd zijn er 38 duizend McDonald’s-restaurants.

Een alternatief vinden voor het plastic lepeltje in de McFlurry is nog wel een dingetje. “Mensen zullen denken: een lepel vervangen, hoe moeilijk is dat? Maar het lepeltje is onderdeel van de mixer. Het ijs wordt goed gemengd. Dat maakt het de McFlurry. Na het mengen van het ijs en de crunchies blijft het lepeltje erin zitten, zodat de gast een lepeltje heeft om het makkelijk te consumeren. Wereldwijd en binnen Europa kijken we naar een flink aantal mogelijkheden, van houten en biobased lepels tot een nieuw mixer-ontwerp”, zegt Uitterhoeve.

PAPIER Wereldwijd is 22 procent van het verpakkingsmateriaal dat McDonald's gebruikt van plastic. In Europa ligt dit getal lager, namelijk op 12 procent. De resterende verpakkingen zijn van papier, karton of ander vezelmateriaal. Het ambitieniveau is hoog: in 2025 moeten alle verpakkingen van hernieuwbare, gerecyclede of gecertificeerde materialen worden gemaakt. De bekers en hamburgerbakjes van EPS (polystyreen) heeft het bedrijf al jaren geleden afgezworen. Op de korrel liggen nu wat Uitterhoeve de ‘problematische’ plastics noemt, zoals rietjes en dekseltjes. Plastic dat moeilijk te recyclen is of kan gaan zwerven in de omgeving van de restaurants of verder weg. “Deze plastics zijn niet strikt noodzakelijk. We onderzoeken allerlei initiatieven. Ook stimuleren we nu in hoog tempo onze leveranciers om fabrieken te bouwen om papieren rietjes te maken.”

In verschillende McDonald’s-filialen in ons land lopen experimenten. In Amsterdam-Osdorp worden papieren rietjes getest. In Arnhem worden klanten uitgedaagd hun eigen koffiebeker mee te nemen. In Bergen op Zoom is aan het afvalpunt in het restaurantinterieur een aparte openingen toegevoegd, waarin gasten het restant vocht uit drinkbekers kunnen gieten. “Dat is beter voor de nascheiding en de recycling van het afval uit onze restaurants.

Hopelijk werkt het.”

“ALS MCDONALD'S MET 38.000 RESTAURANTS WERELDWIJD, EEN PLASTIC LEPELTJE VERVANGT, SCHEELT DIT METEEN KILOTONNEN.” Sinds eind 2018 laat het fastfoodbedrijf afvalstromen uit de restaurants nascheiden door Attero. Nu nog een derde, op termijn al het afval. Het afval uit de keukens wordt al bijna dertig jaar brongescheiden. De acht gescheiden reststromen worden in speciale voertuigen opgehaald door logistiek dienstverlener Havi en SUEZ. Naast papier, PET, plasticfolie, organisch afval, aluminium en restafval ook frituurolie en koffiedik. Het koffiedik wordt gerecycled naar brandstofpellets. De vergaande bronscheiding in de keukens kan gemeenten wellicht inspireren, meent Uitterhoeve. “Bij de inzameling en recycling van bedrijfsafval in ons land is nog een wereld te winnen. Wij scheiden acht stromen, en het werkt.” De totale jaarlijkse stroom restafval uit de Nederlandse McDonalds’s restaurants is met jaarlijks zo’n 14 duizend ton, overigens bescheiden.

KAAS FrieslandCampina lanceerde eind vorig jaar een volledig recyclebare en lichtere versie van de hersluitbare verpakking van plakken kaas. Het lichtere gewicht levert een reductie van jaarlijks zo’n 300 duizend kilo plastic op en maakt hergebruik mogelijk. De

Volledig recyclebare en lichtere kaasverpakking van FrieslandCampina, in 2020 ook in Nederland op de markt (Foto: FrieslandCampina). iconische geel-gekleurde chocomelverpakking is voortaan voor tachtig procent van plant-based materialen (karton van hout uit FSC-gecertificeerde bossen en resten van suikerrietplanten, dus zonder voedsel te verdringen). Sinds 2016 wordt er voor de pakken van Campina, Optimel en Vifit in het koelschap van de supermarkt geen korrel fossiel plastic meer ingekocht. De dop en het kunststoflaagje op de drankenkartons met drinkyoghurt, vla en melk zijn volledig biobased, eveneens van hout- en suikerrietresten. Niet opgevallen? “Inderdaad roeren we daar weinig de trom mee”, zeggen Global Director Packaging Development Patrick van Baal en manager Sustainable Business Taco Kingma. “We zijn wellicht iets te bescheiden”, zegt Van Baal. Met de innovatieve kaasverpakking, die in de eerste helft van 2020 in de Nederlandse supermarktschappen ligt, wil het zuivelbedrijf zijn punt maken. “Tot een jaar of vijf terug was verbranden met energieterugwinning een acceptabele oplossing voor kunststofverpakkingen. Dat is nu totaal anders. We willen dat onze verpakkingen over vijf jaar volledig te recyclen en uiteindelijk volledig circulair zijn”, zegt Kingma. Het bedrijf hoort bij de koplopers in de markt. Toch doet het actief mee aan het brancheverduurzamingsplan voor verpakkingen, onderdeel van de Raamovereenkomst. “Voor ons is zo’n plan minder uitdagend”, geeft Kingma toe, “maar het is goed dat er een gemeenschappelijk kader is, om het niveau in de markt omhoog te brengen. Wij zijn een complexe sector en dit soort mechanismen werkt heel goed.”

GRAM #01 februari 2020 | 15

Aan de komst van de kaasverpakking die volledig uit het harde PP (polypropyleen) bestaat, ging een intensief ontwikkelingsproces vooraf. “Om de milieu-impact van onze verpakkingen terug te brengen, kijken we niet langer alleen naar het gewicht”, vertelt Van Baal, “maar ook naar andere materiaalconfiguraties. Ons streven verpakkingen lichter te maken leidde tot het toepassen van multi-layers. Materialen die echter lastig gesorteerd en gerecycled kunnen worden. Zo zijn we op PP gekomen. Als onze nieuwe kaasverpakking in de PMD-bak belandt, komt hij bij kunststof van hoge kwaliteit terecht. Dat hebben we bij sorteerders en recyclers gevalideerd.” Kingma vult aan: “De PP-verpakking had in het ontwerpproces eerst nog een papieren labeltje. Daar kon maar dertig procent van de recyclers mee overweg, dus dat labeltje hebben we ook van PP gemaakt.”

UITDAGEND Samen met andere ondertekenaars van het vorig jaar gesloten Plastic Pact is FrieslandCampina de materiaalstromen voor producten in kaart aan het brengen. “Zo proberen we de stromen te

identificeren die in de toekomst circulair kunnen worden”, zegt Van Baal, die voorzitter is van het Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics (NCTP) dat in maart wordt opgeleverd. Hierin komt een testfabriek voor het sorteren en opwerken van kunststoffen.

“Om materiaalstromen circulair te maken is een loepzuivere sorteerstroom gewenst. Dat niveau halen we nu niet. Als dat wel lukt, kunnen we aan de eisen voldoen om voor andere plastics dan PET een food-approval te krijgen, bijvoorbeeld voor PP.” Ook met gemeenten willen Van Baal en Kingma graag het gesprek aangaan. “Zij zijn onderdeel van de keten”, zegt Kingma. “Wel zijn er nog verbeterslagen mogelijk bij het inzamelen van kunststofverpakkingen. We moeten naar een meer uniform inzamelsysteem toe. Het moet simpeler worden voor de burger. Nu is onduidelijk wat er wel of niet in de PMD-bak mag. Van de sorteerders horen we terug dat soms wel twintig tot dertig procent van het plastic in de PMD-bak daar niet in thuishoort. Gemeenten moeten minder op kwantiteit en meer op kwaliteit sturen. De focus moet liggen op circulariteit en niet op minder restafval.”

Voor overzicht en inzicht in uw projecten en planning rond Beheer Openbare Ruimte Groene software geïntegreerd in uw ICT-landschap Centraal financieel / HRM

BOR-Vision

Overige afdelingen

Beheersoftware

Digitale kaart

Tel. +31 (0)172 23 54 44 | www.bor-vision.nl 1_2_li_GRAM_190x130-b.indd 1

16 | GRAM #01 februari 2020

28-11-2019 10:40

GROTE BETROKKENHEID BIJ MARKTCONSULTATIE TEXTIEL De aandacht voor textielinzameling, verwerking en recycling groeit. Terecht, want de ecologische voetafdruk van de textielindustrie is zowel in de productie- als afvalfase groot en een beweging richting circulair textiel is nodig. De kwaliteit van het ingezamelde textiel neemt af door vervuiling en toename van ondersoorten en in het restafval is nog textiel aanwezig. Daarnaast staat de textielmarkt van afgedankt textiel door verschillende factoren onder druk.

TEKST: JOHANNA MINNAARD BEELD: KIEKUNIEK Op basis van een verkenning naar de kwaliteit van ingezamelde huishoudelijke afvalstromen, is er een aanvalsplan gft/textiel opgesteld vanuit het VANG-HHA programma. In dit plan staan projecten voor de afvalstromen gft en textiel, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de ingezamelde stroom. Voor textiel ligt de focus op het verminderen van de vervuiling van textiel met andere afvalstromen. EĂŠn van die projecten is een marktconsultatie.

Door de markt te consulteren kan de aanbesteding van inzameling dan wel sortering en/of verwerking van textiel vanuit

gemeenten geoptimaliseerd worden. Er liggen kansen om in die contracten optimaal te sturen op een goede kwaliteit van ingezameld textiel, betere samenwerking en op de beweging richting een circulaire economie.

Daarvoor is kennis nodig van actoren in de textielketen; gemeenten, samenwerkingsverbanden, publieke en private inzamelaars, sorteerders, verwerkers, recyclers etc.

Wanneer die kennis bij elkaar komt, kan de textielmarkt, die sterk onder druk staat, een positievere impuls krijgen.

de dag tot een succes. Er kwam veel praktische kennis naar boven over inzameling en sortering. Wat kun je bijvoorbeeld doen aan het terugdringen van vervuiling in de textielcontainers en op welke manier kun je een fijnmazig inzamelsysteem creĂŤren dat goed aansluit bij de behoefte van de consument. Ook werd er gesproken over producentenverantwoordelijkheid en de voorwaarden waaronder dit kan worden ingeregeld. De bereidheid tot samenwerking in de keten is groot en hard nodig.

PRAKTISCHE KENNIS

Alle praktische informatie wordt verwerkt tot een handreiking voor gemeenten om de textielinzameling van afgedankt huishoudelijk textiel te optimaliseren. De resultaten worden op het Gemeentelijk Grondstoffencongres, dat op 19 maart 2020 in de Woonindustrie in Nieuwegein plaatsvindt, gedeeld.

De informatie die niet direct in de handreiking past, wordt gedeeld met het ministerie van IenW dat werkt aan een beleidsplan circulair textiel. Daarmee staat het onderwerp textiel definitief op de kaart.

Afgelopen najaar is een uitvraag gedaan onder de verschillende partners uit de textielketen. Aan de hand van de input is 17 december jl. een marktdag georganiseerd.

Ruim 20 afgevaardigden kwamen naar Utrecht en discussieerden aan de hand van stellingen over onderwerpen als sortering, inzet van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, optimale inzameling en transparantie in de keten. De grote betrokkenheid en bereidheid om kennis te delen maakten

GRAM #01 februari 2020 | 17

RECYCLINGWINKEL-CONCEPT HEEFT LANGSTE TIJD GEHAD

AFVAL LOONT (NIET MEER) Eens succesvol, maar nu niet meer. Het negen jaar terug gelanceerde Afval Loont, waarin inwoners euro’s verdienen met hun afval, blijkt niet langer levensvatbaar. In december zijn alle filialen in de vijf deelnemende gemeenten gesloten. Desondanks kijkt oprichter Jørgen van Rijn positief terug op zijn recyclewinkel-concept.

‘D

TEKST: PIETER VAN DEN BRAND BEELD: AFVAL LOONT

e energie is op en het perspectief is weg’, staat er in het eind november uitgebrachte persbericht.

Toch blijft oprichter Jørgen van Rijn positief over Afval Loont. “Ik ben erg trots op wat er is bereikt. In negen jaar tijd hebben we vijftien miljoen kilo aan grondstoffen ingezameld. Onze deelnemers hebben samen één miljoen euro gespaard.

In totaal hebben ruim een miljoen bezoekers onze filialen bezocht. Bovendien hebben we ruim twintig mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een betaalde baan aan kunnen bieden. De gewenste groei in filialen en gemeenten is helaas uitgebleven. Dan moet je realistisch zijn en deze keuze durven te maken. Zuur is het wel. Zoiets doe je zeker niet met plezier.”

Terug naar 2010. Nederland is toe aan een trendbreuk. Alleen nieuwe systemen en concepten kunnen de scheiding van huishoudelijk afval opstuwen naar het toenmalige kabinetsdoel van 65 procent in 2020 (later met de komst van het VANG-programma 75 procent). Het landelijk gemiddelde lag toen op 50 procent. Het scheidingsgedrag onder inwoners moet een flinke prikkel krijgen.

Een van die concepten is Afval Loont, dat het gescheiden inleveren van afval beloont met klinkende euro’s. Samen met de gemeente en inzamelbedrijf Avalex start Van Rijn een proef in Pijnacker-Nootdorp. In de Zuid-Hollandse gemeente komen zes inleverpunten.

Textiel, plastic, papier/karton, kleine metalen, elektrische apparaten en frituurvet zijn welkom. Bouw- en sloopafval, klein chemisch afval en grof huishoudelijk afval horen niet thuis in het ‘recyclingwinkelconcept’ van Afval Loont. Het aangeboden afval wordt gewogen. Op een beeldscherm

18 | GRAM #01 februari 2020

komt het aantal euro’s in beeld. Dit geldbedrag komt rechtstreeks op het persoonlijke account van de deelnemer, die het gespaarde geld zelf kan houden of kan schenken aan een goed doel naar keuze. “Rijk werden deelnemers er niet mee. Jaarlijks viel er een bedrag van rond de dertig euro te verdienen.

We mikten op het type burger, dat wat voor het milieu wilde doen en het leuk vond om een kleinigheidje te krijgen voor iets wat voor hem voorheen geen waarde had”, zegt Van Rijn.

De proef in Pijnacker-Nootdorp verliep uitstekend. In vijftien maanden tijd zamelden de ruim 7000 deelnemers bijna drie miljoen kilo afval in. Wekelijks werd gemiddeld vijftig ton grondstoffen ingezameld: zeventig procent papier, vijftien procent kunststof, tien procent textiel en vijf procent kleine elektrische apparaten. De inzameling via Afval Loont leverde Pijnacker-Nootdorp negen procent minder restafval op. Het scheidingspercentage steeg van 46 naar 51 procent. “Geen ander experiment in het land haalde dergelijke cijfers”, vertelt Van Rijn.

“Natuurlijk waren we nog lang niet zover dat

Het Afval Loont filiaal in Hoogvliet.

we 65 procent afvalscheiding haalden, maar dit was een prima eerste stap in die richting.

Bovendien bereikten we veertig procent van de huishoudens.” De Afval Loont-filialen boden werk aan mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt. “Bij ons kreeg deze groep een echte baan, wat weer perspectieven bood voor volgend werk.”

HOOGTEPUNT Ondanks de goede resultaten sneuvelde de proef in Pijnacker-Nootdorp in het lokale politieke spel. Andere gemeenten waren echter geïnteresseerd geraakt. Rotterdam ging als tweede gemeente met het concept aan de slag in stadsdeel Hoogvliet. Weliswaar op een bescheidener schaal met één filiaal, maar eveneens met direct succes. In zes jaar tijd werd vijf miljoen kilo aan gescheiden afvalstromen ingeleverd. Nog vier gemeenten volgden korte tijd later: Barendrecht, Den Haag, Noordwijk en Schiedam. Op het hoogtepunt rond 2016 heeft Afval Loont in totaal zeven filialen in de vijf gemeenten. In Rotterdam reed zelfs een mobiel filiaal rond met de toepasselijke naam Wisseltruck. Overal liet het concept mooie resultaten zien.

Afval Loont-oprichter Jørgen van Rijn: “De gewenste groei in filialen en gemeenten is helaas uitgebleven.”

De hamvraag is waarom de zo begeerde groei in filialen en deelnemende gemeenten toch stagneerde. Van Rijn heeft er meerdere verklaringen voor. “In negen jaar tijd is de wereld veranderd. Veel gemeenten zijn met omgekeerd inzamelen gestart in combinatie met diftar. Een pmd-bak bij de voordeur maakt het een brengconcept als Afval Loont erg lastig. Dan wordt het een heikele klus om filialen rendabel te exploiteren. Ook liepen we tegen wettelijke beperkingen op. We kregen afval van scholen en verenigingen, maar dat is bedrijfsafval. In het begin werd dat oogluikend toegestaan, maar uiteindelijk begon het te wringen.”

In de plaatselijke krant verwoordde wethouder Cees Schaap van Barendrecht het als volgt: ‘De pilot werd vorig jaar geëvalueerd. Toen bleek dat niet alle doelstellingen werden behaald. Afval Loont is een prachtig initiatief op het gebied van afvalscheiding in een gemeente waarin geen inzamelstructuur aanwezig is. We zijn dan ook blij met de bijdrage die zij de afgelopen

jaren hebben geleverd aan het scheiden van afval in onze gemeente. Nu we vanaf dit najaar inwoners faciliteiten gaan bieden om afval te scheiden aan huis, wordt de drempel om zelf afval naar Afval Loont te brengen alleen maar verder hoger. We hebben gekeken hoe en of het concept kan blijven bestaan, naast de dienstverlening van de gemeente. Dat is helaas niet gelukt.”

KOSTENNEUTRAAL Op verzoek van de gemeenteraad heeft het Barendrechtse college Van Rijn nog uitgedaagd met een voorstel te komen om in 2020 financieel onafhankelijk door te gaan.

Uit de evaluatie van de proef in PijnackerNootdorp bleek echter al dat het concept niet kostenneutraal kan draaien. Op jaarbasis bedroegen de kosten voor PijnackerNootdorp vijftien euro per aansluiting.

Barendrecht legde tien euro per huishouden toe. “Geen enkel inzamelsysteem kan zichzelf bedruipen”, zegt Van Rijn. “Dat is ondenkbaar. Helemaal in een tijd als deze, waarin de papierprijs is gekelderd en plasticrecycling een ingewikkeld dossier is

geworden. Afval Loont is zeker geen dure methode, maar het was onbespreekbaar bij gemeenten om daar de afvalstoffenheffing voor te verhogen. Maar het kost tijd en geld om gedrag te veranderen.”

Van Rijn had op wat meer inzet vanuit de gemeenten in ons land gehoopt. “We wezen er bij aanbestedingen nadrukkelijk op, dat het aan een baan helpen van mensen met een bijstandsuitkering kostenbesparingen realiseert. Maar de schotjes tussen de afdeling Stadsbeheer en de afdeling Werk & Inkomen bleken hardnekkig. Met ons concept liepen we toch te ver buiten de gebaande paden. Ik heb veel gemeenten bezocht, maar liep daar telkens tegenaan. Na acht jaar had ik het wel gehad. Gelukkig is er een toenemende belangstelling voor recycling. Steeds meer realiseren gemeenten zich dat de inzameling van kwalitatieve grondstoffen een wezenlijk onderdeel van de circulaire economie is. Hoe je het ook wendt of keert, daar heeft Afval Loont in al zijn bescheidenheid een mooie bijdrage aan kunnen leveren.”

GRAM #01 februari 2020 | 19

[Advertorial]

WECYCLE:

VERBETER INZAMELING E-WASTE OP MILIEUSTRATEN

Wecycle werkt met een groot aantal partners, zoals Midwaste en haar leden, Omrin, HVC, Road2Work en Renewi samen om de inzameling en sortering van e-waste bij milieustraten zo goed en efficiĂŤnt mogelijk te organiseren.

Zo wordt door Wecycle meer dan 60.000 ton e-waste met behulp van de gemeentelijke milieustraten, sorteercentra en verwerkers verwerkt tot nieuwe grondstoffen. In 2020 gaat in het hele netwerk een transitie plaatsvinden, waarbij nieuwe mogelijkheden worden gecreĂŤerd om naast grondstofhergebruik ook in te zetten op onderdelen- en producthergebruik.

Aan de systeemwijziging van Wecycle liggen enkele belangrijke overwegingen ten grondslag: 1) Nationale en Europese beleidswijzigingen vragen om hoogwaardigere vormen van hergebruik: onderdelen recovery en productrecovery. Alle recente initiatieven rondom circulaire

ambachtscentra hangen hiermee samen en apparaten (en e-waste) zijn hier onlosmakelijk aan verbonden; 2) Aanschrijvingen vanuit het ILT waarin zij stellen dat de huidige inzameling in mixed containers leidt tot meer schades aan apparaten waardoor slechts een laagwaardiger vorm van hergebruik mogelijk is. Hierbij heeft het ILT prioriteit gegeven aan flatscreens; 3) Brandpreventie: steeds meer apparaten bevatten krachtige lithium batterijen.

Deze kunnen brand veroorzaken als zij beschadigd raken.

Kortom: het is wenselijk dat er een verschuiving plaatsvindt waarbij de situatie geschetst op de eerste afbeelding verplaatst naar de situatie geschetst op de tweede afbeelding.

Door een aparte opslag in emballage ontstaat er minder schade, is de sorteeractiviteit minder belastend en biedt het meer mogelijkheden voor hoogwaardig hergebruik.

Door de wijzigingen zullen de werkzaamheden op de milieustraat ook gaan veranderen. Denk bijvoorbeeld aan het geven van meer voorlichting aan de inwoners of aan het netjes en voorzichtig plaatsen van flatscreens in emballage zoals een gaasbox, een palletbox of een rolcontainer.

Wecycle zal in nauwe samenwerking met haar inzamelpartners de noodzakelijke aanpassingen fasegewijs door voeren in 2020 en per gemeente meer gedetailleerde informatie overleggen. Wecycle realiseert zich dat dit alles extra inspanningen vraagt van de medewerkers op de milieustraten en beleidsmedewerkers om dit in goede banen te leiden. Wij vragen uw steun om deze wijzigingen door te kunnen voeren. Positief gevolg is dat dit straks nog meer kansen biedt voor activiteiten rondom circulaire ambachtscentra, kringloopactiviteiten en werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Wecycle gaat hier graag met u over in gesprek.

WILT U MEER WETEN? WWW.WECYCLE.NL/GEMEENTEN

VERBINDEND BEELDMERK AFVALSCHEIDING BEVESTIGT EN VERSTERKT Gemeenten, afvalinzamelaars, brancheorganisaties communiceren allemaal op eigen wijze over afvalscheiding. Dankzij het in september 2019 geïntroduceerde beeldmerk met de boodschap ‘Samen geven we afval een nieuw leven’ kunnen burgers al die verschillende boodschappen voortaan beter met elkaar linken. Met als doel: betere afvalscheiding, minder restafval en meer grondstoffen voor de circulaire economie.

H

TEKST: CHARLOTTE HARTMANN, RIJKSWATERSTAAT

et is de bedoeling dat zoveel mogelijk overheden, producenten, afvalinzamelaars en brancheorganisaties het beeldmerk gaan gebruiken in hun communicatie. Als burgers het logo en de slogan op veel plaatsen tegenkomen, bijvoorbeeld op het voorlichtingsmateriaal van hun gemeente, maar ook op de vrachtwagen van de ophaaldienst en bij het inzamelpunt van elektrische apparaten, dan is het effect op het afvalscheidingsgedrag het grootst.

GEWENST GEDRAG Een aantal gemeenten, producentenorganisaties, inzamelaars en voorlichtingsorganisaties heeft het verbindend beeldmerk gedownload. Het beeldmerk is al gesignaleerd op diverse gemeentepagina’s, infobladen, afvalscheidingswijzers, etc.

Ook ziekenhuizen en een auto-importeur gebruiken het beeldmerk voor in- of externe afvalcommunicatie. En dat is een prima ontwikkeling. Des te meer burgers het beeldmerk in verschillende situaties tegenkomen des te groter is het effect van de individuele boodschappen over afvalscheiding. Het beeldmerk zet hen zo via het principe van ‘onbewuste beïnvloeding’ aan tot het gewenste gedrag: het scheiden van afval.

AFVAL SCHEIDEN IS BELANGRIJK Grijze vuilniszak voor restafval.

Doorzichtige zak voor plastic verpakkingen, blik en drinkpakken.

REST

PLASTIC BLIK DRINKPAKKEN

RES

PB

D

T

Het Goed Venlo Hagerhofweg 14 (077) 382 77 66 > hetgoed.nl/venlo

Milieustation Venlo James Cookweg 8c (077) 320 20 26 > venlo.nl/milieustation

Gratis ophaalservice Maak online een afspraak: > hetgoed.nl/service/ ophaalservice

Ophaalservice Maak online een afspraak: > venlo.nl/ grofvuil-laten-ophalen

voor uw ondergrondse

of storingen:

bel 14 077

over afvalscheiding Alle informatie afval vindt u op www.venlo.nl/

GEMAK Alle organisaties die zich bezighouden met afvalscheiding zijn vrij om het beeldmerk naar eigen inzicht te gebruiken in off- en online uitingen. Alle materialen en ontwerpen kunnen gratis worden gedownload van www.vang-hha.nl/beeldmerkafvalscheiding. In het gebruikershandboek staan voorbeelden hoe het beeldmerk kan worden gebruikt. Maar er zijn ook andere hulpmiddelen zoals een PowerPoint presentatie, een animatie, basismateriaal voor social media en foldermateriaal. In de komende weken zullen wij op de website ook alle praktijkvoorbeelden opnemen.

Breng kapotte spullen of groot afval naar het milieustation.

Toegangspas containers Voor vragen

BEVESTIG EN VERSTERK Het beeldmerk wordt al regelmatig in de praktijk toegepast. Het is mooi om te zien hoe het beeldmerk de boodschap van de afzender ondersteunt, bevestigt en versterkt. Organisaties als Wecycle, Stibat en WEEE hebben dan ook aangegeven het beeldmerk op te nemen in hun nieuwe campagnes. In de komende maanden willen wij nog veel meer stakeholders overtuigen om aan te haken.

Breng verkoopbare spullen naar een kringloopwinkel, zoals:

1 2 3 4 5

in Venlo

Duw op de knop (indien aanwezig).

Houd de pas tegen de paslezer tot ‘klik’.

Open de trommel.

Werp afval in.

Sluit de trommel volledig.

Heeft uw container storing?

Meld dit via 14 077 of > venlo.nl/ondergrondse-containers Voorkom storingen, gebruik geen te grote afvalzakken.

AFVAL NAAST DE CONTAINER IS

€ 95 BOETE!

Meer info over afval scheiden, kijk op venlo.nl/afval

KADER De ontwikkeling van een verbindend beeldmerk valt onder het Uitvoeringsprogramma Circulaire economie 2019 – 2023 waarin concrete acties en projecten staan om te komen tot een circulaire economie. Een ‘herkenbaar logo’ wordt ook genoemd in de Transitieagenda Consumptiegoederen 2018. Ook dit is bedoeld om de transitie naar een circulaire economie te versnellen.

GRAM #01 februari 2020 | 21

KRINGLOOPBEDRIJVEN: STEEDS VAKER OOK VOOR UW GROFVUIL Steeds vaker zijn kringloopbedrijven mede verantwoordelijk voor het ophalen van grofvuil voor gemeenten. Deze ontwikkeling zorgt er voor dat meer grofvuil een bestemming krijgt in de kringloop of in ieder geval als gerecycled materiaal. We spraken met drie van dergelijke kringloopbedrijven over hun ervaringen en ambities: want er is volgens hen nog meer mogelijk om een circulaire economie te stimuleren.

TEKST: MARTIJN KREGTING BEELD: KRINGLOOPBEDRIJF OSS

V

eel kringloopbedrijven zijn in de loop der jaren uitgegroeid van lokale aanbieders van tweedehands producten tot organisaties die voor een groeiend aantal gemeenten het grofvuil inzamelen en/of ontdoen van nog verkoopbaar of recyclebaar materiaal.

Vaak snijdt het mes aan meer dan twee kanten. Gemeenten zijn minder geld kwijt voor de verwerking van grofvuil, kringloopbedrijven krijgen een breder aanbod en burgers kunnen bijdragen aan een circulaire economie door meer tweedehands te kopen.

GROTE DIVERSITEIT OVEREENKOMSTEN Standaardovereenkomsten zijn er niet. Zo heeft Kringloopbedrijf Aktief (Achterhoek) met de meeste gemeenten brede contracten gesloten voor het ophalen van grofvuil. Met één gemeente beperkt het contract zich tot het ophalen van verkoopbare goederen. Jaarlijks wordt er circa 8.000 ton huisraad opgehaald. Kringloopbedrijf Oss bedient drie gemeenten in de regio Oss onder exact dezelfde afspraken voor het ophalen van grofvuil. Voor elk huishouden betalen de gemeenten hetzelfde bedrag en elk huishouden kan zo vaak als zij wil grofvuil laten ophalen, zonder meerkosten (exclusief puin, tuinafval en chemisch afval).

Stichting RataPlan (hoofdkantoor Diemen) is meestal onderdeel van een DVO. In de meest vergaande versie verzorgt RataPlan ook het ophalen van grofvuil, waar goederen voor de kringloopwinkels uitgehaald kunnen worden. Hier betaalt de gemeente voor het ophalen van het grofvuil en RataPlan voor het storten ervan. In de minst vergaande variant is er geen wederzijdse betaling. In de (vaakst voorkomende) tussenvorm betaalt RataPlan voor het storten van grofvuil en betaalt de gemeente RataPlan voor het selecteren van verkoopbare goederen.

VERSCHILLEN IN VERKOOPBARE PRODUCTEN Ook de hoeveelheid verkoopbaar en/of recyclebaar afval (monostromen zoals metaal, hout en kunststoffen) verschilt. Bij Aktief (Achterhoek) mag maximaal 20 procent van het opgehaalde afval echt afval zijn volgens de contracten (geen puin, gft of chemisch afval). Het overige materiaal moet of verkoopbaar, of recyclebaar zijn.

Van die 80 procent is ongeveer 45 procent verkoopbaar, terwijl 35

22 | GRAM #01 februari 2020

procent recyclebaar materiaal is, vertelt Gerry Berndsen, directeur / bestuurder van Aktief.

Voor wat betreft recycling van grofvuil in de kringloopwinkels benadrukt directeur Jos Canton van Kringloopbedrijf Oss dat er een inspanningsverplichting is afgesproken, geen harde afspraak over percentages: “De afspraak is dat wij zoveel mogelijk van wat als grofvuil wordt opgehaald, via de kringloopwinkels verkopen. De rest wordt via de milieustraten afgevoerd. Voor ons betekent het natuurlijk extra inkomsten wanneer wij zoveel mogelijk van wat er wordt opgehaald als grofvuil, kunnen verkopen.”

RataPlan krijgt van alle gemeenten ruimte op het afvalverwerkingsstation voor het selecteren van grofvuil op verkoopbare goederen. In het totaalplaatje is circa 82 procent van het grofvuil nog op de een of andere manier te hergebruiken. Dat betreft dus zowel verkoopbare als recyclebare (monostromen zoals kunststof, hout of metaal die een tweede leven krijgen).

UPCYCLEN MONOSTROMEN De afgelopen jaren heeft RataPlan ook moeite gestopt in het halen van meer verkoopbare goederen uit de circa 45 procent die nu als monostroom overblijft, met name door deze producten te ‘upcyclen’ en er in feite een ander product van te maken.

Vooral de hoeveelheid grofvuil is de afgelopen jaren fors gegroeid en daarmee de hoeveelheid verkoopbare goederen. Datzelfde geldt voor de verkoop. In de bestaande winkels is de afzet dit jaar met zo’n 18 procent gegroeid. “Zeker in de grote steden is het kopen van tweedehands goederen de afgelopen jaren normaal geworden”, stelt Dekker. “We zien eenzelfde trend geleidelijk aan opkomen in meer rurale gebieden.”

Berndsen (Aktief) merkt ook dat het tegenwoordig vrijwel normaal is om ook tweedehands meubilair aan te schaffen en daar open in te zijn. “Je ziet dat mensen zich langzaamaan meer bewust beginnen te worden van het belang van duurzaam omgaan met materiaal.”

KRINGLOOPBEDRIJF ÉN MILIEUSTRAAT Aktief is voor de meeste gemeenten ook de milieustraat, uitgezonderd gft en sloopafval. Eén gemeente heeft een eigen milieustraat, maar die wordt door mensen van Aktief gedraaid. Berndsen: “Zo is het ook makkelijker om het deel verkoopbaar materiaal te vergro-

ten, door meteen bij de ingang hierop te sturen.”

In Oss zitten kringloopbedrijf en milieustraat sinds april dit jaar zelfs direct naast elkaar. Daarvoor heeft de gemeente fors geïnvesteerd in nieuwbouw. Er is nu sprake van volledige afstemming van de inname van grofvuil en materialen die direct voor de kringloopwinkel worden aangeleverd. Zo zijn er drie aparte loketten: voor kringloopmateriaal, voor demonteerbaar materiaal en voor echt grofvuil.

“Dit heeft gezorgd voor de inname van zo’n 30 procent meer verkoopbaar materiaal”, schat directeur Canton. “Zowel voor ons als voor de milieustraat heeft dit voordelen. Wij kunnen meer omzet realiseren en de milieustraat hoeft minder grofvuil te verwerken. Materialen zoals tafels die niet meer verkocht kunnen worden, kunnen vaak nog wel gedemonteerd worden in de daarvoor bestemde demontagehal. het materiaal kan dan vaak hergebruikt worden voor bijvoorbeeld nieuwe meubels.”

AMBITIES IN VERDUURZAMING Op het gebied van verduurzaming is Kringloopbedrijf Oss nog lang niet klaar, meent Canton. “We hebben nog meer mogelijkheden voor circulariteit. Ik denk dat er nog meer te halen is op het gebied van demontabel materiaal dat hergebruikt kan worden voor nieuwe producten. Daar gaan we het komende jaar naar kijken.”

RataPlan zoekt momenteel nieuwe afzetmarkten voor wat nu nog

als afval gestort wordt. Daarvoor worden onder meer overeenkomsten gesloten met kunstacademies en scholen die de materialen hergebruiken voor bijvoorbeeld kunst- en handvaardigheidsprojecten. Dekker hierover: “We zien daar zeker mogelijkheden voor groei.

Daarvoor is er ook steun vanuit gemeenten.”

Berndsen wil voor Aktief investeren in nieuwe initiatieven, zoals een reparatiebedrijf, voor onder meer meubilair en elektronische apparatuur. Daarbij snijdt het eerdergenoemde mes ook aan diverse kanten. Zo moet de hoeveelheid verkoopbaar materiaal groter worden. Verder is het een extra inkomstenbron wanneer mensen hun apparatuur laten repareren, terwijl bovendien duurzaamheid bevorderd wordt.

SOCIALE ASPECT Bij alle drie de kringloopbedrijven is behalve duurzaamheid het sociale aspect belangrijk, zo benadrukken Berndsen, Canton en Dekker. Een flink deel van de medewerkers heeft een afstand tot de arbeidsmarkt en wordt, zoals bij Aktief, mede via bureau Halt geplaatst.

Dit sociale werkgeverschap is naast recycling een tweede pijler onder de organisaties. RataPlan is in 1982 zelfs mede opgericht met als doel het bevorderen van werkgelegenheid voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt en voert dit beleid ook in de samenwerking met de NS voor bemensing van een aantal fietsenstallingen.

Duurzaamheidsplein in Oss.

GRAM #01 februari 2020 | 23

[Advertorial]

SULO:

DE OVERHEID WIL DAT BURGERS MEER GAAN SCHEIDEN

“PHOENIX”

De “Phoenix” is een mythisch figuur. Een vogel die uit zijn eigen as zou herrijzen.

Als dat niet circulair is? De “Phoenix” van SULO is een afvalbak met een ronde vorm gemaakt van gerecycled HDPE en geschikt voor het, op een interactieve manier, inzamelen van meerdere afvalfracties.

- 100% van de hydraulische oliën worden gerecycled - Het gebruik van oplosmiddelen is niet toegestaan bij de productie.

- Er wordt gewerkt met een gesloten systeem van koelwater voor het koelen van de injectiemachines.

- Warmte wordt hergebruikt middels isolatie van de mengschroeven van onze injectiepersen. Zo verspreidt de warmte die gebruikt wordt voor het smelten van kunststof zich niet door de fabriek en wordt de werkomgeving niet te warm.

- De warmte die afkomstig is van onze koelgroepen wordt in de winter opgevangen om de fabriek te verwarmen.

- De “Eco Drive” persen verminderen het elektriciteitsverbruik met 30% ONDERHOUD Eenvoudig schoon te maken/te herstellen De “Phoenix” is middels een hogedrukreiniger goed schoon te maken. De compartimenten zijn van binnen geheel glad en

MILIEU Tijdens productie is belasting op het milieu minimaal - Water wordt in de productie gezuiverd voordat het wordt geloosd.

- 100% van het afval dat ontstaat uit productie wordt gerecycled.

hebben geen naden. Hierdoor kan er dus geen afval achterblijven.

De inwerpopeningen zijn ook glad afgewerkt en dus makkelijk te reinigen. HDPE is bestand tegen alle in de markt verkrijgbare reinigingsproducten en dus zal reinigen geen afbreuk doen aan het product.

De “Phoenix” is opgebouwd uit verschillende modulaire componenten. Zo kunnen de verschillende compartimenten los van elkaar vervangen worden. Ook de inwerpopeningen zijn voor alle drie de compartimenten universeel en makkelijk te vervangen, net als de kap die in zijn geheel te vervangen is.

WILT U MEER WETEN? TEL: 0800 54 25 055 WWW.SULO.COM

COLUMN

NIEUWS ISWA WORLDCONGRESS 2020 In januari is de zogeheten ‘Call for Sessions’ geopend voor het internationale ISWA Congres dat dit jaar plaatsvindt in Rotterdam van 28 tot 30 september. Tot 1 maart kunnen geïnteresseerden een voorstel indienen voor een sessie die ze zouden willen organiseren tijdens het congres. De call for sessions wordt in april gevolgd door een ‘Call for Abstracts’, waarmee voorstellen kunnen worden ingediend voor een presentatie. Het indienen van voorstellen verloopt via de congreswebsite: www.iswa2020.org

GESLAAGDE BIJEENKOMST VERPAKKINGEN Op 16 januari vond de kennisbijeenkomst 'Bestaat de perfecte verpakking?' plaats.

Verpakkingen zijn al jaren stof voor gesprek in onze branche. Van vergoedingen tot recycling: we bekeken de verpakking vanuit verschillende thematieken. Tijdens deze bijeenkomst deelden experts, waaronder Taco Kingma, Sustainability manager FrieslandCampina (zie foto) en Nienke van der Veen, Technisch Verpakkingsspecialist HEMA, hun visie op verpakkingen.

JAARPLAN IN TEKEN VAN KWALITEIT 'De schijnwerper op kwaliteit' is de titel van het NVRD jaarplan 2020. Dat we voor deze titel hebben gekozen, is niet voor niets. Op vele momenten kregen we in het afgelopen jaar te horen dat kwaliteit de aandacht verdient.

Ik verwoord het nu netjes, want soms kregen vooral de inzamelaars van het huishoudelijk afval het verwijt dat we beleid maken dat de kwaliteit niet ten goede komt.

Nu kan ik hier allerlei kanttekeningen bij plaatsen. Troep erin is troep eruit. Meer materiaal met procentueel iets meer vervuiling is absoluut gezien nog altijd meer grondstof.

Of veranderende wereldmarkten zorgen ook voor een andere vraag bij de afnemerskant.

Maar daar wil ik het niet over hebben. Want, wij vragen van anderen om alles te doen wat zij kunnen. Dan moeten wij ook alles doen wat wij kunnen in onze stap en niet rusten voordat de kwaliteit 100% optimaal is.

En daarom bovengenoemde titel van ons jaarplan. Wij hebben in de afgelopen jaren steeds meer aandacht voor kwaliteit. Het VANG-programma heeft een aantal jaar geleden de aandacht verlegd naar kwaliteit. We zien namelijk dat steeds meer gemeenten groen kleuren en de doelstelling van 100 kg per persoon per jaar halen. Vraagstukken ontstaan vervolgens rond het verbeteren van kwaliteit. En dus hebben we een aanvalsplan GFT, zijn we druk met een ketenaanpak textiel en leren we van de aanpak bij hoogbouw.

NVRD JAARCONGRES 13 en 14 mei 2020 staat het NVRD Jaarcongres 2020 op de agenda. Het congres vindt op 14 mei in het Klokgebouw te Eindhoven plaats, met als thema ‘Innovatie en de rol van de overheid’. We stellen alvast de dagvoorzitter aan u voor. Nathan de Groot leidt sinds 2010 bijeenkomsten: van debatten tot workshops. Nathan gaat met enthousiasme, scherpte en humor het gesprek aan. Hij weet het publiek bij discussies te betrek-

De transitie van een lineaire naar een circulaire economie is niet eenvoudig. De komende jaren zijn we er nog niet. Met het jaarplan pakken wij nog nadrukkelijker onze rol. We willen beter laten zien wat we al doen en nog meer doen om de hoeveelheid én de kwaliteit van grondstoffen te vergroten. En ook onze ketenpartners zien we dit steeds meer doen, denk aan het Afvalfonds Verpakkingen in de nieuwe afspraken. Ik hoop dat het aanstekelijk werkt.

ken en durft door te vragen. Sinds 2012 is hij redacteur bij satirische online magazine De Speld. Op het NVRD Jaarcongres 2020 neemt hij de rol van dagvoorzitter op zich.

Olaf Prinsen GRAM #01 februari 2020 | 25

‘DIFTAR-PARADOX’ LEIDT TOT HOGERE AFVALSTOFFENHEFFING IN 2020 Dit jaar gaan veel gemeenten hun inwoners confronteren met een hogere Afvalstoffenheffing, juist de gemeenten die een succesvol diftar-beleid hebben ingevoerd. Hoe komt dat? En hoe leggen de afvalmedewerkers dit uit aan de gemeenteraad en aan de inwoners?

TEKST: RENÉ DIDDE BEELD: GEMEENTE APELDOORN

D

e gemeente Renkum zit in zwaar weer. Zoals bij veel gemeenten liggen er zware opgaven op het bord, zoals zorg en energietransitie. Het afvalbeleid lijkt het kind van de rekening te worden. De gemeenten krijgen te maken met een verhoging van de belasting op de verbranding van restafval van €13 naar €32 per ton. Dat kan worden gezien als een prikkel om meer afval te scheiden, maar feit is dat de afvalovens de laatste jaren stikvol zitten met afval uit het Verenigd Koninkrijk. Afvalverbranders kunnen doen wat ze willen. “Juist voor het jaar 2020 liep ons contract met SUEZ af waarin was geregeld dat ons restafval tamelijk goedkoop werd verbrand in Duitsland”, vertelt afvalmanager Michel Rodink.

De gemeente Renkum was genoodzaakt om samen met tien andere gemeenten in de regio Arnhem een nieuw contract af te sluiten en kwam uit bij Attero in Wijster. “We zijn nu €26 per ton meer kwijt”, aldus Rodink.

(eenpersoonshuishouden) en van €243 naar €253 voor driepersoonshuishoudens, vertelt Rodink. De variabele tarieven stijgen van €3 naar €4 voor een 140 liter kliko-restafval (van €5 naar €6,75 voor 240 liter) voor de laagbouw en van €0,50 naar €0,68 voor een 30 liter zak voor de hoogbouw, elke keer dat de kliko door de vuilniswagen wordt geleegd of de zak in de container wordt gebracht.

PARADOX Landal GreenParks onderzocht de mogelijkheden voor het bronscheiden van pmd. Het bedrijf koos hiervoor vakantiepark Heideheuvel (Beekbergen) als pilotpark. Tijdens het uitwerken van de praktijkcase, concludeerden Landal GreenParks en Royal HaskoningDHV dat bronscheiding van pmd voor extra kosten zorgt. De extra kosten zitten

nemen bij Landal GreenParks: “Het recyclen van PMD-afval kost in totaal vier keer meer dan we nu kwijt zijn. Dat is voor ons niet haalbaar, het is nog te duur. Maar we zetten de aanpak en de plannen vast klaar voor als het in de toekomst wel financieel haalbaar wordt. We gaan ons nu focussen op andere recyclemogelijkheden.’’

NEDERLANDSE SPOORWEGEN Daarnaast hebben diftar-gemeenten als Renkum al langer te maken met een paradox. Hoe meer gescheiden afval (gratis) bij de inwoners wordt ingezameld, hoe minder restafval er wordt opgehaald. De ritjes van de afvalwagens en hun personeel worden dus relatief duurder, overhead als brandstof en arbeidskosten drukt zwaarder op de begroting, al is het variabele tarief relatief laag.

Renkum voert veranderingen door. “We besparen op de ritten door bijvoorbeeld gft niet gedurende 42 weken, maar 26 weken per jaar op te halen. Ook wordt restafval niet één keer per drie maar één keer per vier weken opgehaald.” Het mes gaat ook in het afvalbrengstation. “In plaats van zes dagen zijn we nog 4,5 dag open en in plaats van twaalf keer gratis grof afval brengen is het nog maar zes keer”, somt Rodink op. “Verbouwingsafval zien we niet langer als huishoudelijk afval dus dat moeten burgers maar in hun verbouwingsplan regelen en financieren.”

Een flinke aderlating voor de burgers ten slotte is dat ook voor de voorheen gratis PMD-zak voortaan €1 voor twaalf stuks moet worden betaald bij de supermarkt.

“DE PRIJS VOOR OUD PAPIER IS

INGESTORT VAN €20 PER TON IN 2017 TOT €30 IN 2019. DAT KOMT

Maar niet alleen bij het restafval, maar ook aan de zijde van het gescheiden afval is er economisch slecht nieuws.

De prijs voor oud papier is ingestort van €20 per ton in 2017 tot €30 in 2019. Dat komt doordat China geen Europees oud papier meer importeert. Ook textielrecycling is minder lucratief door stagnerende markten en veel gemeenten zeggen te kampen met (licht) gestegen kosten voor de gft-verwerking. Renkum hanteert daarom voor 2020 een verhoging van vier tot zes procent voor het vast tarief, van €204 naar €216

DOORDAT CHINA GEEN EUROPEES OUD PAPIER MEER IMPORTEERT.”

26 | GRAM #01 februari 2020

enerzijds in de aanpassingen op het park zelf, zoals een extra afvalbak en aangepaste communicatie in elke bungalow. Anderzijds kost het laten ophalen van pmd door een inzamelaar veel geld. Tanja Roeleveld, programmamanager Duurzaam & Betrokken Onder-

De gemeenteraad van Renkum stemde in november ‘19 in met het voorstel. Coalitiepartij VVD en oppositiepartij GemeenteBelangen bepleitten nog morrend om het diftar-systeem op de helling te zetten en afvalscheiding met nascheiding te bewerkstelligen, maar dat voorstel haalde het niet, aldus Rodink. Half december gingen de eerste folders de wijken in en online. Michel Rodink zet zich schrap. “Ik verwacht in het eerste kwartaal van 2020 een storm van protest. Maar we kunnen het de inwoners goed uitleggen”, zegt hij. “Omgerekend is een burger €25 per jaar meer kwijt voor de verwerking en recycling van zijn afval. Helaas is het serviceniveau achteruit gegaan.”

Bang dat de Renkumse bossen en uiterwaarden vol met afval komen te liggen, is hij niet. “We zagen ook bij de invoering van diftar geen dumpingen. En omdat omliggende gemeenten duurder zijn dan wij, zal het afvaltoerisme meevallen.” Ook restafval in PMD-zakken of in gft-containers, ligt niet in de verwachting. “Alle kliko’s worden gefilmd tijdens het legen. Is er iets mis, dan stappen de BOA’s op het betreffende adres af. De boete is €100. Dat is wel even wat meer dan de ver-

hoging van dit jaar”, zegt Rodink laconiek. Hij denkt dat het overgrote deel van de bevolking begrijpt dat alles duurder wordt. “Afvalscheiding moet je niet doen omdat het goedkoper is. We zijn van een inzamelpercentage van 59% vóór diftar nu naar 78% procent gegaan.

Dáár doe je het voor.”

ZELF WEGBRENGEN In de gemeente Bronckhorst horen we een soortgelijk verhaal. Ook daar ging de gemeenteraad zonder veel hobbels akkoord met een verhoging van de Afvalstoffenheffing. Behalve meer geld voor de afvalverwerking moeten ook de burgers in de Achterhoekse gemeente in 2020 rekening houden met een lager serviceniveau. “We gaan omgekeerd inzamelen waarvoor de burgers moeten betalen. Ook moeten ze voor de PMD-container betalen, want met de vergoeding van Nedvang komen wij niet meer uit”, zegt afvalmanager Martin Niessink, die ook voor de gemeente Lochem werkt. In Lochem komt de verhoging minder hard aan, omdat daar het vasttarief al hoger was. Bronckhorst is een klassiek geval van de diftar-paradox, meent Niessink. “We werkten met een hoog

variabel tarief en een wat lagere vastrecht om de prikkel voor gescheiden inzameling zo groot mogelijk te maken.” Dat heeft overigens goed gewerkt. In Bronckhorst zetten de inwoners slechts 69 kilogram restafval per persoon per jaar aan de straat.

Nu ze het restafval zelf moeten wegbrengen, is het gemor niet van de lucht. “We ontvangen pittige reacties via Facebook en Twitter. Flinke Achterhoekse scheldwoorden.” Toch staat diftar niet ter discussie. En net als zijn Renkumse collega is Niessink niet bang dat het Achterhoekse coulisselandschap in 2020 bezaaid wordt met restafval en plastic verpakkingen. “Ik zeg niet dat we geen verontreiniging hebben, maar het neemt niet toe.” Ook Niessink denkt dat mensen uiteindelijk de prijsverhoging accepteren. “Mensen zien dat er ook veel moet gebeuren om de klimaatverandering te stoppen. Dat werkt in ons voordeel. De inwoners zijn gemiddeld €200 per jaar kwijt aan de totale afvalverwerking, da’s nog geen €4 per week. Voor een telefoonabonnement betalen ze gerust €50 per maand, zonder dat ze er naar omkijken.”

GRAM #01 februari 2020 | 27

‘BURGERS BEGRIJPEN HET’ In Apeldoorn ontkomen de inwoners evenmin aan fikse verhoging van de Afvalstoffenheffing. Men gaat daar zelfs €95 per jaar meer betalen voor het vaste tarief, terwijl de stijging van het variabele tarief voor zakken en kliko’s beperkt blijft tot een stuiver en een kwartje. Het sterke punt van Apeldoorn waar 35 duizend inwoners in het zuidelijk deel in 2019 te maken kregen met omgekeerd inzamelen, is dat de verhoging gepaard gaat met een verbetering van het serviceniveau, stelt adviseur recycling Ellen Roza. “We halen PMD vaker op en er is een aparte luierinzameling op gang gekomen, ook voor incontinentiemateriaal. Dat zware natte spul hoeft dus niet langer bij het restafval.”

De gemiddelde variabele kosten zijn daardoor vorig jaar gedaald van €70 per jaar naar €32 per huishouden. Het gratis storten van grof vuil van 300 kg per jaar verhoogde

Apeldoorn tot 400 kg. Ook kunnen burgers iedere vrijdagavond gratis grof snoei-afval storten. “En voor mensen die niet zelf-

“CIRCULAIRE DOELEN IN COMBINATIE MET EEN DALING VAN DE

HOEVEELHEID RESTAFVAL HEEFT ZIJN PRIJS.”

standig hun afval kunnen wegbrengen en niemand in de buurt hebben, haalt afvalinzamelaar Circulus-Berkel het afval gratis op. Het gaat om maatwerk voor tientallen mensen”, zegt Roza.

De gemeenteraad wenste ook hier niet te tornen aan het diftar-beleid. “Ze willen de circulaire ambities hoog houden”, zegt Richard Buitenhuis, programmamanager circulair van de gemeente. “We hebben de raad bij elke stap die wij voorstelden meegenomen. Het was onontkoombaar dat we geld moesten ophalen bij de inwoners, want hebben de Afvalstoffenheffing jarenlang kunstmatig laag gehouden door uit de reserves te putten.

We hadden dit moment voorspeld. Nu hebben we een kostendekkend tarief.”

Ook hier zegt de gemeente laconiek dat circulaire doelen en de daling van de hoeveelheid restafval tot tachtig kilogram per persoon per jaar zijn prijs heeft. “We leggen het de inwoners uit, de lokale krant schrijft kritisch, maar de burgers begrijpen het. Zeker, als we ze er op wijzen dat vergelijkbare steden als Amersfoort, Deventer en Zwolle allemaal duurder uit zijn”, zegt Roza. “Ook gemeenten die nascheiden zijn duurder uit.”

Connecting Global Competence

Environmental technologies for municipalities.

May 4–8, 2020 • Messe München Solutions for an environmentally friendly society—at IFAT 2020.

The world‘s largest platform comprising 270,000 m² offers innovative solutions: 3,305 exhibitors present solutions for climate-neutral municipal technology, sustainable road and canal construction as well as reasonable water and waste management.

Secure your online ticket now! ifat.de/tickets/en

World‘s Leading Trade Fair for Water, Sewage, Waste and Raw Materials Management Information: van Ekeris Expo service b.v.

Tel. +31 23 525 8500 | info@vanekeris.nl

ifat.de

21-9000-1261-01 NVRD GRAM 2020 feb

28 | GRAM IFAT20-Besucheranzeige-Kommunen-Copytext-190x130-GRAM-NL-E.indd 1 1-2Li_190x130 B.indd 1#01 februari 2020

16.12.19 12:08 16-01-2020 11:05

UITVOERINGSPROGRAMMA VANGHUISHOUDELIJK AFVAL 2019 IN BEELD In 2019 zijn er vanuit het programma VANG-HHA weer vele activiteiten georganiseerd en producten en diensten geleverd. Hieronder een overzicht.

Informatie en cijfers • Website www.vang-hha.nl met kennisbibliotheek • Nieuwsbrief vang-hha https://www.vang-hha.nl/algemene-onderdelen/blijfhoogte/ • Databases https://www.afvalcirculair.nl/onderwerpen/monitoring-cijfers/afvalcijfers/ • Publicatie van NL-kaart met namen en prestaties gemeenten in GRAM juni 2019 • Brief naar bestuurders en beleidsmedewerkers (september 2019) • Analyse 2018, VANG-vergelijker en VANG-landkaart op www.benchmarkafval.nl

Ondersteuning gemeenten • Adviesgesprekken met beleidsmedewerkers (ca 100) • Sessie voor bestuurders van gemeenten met meer dan 200 kg restafval • Presentaties/advisering bij gemeentelijk bestuur (19) • VANG-Support en voucherregeling voor inzet gespecialiseerde bureaus (48 projecten sinds 2017) • Helpdesks, bij Rijkswaterstaat https://www.afvalcirculair.nl/contact/ en NVRD https://www.nvrd.nl/contact

Workshops en trainingen • Workshop Duurzame afvalverwerking en circulaire inkoop voor scholen • Workshop Kwaliteit GFT en textiel • Workshop De diftar-paradox • Workshop Meer en beter GFT en textiel • Training Gedragsbeïnvloeding (voor- en najaar) • Training Communicatie, gedrag en afvalscheiding • Inspiratieochtend gedrag en afvalscheiding (ca 100 deelnemers)

Platforms en kennisnetwerken • VANG kennisplatforms, www.kennisplatform.nvrd.nl/, met zes communities (Grondstofstromen, Communicatie, Inzamelen, Campagnes, Open forum en VANG-programma • Benchmark huishoudelijk afval, met 150 gemeenten, zie www.benchmarkafval.nl. In het kader van de benchmark zijn nieuwe tools ontwikkeld (VANGvergelijker, VANG-landkaart, CO2-kentallen). Ook is er gestart met de verkenning van CE-indicatoren • Netwerk Innovatie Stedelijke Afvalinzameling (ISA), met ca 20 grote gemeenten en werkgroepen op de thema’s bedrijfsafval, inpandige inzameling, GFinzameling, gedragsbeïnvloeding en ruimtelijke ontwikkeling/nieuwbouw.

Netwerk richt zich op kennisuitwisseling, ontwikkeling kennisproducten en pilots tbv kennisontwikkeling.

Projecten tbv nieuwe kennis en tools • Pilot Afvalscheiding Hoogbouw (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Almere, Schiedam), rapportage in voorjaar 2020 https://www.vang-hha.nl/nieuws-achtergronden/hoogbouw/verbetering/ • Inventarisatie 20 pilots afvalscheiding in de hoogbouw https://www.vang-hha.nl/nieuws-achtergronden/2018/afvalscheiding/voorbeelden/ • Rekentool diftar (afronding begin 2020) • Handreiking maken beleidsplan https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@216493/gemeentelijk-beleidsplan-afvalstoffen-grondstoffen/ • Infoquete afvalpreventie, met voorbeeldbrief hoe je daarvan gebruik kunt maken https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@216101/voorbeeldbrief-infoquete-afval preventie/ • Infoquête afvalscheiding, getest in Aalten https://www.vang-hha.nl/nieuwsachtergronden/2019/eerste-resultaten/. Eind 2019 pilot in Meppel gestart.

• Update argumentenkaart bron-nascheiding PMD https://www.vang-hha.nl/ nieuws-achtergronden/2019/argumentenkaart-bron/

• Teksten tbv ontkrachting afvalmythes https://www.vang-hha.nl/nieuws-achtergronden/2018/zin-afvalscheiden/ • Verbindend logo/beeldmerk afvalscheiding https://www.vang-hha.nl/communicatie/beeldmerk-afvalscheiding/ • GFT-reframing toolbox https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@215926/ reframing-groente-fruitafval/ • Nieuwe pictogrammen (luiers, elektrische apparaten): https://www.afvalcirculair.nl/onderwerpen/afvalscheiding/pictogrammen-0/ • Denktank afvalscheiding, zes essays van gedragsbureaus over afvalscheiding www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@216869/gedragskennis-betere-afvalscheiding-zes/ • Resultaten van vijf pilots tbv optimaal gebruik en beleving van (parkjes van) verzamelcontainers https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@214315/ voorkomen/ • Voorzieningen voor betere afvalscheiding in huis www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@220863/verbeteren-afvalscheiding-huis/ • Praktische overzichten hulpmiddelen/gescheiden bakken in keuken https:// www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@199462/productoverzicht-0/ • FAQ en tips bij beïnvloeden besluitvorming grote systeemwijzigingen https:// www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@218642/nieuw-gemeentelijk-afvalbeleid-praktische/ • Stappenplan gebruik persoonsgegevens in afvalbeleid (AVG) https://www. vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@209284/stappenplan-gebruik/ • Onderzoek nulaanbieders (JMA) https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@207021/onderzoek-0-aanbod/ • Verkenning kwaliteit afvalstromen https://www.vang-hha.nl/vaste-onderdelen/zoeken/@204935/verkenning-kwaliteit/ • Stimuleren en verbeteren afvaleducatie op scholen a.

Inspiratiegids afvalvrije scholen https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@217179/inspiratiegids-afvalvrije-scholen/ b. Aan de slag met afval op jouw school https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@214598/slag-afval-jouw/ c. Afvalvoorzieningen voor op scholen https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@191110/productoverzicht/

Nieuwe deelprogramma’s • Aanvalsplan GFT en Textiel https://www.vang-hha.nl/nieuws-achtergronden/2019/aanvalsplan-gft-afval-textiel-vang-projecten/ • Maatwerktrajecten kwaliteit – beter benutten van signalen uit de keten • Marktconsultatie: betere kwaliteit door nieuwe contracten en aanbestedingen • Verbetering wel/niet-lijst • Symposium Kwaliteit & gft-afval: een kijkje in de keten • Circulaire Ambachtscentra https://www.vang-hha.nl/preventie/circulaire/ • Prijsvraag/financiële ondersteuning • Onderzoeken (juridische belemmeringen, betrekken sociale domein, monitoring, wat vindt de burger) • Leernetwerk gemeenten • Aanhaken bij EU urban resource centres • https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@219949/inspiratiegids-circulaire-ambachtscentra/

Gerelateerde programma’s • VANG Buitenshuis, afvalscheiding in de KWD-sector https://www.vangbuitenshuis.nl/ • Circulair inkopen https://www.afvalcirculair.nl/onderwerpen/beleid-circulaire/circulair-inkopen/ • Kunststof verpakkingsafval als grondstof https://kunststofhergebruiken.nl/ • Rijksbrede programma Nederland Circulair in 2050 https://www.afvalcirculair. nl/onderwerpen/beleid-circulaire/rijksbreed-programma/ • Learning centre kunststof verpakkingsafval https://www.lckva.nl/ (afgerond)

GRAM #01 februari 2020 | 29

Voor snelle, effectieve verwijdering van kauwgumresten

Telefoon: 079-360 01 90

WWW.GUMBUSTERS.NL

Friendly to the environment, lethal for gum 21-9000-1389-01 GRAM 2020-2

1_4_li_GRAM_190x62-C.indd 1

16-01-2020 11:14

VAN HUISAANSLUITING TOT EN MET ASSETMANEGEMENT… Geen reinigings- of beheerprobleem is ons te groot.

Krapte op de arbeidsmarkt, onderbezetting op de afdeling, te veel zaken die snel een oplossing vergen. Iedere beheerder van natte infrastructuur loopt wel eens tegen deze zaken op. Wij helpen u graag met kwalitatieve en snelle oplossingen. Of het nu gaat om huisaansluitingen, uitwerken van maatregelplannen of het maken van lange termijnplannen, vandervalk+degroot beheerst de hele keten van dienstverlening in het reinigen en onderhouden van natte infrastructuur. Of het nu om reinigen van straatkolken gaat, rioleringen, waterzuiveringsinstallaties of verkeerstunnels, met 11 vestigingen in Nederland zijn wij nooit ver weg.

INTERESSE IN ONZE VOLLEDIGE SERVICE? Maak eens een afspraak met een van onze specialisten om te bespreken hoe we u van dienst kunnen zijn.

ABC-Westland 231, 2685 DC Poeldijk • postbus 62, 2685 ZH Poeldijk • tel. 0174-247474 • www.valkdegroot.nl • info@valkdegroot.nl

190x130mm A.indd 1

21-9000-1407-01 NVRD GRAM 2020 feb

Support-Team.NL

16-01-2020 11:02

Innovatieve reinigingstechniek www.support-team-reinigingstechniek.nl Graffiti verwijdering doen wij professioneel en zo veel mogelijk milieuvriendelijk!

Wij gebruiken de volgende systemen om graffiti te verwijderen: DOFF® INTEGA-SYSTEEM | IBIX® | MILIEUVRIENDELIJKE REINIGERS | TORNADO®ACS Bezoek onze website voor meer informatie:

30 | GRAM #011 februari 1_4_li_GRAM_190x62.indd

2020

21-9000-1402-01 GRAM 2020-2

16-01-2020 11:12

NOVITEITEN BEHEER OPENBARE RUIMTE De nieuwe Comac Streetline EVO veegmachines Comac SpA, een van de grootste fabrikanten in de wereld als het gaat om machines voor de reinigingssector, brengt in 2020 twee nieuwe veegmachines op de markt. Dit zijn twee zogeheten EVO uitvoeringen, die voortborduren op het succes van de huidige Comac CS140 T en HP6000 veegmachines uit de Comac Streetline range. Deze twee nieuwe veegmachines zijn speciaal ontwikkeld met het oog op de groenvoorziening en reinigingssector in de Benelux. Een aantal features van deze nieuwe machines zijn in 2019 al getest en hebben zich reeds positief bewezen in de Nederlandse markt.

De belangrijkste vernieuwingen in de EVO uitvoeringen ten opzichte van de huidige modellen, zijn terug te vinden in het bedieningsgemak en comfort van de veegmachine. Nieuwe technieken maken het mogelijk om o.a. de machine eenvoudiger schoon te houden, langere werkgangen te maken zonder tussentijds oponthoud en een aantal nieuwe opties en mogelijkheden om zowel in transport- als werkmodus de veegmachine te bedienen. Daarnaast zijn de EVO uitvoeringen voorzien van de nieuwste technieken als het gaat om milieueisen. Zodoende is er o.a. een upgrade van Euro6 naar Euro6C motoren.

Comac Streetline veegmachines zijn qua techniek compleet afwijkend van de traditionele vacuüm veegmachines in de markt.

Comac hanteert het zogeheten Twin Action Systeem, waarbij borstels aan de voorzijde het straatvuil geleiden naar een centraal in het midden gepositioneerde rolborstel met een werkbreedte van 140 cm. Deze centrale rolborstel i.c.m. de vacuüm werking van de ventilator zorgen ervoor dat het straatvuil en stof in een aanzuigunit terecht komt waarin het vuil door een rotoras verkleind wordt tot fijngemalen materiaal. Doordat het straatvuil maximaal verkleind wordt, wordt de capaciteit van de opvangbak maximaal benut en grof materiaal als takken en groot

zwerfvuil moeiteloos opgeveegd. Daarnaast maakt deze techniek het mogelijk om ca.

100.000 liter water te besparen, wat aanzienlijk scheelt in (bijvul)tijd en kosten.

Naar verwachting arriveert de eerste Comac CS140 T EVO in het voorjaar van 2020 in Nederland. De Comac HP6000 EVO wordt vervolgens in de zomer van 2020 geïntroduceerd. Wim van Breda BV uit Geldermalsen is exclusief vertegenwoordiger van de Comac Streetline veegmachines in Nederland.

Aebi Schmidt merkt dat veel klanten de vervanging van hun Swingo met dieselmotor hebben uitgesteld. De introductie van de eSwingo brengt wel een nieuwe uitdaging met zich mee: de marktvraag uit Nederland overstijgt inmiddels de verwachtingen.

Graffiti: kunst of overlast?

De elektrische 2m3 Swingo veegmachine nu ook beschikbaar in Nederland Fabrikanten van veegmachines hebben tijd nodig gehad om de switch naar elektrisch te maken. De langverwachte eerste elektrische uitvoeringen van de bekendste merken ter wereld rollen nu eindelijk van de band. Aebi Schmidt lanceert een elektrische veegmachine die een grote impact kan maken.

Aebi Schmidt presenteerde eerder al de productieklare eSwingo. De allereerste eSwingo’s voor de Nederlandse markt zijn in december 2019 in gebruik genomen. Volgens de fabrikant symboliseert deze 2m3 elektrische veegmachine een nieuw tijdperk voor het merk. Door verstedelijking en verder toenemende verkeersdrukte wordt de stadsreiniging steeds vaker 's nachts gedaan. Daarbij vraagt de gemeenschap om reductie van geluidsoverlast. De volledig elektrische eSwingo maakt comfortabel en duurzaam vegen mogelijk, ook in de binnenstad.

Schmidt was niet de eerste op de markt met een elektrische compacte veegmachine.

Echter de prestaties van de eSwingo liegen er niet om; er kan een volledige werkdag worden geveegd zonder bijladen. Met de eSwingo kan nagenoeg geluidloos gereden en veel stiller gewerkt worden. Dat is zowel binnen als buiten de cabine een prettige ervaring.

Dankzij emissieloze aandrijving wordt er 150 kg CO2 per dienst bespaard - dat is ongeveer 24 ton CO2 per jaar.

Zo heel af en toe zie je graffiti en denk je: Dit is kunst! Helaas is het merendeel van de graffiti geklieder. Hierdoor spenderen gemeenten, verzekeringsmaatschappijen, schoolbesturen en andere organisaties wereldwijd miljoenen aan graffitiverwijdering.

Door graffiti verloedert het straatbeeld dusdanig dat de waarde van eigendommen daalt.

Graffiti verwijderen kan op verschillende manieren. Wij verwijderen graffiti zonder gebruik te maken van hoge druk, water of chemicaliën. Dit doen wij met de gepatenteerde milieuvriendelijke reinigingstechnologie Tornado ACS ®. Deze machine werkt met een unieke en revolutionaire vacuümstraalmethode. Deze milieuvriendelijke technologie van de Tornado ACS ® -reinigingsmachine is het ideale alternatief voor hogedrukreinigers,- droogijsstralen en chemicaliën.

Er zijn ook voorbeelden waar een graffiti op eenvoudige wijze is te verwijderen, denk hierbij aan afvalbakken of verkeersborden.

Hiervoor gebruiken wij dan een ecologisch verantwoorde graffitiremover. Deze producten zijn vervaardigd uit herwinbare grondstoffen en worden gekenmerkt door het ongekend vriendelijk karakter voor mens, milieu en materiaal.

Onze producten zijn ontwikkeld in een Nederlands laboratorium, getest door een kenniscentrum, zoveel mogelijk zonder gevaarsymbolen, ecologisch en veilig voor mens en milieu.

Meer info: www.ikverwijdergraffiti.nl en www.support-team-reinigingstechniek.nl/ webshop/reinigingsproducten-1

GRAM #01 februari 2020 | 31

NOVITEITEN BEHEER OPENBARE RUIMTE Eerste professionele kauwgum verwijderaar op accu GumBusters Benelux BV zet sinds kort een nieuwe machine in die werkt op een accu: de GB1. Naast een enorm voordeel in gebruik, geen snoeren, geluid en flexibiliteit, een zeer duurzame ontwikkeling. Bij gebruik is geen externe krachtbron nodig die de machine van stroom voorziet, zoals een aggregaat. Het gebruik produceert daarmee geen uitstoot van uitlaatgassen en verbruikt geen fossiele brandstoffen en smeermiddelen.

Een aantal klanten van GumBusters die het verwijderen van kauwgum in graag in eigen beheer uitvoeren, gebruikt de GB1 reeds. Zij zetten hiervoor vaak mensen in die moeilijk toegang hebben tot de arbeidsmarkt.

De GB1 is een zeer waardevolle aanvulling in de reeks van machines die tot op heden beschikbaar waren. De machine

is na volledig opladen zes uur volcontinue te gebruiken. Voor de verwijdering van de kauwgum maakt de machine gebruik van stoom in combinatie met een speciaal ontwikkelde detergent.

fect, nu RAVO de laatste testen uitvoert op de volledig elektrische RAVO 5 eSeries en voordat het bedrijf de bouw van deze duurzame veegmachine kan starten.

RAVO maakt plaats voor groei Na de opening van een nieuwe eigentijdse productielocatie eerder dit jaar opent RAVO, na een intensieve verbouwing, ook een nieuw parts warehouse. Het pand in Alkmaar biedt het broodnodige aantal vierkante meters aan werk- en magazijnruimte voor de opslag en distributie van meer dan 2100 parts zowel binnen als buiten.

Met deze scheiding van productie wordt er een onderdelenorganisatie gecreëerd die zich volledig kan richten op After Sales. Tevens biedt dit op haar beurt de mogelijkheid om de productie in het bestaande gebouw aan de Otterkoog in Alkmaar te reorganiseren, de lay-out te optimaliseren en zo een verbetering van de productiviteit te realiseren. De timing is per-

De nieuwe locatie biedt een full service oplossing, met inbegrip van laden, lossen en de opslag van onderdelen, het samenstellen van product combinaties speciaal verpakken, en de kwaliteitscontrole. “We zijn erg trots op de opening van het nieuwe parts warehouse. Het benadrukt onze expertise in zowel de spare parts business als ons vermogen om wereldwijd onze klanten te leveren. Dit is wederom een zeer belangrijke mijlpaal voor RAVO in de uitrol van de gekozen strategie: groeien is alleen mogelijk met een ijzersterke basis”, zegt Jacob van Rijswijk, Commercial Manager RAVO.

De machine met een schone toekomst

ALLTREC 4810T



Hoge capaciteit tot 30 kWh



Lange actieradius

  

Weinig onderhoudskosten



100% elektrisch



Geen CO2 uitstoot

 

Energieweg 9-11 5145 NW Waalwijk www.weedcontrol.nl

32 | GRAM 190x130mm B.indd 1

#01 februari 2020

Eenvoudige bediening

Fluisterstil



Prettige leefomgeving



Schonere wereld

WeedControl Specialist in gifvrij onkruidbeheer

21-9000-1309-01 NVRD GRAM 2020 feb

16-01-2020 10:55

Wij zijn het bureau voor interim management, verandermanagement, coaching en consultancy. Ons credo? Denken in mogelijkheden! We werken door heel Nederland en BelgiĂŤ en hebben bij veel organisaties en gemeenten een belangrijke rol vervuld in het ontwikkelen, presenteren en uiteindelijk succesvol implementeren van een nieuwe werkwijze, bedrijfsvoering en/of organisatieverandering.

Wilt u meer informatie over wat wij voor uw organisatie kunnen betekenen?

Neem contact met ons op. Wij komen graag vrijblijvend bij u langs voor een oriĂŤnterend gesprek. Voor meer info kijk op zeker-weten.com of bel nr 06-52727117

Het Advies & interim mAnAgement bureAu met vele AfvAl, reiniging en openbAre ruimte vrAAgstukken

jAren ervAring in

21-9000-0955-01

1_4ligGRAM.indd 1

03-10-19 11:03

Afval scheiden in de buitenruimte

Constructo 202

Constructo 210

Column 200

Constructo 210

Afval wordt steeds vaker gescheiden ingezameld. Naast het scheiden van huisafval, wordt er ook veelvuldig afval gescheiden bij scholen, bedrijven en in de openbare ruimte. Grijsen heeft verschillende oplossingen op het gebied van afval scheiden.

Er zijn verschillende afvalbakken met twee of drie fracties leverbaar. Elke afvalbak heeft zijn eigen uitstraling en functionaliteiten, zodat er voor elke denkbare plek een geschikte oplossing is.

190x130mm B.indd 1

190x62mm.indd 1

21-9000-1512-01 NVRD GRAM 2020 feb

Condual

Nieuw!

www.grijsen.nl

16-01-2020 10:59

februari 2020 28-05-19 | 33 21-9000-0448-01 NVRD GRAMGRAM 2019#01 juni

14:39

BRANCHE AGENDA

NIEUWS

4 MAART Vakdag (samen met O&O-fonds), Gelredome Arnhem

VANG-HHA TRAINING 'HOE OVERTUIG IK MIJN BESTUURDER?' Op 13 en 27 maart kunt u als gemeentelijk beleidsmedewerker afval gratis deelnemen aan de VANG-HHA training 'Hoe overtuig ik mijn bestuurder(s)'. Kijk op de agenda van www.vang-hha.nl of meld je direct aan bij addie.weenk@rws.nl

19 MAART Gemeentelijk Grondstoffencongres, De Woonindustrie Nieuwegein

16 APRIL Gladheidbestrijdingscongres 2020,Hart van Holland Nijkerk

NIEUWE PICTOGRAMMEN MAKEN AFVALSCHEIDEN NOG MAKKELIJKER Wit en gekleurd glas Voor sommige glasverwerkers is het belangrijk om gekleurd glas en wit glas gescheiden in te zamelen.

Van de scherven van wit glas kun je zowel gekleurd als wit glas maken, echter van gekleurd glas geen wit glas.

13 MEI NVRD Jaarcongres 2020 'Innovatie - de rol van de overheid’ Natlab, Klokgebouw en Kazerne Eindhoven

NIEUW

NIEUW

NIEUW

NIEUW

Kleine elektrische apparaten Bouwmarkten, elektronicawinkels e.d. zijn handige en logische plekken voor burgers om hun kleine elektrische apparaten in te leveNIEUW ren. Bij aankoop van een nieuw kleine elektrische apparaat mag namelijk de defecte NIEUW versie in dezelfde winkel worden ingeleverd.

Ook dragen deze plekken bij aan een efficiënte inzameling. Voor gemeenten die helpen bij het realiseren van NIEUW dergelijke inzamellocaties is er een nieuwNIEUW pictogram beschikbaar.

Luiers en incontinentiemateriaal Dit nieuwe pictogram is voor gemeenten, instellingen, organisaties die nu om praktische redenen alvast willen starten met het scheiden van deze afvalstroom. Als service naar haar inwoners en/of in het vertrouwen NIEUW NIEUW dat er binnenkort een goede verwerkingsmethode voor luiers en incontinentiemateriaal beschikbaar komt. Met het doel grondstoffen terug te winnen en risicostoffen niet verder te verspreiden.

IS UW STRAATWERK SCHOON EN VRIJ VAN KAUWGOM? NIEUW

NIEUW

Ons reinigingsmiddel? Water, schoon water!

Meer informatie vindt u op https://www.afvalcirculair.nl/onderwerpen/afvalscheiding/pictogrammen-0/

VOOR

NA

Jadon garandeert u een schoon en kauwgomvrij winkelgebied.

Snel en vakkundig gerealiseerd, milieuvriendelijk en met een minimum aan overlast!

(0488) 430289 info@jadon.nl www.jadon.nl

21-9000-1496-01 GRAM 2020 feb

34 | GRAM #01 februari 2020 92x130mm.indd 1

16-01-2020 11:1

aangeboden door

CentralNed

CLOSE-UP

INZAMELING AFVAL KAN BETER EN EFFICIËNTER We scheiden afval, verwerken het zo goed mogelijk en proberen bij dit alles rekening te houden met het milieu. Maar een onderbelicht aspect is wellicht de inzameling. “In een binnenstad als die van Amsterdam rijden dagelijks bijna tien vrachtwagens om al het afval in te zamelen”, weet Paul Zaal van CentralNed. Het bedrijf bedacht een ambitieuze en innovatieve manier van inzamelen, waarbij één inzamelwagen al het werk doet.

TEKST HETTY DEKKERS

CentralNed is onderdeel van bouwbedrijf Dura Vermeer. Het bedrijf ontwerpt en levert vooral ondergrondse afvaltransportsystemen, zoals in Almere en Arnhem. Maar CentralNed doet meer. “Wij hebben de algehele ambitie om woon- en leefomgevingen duurzamer te maken. Daarbij kijken we vooral naar de inzamelkant”, licht operationeel manager Paul Zaal toe.

Om de vele transportbewegingen in vooral drukke en krappe binnensteden te verlichten, bedacht CentralNed een ingenieus maar in wezen eenvoudig inzamelsysteem. “Allereerst stel je alle huishoudens, maar ook kantoren en kleine bedrijven, gekleurde afvalzakken ter beschikking. Daarbij kun je herkenbare kleuren gebruiken, zoals grijs voor restafval, blauw voor papier, groen voor gft enzovoort.

Dit systeem, waarbij je de zakken achteraf makkelijk optisch kunt scheiden, wordt momenteel al toegepast in andere Europese landen, zoals Zweden. Maar wij gaan een stapje verder. Als je die zakken van intelligentie voorziet, in de vorm van een minuscule chip, creëer je legio mogelijkheden".

Sorteercentrum Huishoudens én mkb kunnen hun huidige infrastructuur, zoals ondergrondse of rolcontainers, gewoon blijven gebruiken. Zaal: “Men werpt daar de gekleurde zakken in, die door één inzamelwagen opgehaald worden. In een sorteercentrum wordt alles weer netjes gescheiden Als de zakken van een chip voorzien zijn, denk aan een stickertje met barcode, kun je eindeloos veel kanten op. Elke partij houdt zijn rol in de markt, verdienmodellen blijven in stand en onderling kun je afspraken maken over wie wat doet. Het grote voordeel van ons systeem is niet alleen een veel schonere manier van inzamelen, het is ook veel efficiënter. Als gemeenten hun fracties willen wijzigen, kan dat eenvoudig met een andere kleur zak. Men hoeft niet het hele inzamelsysteem aan te passen, zoals extra ondergrondse containers. Je bespaart dus op kosten en dure investeringen.”

Zaal is naar eigen zeggen een ‘techneut’. “Ik kijk vooral naar de technische kant van het verhaal en ik weet dat het kan. De techniek is er. Hoe uiteindelijk de afspraken gemaakt worden, dat is aan de partijen zelf. Mijn ambitie is een einde te maken aan al die vrachtwagens die nu achter elkaar aan rijden door de stad.

De één komt voor een kantoor op nummer 38, de andere voor een winkel op nummer 40 en weer een andere voor huishoudelijk afval op nummer 42. Het huidige systeem is milieubelastend en inefficiënt.”

De inzameling in Nederland moet gewoon anders, vindt niet alleen CentralNed. “Ons systeem betekent een cultuuromslag en het zal heus niet morgen overal toegepast worden”, tekent Zaal aan. “Maar het is een heel bruikbare toekomstvisie. Het sluit ook mooi aan bij het thema van het komende NVRD Jaarcongres: innovaties in de afvalinzameling.” CentralNed is in mei met een stand vertegenwoordigd op het NVRD-congres in Eindhoven. Belangstellenden die meer willen weten over de visie van CentralNed, zijn hier welkom.

Collectief inzamelen en sorteren

intelligentie

Bedrijven

Inzamelaars en gemeenten

Huishoudens

GRAM #01 februari 2020 | 35