Het therapeutisch nut van pro- en prebiotica

Sommige geneesmiddelen (bijvoorbeeld antibiotica, NSAID’s, protonpompinhibitoren) verstoren het fragiele evenwicht van het darmmicrobioom. Dit resulteert in een dysbiose of een onevenwichtige samenstelling.

Het therapeutisch nut van

pro- en prebiotica

DOOR: GEERT VERGOTE

Het humaan microbioom

Onmiddellijk na de geboorte bevolken miljarden micro-organismen ons lichaam, gezamenlijk het menselijk of humaan microbioom genoemd. Ze zitten op de huid, in de mond, de darmen, de longen, de vagina en op de penis. Eigenlijk overal waar ons lichaam grenst aan de buitenwereld.

Dit artikel schets het dynamische en delicate levenscontract tussen de mens en zijn microbioom aangevuld met een overzicht van de belangrijkste therapeutische mogelijkheden voor pro- en prebiotica. Verder is dit artikel uitgebreid met praktijkrichtlijnen en tips voor een goede kwaliteitsbewaking.

Het darmmicrobioom

Unieke samenstelling Volwassenen dragen gemiddeld 1,5 kilogram darmbacteriën met zich mee. De samenstelling van het darmmicrobioom is individueel verschillend en te vergelijken met een persoonlijke vingerafdruk. De basis voor deze samenstelling wordt bij de geboorte bepaald. In utero is het maagdarmkanaal steriel. Tijdens de geboorte begint de tocht naar de microbiële wereld en krijgen micro-organismen de kans om massaal te koloniseren.

Na de geboorte is het kolonisatieproces van de darmen niet tegen te houden, maar verschillende factoren kunnen deze ontwikkeling sturen in een bepaalde richting. Overmatige hygiëne, geneesmiddelen (bijvoorbeeld antibiotica, NSAID’s, PPI’s), voeding, chlorering van drinkwater en onderdrukking van microbiomen op levensmiddelen door voedselprocessing dragen hiertoe bij.

Invloed van voeding op de samenstelling van het darmmicrobioom Levensstijl en eetgewoonten hebben een belangrijke impact op de samenstelling van het darmmicrobioom. Een vezelrijke en evenwichtig samengestelde voeding bevordert de groei van vooral gezondheidsbevorderende bacteriën. Dit is een totaal ander verhaal voor een vet- of suikerrijk dieet. Tijdens de eerste levensjaren bepaalt het type voeding (moedermelk of flesvoeding) de samenstelling van het darmmicrobioom. Bij zuigelingen die borstvoeding krijgen, kan het aantal bifidobacteriën oplopen tot 90-95% van het totale aantal darmbacteriën.

Het vaginaal microbioom Dominante lactobacillen Net als het maagdarmkanaal en de huid wordt ook de vagina direct na de geboorte gekoloniseerd met micro-organismen. Lactobacillen domineren een gezond vaginaal microbioom bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd.

Exogene invloedsfactoren De samenstelling van het vaginaal microbioom varieert tussen vrouwen en staat onder invloed van de leeftijd, de fase van de menstruele cyclus, gebruik van intra-uteriene contraceptiva, zwangerschap, stress, roken, frequent (onbeschermd) seksueel contact, het gebruik van zaaddodende middelen, vaginale douches, infecties (bijvoorbeeld HPV), antibiotica en geneesmiddelen met immunologische of endocriene activiteiten.

Vaginale dysbiose Er is een sterke correlatie tussen de verlaging van het aantal lactobacillen en de kans op bacteriële vaginose, candida-infecties, SOA’s en urineweginfecties. Het partiële verlies van lactobacillen zorgt voor overwoekering van de vaginale mucosa door andere, minder gunstige micro-organismen (onder andere Gardnerella vaginalis, Atopobium vaginae).

Het nut van probiotica Probiotische interventies zijn alleen aangewezen binnen een preventief kader, herstellen het vaginaal microbioom en werken hoofdzakelijk symptoomonderdrukkend. Een probioticakuur heeft geen plaats als monotherapie in acute situaties. Tot de mogelijke indicaties behoren onder andere het normaliseren van het vaginaal microbioom tijdens een hormonale substitutietherapie of na behandeling van een bacteriële vaginose.

Voor het herstellen van het vaginaal microbioom zijn er orale en vaginale formules met lactobacillen op de markt. Er zijn studies beschikbaar voor beide toedieningswegen. Vaginale applicaties werken het snelst. Orale vormen verminderen, door hun aanwezigheid in het maagdarmkanaal, de overdracht van pathogenen van het rectum naar de vagina maar hebben als nadeel dat minder lactobacillen de vagina bereiken in vergelijking met lokale toedieningsvormen.

Uit studies blijkt dat vooral Lactobacillus acidophilus-soorten met een hoge productie van waterstofperoxide nuttig zijn. Het vaginaal gebruik van yoghurt is niet aangewezen. De reden? De meeste commerciële yoghurts bevatten L. bulgaricus en Streptococcus thermophilus.

Prebiotica

Definitie Prebiotica is een verzamelnaam voor onverteerbare koolhydraten en voedingsvezels. Deze stoffen komen onder andere voor in groenten, fruit, brood, graanproducten en peulvruchten. Tot de meest bekende prebiotica behoren inuline, fructo-oligosachariden, arabinoxylanen, arabinogalactanen, pectines en glucanen.

Eigenschappen Prebiotica zijn resistent tegen maagzuur, verteringsenzymen en gastro-intestinale opname. Na aankomst in het colon volgt fermentatie door verschillende soorten darmbacteriën. Prebiotica worden vaak in verband gebracht met groeistimulering van melkzuurproducerende darmbacteriën (bijvoorbeeld bifidobacteriën), vorming van korteketenvetzuren (bijvoorbeeld boterzuur), verbeterde absorptie van mineralen (bijvoorbeeld calcium), gunstige invloed op het stoelgangpatroon, verminderde insulineresistentie, positieve invloed op het cholesterolniveau, immuunmodulatie en de preventie van colonkanker.

Praktijkrichtlijnen Hoewel prebiotische interventies de samenstelling van het darmmicrobioom verbeteren, is niet elke therapie succesvol. De reden? De complexiteit van het darmmicrobioom is overweldigend. Bij iedereen vindt microbiële fermentatie plaats in het colon maar op een individueel verschillende manier. Deze verschillen tekenen zich af in de gevormde gezondheidsbevorderende eindproducten. Mensen met een evenwichtig darmmicrobioom ondervinden minder baat dan personen met een sterk ontregelde darmhomeostase na bijvoorbeeld het volgen van een antibiocakuur.

Over het meest geschikte type, de optimale dosering en de beste behandelingstermijn voor prebiotica hangt nog een laagje wetenschappelijke mist. Er is één gouden regel: overdrijf niet met de dagelijkse inname van onverteerbare vezels. Bouw langzaam op en beperk het gebruik tot maximaal 20-30 gram per dag voor een volwassene. Grotere hoeveelheden kunnen flatulentie en buikkrampen veroorzaken, omdat prebiotica de microbiële productie van koolstofdioxide en waterstofgas aanzienlijk verhogen.

Probiotica

Definitie Probiotica zijn levensvatbare micro-organismen (bacteriën of gist), die bij inname van een voldoende hoge dosis de gezondheid bevorderen door de samenstelling van het microbioom (darm, huid, urogenitaal) gunstig te beïnvloeden of te herstellen. Op de markt zijn probiotica aanwezig als gefermenteerde melkdrankjes, cosmetica, voedingssupplement, medisch hulpmiddel en geneesmiddel.

Bewijzen en hypothesen In de literatuur is er een tsunami van gezondheidsslogans voor probiotica. De beste wetenschappelijke bewijzen beperken zich tot het herstellen van een verstoord microbioom (darm, huid, vagi-

“De beste wetenschappelijke bewijzen voor probiotica beperken zich tot het herstellen van een verstoord microbioom (darm, huid, vagina), onderdrukking van de symptomen veroorzaakt door lactose-intolerantie en de behandeling van diarree geassocieerd met Clostridium difficile, antiobiotica of het rotavirus.”

TOEPASSING

Preventie + behandeling antibiotica geassocieerde diarree

Behandeling rotavirus geassocieerde diarree

Preventie reizigersdiaree

Preventie Clostridium difficile geassocieerde diarree

Lactose-intolerantie

Herstellen darmmicrobioom

PROBIOTICA GEBRUIKT IN STUDIES

Saccharomyces boulardii lyo Lactobacillus acidophilus LA-5 + Bifidobacterium BB-12 Lactobacillus rhamnosus GG en LC + Bifidobacterium breve Bb99 Bifidobacterium longum PL03 + Lactobacillus rhamnosus KL53A + Lactobacillus plantarum PL02

Lactobacillus rhamnosus GG Bifidobacterium lactis B94

Saccharomyces boulardii lyo Lactobacillus rhamnosus GG

Lactobacillus acidophilus CL1285 + Lactobacillus casei LBC80R Saccharomyces boulardii lyo Lactobacillus rhamnosus GG Lactobacillus casei DN-114 001 (+ L. bulgaricus + S. thermophilus)

Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus Streptococcus thermophilus

Lactobacillus spp. Bifidobacterium spp.

Een gelimiteerd overzicht van veel gebruikte probiotica in studies.

na), onderdrukking van de symptomen veroorzaakt door lactose-intolerantie en de behandeling van diarree geassocieerd met Clostridium difficile, antibiotica of het rotavirus.

Andere toepassingen voor probiotica zijn bijzonder interessant en worden onderbouwd met sterke aanwijzingen, maar het effect van een probiotische interventie bij deze aandoeningen is nog onvolledig gekend (bewezen). Voorbeelden van dergelijke indicaties zijn functionele gastro-intestinale stoornissen (bijvoorbeeld dyspepsie), preventie van luchtweginfecties, constipatie, pouchitis, prikkelbaredarmsyndroom, colitis ulcerosa, ziekte van Crohn, lekkendedarmsyndroom, dermatologische pathologieen, beheersing van de cholesterolspiegel en invloed op psychiatrische ziektebeelden (bijvoorbeeld depressie, CVS).

Praktijkrichtlijnen • Vraag altijd aan de fabrikant stabiliteitsgegevens over het probioticum.

Een goed probioticum bevat stammen die geselecteerd zijn op basis van veiligheid en overleving tijdens de productie, de bewaring en de passage door het maagdarmkanaal. • Geef de voorkeur aan stammen ge-

bruikt in klinische (humane) studies. • De samenstelling van het darmmicrobioom is uniek. Daardoor is het effect van een toegediend probioticum individueel verschillend en heeft een multistamformule vermoedelijk een gunstiger effect dan een monostampreparaat. • Toevoegen van een prebioticum aan een probiotische formule stimuleert de ontwikkeling van micro-organismen. Belangrijker dan de combinatie zijn de gekozen stammen en de overlevingskansen in het darmkanaal na orale toediening. • Het effect van een probioticakuur (mono- of multistam) is tijdelijk. Opvolgstudies tonen aan dat de probiotische werking langzaam verdwijnt na stopzetting van de therapie. • De probioticadoseringen in klinische studies zijn sterk variabel en afhankelijk van de gebruikte stam(men). Goede richtdoseringen zijn 1x109 – 50x109 CFU’s per dag voor volwassenen en 0.1x109 – 5x109

CFU’s per dag voor kinderen. • Respecteer een wachtperiode van 4 uur tussen: - het gebruik van probiotica op basis van bacteriën en antibiotica - de inname van probiotica op basis

van gist en antimycotica • De overlevingskans van probiotica is klein bij temperaturen > 55°C. Combineer daarom probiotica niet met hete of warme (> 55°C) dranken. • Probiotica zijn niet geschikt voor patiënten met een ernstige immuunsuppressie of een zeer kritieke gezondheidstoestand. Bij hen kunnen de bacteriën of de gist uit het probioticum een systemische infectie veroorzaken. • Toedienen van probiotica aan prematuren kan alleen na positief advies van de pediater.

Tot slot De samenstelling van het humaan microbioom, de verzameling van alle micro-organismen op en in ons lichaam, is individueel verschillend en te vergelijken met een persoonlijke vingerafdruk. De basis voor deze samenstelling wordt bij de geboorte bepaald. Een evenwichtig (gezond) microbioom levert en aantal cruciale gezondheidsvoordelen. Niet te verwonderen dat het gebruik in de praktijk van pro- en prebiotica sterk is toegenomen.

Tot de meest bekende prebiotica behoren inuline, fructo-oligosachariden,

arabinoxylanen, arabinogalactanen, pectines en glucanen. Over het meest geschikte type, de optimale dosering en de beste behandelingstermijn hangt nog een laagje wetenschappelijke mist. Er is één gouden regel: overdrijf niet met de dagelijkse inname van onverteerbare vezels. Bouw langzaam op en beperk het gebruik tot maximaal 20-30 gram per dag voor een volwassene.

De beste wetenschappelijke bewijzen voor probiotica beperken zich tot het herstellen van een verstoord microbioom (darm, huid, vagina), onderdrukking van de symptomen veroorzaakt door lactose-intolerantie en de behandeling van diarree geassocieerd met Clostridium difficile, antiobiotica of het rotavirus. Andere toepassingen voor probiotica zijn bijzonder interessant en worden onderbouwd met sterke aanwijzingen, maar het effect van een probiotische interventie bij deze aandoeningen is nog onvolledig gekend (bewezen).

De samenstelling van het darmmicrobioom is uniek. Daardoor is het effect van een toegediend probioticum individueel verschillend en heeft een multistamformule vermoedelijk een gunstiger effect dan een monostampreparaat. Goede richtdoseringen zijn 1x109 – 50x109 CFU’s (Colony Forming Unit) per dag voor volwassenen en 0.1x109 – 5x109 CFU’s per dag voor kinderen. Het effect van een probioticakuur (mono- of multistam) is tijdelijk. Opvolgstudies tonen aan dat de probiotische werking langzaam verdwijnt na stopzetting van de therapie.

De meeste probiotische producten bevatten bacteriën die behoren tot de genera Lactobacillus of Bifidobacterium. Maar ook formules met Streptococcus, Enterococcus, Escherichia of gisten (Saccharomyces boulardii) worden aangeboden. Momenteel is er een opbod over welke samenstelling het meest geschikt is voor de behandeling van een bepaald klachtenpatroon. Het is nog véél te vroeg om hierover eenduidig uitsluitsel te geven. Veel belangrijker dan het soort micro-organisme is de overleving tijdens de productie, de bewaring en de toediening (oraal, dermaal, vaginaal). Vraag daarom steeds aan de fabrikant de nodige garanties over de stabiliteit (levensvatbaarheid) van een probiotische formule.

De probiotische wereld is in volle expansie. De huidige wetenschappelijke inzichten zijn pas het begin van een ware microbiologische revolutie.

Een volledige lijst van referenties kan opgevraagd worden bij de redactie.

Geert Vergote studeerde af als apotheker aan de Vrije Universiteit Brussel en promoveerde als doctor in de farmaceutische wetenschappen aan de Universiteit Gent. Sinds 2009 is hij gastprofessor Farmaceutische zorg en Fytotherapie binnen de associatie KU Leuven (Odisee). Geert is een échte lesgever. Met kennis van zaken en op een enthousiaste manier informatie meedelen aan derden is zijn troefkaart. Tevens is hij oprichter en algemeen directeur van Verno Scientific.

Prebiotica komen voor in verschillende voedingsmiddelen zoals groenten, fruit, granen, brood en peulvruchten.

Proviform Natuurlijke vitamine D3

Proviform vitamine D3

Proviform vitamine D3 is van de allerhoogste kwaliteit, levert de meest eff ectieve opname en is van natuurlijke oorsprong. Voor veganisten zijn er vitamine D3 - 5 mcg druppels en 25 mcg capsules beschikbaar. Hiervoor is vitamine D3 gebruikt uit een 100% zuivere algenbron. Dit is zowel kosher als halal.

Voor vitamine D3 - 10 mcg en 25 mcg hebben we gekozen voor kleine rundergelatine softgels. Deze natuurlijke vitamine D3 is makkelijk te slikken en voordelig in prijs. In een vegetarische capsule is er de keuze uit de doseringen 25 mcg, 50 mcg en 75 mcg. Deze capsules zijn geschikt voor vegetariërs, bevatten natuurlijke vitamine D3 en 100% natuurlijke hulpstoff en. Het door Proviform ontwikkelde Weerstand PLUS is een unieke krachtige formule met natuurlijke vitamine D3, extracten van echinacea, cat’s claw, propolis en vlierbes aangevuld met zuurvrije vitamine C, vitamine A, zink, selenium en bromelaïne uit ananas. Weerstand PLUS is 100% glutenvrij, GMO-vrij, lactosevrij en geschikt voor vegetariërs.

Om makkelijk een dosering aan te kunnen passen zijn er druppel- fl acons met pipet. Deze zijn verkrijgbaar in doseringen van 5 mcg per druppel voor het hele gezin en in een dosering van 25 mcg en 50 mcg per druppel voor volwassenen.

Vegan D3

100% VEGAN vitamine D3 Verkrijgbaar als capsule en in druppelvorm De druppels zijn geschikt voor het hele gezin Eenvoudig te doseren met een pipetje Natuurlijke kersensmaak

Druppels

100% natuurlijke vitamine D3 in de meest eff ectieve vorm Verpakkingen met 5 mcg, 25 mcg en 50 mcg per druppel Makkelijk te doseren met het pipetje Geschikt voor vegetariërs en vrij van soja

Over Proviform Capsules

100% natuurlijke vitamine D3 in de meest eff ectieve vorm Doseringen van 25 mcg, 50 mcg en 75 mcg per capsule Vitamine K2 en vitamine D3 in een 100% natuurlijke en krachtige combinatie Geschikt voor vegetariërs

Proviform biedt een groot assortiment voedingssupplementen van zeer hoge kwaliteit. Bij het formuleren van de samenstellingen staat voorop dat de werkzaamheid en de doseringen van de gebruikte ingrediënten optimaal zijn. Proviform voedingssupplementen worden verpakt in een donkere, glazen verpakking wat zorgt voor een optimale versheid en bescherming van de ingrediënten.

Proviform is een Nederlands bedrijf en heeft de ontwikkeling van producten in eigen hand. Daarom zijn wij in staat de samenstellingen constant te monitoren, te verbeteren en innovatieve producten te ontwikkelen. De meer dan 100 verschillende Proviform voedingssupplementen vermelden alleen de werkzame elementaire hoeveelheden en zijn 100% GMO- en glutenvrij. Het grootste deel van het assortiment is geschikt voor vegetariërs en veganisten.

Onze producten worden samengesteld met krachtige en verantwoorde doseringen. De vitamine D3 pullulan capsules zijn 100% natuurlijk en bieden de beste bescherming voor de ingrediënten. De enige hulpstof daarbij is rijstbloem.

Voordelige softgels

Kleine, makkelijk te slikken softgels

100% natuurlijke vitamine D3

Doseringen van 10 mcg, 25 mcg, 50 mcg en 75 mcg

Voordelig in prijs

Kijk op de Proviform website www.proviform.nl voor meer informatie.

Weerstand PLUS

100% natuurlijke vitamine D3 Krachtige doseringen echinacea, propolis, vlierbes en cat’s claw Goed opneembare mineralen en zuurvrije vitamine C Geschikt voor vegetariërs

Prijslijst Het totale Proviform vitamine D3 programma met consumenten adviesprijzen bestaat uit:

P114 Vit D3 - 5 mcg - 30 ml druppels met pipet €13,95 P991 Vit D3 - 5 mcg VEGAN - 30 ml druppels met pipet €18,95 P134 Vit D3 - 10 mcg - 100 softgels €10,50 P132 Vit D3 - 10 mcg - 250 softgels €22,50 P100 Vit D3 - 25 mcg - 100 vegicaps €13,95 P102 Vit D3 - 25 mcg - 200 vegicaps €24,50 P098 Vit D3 - 25 mcg - 100 softgels €11,95 P099 Vit D3 - 25 mcg - 300 softgels €27,95 P101 Vit D3 - 25 mcg VEGAN - 90 vegicaps €19,95 P124 Vit D3 - 25 mcg - 30 ml druppels met pipet €16,95 P121 Vit D3 - 50 mcg - 30 ml druppels met pipet €19,95 P103 Vit D3 - 50 mcg - 100 vegicaps €17,50 P095 Vit D3 - 50 mcg - 100 softgels €16,30 P096 Vit D3 - 50 mcg - 240 softgels €32,95 P105 Vit D3 - 75 mcg - 100 vegicaps €20,50 P092 Vit D3 - 75 mcg - 100 softgels €17,95 P093 Vit D3 - 75 mcg - 300 softgels €42,50 P270 Vit K2 - 180 mcg & D3 - 25 mcg - 60 vegicaps €31,50 P178 Weerstand PLUS - 60 vegicaps €26,95