Podróże Miasteczko jest senne; choć to sobota, sklepy i knajpki nie czekają na klientów. Wita mnie jednak muzeum. Jest małe, skromne i darmowe; mieści się obok wieży szybu kopalni. Wewnątrz znajduję fotografie, narzędzia i stroje górnicze i olbrzymie koło – to maszyna wyciągowa, której ruch wydobywał spod ziemi urobek. Pytam panią pracującą w muzeum o listy pracownicze górników. Okazuje się, że przechowywa-
ne są w prywatnym archiwum. Dostaję do przejrzenia segregator kopii zdjęć pokazujących miejscowych Polaków pozujących w rozmaitych sytuacjach, głównie odświętnych, od końca XIX wieku do czasów współczesnych. Znajomych nazwisk jednak nie znajduję. Kopalnia działała od 1858 do 1974 r. Tu właśnie z 2 na 3 maja 1866 r. doszło do wielkiej katastrofy górniczej. Przesączająca się woda wyrwa-
Budynek muzeum
Szyb Vieux 2 za budynkiem muzeum górniczego
obserwacje potwierdza wizyta na obu tutejszych cmentarzach. Na pomnikach widnieją polskie nazwiska, a często i napisy-dedykacje w zniekształconej polszczyźnie. Najwyraźniej zamawiały je osoby, które języka polskiego nie uczyły się w szkole lub potomkowie imigrantów. Z kolei dzielnica identycznych ceglanych domków (m.in. rue de Nice) to typowe osiedle kopalniane. Budynek merostwa
ła w szybie krater o średnicy 30–35 m i głębokości 10–11 m. Na tym wydarzeniu Emil Zola oparł kluczową scenę swego „Germinala”; dziś imię pisarza nosi tutejsza szkoła średnia. Odjeżdżając, podziwiam kwitnące pola rzepaku, którym obsiano okoliczne wzgórza. Era przemysłowa jest już tylko wspomnieniem; razem z nią odeszła epoka świetności miasta, które liczyło kiedyś 14 000 mieszkańców i miało kopalnie w nazwie. A jednak w jakimś sensie przyjechać do tego małego Zagłębia, to znaleźć kawałek siebie...
8
nr 2(26) marzec–kwiecień 2013