Krant samen maken we de stad groener by Livia Leysen

Samen maken we de stad groener VEEL NIEUWE IDEEËN VOOR GROENSTROKEN FLATS

METAMORFOSE VAN EEN BRAAKLIGGEND TERREIN

-10 TIPSTER INSPIRATIE

Maak een eenvoudige omgevingsanalyse om de sociale netwerken als school, kerk en jongerenwerk en sleutelfiguren in kaart te brengen. Nodig hen persoonlijk uit voor de eerste bijeenkomst(en) en vraag hen hun netwerk te mobiliseren voor het project.

Wees helder over de randvoorwaarden van het project, maar vermijdt daarbij jargon.

Wees open over de ambitie die je als gemeente hebt, zonder direct alles voor te koken en in te kaderen.

Probeer de wensen van bewoners(groepen) en gemeente te combineren. Wees bereid tot compromissen.

Zorg dat direct bij het begin duidelijk is wat de rol is van de gemeente en van de bewoners.

Onderzoek of de plannen relevant zijn voor verschillende groepen in de wijk en kunnen rekenen op breed draagvlak

Zoek in de plannen naar quick-wins en voer die alvast uit. Dit houdt iedereen enthousiast.

Zorg dat het leuk en gezellig is om samen te werken. Denk daarbij aan een mooie locatie voor overleg, iets lekkers bij de koffie, pizza sessie, kleine attenties op speciale momenten. Vier successen en mijlpalen. Wees als overheid toegankelijk, makkelijk bereikbaar. Voorkom doorverwijzingen. Communiceer regelmatig met de wijk. Varieer daarbij in de communicatiemiddelen zodat middelen elkaar aanvullen en versterken en je zo veel mogelijk mensen bereikt.

www.natuurenmilieuoverijssel.nl

SAMEN SCHETSEN AAN UITERWAARDENGEBIED

Groen van betekenis In Overijssel hebben we prachtige, gevarieerde natuurgebieden. Heerlijke plekken om er op een vrije zondag te genieten van het ruisen van de bomen, bloeiende heide, spiegelende rivieren, het gehamer van een specht en met een beetje mazzel een zonnende adder of een wegvluchtend ree. Veel van onze tijd verblijven we echter in stedelijk gebied, het is de plek waar we wonen en werken. Een omgeving met vooral veel beton, asfalt en verkeer. Toch leent ook onze stedelijke omgeving zich heel goed voor meer groen. Denk aan monumentale bomen, pluktuinen, waterpleinen, bloemenlinten, bloemrijke wegbermen en slootkanten, groene schoolpleinen, bloembakken op straat, geveltuintjes en groene daken op kantoorgebouwen.

roen in de stad heeft meerdere functies. Het maakt onze leefomgeving aantrekkelijker, leefbaarder, gezonder én zelfs veiliger. Niet vreemd dus dat uit onderzoek, dat TNS Nipo in 2015 in opdracht van provincie Overijssel uitvoerde, blijkt dat ‘’meer stadsgroen’’ bovenaan het wensenlijstje van de inwoners van Overijssel staat. Bovendien is groen in de stad dé manier om kinderen meer in aanraking te laten komen met natuur.

Bloeiende initiatieven Vanuit de behoefte aan meer stadsgroen starten steeds meer inwoners, bedrijven, gemeenten en maatschappelijke organisaties initiatieven om hun wijk of buurt een groene opknapbeurt te geven. Het kunnen kleine acties zijn, zoals het inzaaien van bloemenlinten, planten van bomen, inplanten van boomspiegels of guerrilla gardening. Maar het kunnen ook grote, wat meer ingewikkelde projecten zijn. In deze krant beschrijven we een drietal van deze meer omvangrijke groene-projecten, waarin gemeenten en bewoners in co-creatie samenwerkten. In Enschede heeft de gemeente bewoners van de Rembrandtlaan benaderd om samen de groenstroken tussen de flats op te knappen. In Steenwijk is een groep bewoners van de Wijkvereniging Steenwijk Noord begonnen met plannen om een braakliggend terrein om te vormen tot een multifunctionele groene oase. De gemeente ondersteunt waar nodig. In Zwolle hebben gemeente en Travers bewoners uit de wijk Holtenbroek gevraagd om met ideeën te komen voor de herinrichting van een 4 hectare groot uiterwaardengebied.

Natuur en Milieu Overijssel gaf als onafhankelijke partij ondersteuning aan de drie projecten. Provincie Overijssel bood financiële ondersteuning. Onder de noemer Natuur en samenleving heeft de provincie verschillende pilots laten uitvoeren om natuur en inwoners meer met elkaar te verbinden.

Samen kom je verder Welke kansen zijn er in jouw gemeente? Zijn er plekken die wel een groene opknapbeurt kunnen gebruiken? Kijk dan of je hier samen met de bewoners een mooi plan voor kunt maken. Samen maak je betere plannen die goed aansluiten bij de wensen en leefwereld van de bewoners. Bovendien zorgt het voor een betere onderlinge verstandhouding, sociale cohesie in de wijk, en wellicht zijn er mogelijkheden om bewoners ook meer de regie te geven in het onderhoud. Zijn er al actieve bewoners met ideeën voor stedelijk groen in hun eigen wijk? Zoek dan vooral naar de wegen om dat mogelijk te maken, leg duidelijk uit wat de randvoorwaarden zijn en welke rol de gemeente heeft in het hele project. In deze krant vind je alvast goede voorbeelden, handige tips van initiatiefnemers en een stroomdiagram van de stappen die je gaandeweg in het proces tegenkomt. Wil je graag met ons sparren, mail of bel ons. Natuur en Milieu Overijssel helpt zowel bewoners als gemeenten graag op weg bij lokale groen-projecten. We kunnen als onafhankelijke partij zorgen dat in het initiatief meerdere belangen worden meegenomen, bemiddelen bij conflicten, helpen obstakels te overwinnen en onze ervaringen delen uit eerdere projecten.

ENSCHEDE

Veel nieuwe ideeën voor groenstroken flats In verband met wateroverlast ontwikkelt de gemeente Enschede een nieuwe stadsbeek door de wijken Pathmos en Stadsveld. Voor de direct aanpalende woongebieden wordt gekeken of en hoe een en ander mooier en groener kan worden ingericht. Een van die plekken zijn de zes flats aan de Rembrandtlaan. De gemeente Enschede en Natuur en Milieu Overijssel nodigden bewoners van de flats uit mee te denken over de herinrichting van de groenstroken tussen de flats. Cindy Guit is een van hen. Zij is de afgelopen maanden nauw betrokken geraakt bij het project en enthousiast over de resultaten. “Als we de plannen kunnen realiseren dan wordt het hier echt mooi. We gaan er alleen maar op vooruit.”

amen nadenken over de inrichting van je eigen omgeving werkt heel inspirerend, zowel voor gemeente als bewoners. En het kan ook nog eens heel snel resultaten opleveren, zo laat althans het project in Enschede zien. Na de startbijeenkomst op 6 april liggen er nu, eind mei, al mooi uitgewerkte plannen op tafel die 11 juni kunnen worden gedeeld met alle bewoners. Dan wordt duidelijk hoe groot het draagvlak is en of de Vereniging van Eigenaren positief staat tegenover de plannen van de projectgroep. Cindy: “Het is afwachten hoeveel mensen er 11 juni komen en hoe de reacties zullen zijn. Maar tot nu toe heb ik nog geen negatieve geluiden gehoord. Als ik de mensen uit mijn trappenhuis spreek zijn ze allemaal enthousiast over onze ideeën, maar ook wel afwachtend in de zin van eerst zien dan geloven.” In de tussentijd worden bewoners ook met brieven op de hoogte gehouden van de voortgang en ideeën.

Valse start Op de startbijeenkomst kwam maar een handje vol bewoners af. Waarschijnlijk was, denkt ook Cindy, de eerste uitnodigingsbrief die gemeente en Natuur en Milieu Overijssel stuurden niet duidelijk genoeg en werd vooral het belang voor de bewoners onvoldoende uitgelicht. De bewoners die nieuwsgierig genoeg waren om wel te komen, werden vrijwel allemaal actieve projectgroepleden. Cindy: “Alhoewel we allemaal heel verschillend zijn, lukte het heel goed om samen tot een plan te komen. Het is echt een heel erg leuk project. Het is toch uniek dat je zelf ideeën kan aandragen voor je eigen wijk?”

Van wadi’s tot parkeren

Overijssel ideeën verzameld over een nieuwe inrichting van het groen tussen de flats. Met de plannen worden meerdere problemen opgelost, zo vertelt Cindy. “Omdat er in de buurt te weinig parkeergelegenheid is worden de groenstroken tussen de flats inofficieel gebruikt om auto’s te parkeren. Dat maakt het erg rommelig en gaat ten koste van alles. Ook kijken we naar de hoogwaterproblemen en bedenken we oplossingen om het riool te ontlasten, denken we aan wadi’s en verbindingen met de nieuwe stadsbeek.” Als de plannen in grote lijnen klaar zijn en kan rekenen op draagvlak van bewoners en Vereniging van Eigenaren, begint de zoektocht naar geld voor de uitvoering. Een start bedrag is beschikbaar gesteld door de provincie Overijssel. De plannen kunnen in gedeeltes worden gerealiseerd.

In twee bijeenkomsten heeft de kleine, maar enthousiaste projectgroep van bewoners, gemeente en Natuur en Milieu

STEENWIJK

Metamorfose van een braakliggend terrein

Piet Brinksma, Roland Heerschop en Sebastiaan Brand van de wijkvereniging Steenwijk Noord zijn met recht trots op hun nieuwe groen project voor de wijk. Op tafel ligt een prachtig uitgewerkte plan met boomgaard, beekdal met kikkerpoel, veldbloemenweide, speelveld, moes- en schooltuinen, fietscrossbaan en wandelpad. Het is het plan voor een al jaren verwaarloosd, braakliggend terrein in de wijk Torenlanden in Steenwijk Noord. Zolang de gemeente hiervoor geen koper heeft gevonden, krijgen de bewoners van de wijk het in bruikleen om er voor mens en dier een mooie groene oase van te maken. Inmiddels zijn de eerste grondwerkzaamheden in volle gang en wordt hard gewerkt aan een feestelijke opening en gezamenlijke plantdag van bomen en struiken.

en brede wijkvisie voor Steenwijk Noord met ideeën om de leefbaarheid van Steenwijk noord te verbeteren kwam tot nu toe niet goed van de grond, maar het lukte wel om een groen plan met meerdere functies te maken voor het braakliggende terrein bij de wijk Torenlanden. Piet Brinksma: “In september 2014 ben ik voor het eerst naar de gemeente gestapt om te vragen wat hun plannen waren met het terrein. Na heel veel gesprekken kregen we uiteindelijk groen licht en tekenden we officieel een overeenkomst dat wij op eigen risico met het gebied aan de slag mochten. Wij maakten, samen met Chris Theurlinckx van de gemeente Steenwijkerland meerdere tekeningen voor het terrein en legden dat tijdens een aantal wijkavonden voor aan wijkbewoners, school B, Stichting Frion, Jeugdwerk, bewoners en directie Nijenstede, hondenbezitters en de wijkvereniging. Dat leverde een paar aanpassingen op, maar in de hoofdlijnen van het plan kon iedereen zich wel vinden. Ook KNNV De noordwesthoek droeg haar steentje bij aan de plannen. Het is een zogenaamd pauzelandschap geworden waar een breed publiek van kan genieten, maar waar ook ruimte is voor vogels, insecten, bloemen, groente en fruit.”

Op zoek naar beheerders Met het zogenaamde koppengeld van de gemeente en de subsidie van de provincie wordt een begin gemaakt met de uitvoering van het plan. “Het is geweldig dat we nu na anderhalf jaar praten en plannen maken ook echt met de realisatie zijn begonnen”, aldus Piet. Voor het beheer moeten nog mensen worden geworven en Piet hoopt dat de Regionale Scholengemeenschap (RSG) daarin iets kan betekenen. “We moeten nu ook aan de slag met het maken van een beheerschema en zoeken naar mensen die iets willen doen. Hopelijk kunnen we hiervoor mensen enthousiasmeren tijdens de feestelijke opening binnenkort. De wethouder komt dan de eerste boom planten en bezoekers ontvangen een mooie plant voor hun eigen tuin of balkon. Ik hoop ook dat we RSG-groen kunnen betrekken bij het beheer en dat wijkbewoners en leerlingen van school B veel plezier gaan beleven aan de moes- en schooltuinen.”

ZWOLLE

Samen schetsen aan uiterwaardengebied In het noorden van Zwolle ligt de wijk Holtenbroek. De wijk grenst aan het Zwarte Water, waardoor de wijkbewoners een mooi uiterwaardengebied in hun ‘achtertuin’ hebben om er te wandelen, struinen, te spelen. Toch, wordt het gebied weinig gebruikt door mensen, zo constateerden medewerkers van wijkboerderij de Klooienberg. Het was voor Gerard Ballintijn van de gemeente Zwolle en Lot Zinsmeyer van Traverswelzijn aanleiding om bewoners te vragen met ideeën te komen om het gebied aantrekkelijker te maken. Het is daarbij mooi meegenomen dat het participatieproject er ook voor zorgt dat het uiterwaardengebied meer in de spotlights komt te staan en bredere bekendheid krijgt in Holtenbroek. gebiedsgrens te zijn. “Er mag alleen niet in de dijk gegraven worden”, aldus Gerard. “Bovendien denken we niet vanuit beschikbaar budget. Ik vind het belangrijk dat mensen nadenken over wat ze met het gebied willen in plaats van wat ze met het geld willen. In een later stadium kijken we naar wat haalbaar is”. Het leverde al een bak met ideeën en schetsen op. Lot: “De ideeën zijn heel divers. Het gaat over het opknappen van het vlonderpad en de wilgentenenhutten, een speelplek, wilde bloemenweide, zelfs een theehuis, hondenspeelplek, toegankelijk voor gehandicapten, een natuurlijke oever en een meer vloeiende overgang van stad naar uiterwaarden. Daarnaast willen alle bewoners de waardevolle natuur intact laten en verder ontwikkelen”. Er zijn ook tegenstrijdige belangen, zo vertelt Lot. Bijvoorbeeld over fietsen op de dijk, schapen en honden en verlichting op de dijk. “In een volgende bewonersavond gaan we er echter voor om samen tot één voorlopige schets te komen en dat voor te leggen aan de rest van de bewoners. ”

Van idee naar uitvoering Voor de schop de grond in gaat moet er nog veel gebeuren. Lot daarover: “We willen het plan van de bewoners ook graag met bewoners uitvoeren. Het zou mooi zijn als de werkgroep die nu is ontstaan zich ook inzet voor de uitvoering en het zoeken naar financiële middelen. Natuurlijk met ondersteuning van ons”.

nmiddels is een gemêleerde groep van ongeveer 15 bewoners al fanatiek aan de slag gegaan met brainstormen en schetsen. Lot en Gerard gingen zelf op pad om mensen daarvoor uit te nodigen. Gerard: “Lot en ik kennen veel bewoners en bewonersgroepen in Holtenbroek. Die hebben we persoonlijk aangesproken en gevraagd of ze het leuk zouden vinden om mee te denken over een nieuwe invulling van het uiterwaardengebied. We hebben sleutelfiguren ook gevraagd hun achterban te motiveren om mee te denken.” Lot vult aan: “Natuurlijk bereiken we tijdens de bewonersavonden niet iedereen, niet iedereen is even mondig of geneigd naar dit soort bijeenkomsten te gaan. Daarom zorgen we regelmatig voor berichten in de wijkkrant. En geven we aan bezoekers van activiteiten in het wijkcentrum uitleg over wat er gaande is en hebben we ook hen gevraagd wat zij zouden willen. Dan willen we daarnaast nog ideeën ophalen bij jongeren om die mee te nemen in het proces.”

Weinig kaders In overleg met Rijkswaterstaat en Waterschap Drents Overijsselse Delta over de mogelijkheden, is gekozen voor minimale kaders. Ook de dijk hoeft geen strikte

WELKE VORM VAN PARTICIPATIE PAST? Wie neemt het initiatief?

Maatschappelijke organisatie

(Semi-)overheid

Bewoners

Zit er ruimte in de plannen? Zit er ruimte in de tijdsplanning?

Voeren ze zelf al uit?

NEE

Is er een belang voor de bewoner? Is er bereidheid bij de bewoner?

Hebben ze ondersteuning nodig?

Zijn er actieve bewoners?

Individuele geïnteresseerden?

Is er binding met de plek?

Actieve samenwerkingsverbanden?

Is er een gemeenschappelijk belang?

Informeren

Raadplegen

Advies vragen

Samenwerken

Zelf organiseren

HOE STIMULEER JE PARTICIPATIE? Er zijn verschillende manieren waarop je bewoners kunt stimuleren om meer te participeren; van informeren richting zelf organiseren. Basis is dat mensen zich meer betrokken en verbonden voelen met het gebied. De activiteiten kun je als trekker van het planproces zelf oppakken of hiervoor een intermediaire organisatie vragen. Hieronder vind je een aantal suggesties. • Geef informatie over het plangebied; over de natuur, het water en/of cultuurhistorie. Goede manieren om dat te doen is met een persoonlijk verhaal of lezing, prachtige foto’s, youtubefilmpje, excursie of schouw over natuur, water en cultuurhistorie; • Betrek kinderen en/of jongeren (via school of jongerenwerk) bij je project en daag hen uit met creatieve ideeën en oplossingen te komen; • Organiseer een workshop of training over verschillende vormen van participatie (wat komt er allemaal bij kijken, hoe is de rolverdeling in de verschillende fasen, etc.). Organiseer dit als onderdeel van het project; • Organiseer werkdagen in de buurtnatuur. Werk hierin

samen met welzijnswerk, terreineigenaren en natuurorganisaties en maak er een leuke dag van. Koppeling met NLDoet, Parels van het Landschap, Fete de la Nature of de Nationale natuurwerkdag ligt voor de hand; • Zet een prijsvraag uit bij direct betrokkenen/belanghebbenden voor het beste plan of oplossing. Denk hierbij goed na over de voorwaarden; • Organiseer natuur- en waterbeleefactiviteiten voor kinderen en hun ouders; • Organiseer speciale activiteiten, zoals openwaterzwemmen of een natuurfestival • Werk met creatieve werkvormen om tot goede plannen te komen. Schakel bijvoorbeeld eens een kunstenaar in.

HOE KOM JE VAN IDEE TOT UITVOERING? Randvoorwaarden ophalen bij overheidspartijen Kennismaken met mensen Kennismaken met plek Inventariseren samenstelling wijk, bewoners, wijkverenigingen, etc. Risicoanalyse maken Sleutelfiguren, en -organisaties opzoeken voor de werving Plan maken met kerngroep Werven van bewoners Feestelijke activiteiten organiseren Communiceren over voortgang

Keuzes maken vanuit opties Bijeenkomsten met betrokken bewoners

Schetsen en definitief ontwerp Afspraken maken over beheer Financiering vinden

COLOFON:

De krant Samen maken we de stad groener is een van de resultaten van het project Groen van betekenis; een project uitgevoerd door Natuur en Milieu Overijssel

en betaald door provincie Overijssel. In het project Groen van betekenis hebben we samen met bewoners, gemeenten en maatschappelijke organisaties

gewerkt aan het vergroenen van de stedelijke leefomgeving. De resultaten en ervaringen delen we in deze krant. Redactie: Ruud Pleune, Willemien de

Wolde en Livia Leysen. Eindredactie: Livia Leysen. Vormgeving: Frank de Wit. Juli 2016