ng o
tw ik vo or on
ke li ng
ss am en
.be
België-Belgique
w er ki ng
9100 Sint-Niklaas 3/4976
-Niklaas or 9100 Sint Afgiftekanto elijks Nr 54 - Driemaand 11 94 94 20 P 1 cember 20 vember - de oktober - no
.be
V.U. : Marc Joolen - Bevrijde Wereld - Nieuwstraat 70, 9100 Sint-Niklaas - T. 03 777 20 15 - F. 03 766 36 41-E-mail. info@bevrijdewereld.be
ng o vo
or
ke li ng on tw ik
ss am en
w er ki ng
11 lcrisis 20 e s d e o v › Dossier
isis r c l e s d e vobrek aan politieke wil = ge
van sis. De stem ri lc se ed vo zij de Zo ervaren boeren. ners en de rt a p ze on Wouter r, Lieve en sterkste kant. te e P : n e iz Inleefre de wereld van haar en n oud. ontdekt voor jong e st e fe t o : Eén gro Villa Pace leefreis in geren op in n jo se le a g Sene laas. Sint-Nik
? elcrisisdag s d e o v f o oedseldag ››› Wereldv
gedwongen hun grenzen te openen voor goedkope voedseloverschotten uit het Westen. Zo goedkoop dat er naar lokale producten steeds minder vraag was. De afhankelijkheid van import groeide, en de kleinschalige landbouw in eigen land werd steeds meer verwaarloosd. •• Maar de afhankelijkheid van de ooit zo goedkope voedselimport wordt nu duur betaald. Sinds de eeuwwisseling werd de druk op de prijs van landbouwproducten groter door de snel groeiende vraag naar biobrandstoffen, slechte oogsten en stijgende prijzen voor olie en kunstmest. Vanwege die stijgende prijzen nam de interesse ook sterk toe bij beleggers en speculanten die een uitweg zochten uit de financiële crisis.
In deze Djembé maak je kennis met de familie van Mory en Bineta
Binnen Bevrijde Wereld willen we de lokale productie stimuleren
uit Gambia. Vier jaar geleden konden zij met een jaarinkomen van
zodat zo’n 250.000 plattelandsgezinnen kunnen voorzien in hun
786 euro, zes zakken rijst kopen voor 63 euro. Voor dezelfde prijs
eigen voedsel. We gaan samen op zoek hoe we nieuw leven kun-
kopen ze er nu amper drie. De voedselprijs verdubbelt! De impact
nen blazen in lokale voedselrassen, die minder kunstmest nodig
hiervan op een gezin zoals dat van Mory en Bineta, kunnen wij ons
hebben en meer weerstand bieden tegen plagen. We zoeken naar
moeilijk voorstellen. Zouden wij dit voelen? Ik ben ervan overtuigd
opslagmethoden, zodat het voedsel langer bewaard en verkocht
dat er ook hier mensen zijn die dit niet meer aankunnen. Niet voor
kan worden. Dit alles doen we samen met, en vanuit de dorpen. En
niets groeien de activiteiten van onze voedselbanken nog steeds.
steeds opnieuw valt me het enthousiasme op van de mensen met wie we hieraan werken.
Hier bij ons spendeert een gezin gemiddeld zo’n 8 tot 10 procent van zijn maandbudget aan voedsel. Dat wordt dus 16 tot 20 pro-
Maar laten we vooral niet naïef zijn. Dit volstaat niet. Het mondi-
cent bij een verdubbeling van de voedselprijzen. Als het zover
ale beleid moet ook meewillen. Zonder mondiale veranderingen is
komt, zullen we er dus wel wat voor moeten laten. Op het plat-
voedsel handelswaar, met alle gevolgen van dien. En al helemaal
teland van West-Afrika ligt dit anders. Hier gaat 80 tot soms 90
voor een gezin, dat 80 tot 90 procent van z’n inkomen ziet opgaan
procent van het gezinsinkomen op aan voedsel. Als dat verdubbelt,
aan voedsel.
blijft er helemaal niets meer over. Dàt is de crisis waar we vandaag mee te maken hebben. 900 Miljoen mensen lijden inmiddels honger en 2 miljard mensen zijn ondervoed. Door de huidige voedselcrisis staat nog eens hon-
16 Oktober is het Wereldvoedseldag. Een dag waarbij we geacht
derden miljoenen mensen extra het water aan de lippen.
worden stil te staan bij het gebrek aan voedsel of de ongelijk-
De oorsprong van de voedselcrisis in een notendop:
waardige verdeling daarvan. Ik stel dus voor om de komende 16de
•• Een aantal decennia geleden schafte de
oktober om te dopen in VOEDSELCRISISDAG.
Wereldhandelsorganisatie (WTO) de import- en exportbarrières af. De landbouw- en voedselproductie kwam hiermee in
Marc Joolen
handen van de vrije markt. Ontwikkelingslanden werden
Algemeen Coördinator
e Djembé ››› In dez e wil’ 011 P. 04-09 an politiek een aanleiLCRISIS 2 a E k S D re b E e O g V e als DOSSIER te instanti ging, maar sis in eers s niet zien als een bedrei producenten op het de ‘Voedselcri si ri en lc e
de stad g.” Onz n de voedse nsument in debestrijdin “We moete tussen de co r van armoe de huidige ie nd er an ba ov m de n n ee ding om Filippijne de en. Het is w en au a rn ik fr ve te West-A platteland in Bolivia, de boeren partners en s. voedselcrisi
P. 10-11 SSENEN t’ EN VOLWA IZ E R erkste kan rschilF E E INL van haar st mer op inleefreis. Drie ve chillende ld re e w e d zo rs ‘Ontdek en twee ve gingen deze
e zou ringen ter en Liev en dit eens illende erva Peter, Wou d dat iedere met versch ig s, tu er er ig iz ov l re lemaa lende inleef alle drie he gen. Maar bestemmin en! moeten do
ILLA PACE P. 12 ORP OP V D D L E R E de dit jaar en oud’ KINDERW voor jong erwerelddorp verwelkom st e fe t o nd ‘Eén gro jaar! Het ki knal op dit Het was er gezichtjes. nderd blije ho zo’n drie
ONGEREN GALESE J P. 13 E N E S IS ’ MRE ch ontdekken TERUGKO het leven oudere mensen zal me to familie is n le se is or le vo he is de ‘Uitw hu nt st ru oo t w
aan he ssen Senegal selingen tu “Het bezoek wij niet. In ende uitwis ts kennen ei ie bo Zo e . D en .” jv bijbli voor elkaar zorgen we en. samen, en lase jonger ik -N nt en Si Senegalese
LD DE WERE P.14 cember?’ EN BEVRIJ oede doel op zes de ng fair N U E T S ZIJ et g een ladi stelden al ook voor h ‘Snoep jij as, Ecover en PROTOS be llie ook? ikla eld. Ju Stad Sint-N evrijde Wer aasjes bij B kl er nt Si e trad
›››
2011 dselcrisis e o v : r ie s s Do n
is i s i s i r c l e Voeds nstantie eerste i ek aan een gebre wil* ge uit de vori politiek getrokken
de lessen onvoldoen t meer te Hebben we dossier nie opten dit o h e W leden s? si rie jaar ge voedselcri og eens. D n t ie N . rijven ereldwijde hoeven sch é aan de w b m je D e ubbel zo e een hel wijdden w ige komt d 08. De huid 0 2 dubbel n va s si sen moeten en voedselcri m en en Miljo . zeggen ze. en te kopen hard aan, sten om et ta ee n n o 4 4 de portem half jaar zo diep in het laatste er jn zi k en. Neen, Wereldban e bijgekom ed Volgens de o m ar e trem ssier, ensen in ex n nieuw do miljoen m kten we ee aa m s u D . s geleerd nze partner geen lessen in staan: o en d id m en de or zij die er est-Afrika gevoed do Bolivia, W in en n aan er o .000 b samenwerke en de 250 in dag uit ag d e w met wie ning. Filippijnen atervoorzie edsel- en w vo e er et b een
P. 04
Vicieuze cirkel
er twintig jaar geleden een neoliberale wind. Kleine boeren werden
Jarenlang gaven overheden in ontwikkelingslanden de voorkeur
steeds meer op de achtergrond geduwd, ten gunste van grootscha-
aan goedkope import van buitenlands voedsel, en marginaliseerden
lige landbouw, bestemd voor export. De afhankelijkheid van geïm-
tegelijkertijd de ontwikkeling van de landbouw in eigen land. Niet
porteerd voedsel nam hierdoor toe. Toen in 2006 de voedselprijzen
geheel hun schuld. Europa en de Verenigde Staten waren destijds
sterk begonnen te stijgen, greep de socialistische regering van pre-
sterke promotors om de eigen voedseloverschotten uit te voeren
sident Evo Morales in met drastische maatregelen. De export van
naar deze landen. Door de verwaarlozing van de lokale landbouw,
bepaalde producten zoals maïs, rijst, tarwe en vlees werd tijdelijk
ontstond een plattelandsvlucht van boeren, op zoek naar een beter
aan banden gelegd om de productie voor eigen land te stimuleren.
leven in de stad. Om al deze nieuwe, arme inwijkelingen te voeden,
EMAPA werd in het leven geroepen, een staatsbedrijf dat het land
en om de politieke stabiliteit in de steden te bewaren, was er nood
van goedkoop voedsel moet voorzien. Dit gebeurt in eerste instan-
aan goedkoop voedsel: dus bleven ze voedsel importeren tegen
tie door goedkoop voedsel te importeren, kredieten te verstrekken
prijzen waar de lokale boeren in hun eigen land niet tegen kunnen
aan kleine boeren, en maximumprijzen vast te leggen voor kip en
concurreren, wat tot een verdere neerval van hun lokale landbouw
suiker. Dit bracht de voedselprijzen in de periode 2008-2009 weer
leidde. Het is een vicieuze cirkel die zichzelf blijft voeden, zolang
op het oude niveau.
overheden in ontwikkelingslanden niet volop kiezen om een landbouwbeleid te ontwikkelen ten voordele van hun eigen boeren.
Robert Rueda, directeur van onze partner ICO, over EMAPA: “de oprichting van EMAPA heeft ervoor gezorgd dat arme families een
Eigen boeren eerst? Opboksen tegen de ‘goedkope’ import
betere toegang hebben tot basisproducten. Maar het blijft een tij-
Vanaf de jaren ‘80 laten West-Afrikaanse landen hun boeren aan
het conventionele, agrarische model dat heel kwetsbaar is voor
hun lot over. Lokale productie wordt nog nauwelijks gestimuleerd.
externe invloeden.” Ook volgens Juan Carlos Sejas, coördinator van
De productie van basisvoedsel zoals graan viel in Senegal in tien
onze partner Aynisuyu, wordt met deze overheidsmaatregelen de
jaar tijd terug op de helft: van 94 procent in 1985 tot 51 procent
nationale voedselproductie te weinig gestimuleerd: “Door de maxi-
in 1996. Er worden slechts schuchtere maatregelen genomen om
mumprijzen en exportbeperkingen wordt het minder interessant
de import aan banden te leggen. In twintig jaar tijd is de voedsel-
voor onze eigen agrarische sector om te produceren, en blijven we
situatie van de bevolking afhankelijk geworden van de import van
afhankelijk van import”.
delijke oplossing die niet het achterliggende probleem oplost van
Aziatische rijst. “West-Afrikaanse landen kozen voor een voedselvoor een voedselsoevereiniteit gebaseerd op een lokale productie.
“Mensen lijden honger omdat ze arm zijn, niet omdat er te weinig voedsel is.”*
De keuze voor het eerste was trouwens een politieke keuze: voedsel
Mory Cisse en Bineta Kéba Marong zijn vijftien jaar getrouwd en
voor de stedelijke bevolking met een belangrijker kiespotentieel
hebben zeven kinderen. Ze wonen in het Noorden van Gambia.
was belangrijker dan een keuze voor het platteland. Het aandeel
Samen hebben ze vier hectare grond - dus geen gebrek aan op-
van landbouw in het Bruto Nationaal Product van Senegal ligt rond
pervlakte - en een gemeenschappelijke groentetuin in het dorp.
15 procent, terwijl maar liefst 70 procent van de bevoling actief is
Hun jaarlijks inkomen ligt ver onder de armoedegrens. Om hier
in de landbouw. Voedselsoevereiniteit lijkt haast een droom, met
boven te komen, moeten ze drie keer zoveel verdienen. Met de op-
als zelden voorkomende basisvoorwaarde: een legitieme regering
brengst van hun grond, kunnen ze maar zeven maanden overleven.
die kiest voor landbouwontwikkeling”, meent Wim Vereecken, pro-
De overige vijf maanden hangt de familie af van de oogst van de
grammaverantwoordelijke voor West-Afrika.Ook in Bolivia waaide
groentetuin en solidariteit in het dorp. De huidige voedselcrisis zet
zekerheid gebaseerd op tijdelijk goedkope import. Ze kozen niet
P. 05
het mes nog harder op de keel. Vier jaar geleden kon het gezin zes zakken rijst van 50 kilo aankopen tegen 63 euro. Nu krijgen ze voor datzelfde bedrag maar drie zakken rijst. Door de voedselcrisis kunnen ze dus maar de helft zoveel aankopen als voorheen. “Bevrijde Wereld werkt in afgelegen zones op het platteland. De realiteit van een boerenfamilie weerspiegelt de historische keuzes die voor landbouw gemaakt werden op nationaal niveau: een familie produceert onvoldoende graan om zichzelf te onderhouden. Vaak komt slechts de helft van het graan van de eigen productie. Op het einde van het droog seizoen is de eigen voorraad op, en moeten ze extra voedsel aankopen om het jaar door te komen. Een belangrijk deel daarvan is geïmporteerd en onderhevig aan de prijsstijgingen op de wereldmarkt. Dat maakt dat boerenfamilies nu tot 90 procent van hun inkomen aan de aankoop van extra voedsel besteden”, schetst Sidy Gueye Niang, landenvertegenwoordiger van Bevrijde Wereld in West-Afrika. Op het Filippijnse eiland Masbate leven de meeste inwoners van de landbouw. Toch is het voor weinigen zeker of ze de volgende dag voldoende te eten zullen hebben, en leeft de meerderheid in armoede. Met de inkomsten uit de landbouw kan een boer op Masbate nauwelijks zijn gezin onderhouden. Boeren klagen over de hoge productiekosten, de kleine oppervlakte aan bebouwbare grond, het tekort aan landbouwgereedschap zoals werktuigen en machines, en het gebrek aan zaadbanken in handen van de gemeenschap. Wanneer een gezin onvoldoende inkomen heeft, moet het jongere gezinsleden naar de stad sturen om er een job te vinden, en de familie mee te onderhouden. “We zijn zo arm in Masbate. Ons inkomen volstaat niet. Na de middelbare school gingen mijn kinderen naar Manila om er in fabrieken te werken. Ze helpen ons mee te voorzien in onze dagelijkse behoeften,” vertelt Norma Codera, een vrouwelijke leider van de boerenorganisatie TAPAS waar Bevrijde Wereld mee samenwerkt. Nochtans zijn er in Masbate genoeg minerale rijkdommen aanwezig. Er is koper, zilver, goud, lood, ijzer,… Buitenlandse investeerders in mijnbouw spelen er echter onder één hoedje met de lokale mijnbouwindustrie, en putten grote delen van de voorraad al uit. De natuurlijke rijkdommen worden niet ingezet om het leven van de plaatselijke bevolking te verbeteren.
P. 06
e in boerenhanden n belangrijk Minder landspeelt de landloosheid ee oeren bezit
pijnen tien b In de Filip ven op de van een selcrisis. Ze ed vo in handen de factor in tste deel is o ro g et H grond. geen eigen landheren. e kleine elit . vormingen ndbouwher la m o ve en vrag te ge n luidruchtig n om grond va r de n ta “We blijven rs en voo ite van ng is er ge aan een el ie Onze regeri t vrij spel ef ge Ze edrijven, d . b boeren enlandse it u b en aan kleine erijen eeld de rs, veehoud om bijvoorb landeigenaa lag nemen es b denklasse. in id d n m en gro stijgende n ee n grote stukk va illen ien in hun r vlees te st om te voorz en b eb h honger naa ig dnod n. We weten oeren broo t of groente js ri s al Grond die b zo len bewerken, levensmidde we vandaag t da eigen basis d n la et sterk en ker of we h we strijden niet eens ze uden. Maar o eh b e verloren, w en n g kun Zonder zijn . n ve morgen no le s n is o mbahon, rder. Land elt Adam Si rt ve , verenigd ve r” ge hon bate. Ook we van de FAS op Mas CA ie en sterven at is rgan PAS, de boereno CAFAS en TA leider van rganisaties o en oment er m o k b el ers, de ndbezit op ro g onze partn n u h t da de dreiging le overheid. leven met door de loka en kk o tr inge kan worden r ronden doo landbouwg e ed n go s n n va evenee ee Het opkopen staten legt en estn W re in to n se ac n lande buitenland toekomst va meest de p de o k in thee teresseerd ïn zware hypo ge s er p ko rwaarlozing eraard zijn ie met de ve at in Afrika. Uit b m n co landen in ee gronden. In w, dreigen u vruchtbare o b d n n la ssinge le familiale pelers oplo van de loka rbij privé-s aa w n ndbouw de la an n bel gevolg: ee s situatie te al et m , handen. aan boeren nd in boeren la r voorstellen de in m s t, en steed op contrac n de pporteur va , speciaal ra er tt u h Sc e D voedsel. (*) Olivier et recht op aties voor h N de ig n re Ve
P. 07
››› Antwoord Bevrijde Wereld
Een familiale, ecologische en gediversifieerde landbouw, met sterk georganiseerde boeren
meer kans geven om zich te ontwikkelen”, meent Wim Vereecken.
Ecologisch en gediversifieerd De uitputting van de aarde, het verlies van inheemse voedselsoorten en -variëteiten, bodemvervuiling en het gebruik van chemische middelen in de landbouw, dragen structureel bij aan de veroorzaking van de voedselcrisis in Bolivia”, vertelt Soledad Delgadillo, voorzitster van de Commissie Moeder Aarde en Milieu van de Wetgevende Vergadering in Cochabamba. Robert Rueda, directeur van onze partner in Bolivia ICO, treedt bij: “Om oplossingen te vinden voor de voedselcrisis, moeten we werken aan een agrarisch model dat de mens weer in contact brengt met de natuur, met respect voor onze bodems en water.”
Familiale landbouw als armoedebestrijding
Een vruchtbare vicieuze cirkel
Veertien procent van de uitstoot van broeikasgassen is direct
Talrijke studies hebben al aangetoond dat kleinschalige, familiale
afkomstig van de manier waarop nu aan moderne landbouw wordt
landbouw zeker zo productief kan zijn als grootschalige industriële
gedaan. Denk aan het gebruik van chemische producten, de au-
landbouw. Op die manier kunnen ook meer mensen aan het werk,
tomatisering van de landbouw, en de stijgende vraag naar vlees.
in tegenstelling tot de grootschalige landbouw waar de mens ver-
Tel daar nog eens de ontbossing bij voor de aanleg van akkers en
vangen wordt door de machine. Investeren in familiale landbouw
weilanden, dan kom je aan 33 procent. Wanneer we alle energie
is dus ook een manier om de armoede op het platteland te bestrij-
erbij rekenen die nodig is om voedsel te vervoeren, dan komen
den. 75 procent van de armen woont namelijk op het platteland.
we tot een aandeel van 50 procent. “De landbouwsector zou dé
Daarbovenop kan de aangewakkerde landbouw op het platteland
sector moeten zijn die duurzame energie, zoals zonne-energie,
de steden voorzien van voedsel, en zo minder afhankelijk worden
omzet in energie voor menselijke activiteit”, vertelt Sidy Gueye
van import en de schommelende voedselprijzen. “We moeten de
Niang. “Kleinschalige, lokale landbouw is veel meer – dan groot-
voedselcrisis niet zien als een bedreiging, maar als een aanleiding
schalige – in staat om de overgang te maken naar een ecologi-
om de band tussen de consument in de stad en de producenten op
sche landbouw.”
het platteland te vernauwen”, zegt Carlos Sejas, directeur van onze partner in Bolivia ICO. “Het is een manier van armoedebestrijding.”
Sinds de teloorgang van de lokale landbouw in de jaren ’80 zijn ngo’s begonnen om samen met de boeren groentetuinen te ont-
P. 08
Kiezen voor een lokale landbouwontwikkeling
wikkelen. “De groenten worden deels geconsumeerd door de fa-
“In eerste instantie heeft de West-Afrikaanse landbouw een be-
mineralen. Ze worden geoogst in het droog seizoen, precies op
langrijke stimulans nodig om de eigen productie op gang te trek-
het moment dat de eigen graanvoorraden verminderen. Daarnaast
ken, zonder dat het de natuurlijke omgeving verder afbreekt. Dit
zorgt de diversificatie van teelten, zoals groenten en sesam, en
betekent: investeren in infrastructuur voor stockage en transport
de verwerking van hun productie (bv. tot palmolie) dat boerenfa-
van voedsel, toegang tot grond, zaden en kredieten, landbouw-
milies een inkomen verwerven om bijkomend voedsel te kopen”,
onderzoek en vorming voor boeren. Via een gecontroleerde be-
vertelt Wim Wim Vereecken. Dat geldt ook voor de familie van
scherming van haar markten, kan de overheid de eigen productie
Mory en Bineta uit Gambia:
milie, en verrijken de dagelijkse maaltijden met vitamines en
. entetuinen uit de gro en m ko k o in o s vanon en we nu 25 procent e Wereld et jd ri r ev aa B “Wij halen kb n ing va or onden ondersteun wat hiervo ts ie et , n m Dankzij de te groen gio’s actief rschillende d in alle re verse en ve rijde Werel ev B is ag p vanda was.” Tot o en. in groentetu
ties halige renorganisa me, kleinsc Sterke boe eiland Masbate hebben ar Enkele
es. pijnse ouwmachin Op het Filip PAS, g tot landb an eg anisatie TA to rg o en en de boer boeren ge in de ch ig n zi re en ve ij hun aniseerd boeren org ereld. Danzk W e jd ri de ev n B rschille d door ondersteun bruik van ve n ze nu het ge n le nooit konde t de , ar n krachte zich elk ap ze ie ie dr d , ie es il achin enfam landbouwm n elke boer kt om S stelde aa PA TA . wordt bewer n d ve n o la it D . veroorl g n ikki men van nd ter besch hamele inko sc et h hectaren la en , ren um. Om het l te produce taansminim es b et basisvoedse h r voor n naa de prijzen te verhoge n, worden ge o 6 de families rh ve 2 te en. “In 00 n de boeren laag gehoud es in s inkomen va h o ac es m ouw 1.700 p n de landb gezinnen 2 de n va de huur va e D en . zin kom middelde in pesos per ge was het ge tot 29.000 gd tot o o lo rh ki 0 ve 0 it 4 is d en van 1 eg st ge per jaar. Nu is s aï y Amante n rijst en m leidster Mal en w u productie va o vr e er vertelt de fi 1940 kilo”, van TAPAS. de racht van rt uit de k o vo n e ben m b o e k isaties h plossingen oerenorgan b De beste o re e rk e St ler te anisaties. entele spe boerenorg een fundam w u in hun ie id n p le o e b om landbouw t e meer kans h n va n overtuigd. het bepale Wereld van e jd worden in ri ev B t zijn we me land. Daar
P. 09
ld! evrijde Were B t e m is e fr lee Ga mee op in
an haar v d l e r e w Ontdek dekant hun brengen elk e t s overtuigd, en k st r va al e jn t zi le e s chil nde outer en Liev en twee vers jou? Peter, W e ervaringen
›››
rast van is, iets voor verschillend op: het cont Een inleefre izigers, met re ef le in e e elementen nd jk le li il pe ch ring rs ap ve ch gemeens ijkende erva verhaal. Drie er ook veel hier, de verr n en ve ik le du t ch he n. To nd met bestemminge het plattela doen! zou moeten stfamilies op ga n hu n en dit eens va re de ie t da het leven ertuiging reis, en de ov van de inleef
tdekken? kant te on r sterkste haa pijnen van naar de Filip de wereld inleefreizen d el Zin om zelf er W e ijd vr .pletinckx@ organiseert Be idaat via vera nd ka r In juli 2012 be m nove d.be Stel je vóór 15 evrijdewerel en Senegal. je op www.b nd vi fo in le d.be. Al bevrijdewerel
P. 10
ivia Peter in Bol
appen tussen
ine gemeensch al luxeleven. Kle n geluk als er ik dus) ( s rast met ons ie nt co er spreek je va n m Hi ee t e. m u . Wa ter skyp lie d wa of t mi er r da nfa itt o om ere tw o f bo k, heel actie inheemse et, faceboo Bolivia v deze boeren bij een arme or de als gsm, intern partners, helpt al vier dagen chtwagen do tiemiddelen
ica tweema met haar ctor en vra rne commun van de “We verblijven de lokale tra vrijde Wereld, er geen mode aardappelen . Zo worden weliswaar. Be e heuvels. Hi n de vrachten hulpzaamheid ongen geluk be rde dw ge en wo Af onherbergzam g id no he is. r delijk vake water en d nt vri en wa , g: om en no str s rak en icatie du machines ge elektriciteit ent commun ar deze logge en. Hier betek e gedragen. die velden wa te doen strom nminste, op de lemen hoev Te . ar na eld n de ge ere de bo schap n en va sen wordt, in me rug ge le ste he erbela e hier volwas eid. terk, want wi ldjes op de ov mh ers ve aa Ijz en Dat mochten lpz rs. leg hu it. ne ge be oru hoog ktebewo heid en boeren vo terke hoogvla nog: vriendelijk Wereld deze van deze ijzers communicatie helpt Bevrijde t ing en ed ing vo tek ed be vo ige e er ijd Hi de eenz ige en gezond en patatten: d van veelzijd aardappelen k op het gebie inleefreis!” Aardappelen, vor. Maar oo om van een rvi kd rij su n de ee is is t en da erfte, rst je: de int tu kin es or uwe mo g getekend do rk in hun nie een omgevin en aan het we n, kromgebog we zelf ervare
Filippijnen en Wouter in de e Filippijn heid in d
fier Hoop en
Jasmine Debels
rtellen over wanneer ze ve jde milies stralen en wat Bevri “De boerenfa , ilie fam n het land, hu oral hoop en hun werk op vo zie Ik t. hen beteken rheid die Wereld voor eren, en de fie cht bij de bo land. n hu organisatiekra er ov ten nneer ze pra overheerst wa wijl in ond valt, ter zes uur de av merk ik Wanneer om je opengaan, ras ter te es me kan Vlaanderen de mensen wel n va en lev t d he ‘s hoe verschillen k, geen licht zie mu en ge eken, van neet. Geen bo de geluiden ar pla e na lfd ren ze de ste , en te lui zijn op één en mee te praten om r aa elk n avonds. Allee hebt de krekels. mboeplanken nachten op ba lukkig ís er nneer je drie Ge . wa en tot eg , en plo et je denk terbuffel mo opdat Idyllisch zou n de winkel, ld met een wa g veel werk aa dagelijks je ve geslapen en . Maar er is no veld. t en he eg op plo pa te t pa n veld om n helpen me tenminste ee en niet moete school kunnen kinderen naar enwijken, aan de slopp de link ar een bezoek zie je meteen in Manilla, wa t er Hi dig at. ein is sta agenda en De inleefre ljoenen mens kenhuis op de Mi zie n n. ee de en ste de de in de vakbonden, eren dankzij t en de armoe bo ch le vlu ve ds en lan kig kunn met de platte Manilla. Geluk in n. luk rke ge we ar na d blijven zijn op zoek reld op hun lan n Bevrijde We projecten va
ap ivia vriendsch Lieve in Bol e eerlijke d r a a n elt Heimwee reld, en je vo taal andere we
in die to r kinderen “Je komt daar nemen de vie Maar al gauw van de me rit je heel klein. se gelijk mee in het da ons spontaan eren.” Boliviaanse bo n met onze g zijn we same deel van de da en, die Het grootste t de maaltijd me zig be de kinderen sten. Op het ko d gastvrouw en tij el ve der zijn maar toch droog. De va zeer eentonig is winter en en werk. Het thuis. Je ag nd zo veld is nu ge op l enke stad, en komt met ons werken in de in vergelijking de week gaan ze mensen is, de brek aan n is gedurende va en een groot ge het lev d t, tei len ici hil ktr rsc geen ele beleeft hoe ve water, soms en ge na bij er is luxeleven. Hi eenzijdig. voeding is te en hygiëne en de nog veel hulp heb, is dat er bieden. ilies geleerd te fam en de lev bij nd zo s verblijf n gelukkig, ge Wat ik van on t is me ook die mensen ee volgen is. He g nodig is om dat amper te ht heel ondersteunin me rit n ee aan daar ben ik ec en en lev is, j wi zig t be van d mee Maar ook da om de mensen bevrijde werel n ar me wa ko n et rde dam mo duidelijk gewo ats waar een er! pla m de da die ten ch mt zo pelijk ko blij om. We be n ervan, en ho ien. Zij drome ke water te voorz een ongelooflij de families is b er nu nog t inleven bij he he ik is, , k en oo ns ar me leven da van die lieve Hoe hard het ken!” ke vriendschap zou moeten ma rden. De eerlij eens een reis zo ervaring gewo en ere ied dat d vin Ik ar! heimwee na
P. 11
Van Senegalese estafette tot ecopercussie
ce 2011 ››› Villa Pa
st, e e f t o o een gr g en oud voor jopndit jaar! Het Sint-Niklase
knal o l Bevrijde Het was er s voor hee a w ce a P m al Villa aobab-tea stadsfestiv cces. Het B su t o ro g in een Wereld een strohof om a C e ig ll ze t ge ops voor toverde he ldse worksh re e w l l vo , lddorp n twintigta Kinderwere en met ee m a S . rs e rd ereldburg driehonde de jonge w den ze zo’n m o lk e rw rs ve vrijwillige tjes. ch blije gezi
Er was een ruime waaier aan mondiale activiteiten voor kinderen. Het maken van een zelfportret is elk jaar opnieuw een schot in de roos. “Het is mooi om zien hoe elk kind op zoek gaat naar de juiste kleur voor zijn huid, zijn ogen, zijn haar…”, zegt vrijwilliger Lieve, die elk jaar even enthousiast een dagje meehelpt. Naast zichzelf schilderen konden kinderen ook een wens voor de wereld op een grote Baobabboom spelden. “Bijvoorbeeld voor een propere omgeving”, zei vrijwilliger Ils. “Of voor meer vriendschap” vult vrijwilliger Ann haar aan. “Kinderen zien heel goed wat fout gaat in deze wereld. Dit verwoorden ze samen met ons in een wens voor positieve verandering,” zegt animator Greet. Verder lieten kinderen zich helemaal gaan tijdens de Senegalese estafette, tooiden zich in wondermooie West-Afrikaanse kledij, en speelden ecopercussie! Als afsluiter kreeg elk kind de enige echte wereldburgerpin opgespeld en een glaasje bissap, een zoet Senegalees drankje dat ze na al deze inspanningen dubbel en dik verdienden.
Tot op het laatste nippertje vreesde iedereen voor slecht weer. Met net twee regenachtige zomermaanden achter ons, durfde nie-
Om het feest helemaal te laten knallen, werd er dit jaar ook ingezet
mand nog hopen op een mooi nazomerweekend. Heel wat extra
op een muzikale afsluiter van het kinderwerelddorp. Op zaterdag-
vrijwilligers werden tijdens de voorbereiding opgetrommeld om
namiddag bracht de Murga ‘Van Komen en Gaan’ een overweldigend
alles storm- en regenvriendelijk te maken. Maar de weergoden wa-
schouwspektakel met toeters en bellen en de levensechte Buffalo
ren de honderden vrijwilligers van Villa Pace goed gezind, vooral
Bill. Zondag zorgde een plaatselijke fanfare voor een verrassend
overdag tijdens het Kinderwerelddorp.
samenspel met enkele gloednieuwe jonge ecopercussionisten.
Zowel zaterdag als zondag zorgde het droge en zelfs zonnige weer
Villa Pace 2011 was voor iedereen, jong én oud, begeleider of
voor heel wat sfeer op het Castrohof, al enkele jaren the place to
deelnemer één groot feest!
be voor wie van mondiale spelletjes en wereldse muziek houdt. Meer dan ooit te voren was Bevrijde Wereld zichtbaar aanwezig
Geschreven door Sophie Van den Eynde.
op het gehele plein. Met tal van kleurrijke vlaggen en wimpels en
Villa Pace was voor haar een prachtig sluitstuk van een indrukwek-
dankzij de nieuwe infostand op het grasveld, ontging het zeker
kende carrière bij Bevrijde Wereld. Bedankt voor alles, Sophie!
niemand dat het prachtige Kinderwerelddorp een initiatief was van Bevrijde Wereld. Ook de nieuwe T-shirts van Bevrijde Wereld
Wil je ook één van deze activiteiten op jouw wereldfeest?
werden door velen goed gesmaakt.
Neem dan zeker contact op met onze nieuwe medewerker Eva, via Eva.Roelandt@bevrijdewereld.be
P. 12
België leefreis in in p o n re se jonge ››› Senegale
het s i n e l e s Uitwis tdekken! leven on nt-Niklase jongeren op inleefreis
Si hun vertrekken erop is het Elke zomer . Het jaar so Fa a in aken rk al of Bu egwijs te m naar Seneg vrienden w s n aa ik fr jongeren en un West-A Senegalese f beurt om h ij V . ë’ gi Bel komd als het is: arm verwel in ‘leven zo e zomer w ez d en d er er eiders w bezochten twee begel Niklaas. Ze tn Si en in stfamilie ziekenhuis k van een door hun ga ru d in e d der op een l, waren on dagen uit een schoo zich enkele en d ef le huis, en bejaardente ingskamp. jeugdbeweg
samen, en zorgen we voor elkaar. Hier heeft iedereen zo’n druk leven dat het toch wel goed is dat deze oudere mensen het gezelschap van elkaar kunnen opzoeken. Er zijn daar voorzieningen en er wordt goed voor hen gezorgd. Delevira Rosa Mendy (jongere uit Pikine, 17 jaar) De openheid in het gastgezin zal ik nooit vergeten. We werden erg goed onthaald, en iedereen deed zijn best opdat we ons op ons gemak zouden voelen. We werden echt opgenomen in het gezin. Dit is wat wij ook proberen te doen als onze Belgische gasten naar Senegal komen. Verder was het interessant kennis te maken met verschillende Belgische jeugdverenigingen. Er is een grote inzet van vrijwilligers, maar de jongeren kunnen ook rekenen op steun van de overheid. Ook in Senegal kan je heel wat jongeren mobiliseren om mee te werken in een jeugdvereniging, maar die steun van de overheid, die is er niet. Boubacar Sidiké Sangaré (Begeleider uit Tambacounda, 39 jaar) Wat mij vooral opviel, was hoe iedereen zijn steentje bijdraagt. Tijdens het uitwisselingskamp hadden alle Belgische jongeren een
“Uitwisselen is het leven ontdekken!”
eigen taak: van de financiën bijhouden tot het organiseren van een
De Senegalese jongeren Khady en Delevira, en hun begeleiders
bepaalde uitstap. Zo werkten we samen aan een geslaagd kamp.
Boubacar en Georgette vertellen ons wat hen het meest zal bij-
Georgette Sylva Barboza (Begeleidster uit Dakar, 40 jaar)
blijven van de inleefreis: In het gastgezin werd ik echt gezien als een dochter. Iedereen was open, lief en bezorgd om me. Ik ben ontzettend blij met de kans die ik gekregen heb om hier deel van uit te maken. We hebben veel bijgeleerd tijdens het kamp. Inspirerend was het bezoek aan het ziekenhuis in Sint-Niklaas. We kregen er uitleg over de gezondheidszorg en hoe die hier georganiseerd is. Dit is echt ongelooflijk. Zoiets kennen we niet in Senegal. Gedurende heel het kamp zag ik vele verschillen, maar ook gelijkenissen tussen onze landen en culturen. Uitwisselen is het leven ontdekken. Het opent deuren en bepaalt de toekomst. Khady Boubane (jongere uit Tambacounda, 20 jaar) Het bezoek aan het rusthuis voor oudere mensen zal me toch bij-
gal reis naar Sene Nieuwe inleefen voor leerkrachten! en voor jonger en naar Senegal: inleefreis voor jonger Infomoment nieuwe ier op het Sintant 19u30 in Den Egl vrijdag 14 oktober om as. t-Nikla Nicolaasplein in Sin avond en locatie om gen, want diezelfde han n eve ust ger f Blij ervaringen voor via hun 1 p Senegal 201 21u stelt de inleefgroe een toonmoment. ect voor secundaire van het educatieve traj NIEUW: in het kader rijde Wereld ook Bev rt see ani pomp?!’ org scholen ‘Loop naar de e weken in de (dri en egal voor leerkracht een inleefreis naar Sen moment op info het ens tijd en licht opstek zomer 2012). Kom je rijde Wereld. 16 november bij Bev reld.be te.denolf@bevrijdewe Meer info? Charlot
blijven. Zoiets kennen wij niet. In Senegal woont de hele familie
P. 13
XXXL, zowel voor vrouwen als mannen. Een exemplaartje kost 15
ereld Bevrijde W n e n u e t s ››› Zij
het r o o v n e Snoep oel op zes goede d r? december kan je overheerlijke fair
ij ok dit jaa estellen b Het kan! O rklaasjes b n, te in S e d la lende mate trade choco in verschil n e m o k e u Z n akt ereld. De Sint ma Bevrijde W n prijzen. e n te jven, h ic e w e es en b dri ti a smaken, g is n a rg o or es klaar vo w baas of al pakketj vertuig jou o n e ij b g r vroe et goede pen voor h dus wees e e o sn te r om dit jaa laatsten al voorzitter n Ecover p e s a la ik N Sinta onze doel! Stad Bestel ze vi ? k o o ie ll ing. Ju ld.be een bestell evrijdewere .b w w w p o a steunpagin
Koop je eindejaarscadeaus bij Bevrijde wereld
euro, waarvan een deel naar onze projecten gaat.
Plassen voor het goede doel Echte festivalgangers hebben onze ‘Plassen voor het goede doel’stand zeker opgemerkt deze zomer. We reisden langs de Fonnefeesten in Lokeren, Viva Lola en Villa Pace in Sint-Niklaas en de Beverse Feesten. Met elke 50 cent per toiletbezoeker, kunnen we samen met onze partners investeren in waterputten en sanitair in het Zuiden.
Let’s get Simmerdown! Het übersympathieke wereldfestival Simmerdown in Puurs schonk een deel van zijn opbrengst aan Bevrijde Wereld. Bezoekers konden er aanschuiven voor een heerlijke maaltijd en drinken ten voordele van onze projecten. Ze hebben dit goed gedaan, want het bracht maar liefst 4000 euro op. Dit bedrag gaat integraal naar onze partner NATC in Gambia. NATC traint boeren in duurzame landbouwtechnieken en helpt met de bouw van waterputten. Dankjewel!
dankjewel aan....
Het eindejaar is in zicht. Hier gaan we weer denk je? De zoektocht naar hét perfecte cadeau voor je man, je vrouw, de kinderen, je vrienden, of buren,… Geen nood! Bevrijde Wereld biedt nu ook eerste hulp bij eindejaarsstress. Bestel jouw cadeaus dit jaar uit het aanbod van Bevrijde Wereld, en je krijgt: gelukkige vrienden en familie, geen ellenlange wachtrijen maar bestellen via onze webshop, en een goed gevoel, want je steunt er de boeren in het Zuiden mee.
Dankjewel aan alle Villa Pace vrijwilligers! Een greep uit ons aanbod: - Om de koude wintermaanden te doorstaan, gaat niets boven onze warme Rock’n Woll sokken. Kwaliteit van de bovenste plank. - Nieuw dit jaar zijn de leuke ‘fair wear’ T-shirts van Bevrijde Wereld. Cartoonist Boerke ontwierp de illustraties speciaal voor Bevrijde Wereld. Deze ‘must haves’ kan je bestellen in alle maten, van XS t.e.m.
P. 14
Het was weer en fantastische editie van Villa Pace, het SintNiklase stadsfestival begin september. Bevrijde Wereld was van de partij met onder andere een groot Kinderwerelddorp en vier stands van Plassen voor het Goede Doel. Dit konden we maar realiseren dankzij de hulp van de vele vrijwilligers. Via deze weg, nog eens terecht: enorm bedankt!
Activiteiten ts 29 augustus - 16 oktober - Foodprin
dseldag op 16 oktober Van 29 augustus tot en met Wereldvoe t als exporuimte voor doet de inkomhal van het station diens t onze voedsel- en Bevrijde Wereld. De tentoonstelling breng . waterprojecten in het Zuiden in beeld tijdens campagnes Wil je de tentoonstelling ontlenen met op ct conta of evenementen? Neem dan ld.be were vrijde sofie.vanderstraeten@be
we
14 oktober, 19u30 - Infoavond nieu inleefreis naar Senegal voor jongeren
Sint-Niklase school, en Zit je in het vijfde middelbaar van een gal? Kom dan samen wil je meegaan op inleefreis naar Sene oktober. Blijf zeker met je ouders naar de infoavond op 14 moment plaats van toon even hangen, want om 21u vindt het de inleefgroep Senegal 2011. 0 in de fuifzaal Praktisch: vrijdag 14 oktober om 19u3 in Sint-Niklaas. lein aasp Nicol Sinthet van Den Eglantier, op evrijdewereld. lf@b deno otte. charl r actee Meer weten? Cont be of 03/ 777 20 15
gal 16 november - Infoavond inleefreis Sene zomer 2012
dimensie geven aan Ben je leerkracht in wil je een extra zeker mee op onze je lessen mondiale vorming? Ga dan 2012. Vijf van de van r inleefreis, drie weken in de zome leerkrachten. Dit aan den zeven plaatsen zijn voorbehou len ‘Loop naar scho voor ct kadert in het educatieve proje gal, en een Sene voor sen plaat re de Pomp’. De twee ande iedereen. voor open staan ijnen inleefreis naar de Filipp hten: Infomoment Senegal voor leerkrac ld Were jde Bevri bij 0 19u3 om , 16 november evrijdewereld.be lf@b deno otte. charl Via ? info Meer (niet Inleefreis Filippijnen en Senegal 15 november, via vóór leerkrachten): Stel je kandidaat ijdewereld.be .bevr www ; ld.be vera.pletinckx@bevrijdewere
Bevrijde Wereld ondersteunt de armste boerenfamilies in Bolivia, West-Afrika en de Filippijnen. Dankzij kleinschalige projecten zoals groentetuinen, rijstvelden en waterputten werken we samen aan hun recht op beter voedsel. Deze solidariteit willen we delen met kinderen, jongeren en volwassenen in eigen land via inleefateliers, vormingen en reizen. CONTACT Bevrijde Wereld vzw, Nieuwstraat 70, 9100 Sint-Niklaas Tel 03/777.20.15 Fax: 03/766.36.41, info@bevrijdewereld.be www.bevrijdewereld.be COlofoN • Hoofdredactie: Nieuwstraat 70, 9100 Sint-Niklaas, 03/777.20.15, sofie.vanderstraeten@bevrijdewereld.be • Medewerkers: Isa Lorenzo, Jaap Op De Coul, Sidy Gueye Niang, Wim Vereecken, Marc Joolen, Wouter Semey, Charlotte Denolf, Sophie Van Den Eynde, Greet Poelvoorde, Marleen Van Schoor, inleefreizigers Peter en Lieve, Nele Roskams, Sofie Van Der Straeten. • Fotomateriaal: Chris Lauwerys, Coen Wubbels • Vormgeving: clauwerys@gmail.com • Eindredactie: sofie.vanderstraeten@bevrijdewereld.be • Abonnementen Djembé: Djembé is gratis en verschijnt vier keer per jaar. Heeft u vrienden die graag gratis de online en/of de papieren Djembé ontvangen? Sein dan hun gegevens door aan Christa.Lyssens,via christa.lyssens@bevrijdewereld.be (met de vermelding ‘Djembé’ als onderwerp) of geef een seintje op 03/777.20.15. Bent u verhuisd? Wenst u uw gratis abonnement stop te zetten? Ontvangt u voortaan graag ook de online-versie van Djembé? Laat het ons weten! Djembé wordt gedrukt op 100% gerecycleerd papier, volgens een milieuvriendelijk procédé. Met dank aan DGOS, Provincie Oost-Vlaanderen en Stad Sint-Niklaas. steun bevrijde wereld Bevrijde Wereld heeft ambitieuze plannen. Om onze plannen te kunnen uitvoeren en onze partners en projecten blijvend te ondersteunen, heeft Bevrijde Wereld bijkomende financiële middelen nodig. Vanaf 40 euro ontvang je een fiscaal attest. Zo krijg je een deel van je gift via je belastingsbrief terug. Storten kan via 001-2187674-12, het rekeningnummer van Bevrijde Wereld vzw (Nieuwstraat 70, 9100 Sint-Niklaas). Ontdek op www.bevrijdewereld.be wat je allemaal kunt doen om onze organisatie te steunen!
.be
ng o voo r on
tw ikk eli ng
ssa me nw erk
ing
P. 15
ng o vo
e Bestel jij deaus bd! a c s r a a j einde vrijde Werel Be hebben het Zuiden
n de Want jij é
boeren in iend! en dik verd dit dubbel
shirt Wereld T1. Bevrijde irts van nieuwe T-sh ar in met de ja e w eu ni (Humo, ble het nist Boerke Ga fashiona dan cartoo r de in m d aties eld. Nieman d de illustr Bevrijde Wer vrijde Werel Be or vo al ierp specia wen- als Zowel vrou Knack) ontw alle maten. in r aa kb hi elletjes. s. Besc mannenmod op de T-shirt Woll 2. Rock’n lle kwaliteitsvo ar in met de ja e w eu ni le arm het kbaar in al Ga lekker w eld. Beschi Bevrijde Wer n . va ijs gr en kk en t len so ars, zwar schapenwol t blauw, pa maten, in he jes Sinterklaas Chocolade ade Tr r nog s, 3. Fai e voornemen je met goed st lij je en ar, e Sintjes t nieuwe ja e chocolad Eet vóór he de fair trad et m e ad ol milie nden en fa sis aan choc een overdo llega’s, vrie co , as ba . ertuig je goede doel e Wereld. Ov n voor het van Bevrijd r te snoepe be m ce de s om op ze ina op ze steunpag aus via on de ca rs aa fo? ndej be. Meer in Bestel je ei jdewereld. www.bevri be ijdewereld. emey@bevr via wouter.s . r, 15 te 20 ou 7 W 77 Contacteer of via 03
ik ke or on tw
li ng ss
.beng
am en w
er ki