E-book Werkconferentie Klimaatimpact financiële sector

Meten is weten Klimaatimpact in de financiĂŤle sector Verslag van de bijeenkomst op 28 januari 2019

Introductie Op 28 januari 2019 organiseerden de Pensioenfederatie, het Verbond van Verzekeraars, DUFAS en de NVB, verenigd in het Platform voor Duurzame Financiering van DNB, de Werkconferentie Klimaatimpact Financiële Sector bij De Nederlandse Bank. Het was de eerste in een serie van bijeenkomsten over dit onderwerp.

Onder andere Ed Nijpels (Klimaatberaad), Frank Elderson (DNB) en Chris Buijink (NVB) spraken over de rol van de financiële sector bij het halen van internationale klimaatdoelen. In interactieve break-out sessies werd gediscussieerd over concrete maatregelen die financiële instellingen kunnen nemen om hun klimaatimpact en die van hun klanten te beperken.

Het thema was ‘Meten is weten’: door samen te werken aan de ontwikkeling van meetinstrumen­ten waarmee de klimaatimpact van financiële producten in kaart gebracht kan worden, kunnen banken, verzekeraars, pensioenfondsen en vermogensbeheerders effectievere maatregelen nemen om financieringen en beleggingen te verduurzamen.

In dit e-book vindt u de belangrijkste punten van de bijeenkomst op een rij.

> Bekijk hier de aftermovie van de conferentie

3

Chris Buijink Voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken

“Commitment banken om klimaatimpact van financieringen terug te brengen staat.”

Het commitment van banken om de impact van hun financieringen en beleggingen op het klimaat te beperken staat, ook als er onverhoopt geen Klimaatakkoord komt. Dat zei Chris Buijink, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken tijdens de Werkconferentie klimaatimpact financiële sector in Amsterdam.

Eerder lieten banken al weten dat ze vanaf 2020 rapporteren over de klimaatimpact van hun financieringen en beleggingen en ze uiterlijk in 2022 actieplannen hebben opgesteld om deze te beperken. Buijink: “Dat doen we niet alleen omdat het simpelweg good business is. Denk aan de economische kansen die deze transitie biedt. Dat doen we niet alleen omdat het verstandig risicobeleid is om klimaatrisico’s heel serieus te nemen.

Dat doen we vooral ook omdat we het als onze maatschappelijke verantwoordelijkheid zien. Onze missie is het dienen van de economie en zakelijke en particuliere klanten, nu en in de toekomst. Dan kun je niet, dat mag je niet voorbij gaan aan de klimaatopgave.” > Lees hier de speech die Chris Buijink hield tijdens de Werkconferentie klimaatimpact financiële sector.

4

Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

Ed Nijpels Voorzitter Klimaatberaad

“Banken pakken maatschappelijke verantwoordelijkheid in klimaatakkoord.”

In de dertig jaar dat Ed Nijpels zich met het klimaat bezighoudt, is er teleurstellend weinig vooruitgang geboekt constateert hij. Hij hoopt dat het Klimaatakkoord van Parijs een lichtpuntje zal zijn. “De aangesloten landen, waaronder Nederland, moeten nu gaan uitvoeren wat ze hebben beloofd.

Ik hoor veel geklaag en gezucht daarover, maar we werken wél aan de oplossing van een enorm maatschappelijk probleem!” Hij helpt graag een hardnekkige mythe de wereld uit. “Nederland loopt helemaal niet voorop met klimaatmaatregelen, we gaan de komende jaren hooguit iets sneller dan de rest.”

Doorbraak De financiële sector pakt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid, vindt Nijpels. “Banken doen veel meer dan mensen denken. De sector heeft zich nu ook vrijwillig aangesloten bij het Klimaatakkoord; een doorbraak wat mij betreft. Iedere bank bepaalt het eigen pakket aan maatregelen, dat leidt tot concurrentie op wie de meest groene bank is.” Dat kan hem niet snel genoeg gaan.

Reëel risico Vanaf 2020 gaan banken rapporteren over hun investeringen in fossiele assets. Klanten kunnen dan zien wat voor financiële klimaatrisico’s een bank loopt. Die risico’s zijn reëel, zegt Nijpels. “DNB waarschuwt voor bedreiging van de financieel-economische stabiliteit als de klimaatdoelstellingen niet worden gehaald en heeft het thema inmiddels zelfs opgenomen in de stresstests voor banken.”

5

Jane Ambachtsheer Global head Sustainability BNP Paribas Asset Management

“Financiële sector kan zowel futuremaker als futurebreaker zijn.”

Als lid van de Taskforce Climate related Financial Disclosures - onder leiding van oud-burgemees­ter van New-York Michael Bloomburg – werkte Jane Ambachtsheer aan een model voor transpa­rantie over klimaatrisico’s. “Informatie over de financiële impact van duurzaamheid en klimaat­verandering moet voor alle stakeholders beschikbaar zijn.” Het model wint wereldwijd aan steun en invloed.

Winnaars De Taskforce keek natuurlijk naar de risico’s. Ze geeft een voorbeeld: “Bij transitie naar een duurzame economie krijgen sommige sectoren het heel erg moeilijk.” Maar waar risico’s zijn, zijn er ook kansen. “Er zullen ook winnaars zijn; beleggingen in de groene sectoren van de toekomst.” Om risico’s en kansen te identificeren is goede informatie natuurlijk cruciaal.

Futuremaker of -breaker?

De Nederlandse financiële sector heeft zich vrijwillig aangesloten bij het Klimaatakkoord. Ambachtsheer zou graag zien dat er wereldwijd ook meer focus op de langere termijn komt. “De geschiedenis leert ons dat de financiële sector zowel futuremaker als futurebreaker kan zijn. De sector heeft veel invloed.

Waarom wordt er niet veel meer gelobbyd vóór het klimaat?”

6

Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

Rondje langs de velden

Wat is status van akkoorden en welke plannen zijn geëffectueerd?

De afgelopen jaren is er veel gesproken over de aanpak van klimaatverandering – denk aan het Klimaatakkoord van Parijs en de onderhandelin­gen over een nationaal Klimaatakkoord. Ook hebben verschillende financiële instellingen gewerkt aan tools om klimaatimpact meetbaar te maken en erop te kunnen sturen.

Onderstaande korte films geven een beeld van de stand van zaken. > Bekijk hier de film

Internationale speelveld Parijsakkoord met Paul Tang, Europarlementariër > Bekijk hier de film

Nationale speelveld Klimaatakkoord met Gerard van Olphen, voorzitter Raad van Bestuur APG > Bekijk hier de film

Initiatieven in de sector

diverse organisaties komen aan het woord

7

Drie vragen aan experts uit het veld Tijdens de werkconferentie hebben (ervarings)deskundigen uit verschil­lende financiÍle instellingen verteld hoe zij aan de slag zijn gegaan met klimaatimpact. Hieronder bespreken zij de belangrijkste vragen en aanbevelingen van deze interactieve sessies.

8

Meten is weten Klimaatimpact in de financiĂŤle sector

Klimaatstrategieën en TCFD aanbevelingen

Climate change Babs Dijkshoorn Manager Sustainability NN Group

Wat zijn de meest gestelde vragen over uw case?

Hoe verhoudt de Task Force on Climate-Related Disclosures (TCFD) zich ten opzichte van andere rapportage-initiatieven? Waarom zou ik voor TCFD kiezen? Waar begin ik?

Wat is uw belangrijkste boodschap?

• De structuur van het TCFD-raamwerk biedt goede handvatten; niet alleen voor de rapportage over klimaatrisico’s en kansen, maar ook voor het formuleren van een klimaatstrategie.

• Zorg voor betrokkenheid van verschillende disciplines binnen de organisatie (bijvoorbeeld risk, finance, schadeverzekeringen, en asset management). En betrek ook de Raad van Bestuur.

• Klimaatgerelateerde scenario-analyse (een belangrijk onderdeel van de TCFD) is nog volop in ontwikkeling, maar maak een begin! Maak eventueel gebruik van publiek beschikbare tools, zoals PACTA, om inzichten te genereren.

Hoe moet het volgens u verder als het gaat om uw onderwerp?

Probeer de TCFD niet enkel te benaderen als een rapportage-initiatief. Maar ook vooral als een kans om te komen tot een betere strategie c.q. aanpak om klimaatrisico’s te managen en kansen te benutten. Verder zijn op het terrein van klimaat­verandering veel onzekerheden en vragen. Het is dus belangrijk dat partijen kennis en inzichten met elkaar blijven delen.

“Zorg voor betrokkenheid van verschillende disciplines binnen de organisatie.”

* De Taskforce Climate-related Financial Disclosures stond onder leiding van Michael Bloomberg en heeft een standaard ontwikkeld waarmee bedrijven de risico’s gerelateerd aan klimaatverandering in kaart kunnen brengen en rapporteren.

9

Meet- en rapportagemethodieken Platform Carbon Accounting Financials (PCAF)

Klimaatstrategieën en TCFD aanbevelingen Climate change Babs Dijkshoorn & Nathalie van Toren

Piet Sprengers

NN Group – Senior Advisors Sustainability

ASN Bank / de Volksbank – Hoofd Duurzaamheid

WHY Implementing the TCFD recommendations for NN Group serves two main objectives: 1 better understand and manage climate change risk and opportunity and 2 reporting to external stakeholders.

HOW • Sustainability function initiates and leads, but involvement from organisation needs to be broad based.

• Design of roadmap towards full implementation that is supported and approved by the Board.

• TCFD report Is included in the 2017 Annual Report, not a separate effort and publication.

WHAT • Installed multi-disciplinary working group.

• Developed qualitative mapping of climate risks and opportunities; insights part of first TCFD reporting.

• Included climate change and TCFD in engagement with investee companies (a.o. Climate Action 100+).

• Contributed to initiatives on TCFD (e.g. IIGCC, PSI Insurer Pilot) and tested the open-source PACTA tool.

• Initiated process to select a 3rd party provider to help perform scenario analysis for investments (following carbon footprinting of investment portfolio).

Tips & Tricks • Do not only approach the TCFD as a disclosure requirement, but also as an opportunity to improve strategy, processes and activities.

• Get internal engagement from a broad range of departments and Board level buy-in.

• Climate scenario analysis is a new and evolving area, but don’t wait and start building knowledge and skills.

Take advantage of resources available, and join industry initiatives.

Carbon footprint disclosure Analysis of carbon footprint of NN Group’s Proprietary Assets August 2017

As an insurer and long-term investor, NN Group considers climate change as a topic that warrants specific attention. In order to learn more about the climate-related risks in our investment portfolio, we performed a carbon footprint analysis of a large portion of our Proprietary Assets. This report summarises the results and insights from this analysis. It also sets out our broader approach to addressing climate change impacts on our investment portfolio.

There is clear scientific evidence that greenhouse gas (GHG) emissions from human activities are contributing to global warming. These findings, as represented by, for example, the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), were the basis for the negotiations at the Paris climate conference (COP21) in 2015. In the negotiated ‘Paris Agreement’, governments around the world committed to the goal of ‘holding the increase in the global average temperature to well below 2°C above pre-industrial levels and to pursue efforts to limit the temperature increase to 1.5°C above pre-industrial levels’.

Achieving the Paris Agreement goals will require increasingly stringent regulations on greenhouse gas emissions over the coming decades. When not proactively managed, the transition towards a lower-carbon economy may negatively affect companies’ cash flow and profits in many sectors and industries. In addition to these ‘transition risks’, there are also ‘physical risks’ related to flooding, droughts, and other extreme weather events, which could disrupt business activities. When policy actions fall short of what is needed to keep the temperature increase below 2°C, these weather events are expected to become more frequent and severe, posing a significant threat to livelihoods and well-being of society.

To increase our insight into climate-related risks, NN Group undertook a comprehensive carbon footprint analysis of the listed equity and fixed income investments, which we hold in the context of our insurance obligations and NN Group’s own capital, hereafter referred to as our ‘Proprietary Assets’.

Navigating climate scenario analysis A guide for institutional investors

The Financial Stability Board’s (FSB) Task Force on Climate-related Financial Disclosures (TCFD) has recommended this type of analysis. By publishing the results and insights, we aim to contribute to the industry’s ongoing learning on this topic. We believe that it also helps as a basis for discussion with our stakeholders, who are asking us to disclose how we address climate change impacts on our investments.

The first part of this report summarises the results and insights from our analysis. The second part of this report sets out our broader investment activities to address risks and opportunities associated with climate change, in the context of our Proprietary Assets.

10 Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

Ruim tien financiële instellingen onderschreven in 2015 de Dutch Carbon Pledge om bij te dragen aan het realiseren van de klimaatdoelen van Parijs.

Zie: www.asnbank.nl/nieuws-pers/ financiele-instellingen-ontwikkelenmeetlat-voor-hun-klimaatimpact. html

Ontwikkelen openbare methodiek voor meten carbon footprint van een groot aantal soorten investeringen (assets) en vervolgens ook formuleren doelen.

Oprichting Platform Carbon Accounting Financials (PCAF) dat inmiddels voor zes belangrijke typen investeringen methodiek heeft gepubliceerd. carbonaccountingfinancials.com

Meet- en rapportage­methodieken

Platform Carbon Accounting Financials (PCAF) Piet Sprengers Hoofd Duurzaamheid ASN Bank/ de Volksbank

Het PCAF is een platform van 15 financiële instellingen die samen een methodiek ontwikkelden voor het meten van de carbon footprint van verschillende typen investeringen.

“De PCAF-methode kan voor verschillende doelen gebruikt worden.”

Wat zijn de meest gestelde vragen over uw case?

Men is met name geïnteresseerd in hoe PCAF wérkt. Wat zijn de uitgangspunten van de methode, hoe formuleer je doelen en wat zijn mogelijke strategieën?

Wat is uw belangrijkste boodschap?

De PCAF-methode kan voor verschillende doelen gebruikt worden. Bijvoorbeeld voor het bepalen van: • klimaatrisico’s van investeringen voor transities, • het prioriteren van engagement op klimaat­ footprint en klimaatrisico’s, • het meten van de bijdragen aan de klimaat­ doelen van Parijs en van de effectiviteit van klimaatstrategieën.

En ook geeft de PCAF-methode de kans forwardlooking strategieën te ontwikkelen.

Hoe moet het volgens u verder als het gaat om uw onderwerp?

De verwachting is dat de komende jaren snel vooruitgang geboekt wordt. Het gaat dan om betere, maar ook goedkopere data, het integreren van die data in bestaande interne systemen, de ontwikkeling van investerings­ strategieën op weg naar het realiseren van de Klimaatdoelen van Parijs, internationalisering van het gebruik van de methodiek, het formuleren van klimaatdoelen enzovoort.

11

Klimaatacties en -diensten

Roadmap Responsible Business 2022 Pieter Lugtigheid Head of Responsible and Sustainable Business Aegon NL

• Hoe start ik in mijn bedrijf het gesprek? Doe je dat zelf of met externen?

• Wij zijn maar een kleine verzekeraar, heeft het dan wel zin om iets te doen, doet dat er wel toe en waar/hoe start ik dan?

• Complimenten dat we met een brede aanpak zijn gekomen!

Wat zijn de meest gestelde vragen over uw case?

• Hoe heb je het glazen plafond doorbroken en het onderwerp op de strategische agenda gekregen? En hoe hou je het erop?

• Ik heb al jaren gezocht naar voorbeelden van producten die iets goed doen. Hebben jullie nu zulke voorbeelden gevonden?

“Kom op politiek! We hebben CO2-beprijzing nodig en een klimaat­ akkoord. Nu! Wij zijn aan de slag, nu jullie ook. De burger kan niet alleen de rekening betalen.”

12 Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

Wat is uw belangrijkste boodschap?

• Hoe klein je ook bent en hoe ver je voor je gevoel ook achterloopt, ga de wereld in, je organisatie, de sector en ga naar klanten.

Laat je verrassen, werk samen, en hou het eenvoudig. De materie is vaak al moeilijk genoeg. De boodschap is simpel: je kunt de wereld elke dag een beetje mooier maken.

• Responsible business is strategisch én het is gewoon werk. Daar moet je dus rekening mee houden in je besturing en dagelijks werk. Het is dus ook werk voor bestuurders en gewone medewerkers. Hoe breng je het op de juiste manier onder de aandacht?

• Verantwoord zaken doen is meer dan verant­ woord beleggen en meer dan maatschappelijk verantwoord sponsoren. Je kijkt naar het totaal van al je asset categorieën en investeringen op je balans, daar wil je de negatieve impact verminderen en positieve impact stimuleren.

• Voor ons was en is de les om los te komen van praten en aan de slag te gaan!

• En durven! Durf het glazen plafond te doorbreken en met stewardship de business te helpen maar vooral ook dagelijks je eigen RvB op sleeptouw nemen en blijven ‘prikken’.

Hoe moet het volgens u verder als het gaat om uw onderwerp?

Klimaatacties en -diensten Roadmap Responsible Business 2022

We moeten echt meer gaan werken met business cases en gericht onderzoek. Business cases, omdat elke maatregel zichzelf zou terug­ verdienen. Gericht onderzoek doen naar welke goede beleggingen ook meer Alpha opleveren, structureel minder risico of minder volatiliteit.

Op dit moment werkt Aegon onder andere aan een plan voor Scope ½ Green House Gas emissions en aan een vernieuwing van ons RI beleid, met de focus op meten van onze impact en het stellen van doelen. Ik wil de politiek oproepen om in actie te komen. Kom op dames en heren we hebben een CO2-beprijzing nodig en een klimaatakkoord. Nu! Wij zijn aan de slag, nu jullie. De burger kan niet alleen de rekening betalen.

Pieter Lugtigheid Aegon NL – Head of Responsible Business

WHY

HOW

Why not?! Gewoon omdat het kan en omdat we het willen. Responsible Business verwijst naar onze roots en DNA (1e rechtsvoorganger 1759). Het was wel eens zoek maar nu niet.

• Onze purpose: Being a Responsible Business through which we create and share value.

• Onze Mission: We enable our customers to make conscious choices for a healthy financial future.

• Focus gebieden: Transform Lives, Improve Society, Care for Environment .

Onze 2022 ambitie: Aegon NL wil een positieve rol spelen in het dagelijks leven van mensen (TL: SDG: 3,8), een positieve rol in de maatschappij (IS: SDG: 1,3,8) en voor onze leefomgeving (C4E: SDG:7,13). Jaarlijks vindt concretisering plaats in BU Plannen. Responsible Business is strategisch en dagelijks werk in de business. Dat is waar het ook thuishoort. Belangrijk is buy-in van medewerkers en topmanagement.

WHAT In 2019 werken we binnen de thema’s aan onze KPI’s: • Transform Lives: betere producten en diensten voor klanten, vitale medewerkers, gericht op een gezonde financiële toekomst.

• Improve Society: Ons maatschappelijke programma met belangrijke rol voor medewerkers, gericht op mee kunnen doen, nieuw ESG beleid.

• Care 4 Environment: Eigen GHG terugdringen, nieuwe ESG beleid/ meten/scenario’s/rapportage, proposities.

Overig: communicatieplan en datascience.

Tips & Tricks • Responsible business is strategisch en het is gewoon werk. Daar moet je dus rekening mee houden in je besturing en dagelijks werk. Het is dus ook werk voor bestuurders en gewone medewerkers. Hoe breng je iets dat bijzonder is en gewoon op juiste manier onder de aandacht?

• Verantwoord zaken doen is meer dan verantwoord beleggen en meer dan maatschappelijk verantwoord sponsoren.

Bij Verantwoord beleggen kijk je naar het totaal van al je asset categorieën en investeringen op je balans, daar wil je de negatieve impact verminderen en positieve impact stimuleren.

• Voor ons was en is de les om los te komen van praten, aan de slag!

• En durven, durf het glazen plafond te doorbreken en met stewardship de business te helpen, maar vooral ook dagelijks je eigen RvB op sleeptouw nemen en blijven ‘prikken’.

1

2. RB High Level overview up to 2022 RB is fully integrated in our strategy and daily operations 1. Strategic Foundation

Our Purpose: create and share value

Being a Responsible

Business through which we

Our Mission: enable healthy financial future We our customers to make conscious choices for a

2022 RB Ambition: play a more important role in people’s daily lives contribute more to meeting global challenges wishing to have the greatest positive impact . grow our business at the same Aegon

wishes to

and to

that

2. Focus Areas

3. 2019 Activities and Goals Detailed RB focused activities from: 1. Business plan NL BU Bank -> 2. Business plan NL BU B2C 3. Business plan NL BU B2B 4. Business plan HR and Facilities 5. Responsible Investment Roadmap 6. Improve Society plan

4. Spear Heads towards 2022 ambition

GHG People

5. Reporting Quarterly reporting RB KPI’s: 1. # Clients 2. rNPS 3. Reputation Score To be developed 2019: RI KPI’s: 1. Work on ESG score disclosure of our investments 2. Work on GHG disclosures of our investments

11 13

Krijgen we geen concurrentie­vervalsing tussen de EU en Azie/China doordat daar wellicht minder aan klimaatimpact gedaan wordt?

Waarom wordt er niet gesproken over herbebossing?

14 Meten is weten Klimaatimpact in de financiĂŤle sector

De focus ligt nog wel erg op meten. Het is toch allang tijd voor actie?

Hoe kunnen we samen als sector op een positieve manier in actie komen in plaats van individueel investeringen uit te sluiten?

VRAGEN UIT HET PUBLIEK

Is de financiĂŤle sector ambitieus genoeg?

Zijn er wel voldoende rendabele investeringsmogelijkheden?

Pensioenfondsen en verzekeraars hebben immers ook een fiduciaire plicht ten aanzien van deelnemers.

Gaan we ook investeren in klimaatadaptatie?

15

Voeren we CO2-belasting in van 50 euro voor de industrie?

Hoe voorkom je dat de indruk van ‘green washing’ ontstaat?

VRAGEN UIT HET PUBLIEK Hoe kan het draagvlak voor klimaatimpact onder consumenten vergroot worden?

16 Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

Klimaatstrategieën en TCFD aanbevelingen

1.5-degree alignment Mikkel Kallesoe Senior Sustainability Advisor FMO

What is your most important advice?

To consider managing climate challenge against the constraint of a fixed global carbon budget and not only to evaluate climate performance against emissions reduction.

What are the most important discussion points of your case?

In your opinion, how should you proceed when it comes to your subject?

To understand the difference between a metric that measures a relative improvement in green­ house gas emissions compared to a metric that measures the absolute emissions footprint of an investment.

Adaptation in financial institutions of absolute GHG accounting and setting of science based targets.

“Adaptation in financial institutions of absolute GHG accounting and setting of science based targets.”

17

17

Klimaatacties en -diensten Klimaatprogramma bij MN

Klimaatstrategieën en TCFD aanbevelingen 1.5-degree alignment Mikkel Kallesoe

Karlijn van Lierop

FMO – Senior Sustainability Advisor

MN – Hoofd Verantwoord Beleggen

Bas Bijleveld MN – Adviseur Verantwoord Beleggen

• Climate change hits all but emerging economies most (IPCC report).

• FMO made Climate Action (SDG 13) a strategic priority.

Align full portfolio with 1.5-degrees, by: • No direct coal investments; • Increase climate finance (RE, forestry); • Green target – considering both emissions reduction and absolute footprint.

• Derived emissions reduction pathway for FMO based on carbon budget.

• Developed GHG accounting approach for financed absolute emissions.

• Emission intensity ladders for different sectors.

MN is ervan overtuigd dat klimaatverandering een impact heeft op de portefeuilles van haar opdrachtgevers. Daarnaast ziet MN het als haar fiduciaire verantwoordelijkheid om, naast het leveren van een financieel goed pensioen, bij te dragen aan een leefbare wereld voor haar deelnemers. Vanuit deze standpunten vindt MN het belangrijk om klimaatrisco’s te mitigeren en verantwoordelijkheid te nemen voor de impact van haar beleggingen op de wereld.

Het realiseren van deze doelstelling vraagt dat klimaat wordt geïntegreerd in de beleggingsbeginselen.

Vanuit hier kan klimaat als onderdeel worden meegenomen in de processen en producten.

Tips & Tricks

Tips & Tricks

• Align GHG accounting with financial accounting.

• Focus on all GHG and all sectors.

• Take a net approach i.e. consider absolute emissions (-/+).

• Aansluiten bij identiteit pensioenfonds.

• Integrale aanpak: hoe kunnen verschillende interventies elkaar versterken?

• Acteer vanuit waar je de meeste invloed hebt als pensioenfonds.

18 Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

• Meten: carbon footprint; TCFD scenario analyse.

• Sturen: integratie klimaat in productherzieningen.

• Beïnvloeden: dialogenprogramma met bedrijven in portefeuille met grootste CO2-uitstoot.

• Uitsluiten: uitsluiting bedrijven en sectoren op principiële gronden.

Klimaatacties en -diensten

Klimaatprogramma bij MN Karlijn van Lierop en Bas Bijleveld Hoofd en adviseur verantwoord beleggen

Wat zijn de meest gestelde vragen over uw case?

• Hoe kom je als pensioenfonds tot een heldere doelstelling?

• Hoe groot is het belang van het onderscheid tussen klimaatrisico’s en het bij willen dragen aan de energietransitie?

• Hoe vertaal je die doelstelling naar processen en producten?

“Laat je klimaatprogramma aansluiten bij de identiteit van je organisatie.”

Wat is uw belangrijkste boodschap?

• Sluit aan bij de identiteit van je organisatie.

• Laat de doelstellingen en instrumenten ook goed bij elkaar aansluiten.

• Acteer waar je het meeste invloed hebt.

Hoe moet het volgens jou verder als het gaat om jouw onderwerp?

We moeten meer inzicht krijgen in de betekenis van klimaatscenario’s voor pensioenfondsen en samenwerking stimuleren.

19

Meet- en rapportage­methodieken

Science based targets (SBTI) Colette Grosscurt Responsible Investment Officer Actiam

Wat zijn de meest gestelde vragen over uw case?

• Hoe stel je klimaatdoelstellingen op en hoe vertaal je die middels het concept ‘financiële materialiteit’ naar een modus operandi voor vermogensbeheer?

• Hoe geef je beleid vorm en hoe implementeer je dit om doelstellingen op klimaat, water en land te bereiken.

• Hoe kun je investeringen of kredieten screenen en beoordelen, zodat je binnen de planetaire grenzen opereert en bijdragen aan de doelstellingen?

• Hoe kan een uitsluitingenbeleid meer wetenschappelijk onderbouwd worden?

• Wanneer zet je in op engagement en wanneer op uitsluiting?

• Worden klimaat-, water- en biodiversiteit­ risico’s ook meegenomen in de financiële risico/rendement analyse door porfolio managers?

• Hoe kan je de vele methodologieën die nu ontwikkeld en toegepast worden samen­ brengen tot een standaard?

20 Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

“Ga aan de slag en wees pragmatisch. Met nieuwe wetenschappelijke inzichten kun je je pad, maar ook je doelstelling bijstellen.”

Wat is uw belangrijkste boodschap?

De wetenschap is constant in ontwikkeling.

Gegeven die beweging weten we dat we snel aan de slag moeten om ervoor te zorgen dat we als mensheid nog willen voortbestaan. Ga aan de slag en wees pragmatisch. Stel je doelstellingen bij met nieuwe wetenschappelijke inzichten. Er zijn veel tools en pilots beschikbaar om aan de slag te gaan met het formuleren van weten­ schappelijk onderbouwde doelstellingen. Denk bijvoorbeeld aan PACTA, SDA en Terra.

Hoe moet het volgens u verder als het gaat om uw onderwerp?

Uiteindelijk gaan we naar zo robuust mogelijke doelstellingen. En daarmee onderbouwing voor de stappen naar een vermindering van de negatieve klimaatimpact. Het Science-Based Targets Initiative (SBTI) maakt nu een handleiding voor financiële instellingen om wetenschappe­ lijke doelstellingen te bepalen voor krediet- en leningenportefeuilles. Ook verwacht ik meer samenwerking met bedrijven en landen die negatief bijdragen aan klimaatverandering.

Tegelijkertijd is er nog een hoop terrein te winnen bij het verder inzichtelijk maken van klimaat­ impact, bijvoorbeeld als het gaat om scope drie uitstoot en de complexe interactie tussen de verschillende drijfveren van klimaatverandering.

Meet- en rapportagemethodieken Science based targets (SBTI) Colette Grosscurt Actiam – Responsible Investment Officer

• Planetaire grenzen, Rockström en andere.

• Financieel materiële onderwerpen.

• Uitdaging: gebrek aan data en systematiek.

• Actie in de taxi!

• Vier meetbare doelstellingen op klimaat, water, land en biodiversiteit.

• Waar mogelijk gevalideerd door wetenschap en in lijn met standaarden.

• Implementatie: CO2 reduceren – enkel uitsluiten is geen oplossing.

• Bijsturen en verfijnen van doelstellingen in lijn met nieuwe inzichten in onder andere scopes, bedrijf/ sectorniveau en horizons.

• Op basis van: IPCC 1,5 graden, SBTI, tools: PACTA, Terra en databeschikbaarheid.

Tips & Tricks • Eén ding weet je zeker: het wordt lastig om te weten of je de juiste doelstelling hebt geformuleerd en of je op de juiste weg zit, maar actie is beter dan afwachten!

• Hou nieuwe ontwikkelingen op tools in de gaten en geef input.

21

Meet- en rapportagemethodieken

Terra Floske Kusse Stakeholder Engagement ING

Terra is een aanpak om de klimaatimpact van internationale leningenportefeuilles te meten en vervolgens op basis van science-based targets te sturen in lijn met de doelen van het Klimaat­ akkoord van Parijs. ING heeft hiervoor samen met denktank 2˚ Investing Initiative (2˚ii) gewerkt aan een methodologie die gericht is op de technologische ontwikkelingen die nodig zijn om de overgang naar een low-carbon economie te maken, zoals het overschakelen van traditionele verbrandingsmotoren naar elektrische motoren in de auto-industrie.

“Laten we samenwerken in het verder ontwikkelen van veelbelovende methodes en niet per se op zoek gaan naar die ene, allesomvattende, uitontwikkelde aanpak.” heb gebracht dat de meest accurate en relevante (lees: om op te sturen) klimaatimpactmeting waarschijnlijk per sector verschilt.

Wat is uw belangrijkste boodschap?

Wat zijn de meest gestelde vragen over uw case?

De meeste vragen gingen over de werking van de methodologie, waarbij de bezoekers van mijn sessie verrast waren door het feit dat de methode al gepubliceerd is en vrij te downloaden voor investeringsportefeuilles en ook open-source aangeboden zal gaan worden voor leningen.

Daarnaast waren bezoekers benieuwd naar verschillen met methodes die gericht zijn op het meten van CO2-emissies, waarbij ik naar voren 22 Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

Er leiden meerdere wegen naar Parijs en de tijd dringt. Laten we daarom vooral samenwerken in het verder ontwikkelen van veelbelovende methodes en niet per se op zoek gaan naar die ene, allesomvattende, uitontwikkelde aanpak die er gewoonweg (nog) niet is. Wij nodigen geïnteresseerde banken daarom vooral uit om deel te nemen aan de volgende ontwikkelingsfase van de methodologie met 2 degrees investing initiatives, die voor corporate lending een goede

aanvulling vormt op andere methodes die in ontwikkeling zijn. > contact@2degrees-investing.org of > terra@ing.com Hoe moet het volgens jou verder als het gaat om jouw onderwerp?

Beschikbaarheid van klimaatimpactdata blijft van belang, net zoals openheid over resultaten en dilemma’s. Vergelijkbaarheid van resultaten is daarbij begrijpelijkerwijs wenselijk, maar laten we vooral niet vergeten dat de het transitiepad naar een low-carbon maatschappij voor de ene sector anders verloopt dan voor de andere.

Daarbij is het van belang ons te realiseren dat de invloed van een investeerder anders is dan die van een verzekeraar en weer anders dan die van een bank. Maar als financiële instellingen kunnen we allemaal een rol spelen in het helpen halen van de klimaatdoelstellingen.

Meet- en rapportagemethodieken Terra Floske Kusse ING – Senior Advisor Climate & CE Global Sustainability

• Banks have an important role to play in scaling and accelerating the transition toward a climateresilient world.

• Insight in climate risks and opportunities informs climate strategy: sector-specific KPIs+. informed client engagement • Implementation of FSB TCFD Recommendations.

• Measure the needed shift in technology against the actual technology clients are using today and planning on using in the future (IT tool using data from global asset databases).

• Assess alignment with sectorspecific two-degrees scenarios.

• Steer our portfolio towards meeting the Paris Agreement’s well-below two-degree goal.

• Open-source methodology for measuring the alignment of lending portfolios with the goals of the Paris Agreement.

• A science-based, forward looking approach to financing sectorspecific shifts in technology and production processes.

• Co-created with leading global think tank 2˚Investing Initiative (2°ii).

23

Klimaatacties en -diensten

Actie zakelijke rekeninghouders: CO2-beprijzing Julia van Boven Sustainable Finance Desk ABN AMRO Bank

“Bij welke CO2-prijs zou jouw organisatie andere keuzes maken.”

Wat is uw belangrijkste boodschap?

Ik wil mensen met name aan het denken zetten.

Bij welke CO2-prijs zou jouw organisatie andere keuzes maken. Dit raakte vervolgens ook de discussie over de maatschappelijke kosten van CO2 uitstoot. Schattingen van de maatschappe­ lijke kosten per ton CO2-uitstoot lopen uiteen van $43,- (IAWG, 2013) tot $220,- (Stanford University, 2015). In deze prijs worden onder andere de schade aan natuur en biodiversiteit, gezond­ heids­schade en lagere landbouw­opbrengsten meegewogen.

Wat zijn de meest gestelde vragen over uw case?

ABN AMRO wil ondernemers bewust maken van hun CO2-voetafdruk en tips geven hoe je als ondernemer kunt werken aan CO2-reductie.

Daarom haalt ABN AMRO bij het afsluiten van iedere zakelijke rekening één CO2-emissierecht uit de markt. Hierdoor mag per saldo minder CO2 uit worden uitgestoten. Een vraag die ik regel­ matig ontvang naar aanleiding van deze actie is, of het niet mogelijk is om CO2-uitstoot aan betaaldata te koppelen om zo de rekeninghouder inzicht te geven in zijn of haar CO2-voetafdruk. Dit leidt vervolgens vaak tot de discussie over privacy. Is dit inzicht wel wenselijk en waarvoor zou deze data mogen worden ingezet?

24 Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

Hoe moet het volgens u verder als het gaat om uw onderwerp?

Steeds meer organisaties stellen zelf een (schaduw-) CO2-prijs in. Zo wordt het klimaat onderdeel van iedere financiële beslissing en wordt de duurzamere keuze financieel aantrekke­lijk. Banken kunnen hierin helpen door bijvoorbeeld inzicht te verschaffen aan hun rekeninghouders.

Klimaatacties en -diensten Actie zakelijke rekeninghouders: CO2-beprijzing

Klimaatstrategieën en TCFD aanbevelingen Pilot UNEP FI TCFD

Julia van Boven

Bouke de Vries

ABN AMRO – Intrapreneur sustainable finance desk

Rabobank – Bestuursadviseur Public Affairs & Klimaat

Arnold Mulder ABN AMRO – Sector banker energy

WHY CO2-beprijzing is een belangrijk middel in de transitie naar een emissiearme economie. Banken kunnen bedrijven die niet onder het Europese emissie-handelssysteem (ETS) vallen, helpen met interne beprijzing van hun CO2-uitstoot.

Hoe kunnen banken bedrijven inzicht geven in hun carbon footprint?

Voor beprijzing gelden verschillende methodes: de marktprijs van het ETS, de geschatte maatschappelijke kosten en de prijs om uitstoot te compenseren.

ABN AMRO is recent gestart met de CO2-actie. Voor elke nieuwe zakelijke rekeninghouder halen wij een emissierecht uit de markt. Zo willen we startende ondernemers bewust maken, Daarnaast doen we onderzoek bij klanten hoe we hier verder aan bij kunnen dragen.

• Economische èn maatschappelijke functie van banken.

• Eigen ambitie om een bijdrage te leveren.

• Toenemende externe druk.

• Eenduidige standaarden nodig voor analyses en rapportages.

• TCFD: global standard for financial disclosures van klimaatimpact.

• Samenwerking in UNEP FI biedt kans ervaring op te doen en de standaard helpen te verbeteren.

HOW • ‘Eigen maken’ van de TCFD methode.

• Wat weten we en wat nog niet?

• Welke data hebben we?

• Klimaat meer inbedden in business, proposities, strategie, governance, metrics, targets, riskmanagement.

• Kennis delen met nationale en internationale spelers.

WHAT • Impact assessment van klimaat op grootste portefeuilles.

• CO2 footprint van sectoren en klanten bepalen.

• UNEP FI case: overstromingsrisico’s voor hypothekenportefeuille.

• Onderzoek naar verbreden en verdiepen van CO2-beprijzing.

• Data aanleveren voor stress tests.

• Mee-onderhandelen als financier over Klimaatakkoord.

• Inbreng in Brussel, voor Actieplan Sustainable Finance.

Tips & Tricks • Met CO2-beprijzing zet je klimaatimpact op de begroting. Daardoor blijft het continu een reminder.

• Vanaf welke CO2-prijs zou het de keuzes van medewerkers in jouw organisatie beïnvloeden?

Tips & Tricks • • • • • •

Creëer urgentie en maak een strategisch plan.

Maak een cross functional team.

Verzamel data en koppel deze met externe databases.

Houd focus. Het is bijvoorbeeld niet ‘hoe meer rapportages hoe beter’.

Voer dialoog met klanten over klimaatkansen en bedreigingen.

Denk goed na over communicatie naar stakeholders.

25

Klimaatstrategieën en TCFD aanbevelingen

Pilot UNEP FI TCFD Bouke de Vries Advisor to the board, public affairs Rabobank

Wat zijn de meest gestelde vragen over uw case?

Rabobank heeft een pilot gedaan met United Nations Environment Programme Finance Initiative (UNEP FI). De Taskforce Climate-related Financial Disclosures (TCFD) deed hierbij aanbevelingen toegepast op onze hypotheek­ portefeuille. We onderzochten de impact van een overstroming(skans). Als ik vertel over deze pilot en wat we nog verder gaan doen als bijdrage aan mitigatie en adaptatie van klimaatverandering.

Dan krijg ik vragen als: • Hoe pakt Rabobank dit aan?

• Hoe groot schatten jullie dat de klimaatimpact is op jullie portefeuille? Voor Rabobank is daarbij bijvoorbeeld de impact van extreme weersomstandigheden op landbouw belangrijk, denk aan misoogsten en verlies van vruchtbare gronden.

Wat is uw belangrijkste boodschap?

Begin op tijd met het in kaart brengen van de potentiële klimaatimpact op klanten en dus op jouw eigen financiële instelling. Zet om dit te 26 Meten is weten Klimaatimpact in de financiële sector

bepalen experts uit verschillende disciplines van de eigen organisatie en van buitenaf bij elkaar.

Hoe moet het volgens u verder als het gaat om uw onderwerp?

De inzichten van de verschillende pilots op gebied van klimaatimpact zullen zoveel mogelijk naast elkaar gelegd moeten worden om ervan te leren.

Ook is het belangrijk dat er meer gegevens beschikbaar komen van klimaat-voetafdrukken van bedrijven, invloed van veranderingen in gedrag van consumenten op hun voetafdruk en data van bijvoorbeeld de impact van extreme weersomstandigheden voor productie en winst­ gevendheid van bedrijven. Analyses van die data zullen meer inzicht bieden op de nieuwe klimaat risico’s - en klimaatkansen voor partijen die zich op tijd voorbereiden en daardoor succesvoller zullen zijn dan anderen.

“Begin op tijd met het in kaart brengen van de potentiële klimaat­ impact op klanten.”

TERUGBLIK OP CONFERENTIE Frank Elderson Directeur Toezicht DNB

“Klimaat moet business as usual worden.”

Wat is je opgevallen vandaag?

“Drie jaar geleden begreep nog maar een kleine groep mensen begrippen als ‘PCAF’, ‘transitierisico’s’ en ‘fysieke risico’s’. Vandaag leggen we met een grote groep mensen die woorden cross-sectoraal aan elkaar uit, leren van elkaar en maken plannen om nog intensiever samen te werken. Dat is heel erg gaaf.”

Wat is de rol van DNB wanneer het gaat over duurzaamheid?

“We gaan uit van onze kerntaken. Banken moeten hun materiële risico’s – dus ook klimaatrisico’s – goed managen; wij houden daar toezicht op. DNB speelt ook internationaal een rol. Onlangs hebben 28 centrale banken onderschreven dat klimaatverandering een financieel risico is. Daarmee is duurzaamheid onderdeel van ons mandaat en wordt de aanpak meer internationaal.

Daarnaast hebben we als koepel der koepels een faciliterende rol, bijvoorbeeld met een conferentie als deze.“ Wat wil je de financiële sector meegeven?

“Allereerst: zolang vooral de sustainability-afdeling bezig is met duurzaamheid, ben je er nog lang niet. Klimaat moet business as usual worden, met eigen KPI’s.” Daarnaast doet hij een oproep. “We horen wel eens dat de wet of wij als toezichthouder soms belemmeringen opwerpen. Mocht je ergens tegenaan lopen bij het managen van duurzaamheids­risico’s, meld het ons dan. Daar moeten wij dan wat mee.”

27

Colofon Š Februari 2019 Dit e-book is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Banken NVB Gustav Mahlerplein 29-30 1082 MS Amsterdam 020 550 28 88 info@nvb.nl

2

29