200
Siyasi Tarih-II
türülmesi sadece bir isim de¤iflikli¤ine de¤il, ayn› zamanda söz konusu yap› de¤iflikli¤ine de iflaret etmekteydi. Eski Do¤u Bloku ülkelerinin h›zl› bir dönüflüm bafllatarak liberal demokratik bir siyasal ve ekonomik sistem kurma yolundaki istekleri Almanya, Fransa, ‹ngiltere gibi büyük Avrupa güçleri taraf›ndan desteklendi. Bu dönüflümün sa¤lanmas›nda AB çok önemli bir araç ve platform olarak görüldü. AB üyeli¤inin eski komünist rejimlerin dönüfltürülmesinde kullan›lmas›, dönüflüm sürecinin hem h›z›n› hem de yo¤unlu¤unu artt›rd›. Özellikle, 1993 y›l›nda Kopenhag zirvesinde belirlenen ve “Kopenhag kriterleri”nin (iflleyen bir piyasa ekonomisine ve demokrasi ile insan haklar›na dayal› bir ekonomik ve siyasal yap›ya sahip olma) AB’ye üyelik için zorunlu tutulmas›, postkomünist rejimler için bir yol haritas› sunmaktayd›. Böylelikle, yeni dünya düzeninin Do¤u Avrupa’ya ihrac›n› sa¤layan temel dinamik AB olacakt›. 1995’te postkomünist rejimlere sahip olmayan fakat So¤uk Savafl koflullar›n›n etkisiyle AB’ye üye olmay› tercih etmeyen Avusturya, Finlandiya ve ‹sveç’in kat›l›m›yla ilk genifllemesini yapan AB, tamam›na yak›n› eski Do¤u Bloku ülkelerinden oluflan aday ülkelere çeflitli fonlar aktararak bu ülkeleri üyeli¤e haz›rlama politikas› izlemeye bafllad›. 2001 y›l›nda yap›lan Laeken Zirvesi’nde ise 2004 y›l›nda 10 ülkenin üyeli¤e kabul edilmesi kararlaflt›r›ld›. Böylece, AB Do¤u Avrupa ülkelerinin ço¤unun dönüflümlerini tamamlad›¤›n› düflünerek Avrupa’n›n tek bir yap› içerisinde birlefltirilmesi yönünde en önemli ad›m›n› atm›fl oldu. AB asl›nda Avrupa ülkeleri aras›ndaki ekonomik entegrasyonu sa¤lamak amac›yla kurulmufltu ve bu çerçevede tarihte görülen belki de en baflar›l› yap› oldu. Ama zamanla topluluk içinde siyasal entegrasyon boyutu da gelifltirilecek ve bu yönde çok önemli ad›mlar da at›lacakt›r. So¤uk Savafl’›n bitmesinden sonra siyasal entegrasyon konusunda önemli ad›mlar atmak niyetinde olan AB, özellikle ulusdevletlerin mutlak yetki alan›nda gördükleri d›fl politika ve güvenlik alanlar›nda da uluslarüstü niteli¤ini güçlendirmek istedi. Ortak bir d›fl politika izlenmesi ve So¤uk Savafl döneminde NATO’ya havale edilen güvenli¤in art›k Birlik taraf›ndan oluflturulacak yap› ve mekanizmalarla sa¤lanmas› yönünde giriflimler oldu. ABD’nin de özellikle 1990’lar›n bafllar›nda üzerindeki askerî yükün hafiflemesi için teflvik etti¤i bu giriflimler baflar›s›zl›kla sonuçland›. Dünya üzerindeki hatta Avrupa’daki sorun ve krizlerde dahi AB üyeleri ortak bir d›fl politika izleyemedi. Üye devletler ç›karlar›n›n farkl›laflmas› nedeniyle birbiriyle tamamen uyumsuz d›fl politika tercihlerinde bulundular. Özellikle ‹ngiltere’nin ba¤›ms›z tavr›n› ve ABD ile stratejik iflbirli¤ini sürdürme kararl›l›¤›, 21. yüzy›la girildi¤inde AB’nin ortak bir d›fl politika izleyebilece¤i yönündeki beklentilerin hayal k›r›kl›¤›yla sonuçlanmas›na neden oldu. AB’nin ortak bir savunma politikas› izlemesi ve AB içerisinde ortak bir askerî yap› kurulmas› yönündeki çabalar da baflar›s›zl›kla sonuçland›. Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikas› çerçevesinde ortak bir Avrupa ordusu kurulmas› fikri destek bulduysa da 21. yüzy›la girilirken bu fikir gündemden tamamen düfltü. Avrupal› güçler, Bosna ve Kosova krizi gibi Avrupa’daki krizlerde bile NATO flemsiyesi ve imkânlar› olmadan bu krizlere müdahale edebilmeyi baflaramam›fllard›. Bu durum, Avrupa’n›n NATO ve dolay›s›yla ABD flemsiyesi olmadan kendi güvenli¤ini sa¤layamayaca¤›n› göstermekteydi. Eski Do¤u Bloku ülkeleri siyasal ve ekonomik olarak AB’ye entegrasyon yolunu seçerken güvenliklerini sa¤laman›n yolunun NATO’dan geçti¤ini anlayarak bu örgüte üye olmak yönünde çaba gösterecek ve baflar›l› da olacaklard›r.