ISSN 1512-0767
monetaruli politika saqarTveloSi • monetaruli politikis mizania SeinarCunos dabali da stabiluri inflacia da amiT xeli Seuwyos makroekonomikur stabilurobas, rac Tavis mxriv, maRali da mdgradi ekonomikuri zrdis, dabali saprocento ganakveTebisa da umuSevrobis Semcirebis sawindaria. • grZelvadian periodSi samomxmareblo fasebis inflaciis miznobrivi maCvenebeli 3%-ia. miznobrivi maCveneblis 3%-mde Semcireba etapobrivad xorcieldeba. 2017 wlis inflaciis miznobrivi maCvenebeli 4%-ia, xolo 2018 wlidan - 3%. • Qmonetaruli politikis gadawyvetilebebi gavlenas axdens ekonomikaze garkveuli drois Semdgom (4-6 kvartali). amitom monetaruli politikis formireba xdeba inflaciis saprognozo maCvenebelze dayrdnobiT, raTa saSualovadian periodSi inflaciis miznobrivi maCvenebeli iqnas miRweuli. saSualovadiani periodis horizonti damokidebulia ekonomikaSi arsebul Sokebsa da egzogenur faqtorebze, romlebic inflaciasa da erTobliv moTxovnaze moqmedebs. • monetaruli politikis mTavari instrumentia refinansirebis ganakveTi. politikis ganakveTis cvlileba ekonomikas sabazro ganakveTebis, gacvliTi kursisa da sakredito aqtivobis saSualebiT gadaecema da am gziT axdens gavlenas erTobliv moTxovnaze. faqtiur moTxovnasa da bunebriv dones Soris sxvaoba saSualovadian periodSi inflaciis mTavari ganmsazRvreli faqtoria. • monetaruli politikis gadawyvetilebebis Sesaxeb informacia sazogadoebas miewodeba presreliziT. bankis xedva mimdinare da mosalodnel makroekonomikur procesebze monetaruli politikis angariSSi, yoveli kvartalis meore Tves qveyndeba.
sarCevi 1. Emokle mimoxilva........................................................................................................................................ 5 2. makroekonomikuri garemos prognozi.................................................................................................. 8 2.1 sagareo seqtoris mimoxilva...................................................................................................... 8 2.2 makroekonomikuri prognozi..................................................................................................... 10 2.3 alternatiuli saprognozo scenari.................................................................................... 14 2.4 wina prognozTan Sedareba......................................................................................................... 15 3. samomxmareblo fasebis tendencia.................................................................................................... 17 4. monetaruli politika........................................................................................................................... 21 5. finansuri garemo da tendenciebi...................................................................................................... 24 5.1 sesxebi............................................................................................................................................... 24 5.2. saprocento ganakveTebi da sakredito pirobebi............................................................. 25 5.3. gacvliTi kursi........................................................................................................................... 30 6. erToblivi moTxovna.............................................................................................................................. 32 7. sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi.............................................................................. 34 8. gamoSveba....................................................................................................................................................... 40 CanarTebi CanarTi 1. inflaciis miznobrivi maCveneblis gansazRvra....................................................................19 CanarTi 2. spredi sesxebisa da depozitebis saprocento ganakveTebs Soris..................................27 CanarTi 3. turistuli Semosavlebi saqarTvelosa da sxva qveynebSi................................................38 diagramebi diagrama N 1.1 realuri mSp-is wliuri zrda....................................................................................... 5 diagrama N 1.2 mTliani inflacia, wliuri......................................................................................... 6 diagrama N 1.3 monetaruli politikis ganakveTis prognozi......................................................... 6 diagrama N 2.1 ekonomikuri partniori qveynebis realuri mSp-is wliuri zrda..................... 9 diagrama N 2.2 ekonomikuri partniori qveynebis wliuri inflacia......................................... 10 diagrama N 2.3 mTliani wliuri inflacia........................................................................................ 10 diagrama N 2.4 wliuri inflaciis misi miznobrivi niSnulidan gadaxris dekompozicia.11 diagrama N 2.5 realuri mSp-is zrda...................................................................................................... 12 diagrama N 2.6 realuri mSp-is komponentebi...................................................................................... 12 diagrama N 2.7 wliuri inflacia sabazo da alternatiuli scenarebis mixedviT............ 14 diagrama N 2.8 realuri mSp-is zrda sabazo da alternatiuli scenarebis mixedviT....... 14 diagrama N 2.9 mTliani wliuri inflaciis prognozis cvlileba.......................................... 15 diagrama N 2.10 realuri mSp-is zrdis prognozis cvlileba...................................................... 15 diagrama N 2.11 cvlilebebi 2017-2018 wlebis sagareo seqtoris daSvebebSi......................... 16 diagrama N 3.1 mTliani da sabazo inflacia..................................................................................... 17 diagrama N 3.2 Tambaqos da sawvavis wvlili mTalian inflaciaSi.......................................... 18
diagrama N 3.3 sxvadasxva produqtebis wvlili mTlian inflaciaSi..................................... 18 diagrama N 3.4 inflacia importirebul da adgilobriv saqonelze...................................... 19 diagrama N 3.5 inflacia miznobrivi maCvenebeli............................................................................. 20 diagrama N 4.1 monetaruli politikis ganakveTi............................................................................ 21 diagrama N 4.2 likvidobis miwodebis instrumentebi..................................................................... 22 diagrama N 4.3 bankTaSorisi fuladi bazari...................................................................................... 23 diagrama N 5.1 fizikur da iuridiul pirebze gacemuli sesxebi (gacvliTi kursis efeqtis gareSe)............................................................................................................................................................... 24 diagrama N 5.2 laris da ucxouri valutis sesxebi (gacvliTi kursis efeqtis gareSe)... 25 diagrama N 5.3 saprocento ganakveTebi saxelmwifo fasian qaRaldebze................................ 25 diagrama N 5.4 spredi sargeblianobis mrudsa da monetaruli politikis ganakveTs So ris...................................................................................................................................................................... 25 diagrama N 5.5 saSualo saprocento ganakveTebi depozitebis naSTze...................................... 26 diagrama N 5.6 saSualo saprocento ganakveTebi Tvis SigniT gacemul sesxebze................. 27 diagrama N 5.7 saSualo saprocento ganakveÂTebi iuridiul pirebze gacemuli sesxebis naSTze................................................................................................................................................................ 27 diagrama N 5.8 saprocento spredi.......................................................................................................... 28 diagrama N 5.9 sakredito portfelis struqtura........................................................................... 28 diagrama N 5.10 saprocento spredi larze......................................................................................... 29 diagrama N 5.11 saprocento spredi dolarze................................................................................... 29 diagrama N 5.12 saprocento spredi qveynebis mixedviT.................................................................. 30 diagrama N 5.13 saprocento spredi saqarTveloSi, msoflio bankis monacemebi................. 30 diagrama N 5.14 realuri efeqturi gacvliTi kursi (indeqsi ian. 2008 = 100)........................ 31 diagrama N 5.15 nominaluri efeqturi gacvliTi kursi (indeqsi 31 dek. 2013 = 100)............ 31 diagrama N 6.1 kapitalis formirebis wliuri zrdis tempi......................................................... 32 diagrama N 6.2 mSp-is da kerZo moxmarebis realuri zrda............................................................. 33 diagrama N 7.1 saqonlis registrirebuli eqsportis wliuri cvlileba............................. 34 diagrama N 7.2 turistuli Semosavlis wliuri zrda.................................................................... 35 diagrama N 7.3 saerTaSoriso vizitorebis raodenoba Tveebis mixedviT................................. 35 diagrama N 7.4 saqonlis registrirebuli importis wliuri cvlileba.............................. 36 diagrama N 7.5 importis wliuri cvlileba calkeuli sasaqonlo jgufebis mixedviT.. 36 diagrama N 7.6 fuladi gzavnilebis wliuri zrda......................................................................... 37 diagrama N 7.7 investiciebi da danazogebi.......................................................................................... 37 diagrama N 7.8 turistuli Semosavlebis mSp-sTan fardoba (1996-2016)................................... 38 diagrama N 7.9 2016 wlis turistuli Semosavlebis mSp-sTan fardoba sxvadasxva qveynebSi.39 diagrama N 8.1 ekonomikis ZiriTadi mimarTulebebis wvlilebi mSp-is zrdaSi................... 40 cxrilebi cxrili N 5.1 efeqturi gacvliTi kursebis wliuri cvlileba............................................... 28
mokle mimoxilva
1. Emokle mimoxilva 2017 წელს რეალური მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) ზრდა მოსალოდნელზე ზომიერად მაღალი აღმოჩნდა. წინასწარი მონაცემებით, რეალური მშპ-ის წლიური ზრდა 2017 წლის მესამე კვარტალში 4.4% იყო, ხოლო პირველი სამი კვარტალის წლიურმა ზრდამ 4.7% შეადგინა. ეკონომიკური აქტივობის გაუმჯობესებას, ძირითადად, საგარეო სექტორში არსებული დადებითი ტენდენციები უწყობს ხელს. კერძოდ, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა საქონლისა და მომსახურების ექსპორტის მაჩვენებელი, ასევე გაიზარდა ფულადი გზავნილები. თუმცა, წლის მანძილზე საშინაო ფაქტორებიდან ეკონომიკურ ზრდაზე ასევე პოზიტიური გავლენა აქვს ინვესტიციების შედარებით მაღალ მოცულობასა და მოხმარების ზომიერ ზრდას, რასაც თავის მხრივ, ბიზნესისა და სამომხმარებლო განწყობის გაუმჯობესება და სესხების ზრდა უწყობს ხელს. საგარეო სექტორის აღნიშნული ტენდენციებიდან გამომდინარე, საქართველოს ეროვნული ბანკის პროგნოზით რეალური მთლიანი შიდა პროდუქტი 2017 წელს 4.5%-ით გაიზრდება (იხ. დიაგრამა 1.1), ნაცვლად წინა ანგარიშში ნავარაუდევი 4%-ისა. თავის მხრივ, 2018 წლის მანძილზე სავაჭრო პარტნიორების ეკონომიკური აქტივობის მიმართ მოლოდინების უცვლელობის პირობებში, 2018 წლის ეკონომიკური ზრდის პროგნოზი კვლავ 4.5%-ის ფარგლებშია. პროგნოზის მიხედვით, მშპ–ს ზრდაში დადებითი წვლილი ექნება, როგორც წმინდა ექსპორტს, ასევე მოხმარებასა და ინვესტიციებს, რასაც საგარეო შემოდინებები და ბიზნეს განწყობის გაუმჯობესება განაპირობებს. მიუხედავად აღნიშნული გაუმჯობესებისა, არსებული შეფასებით ერთობლივი მოთხოვნა ჯერ კიდევ ჩამორჩება მშპ-ის პოტენციურ დონეს. პროგნოზის მიხედვით აღნიშნული ჩამორჩენა 2018 და 2019 წლებში ეტაპობრივად აღმოიფხვრება. diagrama 1.1 realuri mSp-is wliuri zrda 12%
90% 75% 50% 25% სანდოობის ინტერვალი მიმდინარე პროგნოზი
10%
8% 6% 4% 2%
2019 კვ4
2019 კვ3
2019 კვ2
2019 კვ1
2018 კვ4
2018 კვ3
2018 კვ2
2018 კვ1
2017 კვ4
2017 კვ3
2017 კვ2
2017 კვ1
2016 კვ4
2016 კვ3
2016 კვ2
2016 კვ1
2015 კვ4
2015 კვ3
2015 კვ2
2015 კვ1
2014 კვ4
2014 კვ3
0%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
2017 წლის მესამე კვარტალში წლიური ინფლაციის მაჩვენებელი წინა პერიოდში პროგნოზირებულზე ოდნავ დაბალი აღმოჩნდა, რაც დიდწილად მეორე კვარტალში სურსათის ფასების გაზრდილი წვლილის კვლავ შემცირებას უკავშირდება. წლიურმა ინფლაციამ სექტემბერში 6.2% შეადგინა. წლის დასაწყისიდან ინფლაციის მაჩვენებელზე ზრდის მიმართულებით იმოქმედა ერთჯერადმა ფაქტორებმა. კერძოდ, სამომხმარებლო ფასებზე აისახა აქციზის გადასახადების ზრდა და ასევე საერთაშორისო ბაზრებზე ნავთობის ფასების მატება. აღნიშნული დროებითი ფაქტორების გავლენა ინფლაციის წლიურ მაჩვენებელზე 2018 წლის დასაწყისიდან აღმოიფხვრება. საქართველოს ეროვნული ბანკის პროგნოზით პოტენციურ გამოშვებასთან შედარებით ერთობლივი მოთხოვნის ჩამორჩენის პირობებში, დროებითი saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
5
mokle mimoxilva
ფაქტორების ამოწურვასთან ერთად, ინფლაცია შემცირდება და 2018 წელს 3%იან მიზნობრივ მაჩვენებელთან ახლოს იქნება. საშუალოვადიან პერიოდში, ერთობლივი მოთხოვნის პოტენციურ დონემდე ზრდისა და ინფლაციაზე მოქმედი მიწოდების შოკების განეიტრალების პირობებში, ინფლაცია 3%-იანი მიზნობრივი მაჩვენებელის ფარგლებში შენარჩუნდება (იხ. დიაგრამა 1.2). diagrama 1.2 mTliani inflacia, wliuri 90% 75% 50% 25% სანდოობის ინტერვალი მიმდინარე პროგნოზი
8% 7% 6% 5%
მიზნობრივი
4% 3% 2% 1%
2019 კვ4
2019 კვ3
2019 კვ2
2019 კვ1
2018 კვ4
2018 კვ3
2018 კვ2
2018 კვ1
2017 კვ4
2017 კვ3
2017 კვ2
2017 კვ1
2016 კვ4
2016 კვ3
2016 კვ2
2016 კვ1
2015 კვ4
2015 კვ3
2015 კვ2
2015 კვ1
2014 კვ4
2014 კვ3
0%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
მონეტარულ პოლიტიკასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებების მიღებისას უნდა აღინიშნოს, რომ მონეტარული პოლიტიკის მიზანი ვერ იქნება ინფლაციაზე მოქმედი მოკლევადიანი და ერთჯერადი ფაქტორების სრულად განეიტრალება. აღნიშნული შესაძლებელი იქნებოდა მხოლოდ ეკონომიკური ზრდის მკვეთრად შემცირებისა და უმუშევრობის ზრდის ხარჯზე. ამდენად, ეროვნული ბანკი მონეტარული პოლიტიკის დადგენისას ცდილობს, დაბალანსებული იყოს არჩევანის გაკეთებისას: ერთი მხრივ, რამდენად სწრაფად დაუბრუნდება ინფლაცია მიზნობრივ დონეს და, მეორე მხრივ, როგორი გავლენა ექნება ამა თუ იმ გადაწყვეტილებას ეკონომიკურ ზრდაზე. ინფლაციური მოლოდინების მოსათოკად ეროვნულმა ბანკმა მონეტარული პოლიტიკის საპროცენტო განაკვეთი მეორე კვარტალში 7.0%-მდე გაზარდა. თუმცა, მიმდინარე მაკროეკონომიკური პროგნოზის შესაბამისი მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის მოსალოდნელი ტრაექტორიის მიხედვით, სხვა თანაბარ პირობებში, ინფლაციაზე მოქმედი ერთჯერადი ფაქტორების ამოწურვასთან ერთად, მოსალოდნელია, რომ საშუალოვადიან პერიოდში მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი ეტაპობრივად შემცირდება მის ნეიტრალურ დონემდე (იხ. დიაგრამა 1.3). აღსანიშნავია, რომ მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის პროგნოზი არ წარმოადგენს ეროვნული ბანკის დანაპირებს მონეტარული პოლიტიკის შემდგომ გადაწყვეტილებებთან დაკავშირებით, არამედ ასახავს diagrama 1.3 monetaruli politikis ganakveTis prognozi 9% 8% 7% 6%
5%
90% 75% 50% 25% სანდოობის ინტერვალი
4% 3%
2019 კვ4
2019 კვ3
2019 კვ2
2019 კვ1
2018 კვ4
2018 კვ3
2018 კვ2
2018 კვ1
2017 კვ4
2017 კვ3
2017 კვ2
2017 კვ1
2016 კვ4
2016 კვ3
2016 კვ2
2016 კვ1
2015 კვ4
2015 კვ3
2015 კვ2
2015 კვ1
2014 კვ4
2014 კვ3
2%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
6
mokle mimoxilva
საორიენტაციო ტრაექტორიას იმ დაშვებით, რომ ეგზოგენური ფაქტორები პროგნოზში გათვალისწინებული სცენარით განვითარდება. აღნიშნული პროგნოზები დამოკიდებულია ეგზოგენურ ფაქტორებზე და შესაძლებელია შეიცვალოს როგორც ზრდის, ასევე შემცირების მიმართულებით. საგარეო ფაქტორების მხრივ მნიშვნელოვანია ეკონომიკური ვითარება სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში, დოლარისა და ევროს გლობალური ტენდენციები, სურსათისა და ნავთობის საერთაშორისო ფასები. შიდა ფაქტორების მხრივ, მაკროეკონომიკურ პროგნოზზე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ბიუჯეტის დეფიციტი, საკრედიტო აქტივობა, ისევე როგორც ბიზნეს განწყობა. შესაბამისად, თუკი საგარეო ფაქტორები ან/და შიდა ფაქტორები მოსალოდნელისგან განსხვავებული იქნება, ეს გავლენას მოახდენს საპროგნოზო მაკროეკონომიკურ მაჩვენებლებზე და, შესაბამისად, ეროვნული ბანკის მომავალ გადაწყვეტილე ბებზე.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
7
makroekonomikuri garemos prognozi
2. makroekonomikuri garemos prognozi 2.1 sagareo seqtoris mimoxilva 2017 წლის მესამე კვარტალში შენარჩუნდა მსოფლიო ეკონომიკის მოსა ლოდნელზე მეტად ზრდის ტენდენცია, რაც გლობალური მასშტაბით გააქ ტიურებული ინვესტირებით, მზარდი ვაჭრობითა და გაუმჯობესებული განწყობებითაა განპირობებული. განსაკურებით შესამჩნევი იყო ვითარების გა უმჯობესება ევროზონასა და ევროპის მზარდ ეკონომიკებში, ასევე, თურქეთსა და ჩინეთში. ამასთან, შეინიშნებოდა გლობალური ინფლაციის კლება, რაც უმე ტესწილად გამოწვეული იყო საერთაშორისო ბაზრებზე გარკვეულ სასაქონლო ჯგუფებზე ფასების სისუსტით. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის არსებული პროგნოზის მიხედვით, მსოფლიო ეკონომიკა 2017 წელს 3.6%–ით გაიზრდება1, რაც 0.1 პპ-ით მეტია წინა პროგნოზზე2. ევროზონის ეკონომიკის გაჯანსაღების ტემპი ბოლო ორი კვარტალის განმავლობაში დაჩქარდა, რასაც, გაუმჯობესებული დაფინანსების პირობებისა და პოლიტიკური გაურკვევლობის შედარებით განეიტრალების ფონზე, ხელი შეუწყო მზარდმა ადგილობრივმა და საგარეო მოთხოვნამ. მნიშვნელოვნადაა გაუმჯობესებული სამომხმარებლო და ბიზნეს განწყობები, ხოლო უმუშევრობის დონე კი უკანასკნელი წლების მინიმუმზეა. მიუხედავად ამისა, კვლავ გამოწვევად რჩება პროდუქტიულობის ზრდის დაბალი დონე და ვალის მაღალი ტვირთი მონეტარული კავშირის ზოგიერთი წევრ ქვეყანაში. ამის გათვალისწინებით, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის პროგნოზის მიხედვით, ევროზონის ეკონომიკა 2.1%-ით გაიზრდება 2017 წელს, რაც ივლისში გაკეთებულ პროგნოზთან შედარებით 0.2 პპ-ით მაღალი მაჩვენებელია3. 2018 წელს ნავარაუდევი ზრდა 1.9%-ს შეადგენს. მიმდინარე წლის პირველ ნახევარში თურქეთში მოსალოდნელზე მაღალი ზრდა დაფიქსირდა, რაც ძირითადად განპირობებული იყო ექსპორტის გაუმ ჯობესებით და მნიშვნელოვანი ფისკალური ხარჯებით. საერთაშორისო სავა ლუტო ფონდის წინა შეფასებასთან შედარებით, თურქეთისთვის 2017 წლის ზრდის პროგნოზი 2-ჯერ გაიზარდა და 5.1% შეადგინა4. 2018 წლის პროგნოზი კი 3.5%-ს შეადგენს. მიზნობრივი მაჩვენებლის მაღლა ფიქსირდება ინფლაცია, რომელიც წნეხს განიცდის როგორც ლირის გაუფასურებიდან, ისე მზარდი მოთხოვნიდან. არსებული შეფასებით, 2017 წელს სამომხმარებლო ფასები 11%ით გაიზრდება5. რუსეთის ეკონომიკის ზრდა მნიშვნელოვნად დაჩქარდა 2017 წლის მე-2 და მე-3 კვარტალებში, რაც მსხვილმა ინფრასტრუქტურულმა პროექტებმა და კერძო მოხმარებამ განაპირობა. ეტაპობრივად გაუმჯობესდა ბიზნეს და სამომხმარებლო განწყობები, რაც ნაწილობრივ რუბლის აშშ დოლართან გაცვლითი კურსის სტაბილიზაციამ და ინფლაციის თანმდევმა შემცირებამ განაპირობა. 2-წლიანი რეცესიის შემდგომ, რუსეთის მშპ, სსფ-ის პროგნოზით6, 1.8%-ით გაიზრდება მიმდინარე წელს, მაგრამ – გამომდინარე ნავთობის დაბალი ფასებიდან და ეკონომიკაში არსებული სტრუქტურული დაბრკოლებებიდან – შედარებით ზომიერად (1.5-1.6%-ის ფარგლებში) მოიმატებს 2018 წელს. აღმოსავლეთ რეგიონის მიმართ მარტში შემოღებული ბლოკადის შედეგად უკრაინაში ოდნავ შენელდა ეკონომიკის გაჯანსაღების პროცესი, რამაც კომერციული ტვირთების ტრანსპორტირება აკრძალა კონფლიქტური რეგიო ნიდან ცენტრალურ უკრაინაში. მიუხედავად ამისა, მნიშვნელოვნად გაიზარდა კერძო მოხმარება და ინფრასტრუქტურული პროექტების ინტენსივობა. შედეგად, 1 International Monetary Fund. World Economic Outlook: Seeking Sustainable Growth: Short-Term Recovery, Long-Term Challenges. Washington, October 2017. 2 International Monetary Fund. World Economic Outlook: Gaining Momentum? Washington, April 2017. 3 International Monetary Fund. World Economic Outlook: Seeking Sustainable Growth: Short-Term Recovery, Long-Term Challenges. Washington, October 2017. 4 იგივე. 5 იგივე. 6 იგივე.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
8
makroekonomikuri garemos prognozi
2017 წელს მშპ ზრდის პროგნოზი 2.0%-ს შეადგენს, ხოლო 2018 წელს კი - 3.5%ს7.ინფლაციური წნეხი კვლავ მაღალ დონეზე შენარჩუნდა: მწირი მოსავლის ზეგავლენით მნიშვნელოვნად გაძვირდა სურსათის ფასები. წლის პირველ ნახევარში არსებული მოლოდინების საპირისპიროდ, მიმდინარე პროგნოზით, ინფლაცია 10%-იან ნიშნულს გადააჭარბებს და 2017 წელს 13%-ს შეადგენს. არასანავთობო სექტორის ხარჯზე, უკანასკნელ პერიოდში, აზერბაიჯანის ეკონომიკაში გაჯანსაღების ნიშნები გამოიკვეთა. ამასთან, კერძო მოხმარება ეტაპობრივად იზრდებოდა, ხოლო 2-წლიანი შემცირების შემდგომ პირველად მოიმატა ფიქსირებულმა ინვესტიციებმა. თუმცა, მკაცრი მონეტარული და ფისკალური პოლიტიკა, საბანკო სისტემის სისუსტესთან ერთად, კვლავ უარ ყოფით ზეგავლენას ახდენს ეკონომიკურ ზრდაზე. მიმდინარე პროგნოზით, ქვეყნის მშპ 2017 წელს შემცირდება 1.0%-ით და მხოლოდ 2018 წელს მოახერხებს გაზრდას 1.3%-ით. ინფლაციის პროგნოზი 2017 წლისთვის მაღალია და 12%-ს შეადგენს8. რუსეთის ეკონომიკის გაჯანსაღების კვალდაკვალ, უმჯობესდება ეკონომი კური აქტივობა სომხეთშიც, სავაჭრო, ფულადი გზავნილებისა და ინვესტიციების ზრდის ზეგავლენით. არსებული მონაცემებით, მნიშვნელოვნად იზრდება ინდუსტრიული წარმოება, საცალო ვაჭრობა და ექსპორტი, რაც განაპირობებს მშპ-ის 3.5%-იან ზრდის პროგნოზს 2017 წლისთვის. თუმცა, 2018 წელს ზრდა შენელდება 2.9%-მდე9. 2016 წლის დეფლაციის შემდგომ, 2017 წელს სა მომხმარებლო ფასები 1.9%-ით გაიზრდება. diagrama 2.1 ekonomikuri partniori qveynebis realuri mSp-is wliuri zrda 8% 6% 4% 2% 0% -2%
თურქეთი
აშშ
რუსეთი
ევროზონა
2018 კვ2
2018 კვ1
2017 კვ4
2017 კვ3
2017 კვ2
2017 კვ1
2016 კვ4
2016 კვ3
2016 კვ2
2016 კვ1
2015 კვ4
2015 კვ3
2015 კვ2
2015 კვ1
2014 კვ4
2014 კვ3
-4%
ეფექტური
wyaro: Bloomberg, saqarTvelos erovnuli banki.
მძიმე კლიმატური მოვლენების შედეგად, მოსალოდნელია, რომ მე-3 კვარ ტალში ამერიკის შეერთებული შტატების ეკონომიკური ზრდა შენელებული იყოს. თუმცა, კვლავინდებურად ძლიერი იყო ბიზნეს ინვესტიციები, რაც ნაწილობრივ ენერგოსექტორის გაჯანსაღებითაა გამოწვეული. უმუშევრობის დონე კვლავ დაბალია, ხოლო შრომის ბაზარზე გაუმჯობესებული პირობები ხელფასების ზრდაში აისახება. აღნიშნულის გათვალისწინებით, აშშ-ის 2017 წლის რეალური მშპ-ის ზრდა, სსფ-ის პროგნოზით, 0.1 პპ-ით გაუმჯობესდა 2.2%-მდე. 2018 წელს კი მოსალოდნელია, რომ ეკონომიკა 2.3%-ით გაიზრდება10. სამომხმარებლო ფასების ინფლაციის პროგნოზი 2017 წლისთვის 2.1%-ს შეადგენს. 2017 წლის პირველ სამ კვარტალში იმ სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში, სადაც ინფლაციის მოლოდინები შემცირდა ადგილობრივი ვალუტების მოსალოდნელზე ნაკლები გაუფასურების პარალელურად, ცენტრალურმა ბანკებმა შეარბილეს მონეტარული პოლიტიკა და შეიქმნა ნიადაგი ეკონომიკური აქტივობის გაუმჯობესებისთვის. ასევე, განვითარებულ ქვეყნებში, სადაც გამოშვების ზრდა ჩამორჩება პოტენციურს და იმავდროულად, სამომხმარებლო ფასები დაბალი ტემპით იზრდება, კვლავ შენარჩუნდა შერბილებული მონეტარული პოლიტიკის მოლოდინები. თუმცა, უკანასკნელ პერიოდში ბაზარზე გაჩნდა მოლოდინი ევროპის ცენტრალური ბანკის მიერ მონეტარული პოლიტიკის შერბილების ფაზიდან გამოსვლის დაწყებაზე. 7 8 9 10
იგივე. იგივე. იგივე. იგივე.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
9
makroekonomikuri garemos prognozi
diagrama 2.2 ekonomikuri partniori qveynebis wliuri inflacia 60%
50% 40% 30%
20% 10% 0%
თურქეთი
აშშ
რუსეთი
უკრაინა
2018 კვ2
2018 კვ1
2017 კვ4
2017 კვ3
2017 კვ2
2017 კვ1
2016 კვ4
2016 კვ3
2016 კვ2
2016 კვ1
2015 კვ4
2015 კვ3
2015 კვ2
2015 კვ1
2014 კვ4
2014 კვ3
-10%
ევროზონა
wyaro: Bloomberg, saqarTvelos erovnuli banki.
2.2 makroekonomikuri prognozi 2017 წლის მესამე კვარტალში 2017 წლის მეორე კვარტალთან შედარებით, წლიური ინფლაცია ოდნავ შემცირდა საშუალოდ 6.0%-მდე, ხოლო სექტემბერში კი 6.2% შეადგინა (იხ. დიაგრამა 2.3). ბოლო თვეების შემცირება დიდწილად სურსათის ფასების მეორე კვარტალში გაზრდილი წვლილის კვლავ შემცირებას უკავშირდება. 2017 წლის მანძილზე ინფლაციის მაჩვენებელი ეროვნული ბანკის მიზნობრივ დონეზე მაღლა ნარჩუნდება, თუმცა, აღნიშნული დინამიკა პროგნოზირებულთან შესაბამისია. მიზნობრივ მაჩვენებელზე მაღალ ინფლა ციას ძირითადად მიწოდების მხრიდან მოქმედი ერთჯერადი ფაქტორები განაპირობებს. კერძოდ, სამომხმარებლო ფასების ინფლაციის დროებითი ზრდის მიზეზია აქციზის გადასახადების მატება და საერთაშორისო ბაზრებზე ნავთობის ფასების ზრდა. აღნიშნული ფაქტორების გავლენა ინფლაციის წლიურ მაჩვენებელზე 2018 წლის დასაწყისიდან აღმოიფხვრება.
diagrama 2.3 mTliani wliuri inflacia 8%
7% 6%
მიზნობრივი
5% 4% 3% 2% 1% 0% -1%
2019კვ4
2019კვ3
2019კვ2
2019კვ1
2018კვ4
2018კვ3
2018კვ2
2018კვ1
2017კვ4
2017კვ3
2017კვ2
2017კვ1
2016კვ4
2016კვ3
2016კვ2
2016კვ1
2015კვ4
2015კვ3
2015კვ2
2015კვ1
2014კვ4
2014კვ3
2014კვ2
2014კვ1
-2%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
პროგნოზის მიხედვით, დროებითი ფაქტორების ამოწურვასთან ერთად წლიური ინფლაცია შემცირდება და 2018 წელს 3%-იან მიზნობრივ მაჩვენებელთან ახლოს იქნება. ინფლაციას შემცირებისკენ ერთობლივი მოთხოვნაც უბიძგებს, რადგან ეკონომიკური აქტივობა, გაუმჯობესების მიუხედავად, ჯერ კიდევ ჩამორჩება მის პოტენციურ დონეს. საშუალოვადიან პერიოდში, ეკონომიკური აქტივობის მის პოტენციურ დონემდე ზრდისა და ინფლაციაზე მოქმედი მიწოდების შოკების განეიტრალების პირობებში, ინფლაცია მიზნობრივი მაჩვენებლის ფარგლებში შენარჩუნდება (იხ. დიაგრამა 2.3). 2018 წლიდან ინფლაციის მიზნობრივი დონე 3%-ს შეადგენს. saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
10
makroekonomikuri garemos prognozi
პროგნოზის მიხედვით, მიზნობრივთან შედარებით მაღალი ინფლაცია 2017 წლის ბოლო კვარტალში ძირითადად იმავე ფაქტორებით იქნება განპირობებული, რომლებმაც უზრუნველყო მისი ზრდა 2017 წლის დასაწყისიდან. აღსანიშნავია მიწოდების მხრიდან მოქმედი ისეთი ერთჯერადი ფაქტორები, როგორებიცაა აქციზის გადასახადებისა და მსოფლიო ბაზარზე ნავთობის ფასის ზრდა. ასევე, პოზიტიური წვლილი აქვს მოლოდინებისა და შუალედური საქონლის იმპორტის ხარჯებს. იმავდროულად, ინფლაციას შემცირებისკენ უბიძგებს სუსტი ერთობლივი მოთხოვნა. საშუალოვადიან პერიოდში, ერთი მხრივ, მიწოდების მხრიდან მოქმედი ერთჯერადი ფაქტორების აღმოფხვრის, ხოლო, მეორე მხრივ, რეალური ეკონომიკის პოტენციურ დონემდე ზრდის პირობებში, ინფლაცია საშუალოდ მიზნობრივი მაჩვენებლის ფარგლებში იქნება (იხ. დიაგრამა 2.4).
diagrama 2.4 wliuri inflaciis misi miznobrivi niSnulidan gadaxris dekompozicia11 6% 4% 2% 0% -2%
-4%
ინერცია იმპორტული ინფლაცია შუალედური ხარჯები ინფლაციის გადახრა მიზნობრივიდან
2019კვ4
2019კვ3
2019კვ2
2019კვ1
2018კვ4
2018კვ3
2018კვ2
2018კვ1
2017კვ4
2017კვ3
2017კვ2
2017კვ1
2016კვ4
2016კვ3
2016კვ2
2016კვ1
2015კვ4
2015კვ3
2015კვ2
2015კვ1
2014კვ4
2014კვ3
2014კვ2
2014კვ1
-6%
მოლოდინი ერთობლივი მოთხოვნა სხვა ფაქტორები
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
ინფლაციის პროგნოზი შესაძლოა შეიცვალოს როგორც ზრდის, ასევე შემცირების მიმართულებით. კერძოდ, ინფლაციის პროგნოზისთვის რისკის შემცველია ეკონომიკური აქტივობა, რომელიც, თუ მოსალოდნელზე მაღალი აღმოჩნდა, გამოიწვევს ინფლაციის მეტად ზრდას პროგნოზირებულ სიდიდესთან შედარებით, ხოლო თუ მოსალოდნელზე დაბალი პირიქით, მის შემცირებას. რის კის შემცველია ასევე სურსათისა და ნავთობის ფასები, რომლებიც სამომხმარებ ლო კალათის მნიშვნელოვან ნაწილს შეადგენს და მეტწილად მიწოდების ფაქტორებზეა დამოკიდებული. პროგნოზის საბაზო სცენარი ნავთობისა და სურსათის საერთაშორისო ფასების მკვეთრ ცვლილებებს არ ითვალისწინებს. ამასთან, მნიშვნელოვანია სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ვალუტის კურსები, მათ შორის ევროს გაცვლითი კურსი, რომელიც ევროპის ცენტრალური ბანკის მიერ გატარებული რაოდენობრივი შემსუბუქების პოლიტიკიდან გამოსვლის ტემპზე იქნება დიდწილად დამოკიდებული. სავაჭრო პარტნიორების კურსების მკვეთრი ცვლილება, შესაძლოა საქართველოში იმპორტირებული საქონლის ფასების ცვლილების წყარო გახდეს. რეალური მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდა 2017 წლის მეორე კვარტალში პროგნოზირებულთან შედარებით მაღალი იყო და 4.7% შეადგინა. წინასწარი მონაცემებით, აღნიშნული ტენდენცია ნაწილობრივ მესამე კვარტალშიც ნარჩუნდება, რეალური მშპ-ის 4.4%-იანი ზრდით (იხ. დიაგრამა 2.5). რეალური ეკონომიკის ზრდის ტენდენციაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს საგარეო სექ ტორის ეტაპობრივ გაჯანსაღებას. კერძოდ, სავაჭრო პარტნიორების ეკონომიკური ვითარების გაუმჯობესებისა და, ასევე, კონკურენტული რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსის ფონზე გაიზარდა საქონლისა და მომსახურების (ძირითადად, ტურიზმის) ექსპორტი. 2014 წელს, საგარეო შოკის დაწყებისას, წმინდა ექსპორტის წვლილი რეალური მშპ-ის ზრდაში მნიშვნელოვნად უარყოფითი იყო, რაც, ერთი მხრივ, საგარეო მოთხოვნის მნიშვნელოვანმა შესუსტებამ, ხოლო მეორე მხრივ, იმპორტზე გაზრდილმა მოთხოვნამ გამოიწვია. საგარეო დისბალანსმა გაუმჯობესება, ლარის აშშ დოლართან გაცვლითი კურსის გაუფასურების შემდეგ, 2015 წლის მეორე კვარტალიდან დაიწყო. პროგნოზის თანახმად მოსალოდნელია, 11 დიაგრამაში სვეტების დადებითი მნიშვნელობა ნიშნავს შესაბამისი ცვლადის წონასწორულზე მაღალ მნიშვნელობას, რაც ინფლაციის ზრდას განაპირობებს, ხოლო უარყოფითი - პირიქით.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
11
makroekonomikuri garemos prognozi
რომ წმინდა ექსპორტის წვლილი რეალური მშპ-ის ზრდაში 2017 წელს დადებითი იქნება (იხ. დიაგრამა 2.6).
diagrama 2.5 realuri mSp-is zrda 8
7.2
7
6.4
6 5
4.6
4
3.4
2.9
3
4.5
4.5
2017
2018
2.7
2
1 0
2011
2012
2013
2014
2015
2016
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
პროგნოზის მიხედვით რეალური მშპ–ის ზრდა 2017 წელს 4.5%-ის ფარგლებში იქნება, ნაცვლად წინა კვარტალში პროგნოზირებული 4%-ისა. აღნიშნულ გაუმჯობესებას ძირითადად საგარეო სექტორის გაჯანსაღება განაპირობებს. 2018 წლის რეალური ზრდის პროგნოზი კი, აღნიშნულ წელს სავაჭრო პარტნიორების ეკონომიკური აქტივობის მიმართ მოლოდინების უცვლელობის პირობებში, კვლავ 4.5%-ის ფარგლებშია (იხ. დიაგრამა 2.5). მიმდინარე წლის დასაწყისთან შედარებით მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული საგარეო ფაქტორების შესა ბამისად, მოსალოდნელია, რომ წმინდა ექსპორტი მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს რეალური მშპ-ის ზრდაში საშუალოვადიან პერიოდში. ამასთან, ინფრასტრუქტურული პროექტების გააქტიურების ფონზე ინვესტიციებისა და მოხმარების ზრდაც ასევე დადებითად იმოქმედებს ეკონომიკურ აქტივობაზე (იხ. დიაგრამა 2.6). diagrama 2.6 realuri mSp-is komponentebi12 12%
10% 8% 6% 4%
3.4%
4.6% 4.5%
2%
2.9%
2.7%
2015
2016
0% -2% -4% -6% -8%
2013 წმინდა ექსპორტი
2014 მოხმარება
ინვესტიციები
2017 რეალური მშპ-ის ზრდა
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
მშპ–ს პროგნოზის რისკებში მთავარი ადგილი კვლავ საგარეო სექტორს უკავია. კერძოდ, გეოპოლიტიკური დაძაბულობის ფონზე, თუკი სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში ეკონომიკური ვითარება გაუარესდება, ეს გადმოეცემა საქართველოსაც. მეორე მხრივ, თუკი ადგილი ექნება ევროპასთან თავისუფალი ვაჭრობის შესაძლებლობის გამოყენებას ან საინვესტიციო პროექტები დაჩქარდება და ბიზნეს განწყობა მოსალოდნელზე მეტად გაუმჯობესდება, მაშინ მშპ–ის ზრდა 12
აღნიშნულ დიაგრამაში გამორიცხულია C ჰეპატიტის წამლების გავლენა იმპორტზე.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
12
makroekonomikuri garemos prognozi
საშუალოვადიან პერიოდში პროგნოზირებულთან შედარებით მაღალი იქნება. არსებული პროგნოზით, 2017 წელს მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი 10%-ის ფარგლებში იქნება. წინასწარი მონაცემებით, მესამე კვარტალში (აშშ დოლარით გამოხატული) საქონლის რეგისტრირებული ექსპორტი წლიურად 26%-ით გაიზარდა, ხოლო იმპორტი - 7%-ით (C ჰეპატიტის წამლების გარეშე). ამასთანავე, მესამე კვარტალში ფულადი გზავნილები - 20%-ით, ხოლო ტურიზმიდან შემოსავლები 31%-ით გაიზარდა. აღნიშნულის გათვალისწინებით, სავარაუდოდ, მესამე კვარტალში მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი გაუმჯობესებულია13. დადებითი ტენდენციები მეტწილად საქართველოს ძირითად სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესებას უკავშირდება და მოსალოდნელია, რომ საშუალოვადიან პერიოდში მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი ეტაპობრივად კიდევ უფრო შემცირდება, რასაც, საქონლის ექსპორტის ზრდასთან, ერთად მომსახურების ექსპორტის, განსაკუთრებით ტურიზმის და უცხოეთიდან მიღებული სხვა შემოსავლების ზრდა განაპირობებს. ეროვნული ბანკის ამოცანა ფასების სტაბილურობაა, რომლის ეფექტიან შესრულებას უზრუნველყოფს ინფლაციის პროგნოზის თარგეთირება. ამისთვის სებ-ი იყენებს მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთს, რომელიც იცვლება იმგვარად, რომ ინფლაციის პროგნოზი იყოს მიზნობრივ ნიშნულზე. ინფლაციის თარგეთირების დროს მონეტარული პოლიტიკის გადაწყვეტილებებისას, ასევე მხედველობაში მიიღება ერთობლივი გამოშვებაც. შესაბამისად, საპროცენტო განაკვეთების რეაგირება მიწოდების შოკზე უნდა იყოს ეტაპობრივი და არა იმდენად აგრესიული, რომ ერთობლივი გამოშვების მკვეთრი ცვლილება გამოიწვიოს. განაკვეთების ეტაპობრივი ცვლილება ოპტიმალურია როგორც გაურკვევლობის პირობებში, ასევე გრძელვადიანი განაკვეთების უფრო ეფექტი ანი მართვისათვის. აქედან გამომდინარე, ინფლაციის თითოეული პროგნოზი გულისხმობს საპროცენტო განაკვეთების ისეთ პროგნოზს, რომელიც ყოველივე ზემოაღნიშნულს ითვალისწინებს. საბაზო მაკროეკონომიკური სცენარის შესაბამისი საპროცენტო განაკვეთის მოსალოდნელი ტრაექტორია წარმოდგენილია დიაგრამა 1.3-ზე. სხვა თანაბარ პირობებში, ინფლაციაზე მოქმედი ერთჯერადი ფაქტორების ამოწურვასთან ერთად, საშუალოვადიან პერიოდში მოსალოდნელია მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ეტაპობრივად შემცირება მის ნეიტრალურ დონემდე, რომელიც, არსებული შეფასებით, 5-6%-ის ფარგლებშია. აღსანიშნავია, რომ პოლიტიკის განაკვეთის ნეიტრალური დონე მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია გრძელ ვადიანი ინფლაციის მოლოდინებსა და რისკის პრემიის წონასწორულ ნიშნულზე, რომელთა ცვლილებაც ეტაპობრივად ყოველთვის აისახება პოლიტიკის განაკვე თის დონეზე. მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის შემცირების ტრაექტორია განპირობებულია 2018 წელს წლიური ინფლაციის მოსალოდნელი შემცირებით. ამასთან, პროგნოზისთვის მნიშვნელოვანია ის დაშვება, რომ არსებული საგარეო ფაქტორების გავლენა ლარის მიმდინარე გაცვლით კურსზე უკვე ასახულია და, შესაბამისად, დაბალი და სტაბილური ინფლაციის მოლოდინები გრძელვადიან პერიოდში ლარის ნომინალური ეფექტური გაცვლითი კურსის გამყარების ტრენდს შეუწყობს ხელს. მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის პროგნოზი არ გულისხმობს ეროვნული ბანკის დაპირებას მონეტარული პოლიტიკის შემდგომ გადაწყვეტილებებთან დაკავშირებით. იგი წარმოადგენს მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის საო რიენტაციო ტრაექტორიას იმ დაშვებით, რომ ეგზოგენური ფაქტორები პროგ ნოზში გათვალისწინებული სცენარით განვითარდება. მიუხედავად არსებული გაურკვევლობისა, რაც პროგნოზს ახლავს თან, მოკლევადიანი საპროცენტო განაკვეთების საორიენტაციო ტრაექტორია სასარგებლო ინფორმაციას შეიცავს, ვინაიდან მასზეა დამოკიდებული ლარის გრძელვადიანი საპროცენტო განაკვეთები.
13
მესამე კვარტალის მიმდინარე ანგარიში გამოქვეყნდება დეკემბრის ბოლოს.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
13
makroekonomikuri garemos prognozi
2.3 alternatiuli saprognozo scenari ალტერნატიული სცენარი განიხილავს საგარეო შოკის გამწვავებას. კერძოდ, აღნიშნული სცენარი ითვალისწინებს ევროპის ცენტრალური ბანკის მიერ რაო დენობრივი შერბილების პოლიტიკიდან მოსალოდნელზე სწრაფ გამოსვლას. აღ ნიშნული, ერთი მხრივ, მოსალოდნელზე მეტად გაამყარებს ევროს სხვა ქვეყნების ვალუტების მიმართ, ხოლო მეორე მხრივ, ევროზონის შემოსავლიანობის მრუდის ზრდის ფონზე, გაზრდის ევროზონის ქვეყნებისკენ კაპიტალის გადინების რისკებს, რაც განვითარებად ქვეყნებში, და მათ შორის საქართველოში, რისკ პრემიებზე ზრდის წნეხს შექმნის. ალტერნატიულ სცენარში ევროს მოსალოდნელზე მეტად გამყარების შედეგად ნომინალური ეფექტური კურსის კორექტირება ინფლაციურ ზეწოლას ქმნის. აღნიშნული სცენარის შემთხვევაში, წლიური ინფლაცია მიწო დების მხრიდან ზეწოლის გამო, საბაზო სცენარით პროგნოზირებულზე მაღალი იქნება (იხ. დიაგრამა 2.7), ხოლო ეკონომიკური ზრდა - დაბალი (იხ. დიაგრამა 2.8). ალტერნატიული სცენარის თანახმად, ინფლაცია საბაზო პროგნოზთან შედა რებით უფრო სწრაფად იზრდება, რაც გამოწვეულია უარყოფითი საგარეო შოკით. კერძოდ, ალტერნატიული პროგნოზით, ინფლაცია 2018 წელს საბაზო სცენართან შედარებით საშუალოდ 1.1 პროცენტული პუნქტით მაღალი იქნება (იხ. დიაგრამა 2.7). აღნიშნულის გათვალისწინებით, ინფლაციურ მოლოდინებზე ზეგავლენის მიზნით მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ტრაექტორია 1 პროცენტული პუნქტით უფრო მაღალი იქნება, ვიდრე ეს საბაზო სცენარშია გათვალისწინებუ ლი. მონეტარული პოლიტიკის შესაბამისი რეაგირება უზრუნველყოფს ინფლაცი ური მოლოდინების განეიტრალებას და ინფლაციური ზეწოლის შემცირებას. შედეგად, საშუალოვადიან პერიოდში ინფლაცია 3%-იან მიზნობრივ მაჩვენებელს დაუბრუნდება. diagrama 2.7 wliuri inflacia sabazo da alternatiuli scenarebis mixedviT 8% მიზნობრივი
6% 4% 2% 0%
ალტერნატიული სცენარი
2019კვ4
2019კვ3
2019კვ2
2019კვ1
2018კვ4
2018კვ3
2018კვ2
2018კვ1
2017კვ4
2017კვ3
2017კვ2
2017კვ1
2016კვ4
2016კვ3
2016კვ2
2016კვ1
2015კვ4
2015კვ3
2015კვ2
2015კვ1
2014კვ4
2014კვ3
2014კვ2
2014კვ1
-2%
საბაზო სცენარი
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama 2.8 realuri mSp-is zrda sabazo da alternatiuli scenarebis mixedviT 8%
7.2%
7%
6.4%
6% 5%
4.6%
4.5% 4.5%
4.5% 4.0%
4%
3.4%
2.9%
3%
2.7%
2% 1% 0%
2011
2012
2013
2014
საბაზო სცენარი
2015
2016
2017
2018
ალტერნატიული სცენარი
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
14
makroekonomikuri garemos prognozi
2.4 wina prognozTan Sedareba 2017 წლისთვის ფაქტობრივად არ შეცვლილა ინფლაციის პროგნოზი წინა კვარტალთან შედარებით (იხ. დიაგრამა 2.9). იგივე რჩება ის ძირითადი ფაქტორე ბი, რომლებიც პროგნოზის განმსაზღვრელი იყო 2017 წელს. ახალი მნიშვნელოვა ნი ინფლაციური რისკები, რაც პროგნოზის გადახედვის საფუძველი შეიძლება ყოფილიყო, არ გამოკვეთილა. 2018-2019 წლებისათვის ინფლაციის პროგნოზი არსებითად არ შეცვლილა. 2017 წლის გაუმჯობესებული ეკონომიკური ზრდის ფონზე ოდნავ შემცირდა ერთობლივი მოთხოვნიდან მომდინარე ინფლაციის შემცირების წნეხი, თუმცა მთლიანობაში კვლავ მოსალოდნელია, რომ 2018-2019 წლებში ინფლაცია მიზნობრივ მაჩვენებელთან ახლოს იქნება. ასევე აღსანიშნავია, რომ განახლებულ 2018 წლის ინფლაციის პროგნოზში აღარაა გათვალისწინებუ ლი თამბაქოს პროდუქტებზე აქციზის გადასახადის ზრდა. რაც შეეხება ეკონომიკურ აქტივობას, 2017 წლისთვის რეალური ეკონომიკუ რი აქტივობის პროგნოზი 0.5 პროცენტული პუნქტით გაიზარდა და 4.5 პროცენ ტია (იხ. დიაგრამა 2.11). პროგნოზის ზრდის მიმართულებით გადახედვა სავაჭრო პარტნიორების ეკონომიკური აქტივობის მოსალოდნელზე მეტად ზრდამ განა პირობა, რის შედეგადაც მკვეთრად მოიმატა საქონლის ექსპორტის მოცულობამ. ამასთანავე, საერთაშორისო ვიზიტორების რაოდენობის ზრდის ფონზე, მაღალი ტემპით იმატებს ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლები. 2018 წლისთვის, სავაჭრო პარტნიორების ეკონომიკური აქტივობის მიმართ მოლოდინების სტაბილურობის პირობებში, საქართველოს ეკონომიკური აქტივობის პროგნოზი უცვლელი დარჩა და, შესაბამისად, 2018 წლის მოსალოდნელი ეკონომიკური ზრდა კვლავ 4.5 პროცენტია.
diagrama 2.9 mTliani wliuri inflaciis prognozis cvlileba
ცვლილება, პპ
წინა პროგნოზი
2019კვ4
2019კვ3
2019კვ2
2019კვ1
2018კვ4
2018კვ3
2018კვ2
2018კვ1
2017კვ4
2017კვ3
2017კვ2
-4% 2017კვ1
-4% 2016კვ4
-2%
2016კვ3
-2%
2016კვ2
0%
2016კვ1
0%
2015კვ4
2%
2015კვ3
2%
2015კვ2
4%
2015კვ1
4%
2014კვ4
6%
2014კვ3
6%
2014კვ2
8%
2014კვ1
8%
მიმდინარე პროგნოზი
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama 2.10 realuri mSp-is zrdis prognozis cvlileba 8%
8%
6%
6%
4.5%
4.5%
4.6% 4%
4%
2.9%
4.0%
2%
2%
2.7%
ცვლილება, პპ
წინა პროგნოზი
2018კვ4
2018კვ3
2018კვ2
2018კვ1
2017კვ4
2017კვ3
2017კვ2
2017კვ1
2016კვ4
2016კვ3
2016კვ2
2016კვ1
2015კვ4
2015კვ3
2015კვ2
2015კვ1
2014კვ4
-2% 2014კვ3
-2% 2014კვ2
0%
2014კვ1
0%
მიმდინარე პროგნოზი
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
15
makroekonomikuri garemos prognozi
პროგნოზისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია საგარეო სექტორის დაშვებები: სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ეკონომიკური ზრდა, ინფლაცია და გაცვლითი კურსები. შესაბამისად, პროგნოზისა და მასთან დაკავშირებული რისკების ცვლილებას მნიშვნელოვნად განაპირობებს სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ეკონომიკური ვითარების შესახებ განახლებული დაშვებები (იხ. დიაგრამა 2.11). 2017 წლის პროგნოზის დაშვებებში ცვლილება განსაკუთრებით შეეხო სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ეკონომიკურ აქტივობას. არსებული სიტუაციიდან გამომდინარე, წინა პროგნოზთან შედარებით, მოსალოდნელია ამ ქვეყნებში უფრო მაღალი ეკონომიკური ზრდა, რაც საგარეო მოთხოვნის არხით დადებითად აისახება საქართველოს ეკონომიკაზე. 2018 წლის პროგნოზის დაშვებებში განსაკუთრებით შეიცვალა სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ვალუტების მოსალოდნელი დინამიკა აშშ დოლართან მიმართებაში. კერძოდ, აშშ-ს და გლობალური ეკონომიკური ვითარების შესაბამისად, წინა კვარტალთან შედარებით აშშ დოლარის გლობალური გამყარება უფრო ნაკლებად მოსალოდნელია. რაც შეეხება დაშვებებს სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების 2018 წლის ინფლაციასა და ეკონომიკურ ზრდაზე აქ ცვლილებები უმნიშვნელო იყო, თუმცა ეკონომიკური ზრდა მცირედით, ზრდის მიმართულებით, ხოლო ინფლაცია, მცირედით, კლების მიმართულებით, გადაიხედა. diagrama 2.11 cvlilebebi 2017-2018 wlebis sagareo seqtoris daSvebebSi14
გაცვლითი კურსის გაუფასურება
რეალური ზრდა
გაცვლითი კურსის გაუფასურება
ინფლაცია
რეალური ზრდა
ძველი პროგნოზი
ინფლაცია
2018
2017
8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%
ახალი პროგნოზი
wyaro: Bloomberg indices
14 გამოთვლები განხორციელებულია საქართველოს ხუთი ძირითადი სავაჭრო პარტნიორისთვის (აშშ, ევროკავშირი, თურქეთი, უკრაინა, რუსეთი) გაკეთებულ პროგნოზებზე დაყრდნობით.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
16
samomxmareblo fasebis tendencia
3. samomxmareblo fasebis tendencia 2017 წლის დასაწყისიდან, როგორც მოსალოდნელი იყო, ერთჯერადი ფაქტორების გამო, ინფლაციამ მოიმატა და წლის განმავლობაში 4 პროცენტიან მიზნობრივ მაჩვენებელზე მაღლა ნარჩუნდებოდა. ინფლაციას ივლისამდე ზრდის ტენდენცია ჰქონდა და მაქსიმალურ 7.1 პროცენტიან მაჩვენებელს მიაღწია. თუმცა, მას შემდეგ ინფლაციამ დაიკლო და სექტემბერში 6.2 პროცენტამდე შემცირდა. მიმდინარე წელს ინფლაციის ზრდა მეტწილად თამბაქოს ნაწარმზე და საწვავზე ფასების ზრდას უკავშირდება, რაც ამ პროდუქტებზე აქციზის გადასახადის ზრდითა და მსოფლიო ბაზარზე ნავთობის ფასის მატებით არის გამოწვეული. საბაზო ინფლაცია, რომელიც აჩვენებს ინფლაციას სურსათისა და ენერგომატარებლების გარეშე, წლის განმავლობაში საერთო ინფლაციაზე ნაკლები იყო და სექტემბერში 4.5 პროცენტს შეადგენდა. აქვე აღსანიშნავია, რომ საბაზო ინფლაცია მოიცავს თამბაქოს ნაწარმსაც და შედეგად მასში თამბაქოს აქციზის ზრდის გავლენა დაახლოებით 2.0 პროცენტული პუნქტია. საბაზო ინფლაციაზე დაკვირვება მნიშვნელოვანია ინფლაციის გრძელვადიანი დინამიკის შეფასებისთვის. დაბალი საბაზო ინფლაცია მომავალში მთლიანი ინფლაციის მაჩვენებლის შემცირების სიგნალს იძლევა.
‹‹ ინფლაციის მატება ერთჯერადი ფაქტორებით არის გამოწვეული.
diagrama 3.1 mTliani da sabazo inflacia 16% 14% 12% 10% 8% 6%
მიზნობრივი მაჩვენებელი
4%
6.2% 4.5%
2% 0% -2% -4%
მარ-10 ივნ-10 სექ-10 დეკ-10 მარ-11 ივნ-11 სექ-11 დეკ-11 მარ-12 ივნ-12 სექ-12 დეკ-12 მარ-13 ივნ-13 სექ-13 დეკ-13 მარ-14 ივნ-14 სექ-14 დეკ-14 მარ-15 ივნ-15 სექ-15 დეკ-15 მარ-16 ივნ-16 სექ-16 დეკ-16 მარ-17 ივნ-17 სექ-17
-6%
საბაზო ინფლაცია (არასასურსათო, ენერგომატარებლების გარეშე)
მთლიანი ინფლაცია
wyaro: saqstati.
როგორც აღვნიშნეთ, ინფლაციის ზრდა ძირითადად უკავშირდება საწვავსა და თამბაქოს პროდუქტებზე ფასების მატებას. სექტემბრის 6.2 პროცენტიანი ინფლაციიდან 2.5 პპ საწვავსა და თამბაქოზე მოდიოდა, სურსათზე - 1.8 პპ, ხოლო დანარჩენ პროდუქტებზე - 1.9 პპ (დიაგრამა 3.2).
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
17
samomxmareblo fasebis tendencia
diagrama 3.2 Tambaqos da sawvavis wvlili mTlian inflaciaSi 7%
მთლიანი ინფლაცია სექტემბერში 6.2%
6%
5%
ერთჯერადი ფაქტორები (თამბაქოსა და საწვავის წვლილი)
2.5%
4% 3% 2% 1% 0%
wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSeba
2017 წლის განმავლობაში მაღალი ინფლაციაა სურსათის ჯგუფში. საერთო ინ ფლაციაში მისი წვლილი 0.9 პპ-დან 2.7 პპ-მდე მერყეობს. ამის მიზეზი რამდენიმეა. 2016 წელს ხილისა და ბოსტნეულის ფასები წლიურად მნიშვნელოვნად შემცირებუ ლი იყო, 2017 წელს კი საბაზო ეფექტის, გამო ხილსა და ბოსტნეულზე ფასებმა წინა წელთან შედარებით მნიშვნელოვნად მოიმატა. საგრძნობლად არის გაძვირებული ხორცი და ხორცის პროდუქტები, რაც შეიძლება უკავშირდებოდეს პირუტყვის ექს პორტის ზრდას და ამის შედეგად, ადგილობრივ ბაზარზე ხორცის პროდუქტების მიწოდების გარკვეულ შემცირებას. მსოფლიო ბაზარზე შაქარზე მაღალი ფასის გამო, დაახლოებით ორი წლის მანძილზე მნიშვნელოვნად ძვირდებოდა შაქრის შემცველი პროდუქტები, ხოლო ამ ჯგუფის წვლილი საერთო ინფლაციაში მაღალი იყო და 0.3 პპ-დან 0.6 პპ-მდე მერყეობდა. მსოფლიო ბაზარზე შაქრის ფასის შემცირებასთან ერთად, წლის დასაწყისიდან ამ პროდუქტებზე ინფლაცია თანდათან მცირდებოდა და სექტემბერში 0.1 პპ-მდე ჩამოვიდა. სურსათის ინფლაციის წვლილმა საერთო ინფლაციაში წლის დასაწყისიდან პიკს ივნისის თვეში მიაღწია და 2.7 პპ შეადგინა, თუმცა შემდეგ იკლო და სექტემბერში 1.8 პპ-მდე შემცირდა.
‹‹ სექტემბრის 6.2 პროცენტიანი ინფლაციიდან 2.5 პპ საწვავისა და სიგარეტის გაძვირებაზე მოდის.
მთლიან ინფლაციაში მნიშვნელოვანი წონა აქვს ასევე ჯანმრთელობის დაცვის ჯგუფს, სადაც წლიური ინფლაცია საკმაოდ მაღალია. სექტემბერში ამ ჯგუფის ფასების მატება 7.7 პროცენტს, ხოლო მთლიან ინფლაციაში მისი წვლილი 0.6 პპ-ს გაუტოლდა.
diagrama 3.3 sxvadasxva produqtebis wvlili mTlian inflaciaSi 8% 7% 6%
5% 4% 3% 2%
1% 0%
დანარჩენი
სურსათი
საწვავი
ელექტროენერგია
სექ-17
მაის-17
ივლ-17
მარ-17
იან-17
ნოემ-16
სექ-16
ივლ-16
მაის-16
იან-16
მარ-16
სექ-15
ნოემ-15
ივლ-15
მარ-15
მაის-15
იან-15
სექ-14
მაის-14
ივლ-14
მარ-14
იან-14
-2%
ნოემ-14
-1%
თამბაქო
wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSeba
ინფლაციის მატება განსაკუთრებით იმპორტირებულ საქონელზე აისახებოდა. სექტემბერში ინფლაცია იმპორტირებულ საქონელზე 10.4 პროცენტს შეადგენდა. ამის მიზეზი, პირველ რიგში კვლავ საწვავისა და სიგარეტის გაძვირებაა. შედარებით დაბალ ნიშნულზე ნარჩუნდება შერეული და ადგილობრივი პროდუქტების ინფლა ცია. სექტემბერში მათი დონე შესაბამისად 6.3 და 4.8 პროცენტით განისაზღვრა.
‹‹ შედარებით დაბალია და 4.8 პროცენტს შეადგენს ადგილობრივი პროდუქტების ინფლაცია.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
18
CanarTi 1
diagrama 3.4 inflacia importirebul da adgilobriv saqonelze 20% 15%
10.4%
10%
4.8%
5% 0% -5%
მაის-07 სექ-07 იან-08 მაის-08 სექ-08 იან-09 მაის-09 სექ-09 იან-10 მაის-10 სექ-10 იან-11 მაის-11 სექ-11 იან-12 მაის-12 სექ-12 იან-13 მაის-13 სექ-13 იან-14 მაის-14 სექ-14 იან-15 მაის-15 სექ-15 იან-16 მაის-16 სექ-16 იან-17 მაის-17 სექ-17
-10%
იმპორტული
ადგილობრივი
wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSeba
CanarTi 1. inflaciis miznobrivi maCveneblis gansazRvra 2018 წლიდან ეროვნული ბანკის ინფლაციის მიზნობრივი მაჩვენებელი მის გრძელვადიან ნიშნულამდე მცირდება. ამასთან დაკავშირებით, ეროვნულმა ბანკმა საქართველოს პარლამენტში წარადგინა ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებების პროექტი, რომლის მიხედვითაც 2018 წლიდან ინფლაციის მიზნობრივი მაჩვენებელი 3%-ით განისაზღვრება. ინფლაციის ოპტიმალური სამიზნე მაჩვენებლის განსაზღვრა მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული. ეკონომიკის თვის დამაზიანებელია როგორც მაღალი ინფლაცია, ასევე ნულოვანი ინფლაცია ან დეფლაცია. ზოგადად, განვითარე ბად ქვეყნებში ინფლაცია საშუალოდ უფრო მაღალია, ვიდრე განვითარებულ ქვეყნებში. კერძოდ, განვითარებულ ქვეყნებში ინფლაციის მიზნობრივი მაჩვენებლები 1-2 პროცენტის, ხოლო განვითარებად ქვეყნებში - 2-4 პროცენტის ფარგლებშია განსაზღვრული. განვითარებულ ქვეყნებთან შედარებით, განვითარებად ქვეყნებში ინფლაციის მაღალი დონე ძირითადად ამ უკანასკნელ ჯგუფში პროდუქტიულობის ზრდის უფრო მაღალი ტემპით აიხსნება. ქვეყნებში, სადაც პროდუქტიულობა ვაჭრობად სექტორში უფრო სწრაფი ტემპით იზრდება, ხელფასების ზრდის ტემპიც უფრო მაღალია, რაც არავაჭრობად სექტორში ფასების ზრდასა და, საბოლოო ჯამში, შედარებით მაღალ ინფლაციას განაპირობებს. რაც უფრო მაღალია ვაჭრობად სექტორში პროდუქტიულობის ზრდა არავაჭრობადთან შედარებით, მით უფრო მაღალია ქვეყანაში ინფლაციის დონე. საქართველოს სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში ვაჭრობადი სექტორის ინფლაციის საშუალო შეწონილი დაახლოებით 2.5%-ს შეადგენს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ვაჭრობადი სექტორის ინფლაცია საქართველოშიც დაახლოებით 2.5% იქნება იმ დაშვებით, რომ ვაჭრობად სექტორში ერთი ფასის პრინციპი მოქმედებს15. საქართველოში ოპტიმალური ინფლაციის განსაზღვრისთვის შემდეგ მნიშვნელოვან კომპონენტს წარმოადგენს ვაჭრობად და არავაჭრობად სექტორებს შორის პროდუქტიულობების სხვაობა. 2010-2016 წლებში საქართველოში ვაჭრობად და არავაჭრობად სექტორებში პროდუქტიულობის ზრდის ტემპებს შორის განსხვავება დაახლოებით 1.5 პროცენტულ პუნქტს შეადგენს. იმის გათვალისწინებით, რომ სამომხმარებლო კალათში არავაჭრობადი საქონლის წილი დაახლოებით 30%ია, ოპტიმალური ინფლაციის მაჩვენებელი 3%-ს შეადგენს (2.5% + 30% * 1.5% = 3%). ინფლაციის სამიზნე მაჩვენებლის განსაზღვრისას ასევე გასათვალისწინებელია ეროვნული ბანკის ხელთ არსებული საშუალებები ოპტიმალური სამიზნე მაჩვენებლის მისაღწევად. იქიდან გამომდინარე, რომ 2009 წელს, ინფლაციის თარგეთირების რეჟიმზე გადასვლისას, ეროვნული ბანკის ინსტრუმენტები საკმაოდ შეზღუდული იყო, ინფლაციის სამიზნე მაჩვენებლის 3%-ის ფარგლებში განსაზღვრა და მისი ამ ფარგლებში შენარჩუნება ეროვნული ბანკის მიერ მკვეთრი ქმედებების განხორციელების საჭიროებას დააყენებდა, რაც, თავის მხრივ, ბანკთაშორის ბაზარზე რყევებს და საპროცენტო განაკვეთების არასტაბილურობას გამოიწვევდა. შესაბამისად, ინფლაციის თარგეთირების შემოღების პირველ წლებში ეროვნული ბანკის სტრატეგია მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტებისა და გადაცემის არხების განვითარების პარალელურად ინფლაციის სამიზნე მაჩვენებლის ეტაპობრივად შემცირებას ეფუძნებოდა. ეკონომიკური ზრდის, ეროვნული ბანკის ინსტრუმენტების და მონეტარული პოლიტიკის გადაცემის მექანიზმის განვითარებასთან ერთად, ეტაპობრივად იზრდება ეროვნული ბანკის შესაძლებლობები, შეინარჩუნოს ინფლაცია ოპტიმალურ მაჩვენებელზე. აქედან გამომდინარე, საქართველოს ეკონომიკის განვითარების არსებულ ეტაპზე, 2018 წლიდან სამიზნე მაჩვენებელი 3%-მდე მცირდება და შემდგომი წლების განმავლობაში საშუალოვადიანი პერიოდის მიზნობრივი მაჩვენებელი 3% იქნება.16 15 ეკონომიკური კონცეფცია, რომლის მიხედვითაც ერთი და იგივე საქონელი სხვადასხვა ადგილას ერთსა და იმავე ფასად უნდა იყიდებოდეს, წარმოადგენს მსყიდველობითუნარიანობის პარიტეტის თეორიის საფუძველს. 16 უფრო დეტალურად საქართველოს ეკონომიკისთვის ოპტიმალური ინფლაციის დონის განსაზღვრის შესახებ შეგიძლიათ იხილოთ ჟურნალი „ეკონომიკა და საბანკო საქმე“, ტომი 3, N3, 2015 წელი, „ოპტიმალური ინფლაციის დონე საქართველოში“, ალექსანდრე ბლუაშვილი.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
19
CanarTi 1
diagrama 3.5 inflaciis miznobrivi maCvenebeli 10% 9% 8% 7%
6%
6%
5%
5%
4%
4%
3%
3% 2% 1%
…
…
…
…
…
…
…
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
0%
wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSeba
ასევე აღსანიშნავია, რომ ინფლაციის მიზნობრივი მაჩვენებელი, არის 3 პროცენტი საშუალოვადიან პერიოდში 2018 წლიდან. საშუალოვადიან პერიოდზე ფოკუსირებას აქ განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს, ვინაიდან იმის, გამო რომ შოკები მუდმივად ხდება, ინფლაცია ყოველთვის განსხვავებული იქნება მიზნობრივი დონისგან, ზოგჯერ იქნება მიზნობრივზე უფრო მაღალი და ზოგჯერ მიზნობრივზე უფრო დაბალი, თუმცა ეროვნული ბანკის მიერ გატარებული პოლიტიკის შედეგად, საშუალოვადიან პერიოდში ის ყოველთვის იმოძრავებს სამიზნე მაჩვენებლისაკენ. ამ მიდგო მით, რასაც ინფლაციის თარგეთირება ეწოდება, ფასების სტაბილურობა ყველაზე დაბალი საზოგადოებრივი დანახარ ჯებით მიიღწევა, ხოლო გრძელვადიანი ეკონომიკური ზრდა სხვა ალტერნატივებთან შედარებით ყველაზე მაღალი და სტაბილურია. აღსანიშნავია, რომ ინფლაციის 3%-იანი სამიზნე მაჩვენებელი არ გულისხმობს ინფლაციას ნულიდან სამ პროცენტამდე, არამედ ინფლაციას 3 პროცენტთან ახლოს საშუალოვადიან პერიოდში. ინფლაციის სამიზნე მაჩვენებლის განსაზღვრა 3%-ზე და, შედეგად, მონეტარული პოლიტიკის განხორციელება ინფლაციის დონის ამ ნიშნულზე დამიზნებით ხელს შეუწყობს მომავალში ინფლაციის მოლოდინების შემცირებასა და, ზოგადად, მაკროეკონომიკური სტაბილურობის შენარჩუნებას. ინფლაციის მოლოდინების შემცირება მიზნობრივ მაჩვენებლამდე მნიშვნელოვანია მონეტარული პოლიტიკის ეფექტიანობის ზრდისთვის. ასეთ დროს მონეტარული პოლიტიკის განხორციელება უფრო ნაკლებად ხარჯიანია ეკონომიკისთვის, რადგან სამიზნე მაჩვენებლის მიღწევა პოლიტიკის განაკვეთის მცირე ცვლილებით არის შესაძლებელი.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
20
monetaruli politika
4. monetaruli politika 2017 წლის პირველი ნახევრის განმავლობაში საქართველოს ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკა მკაცრდებოდა. შედეგად, პოლიტიკის განაკვეთი 6.5%– დან ჯერ იანვარში, შემდგომ კი მაისში 0.25-0.25 პროცენტული პუნქტით 7%– მდე გაიზარდა. როგორც უკვე აღინიშნა, ინფლაციის ზრდა მიწოდების მხრიდან მოქმედმა მოკლევადიანმა ფაქტორებმა გამოიწვია, რომელთა შორის აღსანიშნავია გარკვეულ საიმპორტო სასაქონლო ჯგუფებზე აქციზის გადასახადისა და მსოფლიო ბაზარზე ნავთობის ფასის მატება. აღნიშნულმა ფაქტორებმა გაზარდა ინფლაციის საპროგნოზო მაჩვენებლები და ხელი შეუწყო ინფლაციურ მოლოდინებზე ზეწოლას. აქედან გამომდინარე, როგორც უკვე გაცხადებული იყო, ეროვნულმა ბანკმა მიზანშეწონილად მიიჩნია პოლიტიკის განაკვეთის ეტაპობრივი ზრდა იანვარსა და მაისში, რაც საკმარისი იყო ინფლაციური მოლოდინების მოსათოკად. შემდგომი პერიოდის განმავლობაში, პოლიტიკის განაკვეთი უცვლელად შენარჩუნდა.
diagrama 4.1 monetaruli politikis ganakveTi 9% 8% 7% 6% 5%
3%
იან-09 აპრ-09 ივლ-09 ნოემ-09 თებ-10 მაის-10 აგვ-10 დეკ-10 მარ-11 ივნ-11 ოქტ-11 იან-12 აპრ-12 ივლ-12 ნოემ-12 თებ-13 მაის-13 სექ-13 დეკ-13 მარ-14 ივლ-14 ოქტ-14 იან-15 აპრ-15 აგვ-15 ნოემ-15 თებ-16 მაის-16 სექ-16 დეკ-16 მარ-17 ივლ-17 ოქტ-17
4%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტის ბოლო შეხვედრა 2017 წლის 25 ოქ ტომბერს გაიმართა. მიღებული გადაწყვეტილების მიხედვით, რეფინანსირების განაკვეთი უცვლელად 7.0 პროცენტზე შენარჩუნდა. გადაწყვეტილება ეყრდნობა მაკროეკონომიკურ პროგნოზს, რომლის მიხედვითაც, ინფლაცია 2017 წელს მიზნობრივ მაჩვენებელზე მაღლა შენარჩუნდება. ეს გარემოება განპირობებულია მიწოდების მხრიდან მოქმედი ფაქტორებით და დროებითი ხასიათისაა. შესაბა მისად, ამ ფაქტორების ამოწურვასთან ერთად, ინფლაცია დაუახლოვდება მიზ ნობრივ მაჩვენებელს და მის ირგვლივ შენარჩუნდება. აქედან გამომდინარე, სხვა თანაბარ პირობებში, ამ ეტაპზე პოლიტიკის დამატებითი რეაგირების საჭიროება არ გამოიკვეთა.
‹‹ საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი უცვლელად 7.0 პროცენტზე დატოვა.
2017 წლის სექტემბერში წლიურმა ინფლაციამ 6.2 პროცენტი შეადგინა. თუმცა, მესამე კვარტალის განმავლობაში ინფლაციის მაჩვენებელი პროგნოზირებულთან შედარებით მცირედით დაბალი იყო. წლის დასაწყისიდან ინფლაცია მიზნობრივ მაჩვენებელს აღემატება, დიდწილად გარკვეულ სასაქონლო ჯგუფებზე გაზრდილი აქციზის გადასახადის გამო. 2017 წლის დასაწყისიდან გაუმჯობესებული ეკონომიკური აქტივობის შესაბამისად, ეროვნულმა ბანკმა მიმდინარე წლის ეკონომიკური ზრდის პროგნოზი 4.5 პროცენტამდე გაზარდა.წინასწარი მონაცემებით, 2017 წლის პირველი რვა თვის განმავლობაში ეკონომიკურმა ზრდამ 4.7 პროცენტი შეადგინა. ეკონომიკური აქტივობის ზრდა მნიშვნელოვანწილად განპირობებული იყო საგარეო სექტორის პოზიტიური დინამიკით, რომელიც მიმდინარე წლის დასაწყისიდან გამოიკვეთა და ამ ეტაპზეც გრძელდება. ამას ხელს უწყობს ამერიკის, ევროკავშირისა და რეგიონის ქვეყნების ეკონომიკების გაჯანსაღების პროცესები. ამგვარად, საგარეო მოთხოვნის saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
21
monetaruli politika
ზრდის ტემპი მაღალ ნიშნულზე ნარჩუნდება, რის შედეგადაც მნიშვნელოვნად მატულობს საქონლის ექსპორტიდან მიღებული შემოსავლები. დადებითი ტენდენციები გრძელდება საერთაშორისო ვიზიტორების კუთხითაც, რაც აისახება ტურისტული შემოსავლების ზრდაზე. 2017 წლის იანვარ-სექტემბერში ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლები 29 პროცენტით აღემატებოდა გასული წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს. კვლავ მატულობს საზღვარგარეთიდან სწრაფი ფულადი გზავნილების მოცულობა, თუმცა საგარეო შოკამდე არსებულ დონეს ის ჯერ კიდევ ჩამორჩება. 2017 წლის იანვარ-სექტემბერში ფულადი გზავნილები წლიურად 20 პროცენტით გაიზარდა. საგარეო სექტორის დადებითი დინამიკა აისახება მოხმარების მატებაზეც, რაც ასევე ხელს უწყობს ეკონომიკურ ზრდას. შედეგად, მატულობს საქონლის იმპორტიც, მაგრამ უფრო დაბალი ტემპებით ვიდრე ექსპორტის შემთხვევაში, რაც სავაჭრო დეფიციტის შემცირებას უწყობს ხელს. საგარეო მოთხოვნის ზრდას ხელს უწყობს როგორც სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ეკონომიკების გაჯანსაღება, ასევე კონკურენტული რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსი. მიუხედავად გაუმჯობესებული ეკონომიკური აქტივობისა, შიდა მოთხოვნა ჯერჯერობით პოტენციურ დონეზე დაბლა ნარჩუნდება და, შესაბამისად, მოთხოვნის მხრიდან ინფლაციაზე ზეწოლის რისკებს არ ქმნის. ეროვნული ბანკის პროგნოზებით, მიმდინარე წლის განმავლობაში ინფლაცია დროებით შენარჩუნდება მიზნობრივი მაჩვენებლის ზემოთ, თუმცა მას შემცირების დინამიკა ექნება და 2018 წლის დასაწყისში მიზნობრივ მაჩვენებელთან ახლოს იქნება. შესაბამისად, დამატებითი შოკების არარსებობის შემთხვევაში, მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი ეტაპობრივად შემცირდება ნეიტრალურ დონემდე (5-6%) საშუალოვადიან პერიოდში. აღნიშნულ პროგნოზებთან ერთად გასათვალისწინებელია ინფლაციაზე მოქმედი რისკები, რომლებიც შეიძლება მოქმედებდეს როგორც პროგნოზის ზრდის, ასევე კლების მიმართულებით. მათ შორის აღსანიშნავია ერთობლივი მოთხოვნის მოსალოდნელზე მაღალი ან ნელი ტემპით გაუმჯობესება, სასაქონლო ბაზრებზე ფასების ცვლილება, გაცვლითი კურსის მერყეობა პარტნიორ ქვეყნებში. მონეტარული პოლიტიკის ეფექტიანობისათვის მნიშვნელოვანია, რომ პოლი ტიკის განაკვეთის ცვლილება აისახოს ბანკთაშორის საპროცენტო განაკვეთზე და, საბოლოოდ, გავლენა მოახდინოს რეალურ ეკონომიკაზე. საბანკო სისტემა ამჟამად ლარის მოკლევადიანი ლიკვიდობის დეფიციტის პირობებში ოპერირებს. შესა ბამისად, კომერციული ბანკები მათთვის საჭირო დამატებით სახსრებს ეროვნული ბანკის მთავარი ინსტრუმენტის - რეფინანსირების სესხების საშუალებით ავსებენ. ეროვნული ბანკი მოკლევადიან ლიკვიდობას საბანკო სისტემას ერთკვირიანი და ერთთვიანი რეფინანსირების სესხების აუქციონების მეშვეობით საჭირო ოდენობით აწვდის. საპროცენტო განაკვეთების მერყეობის კიდევ უფრო შემცირებისა და ბანკთაშორისი ბაზრის ეფექტიანობის ზრდის წახალისების მიზნით, 2017 წლის 10 აგვისტოდან შემცირდა საპროცენტო განაკვეთების დერეფანი: ეროვნული ბანკის ერთდღიანი სესხებისა და დეპოზიტების საპროცენტო განაკვეთები განისაზღვრება როგორც პოლიტიკის განაკვეთს +/- 1 პროცენტული პუნქტი, მანამდე არსებული პოლიტიკის განაკვეთს +/-1.5 პროცენტული პუნქტის ნაცვლად. ამგვარად, ბანკთაშორის ფულად ბაზარზე საპროცენტო განაკვეთები პოლიტიკის განაკვეთის გარშემო მერყეობს.
‹‹ ბანკთაშორის ბაზარზე საპროცენტო განაკვეთები მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის გარშემო მერყეობს.
diagrama 4.2 likvidobis miwodebis instrumentebi 2,000 1,800 1,600
მლნ ლარი
1,400 1,200 1,000 800 600 400 0
06-იან-11 17-მარ-11 26-მაის-11 04-აგვ-11 13-ოქტ-11 22-დეკ-11 01-მარ-12 26-აპრ-12 05-ივლ-12 13-სექ-12 22-ნოემ-12 31-იან-13 11-აპრ-13 20-ივნ-13 29-აგვ-13 07-ნოემ-13 16-იან-14 27-მარ-14 05-ივნ-14 14-აგვ-14 23-ოქტ-14 31-დეკ-14 12-მარ-15 21-მაის-15 30-ივლ-15 08-ოქტ-15 17-დეკ-15 25-თებ-16 05-მაის-16 14-ივლ-16 22-სექ-16 01-დეკ-16 09-თებ-17 20-აპრ-17 29-ივნ-17 07-სექ-17
200
ღია ბაზრის ერთთვიანი ინსტრუმენტი
რეფინანსირების სესხები, სულ
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
22
13-ივლ-12 17-აგვ-12 24-სექ-12 30-ოქტ-12 05-დეკ-12 14-იან-13 18-თებ-13 26-მარ-13 01-მაის-13 10-ივნ-13 15-ივლ-13 19-აგვ-13 24-სექ-13 29-ოქტ-13 03-დეკ-13 10-იან-14 14-თებ-14 26-მარ-14 30-აპრ-14 04-ივნ-14 09-ივლ-14 13-აგვ-14 17-სექ-14 22-ოქტ-14 26-ნოემ-14 31-დეკ-14 10-თებ-15 18-მარ-15 27-აპრ-15 02-ივნ-15 07-ივლ-15 11-აგვ-15 15-სექ-15 21-ოქტ-15 25-ნოემ-15 30-დეკ-15 05-თებ-16 15-მარ-16 19-აპრ-16 31-მაის-16 05-ივლ-16 09-აგვ-16 13-სექ-16 18-ოქტ-16 22-ნოემ-16 27-დეკ-16 01-თებ-17 08-მარ-17 12-აპრ-17 23-მაის-17 28-ივნ-17 02-აგვ-17 07-სექ-17
10% 300
9% 270
8% 240
7% 210
6% 180
5% 150
4% 120
3% 90
2% 60
1% 30
0% 0
მლნ ლარი
CanarTi 1
diagrama 4.3 bankTaSorisi fuladi bazari
REPO ოპერაციების მოცულობა (მარჯვენა ღერძი) TIBR7 მოცულობა (მარჯვენა ღერძი) TIBR1 მოცულობა (მარჯვენა ღერძი) TIBR1 (მარცხენა ღერძი) პოლიტიკის განაკვეთი (მარცხენა ღერძი) ერთდღიანი სესხი (მარცხენა ღერძი) ერთდღიანი დეპოზიტი (მარცხენა ღერძი)
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
23
finansuri garemo da tendenciebi
5. finansuri garemo da tendenciebi 5.1 sesxebi 2017 წლის მესამე კვარტალში გაუმჯობესდა საკრედიტო აქტივობა. სექტემ ბერში საკრედიტო პორტფელის ზრდამ, გაცვლითი კურსისა17 და ერთ-ერთი მიკროსაფინანსო ორგანიზაციის ბანკად გარდაქმნის ეფექტების გამორიცხვით, წლიურად 15.8% შეადგინა. საკრედიტო პორტფელის ზრდა მნიშვნელოვანწილად კვლავ ფიზიკურ პირებზე გაცემულმა სესხებმა განაპირობა. გაიზარდა ასევე იურიდიულ პირებზე გაცემული სესხებიც. სექტემბერში, ივნისთან შედარებით, ფიზიკურ პირებზე გაცემული სესხების ზრდის ტემპი 1.7 პპ-ით გაიზარდა და 23.8% შეადგინა. ხოლო იურიდიულ პირებზე გაცემული სესხების ზრდის ტემპი 2.9 პპ-ით გაიზარდა და 7.6% შეადგინა. ბიზნეს სესხების ზრდა სექტორულ ჭრილში დიდწილად მშენებლობის, ვაჭრობის, სოფლის მეურნეობისა და ენერგეტიკის სექტორების დაკრედიტებით იყო განპირობებული, ხოლო ტრანსპორტისა და გადამამუშავებელი სექტორების ზრდა უმნიშვნელო იყო. საკრედიტო პირობების კვლევის მიხედვით, მომდევნო კვარტალში საბანკო სექტორის წარმომადგენლების მოლოდინები პოზიტიურია როგორც ბიზნესის დაკრედიტების, ისე საცალო სესხების ნაწილში. diagrama 5.1 fizikur da iuridiul pirebze gacemuli sesxebi (gacvli40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5%
დეკ-14 იან-15 თებ-15 მარ-15 აპრ-15 მაის-15 ივნ-15 ივლ-15 აგვ-15 სექ-15 ოქტ-15 ნოემ-15 დეკ-15 იან-16 თებ-16 მარ-16 აპრ-16 მაის-16 ივნ-16 ივლ-16 აგვ-16 სექ-16 ოქტ-16 ნოემ-16 დეკ-16 იან-17 თებ-17 მარ-17 აპრ-17 მაის-17 ივნ-17 ივლ-17 აგვ-17 სექ-17
Ti kursis efeqtis gareSe)
‹‹ საკრედიტო პირობების კვლევის მიხედვით, მომდევნო კვარტალში საბანკო სექტორის წარმომადგენლების მოლოდინები პოზიტიურია როგორც ბიზნესის დაკრედიტების ნაწილში, ისე საცალო სესხების ნაწილში.
საკრედიტო პორტფელის ზრდაში ფიზიკური პირების სესხების წილი საკრედიტო პორტფელის ზრდაში იურიდიული პირების სესხების წილი იურიდიული პირების სესხების წლიური ზრდა ფიზიკური პირები სესხების წლიური ზრდა საკრედიტო პორტფელის წლიური ზრდა
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
სავალუტო ჭრილში, საგულისხმოა, რომ საკრედიტო პორტფელის ზრდა მნიშვნელოვანწილად კვლავ ეროვნული ვალუტით გაცემულმა სესხებმა განაპირობა. სექტემბერში უცხოური ვალუტით დენომინირებული პორტფელის წლიური ზრდა 2.5% იყო, ხოლო ლარის პორტფელის ზრდამ 39% შეადგინა. აღსანიშნავია, რომ ლარით გაცემული სესხების მაღალი წლიური ზრდის ტემპი ნაწილობრივ გამოწვეულია ლარიზაციის ღონისძიებებით და გალარების ერთჯერადი პროგრამით, რომლის ფარგლებშიც დაახლოებით 80 მლნ აშშ დოლარამდე სესხი გალარდა, რომლის წვლილი ლარის სესხების ზრდაში 3 პროცენტულ პუნქტს შეადგენს. მესამე კვარტალში სესხების ლარიზაციის მაჩვენებელი 2 პპ-ით გაიზარდა და 42.3% შეადგინა.
‹‹ მესამე კვარტალში სესხების ლარიზაციის მაჩვენებელი 2 პპ-ით გაიზარდა და 42.3% შეადგინა.
17 გაცვლითი კურსის ეფექტის გამოსარიცხად, უცხოური ვალუტით გაცემული სესხები მთელი პერიოდის მანძილზე დათვლილია უცვლელი გაცვლითი კურსით.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
24
finansuri garemo da tendenciebi
diagrama 5.2 laris da ucxouri valutis sesxebi (gacvliTi kursis efeqtis gareSe)
დეკ-14 იან-15 თებ-15 მარ-15 აპრ-15 მაის-15 ივნ-15 ივლ-15 აგვ-15 სექ-15 ოქტ-15 ნოემ-15 დეკ-15 იან-16 თებ-16 მარ-16 აპრ-16 მაის-16 ივნ-16 ივლ-16 აგვ-16 სექ-16 ოქტ-16 ნოემ-16 დეკ-16 იან-17 თებ-17 მარ-17 აპრ-17 მაის-17 ივნ-17 ივლ-17 აგვ-17 სექ-17
50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
საკრედიტო პორფელის ზრდაში უცხოური ვალუტით გაცემული სესხების წილი
საკრედიტო პორფელის ზრდაში ლარით გაცემული სესხების წილი უცხოური ვალუტით გაცემული სესხების წლიური ზრდა საკრედიტო პორტფელის წლიური ზრდა ლარით გაცემული სესხების წლიური ზრდა
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
5.2 saprocento ganakveTebi da sakredito pirobebi ოქტომბერში მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთმა 7% შეადგინა. 2017 წლის მესამე კვარტალში განაკვეთები სახელმწიფო ფასიან ქაღალდებზე შემცირების ტენდენციით ხასიათდებოდა, რაც დიდწილად ლიკვიდობის რისკის შემცირებითა და საშუალოვადიან პერიოდში მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის შემცირების მოლოდინით იყო გამოწვეული (იხ. დიაგრამა 5.3).
diagrama 5.3 saprocento ganakveTebi saxelmwifo fasian qaRaldebze 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 0%
31-აგვ-12 26-ოქტ-12 21-დეკ-12 15-თებ-13 12-აპრ-13 07-ივნ-13 09-აგვ-13 04-ოქტ-13 06-დეკ-13 31-იან-14 28-მარ-14 30-მაის-14 19-ივლ-14 19-სექ-14 14-ნოემ-14 09-იან-15 06-მარ-15 01-მაის-15 26-ივნ-15 21-აგვ-15 16-ოქტ-15 11-დეკ-15 05-თებ-16 01-აპრ-16 24-ივნ-16 19-აგვ-16 14-ოქტ-16 09-დეკ-16 03-თებ-17 31-მარ-17 26-მაის-17 21-ივლ-17 15-სექ-17
2%
1 წლიანი
2 წლიანი
5 წლიანი
10 წლიანი
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
წინა კვარტალთან შედარებით, გრძელვადიანსა და მოკლევადიან საპროცენტო განაკვეთებს შორის სხვაობის შემცირებაზე იმოქმედა საშუალოვადიან პერიოდში მონეტარული პოლიტიკის შერბილების მოლოდინმა. აღსანიშნავია, რომ წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, აღნიშნული მაჩვენებელი მნიშვნელოვნად შემცირებულია, რაც მეტწილად მონეტარულ ინსტრუმენტებზე ნდობისა და პოლიტიკის განაკვეთის პროგნოზირებადობის გაუმჯობესებას უკავშირდება.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
25
finansuri garemo da tendenciebi
diagrama 5.4 spredi sargeblianobis mrudsa da monetaruli politikis ganakveTs Soris 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2%
0%
0
6
12 18 24 30 36 42 48 54 60 66 72 78 84 90 96 102 108 114 120 თვეების რაოდენობა დეკ-00
დეკ-05
დეკ-10
დეკ-14
აგვ-17
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
სექტემბერში, ივნისთან შედარებით, საპროცენტო განაკვეთი ეროვნული ვა ლუტით განთავსებულ დეპოზიტებზე 0.1 პპ-ით გაიზარდა და 7.8% შეადგინა, ხოლო უცხოური ვალუტის დეპოზიტზე საპროცენტო განაკვეთი 0.1 პპ-ით შემცირდა და 2.6%-ს გაუტოლდა. ლარის დეპოზიტზე საპროცენტო განაკვეთების ზრდას ლარის სესხებზე გაზრდილი მოთხოვნა განაპირობებს, ხოლო დოლარის დეპოზიტებზე საპროცენტო განაკვეთების შემცირების ტენდენცია ჭარბმა ლიკვიდობამ განაპირობა. ეს უკანასკნელი, თავის მხრივ, სავალუტო რისკის ზრდის ფონზე, დოლარის სესხებზე მოთხოვნის შემცირებას უკავშირდება. საკ რედიტო პირობების კვლევის მიხედვით, მომდევნო კვარტალში საბანკო სექ ტორის წარმომადგენლები, ლარის რესურსზე ხარჯის შემცირებას ელოდებიან.
diagrama 5.5 saSualo saprocento ganakveTebi depozitebis naSTze 12% 10% 8% 6%
4%
დეპოზიტები ერ. ვალუტით
სექ-17
ივნ-17
მარ-17
დეკ-16
სექ-16
ივნ-16
მარ-16
დეკ-15
სექ-15
ივნ-15
მარ-15
დეკ-14
სექ-14
ივნ-14
მარ-14
დეკ-13
სექ-13
ივნ-13
მარ-13
0%
დეკ-12
2%
დეპოზიტები უცხ. ვალუტით
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
იმავე კვლევის მიხედვით, 2017 წლის მესამე კვარტალში, წინა კვარტალთან შედარებით, დაკრედიტების პირობები იურიდიული და ფიზიკური პირებისათვის ლარით გაცემულ სესხებზე უმნიშვნელოდ შერბილდა. ოდნავ შემცირდა მარჟა ბიზნეს სესხებზე, ასევე უმნიშვნელოდ შემცირდა საპროცენტო განაკვეთები სამომხმარებლო სესხებზე. მიწოდების პირობები არ შეცვლილა დოლარით გაცემულ იპოთეკურ და სამომხმარებლო სესხებზე. სექტემბერში, ივნისთან შედარებით, განაკვეთები მცირე და საშუალო ბიზნესისათვის გაცემულ სესხების ნაკადებზე 0.3 პპ-ით შემცირდა და 10.4% შეადგინა. კორპორატიული სესხების ნაკადებზე განაკვეთები 0.1 პპ-ით შემცირდა და 9.9% შეადგინა, ხოლო საცალო სესხებზე განაკვეთები 0.2 პპ-ით გაიზარდა და 16.1%-ს გაუტოლდა (იხ. დიაგრამა 5.6). სექტემბერში, ივნისთან შედარებით, საშუალო საპროცენტო განაკვეთები იურიდიულ პირებზე ეროვნული ვალუტის სესხებზე 0.1 პპ-ით saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
26
CanarTi 2
გაიზარდა, ხოლო უცხოური ვალუტით გაცემულ სესხებზე 0.2 პპ-ით შემცირდა (იხ. დიაგრამა 5.7). გამოკითხულთა მოლოდინების მიხედვით, იურიდიული პირებისათვის მიწოდების საპროცენტო პირობების შერბილების ტენდენცია შესაძლოა გაგრძელდეს, ხოლო ფიზიკური პირებისათვის სამომხმარებლო სესხებზე მიწოდების პირობები შესაძლოა გამკაცრდეს.
diagrama 5.6 saSualo saprocento ganakveTebi Tvis SigniT gacemul sesxebze 25% 20% 15% 10%
საცალო სესხები
სესხები მცირე და საშუალო ბიზნესზე
ივლ-17
აპრ-17
იან-17
ოქტ-16
ივლ-16
აპრ-16
იან-16
ოქტ-15
ივლ-15
იან-15
ოქტ-14
ივლ-14
აპრ-14
იან-14
ოქტ-13
ივლ-13
აპრ-13
იან-13
ოქტ-12
0%
აპრ-15
5%
კორპორატიული სესხები
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama 5.7 saSualo saprocento ganakveTebi iuridiul pirebze gacemuli sesxebis naSTze 18% 17% 16% 15% 14%
13% 12% 11% 10%
ერ. ვალუტით გაცემული სესხები
სექ-17
აპრ-17
ნოემ-16
ივნ-16
იან-16
აგვ-15
მარ-15
ოქტ-14
მაის-14
დეკ-13
ივლ-13
თებ-13
სექ-12
აპრ-12
ივნ-11
8%
ნოემ-11
9%
უცხ. ვალუტით გაცემული სესხები
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
CanarTi 2. spredi sesxebisa da depozitebis saprocento ganakveTebs Soris გრძელვადიან პერიოდში საპროცენტო სპრედი18 შემცირების ტენდენციით ხასიათდება, რაც მნიშვნელოვან წილად განპირობებულია მაკროეკონომიკური სტაბილურობის, მასთან დაკავშირებული საკრედიტო რისკების შემცირებითა და ფინანსური სისტემის ეფექტიანობის ზრდით (მათ შორის მასშტაბის ეკონომიით). 2017 წელს 2009 წელთან შედარებით, სპრედი 3 პპ-ით არის შემცირებული და 6%-ს შეადგენს. სპრედის მაჩვენებელზე გავლენას ახდენს ასევე საკრედიტო პორტფელის სტრუქტურის ცვლილება. კერძოდ, 2017 წელს საცალო სესხების წილი მთლიან პორტფელში გაიზარდა (იხ. დიაგრამა 5.9), რამაც სესხების საშუალო საპროცენტო განაკვეთის ზრდა გამოიწვია და შესაბამისად აისახა საპროცენტო სპრედზე.
18
საპროცენტო სპრედი აღნიშნავს სხვაობას სესხებისა და დეპოზიტების საპროცენტო განაკვეთებს შორის.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
27
CanarTi 2
diagrama 5.8 saprocento spredi19 20% 18% 16%
14% 12% 10%
8% 6% 4%
2%
აქტივების შემოსავლიანობა
სექ-17
მაის-17
სექ-16
იან-17
მაის-16
სექ-15
იან-16
მაის-15
სექ-14
იან-15
იან-14
მაის-14
სექ-13
მაის-13
სექ-12
იან-13
მაის-12
სექ-11
საპროცენტო სპრედი
იან-12
იან-11
მაის-11
სექ-10
მაის-10
სექ-09
იან-10
იან-09
მაის-09
0%
სახსრების ღირებულება
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama 5.9 sakredito portfelis struqtura 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10%
კორპორატიული სესხები
სესხები მცირე და საშუალო ბიზნესზე
ივნ-17
თებ-17
ოქტ-16
ივნ-16
თებ-16
ოქტ-15
ივნ-15
თებ-15
ოქტ-14
ივნ-14
თებ-14
ოქტ-13
ივნ-13
თებ-13
ოქტ-12
ივნ-12
თებ-12
ოქტ-11
ივნ-11
თებ-11
ოქტ-10
ივნ-10
თებ-10
0%
საცალო სესხები
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
საპროცენტო სპრედზე პორტფელის სტრუქტურის ცვლილების გავლენის გამორიცხვისთვის, შეგვიძლია დავაკვირდეთ ბიზნეს სესხებზე საპროცენტო განაკვეთებს, რომელიც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია ეკონომიკური ზრდისთვის. მაგალითისთვის, ბოლო 10 წლის განმავლობაში საპროცენტო სპრედი ეროვნული ვალუტით გაცემული იურიდიული პირების სესხებისა და ლარით მოზიდული სახსრების პროცენტებს შორის მკვეთრი შემცირების ტენდენციით ხასიათდება (იხ. დიაგრამა 5.10). მსგავსი სურათი იკვეთება სხვა სასესხო პროდუქტებისთვისაც. საპროცენტო სპრედები ასევე შემცირებულია უცხოური ვალუტისთვისაც (იხ. დიაგრამა 5.11), თუმცა შედარებით ნაკლებად ვიდრე ლარის შემთხვევაში. ადგილობრივი ვალუტის შემთხვევაში საპროცენ ტო სპრედების დამატებით შემცირებას, მონეტარული საოპერაციო ჩარჩოს გაუმჯობესება განაპირობებს. კერძოდ, მონეტარული საოპერაციო ჩარჩოს განვითარება აისახა ლარის საპროცენტო განაკვეთების მერყეობის შემცირებაში, მისი პროგნოზირებადობის ზრდასა და ლიკვიდობის მართვის ეფექტიანობის გაუმჯობესებაში.
19
აქტივების შემოსავლიანობა = გაწლიურებული საპროცენტო შემოსავალი / შემოსავლის მომტანი აქტივები სახსრების ღირებულება = გაწლიურებული საპროცენტო ხარჯი / ხარჯის მომტანი ვალდებულებები საპროცენტო სპრედი = აქტივების შემოსავლიანობა - სახსრების ღირებულება.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
28
CanarTi 2
diagrama 5.10 saprocento spredi larze 20 18
16 14 12
10.5%
10 8
4.5%
6 4 2
მაის-17
სექ-16
იან-17
მაის-16
სექ-15
იან-16
მაის-15
სექ-14
იან-15
მაის-14
სექ-13
იან-14
მაის-13
სექ-12
იან-13
იან-12
მაის-12
სექ-11
იან-11
მაის-11
სექ-10
იან-10
მაის-10
სექ-09
იან-09
მაის-09
0
ლარის რესურსის ხარჯი (%, გაწლიურებული) საპროცენტო განაკვეთი იურიდიულ პირებზე ლარით გაცემულ სესხებზე
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama 5.11 saprocento spredi dolarze 20 18 16 14
9.6%
12 10 8 6
5.6%
4 2
მაის-17
იან-17
სექ-16
მაის-16
იან-16
სექ-15
მაის-15
იან-15
სექ-14
მაის-14
იან-14
სექ-13
მაის-13
სექ-12
იან-13
მაის-12
სექ-11
იან-12
იან-11
მაის-11
სექ-10
იან-10
მაის-10
სექ-09
იან-09
მაის-09
0
უცხ. ვალუტის რესურსის ხარჯი (%, გაწლიურებული) საპროცენტო განაკვეთი იურიდიულ პირებზე დოლარით გაცემულ სესხებზე
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
აღსანიშნავია, რომ სპრედებზე პოზიტიურად მოქმედებს საპროცენტო განაკვეთების კლება. კერძოდ, რადგან ვალდებულებების ვადიანობა ნაკლებია აქტივების ვადიანობაზე, პროცენტების შემცირებისას სახსრების ღირებულება უფრო მალე მცირდება ვიდრე სესხებზე შემოსავლიანობა, ამიტომ როდესაც საპროცენტო განაკვეთები დასტაბილურდება, სპრედები კიდევ უფრო შემცირდება. თუმცა, ასევე უნდა ითქვას, რომ გლობალური გარემოს ტენდენციების გათვალისწინებით, უცხოური ვალუტის საპროცენტო რისკის და შესაძლო საკრედიტო დანაკარგების ფონზე, არსებული სპრედები შესაძლოა ზომიერზე მეტადაც იყოს შემცირებული. მსოფლიო ბანკის 2015 წლის მონაცემებით20, საქართველო ყველაზე დაბალი სპრედის მქონე ქვეყნების სიაშია (იხ. დიაგრამა 7). ქვეყნები დაყოფილია სპრედის მიხედვით 5 კატეგორიად (<4.61; 4.61-8.81; 8.81-14.24; 14.24-21.61; >21.61) და საქართველო ხვდება პირველ კატეგორიაში21.
20 http://data.worldbank.org/indicator/FR.INR.LNDP?end=2016&locations=GE&start=2016&view=map&year=2015 . 21 როგორც მსოფლიო ბანკის მოცემულ წყაროშია აღნიშნული, მონაცემები შესაძლოა არ იყოს სრულად შედარებადი ქვეყნების მიხედვით, რადგან დათვლისას გამოყენებული დეპოზიტის და სესხების საპროცენტო განაკვეთის მონაცემები შესაძლებელია განსხვავდებოდეს შერჩეული პროდუქტების მიხედვით.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
29
CanarTi 2
diagrama 5.12 saprocento spredi qveynebis mixedviT უკრაინა
ქვეყნები საშუალო შემოსავლით ესტონეთი ჩეხეთი საქართველო ჩინეთი კანადა 0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama 5.13 saprocento spredi saqarTveloSi, msoflio bankis monacemebi 50 45 40
35 30 25
20 15 10
5 2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
0
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
5.3 gacvliTi kursi 2017 წლის მესამე კვარტალში ლარის ნომინალური გაცვლითი კურსი წინა კვარტალთან შედარებით აშშ დოლარის მიმართ 0.1%-ით, ხოლო ევროსთან 7.0%ით გაუფასურდა. ამასთან, ლარი 2.0%-ით გაუფასურდა თურქულ ლირასთან მიმართებაშიც. ამავე პერიოდში ლარის ნომინალური ეფექტური გაცვლითი კურსი კვარტალურად 2.4%-ით, ხოლო წლიურად კი 1.8%-ით გაუფასურდა. 2017 წლის მესამე კვარტალში რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსი კვარტალურად 3.4%-ით, ხოლო წლიურად კი 1.7%-ით გაუფასურდა. ნომინალური ეფექტური კურსის მცირედ განსხვავებული სურათია სასაქონლო ჯგუფების მიხედვით შესწორებული წონებისა და მომსახურების წონების გათვალისწინებით. კერძოდ, ამგვარად შესწორებული ნომინალური ეფექტური გაცვლითი კურსი მესამე კვარტალში წლიურად 2.2%-ით, ხოლო წინა კვარტალთან შედარებით 1.6%-ით გაუფასურდა.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
30
finansuri garemo da tendenciebi
diagrama 5.14 realuri efeqturi gacvliTi kursi (indeqsi ian. 2008=100) 120
115 110 105
100 95 90
სექ-17
მაის-17
სექ-16
იან-17
მაის-16
სექ-15
იან-16
მაის-15
სექ-14
იან-15
მაის-14
სექ-13
იან-14
მაის-13
სექ-12
იან-13
მაის-12
სექ-11
იან-12
მაის-11
სექ-10
იან-11
მაის-10
სექ-09
იან-10
მაის-09
სექ-08
იან-09
იან-08
მაის-08
85
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
cxrili 5.1 efeqturi gacvliTi kursebis wliuri cvlileba ნომინალური რეალური ეფექტური წვლილი რეალურ ეფექტური გაცვლითი კურსის ეფექტურ გაცვლით გაცვლითი კურსის ცვლილება, % კურსში ცვლილება, %
ეფექტური გაცვლითი კურსი*
-1.8
-1.7
-1.7
ევროზონა
-8.7
-4.7
-1.2
თურქეთი
13.9
9.1
1.9
უკრაინა
-2.1
-10.7
-0.7
სომხეთი
-3.4
1.4
0.1
აშშ
-4.1
-0.3
0.0
რუსეთი
-12.4
-10.2
-1.2
აზერბაიჯანი
0.5
-6.4
-0.6
დანარჩენი
-4.0
0.3
0.0
* gacvliTi kursis zrda aRniSnavs gamyarebas. wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
diagrama 5.15 nominaluri efeqturi gacvliTi kursi (indeqsi 31 dek. 2013=100) 120 115 110 105 100
95 90
06-სექ-17
20-ივლ-17
02-ივნ-17
15-აპრ-17
26-თებ-17
09-იან-17
05-ოქტ-16
22-ნოემ-16
18-აგვ-16
14-მაის-16
01-ივლ-16
27-მარ-16
08-თებ-16
22-დეკ-15
17-სექ-15
04-ნოემ-15
31-ივლ-15
13-ივნ-15
26-აპრ-15
09-მარ-15
20-იან-15
03-დეკ-14
16-ოქტ-14
29-აგვ-14
12-ივლ-14
07-აპრ-14
25-მაის-14
01-იან-14
18-თებ-14
85
NEER - კორექტირებული წონებით * NEER - საქონლით ვაჭრობიდან გამომდინარე წონებით * წონების კორექტირება ხორციელდება სასაქონლო პროდუქციით ვაჭრობისა და ტურიზმის ექსპორტის გათვალისწინებით, ზრდა = გამყარება, 31 დეკ. 2013 = 100.
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
31
Sida moTxovna
6. erToblivi moTxovna 2017 წლის მეორე კვარტალში მთლიანი შიდა პროდუქტის რეალურმა ზრდამ 4.7% შეადგინა. მშპ-ს ზრდის მთავარი ფაქტორი წმინდა ექსპორტია, რაც საგარეო მოთხოვნის გაუმჯობესების დამსახურებაა. იმავდროულად, სუსტი რჩება შიდა მოთხოვნა. ინვესტიციების ზრდის ტემპი დაბალია, რაც მოსალოდნელი იყო ინვესტიციების მშპ-სთან ფარდობის მაღალი დონის გამო (იხ. დიაგრამა 7.7). წინასწარი მონაცემებით, ექსპორტის ზრდის მაღალი ტემპი წლის მეორე ნახევარშიც შენარჩუნდება და წმინდა ექსპორტი კვლავ ეკონომიკის ზრდის მნიშვნელოვანი ფაქტორი იქნება.
‹‹ 2017 წლის მეორე კვარტალში მთლიანი შიდა პროდუქტის რეალურმა ზრდამ 4.7% შეადგინა.
2017 წლის მეორე კვარტალში კაპიტალის ფორმირების წლიური ზრდის ტემპი წინა კვარტალთან შედარებით ოდნავ გაიზარდა და 5.1 პროცენტი შეადგინა. დაბალი ზრდის მიუხედავად წლის პირველ ნახევარში (29.3%) ინვესტიციების მშპ–სთან ფარდობა მაღალ დონეზეა და მისი შენარჩუნება კაპიტალის აკუმულაციის მეშვეობით გრძელვადიან ეკონომიკურ ზრდას უწყობს ხელს. პირველი კვარტალისგან განსხვავებით, როცა ინვესტიციების ზრდის დაბალი ტემპი მარაგების შემცირებით იყო გამოწვეული, მეორე კვარტალში ზრდის დაბალი ტემპის მიზეზი ძირითადი კაპიტალის მთლიანი ფორმირების ზრდის ტემპის შენელებაა.
‹‹ 2017 წლის მეორე კვარტალში კაპიტალის ფორმირების წლიური ზრდის ტემპი ოდნავ გაიზარდა და 5.1 პროცენტი შეადგინა.
diagrama 6.1 kapitalis formirebis wliuri zrdis tempi 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% 2017კვ2
2017კვ1
2016კვ4
2016კვ3
2016კვ2
2016კვ1
2015კვ4
2015კვ3
2015კვ2
2015კვ1
2014კვ4
2014კვ3
2014კვ2
2014კვ1
2013კვ4
2013კვ3
2013კვ2
2013კვ1
2012კვ4
2012კვ3
2012კვ2
2012კვ1
-20%
wyaro: saqstati
წინა კვარტალებში დაფიქსირებული ზრდის მიუხედავად, მეორე კვარტალში კერძო მოხმარების წლიური რეალური ზრდის ტემპი22 2017 წელს უარყოფითი გახდა (ნომინალური ზრდის მიუხედავად) და -0.6 პროცენტი შეადგინა. აღნიშნული იმაზე მიუთითებს, რომ შიდა მოთხოვნა კვლავ სუსტი რჩება. კერძო მოხმარების მსგავსად, მეორე კვარტალში შემცირდა სამთავრობო მოხმარებაც.
22
‹‹ კერძო მოხმარების წლიური რეალური ზრდის ტემპი 2017 წლის მეორე კვარტალში უმნიშვნელოდ უარყოფითი იყო და -0.6 პროცენტით შემცირდა.
მოხმარების რეალური ზრდა დათვლილია საშუალო-წლიური ინფლაციის გათვალისწინებით.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
32
Sida moTxovna
diagrama 6.2 mSp-is da kerZo moxmarebis realuri zrda 10% 8%
6% 4% 2% 0%
-2% -4% -6%
მშპ-ის რეალური ზრდა
2017კვ2
2017კვ1
2016კვ4
2016კვ3
2016კვ2
2016კვ1
2015კვ4
2015კვ3
2015კვ2
2015კვ1
2014კვ4
2014კვ3
2014კვ2
2014კვ1
2013კვ4
2013კვ3
2013კვ2
2013კვ1
2012კვ4
2012კვ3
2012კვ2
2012კვ1
-8%
კერძო მოხმარების რეალური ზრდა
wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSeba
საგარეო მოთხოვნა აგრძელებს გაუმჯობესების ტენდენციას, რაც აისახება ექსპორტის ზრდაში. 2017 წლის მეორე კვარტალში, წმინდა ექსპორტის სალდო წლიურ დონეზე გაუმჯობესდა. მეორე კვარტალში ექსპორტის ფასების ინდექსის ზრდის მიუხედავად, ექსპორტი რეალური ზრდის მაღალ ტემპს ინარჩუნებს. წინასწარი მონაცემებით, იგივე ტენდენცია გაგრძელდა მესამე კვარტალშიც: მცირედით შემცირების მიუხედავად, კვლავ მაღალი რჩება ექსპორტის როგორც რეალური, ასევე ნომინალური წლიური ზრდის ტემპი. შედეგად, მოსალოდნელია, რომ შემდგომ კვარტალებში წმინდა ექსპორტი კვლავ დადებით წვლილ შეიტანს ეკონომიკის ზრდაში. 2017 წლის მეორე კვარტალში იმპორტის წლიური ზრდის ტემპი (როგორც ნომინალური, ისე რეალური) საგრძნობლად შემცირდა. სამომხმარებლო საქონლის იმპორტის რეალური ზრდის ტემპი უარყოფითი გახდა, რაც რეალური მოხმარების კლებიდან მომდინარეობს. წინასწარი მონაცემებით, მესამე კვარტალში იმპორტის ზრდა შუალედურ და სამომხმარებლო საქონელზე მოდის, საინვესტიციო საქონლის წვლილი კი უარყოფითი იყო.
‹‹ 2017 წლის მეორე კვარტალში ექსპორტის წლიური ზრდის ტემპი (როგორც რეალური, ასევე ნომინალური) კვლავ მაღალ ნიშნულზეა.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
33
sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi
7. sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi საქართველოს ძირითად სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში ეკონომიკური მდგომარეობა გაუმჯობესდა, რაც დადებითად აისახა ქართული ექსპორტის ზრდაზე. საგარეო მოთხოვნის გააქტიურების კვალდაკვალ საქონლის რეგისტრირებული ექსპორტი 2017 წლის მესამე კვარტალში წლიურად 25.2%ით გაიზარდა. ზრდაში ყველაზე მაღალი წვლილი კვლავ შუალედური და სამომხმარებლო საქონლის ექსპორტს უჭირავს. კერძოდ, გაიზარდა ფეროშენადნობების, ყურძნის ნატურალური ღვინოებისა და მსუბუქი ავტომობილების ექსპორტი.
‹‹ საქონლის რეგისტრირებული ექსპორტი 2017 წლის მესამე კვარტალში წლიურად 25.2%-ით გაიზარდა.
diagrama 7.1 saqonlis registrirebuli eqsportis wliuri cvlileba 60% 46.8%
50%
30.3% 30.0% 25.2%
40%
30% 20% 15.4%
23.1%
11.1% 5.3%
5.7%
10%
24.6%
22.2%
8.0%
7.3% 0.0%
0% -4.4%
-10%
-6.2%
-20%
-11.7% -12.8%
2017კვ3
2017კვ2
2017კვ1
2016კვ4
2016კვ3
2016კვ2
2016კვ1
2015კვ4
2015კვ3
2015კვ2
2015კვ1
2014კვ2
2014კვ1
2013კვ4
2013კვ3
2013კვ2
2013კვ1
2012კვ4
2012კვ3
2012კვ2
2012კვ1
-40%
2014კვ4
-30%
2014კვ3
-20.7% -19.9% -20.9% -27.9% -23.2%
wyaro: saqstati
მნიშვნელოვნადაა გაზრდილი ექსპორტის მოცულობა ევროკავშირის ქვეყ ნებში, თურქეთსა და რუსეთში, რაც ამ ქვეყნებში გაჯანსაღებული ეკონომიკური მდგომარეობის შედეგად გაზრდილ მოთხოვნას უკავშირდება. 2017 წლის მესამე კვარტალში წინა წლის ამავე პერიოდთან შედარებით ექსპორტის მოცულობა რუსეთსა და თურქეთში 82%-ითა და 25%-ითაა გაზრდილი. დსთ-ს ქვეყნებიდან ექსპორტის მატება აღინიშნა აზერბაიჯანში, სომხეთსა და უკრაინაში. ექსპორტი უმნიშვნელოდ შემცირდა ჩინეთში.
‹‹ მესამე კვარტალში ტურისტული შემოსავლები წლიურად 31%-ით გაიზარდა და მილიარდ აშშ დოლარზე მეტი შეადგინა.
საგარეო მოთხოვნის გაჯანსაღება აისახა როგორც საქონლის, ასევე მომ სახურების, კერძოდ კი ტურიზმის ზრდაზე. მიმდინარე წელს მაღალი ტემპით იზრდება ტურისტული შემოსავლები და ეს ტენდენცია მესამე კვარტალშიც გაგრძელდა. კერძოდ, 2017 წლის მხოლოდ მესამე კვარტალში ტურიზმიდან მიღებულმა შემოსავლებმა 1,070 მლნ აშშ დოლარი შეადგინა, რაც 30.9%-ით მეტია წინა წლის შესაბამისი პერიოდის მონაცემებთან შედარებით.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
34
sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi
diagrama 7.2 turistuli Semosavlebis wliuri zrda 50%
43%
40% 30% 20% 9% 8% 8% 6% 6%
14% 13% 11%
28% 26%
16%
25%
15%
3% 1%
სექ-17
ივნ-17
მარ-17
დეკ-16
სექ-16
ივნ-16
მარ-16
დეკ-15
სექ-15
ივნ-15
სექ-14
ივნ-14
25%
-2% -3% -3% -3%
-2% -10% მარ-14
21%
12%
2%
1%
მარ-15
0%
5% 4% 0%
დეკ-14
10%
14% 17% 13% 13% 8% 9%10% 6%
23% 18% 20% 17%
36% 31%
wyaro: saqstati
ზრდის ტენდენციას აჩვენებს საქართველოში შემოსული საერთაშორისო ვიზიტორების, განსაკუთრებით ტურისტების23 რაოდენობა. 2017 წლის მესამე კვარტალში საერთაშორისო ვიზიტორების რაოდენობა წლიურად 26%-ით გაიზარდა. ამასთანავე, მხოლოდ აგვისტოს თვეში შემომსვლელთა რაოდენობამ მილიონ ადამიანს გადააჭარბა, რომელთა უმრავლესობა (53%) ტურისტები იყვნენ. მეზობელი ქვეყნებიდან (აზერბაიჯანი, სომხეთი, რუსეთი) შემოსულმა მოგზაურებმა მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს საქართველოში შემოსული მთლიანი ვიზიტორების რაოდენობის ზრდაში. გარდა ამისა, ზრდის ტენდენციაა თურქეთიდან შემოსული ვიზიტორების მაჩვენებელშიც. მნიშვნელოვნად მოიმატა ვიზიტორების რაოდენობამ ირანიდან, ისრაელიდან და საუდის არაბეთიდან. diagrama 7.3 saerTaSoriso vizitorebis raodenoba Tveebis mixedviT 1200 1000
ათასი
800 600 400
200
2011
2012
2013
2014
2015
2016
დეკემბერი
ნოემბერი
ოქტომბერი
სექტემბერი
აგვისტო
ივლისი
ივნისი
მაისი
აპრილი
მარტი
თებერვალი
იანვარი
0
2017
wyaro: saqarTvelos turizmis erovnuli administracia
საქონლისა და მომსახურების ექსპორტის მაღალი ზრდის ფონზე მიმდინარე წელს შედარებით დაბალია იმპორტის ზრდის ტემპი. 2017 წლის მესამე კვარ ტალში საქონლის რეგისტრირებული იმპორტი წლიურად 4.8%-ით გაიზარდა. აღსანიშნავია, რომ იმპორტი გაზრდილია როგორც ევროკავშირის, ასევე დსთ-ს ქვეყნებიდან. საქონლის იმპორტის ზრდა კვლავ შუალედურ და სამომხმარებლო საქონელზე მოთხოვნის მატებამ გამოიწვია.
‹‹ 2017 წლის მესამე კვარტალში საქონლის რეგისტრირებული იმპორტი წლიურად 4.8%ით გაიზარდა.
23 უცხოელი მოქალაქეები, რომელთაც საქართველოს საზღვარი გადმოკვეთეს 24 საათით და მეტი დროით.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
35
sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi
diagrama 7.4 saqonlis registrirebuli importis wliuri cvlileba 30%
23.3% 25% 20.8% 20% 15.5% 15%
14.2% 13.2% 12.8%
10% 5%
2.8% 1.3%
0.1%
0% -5%
15.1%
-2.0% -6.1% -7.5%
-10% -15%
6.7% 4.9% 4.8%
4.8% 3.8%
-2.2%
2017კვ3
2017კვ2
2017კვ1
2016კვ4
2016კვ3
2016კვ2
2016კვ1
2015კვ4
2015კვ3
2015კვ2
2014კვ4
2014კვ3
2014კვ2
2014კვ1
2013კვ4
2013კვ3
2013კვ2
2013კვ1
2012კვ4
2012კვ3
2012კვ2
2012კვ1
-25%
2015კვ1
-15.7% -17.1% -18.8% -21.4%
-20%
wyaro: saqstati
აღნიშნულ პერიოდში შუალედური საქონლის იმპორტი, ისევე როგორც სამომხმარებლო საქონლის იმპორტი მთლიანი იმპორტის დაახლოებით 43%-ს შეადგენდა. შუალედური საქონლის იმპორტი 8.9%-ით გაიზარდა და მისმა წვლილმა მთლიანი იმპორტის ზრდაში 3.6 პროცენტული პუნქტი შეადგინა, ხოლო სამომხმარებლო საქონლის იმპორტის წვლილი მთლიან იმპორტის ზრდაში 3.7 პროცენტულ პუნქტს შეადგენს. მეორე მხრივ, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების კლების პარალელურად, საინვესტიციო საქონლის იმპორტი შემცირებულია.
‹‹ 2017 წლის მესამე კვარტალში საქონლის იმპორტის ზრდა შუალედურ და სამომხმარებლო საქონელზე მოთხოვნის ზრდამ განაპირობა.
diagrama 7.5 importis wliuri cvlileba calkeuli sasaqonlo jgufebis mixedviT 25%
20% 15% 10% 5% 0% -5% -10%
-15% -20%
საინვესტიციო საქონელი
შუალედური საქონელი
2017კვ3
2017კვ2
2017კვ1
2016კვ4
2016კვ3
2016კვ2
2016კვ1
2015კვ4
2015კვ3
2015კვ2
2015კვ1
2014კვ4
2014კვ3
2014კვ2
2014 კვ1
2013კვ4
2013კვ3
2013კვ2
2013კვ1
2012კვ4
2012კვ3
2012კვ2
2012კვ1
-25%
სამომხმარებლო საქონელი
wyaro: saqstati
ზრდადი ტენდენციით ხასიათდება ფულადი გზავნილების დინამიკა. 2017 წლის სამ კვარტალში საქართველოში გადმორიცხული ფულადი სახსრების მოცულობა წლიურად 19.7%-ით გაიზარდა, ძირითადად რუსეთიდან და ევროკავშირის ქვეყნებიდან (საბერძნეთი, იტალია) გადმორიცხვების მატების ხარჯზე. ფულადი გზავნილების არსებითი ზრდა ასევე განაპირობა ისრაელიდან და თურქეთიდან მიღებულმა თანხებმა. აშშ-დან და უკრაინიდან მიღებული გზავნილები მცირედით არის გაზრდილი.
‹‹ 2017 წლის მესამე კვარტალში საქართველოში გადმორიცხული ფულადი გზავნილების მოცულობა 20%-ით გაიზარდა.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
36
sagareo moTxovna da sagadasaxdelo balansi
diagrama 7.6 fuladi gzavnilebis wliuri zrda 30%
26%
25%
17% 13%14%15%
20% 10%
10%
24%
23% 18%
24% 20% 17% 15%
12%
5%
4%
0% -3% -1%
-10%
-5%
-12%-12%
-20%
-18%
-30%
-27%
სექ-17
აგვ-17
ივნ-17
ივლ-17
აპრ-17
მაის-17
მარ-17
იან-17
თებ-17
დეკ-16
ნოემ-16
სექ-16
ოქტ-16
აგვ-16
ივნ-16
ივლ-16
აპრ-16
მაის-16
მარ-16
იან-16
თებ-16
დეკ-15
ნოემ-15
სექ-15
ოქტ-15
აგვ-15
ივლ-15
-33%-35%-33% -40%
wyaro: saqarTvelos erovnuli banki
საქონლისა და მომსახურების ექსპორტის, ფულადი გზავნილების მაღალი ზრდისა და იმპორტის შედარებით დაბალი ზრდის შედეგად მიმდინარე წელს გაუმჯობესდა საგადასახდელო ბალანსის მიმდინარე ანგარიში. კერძოდ, 2017 წლის პირველ ნახევარში მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი არსებითად გაუმჯობესდა და მთლიანი შიდა პროდუქტის 9.4 % შეადგინა მაშინ, როდესაც 2016 წლის პირველ ნახევარში მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი 12.6%-ს შეადგენდა. მიმდინარე ანგარიშის ბალანსზე უარყოფითად მოქმედებს შემოსავლის ანგარი შის დეფიციტი. შემოსავლის ანგარიშის მნიშვნელოვანი გაუარესება 2016 წელს დაფიქსირდა, რაც გამოწვეული იყო პირდაპირი ინვესტორი საწარმოების მოგების ზრდის შედეგად როგორც გაცემული დივიდენდების, ასევე რეინვესტირებული შემოსავლების მოცულობის ზრდით. აღნიშნული ტენდენცია გაგრძელდა 2017 წელსაც. შესაბამისად, მიმდინარე ანგარიშის გაუმჯობესება საინვესტიციო შემოსავლების უარყოფითი სალდოს გაღრმავებამ შეასუსტა.
‹‹ 2017 წლის პირველ ნახევარში მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი გაუმჯობესდა და მთლიანი შიდა პროდუქტის 9.4% შეადგინა.
მიმდინარე ანგარიშის დაფინანსების ძირითადი წყარო კვლავ პირდაპირი უცხოური ინვესტიციებია, რომელთა მოცულობამ 2017 წლის მეორე კვარტალში დაახლოებით 347 მლნ აშშ დოლარს შეადგინა. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების უდიდესი წილი 37% (127 მლნ) ტრანსპორტის დარგში განხორციელდა. აღსანიშნავია ასევე მშენებლობის (70 მლნ), სასტუმროებისა და რესტორნების (29 მლნ) დარგებში განხორციელებული ინვესტიციები.
‹‹ მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის დაფინანსების ძირითადი წყარო კვლავ პირდაპირი უცხოური ინვესტიციებია.
2017 წლის პირველ ნახევარში მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის გაუმჯობესება გამოწვეულია როგორც ინვესტიციების შემცირებით, ასევე დანაზოგების ზრდით. ინვესტიციების ფარდობა მშპ-სთან 2.7 პროცენტული პუნქტით შემცირდა და 29.3%-ს შეადგინა, ხოლო დანაზოგები გაიზარდა 0.7 პროცენტული პუნქტით და 19.8%-ს შეადგინა.
‹‹ მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის გაუმჯობესება გამოწვეულია როგორც ინვესტიციების შემცირებით, ასევე დანაზოგების ზრდით.
diagrama 7.7 investiciebi da danazogebi 40% 35%
31.3%
29.3%
30%
25% 22.1%
19.8%
20% 15% 10% 5%
ინვესტიციები / მშპ
2017*
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
0%
მთლიანი დანაზოგები /მშპ
* 2017 წლის მონაცემები ეყრდნობა წლის პირველი ორი კვარტალის მონაცემებს.
wyaro: saqstati da saqarTvelos erovnuli bankis gaangariSebebi
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
37
CanarTi 3
CanarTi 3. turistuli Semosavlebi saqarTvelosa da sxva qveynebSi ბოლო წლების განმავლობაში საქართველოში ტურისტული შემოსავლების ზრდის ტენდენცია გამოიკვეთა. 2010-2015 წლებში საქართველოში ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლები საშუალოდ 25.6%-ით იზრდებოდა. 2016 წელს ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლები საქართველოში 11.9%-ით გაიზარდა და მთლიანი შიდა პროდუქტის 15.1% შეადგინა, ხოლო 2017 წლის პირველ ცხრა თვეში მისმა ზრდამ 29% შეადგინა. diagrama 7.8 turistuli Semosavlebis mSp-sTan fardoba (1996-2016) 40% 35%
30% 25% 20% 15% 10% 5%
ხორვატია
საქართველო
მონტენეგრო
კვიპროსი
საბერძნეთი
ჩეხეთი
ისლანდია
მალტა
2016
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
0%
wyaro: msoflio banki
საქართველოს მსგავს მცირე ზომის ეკონომიკებში, სადაც 90-იან წლებში ინვესტიციების პირველი ტალღა არ შესულა, ტურისტული შემოსავლები მთლიანი შიდა პროდუქტის 18%-23%-ის ფარგლებშია. მაგალითად, ხორვატიაში, ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლების მთლიან შიდა პროდუქტთან ფარდობა მაღალია და 2016 წელს 18.1% შეადგინა. მონტენეგროში, სადაც ტურიზმი ეკონომიკის შემოსავლის ერთ-ერთი მთავარი წყაროა, ტურისტული შემოსავლების ფარდობა მთლიან შიდა პროდუქტთან 2016 წელს 23.9%-ის ტოლი იყო. ტურისტული შემოსავლების ზრდის ტენდენცია დაფიქსირდა ასევე ისლანდიაშიც, სადაც 2015-სა და 2016 წლებში ტურისტული შემოსავლების ფარდობა მშპ-სთან, შესაბამისად, 12.7%-სა და 10.6%-ს გაუტოლდა. ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლების მთლიან შიდა პროდუქტთან ფარდობა შედარებით დაბალია. მიუხედავად ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლების ზრდისა, ეკონომიკის განვითარებას თან ერთად, მისი წილი მთლიან შიდა პროდუქტში მცირდება. მაგალითად, ტურისტულ ქვეყნებს შორის ტუ რიზმიდან მიღებული შემოსავლების მშპ-სთან ფარდობა ყველაზე მაღალი - 33% – დაფიქსირდა კვიპროსში 2000 წელს, თუმცა, შემდგომ პერიოდში ეს მაჩვენებელი საგრძნობლად შემცირდა და 2016 წელს მთლიანი შიდა პრო დუქტის მხოლოდ 13.1% შეადგინა. კვიპროსის მსგავსად, ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლების მშპ-სთან ფარ დობა მაღალი იყო მალტაში, სადაც 2000 წელს ის 29%-ის ტოლი იყო, ხოლო 2016 წელს ეს მაჩვენებელი 15.5%-მდე შემცირდა. საბერძნეთში ბოლო წლების განმავლობაში, ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლების ფარდობა მთლიან შიდა პროდუქტთან შედარებით გაიზარდა და 8.6% შეადგინა, ხოლო ჩეხეთში ეს მაჩვენებელი 6.9%-ის ტოლია. არსებული ზრდის ტემპის გათვალისწინებით შესაძლებელია, რომ 2017 წელს საქართველოში ხორვატიის მსგავსად, მთლიანი შიდა პროდუქტის ფარდობა მშპ-სთან 18%-ს მიუახლოვდეს. სხვა ქვეყნების გამოცდილება მიუთითებს, რომ ტურისტული შემოსავლების მაღალი ზრდა მომდევნო წლებშიც მოსალოდნელია რომ შენარჩუნდეს. თუ დავუშვებთ, რომ საქართველოში ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლის ფარდობა მშპ-სთან, მონტენეგროს მსგავსად, 25%-მდე გაიზრდება 2020 წლისთვის, ეს ნიშნავს, რომ ტურისტული შემოსავლები წლიურად საშუალოდ 20%-ით უნდა იზრდებოდეს შემდგომი სამი წლის განმავლობაში; ხოლო თუ დავუშვებთ, რომ კვიპროსის მსგავსად საქართველოში ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლის ფარდობა მშპ-სთან 35%-მდე გაიზრდება 2022 წლისთვის, ეს ნიშნავს, რომ ტურისტული შემოსავლები წლიურად საშუალოდ 23%-ით უნდა იზრდებოდეს შემდგომი 5 წლის განმავლობაში.
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
38
20%
0% 2.3% 2.0% 1.9%
საფრანგეთი
ისრაელი
3.5% სერბეთი
იტალია
3.6% ჩეხეთი
2.5%
4.0%
თურქეთი
მაკედონია
4.0% მოლდოვა
5.3%
8.0% პორტუგალია
ესპანეთი
8.4% ესტონეთი
5.7%
8.6%
საბერძნეთი
უნგრეთი
9.1%
სომხეთი
კვიპროსი
13.1%
15.3%
5%
საქართველო
10% 15.5%
15%
მალტა
18.1%
25%
24.0%
30%
ხორვატია
მონტენეგრო
CanarTi 3
diagrama 7.9 2016 wlis turistuli Semosavlebis mSp-sTan fardoba sxvadasxva qveynebSi
wyaro: saqstati
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
39
erToblivi gamoSveba da Sromis bazari
8. gamoSveba 2017 წლის მეორე კვარტალში მთლიანი შიდა პროდუქტი წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით 4.7%-ით გაიზარდა. ზრდაში უდიდესი წვლილი, 3.6 პროცენტული პუნქტი (პპ), მომსახურებაზე მოდიოდა, ინდუსტრიული დარგების წვლილი 1.3 პპ-ს გაუტოლდა, ხოლო სოფლის მეურნეობის წვლილი უარყოფითი იყო და -0.2 პპ-ს შეადგენდა. მიმდინარე წლის ეკონომიკურ ზრდას მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს ქვეყანა ში შემოსულ ვიზიტორთა საგრძნობლად მომატებული ნაკადი. უცხოელთა გაზ რდილი რაოდენობა განსაკუთრებით პოზიტიურად მოქმედებს მომსახურების დარგების, კერძოდ სასტუმროების და რესტორნების, ტრანსპორტის, უძრავი ქონებით ოპერაციების, კავშირგაბმულობის გამოშვებაზე. სასტუმროებისა და რესტორნების გამოშვება 12.9 პროცენტით გაიზარდა (0.3 პპ საერთო ზრდაში). აღსანიშნავია ასევე ტრანსპორტის დარგის ზრდა, სადაც გამოირჩეოდა საჰაერო (ნომინალური ზრდა 37%) და დამხმარე სატრანსპორტო საქმიანობა (ნომინალური ზრდა 29%). საერთო ჯამში მიმდინარე წლის მეორე კვარტალში ტრანსპორტის ზრდამ 7 პროცენტი შეადგინა, ხოლო ამ დარგის წვლილი ზრდაში 0.4 პპ იყო. აქტიური კერძო მშენებლობებისა და ასევე სავარაუდოდ, უცხო ქვეყ ნის მოქალაქეების მხრიდან მომატებული მოთხოვნის ფონზე, უძრავი ქონებით ოპერაციების გამოშვებამ 7.2 პროცენტით მოიმატა (წვლილი ზრდაში 0.4 პპ). მიმდინარე წელს მაღალი ზრდაა კავშირგაბმულობის დარგში. პირველ კვარ ტალთან შედარებით, წლიური ზრდა მეორე კვარტალში შედარებით შენელდა, თუმცა კვლავ მნიშვნელოვანი იყო და 4.8 პროცენტს შეადგენდა. ეკონომიკური აქტივობის გამოცოცხლებას შეიძლება დავუკავშიროთ უმსხვილესი დარგის, ვაჭრობის ზრდა (3.5 პროცენტი; წვლილი საერთო ზრდაში 0.5 პპ). ტრადიციულად მაღალი იყო საფინანსო სექტორის ზრდაც (6.8 პროცენტი).
‹‹ ტურიზმის მაღალი ზრდის გამო მნიშვნელოვნად გაიზარდა მასთან დაკავშირებული დარგები, როგორიცაა, სასტუმროები და რესტორნები, ტრანსპორტი, უძრავი ქონებით ოპერაციები და კავშირგამბულობა.
ინდუსტრიული დარგებიდან კვლავ გამოირჩეოდა მშენებლობა. ისევე როგორც წინა წლებში, 2017 წლის მეორე კვარტალშიც, მშენებლობა ეკონომიკური ზრდის მთავარი მამოძრავებელი დარგი იყო . საქართველოს ტერიტორიაზე მასშტაბური გაზსადენის მშენებლობის გარდა მაღალი ინტენსივობა აღინიშნება სახელმწიფოს მიერ განხორციელებულ ინფრასტრუქტურულ პროექტებსა და კერძო სექტო რის მშენებლობაში. საერთო ჯამში, მშენებლობის ზრდამ 16.4 პროცენტი შეადგინა, ხოლო მისმა წვლილმა მშპ-ის ზრდაში, ყველაზე მეტი, - 1.2 პპ.
‹‹ მშენებლობა ეკონომიკური ზრდის მთავარი მამოძრავებელი დარგი იყო.
2017 წლის პირველ ნახევარში მცირდება სოფლის მეურნეობის გამოშვება. მე ორე კვარტალში პირველთან შედარებით წლიურმა შემცირების მაჩვენებელმა მოიმატა და 2.4 პროცენტი შეადგინა, ხოლო უარყოფითი წვლილი საერთო ზრდაში 0.2 პპ-ს გაუტოლდა.
‹‹ სოფლის მეურნეობის შემცირების მაჩვენებელი გაიზარდა.
diagrama 8.1 ekonomikis ZiriTadi mimarTulebebis wvlilebi mSp-is zrdaSi 10%
3.1%
3.6%
-0.1% 2.2%
2017კვ1
2017კვ2 -0.2% 1.3%
0.1% 0.8%1.8%
2016კვ4
1.6%
1.9% -0.1%1.0%
-0.1% 1.7% 1.6%
2016კვ1
0.6%
0.2% 0.8%
2015კვ4
2016კვ3
0.0% 0.8% 2.1%
2015კვ3
ინდუსტრიული დარგები
2016კვ2
0.1% 1.1%1.3%
2015კვ2
1.9%
0.1% 1.1% 2.0%
2015კვ1
3.5%
2.0%
0.1% 1.9%
0.2%-0.4%
2014კვ4
2014კვ2
2014კვ3
0.1% 1.6%
2014კვ1
3.5%
5.4%
4.7%
0.1% 1.7%
2013კვ4
2.2%
-1.0% 1.0% 1.4%
-0.1% 0.9% 0.8%
2013კვ2
0.7%
0.7% 0.2%1.5%
2013კვ1
სოფლის მეურნეობა
2013კვ3
0.4% -0.3% 3.1%
2012კვ4
5.6%
6.5%
2.6%
3.1%
2012კვ1
-2%
2012კვ3 -0.5%
0%
2.4%
2%
0.1%
4%
2012კვ2 -0.5%
6%
3.6%
8%
მომსახურება
wyaro: saqstati
saqarTvelos erovnuli banki · monetaruli politikis angariSi · noemberi 2017
40