ფეფო ბაბოს სამართალი

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

1

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

რედაქტორი ქეთევან გოგიაშვილი

2

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

წელში ოთხად მოკეცილმა ფეფო ბაბომ ორღობე ჩაათავა, მუხლს „წყალი დაალევინა“, განუყრელი ჯოხი დაკოჟრილ თითებში შეათამაშა და საცალფეხო ბილიკს გაუყვა შუათანა ბიჭის სახლისკენ. დედა ეძახდა ბიჭს, თორემ რაღა დროს გიოს ბიჭობა იყო, ჭაღარაც გამორეოდა და პაპობასაც ეპირებოდა სამი მუტრუკისაგან. გიოს ჭიშკართან წყლიდან მომავალი, მხარზე თუნგშემოდგმული, შვილის მეზობელი, მართა შეხვდა. ახალგაზრდა ქალმა მოწიწებით დაუთმო გზა საუკუნემიტანებულ დედაბერს, მოიკითხა და შუბლზე ეამბორა. _ ფეფო ბაბო, ხო ხედავ, რო კარგად არიან. თავიანთვინ ქვაცა აქვთ და კაკალიც. ყოველდღე რო ამხელა გზაზე არ გამაიარო, ვითომ რაო, არ შაიძლება? _ რას ამბობ, შვილო, მაჲ შინ რა უნდა გავაკეთო? ვიჯდე და სიკვდილ უცადო, როდი ინებებს ჩემ კარებზე დაკაკუნებას, როდი შემომაფეთებს თავი კუნაპეტი ღამესავით შავ თვალებს და როდი გამიყენებს ბნელეთის გზას? _ ეგ არ მიკადრებია...

3

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

_ განა გიჯავრდები, შვილო მართა, განა ვერ მივხვდი, რო საჩემო სიტყვა დააგდე. რაკი მაგთვენი შამამბედე, მოდი აქა, ჩავიმუხლოთ და ერთმანეთ გული გადავუშალოთ. _ თქვენთან ბაასს რაჲ ჯობია? _ შენ გაგიგია, რომ ჩემ რძლებ რამე სახმაურო ჩხუბი მოსვლოდეთ ერთიმეორეში? _ არა, ნამდვილად არა, სახმაურო რაღაა? _ სახმაურო ის არი, სახლი კედლებ რო გადმოჲცდება. ოთხივე ანგელოზია და საწყენი არაფერი ჰქონიათ-მეთქი, მაგაჲ როგო ვიტყვი, მაგრამ მაგათ სიკეთეზე მეტყველებს, რომ მიდღემჩი რწყილი არ დაუწვენიათ და სპილო არ უშობინებიათ. _ მართალია, მართალი. ჩემი დედამთილი მე და ჩემ მაზლიცოლებ თქვენი რძლები რძლობაჲ გვმაგალითობს. სუ იმაჲ ამბობს ხოლმე, ფეფოჲთანა რძლები დუნიაზე არ მეგულებაო. _ ჰოო და, ჩემო ლამაზო, ეგა ამ ჩემმა სიარულმა ქნა, სხვამ კი არაფერმა. _ სიარულმა, მაჲ სიარულმაო...

4

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

_ სწორედაც რო მაგანა. _ ეგეც ახალი ამბავი. _ ახალი კი არა, ძველი, შვილო, ძველი. აბა, ყური დამიგდე. დედამთილი ჩემი ქმრი გაჩენაჲ გადაჲყოლია. მამამთილ ქალისკენ აღარ გაუხედნია. ჩემი ნაზიბროლაჲ დანატოვარ შვილ დედინაცვლი თვალები ჭყეტაში არ გავამწარებო, ბერივით იცხოვრა იმ სულგანათლებულმა. დედამთილი ვერ ასწავლის რძალ იმდენ, რაც იმან მასწავლა. დედით მეც ობოლი ვიყავ ჩემი ქმარივით. თექვსმეტი, ჯვარ რო მწერდა ნიკიფორე მღვდელი, იმ დღეჲ შამისრულდა. დღეის ამას იქით ორი შვილი მყავსო, ხარობდა მამამთილი, ბიჭ გოგოც დეემატა, ე რა შველივით ბალღი შამამიცქრიალდა ოჯახშიო. იმისთანა მოვლილი დამახვედრა ეზო-კარი, ქალიან შაშურდებოდა. დირეჲ ფეხ გადავდგი თუა არა, შამამღაღადა: ჩემი სიცოცხლე გენაცვალოჲ, ორ ხელზე ორ კიდე გამოიბამ, ოღონდ ეს ეზო ბალღებით ამიხმიანე. გვეყოფა, რაც მამა-შვილი ჩრდილებივით დავიპარებოდით საკუთარ არემარეშიო. _ მაგარი საქმე კი შემოუთავაზებია, ფეფო ბაბო, _ ჩაიბურტყუნა მართამ.

5

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

_ იმი სიტყვაჲ კანონი ძალაჲ ქონდა. ე ჩემ ამოსაბოლთ ქმარსაც მეტი რა უნდოდა, _ ეშმაკურად ჩაიღიმილა მოხუცმა, _ და ათი წელი წელგაშტრიკინებულმა ვიარე, ერთმანეთი მიყოლებით რვა გავაჩინე. _ რვა შვილ დაზდა არ უნდოდა?! _ პირველი ოთხი ჭირდა, თორე მეხუთეჲ აკვანთან პირველი დავუსვი. _ რას აჭმევდი, რა ლოგინში აწვენდი ან როგორ ურეცხავდი ამდენ ხალხ? _ წეღანაც გითხარ, აწყობილ ოჯახში შავდგიმეთქი ფეხი. გლეხური ყოფითვინ ყველაფერი თავზესაყრელი გვქონდა. მამამთილმა იგეთი ბოსტანი იცოდა, იგეთ კვლებ აკეთებდა, იგრე ერთმანეთი მიყოლებით ეთესა მწვანილი თუ ბოსტნეული, რო მხატვარ რო მეენდომებინა, ის ვერ დახატავდა იგრე ლამაზად. ბევრი რამე ვისწავლე იმისგან, რადგან ბევრს ვეკითხებოდი და არც შენიშვნა მწყინდა. მარჯვენადალოცვილმა კაცმა შვილიც თავისნაირი გამრჯე გამოზარდა. ოჯახში, სადაც ორი კაცი კაცობდა, რვა შვილი გაზრდაჲ რა უნდოდა. მამამთილიც და ქმარიც, კარგა ხანია, სოფლი თავში რო სასაფლაოა, იქა 6

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

წვანან. მეც, აგე, ცალ ფეხზე ცხვარი მყავს გამობმული, მაგრამ მათი მამა-შვილური შაწყობილობა და სიბრძნე დღესაც კარგ გუნებაზე მაყენებს. _ ფეფო ბაბო, რაც მამიყე, მესმის, მაგრამ გავიბლანდე. შენ ერთი რძალი იყავ და მამამთილმა ადვილად შეძლო საერთო ენი გამონახვა. იმაჲ ვერ ვიგებ, შენ როგო მაახერხე ოთხი რძლი ერთ ჩონგურზე ხმაშეწყობილი ამღერება? _ ე, შვილო, ერთ ჩონგურზე ამღერებაჲ რა უნდა, თუ ჩონგური ჭიამიუკარებელი ხისგან არი გათლილი და თანაც ძლიერ ხელ უჭირავ... _ როგორი ხისგან? როგორ ხელ? _ რაღაცაში ვერ გაერკვა მართა. საჩონგურედ ყველა ხე როდი გამოდგება. ჭია შენ უჭკუო და უგულო ხომ არ გგონია. ჩონგური იგრე წმინდად და ნამუსიანად ემსახურა ქართველი კაცის სატკივარი ამღერებაჲ, რო ჭიამაც კი არ იკისრა საჩონგურე ხის დაფუტფუტება. ჰოდა, შვილო, კარგ ჩონგურ ძლიერ ხელში რო დაიჭერ, რომელ რძალ პირველი ხმაი აქ, რომელ მეორე და ბანი რომელ ემარჯვება, მაგი გაგებაჲ რაღა დიდი ქალობა უნდა, თუ ტვინი თავი ადგილზე გაქ.

7

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

მართას, რომ იტყვიან, ყბა ჩამოვარდა. სხვა, უფრო ჯანსაღი მზერით, შეხედა საუკუნედაჭმუჭნულ, დაპლისულსახიან ბრძენ დედას, სახიდან აკრეფილი სილამაზე გადაშლილ შუბლზეღა რომ მიკუჭვნოდა, მოწიწებით შეეხო ხელზე და გულში ჩაეხუტა. _ რითვინ, შვილო, რითვინ? _ მაგითვინ... მაგითვინ, რო ეგრეთი კარგი ხარ, _ ხმამაღლა ამოისლუკუნა მართამ და გულში მჯიღი ჩაირტყა, გაახსენდა რა წარსულის შავ ლაქად დარჩენილი არჯალი დედინაცვალი და ენაზე წყევლადაკერებული დედამთილი. _ ფეფო ბაბო, რძლებში ყველაზე კარგი მაინც რომელია? _ ოთხივენიცა. _ მაჲ არცერთ ნაკლი არა აქ? _ ნაკლი გამოძებნაჲ რა უნდა. საქმე ის არი, შენ შახედო ნათელი თვალებით და ნაკლად არ დაინახო და თუ დაინახავ, ჩამუქებით მაინც არ ჩაამუქო.

8

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

_ გლეხური წესით, მშობლებთან ნაბოლარა შვილი რჩება. თქვენ კი უფროსი შვილ-რძალი გყავთ გვერდით. _ პირველი რძალი იგეთი საჩვენო ჭკუისა გამოდგა, ჯოხით რო გაგვეგდო, მაინც ვერ მოვიცილებდით. იგრე აუღო ალღო ოჯახის საღირსებო თუ სანაკლულო წესებ, ენა როგორ მამიტრიალდებოდა ცალკე დაგასახლებ-მეთქი. მაგი მხარში დგომითაა დანარჩენი რძლები პირდაპირ თავიანთ სახლებში რო მივაბრძანეთ. სამი ოჯახი აწყობაჲ ეხუმრები? ეხლა რო აქვთ, მართალია, თავიდანვე ამხელები არ იყო, თვითონ მიუმატ-მოუმატეჲ, ჩვენ მიწი პირიდან სამ საფეხურზე, სამ-სამი ოთახი გაუმართეთ და... _ სუ სამ-სამ რო იძახი, ეგ რაღაა? _ ღმერთი რო სამობითაა, დაგავიწყდა? სამზე გვაქ რაღაცნაირად დამუღამებული. _ ფეფო ბაბო, ნინამ, ბაბულამ, ჟენიამ და მაშიკომ ყველაფერი იგრე კარგად როგო იცოდნენ თავიდანვე, რო... _ არც ვამბობ მაგაჲ, რძე გაჲდიოდათ, იგეთი ნორჩები მაიყვანეჲ ჩემმა ბიჭებმა და როგო შეილება 9

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

ხუთზე ცოდნოდათ ყველაფერი. ისე დავაქალე სათითაოდ, თვითონაც ვერ მიხვდნენ, საიდან წამოვიდა იმათი განთქმული დიასახლისობა. რამეჲ რო აკეთებდნენ, ჩუმად გადავკრავდი თვალ, თუ საჩემსამუღამო არ იყო, წყნარად ვეტყოდი: შვილო, ნინა ან ბაბულა, ან ჟენია, ან მაშიკო, ე რა კარგათ აკეთებთ, ღმერთმა გიმრავლოთ მაგი მასწავლებელი, მაგრამ, აბა, ვცადოთ ესეც მივუმატოთ ან ეს გამოვაკლოთ და მაგი მაგივრად ეს ჩავანაცვლოთ. მიჯერებდნენ და ეგრე გამოვიდა ბოლოჲ, რო სამაგალითო ქალები დადგნენ. _ კარგი ეშმაკი ყოფილხარ... რატო თავი არ მამიკვდება, ე რა წამამცდა, _ ლამის ლოყები ჩამოიხოკა მართამ. _ შვილო, წამოცდენა არ არსებობს. ენა იმაჲ იტყვის, რასაც ტვინი უკარნახებს. რაც შენ მაისმინე, ეშმაკობა კი არა, სხვისი პატივისცემაა. რათ უნდა გამენიორწყლებინა დედი ნასწავლი. იმაჲ ხო არ ვეტყოდი, მაგრე არ ვარგა, გინდა თუ არა, ჩემი ნახელავი ამჯობინე-მეთქი. მე ჩემეულად მივაწოდე, ზოგში იმათი დედისა ჯობდა. ჩხუბით არაფერი გამოვიდოდა. ხო იცი, გველსაც კი გამაიყვანს ხვრელიდან ტკბილი ენა. ადამიანებში ჯიბრი იგრეა ჩაკირული, იცის, რო წააგებს, თუ არ დაგიჯერა, მაგრამ 10

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

მაინც თავისაჲ ადგია. ჰოდა, შვილო, სიტყვი სიტკბოჲ რა ძალა აქ, იმაჲთან ადვილად, რაც დუნიაზე იარაღია, ისიც კი უძლურია. _ რა იქნებოდა, თქვენნაირი დამრიგებელი მეცა მყოლოდა, _ ფეფოს რძლებისა ნამდვილად შეშურდა მართას. _ ძველ თავი გაანებე. ეხლა ხო მისმენ. თუ როგორც რძალ დედამთილთან რამე ნაკლულობა გქონდა, ეცადე დედამთილობაში მაინც არ ჩაიჭრე. ამაჲ წინ დავინახე შენი ბიჭები, საულვაშე გადაჲშავებიათ და თვალებსაც ერთი წლი დამწყვდეული ბუღებივით აბრდღვიალებდნენ. _ ჩემი ოჯახი მზადაა რძლები მისაღებად. შეყვარებულებიცა ჰყავთ. _ მართა, შვილო, შენ მზადყოფნაჲ რაჲ ეძახი? ოქროჲ ბეჭდები რო გაქ ნაყიდი და საკაბეები რძლებითვინ? მთავარია, დედამთილობანასწავლი შაეგებო ახალმოსულებს. _ მართლა, რამდენი ხანია, მინდოდა მეკითხა ერთი რამე. ბებიაჩემისგან გამიგია, ადრე თეთრეულ ნაცარწყალში ვრეცხავდით და ფეფოჲთანა ნაცარწყალს არავინ აყენებდაო.

11

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

_ თეთრეულად მაშინ ჩითებსა ვხმარობდით. ეხლა რო გაქვთ დაკრახმალებულები, ეგეთები სადა გვქონდა? გაზი მაშინ არ იყო და დენი. ყველაფერ ცეცხლზე ვაკეთებდით, რის გამოც ნაცარი ბლომად გვიგროვდებოდა. გავცრიდით, ცხელ წყალ დავასხამდით, ერთ ღამეჲ გამოვატარებდით და მეორე დღეჲ გადავწურავდით. გადანაწურ წყალ გავაცხელებდით, სარეცხ ჩავალბობდით, ზოგჯერ მთელ დღესაც კი. გავრეცხავდით, ამოვწურავდით... დამშრალ სარეცხს კიდე ნახშირის უთოთი ვაუთოებდით. _ ეგრე მეც ვიცოდი, ფეფომ რო სხვანაირად იცოდაო? _ ჩემეული ის იყო, რო ყველა საცრითა ცრიდა, მე კიდე თავ ვიწვალებდი და საცერში გაცრილ ნაცარ მერე სამტკიცში გადავატარებდი, ორ ღამეჲ ვაჩერებდი და ისე ვწურავდი, ეგ იყ ოდა ეგ. გაცხელებულ ნაცარწყალ ქვა მარილის ჩამონაფხვენ მწიკვსაც ვამატებდი. _ ეგ რაღათა? _ მარილნარევ წყალში გარეცხილი სარეცხი არა ხუნდება და დიდხანს ირჩენს პეწს. ეს ჩემი გამონაგონი უფროსი რძლისად გავასაღე და დანარჩენებ 12

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

საახალწლო ჩურჩხელებივით ჩამოვურიგე. პირველ რძალ კიდე ცალკე უთხარ, ჟენაჲთან რო ვიყავ, დანარჩენ რძლებსაც იქ მეეყარათ თავი და შენი დიასახლისობაჲ აქებდნენ-მეთქი. ბაბულაჲთან მივიდოდი და ვეტყოდი, შენი მაზლიცოლები თქმით, შენნაირი მწნილი ჩადება სხვას არ შეუძლია-მეთქი, მაშიკომ ვითომ მურაბები ხარშვა იცოდა სხვანაირად, ნინამ _ სადუღრი ლობიო. _ სადუღრი ლობიოჲ რაღა განსაკუთრებულობა უნდა, ჩაყარე და მოხარშე. _ ეგრე არ არი, შვილო. ჩემგან დაიხსომე, რომელ სადუღარშიც ლობიოჲ მოხარშავ, იმაში სხვა არაფერი გააკეთო. ლობიონახარში სადუღარი როგორც არ უნდა გარეცხო, თავისებურ სუნ მაინც ინარჩუნებს. ეგ ოსტატი დამსახურებაა. თვალთუნახავი წვრილ-წვრილი ნაჭდევები იგრე გაჯერდება ლობიოჲ სურნელოვნებით, რო ვერა რეცხვა-ხეხვა ვერ გამოდევნის იქიდან. პირიქით, ეგ არი სადუღრი ვარგისიანობა. რაც ძველია სადუღარი, მით უფრო გემრიელი ლობიო იხარშება. საკმაზი აღარც კი უნდა. ჩააგდე ორი კბილი ნიორი, წააყარე მარილი და ცხიმი მოასხი. იგეთი გამოდის, თითებ ჩაიკვნეტავ. მთავარი კიდე ნაკვერჩხლების შერჩევაა. სადუღარი პირდაპირ ცეცხლზე კი არ უნდა 13

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

დაიდგას, არამედ მინელებული ნაკვერჩხლების გვერდით. მიმქრალ ნაკვერჩხლებ ხანგამოშვებით ახალი უნდა დეემატოჲ, სადუღარიც უნდა ატრიალო, რო სიმხურვალე თანაბრად გადანაწილდეჲ. ლობიო უმწნილოდ ვინა თქვა. ბაბულაჲ ჩადებულ მწნილ ჩუმად ჩავუმატე ალუბლი ფოთლები და იმასად მივასაღე დანარჩენებ. მაშიკოჲ პირით ნინაჲ დაუთოებულები შევაქე. _ ეხლა მივხვდი, ეხლა, _ აღტაცებისგან ხელი გაშალა მართამ. _ ჰოო, შვილო, კიდევ გიკვირს შვილებთან ჩემი ყოველდღე სიარულის მიზეზი? რაც მინდოდა, ის საქმე გავაკეთე. ჩემი რძლები უმალ საღ კბილებ დაიძრობენ, ვიდრე ერთმანეთზე აუგი თქვან. ღვიძლი დებივით უფრთხილდებიან ერთმანეთ. ერთ რო გასაჭირი აქ, დანარჩენები ლხინი ვინა თქვა. ერთმანეთი შვილებზე ხო მზე და მთვარე ამოჲდით. იქნებ ეჭვი შაგეპაროჲ, თუ საქმე ეგრე კარგათ ააწყე, რაღაჲ დატანტალებ, გზაში ხო არ უნდა ამოგძვრეჲ სულიო, მაგრამ ხო იცი, ბევრი ერბო საჭმელ არ აფუჭებს. უფროსის თვალი მაინც საჭიროა, ეშმაკ როდი ძინავ. სანამ მე პირში სული მიდგა, ოთხ კარად გაბნეული ჩემი შვილების ოჯახები მაინც ერთი მთლიანობაა. იმ დიდი ქვეყნისკენ მიმავალ 14

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

გრძელ გზაჲ ალბათ მალე დავადგები და მინდა ჩემ ქმარ და მამამთილ კარგი ამბები ჩავუტანო. იმათ როგორი შადუღაბებული ოჯახიც დამიტოვეჲ, მეც მინდა იგეთი სიმტკიცისა დავარჩინო. მტრისაჲ, კედელ რო ერთი ქვა გამაჲძვრება ან ბზარი გაუჩნდება, ეგრე დეემხობა და ჩამაიშლება, როგორც უპატრონოდ დაგდებული ძველი ნასახლარი. _ გოგოები რო სხვა სოფლებში გყავ გათხოვილები, იმათთან როგო ახერხებ ხშირად წასვლას? _ ხშირად კი არა, იშვიათად. გოგოებთან მე რა მესაქმება. ჩვენ სოფელშიც რო ეცხოვრათ, არც მაშინ ავუტალახებდი კარებ. მე იმათ სახლებში სტუმრი მეტი არაფერი ვარ. ისინი როგორი რძლები დადგებოდნენ, ეგ ჩემი კი არა, იმათი დედამთილები საქმეა. ჩემ ოჯახში მე ვიცოდი, მძახლები საქმეში არც ჩავრეულვარ და არც... თუმცა ახლა რაღა დროს ჩემი საქმეში ჩარევაა. _ მართალი ბრძანდები, ბერდედავ, კარგო და ტკბილო ბერდედავ! _ შვილო, მართავ, იქნებ მეორედ აღარც კი შავხვდეთ და დაიხსომე, რო დამხვდურზე ბევრია დამოკიდებული. ახალგაზრდა რო ოჯახში შამოდის 15

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

ყმაწვილური ქარი ქიქინით, უფროსმა თუ სიბრძნე და სიდინჯე არ დაახვედრა, იქ არაფერი გამოვა. ჩვენ გარშემო, შენც კარგად იცი, რამდენი ოჯახიდან, რძალდედამთილი წივილ-კივილი სოფლი თავიდან სოფლი ბოლომდე ცუდად ნამღერი მრავალჟამიერივით რო ისმის. ღმერთმა ყველა პატიოსანი ოჯახი დაიფაროჲ ამისგან. დაგღალე, შვილო, ამდენი ქაქანით. _ რასა ბრძანებ, ფეფო ბაბო, დამღალე კი არა, მეც არ ვიცი, მადლობა როგო გადაგიხადო. ცხოვრების იგეთი გაკვეთილი ჩამიტარე, ადვილად არ დამავიწყდება. ღმერთმა დალოცვილი დიდხან გატაროჲ ამ მზიან ქვეყანაზე შენი სიმართლით. _ შენც დიდხანს იცოცხლე და იხარე, _ დალოცა მოხუცმა მობაასე და კმაყოფილმა, რომ ვიღაცას სიტყვა შეაშველა, შვილის ჭიშკარი შეაღო იმ რწმენით, რომ თუ იქ ერთ დღესაც კი არ მივიდოდა, იმ ოჯახს რაღაც დიდი დააკლდებოდა.

16

ოლია ბრაგვაძე, ფეფო ბაბოს სამართალი

გამომცემელი: გორის მუნიციპალიტეტის მერიის მწერალთა სახლი

„შიდა ქართლის მწერლობა“ მისამართი: გორი, სტალინის გამზ. 31. ელფოსტა: gorismweraltasaxli@gmail.com ვებგვერდი: http://mweraltasaxli.blogspot.com/

17