Aldizkaria: Gernikako bonbardaketa (irakasleak)

Gernika bonbardaketa

Gertakariaren gezurrak eta egiak Gernikako Bakearen Museoa (2021)

Aurkibidea

Eskerrak Gernikako Bakearen Museoan obra hau egiten eta hobetzen lagundu duten lankide guztiei.

Foru Plaza, 1 48300 Gernika-Lumo (Bizkaia) Tlfa. +34 94 627 0213 www.museodelapaz.org E-maila: hezkuntza.museoa@gernika-lumo.net Gernika-Lumo, 2021

Gerra Zibila sarrera............................4

George L. Steeren kronika euskaraza.........................12

Gernikako bonbardaketa sarrera............................5

George L. Steeren kronika ingelesez..........................14

Luis Iriondo, bonbardaketako Herbert Southworth lekukoa.............................9 historialaria eta idazlea......16

Alemaniako Presidentearen gutuna............................1 0

Gerra zibileko kartelak ..........................................18

George L. Steer, guerra berriemailea..................11

Webgra a...........................20

2

Gernikako Bakearen Museoan Gernikako Bonbardaketari

buruz

sortu

dugun

ikerketa-jolasaren osagarria da aldizkari hau.

"Gernikako bonbardaketa" ikerketajolasa:

Iraupena 10 ordu Moduak Online

https://view.genial.ly/607fc05183f09d0d 343f9a97

"Gernikako bonbardaketa" ikerketa-jolasa

Material hauek osatzen dute: Gernikako bonbardaketa (Irakaslearen gida) Gernikako bonbardaketa aldizkaria (irakasleak) Gernikako bonbardaketa aldizkaria (ikasleak)

Hizkuntza Euskara Gaztelera Ingelera

Lotura Jolas-ikerketa https://view.genial.ly/607fc0518 3f09d0d343f9a97

3

Espainiar

Gerra

Zibilak

1936ko

uztailaren 17a eta 1939ko apirilaren 1a bitartean Espainia erraustu zuen.

1931eko apirilaren 14an, II. Errepublika aldarrikatzen zenerako, herria nahiko zatituta

zegoen,

1931-1936

artean

egoera hau larritu egin zen eta Gerra Zibila hasi zen.

Gatazka

beliko

matxinadaren (Francisco

ondorioz Franco

agindupean)

GERRA ZIBILA: SARRERA

hau,

II.

armadaren piztu

zen

Generalaren Errepublikako

gobernuaren aurka; 1939an amaitu zen matxinatu

eta

erreboltarien

garaipenarekin. Hauen garaipenak 35

Francisco Franco neguko longainarekin, 1930.

urte baino gehiago iraun zuen diktadura erregimenaren (frankismoa) ezarpena ahalbidetu zuen.

3

Espainiako Gerra Zibila (1936-1939)

"Gaur eguneko gerretan populazio zibila da biktima nagusia.

Duela 80 urte, horrelako albisteak sinesgaitzak izango ziren: gerrako giza tragediak gudu-zelaian zeuden soldadu gazteei bakarrik eragiten zien, hirietatik urrun. © Gernikako Bakearen Museoa, "Memoritour Gernika: Babesleku antiaereoak"

Gernika, ikurra

Espainiako gerra zibila © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=mV9uOD4WgY4&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=39

1936ko uztailaren 17-20. Lau egun nahikoak izan ziren kaosa sortzeko. Espainia gerran zegoen, lurralde lagunetan eta etsaietan banatuta. Jatea, lan egitea, pentsatzea, besteekin eta ingurukoekin harremanak izatea, jada ez ziren ohiko gauzak.

Bat-batean bakea desagertu egin zen eta horrekin batera bizitza bera. © Gernikako Bakearen Museoa Gernika, ikurra © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=qRAwsbINZfc&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=55

4

San Juan eliza eta inguruak bonbardaketa ondoren © Gernikako bonbardaketari buruzko Dokumentazio Zentrua

Gernikako bonbardaketa 1/2

GERNIKAKO BONBARDAKETA: SARRERA Gernikarrek

hasiera

hasieratik

ezagutu zituzten gerraren kalte eta ondorioak, nahiz eta gerrako lehen kanpainak

hilabeteetan herritarren

Bonbardaketa (1) © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=pdFu7r9WQQw&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=75

gerra-

1937ko

arteko

Francoren

martxoaren armadak

31an Durango

Gernika,

eskualdeko

neuralgikoa,

gune

astelehenero

harremanak eta giroa gehiegirik

bonbardatu zuen eta herritarren

bertan egiten zen nekazal eta

aldatu ez.

artean

zen.

abeltzaintza merkatua; horrez

aireko

gain, bertako industriagatik ere

Gerrako fronteak hurbiltzen ari

erasoen kontrako babeslekuak

ezaguna zen (XIX. mendearen

ziren heinean, gerraren ondorio

eraikitzea agindu zuten. Hala,

bukaeratik

zuzenak areagotzen hasi ziren eta

1937ko apirilaren 26an iritsi

hasierara arte), arma lantegiak,

elikagaiak eta premiazko gauzak

zen eguna. Astelehena. Azoka-

bitxigintza

murrizten.

eguna.

zilargintza lantegiak,...

Herriko

izua

nagusitu

agintariek

XX.

mendearen lantegiak,

5

Gernikako bonbardaketa 2/2

Biktimak eta erantzukizuna (Gernikako bonbar… bonbar…

Bonbardaketa (2) © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=Y4L-ze4vacI&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=74

Biktimak eta erantzukizuna © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=LjJPe33-3gM&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=79

1937an,

Gernikak

5.630

Aire-erasoa arratsaldeko laurak

Gernikaren suntsipena, hiru

Gernika erabat errauts eginda

biztanle

zituen,

2.000

inguruan hasi zen, Andra Mari

fasetan

geratu zen eta gerra osoko

eta

elizako kanpaiek hiru aldiz

suntsitzaileen

ziren

ordara jo zuten hegazkinak

subonbena, eta biztanleriaren

Kalkuluen

zetoztela ohartaraziz. Horrela

metrailaketa)

hasi

Alemaniako Kondor Legioaren

Eusko

eta

horretan

errefuxiatu merkatura

inguru joaten

pertsona

asko.

arabera,

apirilaren

zen

Gernikako

10.000 eta 12.000 pertsona

bonbardaketa

sistematikoa,

artean zeuden Gernikan.

hiru

26an

ordutik

bonbardaketa.

gorako

egin

Italiako

zen

(bonba

jaurtiketa, eta aire

lehenengo

saiakera

bezala

igaro zen historiara.

hau indarren

egintza izan zen, Francoren

Jaurlaritzak, gertatutako

egun 1.654

hildako zenbatu zituen.

6

agindupean.

info +

https://www.museodelapaz.org

Gernikaren berreraikuntza eta adiskid… adiskid…

Gernikaren berreraikuntza eta adiskidetzea © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/ watch? v=KjkARt_b3Y0&list=PL9E kLEdtZy4BsJBKqyFCERtHE cvnbl5Mx&index=76

Seminario Bombardeos en Euskadi…

Euskadi…

X. Irujo Bombardeos en Euskadi mintegian © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch? v=x8xUHGy3Fio

Gernika, el bombardeo © IDEM

GERNIKA EL BOMBARDEO . Película …

https://www.youtube.com/watch? v=DX3hk0bcc9M

Gernikako bonbardaketa gertatu eta egun batzuetara airetik ateratako argazkia © Gernikako bonbardaketari buruzko Dokumentazio Zentrua

7

Luis Iriondo, bonbardaketako lekukoa Gernikako bonbardaketaren 60. urteurreneko hitzaldia Gernika,

1997

Apirilaren

27an: “Duela

hirurogei

ustekabeko genuen

bisita

Gernikan.

urte, izan Gutako

asko haurrak ginen orduan eta

beste

lur

batzuetako

gizonak etorri zitzaizkigun, ez gintuzten ezagutzen eta guk eurek ere ez. Ez gintuzten gorrotatu ere egiten, euren

aurka baikenuen inoiz ezer egin, baina

ez

gintuzten

ginen

bezalakoak ikusten. Eurak goian zeudelako eta gu behean. Gure mailan egon izan balira, denok behean, euren herrian zeudenak bezalako umeak ginela ikusiko zuten, euren seme-alabak edota neba-arreba

txikiak

bezalakoxeak.

Eta emakumeak ere, eurenak bezalakoak zirela.

Giza aztarna © Gernika Gogoratuz https://www.youtube.com/watch?v=7k0-emTksVk&feature=emb_logo

Baina ez gintuzten era horretan

Eta

ikusten.

genuen gure etxean afaldu, ezta

Ziurrenik

euren

altitudetik

desesperazioz ihes egiten zuten inurriak

bezala

ikusten

gintuzten. Gizonek eta inurriek ezin dute elkarrekin hitz egin.

Eta

suzko,

metrailazko

gau

hartan

ezin

izan

gure ohean lo egin ere. Ez genuen etxerik. (...)” info +

http://www.bombardeo degernika.org/descarga s/luis_iriondo.pdf

eta

heriotzezko euria isuri ziguten.

Eta gure herri osoa suntsitu zuten.

8 Luis Iriondoren elaberria

La huella humana fragmentos ALH.wmv

Zuek, oraindik iraganaren zauriak zuekin daramazkizuenoi, nire eskua luzatzen dizuet, zuen onarpena eta adiskidetzea eskatuz.” info + http://www.bombardeodegernika.org/descargas/luis_iriondo.p df

Giza aztarna © Gernika Gogoratuz https://www.youtube.com/watch?v=7k0-emTksVk&feature=emb_logo

Alemaniako Errepublika Federaleko Presidentearen gutuna Gernikako bonbardaketaren 60. urteurrena

Alemaniako Presidentearen gutuna Gernikako herriari © Gernika Gogoratuz

9

George Steeren bustoa Gernikan © Gernikako Bakearen Museoa

George L. Steer Gerra berriemailea http://www.sbhac.net/Republica/Prensa/C orresponsales/Extranjeros/Extranjeros.htm

George Steer, el periodista que contó al mundo la tragedia de Gernika 22/04/2012 Nicholas Rankin analiza la figura del periodista de "The Times" George L. Steer, quien a través de sus crónicas contó el bombardeo de... https://www.eitb.eus/es/videos/detalle/872265/george-steer-periodista-contotragedia-gernika-al-mundo/ Eitb

75 Aniversario Bombardeo de Gernika: famosa crónica de Steer Lectura de la crónica del bombardeo escrita por George L. Steer y publica en el prestigioso periódico The...

Busto de George Steer en Gernika ©Museo de la Paz de Gernika http://www.sbhac.net/Republica/Prensa/Correspon sales/Extranjeros/Steer/Steer.htm

Eitb

https://www.eitb.eus/es/videos/detalle/858759/cronica-bombardeo-escrita-steer-gernika-75-aniversario/

10

-jaurtitzaileez

GERNIKAKO TRAGEDIA AIRE ERASOAN SUNTSITUTAKO HERRIA

erdiko

lagunduta,

pisura

arteko

tona

bonbak

jaurti zituzten etengabe, kilo

LEKUKO ZUZEN BATEN TXOSTENA Gure korrespontsal bereziarena BILBO, apirilaren 27a (1937)

bateko

aluminiozko

3.000

su-eragile

baino

batera.

Ehiza-

jaurtigai gehiagorekin hegazkinak,

bien

bitartean,

goialdetik herriaren erdigunera Gernika,

euskaldunen

zaharrena

eta

kulturalaren

George Steerrek Gernikako bonbardaketari buruz idatzitako artikulua argitaratu zen egunkaria, The Times © Gernikako bonbardaketari buruzko Dokumentazio Zentrua https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/times28_april_37_p17-18

euskal

erdigunea,

herririk

jaisten ziren, soroetan babestu

tradizio

ziren zibilak metrailatzeko.

erabat

suntsitu zuten atzo arratsaldean

Gernikako herri osoa berehala

tropa matxinatuen bonbardaketek.

gelditu

Frontearen

urrun

harrapatua, Batzar Etxe historikoa

zegoen herri babesgabe honen

izan ezik, euskal arrazari buruzko

bonbardaketak

artxibo

lerroetatik hiru

ordu

eta

laurden iraun zuen; hiru mota

antzinako

ezberdineko

egoitza.

hegazkin

zen

sugarretan

baliotsuak

zituen

legebiltzarraren Gernikako

haritz

alemaniarren eskuadrila indartsu

ospetsua ere, mende honetako

batek, Junkers eta Heinkel bonba-

kimu berriak zituen 600 urteko

11

andui zaharra, onik mantendu

beldurgarria zen.

pertsona

zen.

Herria sutan zegoen hasi eta

kamioietan

Hemen, Espainiako erregeek Bizkaiko

eskubide

demokratikoak

(foruak)

errespetatzeko zina hartu ohi zuten, eta, trukean, subirano gisa

leialtasun-promesa

jasotzen

zuten

Jaun

bat titulu

demokratikoarekin, ez Bizkaiko Erregea. Andra Mari parrokiaeliza noblea ere kalterik gabe zegoen, areto kapitular ederra izan ezik, bonba su-emaile batek jo baitzuen.

Gaurko

arratsaldeko

ordu

bietan,

Gernikan

sartu

naizenean, panorama

buka. Sugarren islada mendien gaineko

ke-lainoetan

ikus

zitekeen 10 miliako distantziatik.

Gau osoan zehar, etxeak eraitsiz joan ziren, harik eta kaleak hondakin gorrixka zeharkaezinen pilaketa Bizirik

bihurtu atera

ziren

ziren

arte.

zibiletako

askok Gernikatik Bilborako bide luzea

hartu

tiratutako

zuten

gurpil

idiek

sendodun

nekazal gurdi zaharretan.

Gurdi

hauek,

bonbardaketatik

salbatu ahal izan zituzten etxeko ondasun errepidea

eta

tresnez

trabatu

beteta,

zuten

batzuk

gobernuaren

eraman

zituzten,

baina asko herriaren inguruan egotera

behartu

koltxoietan

zituzten,

etzanda

senideen

eta

edo

desagertutako

haurren bila. Bien bitartean, suhiltzaileen

brigadetako

unitateek eta motordun euskal poliziak, barne sailburu Monzon jaunaren

beraren

emaztearen

eta

haren

zuzendaritzapean,

erreskate lanekin jarraitu zuten egunsentira arte. (...) info +

https://es.wikisource.org/wiki/La_tragedia_de_G uernica_(George_Steer)

gau

osoan. Bizirik atera ziren beste

Gernikako Bakearen Museoko Historia Aretoan ikusgai dagoen argazkia © Gernikako Bakearen Museoa

12

THE TRAGEDY OF GUERNICA TOWN DESTROYED IN AIR ATTACK

George Steerrek Gernikako bonbardaketari buruz idatzitako artikulua argitaratu zen egunkaria, The Times © Gernikako bonbardaketari buruzko Dokumentazio Zentrua https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/times28_april_37_p17-18

unloading on the town bombs weighing

from

1,000lb.

downwards and, it is calculated,

EYE-WITNESS’S ACCOUNT From Our Special Correspondent BILBAO, April 27 1937

more than 3,000 two-pounder

Guernica, the most ancient town

low from above the centre of the

of the Basques and the centre of

town to machine- gun those of

their

the civilian population who had

cultural

tradition,

was

aluminium incendiary projectiles.

The ghters, meanwhile, plunged

completely destroyed yesterday

taken refuge in the elds.

afternoon by insurgent air raiders.

The whole of Guernica was soon

The bombardment of this open

in ames except the historic Casa

town

lines

de Jontas with its rich archives of

occupied precisely three hours

the Basque race, where the

and a quarter, during which a

ancient Basque Parliament used

powerful

to

far

behind

eet

of

the

aeroplanes

sit.

The

famous

oak

of

consisting of three German types,

Guernica, the dried old stump of

Junkers and Heinkel bombers and

600 years and the young new

Heinkel ghters, did not cease

shoots of this century, was also

13

untouched. Here the kings of Spain

long heaps of red impenetrable

motorized

used to take the oath to respect

debris.

personal direction of the Minister

the democratic rights (fueros) of Vizcaya and in return received a promise of allegiance as suzerains with the democratic title of Señor, not Rey Vizcaya. The noble parish, church of Santa Maria was also undamaged

except

for

the

beautiful chapter house, which was struck by an incendiary bomb.

police

under

the

of the Interior, Señor Monzon, and Many of the civilian survivors took the long trek from Guernica to

Bilbao

in

antique

solid-

wheeled Basque farmcarts drawn

his wife continued rescue work till dawn. (...)

info + http://poieinkaiprattein.org/kids-guernica/picasso-sguernica/news-report-by-george-steer-for-the-timesabout-guernica-1937/

Gernikako bonbardaketari buruzko liburuak https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/hoja_vitrina

by oxen. Carts piled high with such household possessions as could

be

saved

from

the

con agration clogged the roads all night. Other survivors were

At 2 am today when I visited the

evacuated in Government lorries,

town the whole of it was a horrible

but many were forced to remain

sight, aming from end to end. The

round the burning town lying on

re ection of the

mattresses or looking for lost

ames could be

seen in the clouds of smoke above

relatives

the mountains from 10 miles away.

units of the re brigades and the

Throughout the night houses were

Basque

falling until the streets became

and

children,

while

14

Bilbon

Conferencia Angel Viñas 3/3

bildutako

korrespontsal

atzerriko

eta

Espainiako

prentsa-ordezkarien

parte

hartzerik gabe, 1937ko apirilaren

prentsa nazionalak, eta ondoren gainerako argitaraturiko

herrialdeek txosten,

komunikatu eta diskurtsoak. (...)

26-tik 27rako gauean, Gernikan gertatutakoa ez litzateke gaur

Apirilaren 29an nazionalek herria

egun ezagutzen dugun bezala

hartu ondoren, Gernika bisitatu

agerian izango.

zuten

Gernikako

Herbert Southworthen La destrucción de Guernica liburuaren aurkezpena Angel Viñasen eskutik © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=NhBMegCrbX0

“Bere

Herbert R. Southworth Idazlea, kazetaria eta Gerra Zibilean espezializatutako historialaria

garapenaren

hasieratik

da

hasiera-

Gernika,

herri

euskaldunaren txikizioa, beste ezer

baino

lehen

prentsa

bulegoen gauza, hauek guztiak korrespontsalen

ekimenen

ondorioa izanik.

Bilbon

bildutako

atzerriko

korrespontsal eta Espainiako

historiaren

atzerriko

kazetarien

mezuak. (...)”

garapenean eragina izan zuten

SOUTHWORTH, Herbert R.: La destrucción de

egunkarietako artikuluek, hiru

Guernica: periodismo, diplomacia, propaganda e historia, Ed. Ruedo Ibérico, 1977, 27. orr.

taldeetan sailka daitezke:

info +

Bilbotik

edota

euskal

mugan

Frantziako

https://dedona. les.wordpress.com/2013/03/tapaprolo go.pdf

zeuden

entzute-guneetatik korrespontsalek

bidalitako

egunkari-txostenak. (...)

Atzerriko

prentsan

bonbardaketari buruz aldez aurretik

argitaraturiko

berrien ondorioz, Espainiako

Herbert R. Southworth, Bizitza eta Lana/Vida y obra liburuaren azaleko argazkia © Gernikako Bakearen Museoa https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/i._h erbert_r._southworth__bizitza_eta_lana

15

Enrique Moradiellos habla de Tánger

Herbert R. Southworthen liburuaren hitzaurrea La destrucción de Guernica, periodismo, diplomacia, propaganda e historia, Ángel Viñasen edizioa https://dedona. les.wordpress.com/2013/03/tapaprologo.pdf

https://www.youtube.com/watch?v=kGlbgisIWlY

Febus Agentziak Enrique Moradiellos idazle eta historialaria elkarrizketatuko du Tangerri buruz eta Herbert R. Southworth, idazle eta Radio Tanger Internacionaleko presidentea.

https://www.museodelapa z.org/docu_buscador.php

Herbert R. Southworthen bibliogra a https://issuu.com/museodelapazdeg ernika/docs/bibliogra a_southworth

Southworth Fondoa, Gernikako bonbardaketari buruzko dokumentazio Zentruan dagoena https://www.museodelapaz.org/docu_fondos.php

16

Carteles de la Guerra. 1936 - 1939

nagusia 1917ko iraultzan dago.

fagozitatuta, anonimotasunean

Arte y guerra (carteles de la

jarraiten dute.

guerra civil española) kartelen

"Arte y guerra. Carteles de la guerra civil española": exposición del Museu Nacional d'Art de Catalunya

artea aldarrikatzen du gerra garaian, horietako

baita

egileak

batzuk,

urteetako gertaerek

ere,

1936-1939

info + https://www.museunacional.cat/es/guia-tematicaarte-y-guerra-carteles-de-la-guerra-civil-espanola

Gerra Zibileko kartela (1936-1939) https://historiana.eu Gerra Zibileko kartelak (1936 - 1939) © UNED Documentos https://www.youtube.com/watch?v=GzfuLUnTtag

Kartelaren iragankorrak,

Gerra Zibileko kartelak

Propaganda Gerra Zibil garaian (1936-1939)

arte

herrikoi

gerra

eta

garaian,

propaganda funtzioa du: masak mugiarazi nahi ditu, mezu politiko bat helarazi, erreakzio sozial bat eragin, osagai estetikoari uko egin gabe. Kartelismoa arma ideologiko gisa erabiltzearen aurrekari

17

1. artikuloa “El

cartel

instrumento

4. artikuloa

publicitario, de

What questions do these

creatividad

posters from the Civil War

artística (algunos trazos entre

evoke? (Historiana)

la Belle époque y los años 60

https://www.brandeis.edu/library/archives /spotlights/specialcollections/2010/spanish-civil-warposters.html

del siglo XX)”.

5. artikuloa

https://www.unizar.es/artigrama/pdf/30/2monogra co/03.pdf

2. artikuloa

Spanish Civil War in Poster Collection (Brandeis University)

Propaganda en España. Los

https://historiana.eu/collection/spanish-civil-warposters

carteles de la Guerra Civil.

6. artikuloa

https://elrincondeschlosser.blogspot.com/2018/01/ propaganda-en-espana-los-carteles-de-la_19.html

3. artikuloa La ¡No pasarán! Julio 1936, !Pasaremos! https://www.europeana.eu

Guerra

Civil

"Arte y guerra. Carteles de la guerra civil española" Museu

Española.

Nacional d'Art de Catalunya

Carteles y propaganda en el bando republicano. http://algargoshistoriaspain.blogspot.com/2014/09/ la-guerra-civil-espanola-carteles-y.html

Combatiendo el analfabetismo https://historiana.eu

https://www.museunacional.cat/es/guiatematica-arte-y-guerra-carteles-de-la-guerracivil-espanola

18

WEBGRAFÍA

ENTZUTEKO PODCASTA

IRAKURTZEKO

1. Espainiako gerra zibila 1.1. 2. errepublika

https://www.eitb.tv/eu/irratia/euskadi-irratia/amarauna/911146/867526/eibar-2-errepublika-aldarrikatzen-lehen-herria/

1.2. Uztailak 18, 75 urte Guda Zibila hasi zela (Euskadi Irratia) https://www.eitb.eus/eu/audioak/osoa/704854/uztailak-18-75-urte-guda-zibila-hasi-zela/

1.3. Memorizidio bat egin zen 40 urtez eta horri buelta eman behar zaio https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/7852620/memorizidio-egin-zen-40-urtez-eta-horri-buelta-eman-behar-zaio/

1.4. La guerra civil española 1/6

https://www.ivoox.com/gran-historia-de-la-guerra-civil-espanola_bk_list_162039_1.html

1.5. Tema 18. La Guerra Civil (1936-1939) https://www.podiumpodcast.com/historia-de-espana-para-selectividad/temporada-1/tema-18-la-guerracivil-1936-1939/

2. Gernikako bonbardaketa 2.1. Gernikako bonbardaketa (Euskadi Irratia)

1. Gernikako bonbardaketari buruz irakurri beharreko liburuak Gernikako Bakearen Museoaren iritziz https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/bonbardaketako_derrigorrezko_liburuak_1

https://www.eitb.eus/eu/audioak/osoa/875853/gernikako-bonbardaketa-euskadi-irratian--dramatizazioa/

2. Los mejores libros de la guerra civil española

https://www.ivoox.com/guernica-otra-cara-bombardeo-audios-mp3_rf_18525428_1.html

3. Bibliografía sobre la guerra civil

2.2. Guernica: la otra cara de un bombardeo

2.3. Historias de la historia 136 el bombardeo de Gernika

https://www.ivoox.com/historias-historia-136-bombardeo-audios-mp3_rf_16244140_1.html

2.4. El bombardeo de Gernika (IDEM) https://www.ivoox.com/bombardeo-guernika-audios-mp3_rf_540893_1.html

https://www.deguerra.org/guerra-civil-espanola-libros/

https://www.artehistoria.com/es/contexto/bibliograf%C3%ADa-sobre-la-guerra-civil

4. Trinxeres de paper: una aproximació a la bibliogra a sobre la guerra civil espanyola

https://humanitats.blogs.uoc.edu/ca/historia-guerra-civil-espanyola-aproximacio-bibliogra a-jaume-claret/

19

WEBGRAFÍA

IKUSTEKO

Youtube 2.1. Espainiako Gerra Zibilaren kausak (Eki proiektua) https://www.youtube.com/watch?v=yT1D1sn8Dq0

2.2. Gerra Zibila (Argia 2020)

https://www.youtube.com/watch?v=ezfznKJ7MlM

2.3. Gerra Zibila Euskadin (EITB) https://www.eitb.tv/es/video/gerra-zibila-euskadin/4105085740001/20062/gerra-zibila-euskadin/

2.4. La Guerra Civil española | (Draw My Life) https://www.youtube.com/watch?v=44pIk2jk-Zk

2.5. La gran historia de la Guerra Civil española- Episodio 1 (Canal Documentales)

Twitter 1.1. GuerraCivil en tuits @Guerra_Civil_ https://twitter.com/Guerra_Civil_

1.2. Guerra Civil 2.0 @GuerraCivil20

https://twitter.com/GuerraCivil20

1.3. La España en guerra @GuerraCivil1936 https://twitter.com/GuerraCivil1936

https://www.youtube.com/watch?v=Gw5fmgMNPGY

GERNIKAKO BONBARDAKETARI BURUZKO DOKUMENTAZIO ZENTROAREN (CDBG) IKERKETAK https://www.museodelapaz.org/docu_investiga.php

Infogra a 1.1. El bombardeo de Gernika (El Correo)

https://www.elcorreo.com/apoyos/gra cos/vizcaya/bombardeo-gernika/gra co.htm#nogo

20 https://www.museodelapaz.org/docu_historia.php

WEBGRAFÍA Gernika Gogoratuz Bakearen aldeko Ikerketa Zentroak egindako argitalpenak eta ikus-entzunezkoak.

Liburuak

Gernika, 80 años después del bombardeo Abril de 2017 https://www.gorkalejarcegi.com/bombardeo-gernika-80/#

1.1. Gernika y Alemania

https://www.gernikagogoratuz.org/eu/portfolio-item/gernika-alemania-historia-reconciliacion/

1.2. Ikusmen ahotsa / La voz visual

https://www.gernikagogoratuz.org/eu/portfolio-item/ikusmen-ahotsa-la-voz-visual-die-sichtbare-stimme/

1.3. Memoria colectiva del bombardeo

https://www.gernikagogoratuz.org/eu/portfolio-item/memoria-colectiva-del-bombardeo-de-gernika/

1.4. Pedagogía de paz

https://www.gernikagogoratuz.org/portfolio-item/pedagogia-de-la-memoria/

Bideoak 2.1. The mark of men. Passages from the documentary of Gernika Gogoratuz.

https://www.youtube.com/watch?v=nyLH2Jh18VI&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG

2.2. Gernika Gogoratuz. Diálogos 80 (Deutsch)

https://www.youtube.com/watch?v=LHWJmvJVa5g&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG&index=4

2.3. Argazki Marrazki

https://www.youtube.com/watch?v=HlP-iBkQBp0&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG&index=5

2.4. La huella humana (fragmentos)

https://www.youtube.com/watch?v=7k0-emTksVk&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG&index=6

2.5. La voz visual (fragmentos Anna Leon)

https://www.youtube.com/watch?v=dtQx4qRxZSc

2.6. Pedro Baliño In Memoriam

https://www.youtube.com/watch?v=8T-6PipW7LA&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG&index=8

21

ELKARTEAK GERNIKAZARRA Historia Taldea 1985. urtean sortu zen, historiaz baina batez ere, Gernika-Lumoko historiaz sentsibilizatutako pertsona talde baten hausnarketaren ondorioz. Udalerri honek, ezaguna denez, 1937ko apirilaren 26an memoria pertsonala, idatzia eta gra koa galdu zituen.

MATERIAL DIDAKTIKOA OROIMENAREN HARRA Oroimen historikoa eskolara https://oroimenarenharra.koldomitxelena.net/ orri-nagusia

Gernikazarra H. T. taldeko kideek Gernika-Lumoko memoria, hau da, historia hainbat alderditan berreraikitzea proposatu zuten.

Gasteizko Koldo Mitxelena institutuan sortu da

https://gernikazarra.blogspot.com/

Oroimenaren harra egitasmoa. Azken bolada honetan irakasleon artean gai honen inguruko kezka nabarmen handitu da, ikasleek gero eta

Lobak, gazteon sorkuntza proiektuak sustatzeko eta elkarekintzarako espazioa da.

Gernikako bonbardaketa sufridu ebenen lobak gara. 75. urteurrena dala eta kultur ekimen txiki bat jarri nahi dogu martxan. Bonbardaketaren gertakari historikoa gai hartuta sorkuntza eremu ezberdinetan lan egiten dauden gazteak -eta lan egin gura dabenak- martxan ipini nahi doguz. https://es-es.facebook.com/pg/lobak.ekimena/about/

gutxiago ezagutzen baitute gure aurreko belaunaldiek 1936ko gerran eta Francoren diktaduran bizi behar izan zutena. Horretarako egokia iruditu zaigu Euskal Herrian egin diren makina bat lan gune bakar batean biltzea, hain zuzen ere, hezkuntzan lanean gabiltzanok oroimen historikoa eskolara eramatea errazago izan dezagun. Web-orrialde honen helburua da

Guernica Gernikara 2017. urtean, Gernika-Lumoko Memoria, Kultura eta Giza Eskubideen alorretan dihardugun zenbait eragile eta elkarte batu ginen Gernikako Bonbardaketaren Urteurrenerako herriko taldeen jardueretan gutxieneko koordinazio bat lortzeko, elkarrekin lagundu eta ekimen komunak ere bultzatzeko.

hezkuntzaren bidez, hezkuntza komunitatearen

https://guernicagernikara.eus/

egitea.

bidez, iraganean isilarazi eta ezkutatu zuten horren inguruko egia belaunaldi berriek ezagutzea eta bilatzea. Azken batean, errepresioa jasan zuten horien omenez justizia https://oroimenarenharra.koldomitxelena.net/unitate-didaktikoak

22

https://www.youtube.com/museodelapaz https://twitter.com/museodelaPaz https://www.facebook.com/MuseodelaPazdeGernika https://www.instagram.com/museodelapazdegernika/

https://www.museodelapaz.org